CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Simbahang Katolikong Romano - Wikipedia, ang malayang ensiklopedya</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )tlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","Enero","Pebrero","Marso","Abril","Mayo","Hunyo","Hulyo","Agosto","Setyembre","Oktubre","Nobyembre","Disyembre"],"wgRequestId":"456acd14-503c-4652-9fa3-8195cb9d522f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Simbahang_Katolikong_Romano","wgTitle":"Simbahang Katolikong Romano","wgCurRevisionId":2112361,"wgRevisionId":2112361,"wgArticleId":9759,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 maint: date auto-translated","Webarchive template wayback links","Webarchive template archiveis links","CS1 maint: archived copy as title","CS1 maint: bot: original URL status unknown","Lahat ng mga artikulong may patay na panlabas na link","Mga artikulong may patay na panlabas na link (Agosto 2021)","Pages using ISBN magic links","Mga artikulong naglalaman ng Sinaunang Griyego","Pages with numeric Bible version references","Pages with Bible book errors", "Simbahang Katolika Romana"],"wgPageViewLanguage":"tl","wgPageContentLanguage":"tl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Simbahang_Katolikong_Romano","wgRelevantArticleId":9759,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Simbahang_Katolika","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/Simbahang_Katolikong_Romano","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9592","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect", "ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg/1200px-Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg/800px-Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg/640px-Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Simbahang Katolikong Romano - Wikipedia, ang malayang ensiklopedya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tl.m.wikipedia.org/wiki/Simbahang_Katolikong_Romano"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Baguhin" href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Simbahang_Katolikong_Romano"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom feed ng Wikipedia" href="/w/index.php?title=Natatangi:Mga_huling_binago&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Simbahang_Katolikong_Romano rootpage-Simbahang_Katolikong_Romano skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Pumunta sa nilalaman</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Pangunahing pagpipilian" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Pangunahing pagpipilian </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Pangunahing pagpipilian</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">itago</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Maglibot </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Unang_Pahina" title="Puntahan ang unang pahina [z]" accesskey="z">Unang pahina</a></li><li id="n-contents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tingnan_ang_buod" title="Mga gabay sa pagbabasa ng laktaw-laktaw sa Wikipedia">Mga nilalaman</a></li><li id="n-Napiling-nilalaman" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Mga_napiling_artikulo">Napiling nilalaman</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Alin_man" title="Magpalabas ng kahit-anong artikulo [x]" accesskey="x">Alinmang artikulo</a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Patungkol">Patungkol sa Wikipedia</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kasalukuyang_pangyayari" title="Hanapin ang mga impormasyon tungkol sa mga kamakailang kaganapan">Mga kaganapan</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Pakikihalubilo" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Pakikihalubilo" > <div class="vector-menu-heading"> Pakikihalubilo </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Puntahan_ng_pamayanan" title="Tungkol sa proyekto, ano ang maari mong gawin, at kung saan maari maghanap ng mga bagay">Pamayanan</a></li><li id="n-Kapihan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kapihan">Kapihan</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Mga_huling_binago" title="Tala ng mga huling pagbabago sa wiki. [r]" accesskey="r">Mga huling binago</a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Makipag-ugnayan_sa_amin" title="Paano makokontak ang Wikipedia">Makipag-ugnayan</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tulong" title="Ang lugar para maghanap ng tulong sa Wikipedia.">Tulong</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Unang_Pahina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ang Malayang Ensiklopedya" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tl.svg" width="119" height="13" style="width: 7.4375em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Natatangi:Maghanap" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Maghanap sa Wikipedia [f]" accesskey="f"> Hanapin </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Maghanap sa Wikipedia" aria-label="Maghanap sa Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Maghanap sa Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Natatangi:Maghanap"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Hanapin</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Mga pansariling kagamitan"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itsura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itsura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Itsura </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tl.wikipedia.org&uselang=tl" class="">Donasyon</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Natatangi:Likhain_ang_kuwenta&returnto=Simbahang+Katolikong+Romano" title="Mas maganda kung gagawa ka ng account at magla-login; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito" class="">Gumawa ng account</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Natatangi:Paglagda_ng_tagagamit&returnto=Simbahang+Katolikong+Romano" title="Mas maganda kung magla-login ka; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito [o]" accesskey="o" class="">Mag-login</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Marami pang pagpipilian" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mga pansariling kagamitan" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Mga pansariling kagamitan </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tl.wikipedia.org&uselang=tl">Donasyon</a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Contribute"> Mag-ambag</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:Likhain_ang_kuwenta&returnto=Simbahang+Katolikong+Romano" title="Mas maganda kung gagawa ka ng account at magla-login; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito"> Gumawa ng account</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:Paglagda_ng_tagagamit&returnto=Simbahang+Katolikong+Romano" title="Mas maganda kung magla-login ka; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito [o]" accesskey="o"> Mag-login</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Mga pahina para sa naka-logout na mga patnugot o editor <a href="/wiki/Wikipedia:Maligayang_pagdating!" aria-label="Alamin pa ang tungkol sa pagpapatnugot">alamin pa</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Usapan_ko" title="Usapang tungkol sa mga pagbabagong ginawa sa ip address na ito [n]" accesskey="n">Usapan</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Mga nilalaman" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Mga nilalaman</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">itago</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Simula</div> </a> </li> <li id="toc-Pangalan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pangalan"> <div class="vector-toc-text"> 1 Pangalan </div> </a> <ul id="toc-Pangalan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kasaysayan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kasaysayan"> <div class="vector-toc-text"> 2 Kasaysayan </div> </a> <button aria-controls="toc-Kasaysayan-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Ipakita/Itago ang subseksyon na Kasaysayan </button> <ul id="toc-Kasaysayan-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Unang_siglo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Unang_siglo"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Unang siglo </div> </a> <ul id="toc-Unang_siglo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Alitan_sa_pagitan_ng_mga_pinunong_Kristiyano" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Alitan_sa_pagitan_ng_mga_pinunong_Kristiyano"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.1 Alitan sa pagitan ng mga pinunong Kristiyano </div> </a> <ul id="toc-Alitan_sa_pagitan_ng_mga_pinunong_Kristiyano-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ikalawang_siglo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikalawang_siglo"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Ikalawang siglo </div> </a> <ul id="toc-Ikalawang_siglo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ikatlong_siglo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikatlong_siglo"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Ikatlong siglo </div> </a> <ul id="toc-Ikatlong_siglo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ikaapat_na_siglo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikaapat_na_siglo"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Ikaapat na siglo </div> </a> <ul id="toc-Ikaapat_na_siglo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sa_ilalim_ni_Emperador_Constantino_I" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sa_ilalim_ni_Emperador_Constantino_I"> <div class="vector-toc-text"> 2.5 Sa ilalim ni Emperador Constantino I </div> </a> <ul id="toc-Sa_ilalim_ni_Emperador_Constantino_I-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pagtatatag_ng_Ortodoksiyang_Katoliko" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pagtatatag_ng_Ortodoksiyang_Katoliko"> <div class="vector-toc-text"> 2.5.1 Pagtatatag ng Ortodoksiyang Katoliko </div> </a> <ul id="toc-Pagtatatag_ng_Ortodoksiyang_Katoliko-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pag-uusig_ng_mga_Kristiyano_sa_paganismo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pag-uusig_ng_mga_Kristiyano_sa_paganismo"> <div class="vector-toc-text"> 2.6 Pag-uusig ng mga Kristiyano sa paganismo </div> </a> <ul id="toc-Pag-uusig_ng_mga_Kristiyano_sa_paganismo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pagkakalikha_ng_Kanon_na_Katoliko" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pagkakalikha_ng_Kanon_na_Katoliko"> <div class="vector-toc-text"> 2.6.1 Pagkakalikha ng Kanon na Katoliko </div> </a> <ul id="toc-Pagkakalikha_ng_Kanon_na_Katoliko-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pagkakabaha-bahagi_ng_Kristiyanismo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pagkakabaha-bahagi_ng_Kristiyanismo"> <div class="vector-toc-text"> 2.7 Pagkakabaha-bahagi ng Kristiyanismo </div> </a> <ul id="toc-Pagkakabaha-bahagi_ng_Kristiyanismo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mga_Gitnang_Panahon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_Gitnang_Panahon"> <div class="vector-toc-text"> 2.8 Mga Gitnang Panahon </div> </a> <ul id="toc-Mga_Gitnang_Panahon-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mga_Krusada" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_Krusada"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.1 Mga Krusada </div> </a> <ul id="toc-Mga_Krusada-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mga_inkisisyon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_inkisisyon"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.2 Mga inkisisyon </div> </a> <ul id="toc-Mga_inkisisyon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Renasimiyento_at_mga_reporma" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Renasimiyento_at_mga_reporma"> <div class="vector-toc-text"> 2.9 Renasimiyento at mga reporma </div> </a> <ul id="toc-Renasimiyento_at_mga_reporma-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Panahon_ng_Protestanteng_Repormasyon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Panahon_ng_Protestanteng_Repormasyon"> <div class="vector-toc-text"> 2.10 Panahon ng Protestanteng Repormasyon </div> </a> <ul id="toc-Panahon_ng_Protestanteng_Repormasyon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Baroque,_Panahon_ng_Kaliwanagan_at_mga_himagsikan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Baroque,_Panahon_ng_Kaliwanagan_at_mga_himagsikan"> <div class="vector-toc-text"> 2.11 Baroque, Panahon ng Kaliwanagan at mga himagsikan </div> </a> <ul id="toc-Baroque,_Panahon_ng_Kaliwanagan_at_mga_himagsikan-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mga_debosyon_kay_Maria" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_debosyon_kay_Maria"> <div class="vector-toc-text"> 2.11.1 Mga debosyon kay Maria </div> </a> <ul id="toc-Mga_debosyon_kay_Maria-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Panahon_ng_Kaliwanagan_at_sekularismo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Panahon_ng_Kaliwanagan_at_sekularismo"> <div class="vector-toc-text"> 2.11.2 Panahon ng Kaliwanagan at sekularismo </div> </a> <ul id="toc-Panahon_ng_Kaliwanagan_at_sekularismo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Himagsikang_Pranses" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Himagsikang_Pranses"> <div class="vector-toc-text"> 2.11.3 Himagsikang Pranses </div> </a> <ul id="toc-Himagsikang_Pranses-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Panahong_Industriyal" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Panahong_Industriyal"> <div class="vector-toc-text"> 2.12 Panahong Industriyal </div> </a> <ul id="toc-Panahong_Industriyal-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Unang_Konsehong_Vatikano" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Unang_Konsehong_Vatikano"> <div class="vector-toc-text"> 2.12.1 Unang Konsehong Vatikano </div> </a> <ul id="toc-Unang_Konsehong_Vatikano-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Anti-klerikalismo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Anti-klerikalismo"> <div class="vector-toc-text"> 2.12.2 Anti-klerikalismo </div> </a> <ul id="toc-Anti-klerikalismo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Italya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Italya"> <div class="vector-toc-text"> 2.12.3 Italya </div> </a> <ul id="toc-Italya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pagkatapos_ng_Panahong_Industriyal" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pagkatapos_ng_Panahong_Industriyal"> <div class="vector-toc-text"> 2.13 Pagkatapos ng Panahong Industriyal </div> </a> <ul id="toc-Pagkatapos_ng_Panahong_Industriyal-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ikalawang_Konsehong_Vaticano" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikalawang_Konsehong_Vaticano"> <div class="vector-toc-text"> 2.13.1 Ikalawang Konsehong Vaticano </div> </a> <ul id="toc-Ikalawang_Konsehong_Vaticano-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Mga_doktrina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_doktrina"> <div class="vector-toc-text"> 3 Mga doktrina </div> </a> <button aria-controls="toc-Mga_doktrina-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Ipakita/Itago ang subseksyon na Mga doktrina </button> <ul id="toc-Mga_doktrina-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ang_isang_totoong_simbahan_at_paghaliling_apostoliko" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ang_isang_totoong_simbahan_at_paghaliling_apostoliko"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Ang isang totoong simbahan at paghaliling apostoliko </div> </a> <ul id="toc-Ang_isang_totoong_simbahan_at_paghaliling_apostoliko-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sagradong_kasulatan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sagradong_kasulatan"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Sagradong kasulatan </div> </a> <ul id="toc-Sagradong_kasulatan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kalikasan_ng_Diyos,_Kristolohiya,_Espiritu_Santo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kalikasan_ng_Diyos,_Kristolohiya,_Espiritu_Santo"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Kalikasan ng Diyos, Kristolohiya, Espiritu Santo </div> </a> <ul id="toc-Kalikasan_ng_Diyos,_Kristolohiya,_Espiritu_Santo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mariolohiya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mariolohiya"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Mariolohiya </div> </a> <ul id="toc-Mariolohiya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Primasiya_ng_papang_Romano" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Primasiya_ng_papang_Romano"> <div class="vector-toc-text"> 3.5 Primasiya ng papang Romano </div> </a> <ul id="toc-Primasiya_ng_papang_Romano-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mga_mortal_na_kasalanan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_mortal_na_kasalanan"> <div class="vector-toc-text"> 3.6 Mga mortal na kasalanan </div> </a> <ul id="toc-Mga_mortal_na_kasalanan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mga_Sakramento" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_Sakramento"> <div class="vector-toc-text"> 3.7 Mga Sakramento </div> </a> <ul id="toc-Mga_Sakramento-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Mga_paghingi_ng_tawad_ni_Papa_Juan_Pablo_II_sa_mga_kasalanan_ng_Simbahang_Romano_Katoliko" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_paghingi_ng_tawad_ni_Papa_Juan_Pablo_II_sa_mga_kasalanan_ng_Simbahang_Romano_Katoliko"> <div class="vector-toc-text"> 4 Mga paghingi ng tawad ni Papa Juan Pablo II sa mga kasalanan ng Simbahang Romano Katoliko </div> </a> <ul id="toc-Mga_paghingi_ng_tawad_ni_Papa_Juan_Pablo_II_sa_mga_kasalanan_ng_Simbahang_Romano_Katoliko-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Talababa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Talababa"> <div class="vector-toc-text"> 5 Talababa </div> </a> <ul id="toc-Talababa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mga_sanggunian" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mga_sanggunian"> <div class="vector-toc-text"> 6 Mga sanggunian </div> </a> <ul id="toc-Mga_sanggunian-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tingnan_din" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tingnan_din"> <div class="vector-toc-text"> 7 Tingnan din </div> </a> <ul id="toc-Tingnan_din-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Mga nilalaman" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itago/Ipakita ang talaan ng mga nilalaman" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Itago/Ipakita ang talaan ng mga nilalaman </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Simbahang Katolikong Romano</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Pumunta sa isang artikulo na nakasulat sa ibang wika. Mayroon ito sa 173 (na) wika" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-173" aria-hidden="true" > 173 wika </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Geurija_Katolik_Roma" title="Geurija Katolik Roma – Acehnese" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Geurija Katolik Roma" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="Acehnese" class="interlanguage-link-target">Acèh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Rooms-Katolieke_Kerk" title="Rooms-Katolieke Kerk – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Rooms-Katolieke Kerk" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6misch-katholische_Kirche" title="Römisch-katholische Kirche – Alemannic" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Römisch-katholische Kirche" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Alemannic" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%AE%E1%88%9B_%E1%8A%AB%E1%89%B6%E1%88%8A%E1%8A%AD_%E1%89%A4%E1%89%B0_%E1%8A%AD%E1%88%AD%E1%88%B5%E1%89%B2%E1%8B%AB%E1%8A%95" title="የሮማ ካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን – Amharic" lang="am" hreflang="am" data-title="የሮማ ካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amharic" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Ilesia_Catolica" title="Ilesia Catolica – Aragonese" lang="an" hreflang="an" data-title="Ilesia Catolica" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonese" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Remisc_Cirice" title="Remisc Cirice – Old English" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Remisc Cirice" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Old English" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الرومانية الكاثوليكية – Arabic" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الكنيسة الرومانية الكاثوليكية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabic" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A5%DC%95%DC%AC%DC%90_%DC%A9%DC%AC%DC%98%DC%A0%DC%9D%DC%A9%DC%9D_%DC%95%DC%AA%DC%97%DC%98%DC%A1%DC%9D%DC%90" title="ܥܕܬܐ ܩܬܘܠܝܩܝ ܕܪܗܘܡܝܐ – Aramaic" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܥܕܬܐ ܩܬܘܠܝܩܝ ܕܪܗܘܡܝܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramaic" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83" title="كنيسة الروم الكاتوليك – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كنيسة الروم الكاتوليك" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Ilesia_Cat%C3%B3lica" title="Ilesia Católica – Asturian" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Ilesia Católica" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturian" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Roma-Katolik_kils%C9%99si" title="Roma-Katolik kilsəsi – Azerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Roma-Katolik kilsəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کاتولیک کیلیساسی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کاتولیک کیلیساسی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%BA%D3%99%D2%AF%D0%B5" title="Католик сиркәүе – Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Католик сиркәүе" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Bashkir" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Remisch-katholische_Kira" title="Remisch-katholische Kira – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Remisch-katholische Kira" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Ruomas_Katal%C4%97ku_Ba%C5%BEn%C4%AB%C4%8D%C4%97" title="Ruomas Katalėku Bažnīčė – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Ruomas Katalėku Bažnīčė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Simbahan_Katoliko" title="Simbahan Katoliko – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Simbahan Katoliko" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Рымска-Каталіцкая Царква – Belarusian" lang="be" hreflang="be" data-title="Рымска-Каталіцкая Царква" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusian" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Каталіцкая Царква – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Каталіцкая Царква" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Ger%C3%A8ja_Katolik" title="Gerèja Katolik – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Gerèja Katolik" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D1%8A%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Католическа църква – Bulgarian" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Католическа църква" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarian" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A5%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%B2%E0%A7%80" title="ক্যাথলিক মণ্ডলী – Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ক্যাথলিক মণ্ডলী" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bangla" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Iliz_katolik_roman" title="Iliz katolik roman – Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Iliz katolik roman" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Breton" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimokatoli%C4%8Dka_crkva" title="Rimokatolička crkva – Bosnian" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Rimokatolička crkva" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnian" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Gareja_Katolik_Roma" title="Gareja Katolik Roma – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Gareja Katolik Roma" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D2%AF%D0%BC%D1%8D" title="Католик сүмэ – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Католик сүмэ" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Esgl%C3%A9sia_Cat%C3%B2lica_Romana" title="Església Catòlica Romana – Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Església Catòlica Romana" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalan" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Iglesia_romano_catolico" title="Iglesia romano catolico – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Iglesia romano catolico" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target">Chavacano de Zamboanga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/L%C3%B2%CC%A4-m%C4%81-ti%C4%95ng-ci%C5%8D-g%C3%A1u" title="Lò̤-mā-tiĕng-ciō-gáu – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Lò̤-mā-tiĕng-ciō-gáu" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Simbahang_Katoliko_Romano" title="Simbahang Katoliko Romano – Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Simbahang Katoliko Romano" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DA%B5%DB%8E%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%86%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="کڵێسای کاتۆلیک – Central Kurdish" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کڵێسای کاتۆلیک" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Central Kurdish" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Katolick%C3%A1_c%C3%ADrkev" title="Katolická církev – Czech" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Katolická církev" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Czech" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Katol%C3%ABcczi_K%C3%B2sc%C3%B3%C5%82" title="Katolëcczi Kòscół – Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Katolëcczi Kòscół" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Eglwys_Gatholig_Rufeinig" title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Romerskkatolske_kirke" title="Romerskkatolske kirke – Danish" lang="da" hreflang="da" data-title="Romerskkatolske kirke" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danish" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Roman_cheechi" title="Roman cheechi – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Roman cheechi" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target">Dagbanli</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6misch-katholische_Kirche" title="Römisch-katholische Kirche – German" lang="de" hreflang="de" data-title="Römisch-katholische Kirche" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="German" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/K%C4%B1lisa_Katolike" title="Kılisa Katolike – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Kılisa Katolike" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%95%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία – Greek" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Greek" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Ce%E1%B9%A1a_Cat%C3%B2lica" title="Ceṡa Catòlica – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Ceṡa Catòlica" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target">Emiliàn e rumagnòl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Catholic_Church" title="Catholic Church – English" lang="en" hreflang="en" data-title="Catholic Church" data-language-autonym="English" data-language-local-name="English" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="mga napiling artikulo"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Katolika_Eklezio" title="Katolika Eklezio – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Katolika Eklezio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Iglesia_cat%C3%B3lica" title="Iglesia católica – Spanish" lang="es" hreflang="es" data-title="Iglesia católica" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanish" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Katoliku_kirik" title="Katoliku kirik – Estonian" lang="et" hreflang="et" data-title="Katoliku kirik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonian" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Erromatar_Eliza_Katolikoa" title="Erromatar Eliza Katolikoa – Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Erromatar Eliza Katolikoa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basque" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/El%C3%A9sia_cat%C3%B3lica" title="Elésia católica – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Elésia católica" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="کلیسای کاتولیک – Persian" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کلیسای کاتولیک" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persian" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Katolinen_kirkko" title="Katolinen kirkko – Finnish" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Katolinen kirkko" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Finnish" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mversk-kat%C3%B3lska_kirkjan" title="Rómversk-katólska kirkjan – Faroese" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Rómversk-katólska kirkjan" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faroese" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique – French" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Église catholique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="French" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/%C3%89gll%C3%A9se_catolica_rom%C3%A8na" title="Égllése catolica romèna – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Égllése catolica romèna" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target">Arpetan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6%C3%B6ms-Katuulsk_Sark" title="Rööms-Katuulsk Sark – Northern Frisian" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Rööms-Katuulsk Sark" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Northern Frisian" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Roomsk-Katolike_Tsjerke" title="Roomsk-Katolike Tsjerke – Western Frisian" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Roomsk-Katolike Tsjerke" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Western Frisian" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Eaglais_Chaitliceach_R%C3%B3mh%C3%A1nach" title="An Eaglais Chaitliceach Rómhánach – Irish" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Eaglais Chaitliceach Rómhánach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Irish" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9gliz_katolik" title="Légliz katolik – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Légliz katolik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Eaglais_Chaitligeach" title="Eaglais Chaitligeach – Scottish Gaelic" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Eaglais Chaitligeach" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Scottish Gaelic" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Igrexa_cat%C3%B3lica" title="Igrexa católica – Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Igrexa católica" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galician" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Tup%C3%A3rape_Oparupigua" title="Tupãrape Oparupigua – Guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tupãrape Oparupigua" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guarani" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Katolik_firgoz" title="Katolik firgoz – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Katolik firgoz" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Cocin_katolika" title="Cocin katolika – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Cocin katolika" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thi%C3%AAn-ch%C3%BA-kau" title="Thiên-chú-kau – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thiên-chú-kau" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9B%D7%A0%D7%A1%D7%99%D7%99%D7%94_%D7%94%D7%A7%D7%AA%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%AA" title="הכנסייה הקתולית – Hebrew" lang="he" hreflang="he" data-title="הכנסייה הקתולית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebrew" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%88%E0%A4%A5%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%98%E0%A4%B0" title="कैथोलिक गिरजाघर – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="कैथोलिक गिरजाघर" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Roman_Catholic_Church" title="Roman Catholic Church – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Roman Catholic Church" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Katoli%C4%8Dka_Crkva" title="Katolička Crkva – Croatian" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Katolička Crkva" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Croatian" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Legliz_Katolik" title="Legliz Katolik – Haitian Creole" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Legliz Katolik" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haitian Creole" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mai_katolikus_egyh%C3%A1z" title="Római katolikus egyház – Hungarian" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Római katolikus egyház" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hungarian" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%AF_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Կաթոլիկ եկեղեցի – Armenian" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կաթոլիկ եկեղեցի" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armenian" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%AF_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Կաթոլիկ եկեղեցի – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Կաթոլիկ եկեղեցի" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Ecclesia_Catholic" title="Ecclesia Catholic – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Ecclesia Catholic" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Gerija_Katolik" title="Gerija Katolik – Iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Gerija Katolik" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Iban" class="interlanguage-link-target">Jaku Iban</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Gereja_Katolik_Roma" title="Gereja Katolik Roma – Indonesian" lang="id" hreflang="id" data-title="Gereja Katolik Roma" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesian" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Eclesie_Catolic" title="Eclesie Catolic – Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Eclesie Catolic" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Simbaan_a_Katoliko" title="Simbaan a Katoliko – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Simbaan a Katoliko" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Katolik_eklezio" title="Katolik eklezio – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Katolik eklezio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mversk-ka%C3%BE%C3%B3lska_kirkjan" title="Rómversk-kaþólska kirkjan – Icelandic" lang="is" hreflang="is" data-title="Rómversk-kaþólska kirkjan" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Icelandic" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Chiesa_cattolica" title="Chiesa cattolica – Italian" lang="it" hreflang="it" data-title="Chiesa cattolica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italian" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AB%E3%83%88%E3%83%AA%E3%83%83%E3%82%AF%E6%95%99%E4%BC%9A" title="カトリック教会 – Japanese" lang="ja" hreflang="ja" data-title="カトリック教会" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japanese" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Ruoman_Kiaklik_Choch" title="Ruoman Kiaklik Choch – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Ruoman Kiaklik Choch" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="mga napiling artikulo"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Gr%C3%A9ja_Katulik" title="Gréja Katulik – Javanese" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Gréja Katulik" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javanese" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="რომის კათოლიკური ეკლესია – Georgian" lang="ka" hreflang="ka" data-title="რომის კათოლიკური ეკლესია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgian" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Katoliki_Cejewiye" title="Katoliki Cejewiye – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Katoliki Cejewiye" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Sot_%C3%81%CC%B1nietkhwi_Katolika" title="Sot Á̱nietkhwi Katolika – Tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Sot Á̱nietkhwi Katolika" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="Tyap" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D1%88%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%83%D1%96" title="Католик шіркеуі – Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Католик шіркеуі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakh" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9F%E1%9E%A0%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9F%8D%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%80" title="ព្រះសហគមន៍កាតូលិក – Khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ព្រះសហគមន៍កាតូលិក" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Khmer" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A5%E0%B3%8B%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D_%E0%B2%9A%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%9A%E0%B3%8D" title="ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಚರ್ಚ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A1%9C%EB%A7%88_%EA%B0%80%ED%86%A8%EB%A6%AD%EA%B5%90%ED%9A%8C" title="로마 가톨릭교회 – Korean" lang="ko" hreflang="ko" data-title="로마 가톨릭교회" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korean" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/D%C3%AAra_katol%C3%AEk" title="Dêra katolîk – Kurdish" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Dêra katolîk" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kurdish" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Eglos_Katholik_Romanek" title="Eglos Katholik Romanek – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Eglos Katholik Romanek" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="mga napiling artikulo"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ecclesia_Catholica_Romana" title="Ecclesia Catholica Romana – Latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Ecclesia Catholica Romana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latin" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Kilisia_Katolika" title="Kilisia Katolika – Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Kilisia Katolika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Ladino" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Kathoulesch_Kierch" title="Kathoulesch Kierch – Luxembourgish" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Kathoulesch Kierch" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxembourgish" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Eglesa_Catolica" title="Eglesa Catolica – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Eglesa Catolica" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Roems-Kathelieke_K%C3%A8rk" title="Roems-Kathelieke Kèrk – Limburgish" lang="li" hreflang="li" data-title="Roems-Kathelieke Kèrk" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgish" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Dlijia_catolica" title="Dlijia catolica – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Dlijia catolica" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Ekel%C3%A9ziya_katolike" title="Ekeléziya katolike – Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Ekeléziya katolike" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Romos_Katalik%C5%B3_Ba%C5%BEny%C4%8Dia" title="Romos Katalikų Bažnyčia – Lithuanian" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Romos Katalikų Bažnyčia" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Lithuanian" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Romas_Kato%C4%BCu_bazn%C4%ABca" title="Romas Katoļu baznīca – Latvian" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Romas Katoļu baznīca" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Latvian" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A5%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9A" title="रोमन क्याथोलिक चर्च – Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="रोमन क्याथोलिक चर्च" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Gereja_Katolik_Roma" title="Gereja Katolik Roma – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Gereja Katolik Roma" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target">Basa Banyumasan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Eglizy_kat%C3%B4lika_r%C3%B4manina" title="Eglizy katôlika rômanina – Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Eglizy katôlika rômanina" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagasy" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Gereja_Katolik_Roma" title="Gereja Katolik Roma – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Gereja Katolik Roma" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Римокатоличка црква – Macedonian" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Римокатоличка црква" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonian" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8B%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B8%E0%B4%AD" title="കത്തോലിക്കാസഭ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കത്തോലിക്കാസഭ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%85%E0%A4%A5%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9A" title="कॅथलिक चर्च – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="कॅथलिक चर्च" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Gereja_Katolik" title="Gereja Katolik – Malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Gereja Katolik" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malay" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Knisja_Kattolika" title="Knisja Kattolika – Maltese" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Knisja Kattolika" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Maltese" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Eigreija_Cat%C3%B3lica" title="Eigreija Católica – Mirandese" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Eigreija Católica" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandese" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%9C%E1%80%85%E1%80%BA_%E1%80%A1%E1%80%9E%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA" title="ကက်သလစ် အသင်းတော် – Burmese" lang="my" hreflang="my" data-title="ကက်သလစ် အသင်းတော်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Burmese" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7" title="کاتولیک کلیسا – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="کاتولیک کلیسا" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Catolicismo_Romano" title="Catolicismo Romano – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Catolicismo Romano" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target">Nāhuatl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Chiesia_cattoleca" title="Chiesia cattoleca – Neapolitan" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Chiesia cattoleca" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Neapolitan" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6%C3%B6msch-kathoolsche_Kark" title="Röömsch-kathoolsche Kark – Low German" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Röömsch-kathoolsche Kark" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Low German" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Rooms-Katholieke_Karke" title="Rooms-Katholieke Karke – Low Saxon" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Rooms-Katholieke Karke" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Low Saxon" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A5%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9A" title="क्याथोलिक चर्च – Nepali" lang="ne" hreflang="ne" data-title="क्याथोलिक चर्च" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepali" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rooms-Katholieke_Kerk" title="Rooms-Katholieke Kerk – Dutch" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Rooms-Katholieke Kerk" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Dutch" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Den_katolske_kyrkja" title="Den katolske kyrkja – Norwegian Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Den katolske kyrkja" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norwegian Nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Den_katolske_kirke" title="Den katolske kirke – Norwegian Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Den katolske kirke" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norwegian Bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Église catholique" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/%C3%89%C3%A9%CA%BC_neishoodii" title="Ééʼ neishoodii – Navajo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Ééʼ neishoodii" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="Navajo" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Gl%C3%A8isa_Catolica_Romana" title="Glèisa Catolica Romana – Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Glèisa Catolica Romana" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitan" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A9%88%E0%A8%A5%E0%A9%8B%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%95_%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%98%E0%A8%B0" title="ਕੈਥੋਲਿਕ ਗਿਰਜਾਘਰ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕੈਥੋਲਿਕ ਗਿਰਜਾਘਰ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Iglesia_Catolico_Romano" title="Iglesia Catolico Romano – Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Iglesia Catolico Romano" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiamento" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_Catolike" title="Église Catolike – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Église Catolike" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Gedollische_Kaerich" title="Gedollische Kaerich – Pennsylvania German" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Gedollische Kaerich" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania German" class="interlanguage-link-target">Deitsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki – Polish" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kościół katolicki" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polish" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Cesa_Cat%C3%B2lica" title="Cesa Catòlica – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Cesa Catòlica" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%84%DA%A9_%DA%86%D8%B1%DA%86" title="کیتھولک چرچ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کیتھولک چرچ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9%D9%87_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7" title="کاتولیکه کلیسا – Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کاتولیکه کلیسا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pashto" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Igreja_Cat%C3%B3lica" title="Igreja Católica – Portuguese" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Igreja Católica" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portuguese" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Kathuliku_Inlisya" title="Kathuliku Inlisya – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Kathuliku Inlisya" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Baselgia_catolica_romana" title="Baselgia catolica romana – Romansh" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Baselgia catolica romana" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Romansh" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Biserica_Catolic%C4%83" title="Biserica Catolică – Romanian" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Biserica Catolică" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Romanian" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Bisearic%C3%A3_C%C3%A3tulic%C3%A3" title="Bisearicã Cãtulicã – Aromanian" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Bisearicã Cãtulicã" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="Aromanian" class="interlanguage-link-target">Armãneashti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rsk mw-list-item"><a href="https://rsk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%97%D1%86%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Римокатолїцка церква – Pannonian Rusyn" lang="rsk" hreflang="rsk" data-title="Римокатолїцка церква" data-language-autonym="Руски" data-language-local-name="Pannonian Rusyn" class="interlanguage-link-target">Руски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%8C" title="Католическая церковь – Russian" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Католическая церковь" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russian" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D0%B5%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B2" title="Римокатолицька церьков – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Римокатолицька церьков" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D0%A2%D0%B0%D2%A5%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D1%8D%D1%82%D1%8D" title="Католик Таҥара дьиэтэ – Yakut" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Католик Таҥара дьиэтэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Yakut" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Chiesa_Catt%C3%B2lica_Rumana" title="Chiesa Cattòlica Rumana – Sicilian" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Chiesa Cattòlica Rumana" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sicilian" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Catholic_Kirk" title="Catholic Kirk – Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Catholic Kirk" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Katolala%C5%A1_girku" title="Katolalaš girku – Northern Sami" lang="se" hreflang="se" data-title="Katolalaš girku" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Northern Sami" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Katoli%C4%8Dka_crkva" title="Katolička crkva – Serbo-Croatian" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Katolička crkva" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Croatian" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B6%AD%E0%B7%9D%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B6%9A_%E0%B7%83%E0%B6%B7%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="කතෝලික සභාව – Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="කතෝලික සභාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Sinhala" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Catholic_Church" title="Catholic Church – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Catholic Church" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Katol%C3%ADcka_cirkev_(latinsk%C3%A1_cirkev_a_v%C3%BDchodn%C3%A9_katol%C3%ADcke_cirkvi)" title="Katolícka cirkev (latinská cirkev a východné katolícke cirkvi) – Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Katolícka cirkev (latinská cirkev a východné katolícke cirkvi)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovak" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Rimskokatoli%C5%A1ka_cerkev" title="Rimskokatoliška cerkev – Slovenian" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Rimskokatoliška cerkev" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenian" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Kisha_Katolike" title="Kisha Katolike – Albanian" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Kisha Katolike" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanian" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Католичка црква – Serbian" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Католичка црква" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbian" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Katoolske_S%C3%A4%C3%A4rke" title="Katoolske Säärke – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Katoolske Säärke" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Gereja_Katolik_Roma" title="Gereja Katolik Roma – Sundanese" lang="su" hreflang="su" data-title="Gereja Katolik Roma" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Sundanese" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Romersk-katolska_kyrkan" title="Romersk-katolska kyrkan – Swedish" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Romersk-katolska kyrkan" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedish" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kanisa_Katoliki" title="Kanisa Katoliki – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kanisa Katoliki" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Rzimskokatolicki_ko%C5%9B%C4%87%C5%AF%C5%82" title="Rzimskokatolicki kośćůł – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Rzimskokatolicki kośćůł" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%8B%E0%AE%B2%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95_%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%9A%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%AA%E0%AF%88" title="கத்தோலிக்க திருச்சபை – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கத்தோலிக்க திருச்சபை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%A5%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D_%E0%B0%9A%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%9A%E0%B0%BF" title="కాథలిక్ చర్చి – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="కాథలిక్ చర్చి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B8_%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D3%A3" title="Калисои католикӣ – Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Калисои католикӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tajik" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%AD%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%81" title="โรมันคาทอลิก – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="โรมันคาทอลิก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Katolik_Kilisesi" title="Katolik Kilisesi – Turkish" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Katolik Kilisesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turkish" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Katolik_%C3%A7irk%C3%A4w" title="Katolik çirkäw – Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Katolik çirkäw" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatar" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Католицька церква – Ukrainian" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Католицька церква" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukrainian" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%84%DA%A9_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="کاتھولک کلیسیا – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کاتھولک کلیسیا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Katolik_cherkovi" title="Katolik cherkovi – Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Katolik cherkovi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Uzbek" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Ceza_Cat%C3%B2%C5%82ega" title="Ceza Catòłega – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Ceza Catòłega" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Katoline_jumalankodikund" title="Katoline jumalankodikund – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Katoline jumalankodikund" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%C3%A1o_h%E1%BB%99i_C%C3%B4ng_gi%C3%A1o" title="Giáo hội Công giáo – Vietnamese" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Giáo hội Công giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamese" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Katholieke_kerke" title="Katholieke kerke – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Katholieke kerke" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Gl%C3%BCg_Katulik" title="Glüg Katulik – Volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Glüg Katulik" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapük" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Singbahan_Katoliko" title="Singbahan Katoliko – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Singbahan Katoliko" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E4%B8%BB%E6%95%8E%E6%9C%83" title="天主敎會 – Wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="天主敎會" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%90%D7%98%D7%95%D7%99%D7%9C%D7%99%D7%A9%D7%A2_%D7%A7%D7%99%D7%A8%D7%9B%D7%A2" title="קאטוילישע קירכע – Yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קאטוילישע קירכע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Yiddish" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cj%E1%BB%8D_K%C3%A1t%C3%B3l%C3%ACk%C3%AC" title="Ìjọ Kátólìkì – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìjọ Kátólìkì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E4%B8%BB%E6%95%99%E6%9C%83" title="天主教會 – Chinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="天主教會" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinese" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Thian-ch%C3%BA-k%C3%A0u" title="Thian-chú-kàu – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Thian-chú-kàu" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E4%B8%BB%E6%95%99%E6%9C%83" title="天主教會 – Cantonese" lang="yue" hreflang="yue" data-title="天主教會" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Cantonese" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9592#sitelinks-wikipedia" title="Baguhin ang link sa ibang wika" class="wbc-editpage">baguhin ang mga link</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Namespace"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Simbahang_Katolikong_Romano" title="Tingnan ang nilalaman [c]" accesskey="c">Artikulo</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Usapan:Simbahang_Katolikong_Romano" rel="discussion" title="Usapan tungkol sa nilalaman nito [t]" accesskey="t">Usapan</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ibahin ang baryante o variant ng wika" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Tagalog </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Mga tingin"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Simbahang_Katolikong_Romano">Basahin</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit" title="Baguhin ito [v]" accesskey="v">Baguhin</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit" title="Baguhin ang kodigong batayan ng pahinang ito [e]" accesskey="e">Baguhin ang wikitext</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=history" title="Nakaraang pagbabago sa pahinang ito [h]" accesskey="h">Tingnan ang kasaysayan</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mga kagamitan" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Mga kagamitan </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Mga kagamitan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">itago</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Mga aksyon </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Simbahang_Katolikong_Romano">Basahin</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit" title="Baguhin ito [v]" accesskey="v">Baguhin</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit" title="Baguhin ang kodigong batayan ng pahinang ito [e]" accesskey="e">Baguhin ang wikitext</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=history">Tingnan ang kasaysayan</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Pangkalahatan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Ano_ang_nakakawing_dito/Simbahang_Katolikong_Romano" title="Talaan ng mga pahinang wiking nakaturo rito. [j]" accesskey="j">Mga nakaturo rito</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Nakakawing_ng_kamakailang_pagbabago/Simbahang_Katolikong_Romano" rel="nofollow" title="Mga huling binago sa mga kaugnay na pahina mula sa pahinang ito [k]" accesskey="k">Kaugnay na pagbabago</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=tl" title="Magkarga ng mga larawan o iba pang midya [u]" accesskey="u">Mag-upload ng file</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Natatanging_mga_pahina" title="Tala ng mga natatanging pahina [q]" accesskey="q">Natatanging pahina</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&oldid=2112361" title="Ibigay ang palagiang kawing para sa kasalukuyang bersyon ng pahinang ito">Permanenteng link</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=info" title="More information about this page">Impormasyon ng pahina</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:Sipiin&page=Simbahang_Katolikong_Romano&id=2112361&wpFormIdentifier=titleform" title="Impormasyon sa pagsangguni sa pahinang ito">Sumangguni</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftl.wikipedia.org%2Fwiki%2FSimbahang_Katolikong_Romano">Kumuha ng pinaikling URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftl.wikipedia.org%2Fwiki%2FSimbahang_Katolikong_Romano">I-download ang QR code</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> I-print/I-export </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:Aklat&bookcmd=book_creator&referer=Simbahang+Katolikong+Romano">Lumikha ng isang aklat</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:DownloadAsPdf&page=Simbahang_Katolikong_Romano&action=show-download-screen">I-download bilang PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&printable=yes" title="Ipakita ang bersyon ng pahinang itong madaling maililimbag [p]" accesskey="p">Bersyong mapi-print</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Sa iba pang proyekto </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Catholic_Church" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9592" title="Link sa nakakonektang item sa repositoryo ng datos [g]" accesskey="g">Item na Wikidata</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itsura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itsura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">itago</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">(Idinirekta mula sa <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolika&redirect=no" class="mw-redirect" title="Simbahang Katolika">Simbahang Katolika</a>)</div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tl" dir="ltr"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Para sa ibang mga gamit ng kataga, tingnan ang <a href="/wiki/Katolisismo" title="Katolisismo">Katolisismo</a>.</div> Founder Hesukristo <table class="infobox" style="width: 22em; font-size: 88%; text-align: left; line-height: 1.5em"> <caption style="font-weight: bold">Simbahang Katolika </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="text-align: center"><a href="/wiki/Talaksan:Basilica_di_San_Pietro_(notte).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg/200px-Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg" decoding="async" width="200" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg/300px-Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg/400px-Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2848" /></a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align: center">Ang <a href="/wiki/Basilika_ni_San_Pedro" title="Basilika ni San Pedro">Basilika ni San Pedro</a> sa <a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a> </td></tr> <tr> <th>Klasipikasyon </th> <td><a href="/wiki/Katolisismo" title="Katolisismo">Katoliko</a> </td></tr> <tr> <th>Teolohiya </th> <td><a href="/wiki/Teolohiyang_katoliko" class="mw-redirect" title="Teolohiyang katoliko">Teolohiyang katoliko</a> </td></tr> <tr> <th>Politiyo </th> <td>Episkopal<a href="#cite_note-Episcopal_Polity-1">[1]</a> </td></tr> <tr> <th>Pamumuno </th> <td><a href="/wiki/Santa_Sede" class="mw-redirect" title="Santa Sede">Santa Sede</a> </td></tr> <tr> <th>Pinuno </th> <td><a href="/wiki/Papa_Francisco" title="Papa Francisco">Papa Francisco</a> </td></tr> <tr> <th>Nagtatag </th> <td><a href="/wiki/Hesukristo" class="mw-redirect" title="Hesukristo">Hesukristo</a><a href="#cite_note-Katoliko-2">[2]</a>, ayon sa tradisyon </td></tr> <tr> <th>Lugar ng Pagtatag </th> <td>Unang siglo <a href="/wiki/Herusalem" title="Herusalem">Herusalem</a>, <a href="/wiki/Imperyong_Romano" title="Imperyong Romano">Imperyong Romano</a><a href="#cite_note-3">[3]</a><a href="#cite_note-4">[4]</a> </td></tr> <tr> <th>Bilang ng Kasapi </th> <td>1.329 bilyon (2018)<a href="#cite_note-Shalom_World-5">[5]</a> </td></tr> <tr> <th>Bilang ng Ministro </th> <td><div class="plainlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li>Mga <a href="/wiki/Obispo" title="Obispo">obispo</a>: 5,304</li> <li>Mga <a href="/wiki/Pari" title="Pari">pari</a>: 415,656</li> <li>Mga <a href="/wiki/Diakono" class="mw-redirect" title="Diakono">diakono</a>: 45,255</li></ul> </div> </td></tr> <tr> <th>Ospital </th> <td>5,500<a href="#cite_note-World_Development_p.40-6">[6]</a> </td></tr> <tr> <th>Mga Mababang Paaralan </th> <td>95,200<a href="#cite_note-7">[7]</a> </td></tr> <tr> <th>Mga Mataas na Paaralan </th> <td>43,800 </td></tr> <tr> <th>Opisyal na Websayt </th> <td><a rel="nofollow" class="external text" href="http://w2.vatican.va/content/vatican/en.html">Holy See</a> </td></tr> </tbody></table> Ang Simbahang Katoliko Romano, na kilala rin bilang Iglesya Katolika Apostolika Romana, Simbahang Romano Katoliko<a href="#cite_note-8">[8]</a> ay ang pinakamalaking <a href="/wiki/Kristiyanong" class="mw-redirect" title="Kristiyanong">Kristiyanong</a> <a href="/wiki/Simbahan" title="Simbahan">simbahan</a> na pinamumunuan ng <a href="/wiki/Obispo_ng_Roma" class="mw-redirect" title="Obispo ng Roma">Obispo ng Roma</a> Ang pamamahala nito ay naka-sentro sa <a href="/wiki/Lungsod_ng_Vaticano" title="Lungsod ng Vaticano">Lungsod ng Vaticano</a>. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pangalan">Pangalan</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=1" title="Baguhin seksiyon: Pangalan" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Pangalan">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang Griyegong salita na καθολικός (katholikos), kung saan nagmula ang salitang; Katoliko, ay may kahulugang Unibersal. Ang terminong Katoliko ay unang ginamit ni <a href="/wiki/San_Ignacio" class="mw-redirect" title="San Ignacio">San Ignacio</a> sa kanyang liham sa mga taga-Smyrna noong 110 CE.<a href="#cite_note-9">[9]</a> Ang m mga tagasunod ng Simbahang Romano Katoliko ay tinatawag na Romano Katoliko upang itangi ito sa kasapi ng ibang mga denominasyon ng Kristiyanismo na nag-aangking sila ay Katoliko rin gaya ng <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simbahang Silangang Ortodokso</a>(na ang pangalang opisyal ay Simbahang Katolikong Ortodokso), <a href="/wiki/Asiryong_Simbahan_ng_Silangan" title="Asiryong Simbahan ng Silangan">Asiryong Simbahan ng Silangan</a>(na ang pangalang opisyal ay Banal an Apostolikong Katolikong Asiryong Simbahan ng Silangan), <a href="/wiki/Simbahang_Ortodoksong_Oriental" class="mw-redirect" title="Simbahang Ortodoksong Oriental">Simbahang Ortodoksong Oriental</a> at <a href="/wiki/Simbahan_ng_Silangan" title="Simbahan ng Silangan">Simbahan ng Silangan</a>. Ang salitang Katoliko ay matatagpuan sa <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a> na pinagkasunduan ng ilang mga obispo sa <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Nicaea">Unang Konseho ng Nicaea</a> noong 325 CE nang tipunin ito ni Emperador <a href="/wiki/Dakilang_Constantino" title="Dakilang Constantino">Dakilang Constantino</a> upang pagkaisaihin ang mga magkakatunggaling sekta ng <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a> sa kanyang <a href="/wiki/Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Imperyo Romano">Imperyo Romano</a>. <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r2106284">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 32px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote">[Ngunit ang mga nagsasabing: 'May isang panahong na Siya ay hindi;' at 'Siya ay hindi bago Siya gawin;' at 'Siya ay ginawâ mula sa wala' o 'Siya ay nang ibang sustansiya' o 'esensiya' o 'Ang Anak ng Diyos ay nilikhâ' o 'nagbabago' ay 'mababago'-sila ay kinokóndena ng banal na Katóliko at apostólikong Simbahan.] <div class="templatequotecite">— <cite><a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a>(325 CE)</cite></div></blockquote> Inaangkin ng Simbahang Romano Katoliko, na ito ang <a href="/wiki/Isang_tunay_na_simbahan" class="mw-redirect" title="Isang tunay na simbahan">isang tunay na simbahan</a> na itinatag ni <a href="/wiki/Hesukristo" class="mw-redirect" title="Hesukristo">Hesukristo</a> noong Unang siglo sa <a href="/wiki/Herusalem" title="Herusalem">Herusalem</a><a href="#cite_note-10">[10]</a> , na ang mga <a href="/wiki/Obispo_(pari)" class="mw-redirect" title="Obispo (pari)">obispo</a> nito ay ang mga kahalili ng mga <a href="/wiki/Apostol" title="Apostol">apostol</a> ni Kristo, at ang <a href="/wiki/Obispo_ng_Roma" class="mw-redirect" title="Obispo ng Roma">Papa</a> ang kahalili ni <a href="/wiki/San_Pedro" title="San Pedro">San Pedro</a> na kung saan ipinagkaloob ni Kristo ang primasiya<a href="#cite_note-11">[11]</a>. Inaangkin na naipanatili nito ang orihinal na pananamapalatayang <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a>, sa pamamagitan ng sagradong tradisyon<a href="#cite_note-12">[12]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kasaysayan">Kasaysayan</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=2" title="Baguhin seksiyon: Kasaysayan" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Kasaysayan">baguhin ang wikitext</a>]</div> Gaya ng ibang mga sekta ng <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a> gaya ng mga <a href="/wiki/Simbahang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Ortodokso">Simbahang Ortodokso</a>, ang Simbahang Romano Katoliko ay nag-aangkin na ang tradisyon nito ay itinatag ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a>. Sa teolohiya ng Simbahang Romano Katoliko, ang doktrinang <a href="/wiki/Paghaliling_apostoliko" title="Paghaliling apostoliko">paghaliling apostoliko</a> ay nag-aangkin na ibinigay ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> ang buong sakramental na kapangyarihan sa simbahan sa 12 apostol sa sakramento ng mga Banal na Kautusan at gumagawa sa mga itong unang obispo. Sa pagkakaloob ng kabuuan ng sakramento ng mga Banal na Kautusuan, ang mga ito ay binigyan ng kapangyarihan na magkaloob ng sakramento sa iba pa at nagpapasagrado sa maraming mga obispo sa isang direktang linya na nagmumula sa mga Apostol at kay Hesus. Ang doktrina ng <a href="/w/index.php?title=Apostolikong_paghalili&action=edit&redlink=1" class="new" title="Apostolikong paghalili (hindi pa naisusulat)">Apostolikong paghalili</a> ay hindi lang natatangi sa Romano Katoliko at ang iba't ibang mga sekta ng Kristiyanismo ay nag-aangkin rin ng teolohiyang ito gaya ng mga <a href="/wiki/Simbahang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Ortodokso">Simbahang Ortodokso</a>, mga <a href="/w/index.php?title=Luther&action=edit&redlink=1" class="new" title="Luther (hindi pa naisusulat)">Lutherano</a> at iba pa. Ayon sa Simbahang Katoliko Romano si <a href="/wiki/Pedro" class="mw-redirect" title="Pedro">Pedro</a> na <a href="/wiki/Apostol" title="Apostol">apostol</a> ni Hesus ang unang obispo ng Roma at gumawa sa isang nagngangalang <a href="/wiki/Linus" class="mw-redirect" title="Linus">Linus</a> bilang kahalili niyang obispo at kaya ay nagpasimula ito ng isang linyang paghalili ng mga obispo mula kay Pedro na kinabibilangan ng mga kasalukuyang <a href="/wiki/Papa" title="Papa">papa</a> ng Romano Katoliko. Gayunpaman, isinaad sa <a href="/w/index.php?title=Mga_konstitusyong_apostoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga konstitusyong apostoliko (hindi pa naisusulat)">mga konstitusyong apostoliko</a> na si <a href="/wiki/Linus" class="mw-redirect" title="Linus">Linus</a> ang unang obispo ng Roma at inordinahan ni <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> at si Linus ay hinalinhan ni <a href="/wiki/Clemente" class="mw-redirect" title="Clemente">Clemente</a> na inordinahan naman ni Pedro. Ayon sa mga eskolar at historyan, ang opisinang Monarkikal na Obispo ay lumitaw lamang noong ikalawang siglo CE. Sa mga liham lamang ni <a href="/w/index.php?title=Ignacio_ng_Antioquia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ignacio ng Antioquia (hindi pa naisusulat)">Ignacio ng Antioquia</a> sa kanyang pagtungo sa Roma noong ika-2 siglo na kanyang inilarawan at ikinatwiran na ang mga simbahan ay pinangunahan ng isang obispo na inaalalayan ng mga presbitero at deakono.<a href="#cite_note-Epistle_to_the_Magnesians_6.1-13">[13]</a> Ayon kay propesor <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_McBrien" class="extiw" title="en:Richard McBrien">Richard McBrien</a>, "dapat maalala na salungat sa banal na paniniwala ng Katoliko--ang monoarkikal na istrukturang episkopal ng simbahan (na kilala bilang episkopatang monarkikal kung saan ang bawat diyoses ay pinamumunuan ng isang obispo) ay hindi pa umiiral sa Roma sa panahong ito.<a href="#cite_note-McBrien,_Richard_P_p._34-14">[14]</a> Ayon kay Padre <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Francis_A._Sullivan" class="extiw" title="en:Francis A. Sullivan">Francis A. Sullivan</a>, "ang makukuhang ebidensiya ay nagpapakita na ang simbahan sa Roma ay pinamunuan ng isang kolehiyo ng mga presbitero sa halip na isang obispo sa loob ng hindi bababa sa ilang mga dekada ng ikalawang siglo CE.<a href="#cite_note-15">[15]</a> Ayon din kay Fr. Sullivan, "Ang <a href="/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan">Bagong Tipan</a> o ang sinaunang kasaysayang Kristiyano ay hindi nag-aalok ng suporta sa nosyon ng <a href="/wiki/Paghaliling_apostoliko" title="Paghaliling apostoliko">paghaliling apostoliko</a> bilang 'isang hindi naputol na linya ng ordinasyong episkopal sa pamamagitan ng mga apostol sa mga siglo tungo sa mga obispo ngayon'" at "Ang Bagong Tipan ay hindi nag-aalok ng suporta para sa teoriya ng paghaliling apostoliko na nagpapalagay na ang mga apostol ay humirang o nag-ordina ng isang obispo para sa bawat mga simbahang kanilang itinatag".<a href="#cite_note-Sullivan_F.A_p._14-16">[16]</a> Ang mga kondisyon sa <a href="/wiki/Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Imperyo Romano">imperyo Romano</a> ay nagpadali sa pagkalat ng mga bagong ideya. Ang mga mahuhusay na lansangan at mga daanang pantubig ay pumayag sa madaling paglalakbay samantalang ang <a href="/wiki/Pax_Romana" title="Pax Romana">Pax Romana</a> ay gumawa sa paglalakbay mula sa isang rehiyon tungo sa isa pa na ligtas. Ang mga sinaunang Kristiyano ay nakaakay ng mga pamayanang <a href="/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo">Hudyo</a> sa buong <a href="/w/index.php?title=Dagat_Meditteraneo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dagat Meditteraneo (hindi pa naisusulat)">Dagat Meditteraneo</a>.<a href="#cite_note-chadwickhenry23and24-17">[17]</a><a href="#cite_note-Hitchcock_281-18">[18]</a> Bagaman ang karamihan ng mga naakay sa Kristiyanismo ay mula sa Imperyo Romano, ang mga kilalang pamayanang Kristiyano ay itinatag rin sa <a href="/wiki/Armenia" class="mw-redirect" title="Armenia">Armenia</a>, <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a> at sa kahabaan ng <a href="/wiki/Baybaying_Malabar" title="Baybaying Malabar">Baybaying Malabar</a>.<a href="#cite_note-AFM-19">[19]</a><a href="#cite_note-20">[20]</a> Ang bagong <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> na Kristiyanismo ay pinakamatagumpay sa mga lugar na urbano at kumalat muna sa mga <a href="/wiki/Alipin" class="mw-redirect" title="Alipin">alipin</a> at mga tao na may mabababang mga katayuan sa lipunan.<a href="#cite_note-21">[21]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Unang_siglo">Unang siglo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=3" title="Baguhin seksiyon: Unang siglo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Unang siglo">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Alitan_sa_pagitan_ng_mga_pinunong_Kristiyano">Alitan sa pagitan ng mga pinunong Kristiyano</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=4" title="Baguhin seksiyon: Alitan sa pagitan ng mga pinunong Kristiyano" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Alitan sa pagitan ng mga pinunong Kristiyano">baguhin ang wikitext</a>]</div> Sa simula, ang <a href="/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo">Hudaismo</a> at Kristiyanismo ayon sa mga eskolar ay hindi pa hiwalay at ang mga Kristiyano ay sumasambang kasama ng mga Hudyo na tinatawag ng mga historyan na <a href="/wiki/Hudyong_Kristiyano" title="Hudyong Kristiyano">Hudyong Kristiyano</a> gaya ng mga <a href="/wiki/Ebionita" class="mw-redirect" title="Ebionita">Ebionita</a>. Ang mga Hudyong Kristiyano ang bumubuo sa karamihan ng mga Kristiyano sa unang siglo ng Kristiyanismo at sumusunod pa rin sa mga Kautusan ni <a href="/wiki/Moises" title="Moises">Moises</a> ayon sa <a href="/wiki/Mga_Gawa_ng_mga_Apostol" class="mw-redirect" title="Mga Gawa ng mga Apostol">Mga Gawa ng mga Apostol</a>.<a href="#cite_note-Davidson115-22">[22]</a> Gayunpaman, dahil ang mga ibang Kristiyano ay nagsimulang umakay sa mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> (hindi Hudyo), nagkaroon ng alitan sa pagitan ng mga Kristiyano kung dapat pang sundin ng mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> (hindi-Hudyo) ang mga kautusan ni Moises. Upang malutas ang mga magkakatunggaling pananaw tungkol sa Kautusan ni Moises, ang <a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">konseho ng Herusalem</a> ay tinipon ng mga haligi ng iglesia (simbahan) na sina Pedro at Santiago (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%202:9&version=nrsv">Galacia 2:9</a>). Nagpasya si <a href="/wiki/Santiago_ang_Makatarungan" title="Santiago ang Makatarungan">Santiago ang Makatarungan</a> na ang mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> (hindi-Hudyo) ay maaaring maging mga Kristiyano nang hindi sumusunod sa ilang mga kautusan ni Moises gaya ng pagtutuli ngunit kailangan pa ring silang sumunod sa ilang mga kautusan ni Moises gaya ng paglayo sa mga pagkaing inihandog sa mga diyos-diyosan at binigti at dugo, imoralidad...sapagkat ang kautusan ni Moises ay ipinapangaral sa bawat lungsod mula pa nang unang panahon at binabasa ito sa mga sinagoga bawat araw ng Sabat (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=15:20-21">Mga Gawa</a>*).<a href="#cite_note-chadwick37-23">[23]</a> Gayunpaman, ayon <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=16:3-4">Mga Gawa</a>*, tinuli ni Pablo si Timoteo at sa pagtahak nila sa mga lungsod, ibinigay nila Pablo sa mga iglesia ang pinagpasiyahan ng mga <a href="/wiki/Apostol" title="Apostol">apostol</a> at ng mga nakakatanda sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">konseho ng Herusalem</a> na kanilang dapat sundin.<a href="#cite_note-chadwickhenry23and24-17">[17]</a><a href="#cite_note-macculloch109-24">[24]</a><a href="#cite_note-Davidson149-25">[25]</a> Ang alitan tungkol sa pagsunod sa Kautusan ni Moises ay hindi natapos sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">konseho ng Herusalem</a>. Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=21:17-25">Mga Gawa</a>*, nabalitaan ng mga Hudyo patungkol kay Pablo, na tinuturuan mo ang lahat ng mga Hudyo na nasa mga hentil, ng pagtalikod kay Moises. Sinabi mo na huwag tuliin ang kanilang mga anak, ni mamuhay ng ayon sa mga kaugalian...Dalisayiin mo ang iyong sarili kasama nila. Bayaran mo ang kanilang magugugol upang magpaahit sila ng kanilang mga ulo. Upang malaman ng lahat na hindi totoo ang mga bagay na nabalitaan nila patungkol sa iyo. At malalaman din na ikaw ay lumalakad ng maayos na tumutupad ng kautusan.". Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%202:11–14&version=nrsv">Galacia 2:11–14</a>, kinompronta at sinaway ni Pablo si <a href="/wiki/Pedro" class="mw-redirect" title="Pedro">Pedro</a> dahil sa pamimilit ni Pedro sa mga hentil na sumunod sa kautusan ni Moises. Taliwas sa pinagpasyahan sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">Konseho ng Herusalem</a> na bawal kainin ang pagkaing inihandog sa diyos-diyosan, binigti at dugo, isinaad ni Pablo sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Corinthians%2010:25&version=nrsv">1 Corinto 10:25</a>, "anumang ipinagbibili sa pamilihan ay kainin ninyo".<a href="#cite_note-26">[26]</a><a href="#cite_note-27">[27]</a> at sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Corinthians%208:4–8&version=nrsv">1 Corinto 8:4–8</a> ay "hindi tayo nagiging katanggap-tanggap sa Diyos sa pamamagitan ng pagkain". Ang pagkain ng mga inihandog sa diyos-diyosan ay ipinagbawal rin ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Revelation%202:20&version=nrsv">Pahayag 2:20,14</a>. Bagaman nakapasok sa kanon na Katoliko ang mga <a href="/wiki/Sulat_ni_Pablo" title="Sulat ni Pablo">sulat ni Pablo</a>, ang mga sulat na ito ay itinakwil ng mga <a href="/wiki/Hudyong-Kristiyano" class="mw-redirect" title="Hudyong-Kristiyano">Hudyong-Kristiyanong</a> <a href="/wiki/Ebionita" class="mw-redirect" title="Ebionita">Ebionita</a> na naniniwalang si <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> ay isang natalikod at impostor na <a href="/wiki/Apostol" title="Apostol">apostol</a>.<a href="#cite_note-28">[28]</a><a href="#cite_note-29">[29]</a><a href="#cite_note-30">[30]</a><a href="#cite_note-31">[31]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ikalawang_siglo">Ikalawang siglo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=5" title="Baguhin seksiyon: Ikalawang siglo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Ikalawang siglo">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang ilang mga pamayanang Kristiyano sa ikalawang siglo CE ay nagebolb sa isang mas may istrukturang hierarka na ang isang sentral na obispo ay may autoridad sa siyudad at humantong sa pagpapaunlad ng <a href="/w/index.php?title=Obispong_Metropolitan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Obispong Metropolitan (hindi pa naisusulat)">Obispong Metropolitan</a>. Ang organisasyon ng Simbahang Kristiyano ay nagsimulang gumaya sa organisasyon ng Imperyo Romano. Ang mga obispo sa mga siyudad na mas mahalaga sa politika ay naglapat ng mas malaking autoridad sa mga obispo sa mga kalapit na siyudad.<a href="#cite_note-duffy9and10-32">[32]</a><a href="#cite_note-markus75-33">[33]</a> Ang mga simbahan sa <a href="/wiki/Antioquia" title="Antioquia">Antioquia</a>, <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriya</a> at <a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a> ang humawak ng pinakamatataas na mga posisyon.<a href="#cite_note-macculloch134-34">[34]</a> Kabilang sa mga magkakatunggaling pananaw na Kristiyanong lumaganap noong ika-2 siglo ang <a href="/wiki/Marcionismo" title="Marcionismo">Marcionismo</a>, <a href="/wiki/Gnostisismo" title="Gnostisismo">Gnostisismo</a>, <a href="/w/index.php?title=Montanismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Montanismo (hindi pa naisusulat)">Montanismo</a>, <a href="/wiki/Docetismo" title="Docetismo">Docetismo</a>. Si <a href="/wiki/Marcion" class="mw-redirect" title="Marcion">Marcion</a> ang pinaniniwalang ang unang nagtipon ng isang <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a> na binubuo lamang 11 mga aklat na isang Ebanghelyo ni Lucas at 10 <a href="/wiki/Sulat_ni_Pablo" title="Sulat ni Pablo">sulat ni Pablo</a>. Ang ibang mga aklat nang kalaunang naging <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a> ng Bagong Tipan ay itinakwil ni Marcion. Si <a href="/wiki/Irenaeus" class="mw-redirect" title="Irenaeus">Irenaeus</a> ang unang nagmungkahi ng pagtanggap lamang sa apat na ebanghelyo at nangatwiran laban sa mga ibang pangkat na Kristiyano na gumagamit ng mga ebanghelyo na kaunti o higit pa sa 4. Kanyang binatikos ang <a href="/wiki/Gnostisismo" title="Gnostisismo">Gnostisismo</a> at itinakwil ang <a href="/wiki/Ebanghelyo_ng_Katotohanan" title="Ebanghelyo ng Katotohanan">Ebanghelyo ng Katotohanan</a> dahil sa nilalamang <a href="/wiki/Gnostiko" class="mw-redirect" title="Gnostiko">gnostiko</a> nito. Tinangka ni <a href="/wiki/Papa_V%C3%ADctor_I" title="Papa Víctor I">Victor</a> na obispo ng Roma na ideklarang <a href="/wiki/Erehiya" title="Erehiya">erehiya</a> at itiwalag ang mga nagdiriwang ng paskuwa sa Nisan 14. Bago ni Victor, may isang pagkakaiba sa petsa ng pagdiriwang ng Paskuwa sa pagitan ng mga obispo ng Asya menor at Kanluran. Ipinagdiriwang ito ng mga simbahan sa Asya menor tuwing ika-14 ng buwang Nisan ng mga Hudyo na araw bago ang paskuwa ng mga Hudyo nang hindi isinasaalang kung anong araw ng linggo ito mahulog na kanilang binatay sa <a href="/wiki/Ebanghelyo_ni_Juan" title="Ebanghelyo ni Juan">Ebanghelyo ni Juan</a> sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=John%2018:28&version=nrsv">Juan 18:28</a> at <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=John%2019:14–15&version=nrsv">Juan 19:14–15</a>.<a href="#cite_note-eusebius-35">[35]</a> Ang kasanayang ito ay sinunod ni <a href="/wiki/Policarpio" title="Policarpio">Policarpio</a> na obispo ng <a href="/wiki/Smyrna" class="mw-redirect" title="Smyrna">Smyrna</a> sa Asya (na inangking alagad ni Apostol Juan) gayundin ni <a href="/w/index.php?title=Melito_ng_Sardis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Melito ng Sardis (hindi pa naisusulat)">Melito ng Sardis</a>. Salungat sa Ebanghelyo ni Juan, ang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Mark%2014:12–18&version=nrsv">Marcos 14:12–18</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2026:17–21&version=nrsv">Mateo 26:17–21</a> at <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Luke%2022:8&version=nrsv">Lucas 22:8</a> ay nagsasaad na ang Huling Hapunan ang Seder na <a href="/wiki/Paskuwa" title="Paskuwa">Paskuwa</a> na isinasagawa ng mga Hudyo sa simula ng <a href="/wiki/Nisan" title="Nisan">Nisan</a> 15. Ipinagdiriwang ng Kanluran ang Paskuwa tuwing linggo kasunod ng ika-14 ng Nisan. Ang mga synod ay idinaos sa <a href="/w/index.php?title=Syria_Palaestina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syria Palaestina (hindi pa naisusulat)">Palestina</a>, <a href="/w/index.php?title=Diocese_of_Pontus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diocese of Pontus (hindi pa naisusulat)">Pontus</a> at <a href="/w/index.php?title=Osrhoene&action=edit&redlink=1" class="new" title="Osrhoene (hindi pa naisusulat)">Osrhoene</a> sa silangan at <a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a> at <a href="/w/index.php?title=Gaul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaul (hindi pa naisusulat)">Gaul</a> sa kanluran na ang bawat isa ay nagpasyang ang pagdiriwang ng paskuwa ay dapat tuwing linggo. Ang isang pagpupulong sa Roma ay idinaos na pinangasiwaan ni Victor at nagpadala ng liham kay <a href="/w/index.php?title=Polycrates_ng_Efeso&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polycrates ng Efeso (hindi pa naisusulat)">Polycrates ng Efeso</a> at mga simbahan sa probinsiya ng Asya. Sa parehong taon, tinipon ni Polycrates ang isang pagpupulong sa <a href="/wiki/Efeso" title="Efeso">Efeso</a> na dinaluhan ng mga obispo sa buong probinsiya ng Asya at nagpasya silang sawayin si Victor at panatilihin ang kanilang tradisyon ng paskuwa.<a href="#cite_note-eusebius-35">[35]</a> Pinutol ni Victor ang kanyang kaugnayan sa mga obispong gaya nina <a href="/w/index.php?title=Polycrates&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polycrates (hindi pa naisusulat)">Polycrates</a> ng <a href="/wiki/Efeso" title="Efeso">Efeso</a> na sumalungat sa kanyang mga pananaw tungkol sa Paskuwa. Ang isyu ng paskuwa ay sinagot sa <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Nicaea">Unang Konseho ng Nicaea</a> noong 325 CE na nagpasyang ang paskuwa ay dapat idaos tuwing linggo kasunod ng buong buwan pagkatapos ng equinox na tagsibol. Itinakwil rin ni Victor si <a href="/wiki/Theodotus_ng_Byzantium" class="mw-redirect" title="Theodotus ng Byzantium">Theodotus ng Byzantium</a> dahil sa kanyang paniniwalang <a href="/wiki/Adopsiyonismo" title="Adopsiyonismo">adopsiyonismo</a> tungkol kay Kristo. Naniwala si Theodotus na si Hesus ay ipinanganak bilang isang hindi-Diyos na tao at kalaunan lamang "inampon" ng Diyos sa kanyang bautismo at naging Diyos pagkatapos ng kanyang pagkabuhay muli. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ikatlong_siglo">Ikatlong siglo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=6" title="Baguhin seksiyon: Ikatlong siglo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Ikatlong siglo">baguhin ang wikitext</a>]</div> Isinaad ni Duffy na noong ikatlong siglo CE, ang obispo sa Roma ay nagsimulang umasal bilang korte ng pag-aapela sa mga problema na hindi malutas ng ibang mga obispo sa ibang mga siyudad.<a href="#cite_note-duffy18-36">[36]</a> Ang ilang mga Kristiyano na humahawak ng paniniwalang <a href="/wiki/Simbahang_proto-Ortodoksiya" class="mw-redirect" title="Simbahang proto-Ortodoksiya">proto-ortodokso</a> na kilala bilang mga <a href="/wiki/Ama_ng_simbahan" class="mw-redirect" title="Ama ng simbahan">ama ng simbahan</a> ay nagsimulang maglarawan ng mga katuruan nito bilang pagsalungat sa ibang mga pangkat ng Kristiyano gaya ng <a href="/wiki/Gnostisismo" title="Gnostisismo">Gnostisismo</a>. <a href="#cite_note-37">[37]</a><a href="#cite_note-Davidson169-38">[38]</a> Hindi katulad ng karamihan ng mga <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> sa Imperyo Romano sa panahong ito, ang mga Kristiyano ay inaatasan na magtakwil ng ibang mga <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">diyos</a> na isang kasanayang minana mula sa <a href="/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo">Hudaismo</a>. Ang pagtanggi ng mga Kristiyano na lumahok sa mga pagdiriwang na <a href="/wiki/Pagano" class="mw-redirect" title="Pagano">pagano</a> ay nangangahulugang hindi nito magawang makilahok sa karamihan ng buhay pampubliko na nagtulak sa mga hindi Kristiyano kabilang ang pamahalaan ng Imperyo Romano na matakot na ginagalit ng mga Kristiyano ang mga diyos at nagiging banta sa kapayapaan at kasaganaan ng imperyo. Sa karagdagan, ang pagiging malapit ng mga lipunang Kristiyano at pagiging masikreto sa mga kasanayan nito ay lumikha ng mga tsismis na ang mga Kristiyano ay nagsasagawa ng <a href="/wiki/Insesto" title="Insesto">insesto</a> at <a href="/wiki/Kanibalismo" title="Kanibalismo">kanibalismo</a>. Ito ay nagresulta sa mga pag-uusig na Romano sa mga Kristiyano na karaniwan ay lokal at bihira bago ang ikaapat na siglo CE.<a href="#cite_note-macculloch155and164-39">[39]</a><a href="#cite_note-chadwick21-40">[40]</a> Ang isang sunod sunod na mas sentral na organisadong mga pag-uusig sa Kristiyano ay lumitaw noong ikatlong siglo nang inatas ng mga emperador na ang mga krisis sa militar, pampolitika at pang-ekonomiya ng imperyo ay sanhi ng galit ng mga diyos. Ang lahat ng mga mamamayan ay inatasang maghandog sa mga diyos o kundi ay paparusahan.<a href="#cite_note-chadwick41and42-41">[41]</a> Ang mga Hudyo ay hindi isinama hangga't nagbabayad ang mga ito ng <a href="/w/index.php?title=Fiscus_Judaicus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fiscus Judaicus (hindi pa naisusulat)">fiscus Judaicus</a> (buwis ng Hudyo). Ang ilang mga kristiyano ay pinaslang, lumisan sa imperyo o tumakwil sa kanilang paniniwalang Kristiyano. Ang mga hindi pagkakasunduan sa papel sa Iglesia (kung meron man) na dapat magkaroon ang mga tumalikod na ito ay humantong sa mga <a href="/wiki/Paghahati" title="Paghahati">paghahati</a> ng mga <a href="/w/index.php?title=Donatista&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donatista (hindi pa naisusulat)">Donatista</a> at <a href="/w/index.php?title=Novatianista&action=edit&redlink=1" class="new" title="Novatianista (hindi pa naisusulat)">Novatianista</a>.<a href="#cite_note-macculloch174-42">[42]</a><a href="#cite_note-duffy20-43">[43]</a> Ang mga relasyon sa pagitan ng pamayanang Kristiyano at Imperyo Romano ay hindi konsistente: Ninais na <a href="/wiki/Tiberius" class="mw-redirect" title="Tiberius">Tiberius</a> na ilagay ang Kristo sa <a href="/wiki/Panteon" title="Panteon">panteon</a> ng mga diyos at tumanggi sa simula na usigin ang mga Kristiyano. Ang ilang mga emperador ay umusig sa mga Kristiyano ngunit ang iba gaya nina <a href="/wiki/Commodus" class="mw-redirect" title="Commodus">Commodus</a> at iba pa ay pumapabor sa mga Kristiyano.<a href="#cite_note-44">[44]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ikaapat_na_siglo">Ikaapat na siglo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=7" title="Baguhin seksiyon: Ikaapat na siglo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Ikaapat na siglo">baguhin ang wikitext</a>]</div> Noong Abril 311 CE, si Galerius na nakaraang nangungunang pigura sa mga pag-uusig ng mga Kristiyano ay naglabas ng isang kautusan na pumapayag sa pagsasanay ng relihiyong Kristiyano sa ilalim ng kanyang pamumuno.<a href="#cite_note-PersecutionsEnded-45">[45]</a> Mula 313 hanggang 380 CE, ang Kristiyanismo ay nagtamasa ng isang katayuan bilang isang legal na relihiyon sa loob ng Imperyo Romano. Noong 380 CE, Ang Kristiyanismo ang naging relihiyong pang-estado ng Imperyo Romano.<a href="#cite_note-StoChris59-46">[46]</a><a href="#cite_note-47">[47]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Constantine_Musei_Capitolini.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Constantine_Musei_Capitolini.jpg/180px-Constantine_Musei_Capitolini.jpg" decoding="async" width="180" height="287" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Constantine_Musei_Capitolini.jpg/270px-Constantine_Musei_Capitolini.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Constantine_Musei_Capitolini.jpg/360px-Constantine_Musei_Capitolini.jpg 2x" data-file-width="538" data-file-height="858" /></a><figcaption>Itinatag ni Emperador <a href="/wiki/Dakilang_Constantino" title="Dakilang Constantino">Dakilang Constantino</a> ang mga karapatan ng simbahan sa taong 315 CE.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sa_ilalim_ni_Emperador_Constantino_I">Sa ilalim ni Emperador Constantino I</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=8" title="Baguhin seksiyon: Sa ilalim ni Emperador Constantino I" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Sa ilalim ni Emperador Constantino I">baguhin ang wikitext</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg/220px-Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg" decoding="async" width="220" height="107" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg/330px-Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg/440px-Follis-Constantine-lyons_RIC_VI_309.jpg 2x" data-file-width="550" data-file-height="267" /></a><figcaption>Barya ni Emperador Constantino I na nagpapakita kay <a href="/wiki/Sol_Invictus" title="Sol Invictus">Sol Invictus</a>, SOLI INVICTO COMITI na opisyal na Diyos na Araw ng Imperyo Romano, ca. 315 CE.</figcaption></figure> Ayon sa mga manunulat na Kristiyano, nang maging emperador si Dakilang Constantino I ng <a href="/wiki/Kanlurang_Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Kanlurang Imperyo Romano">Kanlurang Imperyo Romano</a> noong 312 CE, kanyang itinuro ang kanyang pagkapanalo sa isang labanan sa <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">Diyos</a> ng Kristiyanismo. Inangkin ng mga sangguniang Kristiyano na si Constantino I ay tumingin sa araw bago ang <a href="/w/index.php?title=Labanan_sa_tulay_na_Milvian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Labanan sa tulay na Milvian (hindi pa naisusulat)">labanan sa tulay na Milvian</a> at nakita ang isang krus ng liwanag sa itaas nito na may mga salitang "ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ" ("sa pamamagitan nito, sumakop!"). Iniutos ni Constantino sa kanyang mga hukbo na palamutian ang kanilang mga kalasag ng isang simbolong Kristiyano (<a href="/w/index.php?title=Chi_Ro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Ro (hindi pa naisusulat)">Chi Ro</a>) at pagkatapos nito ay nanalo sa labanan. Pagkatapos ng labanan sa tulay ng Milvian, ang bagong emperador na Constantino I ay hindi pumansin sa mga dambana ng <a href="/w/index.php?title=Mga_diyos_na_Romano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga diyos na Romano (hindi pa naisusulat)">mga diyos na Romano</a> sa <a href="/wiki/Bundok_Capitolino" class="mw-redirect" title="Bundok Capitolino">Capitolino</a> at hindi rin nagsagawa ng mga handog ayon sa kustombreng Romano upang ipagdiwang ang pagpasok ng pagwawagi sa Roma. Sa halip nito, siya ay tuwirang tumungo sa palasyo ng emperador. Gayunpaman, ang karamihan ng mga maimpluwensiyal na tao sa imperyo Romano lalo na ang mga opisyal ng militar ay hindi nagpaakay sa Kristiyanismo at nanatiling lumalahok sa <a href="/wiki/Relihiyon_sa_Sinaunang_Roma" title="Relihiyon sa Sinaunang Roma">relihiyon ng Sinaunang Roma</a>. Sa pamumuno ni Constantino I, kanyang sinikap na pahupain ang mga paksiyong ito na hindi Kristiyano. Ang mga salaping Romano na inilimbag hanggang 8 taon pagkatapos ng labanan sa tulay na Milvian ay naglalaman pa rin ng mga imahen ng mga <a href="/w/index.php?title=Diyos_na_Romano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diyos na Romano (hindi pa naisusulat)">diyos na Romano</a>. Ang mga monumentong unang kinomisyong itayo ni Constantino I gaya ng <a href="/wiki/Arko_ni_Constantino" title="Arko ni Constantino">Arko ni Constantino</a> ay hindi naglalaman ng anumang reperensiya sa <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a>.<a href="#cite_note-48">[48]</a> Sa halip, ang mga munting estatwa ng diyos na Romanong si <a href="/wiki/Sol_Invictus" title="Sol Invictus">Sol Invictus</a> na dala dala ng mga tagapagdala ng pamantayan ay lumilitaw sa tatlong lugar sa mga relief ng <a href="/wiki/Arko_ni_Constantino" title="Arko ni Constantino">Arko ni Constantino</a>. Ang mga opisyal na barya ni Constantino I ay patuloy na naglalaman ng mga imahen ni <a href="/wiki/Sol_Invictus" title="Sol Invictus">Sol Invictus</a> hanggang noong 325/6 CE. Kasama ng emperador ng <a href="/wiki/Silangan_Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Silangan Imperyo Romano">Silangan Imperyo Romano</a> na si <a href="/wiki/Licinius" class="mw-redirect" title="Licinius">Licinius</a>, si Constantino ay naglabas ng <a href="/w/index.php?title=Kautusan_ng_Milan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kautusan ng Milan (hindi pa naisusulat)">Kautusan ng Milan</a> na nag-atas ng pagpayag ng lahat ng mga <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> sa imperyo kabilang ang mga <a href="/wiki/Relihiyon_sa_Sinaunang_Roma" title="Relihiyon sa Sinaunang Roma">tradisyonal na relihiyong Romano</a> at ang <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a>. Ang kautusang ito ay humigit din sa mas maagang Kautusan ni <a href="/wiki/Galerius" class="mw-redirect" title="Galerius">Galerius</a> noong 311 dahil sa pagbabalik nito ng mga kinumpiskang mga pag-aari ng Simbahang Kristiyano. Gayunpaman, ang atas na ito ay may kaunting epekto sa mga saloobin ng tao.<a href="#cite_note-49">[49]</a> Ang mga bagong batas ay nilikha upang isabatas ang ilan sa mga paniniwala at kasanayang Kristiyano. <a href="#cite_note-50">[Note 1]</a><a href="#cite_note-51">[50]</a> Ang pinakamalaking epekto sa Kristiyanismo ni Constantino ang kanyang pagtangkilik sa relihiyong ito. Siya ay nagkaloob ng malalaking regalo ng mga lupain at salapi sa simbahan at nag-alok ng mga eksempsiyon sa buwis at iba pang mga legal na katayuan sa mga pag-aari ng simbahan at mga tauhan nito.<a href="#cite_note-mcmullen49and50-52">[51]</a> Ang pinagsamang mga regalong ito at ang mga kalaunan pang regalo ni Constantino sa simbahan ay gumawa sa simbahan na pinakamalaking may ari ng lupain sa Kanluranin noong ikaanim na siglo CE.<a href="#cite_note-duffy64-53">[52]</a> Ang karamihan sa mga regalong ito ay pinondohan sa pamamagitan ng malalang mga pagbubuwis sa mga kultong <a href="/wiki/Pagano" class="mw-redirect" title="Pagano">pagano</a>.<a href="#cite_note-mcmullen49and50-52">[51]</a> Ang ilang mga kultong pagano ay pinwersang tumigil sa kawalan ng mga pondo. Nang ito ay mangyari, pinalitan ng simbahang Kristiyano ang nakaraang papel ng mga kulto sa pagkalinga sa mga mahihirap ng lipunan.<a href="#cite_note-54">[53]</a> Sa isang repleksiyon ng tumaas na katayuan ng kaparian sa imperyo Romano, ang mga ito ay nagsimulang magsuot ng kasuotan ng mga sambahayan ng mga maharlika.<a href="#cite_note-55">[54]</a> Sa paghahari ni Emperador <a href="/wiki/Constantino_I" class="mw-redirect" title="Constantino I">Constantino I</a>, ang tinatayang kalahati ng mga Kristiyano ay hindi sumusunod sa kalaunang nagwaging bersiyon ng Kristiyanismo<a href="#cite_note-56">[55]</a> at may pagkakaiba iba sa mga paniniwala ang mga Kristiyano.<a href="#cite_note-57">[56]</a> Natakot si Constantino na ang kawalang pagkakaisa ay magpagalit sa <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">Diyos</a> at humantong sa mga problema sa imperyo. Dahil dito, siya ay nagsagawa ng mga kautusang militar at panghukuman upang lipulin ang ilang mga sekta ng Kristiyanismo.<a href="#cite_note-58">[57]</a> Upang lutasin ang ibang mga alitan, si Constantino ay nagsimula ng kasanayan na tumatawag sa mga <a href="/wiki/Unang_Pitong_Konsehong_Ekumenikal" class="mw-redirect" title="Unang Pitong Konsehong Ekumenikal">konsehong ekumenikal</a> upang matukoy ang mga nagtataling interpretasyon ng doktrina ng Kristiyanismo.<a href="#cite_note-duffy29-59">[58]</a> Pinagtibay sa <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Nicaea">Unang Konseho ng Nicaea</a> noong 325 CE ang pananaw ng ilang mga obispo na si <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> na Anak ay isang tunay na Diyos mula sa Tunay na Diyos, ipinanganak at hindi nilalang, at nang isang substansiya o kaparehong substansiya sa Ama (<a href="/w/index.php?title=Homoousian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Homoousian (hindi pa naisusulat)">homoousios</a> sa Griyego). Kinondena ng Unang Konseho ng Nicaea ang mga katuruan ng heterodoksong teologong si <a href="/wiki/Arius" title="Arius">Arius</a> na may suporta ng ilang mga obispo na ang Anak ay nilikhang nilalang ng Ama, <a href="/wiki/Subordinasyonismo" title="Subordinasyonismo">mas mababa sa Diyos Ama</a>, may pasimula at hindi kapwa walang hanggan sa Ama at ang Ama at Anak ay ng isang katulad na substansiya (<a href="/w/index.php?title=Homoiousios&action=edit&redlink=1" class="new" title="Homoiousios (hindi pa naisusulat)">homoiousios</a>) ngunit hindi ng kaparehong substansiya. Kabilang sa mga talatang ginamit ni Arius upang suportahan ang kanyang pananaw ang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=John%2014:28&version=nrsv">Juan 14:28</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Colossians%201:15&version=nrsv">Colosas 1:15</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/passage/?search=Proverbs+8%3A22&version=NRSV">Kawikaan 8:22</a> (Nilikha ako ng Panginoon sa pasimula ng kanyang gawa) at iba pa. Sa tinatayang mga 250–318 Kristiyano na dumalo, ang lahat maliban sa 2 ang bumoto laban sa pananaw ni <a href="/wiki/Arius" title="Arius">Arius</a>. Si <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> na kalahok sa Unang Konseho ng Nicaea noong 325 CE ay nagsaad na napilitang gumamit ang mga obispo ng terminolohiyang homoousios na hindi matatagpuan sa kasulatan dahil ang mga pariralang biblikal na kanilang nais gamitin ay inangkin ng mga <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Ariano</a> na mapapakahulugan sa itinuring ng mga obispong isang kahulugang <a href="/wiki/Erehiya" title="Erehiya">eretiko</a>.<a href="#cite_note-60">[59]</a> Dahil dito, "kanilang sinunggaban ang wala sa kasulatan na katagang homoousios (parehong substansiya) upang ingatan ang mahalagang ugnayan ng Anak sa Ama na itinanggi ni <a href="/wiki/Arius" title="Arius">Arius</a>".<a href="#cite_note-61">[60]</a><a href="#cite_note-62">[61]</a> Sa Unang konseho ng Nicaea, si <a href="/wiki/Eusebio_ng_Caesarea" title="Eusebio ng Caesarea">Eusebio ng Caesarea</a> ay nagmungkahi ng isang kredong kompromiso na ang Anak ay "Diyos ng Diyos, ang unang ipinanganak sa lahat ng mga nilalang, ang bugtong ng Ama bago ang lahat ng panahon". Ang mga obispong anti-Ariano ay umayon dito at kahit ang mga <a href="/wiki/Arian" class="mw-redirect" title="Arian">Ariano</a> ngunit ang partido ni <a href="/wiki/Papa_Alejandro_ng_Alehandriya" class="mw-redirect" title="Papa Alejandro ng Alehandriya">Alejandro</a> ang malakas na tumutol dito. Sa pang-uudyok ni <a href="/wiki/Hosius" class="mw-redirect" title="Hosius">Hosius</a>, iminungkahi ni Emperador <a href="/wiki/Dakilang_Constantino" title="Dakilang Constantino">Constantino I</a> sa Unang Konseho ng Nicaea na ipasok ang katagang homoousios (parehong substansiya) sa <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a> ngunit ito ay hindi inayunan ng mga Ariano na nagmungkahi ng katagang homoiousios (katulad na substansiya).<a href="#cite_note-63">[62]</a> Si <a href="/wiki/Hosius" class="mw-redirect" title="Hosius">Hosius</a> na pinakamalapit na tagapayo at kompidante ni Emperador <a href="/wiki/Constantino_I" class="mw-redirect" title="Constantino I">Constantino I</a> sa lahat ng mga bagay na pangsimbahan ay maaaring nagtulak sa konseho na tanggapin ang homoousios. Sa karagdagan, itinuro ni <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> ang pagkatha ng <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">kredong Niceno</a> kay <a href="/wiki/Hosius" class="mw-redirect" title="Hosius">Hosius</a>. Ang kontrobersiya ay hindi nagtapos dito at maraming mga kleriko sa <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangan</a> Kristiyanismo ay tumakwil sa terminong homoousios (parehong substansiya) dahil sa mas maagang pagkondena ng ilang Kristiyano sa paggamit nito ni Pablo ng Samosata. Sa karagdagan, ang relihiyong <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> ay yumabong sa labas ng imperyo Romano.<a href="#cite_note-64">[63]</a> Pinaniniwalaang ipinatapon ni Constantino I ang mga tumangging tumanggap sa <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a> kabilang ang mismong si <a href="/wiki/Arius" title="Arius">Arius</a>, ang deakonong si Euzois at ang mga obispong Libyano na sina Theonas ng Marmarica at Secundus ng Ptolemais gayundin ang mga obispong lumagda sa <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">kredong Niceno</a> ngunit tumangging sumali sa pagkokondena kina Arius, Eusebio ng Nicomedia at Theognis ng Nicaea. Inutos rin ni Constantino I na sunugin ang lahat ng mga kopya ng Thalia na aklat na pinaghayagan ni <a href="/wiki/Arius" title="Arius">Arius</a> ng kanyang mga katuruan. Noong 331 CE, kinomisyon ni Constantino I si <a href="/wiki/Eusebio_ng_Caesarea" title="Eusebio ng Caesarea">Eusebio ng Caesarea</a> na maghatid ng 50 bibliya para sa <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simabahan ng Constantinopla</a>. Itinala ni <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> na ang mga 40 eskribang <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriyano</a> ay naghanda ng mga bibliya para kay Constans. Pinaniniwalaang ang mga bibliyang inutos ni emperador Constantino ang naging dahilan upang likhain ang mga <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a>. Bagaman nakatuon si Constantino I sa pagpapanatili ng <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a>, si Constantino ay naging determinado na papayapain ang sitwasyon at kalaunan ay naging mas maluwag sa mga kinondena at ipinatapon ng <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Nicaea">Unang Konseho ng Nicaea</a>. Pinayagan ni Constantino I si <a href="/wiki/Eusebio_ng_Nicomedia" title="Eusebio ng Nicomedia">Eusebio ng Nicomedia</a> na protégé ng kanyang kapatid na babae at si Theognis na bumalik matapos lumagda ng isang hindi malinaw na pahayag. Ang dalawang ito at ibang mga kaibigan ni Arius ay gumawa para sa rehabilitasyon ni Arius. Sa Unang Synod ng Tyre noong 335 CE, sila ay nagdala ng mga akusasyon laban kay <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> na obispo ng <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriya</a> at tagapagtaguyod ng pananampalatayang <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Niceno</a>. Si Atanasio ay ipinatapon ni Constantino na tumuring sa kanyang isang hadlang sa pakikipagkasunduan. Kalaunan ay naakay si Dakilang Constantino I sa <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> at binautismuhan ng obispong <a href="/wiki/Ariano" class="mw-redirect" title="Ariano">Ariano</a> na si <a href="/wiki/Eusebio_ng_Nicomedia" title="Eusebio ng Nicomedia">Eusebio ng Nicomedia</a> noong 2 Mayo 337 CE bago mamatay si Constantino. Si <a href="/wiki/Eusebio_ng_Nicomedia" title="Eusebio ng Nicomedia">Eusebio ng Nicomedia</a> ay napakaimpluwensiyal sa Imperyo kahit pagkatapos ng kanyang kamatayan na pinakinggan ni anak ni Constantino na si Emperador <a href="/wiki/Constantius_II" title="Constantius II">Constantius II</a> ang kanyang payo at ni <a href="/w/index.php?title=Eudoxus_ng_Constantinople&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eudoxus ng Constantinople (hindi pa naisusulat)">Eudoxus ng Constantinople</a> na tangkaing akayin ang <a href="/wiki/Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Imperyo Romano">Imperyo Romano</a> sa <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> sa pamamagitan ng paglikha ng mga Konsehong Ariano at opisyal na mga doktrinang Ariano.<a href="#cite_note-guitton-pp86-65">[64]</a> Dahil kay Eusebio ng Nicomedia na "Sa kabuuan, si Constantino at ang kanyang mga kahalili sa trono ay gumawang miserable sa mga pinuno ng Simbahan na naniwala sa <a href="/wiki/Kredong_Niseno" class="mw-redirect" title="Kredong Niseno">Niseno</a> at sa pormulang <a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinitariano</a> nito."<a href="#cite_note-ellingsen-pp119-66">[65]</a> Si Constantino I ay namatay noong 337 CE na nag-iwan sa kanyang anak na si <a href="/wiki/Constantius_II" title="Constantius II">Constantius II</a> na pumabor sa <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> bilang emperador ng <a href="/wiki/Silangang_Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Silangang Imperyo Romano">Silangang Imperyo Romano</a> at ang isa pang anak ni Constantino I na si <a href="/wiki/Constans" class="mw-redirect" title="Constans">Constans</a> na pumabor naman sa <a href="/wiki/Kredong_Niseno" class="mw-redirect" title="Kredong Niseno">Kredong Niseno</a> bilang emperador ng <a href="/wiki/Kanlurang_Imperyo_Romano" class="mw-redirect" title="Kanlurang Imperyo Romano">Kanlurang Imperyo Romano</a>. Ang isang konseho sa <a href="/wiki/Antioquia" title="Antioquia">Antioquia</a> noong 341 CE ay naglabas ng isang pagpapatibay ng pananampalataya na hindi nagsama ng sugnay na homoousion (ng parehong substansiya). Si Constantius na nakatira sa <a href="/wiki/Sirmium" title="Sirmium">Sirmium</a> ay nagtipon ng Unang Konseho ng Sirmium noong 347 CE. Ito ay sumalungat kay Photinus na obispo ng Sirmium na isang Anti-Ariano na may paniniwalang katulad kay Macellus. Noong 350 CE, si Constantius ang naging tanging emperador ng parehong Silangan at Kanluran ng Imperyo na naging dahilan ng isang temporaryong paglakas ng <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a>. Sa Ikalawang Konseho ng Sirmium noong 351 CE, si Basil na obispo ng Ancyra at pinuno ng mga semi-Ariano ay nagpatalsik kay Photinus. Ang mga semi-Ariano ay naniwala na ang Anak ay "ng katulad na substansiya" (homoiousios) sa Ama. Ang mga konseho ay idinaos sa Arles noong 353 CE at Milan noong 355 CE kung saan kinondena ang pro-Nicenong si <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a>. Noong 356 CE, si <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> ay ipinatapon at si George ay hinirang na obispo ng <a href="/wiki/Simbahan_ng_Alehandriya" title="Simbahan ng Alehandriya">Simbahan ng Alehandriya</a>. Ang Ikatlong Konseho ng Sirmium noong 357 CE ay isang mataas na punto ng Arianismo. Ang Ikapitong Konpesyong Ariano (Ikalawang konpesyong Sirmium) ay nagsaad na ang parehong homoousio (ng parehong isang substansiya) at homoiousios (ng katulad ngunit hindi parehong substansiya) ay hindi <a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">biblikal</a> at ang <a href="/wiki/Subordinasyonismo" title="Subordinasyonismo">Ama ay mas dakila sa Anak</a>. Ang isang konseho sa Ancyra noong 358 CE na pinangasiwaan ni Basil ay naglabas ng isang pahayag na gumagamit ng terminong homoousios. Gayunpaman, ang ikaapat na Konseho ng Sirmium noong 358 ay nagmungkahi ng isang malabong kompromiso na ang Anak ay homoios (katulad na substansiya) ng Ama. Sa dalawang mga konseho noong 359 CE sa Rimini at Seleucia ay tinangka ni Constantius na ipataw ang pormulang homoios ng Sirmium IV sa Simbahang Kristiyano. Ang <a href="/w/index.php?title=Konseho_ng_Constinople_(360)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konseho ng Constinople (360) (hindi pa naisusulat)">Konseho ng Constantinople noong 360 CE</a> ay sumuporta sa isang kompromiso na pumapayag sa parehong magkatunggaling pananaw na <a href="/wiki/Kredong_Niseno" class="mw-redirect" title="Kredong Niseno">Niceno</a> at <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a>. Ang isang konseho sa Constantinople noong 361 CE ay nagpatibay ng homoios (katulad sa substansiya) na nagsasaad na ang Anak ay "katulad ng Ama na nagpanganak sa kaniya". Itinakwil din nito ang ousia (substansiya). Gayunpaman, sa kamatayan ni Constantius noong 361 CE, ang <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">partidong Niceno</a> na nagpatibay ng homoosuios (ng parehas na substansiya) ay nagpalakas ng posisyon nito. Sa kamatayan ni <a href="/wiki/Athanasio" class="mw-redirect" title="Athanasio">Athanasio</a> noong 373 CE, ang mga <a href="/wiki/Mga_amang_Capadocio" title="Mga amang Capadocio">mga amang Capadocio</a> ay nanguna sa pagsuporta ng <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">pananampalatayang Niceno</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pagtatatag_ng_Ortodoksiyang_Katoliko">Pagtatatag ng Ortodoksiyang Katoliko</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=9" title="Baguhin seksiyon: Pagtatatag ng Ortodoksiyang Katoliko" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Pagtatatag ng Ortodoksiyang Katoliko">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Mga pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> at <a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinidad</a></div>Sa kanyang pamumuno, kailangang komprontahin ni Emperador <a href="/wiki/Valens" class="mw-redirect" title="Valens">Valens</a> ang pagkakaiba sa mga teolohiya ng Kristiyanismo na nagsisimulang lumikha ng pagkakahati sa Imperyo. Tinangka ni <a href="/wiki/Emperador_Julian" class="mw-redirect" title="Emperador Julian">Emperador Julian</a> (361–363) na muling buhayin ang mga relihiyong <a href="/wiki/Pagano" class="mw-redirect" title="Pagano">pagano</a>. Gayunpaman, sa kabila ng malawak na suporta, ang kanyang aksiyon ay nakitang malabis at bago mamatay ay kinamuhian. Tulad ng mga magkapatid na mga Emperador na si <a href="/wiki/Constantius_II" title="Constantius II">Constantius II</a> at <a href="/wiki/Constans" class="mw-redirect" title="Constans">Constans</a>, sina Emperador <a href="/wiki/Valens" class="mw-redirect" title="Valens">Valens</a> at <a href="/wiki/Valentinian_I" class="mw-redirect" title="Valentinian I">Valentinian I</a> ay nag-aangkin ng magkaibang mga pananaw teolohikal. Si Valens ay isang <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Ariano</a> samantalang si Valentinian I ay naniwala sa <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a>. Pinaboran ni Valens ang pangkat na gumamit ng pormulang homoios (ng katulad na substansiya) na teolohiyang kilala sa karamihan ng Silangan at sa ilalim ng mga anak ni Constantino ay tumibay sa Kanluran. Gayunpaman, nang mamatay si Valens, ang sanhi ng <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> sa Romanong Silangan ay nagwakas. Noong 380 CE, ang <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Nicaea">Kristiyanismong Niceno</a> bilang pagsalungat sa <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> ay naging opisyal na <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> ng Imperyo Romano.<a href="#cite_note-67">[66]</a> Itinaguyod ng kanyang kahaliling emperador na si <a href="/wiki/Theodosius_I" class="mw-redirect" title="Theodosius I">Theodosius I</a> ang <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a> na interpretasyon na pinaniniwalaan ng Simbahan sa Roma at <a href="/w/index.php?title=Simbahan_sa_Alehandriya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simbahan sa Alehandriya (hindi pa naisusulat)">Simbahan sa Alehandriya</a>. Noong 27 Pebrero 380 CE, sina <a href="/wiki/Theodosius_I" class="mw-redirect" title="Theodosius I">Theodosius I</a>, <a href="/wiki/Gratian" class="mw-redirect" title="Gratian">Gratian</a> at <a href="/wiki/Valentinian_II" class="mw-redirect" title="Valentinian II">Valentinian II</a> ay naglimbag ng "Kautusan ng Tesalonica" upang ang ihayag ng lahat ng kanilang mga nasasakupan ang pananampalataya ng mga obispo ng Roma na si <a href="/wiki/Papa_Damaso_I" title="Papa Damaso I">Papa Damaso I</a> at ng papa ng <a href="/wiki/Simbahan_ng_Alehandriya" title="Simbahan ng Alehandriya">Simbahan ng Alehandriya</a> na si <a href="/wiki/Papa_Pedro_II_ng_Alehandriya" title="Papa Pedro II ng Alehandriya">Papa Pedro II ng Alehandriya</a> na <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">pananampalatayang Niceno</a>.<a href="#cite_note-theodosius-68">[67]</a> Kanyang binigyan ng pinahintulutan ang mga tagasunod ng kautusang ito na kunin ang pamagat na "Katolikong Kristiyano".<a href="#cite_note-theodosius-68">[67]</a> Ang Kautusang ito ay inilabas sa ilalim ng impluwensiya ni <a href="/w/index.php?title=Acholius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acholius (hindi pa naisusulat)">Acholius</a> at kaya ay ni <a href="/wiki/Papa_Damaso_I" title="Papa Damaso I">Papa Damaso I</a> na humirang sa kanya. Si Acholius ang obispo ng Tesalonika na nagbautismo kay Theodosius I pagkatapos nitong magkaroon ng malalang sakit. Noong 26 Nobyembre 380 CE, dalawang araw pagkatapos niyang makarating sa <a href="/wiki/Constantinopla" title="Constantinopla">Constantinopla</a>, kanyang pinatalsik ang obispong hindi-Niceno na si <a href="/w/index.php?title=Demophilus_ng_Constantinopla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Demophilus ng Constantinopla (hindi pa naisusulat)">Demophilus ng Constantinopla</a> at hinirang si <a href="/w/index.php?title=Meletius_of_Antioch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Meletius of Antioch (hindi pa naisusulat)">Meletius</a> patriarka ng <a href="/wiki/Antioquia" title="Antioquia">Antioquia</a> at <a href="/wiki/Gregorio_ng_Nazianzus" class="mw-redirect" title="Gregorio ng Nazianzus">Gregorio ng Nazianzus</a> na isa sa mga <a href="/wiki/Mga_amang_Capadocio" title="Mga amang Capadocio">mga amang Capadocio</a>, <a href="/wiki/Patriarka_ng_Constantinopla" class="mw-redirect" title="Patriarka ng Constantinopla">patriarka ng Constantinopla</a>. Noong Mayo 381 CE, hinimok ni Theodosius ang isang bagong <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Constantinople" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Constantinople">konsehong ekumenikal sa Constantinopla</a> upang kumpunihin ang pagkakahati sa pagitan ng Silangan at Kanluran sa batayan ng <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">ortodoksiyang Niceno</a>.<a href="#cite_note-69">[68]</a> Inilarawan ng konseho ang ortodoksiya kabilang ang misteryosong Ikatlong Persona ng <a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinidad</a>, na <a href="/wiki/Banal_na_Espirito" class="mw-redirect" title="Banal na Espirito">Banal na Espirito</a> na bagaman katumbas ng Ama ay nagmula sa kanya samantalang ang Anak ay ipinanganak ng Ama.<a href="#cite_note-p55-70">[69]</a> Hanggang noong mga 360 CE, ang mga debateng teolohikal ay pangunahing nauukol sa pagkadiyos ng Anak. Gayunpaman, dahil hindi nilinaw sa <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Nicaea">Unang Konseho ng Nicaea</a> (325 CE) ang pagkadiyos ng Banal na Espirito, ito ay patuloy na naging paksa ng debate sa pagitan ng mga pangkat Kristiyano. Ang paniniwala ng sektang <a href="/wiki/Pneumatomachi" title="Pneumatomachi">Pneumatomachi</a> na ang Banal na Espirito ay isang nilalang ng Anak at lingkod ng Ama at Anak ay nagtulak sa <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Constantinople" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Constantinople">Unang Konseho ng Constantinople</a> (381 CE) na tinipon ni Theodosius I na idagdag sa <a href="/wiki/Kredong_Niseno" class="mw-redirect" title="Kredong Niseno">Kredong Niseno</a> ang, "At sa Banal na Espiritu, ang Panginoon, ang Tagabigay ng Buhay, Na nagmumula sa Ama, na kasama ng Ama at Anak ay katumbas na sinasamba at niluluwalhati..." Kinondena rin ng Konsehong ito (381 CE) ang mga paniniwalang Kristiyano na <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a>, <a href="/wiki/Apollinarismo" title="Apollinarismo">Apollinarismo</a> at <a href="/wiki/Pneumatomachi" title="Pneumatomachi">Pneumatomachi</a> at niliwanag ang mga hurisdiksiyon ng simbahang estado ng Imperyo Romano ayon sa mga hangganang sibil at nagpasya na ang <a href="/wiki/Constantinopla" title="Constantinopla">Constantinopla</a> ay ikalawa sa karapatan sa pangunguna sa Roma.<a href="#cite_note-p55-70">[69]</a> Noong 383 CE, iniutos ni Theodosius I sa iba't ibang mga hindi-<a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Nicenong</a> sektang Kristiyano na <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a>, <a href="/wiki/Anomoeanismo" title="Anomoeanismo">Anomoeanismo</a>, <a href="/w/index.php?title=Macedoniano_(sekta)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Macedoniano (sekta) (hindi pa naisusulat)">Macedoniano</a> at <a href="/w/index.php?title=Novatian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Novatian (hindi pa naisusulat)">Novatian</a> na magsumite ng isinulat na mga kredo sa kanya na kanyang siniyasat at pagkatapos ay sinunog maliban sa kredo ng mga Novatian. Ang ibang mga sekta ay nawalan ng karapatan na magpulong, mag-ordina ng mga pari nito at ikalat ang kanilang mga paniniwala.<a href="#cite_note-71">[70]</a> Ipinagbawal ni Theodosius I ang pagtira ng mga <a href="/wiki/Erehiya" title="Erehiya">eretiko</a> sa loob ng <a href="/wiki/Constantinopla" title="Constantinopla">Constantinopla</a> at noong 392 CE at 394 CE ay sinamsam ang kanilang mga lugar ng sambahan.<a href="#cite_note-72">[71]</a>. Ang Ikatlong Konsehong Ekumenikal na <a href="/wiki/Unang_Konseho_ng_Efeso" class="mw-redirect" title="Unang Konseho ng Efeso">Unang Konseho ng Efeso</a> (431 CE) ay muling nagpatibay ng orihinal na bersiyon ng Kredong Niceno (325 CE) <a href="#cite_note-73">[72]</a> at idineklara na "hindi nararapat para sa anumang tao na magsulong o sumulat o lumikha ng isang ἑτέραν (na isinaling "iba", "kasalungat" at hindi "iba pa") na Pananampalataya na itinatag ng mga banal na ama na nagtipon kasama ng Banal na Multo sa Nicæa (i.e. <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Kredong Niceno</a> noong 325 CE)".<a href="#cite_note-74">[73]</a><a href="#cite_note-75">[74]</a> Ang ilang mga modernong eskolar ay naniniwalang ang kredong Niceno ng 381 CE ay isinaad ng mga obispo sa Constantinopla ngunit hindi prinomulga bilang isang opisyal na akto sa Konseho. Ang ilang mga skolar ay tumututol rin kung ang Kredong Niceno ng 381 CE ay isang simpleng pagpapalawig ng Kredong Niceno ng 325 CE o ng isang tradisyonal na kredo na kapareho ngunit hindi katulad ng kredong Niceno ng 325 CE. Noong 451 CE, tinukoy ng <a href="/wiki/Konseho_ng_Chalcedon" class="mw-redirect" title="Konseho ng Chalcedon">Konseho ng Chalcedon</a> ang Kredong Niseno ng 381 CE bilang "ang kredo...ng 150 banal na mga amang nagtipon sa Constantinopla." <a href="#cite_note-76">[75]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pag-uusig_ng_mga_Kristiyano_sa_paganismo">Pag-uusig ng mga Kristiyano sa paganismo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=10" title="Baguhin seksiyon: Pag-uusig ng mga Kristiyano sa paganismo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Pag-uusig ng mga Kristiyano sa paganismo">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang pag-uusig ng mga Kristiyano sa <a href="/wiki/Paganismo" title="Paganismo">paganismo</a> sa ilalim ni Theodosius I ay nagsimula noong 381 CE pagkatapos ng unang ilang taon ng kanyang pamumuno sa Silangang Imperyo Romano. Noong 380, inulit ni Theodosius I ang pagbabawal ni Constantino sa paghahandog na pagano, ipinagbawal ang <a href="/w/index.php?title=Haruspicy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haruspicy (hindi pa naisusulat)">haruspicy</a> sa parusa ng kamatayan, pinangunahan ang kriminalisasyon ng mga Mahistrado na hindi nagpapatupad ng mga batas na anti-pagano, winasak ang mga ugnayang pagano at winasak ang mga templong pagano. Sa pagitan ng 389–391, kanyang inihayag ang mga atas na Theodosian na nagbabawal ng paganismo.<a href="#cite_note-TheodosianCode16.10.11-77">[76]</a><a href="#cite_note-Routery1997ch4-78">[77]</a><a href="#cite_note-TheodosianCode16.10.10-79">[78]</a> Siya ay nag-atas ng komprehensihibong batas na nagbabawal sa anumang paganong ritwal kahit sa pribasiya ng tahanan ng mga ito <a href="#cite_note-hughes-80">[79]</a> at umapi sa mga <a href="/w/index.php?title=Manichean&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manichean (hindi pa naisusulat)">Manichean</a>.<a href="#cite_note-FirstChristianTheologiansp68-81">[80]</a> Ang paganismo ay pinagbabawal na, isang "religio illicita."<a href="#cite_note-HughesVol3-82">[81]</a> Noong 385, ang bagong legal na autoridad na ito ng nananaig na bersiyon ng Kristiyanismo ay humantong sa unang paggamit ng parusang kamatayan na inihahayag bilang sentensiya sa <a href="/wiki/Erehiya" title="Erehiya">eretikong Kristiyanong</a> si <a href="/w/index.php?title=Priscillian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Priscillian (hindi pa naisusulat)">Priscillian</a>. <a href="#cite_note-HereticsExecuted-83">[82]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pagkakalikha_ng_Kanon_na_Katoliko">Pagkakalikha ng Kanon na Katoliko</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=11" title="Baguhin seksiyon: Pagkakalikha ng Kanon na Katoliko" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Pagkakalikha ng Kanon na Katoliko">baguhin ang wikitext</a>]</div> Sa panahong ito, ang kasalukuyang bersiyon <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a> ng katoliko ng <a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">bibliya</a> ay unang opisyal na inilatag sa mga <a href="/w/index.php?title=Konseho_ng_simbahan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konseho ng simbahan (hindi pa naisusulat)">konseho ng simbahan</a> at synod. Bago ang mga konsehong ito, ang iba't ibang mga pangkat Kristiyano ay may kanya kanyang pinaniniwalaang <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a>. Si <a href="/wiki/Marcion_ng_Sinope" title="Marcion ng Sinope">Marcion ng Sinope</a> na isang obispong Kristiyano ng <a href="/wiki/Asya_menor" class="mw-redirect" title="Asya menor">Asya menor</a> na tumungo sa Roma at kalaunang itiniwalag ng kanyang mga kalabang Kristiyano para sa kanyang <a href="/wiki/Marcionismo" title="Marcionismo">mga pananaw</a> ang pinaniniwalaan na kauna-unahang Kristiyano na nagmungkahi ng isang depinitibo, eksklusibo, at isang <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a> ng mga kasulatang Kristiyano na kanyang tinipon sa pagitan nang 130–140 CE.<a href="#cite_note-84">[83]</a> Kanyang itinakwil ang ibang mga ebanghelyo maliban sa kanyang bersiyon ng <a href="/wiki/Ebanghelyo_ni_Lucas" title="Ebanghelyo ni Lucas">Ebanghelyo ni Lucas</a> at 10 sa kanyang bersiyon ng mga <a href="/wiki/Sulat_ni_Pablo" title="Sulat ni Pablo">sulat ni Pablo</a> at hindi kasama ang <a href="/wiki/1_Timoteo" class="mw-redirect" title="1 Timoteo">1 Timoteo</a>, <a href="/wiki/2_Timoteo" class="mw-redirect" title="2 Timoteo">2 Timoteo</a>, <a href="/wiki/Tito" class="mw-disambig" title="Tito">Tito</a> at <a href="/wiki/Sulat_sa_mga_Hebreo" title="Sulat sa mga Hebreo">Sulat sa mga Hebreo</a>. Ang mga sektang Kristiyanong gaya ng mga <a href="/wiki/Ebionita" class="mw-redirect" title="Ebionita">Ebionita</a> at iba pa ay tumakwil sa lahat ng mga <a href="/wiki/Sulat_ni_Pablo" title="Sulat ni Pablo">sulat ni Pablo</a> at tumuring kay <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> na isang impostor na apostol. Ang isang sekta ng Kristiyanismo noong ca. 170 CE na tinawag ng kanilang kalaban na si <a href="/w/index.php?title=Epiphanius_ng_Salamis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Epiphanius ng Salamis (hindi pa naisusulat)">Epiphanius ng Salamis</a> na <a href="/w/index.php?title=Alogi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alogi (hindi pa naisusulat)">alogi</a> ay tumakwil sa <a href="/wiki/Ebanghelyo_ni_Juan" title="Ebanghelyo ni Juan">Ebanghelyo ni Juan</a> (at posibleng ang <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Aklat ng Pahayag</a> at mga sulat ni Juan) bilang hindi apostoliko at itinuro ng sektang ito ang <a href="/wiki/Ebanghelyo_ni_Juan" title="Ebanghelyo ni Juan">ebanghelyo ni Juan</a> na isinulat ng <a href="/wiki/Gnostiko" class="mw-redirect" title="Gnostiko">gnostikong</a> si <a href="/w/index.php?title=Cerinthus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cerinthus (hindi pa naisusulat)">Cerinthus</a>. Si Cerinthus ay tumanggap lamang sa isang ebanghelyo na <a href="/wiki/Ebanghelyo_ni_Mateo" title="Ebanghelyo ni Mateo">Ebanghelyo ni Mateo</a>. Ang isang apat na ebanghelyong kanon (Tetramorph) ay unang isinulong ni <a href="/wiki/Irenaeus" class="mw-redirect" title="Irenaeus">Irenaeus</a> noong c. 180 CE. Si Ireneaus rin ang kauna-unahang Kristiyano na nagbanggit ng apat na ebanghelyo sa mga pangalan na Mateo, Marcos, Lucas at Juan. Sa kanyang akdang <a href="/w/index.php?title=Adversus_Haereses&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adversus Haereses (hindi pa naisusulat)">Adversus Haereses</a>, kinondena ni Irenaeus ang mga sinaunang pangkat na sekta ng Kristiyanismo na gumamit lamang ng isang ebanghelyo gaya ng <a href="/wiki/Marcionismo" title="Marcionismo">Marcionismo</a> (na gumamit lamang ng <a href="/wiki/Ebanghelyo_ni_Lucas" title="Ebanghelyo ni Lucas">Ebanghelyo ni Lucas</a>) o mga <a href="/wiki/Ebionita" class="mw-redirect" title="Ebionita">Ebionita</a> na tila gumamit ng isang bersiyong <a href="/wiki/Aramaiko" class="mw-redirect" title="Aramaiko">Aramaiko</a> ng Ebanghelyo ni Mateo gayundin ang ilang mga pangkat na gumamit ng higit sa apat na mga ebanghelyo gaya ng mga <a href="/w/index.php?title=Valentinianismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Valentinianismo (hindi pa naisusulat)">Valentinian</a> (A.H. 1.11). Ang dahilang ibinigay ni Irenaeus sa kanyang pagtanggap ng 4 na ebanghelyo ay, "hindi posibleng may higit o kakaunti sa apat na ebanghelyo" dahil ang daigdig ay may apat na sulok at apat na hangin (3.11.8). Ang may akda ng <a href="/wiki/Pragmentong_Muratorian" title="Pragmentong Muratorian">Pragmentong Muratorian</a> na ipinagpapalagay na isinulat noong ca. 170 CE dahil sa pagbanggit sa Obispo ng Roma na si Papa <a href="/wiki/P%C3%ADo_I" class="mw-redirect" title="Pío I">Pío I</a> (bagaman ang ilan ay naniniwalang isinulat ito noong ika-4 <a href="/wiki/Siglo" class="mw-redirect" title="Siglo">siglo</a> CE) ay nagtala ng karamihan ngunit hindi lahat ng mga aklat ng naging 27 aklat ng bagong tipan. Hindi binanggit sa Pragmentong Muratorian ang <a href="/wiki/Sulat_sa_mga_Hebreo" title="Sulat sa mga Hebreo">Sulat sa mga Hebreo</a>, <a href="/wiki/Unang_Sulat_ni_Pedro" title="Unang Sulat ni Pedro">Unang Sulat ni Pedro</a>, <a href="/wiki/Ikalawang_Sulat_ni_Pedro" title="Ikalawang Sulat ni Pedro">Ikalawang Sulat ni Pedro</a>, <a href="/wiki/Sulat_ni_Santiago" title="Sulat ni Santiago">Sulat ni Santiago</a> at tumakwil sa mga liham na inangking isinulat ni <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> na <a href="/w/index.php?title=Sulat_sa_mga_taga-Laodicea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulat sa mga taga-Laodicea (hindi pa naisusulat)">Sulat sa mga taga-Laodicea</a> at <a href="/w/index.php?title=Sulat_sa_mga_taga-Alehandriyano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulat sa mga taga-Alehandriyano (hindi pa naisusulat)">Sulat sa mga taga-Alehandriyano</a> na isinaad ng pagramentong Muratorian na "pineke sa pangalan ni Pablo upang isulong ang erehiya ni Marcion." Ilan sa mga kasamang "kinasihang kasulatan" para kay <a href="/wiki/Origen" class="mw-redirect" title="Origen">Origen</a> ang "<a href="/wiki/Sulat_ni_Barnabas" title="Sulat ni Barnabas">Sulat ni Barnabas</a>, <a href="/wiki/Pastol_ni_Hermas" class="mw-redirect" title="Pastol ni Hermas">Pastol ni Hermas</a> at <a href="/wiki/1_Clemente" class="mw-redirect" title="1 Clemente">1 Clemente</a>" ngunit ang mga aklat na ito ay inalis ni <a href="/wiki/Eusebio_ng_Caesarea" title="Eusebio ng Caesarea">Eusebio ng Caesarea</a>.<a href="#cite_note-85">[84]</a> Ang mga mga aklat na ito ay tinawag ni <a href="/wiki/Eusebio_ng_Caesarea" title="Eusebio ng Caesarea">Eusebio ng Caesarea</a> na "<a href="/wiki/Antilegomena" title="Antilegomena">antilegomena</a>" o mga tinutulang aklat. Kabilang din sa antilegomena ang <a href="/wiki/Sulat_ni_Santiago" title="Sulat ni Santiago">Santiago</a>, <a href="/wiki/Sulat_ni_Judas" class="mw-redirect" title="Sulat ni Judas">Judas</a>, <a href="/wiki/Ikalawang_Sulat_ni_Pedro" title="Ikalawang Sulat ni Pedro">2 Pedro</a>, <a href="/wiki/Ikalawang_Sulat_ni_Juan" title="Ikalawang Sulat ni Juan">2</a> at <a href="/wiki/Ikatlong_Sulat_ni_Juan" title="Ikatlong Sulat ni Juan">3 Juan</a>, <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Apocalipsis ni Juan</a>, <a href="/w/index.php?title=Apocalipsis_ni_Pedro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Apocalipsis ni Pedro (hindi pa naisusulat)">Apocalipsis ni Pedro</a>, <a href="/wiki/Didache" title="Didache">Didache</a>, <a href="/wiki/Ebanghelyo_ayon_sa_mga_Hebreo" class="mw-redirect" title="Ebanghelyo ayon sa mga Hebreo">Ebanghelyo ayon sa mga Hebreo</a>, <a href="/w/index.php?title=Mga_Gawa_ni_Pablo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Gawa ni Pablo (hindi pa naisusulat)">Mga Gawa ni Pablo</a>.<a href="#cite_note-86">[85]</a> Noong 331 CE, kinomisyon ni <a href="/wiki/Dakilang_Constantino" title="Dakilang Constantino">Emperador Constantino</a> si <a href="/wiki/Eusebio_ng_Caesarea" title="Eusebio ng Caesarea">Eusebio ng Caesarea</a> na maghatid ng 50 bibliya para sa <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simabahn ng Constantinople</a>. Itinala ni <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> na ang mga 40 skribang <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriyano</a> ay naghanda ng mga bibliya para kay Constans. Pinaniniwalaang ang mga bibliyang inutos ni emperador Constantino ang naging dahilan upang likhain ang mga kanon. Noong 367 CE, si <a href="/wiki/Atanasio" title="Atanasio">Atanasio</a> na obispo ng <a href="/wiki/Simbahan_ng_Alehandriya" title="Simbahan ng Alehandriya">Simbahan ng Alehandriya</a> at tagapagtaguyod ng pananampalatayang <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">Niceno</a> ay nagbigay ng listahan ng eksaktong parehong mga aklat na naging 27 aklat na kanon ng Bagong Tipan <a href="#cite_note-87">[86]</a> at kanyang ginamit ang salitang "kanonisado" (kanonizomena) tungkol sa mga ito.<a href="#cite_note-88">[87]</a> Pinaniniwalaan ng ilan na sa <a href="/w/index.php?title=Konseho_ng_Roma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konseho ng Roma (hindi pa naisusulat)">Konseho ng Roma</a> noong 382 CE nang i-atas ng Obispo ng Roma na si <a href="/wiki/Papa_Damaso_I" title="Papa Damaso I">Papa Damaso I</a> ang <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a> na nagtatala ng mga tinanggap na aklat ng Lumang Tipan (kasama ang <a href="/wiki/Deuterokanoniko" title="Deuterokanoniko">Deuterokanoniko</a>) at 27 aklat ng Bagong Tipan. Gayunpaman, ang talaan ni Damaso (na isinaad na nagmula sa Konseho ng Roma) na isinama sa pseudepigrapikal na Decretum Gelasianum ay maaring hindi mula kay Damaso.<a href="#cite_note-89">[88]</a> Noong 391 CE, kinomisyon ni Papa Damaso I si <a href="/wiki/Jeronimo" title="Jeronimo">Jeronimo</a> na isalin ang Lumang Tipan sa Latin na tinawag na <a href="/wiki/Vulgata" title="Vulgata">Vulgata</a>.<a href="#cite_note-StoryChristianity-90">[89]</a> Ang mga pinakamaagang salin ni Jeronimo ng Lumang Tipan ay batay sa mga rebisyon ni <a href="/wiki/Origen" class="mw-redirect" title="Origen">Origen</a> ng <a href="/wiki/Septuagint" title="Septuagint">Septuagint</a> ngunit kalaunang direktang bumase sa orihinal na tekstong Hebreo na iba sa Septuagint sa maraming mga lugar. Ang kanyang desisyon na gumamit ng tekstong Hebreo sa halip na nakaraang isinaling Septuagint ay sumalungat sa payo ng karamihang ibang mga Kristiyano kabilang si <a href="/wiki/Agustin_ng_Hipona" title="Agustin ng Hipona">Agustin ng Hipona</a> na naniwalang ang <a href="/wiki/Septuagint" title="Septuagint">Septuagint</a> ay kinasihan ng Diyos. Gayunpaman, ang mga modernong skolar ay nagdududa sa aktuwal na kalidad ng kaalamang Hebreo ni <a href="/wiki/Jeronimo" title="Jeronimo">Jeronimo</a>. Ang mga modernong skolar ay naniniwalang ang Griyegong <a href="/wiki/Hexapla" title="Hexapla">Hexapla</a> ang pangunahing sanggunian para sa saling "iuxta Hebraeos" ni Jeronimo ng Lumang Tipan.<a href="#cite_note-91">[90]</a> Itinakwil rin ni Jeronimo ang <a href="/wiki/Apokripa" title="Apokripa">apokripa</a>. Gayunpaman, ang kanyang mga pananaw ay hindi nanaig. Noong 393 CE sa <a href="/w/index.php?title=Synod_ng_Hipona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Synod ng Hipona (hindi pa naisusulat)">Synod ng Hipona</a>, ang <a href="/wiki/Septuagint" title="Septuagint">Septuagint</a> (kasama ng <a href="/wiki/Deuterokanoniko" title="Deuterokanoniko">Deuterokanoniko</a> at 27 aklat ng <a href="/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan">Bagong Tipan</a>) ay pinaniniwalaang kinanonisa dahil sa impluwensiya ni <a href="/wiki/Agustin_ng_Hipona" title="Agustin ng Hipona">Agustin ng Hipona</a>.<a href="#cite_note-92">[91]</a> Si <a href="/wiki/Agustin_ng_Hipona" title="Agustin ng Hipona">Agustin ng Hipona</a> ay naghayag na ang isa ay "magnanais ng mga tinatanggap ng lahat ng mga Simbahang Katoliko kesa sa mga hindi tinatanggap ng ilan sa kanila". Isinaad ni Augstin na ang mga sumasalungat na simbahan ay dapat mas higitan sa timbang ng mga opinyon ng mas marami at mas matimbang na mga simbahan. Epektibong pinwersa ni Augustin ang kanyang opinyon sa Simbahan sa pamamagitan ng pag-uutos ng tatlong mga synod tungkol sa kanonisidad: Ang <a href="/w/index.php?title=Synod_ng_Hipona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Synod ng Hipona (hindi pa naisusulat)">synod ng Hipona</a> (393 CE), <a href="/w/index.php?title=Synod_ng_Carthage&action=edit&redlink=1" class="new" title="Synod ng Carthage (hindi pa naisusulat)">synod ng Carthage</a> (397 CE) at isa pa sa Carthage (419 CE). Ang mga synod na ito ay tinipon sa ilalim ng kapangyarihan ni <a href="/wiki/Agustin_ng_Hipona" title="Agustin ng Hipona">Agustin ng Hipona</a> na tumuring sa kanon bilang sarado na.<a href="#cite_note-Ferguson,_Everett-93">[92]</a><a href="#cite_note-94">[93]</a><a href="#cite_note-95">[94]</a> Ang unang konseho na tumanggap ng kasalukuyang kanon ng mga aklat ng Bagong Tipan ay maaaring ang <a href="/w/index.php?title=Synod_ng_Hipona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Synod ng Hipona (hindi pa naisusulat)">Synod ng Hipona</a> sa <a href="/wiki/Hilagang_Aprika" title="Hilagang Aprika">Hilagang Aprika</a> noong 393 CE. Kalaunang kinumpirma sa Mga Konseho ng Carthage noong 397 CE at 419 CE ang aksiyong kinuha sa Synod ng Hipona na muli ay dahil sa malaking impluwensiya ni Agustin ng Hipona.<a href="#cite_note-96">[95]</a><a href="#cite_note-97">[96]</a> Ang <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Aklat ng Pahayag</a> ay idinagdag sa talaan noong 419 CE.<a href="#cite_note-98">[97]</a> Ang kontrobersiya ay hindi natapos dito at hindi lahat ng mga Kristiyano ay tumatangap sa naging kanon na 27 aklat ng Bagong Tipan. Ang kanon ng Bagong Tipan ng Bibliyang <a href="/wiki/Peshitta" title="Peshitta">Peshitta</a> ng <a href="/wiki/Kristiyanismong_Syriac" class="mw-redirect" title="Kristiyanismong Syriac">Kristiyanismong Syriac</a> ay naglalaman lamang ng 22 aklat at hindi kasama rito ang <a href="/wiki/2_Pedro" class="mw-redirect" title="2 Pedro">2 Pedro</a>, <a href="/wiki/2_Juan" class="mw-redirect" title="2 Juan">2 Juan</a>, <a href="/wiki/3_Juan" class="mw-redirect" title="3 Juan">3 Juan</a>, <a href="/wiki/Sulat_ni_Judas" class="mw-redirect" title="Sulat ni Judas">Sulat ni Judas</a> at <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Aklat ng Pahayag</a>. Ang kanon na may 22 aklat ng Bagong Tipan ang binanggit nina <a href="/wiki/Juan_Crisostomo" title="Juan Crisostomo">Juan Crisostomo</a> at <a href="/wiki/Theodoret" class="mw-redirect" title="Theodoret">Theodoret</a> mula sa eskwelang <a href="/wiki/Antioquia" title="Antioquia">Antioquia</a>. Ang kanon ng Bagong Tipan ng <a href="/wiki/Simbahang_Etiopianong_Ortodoksong_Tewahedo" title="Simbahang Etiopianong Ortodoksong Tewahedo">Simbahang Etiopianong Ortodoksong Tewahedo</a> ay naglalaman naman ng 35 aklat. Tinangkang alisin ni <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a> (1483–1546) sa kanon ng Bagong Tipan ang <a href="/wiki/Sulat_sa_mga_Hebreo" title="Sulat sa mga Hebreo">Sulat sa mga Hebreo</a>, <a href="/wiki/Sulat_ni_Santiago" title="Sulat ni Santiago">Sulat ni Santiago</a>, <a href="/wiki/Sulat_ni_Judas" class="mw-redirect" title="Sulat ni Judas">Sulat ni Judas</a> at <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Aklat ng Pahayag</a>. Gayunpaman, ito ay hindi pangkalahatang tinatanggap ng kanyang mga tagasunod. Ang mga aklat na ito ay nilagay sa huli ng <a href="/wiki/Bibliyang_Luther" title="Bibliyang Luther">Bibliyang Luther</a> hanggang sa kasalukuyan.<a href="#cite_note-99">[98]</a> Inilipat rin ni Luther ang mga <a href="/wiki/Deuterokanoniko" title="Deuterokanoniko">deuterokanoniko</a> sa isang seksiyong kanyang tinawag na <a href="/wiki/Apokripa" title="Apokripa">apokripa</a>. Sa De Canonicis Scripturis ng <a href="/wiki/Konseho_ng_Trent" class="mw-redirect" title="Konseho ng Trent">Konseho ng Trent</a> (1545–1563) na pumasa sa isang boto (24 oo, 15 hindi, 16 nangilin) noong 1546, kinumpirma ng Konseho na ang mga aklat na <a href="/wiki/Deuterokanoniko" title="Deuterokanoniko">deuterokanoniko</a> ay kalebel ng ibang mga aklat ng kanon ng Lumang Tipan. Winakasan rin ng konseho ang debate sa <a href="/wiki/Antilegomena" title="Antilegomena">antilegomena</a> ng Bagong Tipan. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pagkakabaha-bahagi_ng_Kristiyanismo">Pagkakabaha-bahagi ng Kristiyanismo </h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=12" title="Baguhin seksiyon: Pagkakabaha-bahagi ng Kristiyanismo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Pagkakabaha-bahagi ng Kristiyanismo">baguhin ang wikitext</a>]</div> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Christianity_major_branches.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Christianity_major_branches.svg/600px-Christianity_major_branches.svg.png" decoding="async" width="600" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Christianity_major_branches.svg/900px-Christianity_major_branches.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Christianity_major_branches.svg/1200px-Christianity_major_branches.svg.png 2x" data-file-width="644" data-file-height="200" /></a><figcaption>Pagkakabahagi ng Kristiyanismo sa kasaysayan.</figcaption></figure> Pagkatapos ng <a href="/wiki/Konseho_ng_Efeso" class="mw-redirect mw-disambig" title="Konseho ng Efeso">Konseho ng Efeso</a> noong 431 CE, ang <a href="/wiki/Iglesiang_Assyrian_ng_Silangan" class="mw-redirect" title="Iglesiang Assyrian ng Silangan">Iglesiang Assyrian ng Silangan</a> ay humiwalay sa ibang mga obispo ng simbahan sa <a href="/wiki/Bizantino" class="mw-redirect" title="Bizantino">Bizantino</a>. Ang konsehong ito ay ipinatawag ng mga obispo upang lutasin at talakayin ang mga paniniwala ng mga <a href="/wiki/Nestorian" class="mw-redirect" title="Nestorian">Nestorian</a> na isinulong ni <a href="/wiki/Nestorio" title="Nestorio">Nestorio</a> na <a href="/wiki/Ekumenikal_na_Patriarka_ng_Constantinople" class="mw-redirect" title="Ekumenikal na Patriarka ng Constantinople">Patriarka ng Constantinople</a> noong 428–431 CE. Ang doktrina ni Nestorio ay nagbibigay-diin sa hindi pag-iisa ng kalikasang tao at diyos ni Hesus. Sa ibang salita, ang <a href="/wiki/Nestorianismo" title="Nestorianismo">Nestorianismo</a> ay nagtuturong si Hesus ay umiral bilang dalawang natatanging kalikasan na isang taong Hesus at isang diyos na anak ng diyos sa halip na pinag-isang persona at kaya ay tumutol rin sa paggamit ng <a href="/wiki/Theotokos" title="Theotokos">Theotokos</a> (Ina ng Diyos) para kay <a href="/wiki/Maria_(ina_ni_Hesus)" class="mw-redirect" title="Maria (ina ni Hesus)">Maria</a> na ina ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> at sa halip ay gumamit ng Christotokos (Ina ni Kristo). Ang mga katuruang ito ni Nestorio ang nagdulot sa kanya sa pakikipag-alitan sa ibang mga mahalagang pinuno ng Iglesia na ang pinakilala dito ay si <a href="/wiki/Cirilo_ng_Alehandriya" title="Cirilo ng Alehandriya">Cirilo ng Alehandriya</a>. Si Nestorio at ang kanyang mga katuruan ay kalaunang kinondena ng <a href="/wiki/Konseho_ng_Efeso" class="mw-redirect mw-disambig" title="Konseho ng Efeso">Konseho ng Efeso</a> noong 431 CE gayundin sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Chalcedon" class="mw-redirect" title="Konseho ng Chalcedon">Konseho ng Chalcedon</a> noong 451 CE. Ang pagkondenang ito sa Konseho ng Efeso ang nagtulak sa ibang mga simbahan ng Kristiyanismo na sumusuporta sa katuruan ni Nestorio na humiwalay sa <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Simbahan sa Bizantino</a>. Ang mga simbahang ito na humiwalay ay naging <a href="/wiki/Simbahan_ng_Silangan" title="Simbahan ng Silangan">Simbahan ng Silangan</a>. Sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Chalcedon" class="mw-redirect" title="Konseho ng Chalcedon">Konseho ng Chalcedon</a> na nasa <a href="/wiki/Constantinople" class="mw-redirect" title="Constantinople">Constantinople</a> noong 451 CE, ang di pagkakasunduan ay nabuo sa pagitan ng karamihan ng mga obispo sa mga sakop ng Kristiyano at sa mga obispo na nakatalaga sa <a href="/wiki/Ethiopia" title="Ethiopia">Ethiopia</a>, <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriya</a>, <a href="/wiki/Armenia" class="mw-redirect" title="Armenia">Armenia</a>, <a href="/wiki/Syria" class="mw-redirect" title="Syria">Syria</a> at <a href="/wiki/India" class="mw-redirect" title="India">India</a> hinggil sa paglalarawan ng pagkatao at pagkadiyos ni Hesus. Ang pakikipag-hiwalay ay dulot sa isang bahagi ng pagtanggi ni <a href="/wiki/Papa_Dioscoro_I_ng_Alehandriya" title="Papa Dioscoro I ng Alehandriya">Papa Dioscoro I ng Alehandriya</a> na <a href="/wiki/Patriarka_ng_Alehandriya" title="Patriarka ng Alehandriya">Patriarka ng Alehandriya</a> na tanggapin ang dogma na pinalaganap ng <a href="/wiki/Konseho_ng_Chalcedon" class="mw-redirect" title="Konseho ng Chalcedon">Konseho ng Chalcedon</a> na si Hesus ay may dalawang kalikasan na isang diyos at isang tao sa isang persona. Ang pananaw ni Dioscoro ay sumusunod sa pananaw ni Cirilo ng "<a href="/wiki/Miapisismo" title="Miapisismo">isang kalikasan ng Diyos na Salitang naging tao</a>" na nangangahulugang pagkatapos ng pagkakatawang ni Kristo, ang kanyang pagkaDiyos at pagkatao ay buong nagkakaisa sa isang kalikasan kay Kristo. Isinaad ni Dioscoro na hindi niya tinatanggap "ang dalawang mga kalikasan pagkatapos ng pagkakaisa" ngunit hindi siya tumututol sa "mula sa dalawang mga kalikasan pagkatapos ng pagkakaisa". Para sa mga pinuno o hierarka na naging pinuno ng <a href="/wiki/Ortodoksong_Oriental" class="mw-redirect" title="Ortodoksong Oriental">Ortodoksong Oriental</a>, ang pananaw ng Konseho ng Chalcedon ay katumbas ng pagtanggap sa <a href="/wiki/Nestorianismo" title="Nestorianismo">Nestorianismo</a>. Ang Konseho ng Chalcedon ay kumondena sa posisyon ni <a href="/wiki/Papa_Dioscoro_I_ng_Alehandriya" title="Papa Dioscoro I ng Alehandriya">Dioscoro</a> na kanilang inalis sa tungkulin at pinatapon. Ang mga humiwalay na simbahan at tumakwil sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Chalcedon" class="mw-redirect" title="Konseho ng Chalcedon">Konseho ng Chalcedon</a> na tinatawag na <a href="/w/index.php?title=Kristiyanismong_hindi-Chalcedoniano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kristiyanismong hindi-Chalcedoniano (hindi pa naisusulat)">Kristiyanismong hindi-Chalcedoniano</a> ang mga <a href="/wiki/Simbahang_Oriental_na_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Oriental na Ortodokso">Simbahang Oriental na Ortodokso</a>. Ang sektang <a href="/wiki/Oriental_na_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Oriental na Ortodokso">Oriental na Ortodokso</a> sa kasalukuyang panahon ay kinabibilangan ng <a href="/wiki/Coptikong_Simbahan_ng_Ehipto" class="mw-redirect" title="Coptikong Simbahan ng Ehipto">Coptikong Simbahan ng Ehipto</a>, <a href="/wiki/Etiopianong_Ortodoksong_Simbahang_Tewahedo" class="mw-redirect" title="Etiopianong Ortodoksong Simbahang Tewahedo">Etiopianong Ortodoksong Simbahang Tewahedo</a>, <a href="/wiki/Simbahang_Ortodoksong_Syriac" class="mw-redirect" title="Simbahang Ortodoksong Syriac">Simbahang Ortodoksong Syriac</a>, <a href="/wiki/Simbahang_Armenianong_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Armenianong Ortodokso">Simbahang Armenianong Ortodokso</a>, at Simbahang Malankara (Indian) Ortodokso. Si Dioscoro ay namatay sa pagkakatapon noong 454 CE. Pinahintulutan ng <a href="/wiki/Emperador" title="Emperador">emperador</a> ang paglalagay ng obispo (partiarka) na Alehandriyanong si <a href="/wiki/Proterio_ng_Alehandriya" title="Proterio ng Alehandriya">Proterio</a> na humalili sa sede (diocese) ng <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriya</a>, Ehipto. Ang pagkahirang kay Proterio na isang <a href="/wiki/Kristiyanismong_Chalcedoniano" class="mw-redirect" title="Kristiyanismong Chalcedoniano">Chalcedoniano</a> ay humantong sa pagkakabahagi sa pagitan ng hindi-Chalcedonianong <a href="/wiki/Koptikong_Ortodoksong_Simbahan_ng_Alehandriya" title="Koptikong Ortodoksong Simbahan ng Alehandriya">Koptikong Ortodoksong Simbahan ng Alehandriya</a> at Chalcedonianong <a href="/wiki/Simbahang_Ortodoksong_Griyego_ng_Alehandriya" title="Simbahang Ortodoksong Griyego ng Alehandriya">Simbahang Ortodoksong Griyego ng Alehandriya</a> na hindi kailanman na nalutas. Kalaunan, ang mga Kristiyano sa <a href="/wiki/Alehandriya" title="Alehandriya">Alehandriya</a> na sumusuporta kay Dioscoro ay naghimagsik sa hinirang na dayuhang obispo. Pinagsasaksak ng mga Kristiyanong Alehandriyano si Proterio, kanilang kinaladkad ang kanyang bangkay sa buong lungsod at pinagpuputol-putol ang kanyang bangkay at sinunog at ikinalat ang mga abo nito sa hangin. Si Proterio ay hinalinan ng hindi-Chalcedonianong si <a href="/wiki/Papa_Timoteo_II_ng_Alehandriya" title="Papa Timoteo II ng Alehandriya">Papa Timoteo II ng Alehandriya</a> ngunit noong 460 CE ay pinatalsik ng Emperador na naglagay sa Chalcedonianong si <a href="/w/index.php?title=Patriarka_Timoteo_III_ng_Alehandriya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Patriarka Timoteo III ng Alehandriya (hindi pa naisusulat)">Timoteo III</a> bilang Patriarka. Ang mga Alehandriyanong Kristiyano na hindi-Chalcedoniano ay tumugon sa pamamagitan ng muling paglalagay sa katunggaling patriarkang hindi-Chalcedoniano na si <a href="/wiki/Papa_Timoteo_II_ng_Alehandriya" title="Papa Timoteo II ng Alehandriya">Papa Timoteo II ng Alehandriya</a>. Ang pinakamahalagang pagkakabahagi ay naganap noong 1054 CE na nagdulot ng matinding pinsala sa pagkakaisa ng <a href="/wiki/Kristiyanismong_Chalcedoniano" class="mw-redirect" title="Kristiyanismong Chalcedoniano">Kristiyanismong Chalcedoniano</a>. Ito ay resulta sa ilang siglo na pagkakaibang kultural (o teolohikal) sa pagitan ng Silangan (Bizantino) at Kanlurang bahagi ng Iglesiang Kristiyano. Ito ay nangyari nang itiwalag ng <a href="/wiki/Papa_ng_Simbahang_Katoliko_Romano" class="mw-redirect" title="Papa ng Simbahang Katoliko Romano">papa sa Roma</a> ang <a href="/wiki/Ekumenikal_na_Patriarka_ng_Constantinople" class="mw-redirect" title="Ekumenikal na Patriarka ng Constantinople">patriarka ng Bizantino</a> at itiniwalag naman nang patriarka ng Bizantino ang papa sa Roma. Ang pagkakabahagi ay sanhi ng pag-aangkin na ang papa sa Roma ang pangkalahatang autoridad sa buong mga kristiyano. Kabilang din sa mga pinag-talunan ng mga ito ang araw na isasagawa ang <a href="/wiki/Easter" class="mw-redirect" title="Easter">easter</a>, kung ang <a href="/wiki/Purgatoryo" title="Purgatoryo">purgatoryo</a> ay tamang konsepto, kung ang may <a href="/wiki/Lebadura" class="mw-redirect" title="Lebadura">lebadura</a> o walang lebadurang tinapay ay ihahandog bilang <a href="/wiki/Komunyon" class="mw-redirect" title="Komunyon">komunyon</a> at kakainin sa mga banal na araw gayundin ang katayuan ng <a href="/w/index.php?title=Banal_na_espiritu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Banal na espiritu (hindi pa naisusulat)">banal na espiritu</a>. Ang mga <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Kristiyanong Bizantino</a> ay naniwalang ang banal na espiritu ay nagmula "lamang" sa Diyos Ama samantalang ang Kanlurang simbahan na nakabase sa Roma ay naniwalang ang banal na espiritu ay <a href="/wiki/Filioque" title="Filioque">nagmula sa parehong Ama at Anak</a>. Ang Silangang Kristiyanismo ay tinawag na <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simbahang Silangang Ortodokso</a> at ang Kanluraning Kristiyanismo ang naging Simbahang Katoliko Romano. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mga_Gitnang_Panahon">Mga Gitnang Panahon</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=13" title="Baguhin seksiyon: Mga Gitnang Panahon" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Mga Gitnang Panahon">baguhin ang wikitext</a>]</div> Pagkatapos ng pagbagsak ng imperyo Romano noong 476 CE, ang Simbahang romano katoliko ay nakipagtunggali sa <a href="/wiki/Arianismo" title="Arianismo">Arianismo</a> sa pang-aakay ng mga tribong barbarian.<a href="#cite_note-LeGoff20-100">[99]</a> Ang kombersiyon ng paganong haring si <a href="/w/index.php?title=Clovis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Clovis (hindi pa naisusulat)">Clovis</a> sa Kristiyano ay nakakita ng pagsisimula ng isang patuloy na pag-akyat ng Kristiyanismo sa Kanluranin.<a href="#cite_note-LeGoff21-101">[100]</a> Noong 530, isinulat ni <a href="/wiki/Benedicto_ng_Nursia" class="mw-redirect" title="Benedicto ng Nursia">Benedicto ng Nursia</a> ang isang gabay na praktikal sa buhay ng pamayanang <a href="/w/index.php?title=Monastiko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monastiko (hindi pa naisusulat)">monastiko</a>. Ang mensahe nito ay kumalat sa mga <a href="/w/index.php?title=Monasteryo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monasteryo (hindi pa naisusulat)">monasteryo</a> sa buong Europa.<a href="#cite_note-Woods27-102">[101]</a> Sa simula ng ikawalong siglo CE, ang <a href="/wiki/Ikonoklasmong_Bizantino" class="mw-redirect" title="Ikonoklasmong Bizantino">ikonoklasmong Bizantino</a> ay naging pangunahing pinagmulan ng alitan sa pagitan ng mga <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">simbahang Silanganin</a> at Simbahang Kanluranin. Ipinagbawal ng mga emperador na <a href="/wiki/Bizantino" class="mw-redirect" title="Bizantino">Bizantino</a> ang paglikha at benerasyon ng mga larawang relihiyoso o mga imahe bilang paglabag sa <a href="/wiki/Sampung_Utos" class="mw-redirect" title="Sampung Utos">ikalawang utos</a> ng <a href="/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo">Hudaismo</a> na Huwag kang gagawa ng imahen ng anumang nilalang na nasa langit, nasa lupa, o nasa tubig upang sambahin. Huwag mo silang yuyukuran ni sasambahin sapagkat akong si Yahweh na iyong Diyos ay mapanibughuing Diyos. Ang kasalanan ng mga magulang ay sinisingil ko sa kanilang mga anak hanggang sa ikatlo at ikaapat na salinlahi (<a href="/wiki/Aklat_ng_Exodo" title="Aklat ng Exodo">Aklat ng Exodo</a> 20:4-5). Para sa mag ikonoklasto (anti-ikono), ang tanging tunay na imahe ay dapat eksaktong wangis ng prototipo na parehong substansiya na kanilang itinuturing na imposible dahil ang kahoy at mga imahe ay hindi naglalaman ng espirito at buhay. Para sa mga anti-ikono, ang tanging tunay na ikono ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> ang Eukarista na katawan at dugo ni Kristo. Si Papa <a href="/wiki/Gregorio_III" class="mw-redirect" title="Gregorio III">Gregorio III</a> ay hindi umayon.<a href="#cite_note-Vidmar103-103">[102]</a> Bilang tugon sa mga ikonoklasto, ang mga ikonodulo (pro-ikono) ay nangatwirang inutos ng Diyos kay <a href="/wiki/Moises" title="Moises">Moises</a> na gumawa ng dalawang mga estatwa ng <a href="/wiki/Kerubin" title="Kerubin">kerubin</a> sa Arko ng tipan (Exodus 25:18–22) at burdahan ang kurtina ng tabernakulo ng mga kerubin (Exodo 26:31). Sa karagdagan, kanila ring ikinatwiran na ang mga idolo ay kumakatawan sa mga taong walang realidad samantalang ang mga ikono ay naglalarawan ng mga tunay na persona. Samakatuwid sa kanilang pananaw, ang lahat ng mga imahe na hindi ng kanilang pananampalataya ay mga idolo at ang lahat ng mga imahe ng kanilang pananampalataya ay mga ikonong pinapipitagan na maihahambing sa kasanayan sa Lumang Tipan ng paghahandog lamang ng mga handog sa Diyos ng <a href="/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo">Hudaismo</a> at hindi sa ibang mga Diyos ng ibang <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a>. Ang Simbahang Kanluranin ay nanatiling matibay sa pagsuporta nito sa paggamit ng mga imahe sa panahong ito na humantong sa malaking paghahati ng mga tradisyong <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">simbahang Silanganin</a> at Simbahang Kanluranin. Ang <a href="/wiki/Konseho_ng_Hieria" title="Konseho ng Hieria">Konseho ng Hieria</a> ay tinipon ng emperador na Bizantinong si <a href="/wiki/Constantino_V" class="mw-redirect" title="Constantino V">Constantino V</a> noong 754 CE na nagpatibay sa posisyong ikonklasto (anti-ikono) ng emperador. Ideneklara ng konseho ng Hieria ang sarili nito bilang ang ikapitong konsehong ekumenikal ngunit ito ay hindi tinatanggap ng <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a> at <a href="/wiki/Romano_Katoliko" class="mw-redirect" title="Romano Katoliko">Romano Katoliko</a>.<a href="#cite_note-104">[103]</a> Ang bagong <a href="/wiki/Irene_ng_Atenas" title="Irene ng Atenas">emperatris na si Irene</a> ay tumawag sa <a href="/wiki/Ikalawang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Ikalawang Konseho ng Nicaea">Ikalawang Konseho ng Nicaea</a> noong 787 na muling bumuhay sa benerasyon ng mga ikono sa <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simbahang Silanganin</a> na muling nagsanhi ng pagkakaisa ng Simbahangang Silanganin sa Simbahang Kanluranin. Ideneklara ng <a href="/wiki/Ikalawang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Ikalawang Konseho ng Nicaea">Ikalawang Konseho ng Nicaea</a> ang sarili nito bilang ang ikapitong konsehong ekumenikal. Sa pagtatapos, ang 300 mga obispo na pinangunahan ng mga kinatawan ni <a href="/wiki/Papa_Adriano_I" class="mw-redirect" title="Papa Adriano I">Papa Adriano I</a> ay tumangap sa katuruan ng Papa na pabor sa mga ikono. Gayunpaman, ang <a href="/wiki/Konseho_ng_Constantinople_(815)" title="Konseho ng Constantinople (815)">Konseho ng Constantinople noong 815</a> ay idinaos na muling nagbabalik ng pagbabawal sa mga ikono at tumatakwil sa desisyon ng mas maagang <a href="/wiki/Ikalawang_Konseho_ng_Nicaea" class="mw-redirect" title="Ikalawang Konseho ng Nicaea">Ikalawang Konseho ng Nicaea</a> at muling nagpapatibay ng desisyon ng <a href="/wiki/Konseho_ng_Hieria" title="Konseho ng Hieria">Konseho ng Hieria</a>. Sa koronasyon ni <a href="/wiki/Carlomagno" title="Carlomagno">Carlomagno</a> ni papa <a href="/wiki/Leo_III" class="mw-redirect" title="Leo III">Leo III</a> noong 800, ang kapapahan ay nagkamit ng bagong protektor sa kanluran. Ito ay nagpalaya sa mga papa mula sa kapangyarihan ng emperador sa Constantinople. Ito ay humantong sa <a href="/wiki/Paghahating_Silangan-Kanluran" title="Paghahating Silangan-Kanluran">paghahating Silangan-Kanluran</a> dahil ang mga emperador at ang mga <a href="/wiki/Patriarka_ng_Constantinople" class="mw-redirect" title="Patriarka ng Constantinople">patriarka ng Constantinople</a> ay nagbigay kahulugan sa kanilang mga sarili na mga tunay na inapo ng imperyo Romano na may petsang bumabalik sa mga pagsisimula ng simbahan.<a href="#cite_note-105">[104]</a> Tumanggi si Papa <a href="/wiki/Nicholas_II" class="mw-redirect" title="Nicholas II">Nicholas II</a> na kilalalin ang <a href="/wiki/Patriarkang_Photios_I_ng_Constantinople" class="mw-redirect" title="Patriarkang Photios I ng Constantinople">Patriarkang Photios I ng Constantinople</a> na umatake naman sa papa bilang eretiko dahil pinanatili nito ang <a href="/wiki/Filioque" title="Filioque">filioque</a> sa kredo na tumutukoy sa banal na espirito na nagmumula sa diyos ama at anak. Ang kapapahan ay napalakas sa pamamagitan ng kanyang mga bagong alyansa na lumikha ng bagong problema para sa mga papa nang sa <a href="/w/index.php?title=Kontrobersiyang_imbestitura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kontrobersiyang imbestitura (hindi pa naisusulat)">kontrobersiyang imbestitura</a>, ang mga humaliling emperador ay naghangad na hirangin ang mga obispo at kahit ang panghinaharap na mga papa.<a href="#cite_note-Vidmar107-106">[105]</a><a href="#cite_note-Duffy78-107">[106]</a> Pagkatapos ng disintegrasyon ng imperyo ni Carlomagno at paulit ulit na pananakop ng mga pwersang <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islamiko</a>, ang kapapahan nang walang anumang proteksiyon ay pumasok sa yugto ng isang malaking kahinaan.<a href="#cite_note-108">[107]</a> Ang <a href="/w/index.php?title=Repormang_Cluniac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Repormang Cluniac (hindi pa naisusulat)">repormang Cluniac</a> ng mga monasteryo na nagsimula noong 910 ay naglagay sa mga abbot sa ilalim ng direktang kontrol ng papa kesa sa sekular na kontrol ng mga panginoong <a href="/wiki/Feudal" class="mw-redirect" title="Feudal">feudal</a>.<a href="#cite_note-Duffy88-109">[108]</a> Sa ikalabingisang siglo CE, ang <a href="/wiki/Paghahating_Silangan-Kanluran" title="Paghahating Silangan-Kanluran">Paghahating Silangan-Kanluran</a> ay permanenteng naghati sa Kristiyanismo.<a href="#cite_note-SandSp91-110">[109]</a> Ito ay lumitaw sa isang alitan kung ang Constantinople o Roma ay may hurisdiksiyon sa Sicily at humantong sa mga mutual na pagtitiwalag ng papa sa patriarka at ng patriarka sa papa noong 1054.<a href="#cite_note-SandSp91-110">[109]</a> Mula nito, ang Kanluran (Latin) na nasa Roma na sangay ng Kritiyanismo ay naging Romano Katoliko samantalang ang Silanganing (Griyego) na nasa Constantinople sangay ay naging <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simbahang Silangang Ortodokso</a>.<a href="#cite_note-StoChris44-111">[110]</a><a href="#cite_note-Vidmar104-112">[111]</a> Ang ikalabingisang siglo CE ay nakakakita ng <a href="/w/index.php?title=Kontrobersiyang_imbestitura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kontrobersiyang imbestitura (hindi pa naisusulat)">kontrobersiyang imbestitura</a> sa pagitan ng emperador at papa sa karapatan na gumawa ng mga paghirang ng simbahan na isang pangunahing yugto ng paglalaban sa pagitan ng estado at simbahan sa mediebal na Europa. Ang kapapahan ang mga nanalo sa simula ngunit dahil ang mga Italyano ay nahati sa pagitan ng mga Guelph at Ghibelline sa mga paksiyon na kadalasang ipinapasa sa pamamagitan ng mga pamilya o estado hanggang sa wakas ng Gitnang Panhon, ang alitan ay unti unting nagpahina sa kapapahan. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mga_Krusada">Mga Krusada</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=14" title="Baguhin seksiyon: Mga Krusada" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Mga Krusada">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Mga_Krusada" title="Mga Krusada">Mga Krusada</a></div> Inilunsad ni Papa <a href="/wiki/Urban_II" class="mw-redirect" title="Urban II">Urban II</a> ang <a href="/wiki/Unang_Krusada" title="Unang Krusada">Unang Krusada</a> noong 1095 nang makatanggap ito ng apela mula sa emperador na Byzantine na si <a href="/w/index.php?title=Alexius_I_Komnenos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alexius I Komnenos (hindi pa naisusulat)">Alexius I Komnenos</a> upang pigilan ang mga pananakop ng Turko.<a href="#cite_note-rileysmith-113">[112]</a> Si papa Urban II ay naniwala na ang Krusada ay makakatulong upang magdulot ng rekonsilyasyon sa Silanganing Kristiyanismo.<a href="#cite_note-Vidmar130-114">[113]</a><a href="#cite_note-Bokenkotter140-115">[114]</a><a href="#cite_note-Bokenkotter155-116">[115]</a> Ang sermon ni Urban II as Clermont ang simula ng walong buwang pangangaral na isinagawa ng papa sa buong Pransiya na humihimok ng <a href="/wiki/Banal_na_digmaan" title="Banal na digmaan">banal na digmaan</a> at humimok sa mga Kristiyano na ipagtanggol ang Byzantine laban sa mga <a href="/wiki/Muslim" title="Muslim">Muslim</a>. Siya ay nagpadala rin ng mga <a href="/wiki/Mangangaral" title="Mangangaral">mangangaral</a> sa buong Kanluraning Europa upang ipalaganap ang tungkol sa Krusada. Ang pangangaral na ito ni Urban II ay humimok ng isang pagsiklab ng karahasan laban sa ma Hudyo. Sa Pransiya at Alemanya, ang mga Hudyo ay nakita na mga kaaway ng mga Kristiyano gaya ng mga Muslim at pinaniniwalaang responsable sa pagpapapako kay <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a>.<a href="#cite_note-117">[116]</a><a href="#cite_note-118">[117]</a> Ang sunod sunod na mga kampanyang militar na tinatawag na mga <a href="/wiki/Krusada" class="mw-redirect" title="Krusada">krusada</a> ay nagsimula noong 1096. Ang mga ito ay nilayon upang ibalik ang Banal na Lupain (<a href="/wiki/Israel" title="Israel">Israel</a>) sa kontrol ng mga Kristiyano. Ang layuning ito ay hindi naisakatuparan at ang mga episodyo ng brutalidad na isinagawa ng mga hukbo ng parehong panig ay nag-iwan ng isang legasiya ng mutual na kawalang pagtitiwala sa pagitan ng mga Muslim at mga Kristiyano.<a href="#cite_note-LeGoff66-119">[118]</a> Ang mga nagkrusada ay nabigo na magtatag ng mga permanenteng <a href="/wiki/Mga_estado_ng_nagkrusada" title="Mga estado ng nagkrusada">estadong Kristiyano sa Banal na Lupain</a>. Ang pagsalakay sa <a href="/wiki/Constantinople" class="mw-redirect" title="Constantinople">Constantinople</a> noong <a href="/wiki/Ikaapat_na_Krusada" title="Ikaapat na Krusada">Ikaapat na Krusada</a> ay nag-iwan sa mga Kristiyano sa Silanganin na mapoot sa kabila ng pagbabawal ni Papa Inosento III ng anumang gayong pag-atake.<a href="#cite_note-Tyerman-120">[119]</a> Noong 1199, kasunod ng <a href="/wiki/Ikatlong_Krusada" title="Ikatlong Krusada">Ikatlong Krusada</a>, inatas ni Inosente III na palayain ng mga nagpautang na Hudyo ang mga nagkrusada. Maraming mga nagkrusada ay nangailangan mangutang sa mga Hudyo upang bumili ng mga sandata para sa Krusada. Ang batas sa Pransiya noong ika-13 siglo ay nagrereplekta sa mga pagsisikap ng Simbahang Katoliko na buwagin ang mga pagpapautang ng mga Hudyo. Ang patakarang ito ay may malalang epekto sa mga Hudyo ng Pransiya dahil ang pagpapautang ang isa sa kakaunting tanging mga bukas na trabaho para sa kanila. Ang papa ay tumawag rin ng panloob na Krusada laban sa mga hindi mananampalataya ng Katolisismo, lalo na ang mga heretiko ng katimugang Pransiya. Ang masaker ng mga libo libong heretiko sa Bezier, Pransiya noong 1209 ay humantong sa pagmamasaker ng mga 800 Hudyo. Ang <a href="/wiki/Ikaapat_na_Krusada" title="Ikaapat na Krusada">Ikaapat na Krusada</a> na may autorisasyon ni Papa <a href="/wiki/Inosente_III" class="mw-redirect" title="Inosente III">Inosente III</a> noon 1202 na nilayong muling kunin ang Banal na Lupain ay sandaling pinabagsak ng mga <a href="/wiki/Venetian" class="mw-redirect mw-disambig" title="Venetian">Venetian</a> na gumamit ng mga pwersa upang salakayin ang siyudad na Kristiyano ng Zara. Kalaunan, ang mga nagkrusada ay dumating sa Constantinople ngunit sa halip na tumuloy sa Banal na Lupain ay sinalakay ang Constantinople at ibang mga bahagi ng <a href="/wiki/Asya_menor" class="mw-redirect" title="Asya menor">Asya menor</a> na nagtatag ng Imperyong Latin ng Constantinope sa Gresya at Asya minor. Noong 2001, si Papa <a href="/wiki/John_Paul_II" class="mw-redirect" title="John Paul II">John Paul II</a> ay humingi ng tawad para sa mga kasalanan ng Katoliko kabilang ang pagsalakay sa Constantinope noong 1204.<a href="#cite_note-121">[120]</a> Ang mga impluwensiya at reporma ng mongheng <a href="/w/index.php?title=Cistercian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cistercian (hindi pa naisusulat)">Cistercian</a> na si <a href="/w/index.php?title=Bernard_ng_Clairvaux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bernard ng Clairvaux (hindi pa naisusulat)">Bernard ng Clairvaux</a> ay nagtulak kay Papa <a href="/wiki/Alexander_III" class="mw-redirect" title="Alexander III">Alexander III</a> na magpasimula ng mga reporma na humantong sa pagkakatatag ng <a href="/wiki/Batas_na_kanon" class="mw-redirect" title="Batas na kanon">batas na kanon</a> ng Romano Katoliko.<a href="#cite_note-Duffy101-122">[121]</a> Noong ikalabingdalawang siglo, ang Pransiya ay nakasaksi ng paglago ng <a href="/wiki/Catharismo" class="mw-redirect" title="Catharismo">Catharismo</a> sa <a href="/w/index.php?title=Languedoc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Languedoc (hindi pa naisusulat)">Languedoc</a>, Pransiya. Ang Catharismo ay isang sektang Kristiyano na may pilosopiyang neo-manichean. Pagkatapos na akusahan ang mga Cathar ng pagpatay sa isang legato ng papa noong 1208, si Papa <a href="/wiki/Inosente_III" class="mw-redirect" title="Inosente III">Inosente III</a> ay nagdeklara ng <a href="/wiki/Krusadang_Albigensian" class="mw-redirect" title="Krusadang Albigensian">Krusadang Albigensian</a> na nag-aalok ng mga lupain ng mga heretikong Cathar sa sinumang Maharlikang Pranses na makikidigma sa mga Cathar.<a href="#cite_note-Duffy112-123">[122]</a> Ang karahasan nito ay humantong sa pagkakamit ng Pransiya ng mga lupain na may malapit na ugnayang pampolitika at kultural sa Catalonia.<a href="#cite_note-Vidmar144-124">[123]</a><a href="#cite_note-Bokenkotter132-125">[124]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mga_inkisisyon">Mga inkisisyon</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=15" title="Baguhin seksiyon: Mga inkisisyon" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Mga inkisisyon">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">Inkisisyon</a> ay itinatag sa <a href="/wiki/Toulouse" class="mw-redirect" title="Toulouse">Toulouse</a> noong Nobyembre 1229 at ang mga natirang mga elemento ng Catharismo ay nilipol sa rehiyon. Ang inkisisyong ito ay pumaslang sa aberahang tatlong katao kada taon sa tugatog nito.<a href="#cite_note-Bokenkotter132-125">[124]</a><a href="#cite_note-Norman93-126">[125]</a> Sa paglipas ng panahon, ang mga <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">inkisisyon</a> ay inilunsad ng mga pinuno ng Romano Katoliko upang usigin ang mga heretiko, upang tumugon sa banta ng pananakop ng mga <a href="/wiki/Moor" class="mw-redirect" title="Moor">Moor</a> o para sa mga layuning pampolitika.<a href="#cite_note-christopherblack-127">[126]</a> Ang mga nilitis ay hinikayat na bawiin ang kanilang heresiya at ang mga tumanggi ay pinarusahan ng mga pangungumpisal, mga multa, mga pagkabilanggo, pagpapahirap o pagpatay sa pamamagitan ng pagsunog.<a href="#cite_note-christopherblack-127">[126]</a><a href="#cite_note-Casey-128">[127]</a> Sa isang liham mula sa mga Consul ng Carcassone noong 1285 kay Jean Garland, inilarawan ito ng isang inkwisitor na: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2106284"><blockquote class="templatequote">Ang buhay para sa kanila ay isang pagdurusa at ang kamatayan ay isang kaginhawaan. Sa ilalim ng mga pagpipilit na ito, kanilang pinagtibay bilang totoo ang hindi totoo na piniling mamatay ng minsan kesa pahirapan ng maraming mga beses...kanilang inakusahan hindi lamang ang kanilang mga sarili kundi pati ang mga iba na inosente upang takasan ang kanilang paghihirap sa anumang paraan...ang mga nangumpisal ay naghayag kalaunan na ang kanilang sinabi sa Kapatid na mga Inkwisitor (mga Dominikano) ay hindi totoo at sila ay nangumpisal sa takot ng panganib ng sandali. Sa ilang mga saksi na iyong binanggit, ikaw ay nangako ng imunidad upang kanilang malayang kondenahin ang iba nang walang takot.</blockquote> Ang mga kondemnasyon noong 1210–1277 ay isinabatas sa mediebal na Unibersidad ng Paris upang limitahan ang ilang mga katuruan na <a href="/wiki/Heresiya" class="mw-redirect" title="Heresiya">heretikal</a>. Ang mga ito ay kinabibilangan ng ilang mga mediebal na katuruang teolohikal ngunit ang isa pinakamahalaga ang mga tratadong pisikal ni <a href="/wiki/Aristotle" class="mw-redirect" title="Aristotle">Aristotle</a>. Ang mga imbestigasyon ng mga katuruang ito ay isinagawa ng mga obispo ng Paris. Ang tinatayang 16 na mga talaan ng mga hindi inaprobahang tesis ay inisyu ng Unibersidad ng Paris noong mga ika-13 at ika-14 siglo.<a href="#cite_note-Stanford-129">[128]</a> Ang mga talaan ng proposiyong ito ay tinipon sa isang sistematikong mga kalipunan ng mga pinagbawal na artikulo.<a href="#cite_note-Woods91-2-130">[129]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Renasimiyento_at_mga_reporma">Renasimiyento at mga reporma</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=16" title="Baguhin seksiyon: Renasimiyento at mga reporma" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Renasimiyento at mga reporma">baguhin ang wikitext</a>]</div> Sa huli at simula ng ikalabinglima at ikalabinganim na mga siglo CE, ang mga misyong Europeo at mga maglalayag ay nagpakalat ng Romano Katolisismo sa mga Amerika, Asya, Aprika at Oceania. Si Papa <a href="/wiki/Alexander_VI" class="mw-redirect" title="Alexander VI">Alexander VI</a> sa kanyang papal bull na <a href="/wiki/Inter_caetera" title="Inter caetera">inter caetera</a> ay naggawad ng mga karapatang kolonyal sa karamihan ng mga bagong natuklasang lupain sa <a href="/wiki/Espanya" title="Espanya">Espanya</a> at <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>.<a href="#cite_note-Koschorke13-131">[130]</a> Noong Disyembre 1511, bukas na sinuway ng prayleng Dominikano na si <a href="/w/index.php?title=Antonio_de_Montesinos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antonio de Montesinos (hindi pa naisusulat)">Antonio de Montesinos</a> ang mga autoridad na Espanyol na namamahala sa <a href="/w/index.php?title=Hispaniola&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hispaniola (hindi pa naisusulat)">Hispaniola</a> sa masasamang pagtrato sa mga <a href="/wiki/Katutubong_Amerikano" title="Katutubong Amerikano">katutubong Amerikano</a> na nagsasabi sa mga ito na "...kayo ay nasa mortal na kasalanan... para sa kalupitan at kabagsikan na ginagamit ninyo sa pakikitungo sa mga inosenteng taong ito." <a href="#cite_note-Woods135-132">[131]</a><a href="#cite_note-Johansen109A-133">[132]</a><a href="#cite_note-Koschorke287-134">[133]</a> Bilang tugon, isinabatas ni <a href="/w/index.php?title=Ferdinand_II_of_Aragon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ferdinand II of Aragon (hindi pa naisusulat)">Haring Ferdinand</a> ang <a href="/w/index.php?title=Mga_Batas_ng_Burgos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Batas ng Burgos (hindi pa naisusulat)">Mga Batas ng Burgos</a>. Ang pagpapatupad ay maluwag at ang ilan ay nagsisi sa Simbahang Katoliko sa hindi paggawa ng sapat upang mapalay ang mga Amerikanong Indiyano.<a href="#cite_note-Dussel45-135">[134]</a> Ang isyung ito ay nagresulta sa krisis ng konsensiya noong ikalabing anim na siglong Espanya.<a href="#cite_note-Koschorke287-134">[133]</a><a href="#cite_note-Johansen109-136">[135]</a> Ang pagbubuhos ng pagbatikos sa sarili at pagninilay nilay na pilosopikal sa mga teologong Katoliko ay humantong sa debate sa kalikasan ng mga <a href="/wiki/Karapatang_pantao" title="Karapatang pantao">karapatang pantao</a>.<a href="#cite_note-Koschorke287-134">[133]</a><a href="#cite_note-Woods137-137">[136]</a><a href="#cite_note-Chadwick327-138">[137]</a> Noong ikalabinglimang siglo, Si <a href="/wiki/Nicolaus_Copernicus" title="Nicolaus Copernicus">Nicolaus Copernicus</a> na isang astronomo ng <a href="/wiki/Renasimiyento" title="Renasimiyento">Renasimiyento</a> ay unang bumuo ng isang komprehensibong kosmolohiyang <a href="/wiki/Heliosentriko" class="mw-redirect" title="Heliosentriko">heliosentriko</a> na nag-aalis sa planetang mundo mula sa sentro ng <a href="/wiki/Uniberso" title="Uniberso">uniberso</a>. Sa orihinal na paglilimbag ng <a href="/w/index.php?title=De_revolutionibus_orbium_coelestium&action=edit&redlink=1" class="new" title="De revolutionibus orbium coelestium (hindi pa naisusulat)">De revolutionibus orbium coelestium</a>, ang aklat ni Copernicus ay nagsanhi ng katamtamang kontrobersiya at hindi pumukaw ng anumang mga mabagsik na sermon mula sa simbahan tungkol sa pagsasalungat ng teoriyang ito sa <a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">bibliya</a>. Pagkatapos ng tatlong taon noong 1546, ang Dominikanong si Giovanni Maria Tulosi ay bumatikos sa teoriya ni Copernicus sa kanyang papel na natatanggol sa absolutong katotohanan ng <a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">bibliya</a>.<a href="#cite_note-139">[138]</a> Kanya ring isinaad na pinlano ng Panginoon ng Sagradong Palasyo (i.e. ang hepe ng <a href="/w/index.php?title=Censor_librorum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Censor librorum (hindi pa naisusulat)">censor librorum</a> ng Simbahang Katoliko) na Dominikanong si <a href="/w/index.php?title=Bartolomeo_Spina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bartolomeo Spina (hindi pa naisusulat)">Bartolomeo Spina</a> na kondenahin ang De revolutionibus ngunit napigilang gawin ito dahil sa pagkakasakit at kamatayan..<a href="#cite_note-140">[139]</a> Pagkatapos ng 1610, nang publikong suportahan ni siyentipikong si <a href="/wiki/Galileo" class="mw-redirect" title="Galileo">Galileo</a> ang <a href="/wiki/Heliosentrismo" title="Heliosentrismo">heliosentrismo</a> ni Copernicus siya ay nakatagpo ng mapait na pagsalungat mula sa ilang mga pilosopo at mga kaparian na ang dalawa ng mga pari ay kalaunang nagakusa sa kanya sa <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">inkisisyon</a> ng Simbahang Katoliko noong 1615. Ang karamihan ng mga astronomo at pilosopo sa panahong ito ay naniniwala pa rin sa <a href="/wiki/Heosentrismo" title="Heosentrismo">heosentrismong</a> pananaw na ang planetang daigdig ay nasa sentro ng uniberso.<a href="#cite_note-contrary_to_scripture-141">[140]</a> Sa kanyang sermon noong 1614 (na ang paksa ay <a href="/wiki/Aklat_ni_Josue" title="Aklat ni Josue">Aklat ni Josue</a> 10 kung saan pinatigil ni Josue ang araw), ang prayleng Dominikanong Tommmaso Caccini ang unang gumawa ng pag-atake kay Galileo. Si Galileo ay hinimok sa Roma upang litisin sa <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">Inkisisyon</a> at natagpuang "malalang suspek ng <a href="/wiki/Heresiya" class="mw-redirect" title="Heresiya">heresiya</a> sa pagsunod sa posiyon ni Copernicus na salungat sa tunay na kahulugan at autoridad ng Banal na Kasulatan". Siya ay inilagay sa pagkakabilanggo sa kanyang tahanan sa natitira ng kanyang buhay. Ang isa pang biktima ng <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">Inkisisyon</a> ng Simbahang Katoliko si <a href="/wiki/Giordano_Bruno" title="Giordano Bruno">Giordano Bruno</a> na lumagpas sa modelong Copernican at nagmungkahi na ang araw ay isang bituin at ang uniberso ay naglalaman ng walang hangganang bilang mga tinatahanang daigdig na tinatahanan ng ibang mga matatalinong nilalang. Pagkatapos ng inkisiyon ni Bruno, siya ay natagpuang nagkasala ng <a href="/wiki/Heresiya" class="mw-redirect" title="Heresiya">heresiya</a> at ipinagsunog ng buhay. Noong 1521, sa pamamagitan ng pamumuno at pangangaral ng Portuges na maglalayag na si <a href="/wiki/Ferdinand_Magellan" class="mw-redirect" title="Ferdinand Magellan">Ferdinand Magellan</a>, ang unang mga Katoliko ay nabautismuhan sa unang bansang Krisityano sa Asya na Pilipinas.<a href="#cite_note-Koschorke21-142">[141]</a> Sa sumunod na taon, ang mga misyong Franciscan ay dumating sa Mehiko at naghangad na akayin ang mga Indiyano sa Katolisismo. Ang mga katutubong Indiyano ay inilarawan sa batas bilang mga bata at ang mga pari ay nagkaroon ng papel na pang-ama na kadalasang pinapatupad ng mga parusang pisikal.<a href="#cite_note-jacksonxiii-143">[142]</a> Sa India, ang mga misyonaryong Portuges at Heswitang si Francis Xavier ay nang-akay ng mga hindi Kristiyano at isang pamayanang Kristiyano na nag-aangkin na itinatag ni <a href="/wiki/Apostol_Tomas" title="Apostol Tomas">Apostol Tomas</a>.<a href="#cite_note-Koschorke3-144">[143]</a> Sa Europa, ang <a href="/wiki/Renasimiyento" title="Renasimiyento">Renasimiyento</a> ay nagmarka sa panahon ng binagong interest ssa pagkatutong sinauna at klasiko. Ito ay nagdulot rin sa muling pagsisiyasat ng mga tinatanggap na paniniwala. Ang pagtanggap sa europa ng <a href="/wiki/Humanismo" title="Humanismo">humanismo</a> ay nagkaroon ng mga epekto sa Simbahan na yumakap rin dito. Noong 1509, ang skolar na si <a href="/wiki/Erasmus" class="mw-redirect" title="Erasmus">Erasmus</a> sa kanyang "<a href="/w/index.php?title=Ang_Papuri_sa_Kahangalan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ang Papuri sa Kahangalan (hindi pa naisusulat)">Ang Papuri sa Kahangalan</a>" ay bumihag ng isang malawak na pagkabalisa sa <a href="/wiki/Korupsiyon" title="Korupsiyon">korupsiyon</a> ng Simbahang Romano Katoliko.<a href="#cite_note-Norman86-145">[144]</a> Ang mismong kapapahan ay kinuwestiyon ng mga kousilarismo na inihayag sa mga konsilyo ng Constance at Basel. Ang mga tunay na pagbabago sa mga konsehong ekumenikal ay tinangka ng ilang mga beses ngunit napigilan. Ang mga ito ay nakitang kinakailangan ngunit hindi nagtagumpay dahil sa panloob na mga alitan sa simbahang Romano Katoliko <a href="#cite_note-Franzen_65-78-146">[145]</a> gayundin sa patuloy na mga alitan sa <a href="/wiki/Imperyong_Ottoman" class="mw-redirect" title="Imperyong Ottoman">imperyong Ottoman</a> at <a href="/wiki/Saracen" class="mw-redirect" title="Saracen">Saracen</a> at sa <a href="/w/index.php?title=Simoniya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simoniya (hindi pa naisusulat)">simoniya</a> at <a href="/wiki/Nepotismo" title="Nepotismo">nepotismo</a> na sinasanay sa Simbahang Romano Katoliko nang ika-15 at ika-16 na siglo.<a href="#cite_note-Franzen_65-78-146">[145]</a><a href="#cite_note-Bokenkotter202-147">[146]</a> Dahil dito, ang mga mayayaman, makapangyarihan at makamundong mga tao tulad ni Rodrigo <a href="/w/index.php?title=House_of_Borgia&action=edit&redlink=1" class="new" title="House of Borgia (hindi pa naisusulat)">Borgia</a> na naging Papa <a href="/wiki/Alexander_VI" class="mw-redirect" title="Alexander VI">Alexander VI</a> ay nagawang manalo sa <a href="/wiki/Halalan" title="Halalan">halalan</a> ng kapapahan.<a href="#cite_note-Bokenkotter202-147">[146]</a><a href="#cite_note-Duffy149-148">[147]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Panahon_ng_Protestanteng_Repormasyon">Panahon ng Protestanteng Repormasyon</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=17" title="Baguhin seksiyon: Panahon ng Protestanteng Repormasyon" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Panahon ng Protestanteng Repormasyon">baguhin ang wikitext</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Martin_Luther,_1529.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Martin_Luther%2C_1529.jpg/220px-Martin_Luther%2C_1529.jpg" decoding="async" width="220" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Martin_Luther%2C_1529.jpg/330px-Martin_Luther%2C_1529.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Martin_Luther%2C_1529.jpg/440px-Martin_Luther%2C_1529.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="643" /></a><figcaption>Tagapagpasimula ng <a href="/wiki/Protestanteng_Repormasyon" class="mw-redirect" title="Protestanteng Repormasyon">Protestanteng Repormasyon</a> na si <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a></figcaption></figure> Ang <a href="/w/index.php?title=Ikalimang_Konsehong_Lateran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ikalimang Konsehong Lateran (hindi pa naisusulat)">Ikalimang Konsehong Lateran</a> ay naglabas ng ilan ngunit mga maliliit na reporma noong Marso 1517. Pagkatapos ng ilang mga buwan noong 31 Oktubre 1517, ang paring Katoliko na si <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a> ay nagpaskil ng <a href="/w/index.php?title=Ang_Siyamnaputlimang_Tesis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ang Siyamnaputlimang Tesis (hindi pa naisusulat)">Ang Siyamnaputlimang Tesis</a> sa publiko na umaasang magpasimula ng debate.<a href="#cite_note-Vidmar184-149">[148]</a><a href="#cite_note-Bokenkotter215-150">[149]</a> Ang kanyang tesis ay nagprotesta sa mga mahahalagang punto ng doktrinang Katoliko gayon din ang pagbebenta ng mga <a href="/wiki/Indulhensiya" class="mw-redirect" title="Indulhensiya">indulhensiya</a>.<a href="#cite_note-Vidmar184-149">[148]</a><a href="#cite_note-Bokenkotter215-150">[149]</a> Ang iba pa gaya nina <a href="/wiki/Huldrych_Zwingli" title="Huldrych Zwingli">Huldrych Zwingli</a>, <a href="/wiki/John_Calvin" title="John Calvin">John Calvin</a> ay bumatikos rin sa mga katuruan ng Romano Katoliko. Ang mga hamong ito na sinuportahan ng mga makapangyarihang pwersang pampolitika sa rehiyon ay umunlad sa <a href="/wiki/Protestanteng_Repormasyon" class="mw-redirect" title="Protestanteng Repormasyon">Protestanteng Repormasyon</a>.<a href="#cite_note-ConciseHistory-151">[150]</a><a href="#cite_note-Vidmar196-152">[151]</a><a href="#cite_note-153">[152]</a> Sa Alemanya, ang Repormasyon ay nagresulta sa digmaan sa pagitan ng Protestang <a href="/w/index.php?title=Ligang_Schmalkaldic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ligang Schmalkaldic (hindi pa naisusulat)">Ligang Schmalkaldic</a> at emperador na Katolikong si <a href="/wiki/Charles_V,_Banal_na_Emperador_Romano" class="mw-redirect" title="Charles V, Banal na Emperador Romano">Charles V, Banal na Emperador Romano</a>. Ang unang siyam na taong digmaan ay nagwakas noong 1555 ngunit ang patuloy na mga tensiyon ay lumikha ng higit na malalang alitan na <a href="/w/index.php?title=TatlumpungTaong_Digmaan&action=edit&redlink=1" class="new" title="TatlumpungTaong Digmaan (hindi pa naisusulat)">TatlumpungTaong Digmaan</a> na sumiklab noong 1618.<a href="#cite_note-Vidmar233-154">[153]</a> Sa Pransiya, ang sunod sunod na mga alitang tinaguriang <a href="/w/index.php?title=Mga_Digmaang_Pranses_ng_Relihiyon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Digmaang Pranses ng Relihiyon (hindi pa naisusulat)">Mga Digmaang Pranses ng Relihiyon</a> ay nilabanan mula 1562 hanggang 1598 sa pagitan ng mga <a href="/wiki/Huguenot" title="Huguenot">Huguenot</a> at mga pwersa ng <a href="/w/index.php?title=Ligang_Katolikong_Pranses&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ligang Katolikong Pranses (hindi pa naisusulat)">Ligang Katolikong Pranses</a>. Ang mga sunod sunod na papa ay pumanig at naging mga tagasuportang pinansiyal ng Ligang Katoliko.<a href="#cite_note-Duffy177-155">[154]</a> Ito ay nagwakas sa ilalim ni Papa <a href="/wiki/Clemente_VIII" class="mw-redirect" title="Clemente VIII">Clemente VIII</a> na may pag-aatubiling tanggapin ang <a href="/w/index.php?title=Atas_ng_Nantes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Atas ng Nantes (hindi pa naisusulat)">Atas ng Nantes</a> ni Haring <a href="/wiki/Henry_IV_ng_Pransiya" class="mw-redirect" title="Henry IV ng Pransiya">Henry IV ng Pransiya</a> noong 1598 na nagkakaloob ng tolerasyong relihiyoso at sibil sa mga Protestante.<a href="#cite_note-Vidmar233-154">[153]</a><a href="#cite_note-Duffy177-155">[154]</a> Ang <a href="/w/index.php?title=Repormasyong_Ingles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Repormasyong Ingles (hindi pa naisusulat)">Repormasyong Ingles</a> ay maliwanag na batay sa pagnanais ni <a href="/wiki/Henry_VIII_ng_Inglatera" class="mw-redirect" title="Henry VIII ng Inglatera">Henry VIII ng Inglatera</a> sa pagpapawalang bisa ng kanyang <a href="/wiki/Kasal" class="mw-disambig" title="Kasal">kasal</a> kay <a href="/wiki/Catherine_ng_Aragon" title="Catherine ng Aragon">Catherine ng Aragon</a> at sa simula ay mas pampolitika at kalaunang naging alitang teolohikal.<a href="#cite_note-scruton1996p470-156">[155]</a> Ang <a href="/w/index.php?title=Mga_Akto_ng_Supremasya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Akto ng Supremasya (hindi pa naisusulat)">Mga Akto ng Supremasya</a> ay gumawa sa hari ng Inglatera na maging pinuno ng simbahan ng Inglatera at sa gayon ay sa pagkakatatag ng <a href="/wiki/Simbahan_ng_Inglatera" title="Simbahan ng Inglatera">Simbahan ng Inglatera</a>. Pagkatapos nito sa simula ng 1536, ang ilang mga monasteryo sa Inglater, Wales at ireland ay nahinto at ang mga simbahang Katoliko ay sinunggaban.<a href="#cite_note-Schama-157">[156]</a><a href="#cite_note-Vidmar220-158">[157]</a> Nang mamatay si Henry noong 1547, ang lahat ng mga monasteryo, priaryo, mga kombento at ma dambana ay winasak o hininto.<a href="#cite_note-Vidmar220-158">[157]</a><a href="#cite_note-Gonzalez75-159">[158]</a> Si <a href="/wiki/Maria_I_ng_Inglatera" title="Maria I ng Inglatera">Maria I ng Inglatera</a> ay muling nagpaisa ng Simbahan ng Inglatera at Roma laban sa payo ng ambahador na Espanyol at inusig ang mga Protestante sa panahon ng mga pag-uusig na Marian.<a href="#cite_note-Vidmar225-160">[159]</a><a href="#cite_note-Haigh159-161">[160]</a> Pagkatapos ng ilang probokasyon, ang sumunod na reynang si <a href="/wiki/Elizabeth_I" class="mw-redirect" title="Elizabeth I">Elizabeth I</a> ay napatupad ng Akto ng Supremasya. Ito ay pumigil sa mga Katoliko na maging mga kasapi ng propesyon, humawak ng opisyong pampubliko, pagboto o pagbibigay edukasyon sa mga anak nito.<a href="#cite_note-Vidmar225-160">[159]</a><a href="#cite_note-Vidmar225-160">[159]</a><a href="#cite_note-Solt149-162">[161]</a><a href="#cite_note-SchamaII-163">[162]</a> Ang Simbahang Katoliko Romano <a href="#cite_note-164">[163]</a> ay tumugon sa mga hamong pang doktrina at mga pang-aabuso na binigyang diin ng Repormasyon sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Trent" class="mw-redirect" title="Konseho ng Trent">Konseho ng Trent</a> (1545–1563). Ang konsehong ito ay naging nagpapatakbong pwersa ng <a href="/wiki/Kontra-Repormasyon" class="mw-redirect" title="Kontra-Repormasyon">Kontra-Repormasyon</a> at muling pinagtibay ang mga sentral na doktrinang Katoliko gaya ng <a href="/w/index.php?title=Transubsansiasyon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transubsansiasyon (hindi pa naisusulat)">transubsansiasyon</a>.<a href="#cite_note-Bokenkotter242-165">[164]</a> Ito ay nagbago rin sa ibang mga mahalagang sa simbahan gaya ng pag-iisa ng hurisdiksiyon ng <a href="/w/index.php?title=Roman_Curia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roman Curia (hindi pa naisusulat)">Roman Curia</a>.<a href="#cite_note-Bokenkotter242-165">[164]</a><a href="#cite_note-Norman81-166">[165]</a><a href="#cite_note-Vidmar237-167">[166]</a> Ang mga batikos ng Repormasyon ang kabilang na paktor na nagpasimula ng mga bagong orden kabilang ang mga theatine, Barnabite at Heswita.<a href="#cite_note-Norman91-168">[167]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Baroque,_Panahon_ng_Kaliwanagan_at_mga_himagsikan">Baroque, Panahon ng Kaliwanagan at mga himagsikan</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=18" title="Baguhin seksiyon: Baroque, Panahon ng Kaliwanagan at mga himagsikan" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Baroque, Panahon ng Kaliwanagan at mga himagsikan">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mga_debosyon_kay_Maria">Mga debosyon kay Maria</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=19" title="Baguhin seksiyon: Mga debosyon kay Maria" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Mga debosyon kay Maria">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang Konseho ng Trent ay lumikha ng isang muling pagbuhay sa buhay relihiyoso at mga debosyon kay Maria sa Simbahang Romano Katoliko. Sa panahon ng <a href="/wiki/Protestanteng_Repormasyon" class="mw-redirect" title="Protestanteng Repormasyon">Protestanteng Repormasyon</a>, ipinagtanggol ng Simbahang Katoliko ang ma paniniwala nito tungkol kay Marya laban sa mga pananaw dito ng mga Protestante. Ideneklara ni <a href="/wiki/Alexander_VII" class="mw-redirect" title="Alexander VII">Alexander VII</a> noong 1661 na ang kaluluwa ni Maria ay malaya mula sa <a href="/wiki/Orihinal_na_kasalanan" title="Orihinal na kasalanan">orihinal na kasalanan</a>. Ipinag-utos ni Papa <a href="/wiki/Clemente_XI" class="mw-redirect" title="Clemente XI">Clemente XI</a> ang pista ng Inmaculada Concepcion noong 1708. Ang pista ng Santo Rosaryo ay ipinakilala noong 1715 at ang pista ng Pitong Hapis noong 1727. Ang panalangin ng Angelus ay malakas na sinuportahan ni Papa <a href="/wiki/Benedict_XIII" class="mw-redirect" title="Benedict XIII">Benedict XIII</a> noong 1724 at ni Papa <a href="/wiki/Benedict_XIV" class="mw-redirect" title="Benedict XIV">Benedict XIV</a> noong 1742.<a href="#cite_note-169">[168]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Panahon_ng_Kaliwanagan_at_sekularismo">Panahon ng Kaliwanagan at sekularismo</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=20" title="Baguhin seksiyon: Panahon ng Kaliwanagan at sekularismo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Panahon ng Kaliwanagan at sekularismo">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Mga pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Panahon_ng_Kaliwanagan" title="Panahon ng Kaliwanagan">Panahon ng Kaliwanagan</a> at <a href="/w/index.php?title=Sekularismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sekularismo (hindi pa naisusulat)">Sekularismo</a></div> Ang <a href="/wiki/Panahon_ng_Kaliwanagan" title="Panahon ng Kaliwanagan">Panahon ng Kaliwanagan</a> ay bumubuo sa isang bagong hamon sa Kristiyanismo. Hindi tulad ng <a href="/wiki/Protestanteng_Repormasyon" class="mw-redirect" title="Protestanteng Repormasyon">Protestanteng Repormasyon</a> na kumuwestiyon ng ilang mga doktrina ng Romano Katoliko, ang <a href="/wiki/Panahon_ng_Kaliwanagan" title="Panahon ng Kaliwanagan">Panahon ng Kaliwanagan</a> ay kumuwestiyon sa Kristiyano sa kabuuan nito. Sa pangkalahatan, itinaas nito ang <a href="/wiki/Katwiran" class="mw-redirect" title="Katwiran">katwiran</a> ng tao ng higit sa pahayag ng <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">diyos</a> at pinababa nito ang mga autoridad na pang-<a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> gaya ng <a href="/wiki/Papa" title="Papa">kapapahan</a> batay dito.<a href="#cite_note-170">[169]</a> Tinangka ng Simbahang Romano Katoliko na itaboy ang <a href="/w/index.php?title=Galicanismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Galicanismo (hindi pa naisusulat)">Galicanismo</a> at <a href="/w/index.php?title=Councilarismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Councilarismo (hindi pa naisusulat)">Councilarismo</a> na mga ideolohiyang nagbanta sa kapapahan at istruktura ng Simbahang Katoliko.<a href="#cite_note-171">[170]</a> Tungo sa huling bahagi ng ika-17 siglo, nakita ni <a href="/wiki/Papa_Inocencio_XI" class="mw-redirect" title="Papa Inocencio XI">Papa Inocencio XI</a> ang papataas na mga pag-atake ng Turko laban sa Europa na sinuportahan ng Pransiya bilang pangunahing banta sa Simbahang Katoliko. Kanyang itinatag ang koalisyong Polish-Austrian para sa pagkatalo ng mga Turko sa Vienna noong 1683. Ang ilang mga skolar ay tumatawag sa kanyang santong papa dahil kanyang nireporma ang mga pang-aabuso ng Simbahang Romano Katoliko kabilang ang <a href="/w/index.php?title=Simoniya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simoniya (hindi pa naisusulat)">simoniya</a>, <a href="/wiki/Nepotismo" title="Nepotismo">nepotismo</a> at maaksayang mga paggasta ng papa na nagresulta sa kanyang magmana ng utang ng papa na 50,000,000 <a href="/w/index.php?title=Italian_scudo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian scudo (hindi pa naisusulat)">scudi</a>. Sa pagtanggal ng ilang mga honoraryong posisyon at pagpapakilala ng patakarang piskal, nagawa ni Inocente XI na muling makuha ang kontrol ng mga pinansiya ng Simbahang Romano Katoliko.<a href="#cite_note-Duffy188-172">[171]</a> Sa Pransiya, nilabanan ng Simbahang Katoliko ang <a href="/wiki/Jansenismo" title="Jansenismo">Jansenismo</a> at <a href="/w/index.php?title=Gallicanismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gallicanismo (hindi pa naisusulat)">Gallicanismo</a> na sumuporta sa <a href="/w/index.php?title=Councilarismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Councilarismo (hindi pa naisusulat)">Councilarismo</a> at tumakwil sa primasya ng kapapahan at humingi ng mga espesyal na konsesyon para sa Simbahang Katoliko sa Pransiya. Ito ay nagpahina sa kakayahan ng Simbahang Katoliko na tumugon sa mga taga-isip na Gallicanista gaya ni <a href="/w/index.php?title=Denis_Diderot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Denis Diderot (hindi pa naisusulat)">Denis Diderot</a> na humamon sa mga pundamental na doktrina ng Simbahang Romano Katoliko.<a href="#cite_note-Bokenkotter267-173">[172]</a> Noong 1685, ang gallicanistang Haring si <a href="/wiki/Louis_XIV" class="mw-redirect" title="Louis XIV">Louis XIV</a> ay naglabas ng <a href="/w/index.php?title=Pagbawi_ng_Atas_ng_Nantes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagbawi ng Atas ng Nantes (hindi pa naisusulat)">Pagbawi ng Atas ng Nantes</a> na nagwakas sa isang siglo ng tolerasyong relihiyoso. Ang Pransiya ay pumwersa sa mga teologong Katoliko na suportahan ang councilarismo at itanggi ang <a href="/w/index.php?title=Impalibilidad_ng_Papa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Impalibilidad ng Papa (hindi pa naisusulat)">impalibilidad ng Papa</a>. Ang hari ay nagbanta kay Papa <a href="/wiki/Inocencio_XI" class="mw-redirect" title="Inocencio XI">Inocencio XI</a> sa isang pangkalahatang konseho at militar na pagsunggab ng estado ng papa.<a href="#cite_note-174">[173]</a> Ang absolutong monarkiya ng estado ng Pransiya ay gumamit ng Gallicanismo upang makamit ang kontrol ng halos lahat ng mga pangunahing paghirang ng Simbahang Katoliko gayundin ang mga pag-aari ng Simbahan.<a href="#cite_note-Duffy188-172">[171]</a><a href="#cite_note-Norman137-175">[174]</a> Ang autoridad ng Estado ng ibabaw sa Simbahang Katoliko ay naging sikat rin sa ibang mga bansa. Sa Alemanya at Belgium, ang Gallicanismo ay lumitaw sa anyo ng <a href="/w/index.php?title=Febronianismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Febronianismo (hindi pa naisusulat)">Febronianismo</a> na tumakwil sa mga prerogratibo ng papa sa katulad na paraan.<a href="#cite_note-Franzen_328-176">[175]</a> Si Emperador <a href="/w/index.php?title=Joseph_II,_Banal_na_Emperador_Romano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Joseph II, Banal na Emperador Romano (hindi pa naisusulat)">Joseph II, Banal na Emperador Romano</a> ng Austria (1780–1790) ay nagsanay ng <a href="/w/index.php?title=Josephinismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Josephinismo (hindi pa naisusulat)">Josephinismo</a> sa pamamagitan ng pagkontrol sa buhay ng Simbahang Katoliko, mga paghirang at malawak na pagsunggab sa mga pag-aari ng Simbahang Katoliko.<a href="#cite_note-Franzen_328-176">[175]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Himagsikang_Pranses">Himagsikang Pranses</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=21" title="Baguhin seksiyon: Himagsikang Pranses" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Himagsikang Pranses">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang anti-klerikalismo ng <a href="/wiki/Himagsikang_Pranses" title="Himagsikang Pranses">Himagsikang Pranses</a><a href="#cite_note-Edward-177">[176]</a> ay nakakita ng mga direktang pag-atake sa kayamanan ng Simbahang Katoliko. Ang mga nauugnay na pagkasiphayo ay tumungo sa buong nasyonalisasyon ng pag-aari ng Simbahan gayundin ang mga pagtatangka na itatag ang pinapatakbo ng estado ng Simbahan.<a href="#cite_note-Bokenkotter285-178">[177]</a> Ang malalaking mga bilang ng mga pari ay tumanggi na tanggapin ang panunumpa ng pagsunod sa <a href="/w/index.php?title=Pambansang_Asemblea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pambansang Asemblea (hindi pa naisusulat)">Pambansang Asemblea</a> ng Pransiya na humantong sa pagbabawal sa Simbahan at pagpapalit ng isang bagong relihiyon ng "Katwiran".<a href="#cite_note-Bokenkotter285-178">[177]</a> Sa panahong ito, ang lahat ng mga monasteryo ay winasak, ang mga 30,000 mga pari ay pinatapon at ang mga daan daan ay pinatay.<a href="#cite_note-Bokenkotter285-178">[177]</a> Nang pumanig sa Papa <a href="/wiki/Pius_VI" class="mw-redirect" title="Pius VI">Pius VI</a> laban sa himagsikan sa <a href="/w/index.php?title=Unang_Koalisyon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unang Koalisyon (hindi pa naisusulat)">Unang Koalisyon</a>, sinakop ni <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" class="mw-redirect" title="Napoleon Bonaparte">Napoleon Bonaparte</a> ang Italya. Ang 82 taong gulang na papa ay binihag sa bilanggo sa Pransiya noong Pebrero 1799 at namatay sa Valence noong 29 Agosto 1799 pagkatapos ng anim na buwan ng pagkakabihag. Upang makuha ang suportang popular sa kanyang pamumuno, muling itinatag ni Napoleon ang Simbahang Katoliko sa pamamagitan ng <a href="/w/index.php?title=Concordat_ng_1801&action=edit&redlink=1" class="new" title="Concordat ng 1801 (hindi pa naisusulat)">Concordat ng 1801</a>.<a href="#cite_note-Collins176-179">[178]</a> Ang pagwawakas ng mga digmaang Napoleoniko ay naghudyat ng <a href="/wiki/Kongreso_ng_Vienna" class="mw-redirect" title="Kongreso ng Vienna">Kongreso ng Vienna</a> at nagdulot ng muling pagbuhay sa Simbahang Katoliko at pagbabalik ng mga estado ng papa.<a href="#cite_note-Duffy216-180">[179]</a> Ang muling pagbabalik ng mga Bourbon noong 1814 ay nagbalik ng maraming mga mayayamang dugong bughaw at may ari ng mga lupain na sumuporta sa Simbahan. Gayunpaman, ang mga monasteryo kasama ng mga malalawak na lupain nito at kapangyarihang pampolitika ay nawala. Ang karamihan ng mga lupain ay ibinenta sa mga negosyante na walang mga koneksiyong historiko sa lupain at mga magsasaka. Ang ilang mga bagong pari ay sinanay noong panahong 1790 hanggang 1814 at ang marami ay lumisan sa Simbahang Katoliko.<a href="#cite_note-181">[180]</a> Ang mga konserbatibong Katoliko ay humawak ng kontrol ng pambansang pamahalaan noong 1820–1830 ngunit kadalasang gumagampan ng pangalawang papel na pampolitika o kailangang makipaglaban mula sa pag-atake mula sa mga republikano, soyalista at mga sekular.<a href="#cite_note-182">[181]</a><a href="#cite_note-183">[182]</a> Sa buong buhay ng Ikatlong Republika ng Pransiya, may mga labanan sa katayuan ng Simbahang Katoliko. Ang kapariang katoliko at mga obispo ay malapit na nauugnay sa mga Monarkista at marami sa hierarka nito ay mula sa mga pamilyang dugong bughaw. Ang mga republikano ay batay sa anti-klerikal na gitnang klaseng mamamayan na nakita ang alyansa ng Simbahan sa mga monarkista na isang bantang pampolitika sa republikanismo at banta sa modernong espirito ng pag-unlad. Namuhi ang mga Republikano sa simbahang Katoliko dahil sa mga ugnayang pampolitika at klase nito. Para sa mga republikano, ang simbahang katoliko ay kumakatawan sa mga lumang tradisyon, <a href="/wiki/Superstisyon" class="mw-redirect" title="Superstisyon">superstisyon</a> at monarksimo. Ang mga republikano ay napalakas sa pamamagitan ng suporta ng mga Protestante at Hudyo. Ang maraming mga batas ay ipinasa upang pahinain ang Simbahang Katoliko. Noong 1879, ang mga pari ay hindi isinama sa mga komiteng pangangasiwa ng mga hospital at mga lupon ng <a href="/wiki/Kawanggawa" title="Kawanggawa">kawanggawa</a>. Noong 1880, ang mga bagong batas ay dinirekta laban sa mga kongregasyogn relihiyoso. Ang Concordat ni Napoleon ay nagpatuloy ngunit noong 1881, pinutol ng pamahalaan ang mga sahod ng mga paring hindi nito gusto.<a href="#cite_note-184">[183]</a> Ang 1882 mga batas ng paaralan ng Republikanong si <a href="/w/index.php?title=Juley_Ferry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Juley Ferry (hindi pa naisusulat)">Juley Ferry</a> ay nagtatag ng isang pambansang sistema ng mga eskwelang pampubliko na nagtuturo ng striktong puritanikal na <a href="/wiki/Moralidad" title="Moralidad">moralidad</a> ngunit walang <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a>.<a href="#cite_note-185">[184]</a> Nang maging papa si <a href="/wiki/Leo_XIII" class="mw-redirect" title="Leo XIII">Leo XIII</a>, sinubukan nitong pakalmahin ang mga relason ng Simbahan at Estado. Noong 1884, kanyang sinabi sa mga obispong Pranses na huwag umasal na laban sa Estado. Siya ay nag-isyu noong 1892 ng isang ensiklikal na pumapaygo sa mga katolikong Pranses na magrally sa Republika at ipagtanggol ang Simbahan sa pamamagitan ng pakikisali sa mga politikang Republikano. Ang pagtatangkang ito ng pagpapabuti ng relasyon ng Estado at simbahan ay nabigo. Ito ay pinagningas ng <a href="/w/index.php?title=Pangyayaring_Dreyfus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pangyayaring Dreyfus (hindi pa naisusulat)">Pangyayaring Dreyfus</a>. Ang mga katoliko ay karamihang anti-drefussard. Ang mga assumpsiyonista ay naglimbag ng mga artiklulong anti-semitiko at antirepublikano na nagpagalit sa mga politikong republikano na handang maghiganti. Si Combes bilang Punong Ministro noong 1902 ay determinado na buong talunin ang Katolisismo. Kanyang ipinasara ang lahat ng mga parokyal na eskwela sa Pransiya. Pagkatapos ay kanyang ipinatakwil sa parlimaneto ang autorisasyon ng lahat ng mga relihiyisong orden.<a href="#cite_note-186">[185]</a> Noong 1905, ang Concordat ay pinawalang bisa at ang Simbahan at Estado ay sa wakas naging hiwalay. Ang lahat ng mga pag-aari ng simbahan ay sinunggaban. Ang Simbahan ay masamang napinsala at nawalan ng kalahati ng mga pari nito.<a href="#cite_note-187">[186]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Panahong_Industriyal">Panahong Industriyal</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=22" title="Baguhin seksiyon: Panahong Industriyal" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Panahong Industriyal">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Unang_Konsehong_Vatikano">Unang Konsehong Vatikano</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=23" title="Baguhin seksiyon: Unang Konsehong Vatikano" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Unang Konsehong Vatikano">baguhin ang wikitext</a>]</div> Bago ang Konseho ng Vatikano noong 1854, si Papa <a href="/wiki/Pius_IX" class="mw-redirect" title="Pius IX">Pius IX</a> na may suporta ng karamihan ng mga obispong Katoliko na kanyang kinonsulta noong 1851–1854 ay nagproklama ng dogma ng imakuladang paglilihi.<a href="#cite_note-188">[187]</a><a href="#cite_note-189">[188]</a> Sa unang konsehong Vatikano, ang ilang 108 mga ama ng konseho ay humiling na idagdag ang mga salitang "imakuladang birhen" sa aba ginoong marya. Ang ilang mga ama ay humiling na ang dogma ng imakuladang paglilihi na isama sa kredo ng simbahan na sinalungat ni <a href="/wiki/Pius_IX" class="mw-redirect" title="Pius IX">Pius IX</a>.<a href="#cite_note-190">[189]</a> Maraming mga katolikong Pranses ay nagnais ng pagdodogma ng konsehong ekumenikal ng <a href="/w/index.php?title=Inpalibilidad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inpalibilidad (hindi pa naisusulat)">inpalibilidad</a> ng papa at pag-akyat ni Marya .<a href="#cite_note-191">[190]</a> Sa Unang konsehong Vatikano, ang siyam na mga petisyong marolohikal ay pumapabor sa isang dogma ng pag-akyat ni marya sa langit ngunit malakas na sinalungat ng ilang mga ama ng konseho lalo na sa Alemanya. Noong 1870, pinagtibay ng unang konsehong vatikano ang doktrina ng <a href="/w/index.php?title=Inpalibilidad_ng_papa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inpalibilidad ng papa (hindi pa naisusulat)">inpalibilidad ng papa</a> kapag sinanay sa spesipikong nilarawang mga paghahayag.<a href="#cite_note-Leith-192">[191]</a><a href="#cite_note-Duffy232-193">[192]</a> Ang kontrobersiya dito at iba pang mga isyu ay nagresulta sa isang maliit na kilusang humiwalay na tinatawag na <a href="/w/index.php?title=Lumang_simbahang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lumang simbahang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Lumang simbahang Katoliko</a>.<a href="#cite_note-Fahlbusch-194">[193]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Anti-klerikalismo">Anti-klerikalismo</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=24" title="Baguhin seksiyon: Anti-klerikalismo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Anti-klerikalismo">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang ika-20 siglo ay nakakita ng pagdami ng iba't ibang mga pamahalaan na laban sa kaparian at Simbahang Katoliko. Ang <a href="/w/index.php?title=Batas_Calles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batas Calles (hindi pa naisusulat)">Batas Calles</a> noong 1926 na naghihiwalay sa simbahan at estado sa Mehiko ay humantong sa <a href="/w/index.php?title=Digmaang_Cristero&action=edit&redlink=1" class="new" title="Digmaang Cristero (hindi pa naisusulat)">Digmaang Cristero</a><a href="#cite_note-Chadwick264-195">[194]</a> kung saan ang higit sa 3,000 mga pari ay ipinatapon o pinaslang, ang mga simbahan ay nilapastangan, ang mga serbisyo ay nilait, ang mga madre ay ginahasa at ang mga nabihag na pari ay binaril.<a href="#cite_note-Chadwick264-195">[194]</a><a href="#cite_note-Scheina-196">[195]</a> Sa <a href="/wiki/Unyong_Sobyet" class="mw-redirect" title="Unyong Sobyet">Unyong Sobyet</a> kasunod ng <a href="/w/index.php?title=Himagsikang_Bolshevik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Himagsikang Bolshevik (hindi pa naisusulat)">Himagsikang Bolshevik</a> noong 1917, ang pag-uusig sa Simbahang Katoliko at mga Katoliko ay nagpatuloy hanggang noong mga 1930.<a href="#cite_note-197">[196]</a> Sa karagdagan sa pagpapatapon at pagpaslang sa mga kleriko, monghe at taong lay, ang pagsunggab sa mga kasangkapan ng Simbahan at pagsasara ng mga simbahang Katoliko ay karaniwan.<a href="#cite_note-Riasanovsky_634-198">[197]</a> Noong <a href="/wiki/Digmaang_Sibil_ng_Espanya" title="Digmaang Sibil ng Espanya">Digmaang Sibil ng Espanya</a> noong 1936–39, ang hierarkang Romano Katoliko ay sumuporta sa mga pwersang rebeldeng Nasyonalista ni <a href="/w/index.php?title=Francisco_Franco&action=edit&redlink=1" class="new" title="Francisco Franco (hindi pa naisusulat)">Francisco Franco</a> laban sa pamahalaang <a href="/w/index.php?title=Prontang_Popular&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prontang Popular (hindi pa naisusulat)">Prontang Popular</a>.<a href="#cite_note-payne-199">[198]</a> Binanggit ng simbahang Katoliko ang <a href="/w/index.php?title=Red_Terror_(Spain)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Red Terror (Spain) (hindi pa naisusulat)">Karahasang Republikan</a> na isinagawa laban sa simbahan.<a href="#cite_note-Alonso-200">[199]</a> Ang Simbahang Katoliko ay isang aktibong elemento sa politikang nagpopolarisa sa mga taon bago ang Digmaang Sibil.<a href="#cite_note-201">[200]</a> Tinawag ni Papa <a href="/wiki/Pius_XI" class="mw-redirect" title="Pius XI">Pius XI</a> ang tatlong mga bansang ito na Teribleng Tatsulok at ang pagkaibigo na magprotesta sa Europa at Estados Unidos bilang isang konspirasiya ng Katahimikan. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Italya">Italya</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=25" title="Baguhin seksiyon: Italya" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Italya">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang pamahalaan ng <a href="/wiki/Italya" title="Italya">Italya</a> ay palaging anti-klerikal hanggang sa Unang Digmaang Daigdig nang ang ilang mga kompromiso ay naabot.<a href="#cite_note-202">[201]</a> Ang karamihan ng mga estado ng papa ay sinunggaban ng mga hukbo ni Haring <a href="/wiki/Victor_Emmanuel_II_ng_Italya" class="mw-redirect" title="Victor Emmanuel II ng Italya">Victor Emmanuel II ng Italya</a> (1861–1878) at ang mismong Roma ay sinunggaban ng pwersa noong 1870 at ang papa ay naging bilanggo ng Vatikano. Upang paigtingin ang kanyang rehimeng diktaduryang Pasista, si <a href="/wiki/Benito_Mussolini" title="Benito Mussolini">Benito Mussolini</a> ay sabik rin sa isang kasunduan sa Simbahang Katoliko. Ang kasunduan ay naabot noong 1929 sa <a href="/w/index.php?title=Mga_Kasunduang_Laterano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Kasunduang Laterano (hindi pa naisusulat)">Mga Kasunduang Laterano</a> na nakatulong sa parehong mga panig.<a href="#cite_note-203">[202]</a> Ayon sa mga termino ng unang kasunduan, ang siyudad ng Vatikano ay binibigyan ng soberanya bilang isang independiyenteng bansa kapalit ng pagsuko ng Vatikano sa pang-aangkin nito ng mga dating teritoryo ng mga Estado ng papa. Si Pius XI ay naging pinuno ng isang munting estado na may sarili nitong teritoryo, hukbo, estasyon ng radyo, at kinatawang diplomatiko. Ang Concordat noong 1929 ay gumawa sa Katolisismo na tanging relihiyon ng Italya (bagaman ang ibang mga relihiyon ay pinayagan din), nagpasahod sa mga pari at obispo, kumilala sa mga kasal ng simbahan (sa nakaraan ay kailangan ang isang <a href="/wiki/Kasal" class="mw-disambig" title="Kasal">kasal</a> na sibil) at nagpasok ng mga pagtuturong relihiyoso sa mga paaralang pampubliko. Ang mga obispo ay sumumpa naman ng katapatan sa estadong Italyano na may kapangyarihang <a href="/wiki/Beto" title="Beto">beto</a> sa pagpili ng mga ito.<a href="#cite_note-204">[203]</a> Ang Simbahang Katoliko ay hindi opisyal na inoobligahan na sumuporta sa rehimeng Pasista. Ang mga malakas na pagkakaiba ay nanatili ngunit ang mga alitan ay nagwakas. Inendorso ng Simbahang Katoliko ang mga patakarang pandayuhan nito gaya ng pagsuporta sa panig na anti-Komunista sa Digmaang Sibil ng Espanya at suporta sa pananakop ng Ethiopia.<a href="#cite_note-205">[204]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pagkatapos_ng_Panahong_Industriyal">Pagkatapos ng Panahong Industriyal</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=26" title="Baguhin seksiyon: Pagkatapos ng Panahong Industriyal" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Pagkatapos ng Panahong Industriyal">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ikalawang_Konsehong_Vaticano">Ikalawang Konsehong Vaticano</h4>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=27" title="Baguhin seksiyon: Ikalawang Konsehong Vaticano" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Ikalawang Konsehong Vaticano">baguhin ang wikitext</a>]</div> Ang Simbahang Katoliko ay nagsagawa ng isang komprehensibong proseso ng reporma pagkatapos ng <a href="/w/index.php?title=Ikalawang_Konsehong_Vaticano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ikalawang Konsehong Vaticano (hindi pa naisusulat)">Ikalawang Konsehong Vaticano</a> (1962–65).<a href="#cite_note-Duffy272-206">[205]</a> Ito ay nilayon bilang pagpapatuoy ng <a href="/w/index.php?title=Unang_Konsehong_Vaticano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unang Konsehong Vaticano (hindi pa naisusulat)">Unang Konsehong Vaticano</a> sa ilalim ni Papa <a href="/wiki/Juan_XXIII" class="mw-redirect" title="Juan XXIII">Juan XXIII</a> at ang konseho ay nagpaunlad ng makina ng modernisasyon.<a href="#cite_note-Duffy272-206">[205]</a><a href="#cite_note-207">[206]</a> Ito tinakdaan sa paggawa sa mga katuruang historikal ng Simbahan na malinaw sa modernong daigdig at gumawa ng mga pahayag sa mga paksa kabilang ang kalikasan ng simbahan, ang misyon ng laity at kalaayang pang-<a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a>.<a href="#cite_note-Duffy272-206">[205]</a> Inaprobahan ng Konseho ang isang pagbabago ng liturhiya at pumayag sa mga <a href="/w/index.php?title=Liturhikal_na_rite_na_Latin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liturhikal na rite na Latin (hindi pa naisusulat)">Liturhikal na rite na Latin</a> na gumamit ng mga wikang bernakular gayundin ang <a href="/wiki/Latin" class="mw-redirect" title="Latin">Latin</a> sa pagsasagawa ng misa at iba pang mga sakramanto.<a href="#cite_note-Paulvi-208">[207]</a> Ang mga pagsisikap ng Simbahang Katoliko na pabutihin ang <a href="/wiki/Ekumenismo" title="Ekumenismo">Pagkakaisang Krisityano</a> ay naging prioridad.<a href="#cite_note-Duffy274-209">[208]</a> Sa karagdagan ng paghahanap ng karaniwang saligan sa mga simbahang <a href="/wiki/Protestante" class="mw-redirect" title="Protestante">Protestante</a> sa ilang mga isyu, ang Simbahang Katoliko ay tumalakay din ng posibilidad ng pakikipag-isa sa Simbahang <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a>.<a href="#cite_note-210">[209]</a> Ang mga pagbabago sa mga lumang rite at seremonya pagkatapos ng Vatikano II ay lumikha ng iba't ibang mga tugon. Ang ilan ay tumigil sa pagsisimba sa Simbahang Katoliko samantalang ang iba ay nagtangkang ingatan ang lumang liturhiya sa pamamagitan ng mga simpatetikong pari.<a href="#cite_note-Bokenkotter410-211">[210]</a> Ang mga ito ang bumuo ng saligan ng mga pangkat na <a href="/w/index.php?title=Tradisyonalistang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tradisyonalistang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Tradisyonalistang Katoliko</a> na naniniwala na ang mga reporma ng Vatikano II ay higit na lumagpas. Ang mga Katolikong <a href="/w/index.php?title=Krisityanismong_Liberal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krisityanismong Liberal (hindi pa naisusulat)">Liberal</a> ay bumuo ng isa pang sumasalungat na pangkat na naniniwlang ang mga reporma ng Vatikano II ay hindi sapat na lumagpas. Ang mga liberal na pananaw ng mga teologong gaya nina <a href="/w/index.php?title=Hans_K%C3%BCng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans Küng (hindi pa naisusulat)">Hans Küng</a> at <a href="/w/index.php?title=Charles_Curran_(teologo)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Curran (teologo) (hindi pa naisusulat)">Charles Curran</a> ay humantong sa pagbawi ng Simbahang Katoliko ng kanilang autorisasyon sa pagtuturo bilang mga Romano Katoliko.<a href="#cite_note-Bokenkotter410-211">[210]</a><a href="#cite_note-212">[211]</a> Noong 2007, ang Papa <a href="/wiki/Benedict_XVI" class="mw-redirect" title="Benedict XVI">Benedict XVI</a> ay nagpagaan ng pagpapahintulot para sa opsiyonal na pagdaraos ng lumang misa sa kahilingan ng mga mananampalataya.<a href="#cite_note-213">[212]</a> Ang isang bagong <a href="/w/index.php?title=Batas_kanon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batas kanon (hindi pa naisusulat)">Batas kanon</a> na Codex Juris Canonici na tinawag ni Papa <a href="/wiki/Juan_XXIII" class="mw-redirect" title="Juan XXIII">Juan XXIII</a> ay inihayag ni Papa <a href="/wiki/Juan_Pablo_II" class="mw-redirect" title="Juan Pablo II">Juan Pablo II</a> noong 1983. Ito ay kinabibilangan ng maraming mga reporma at pagbabago sa batas ng Simbahang Katoliko at disiplina para sa Simbahang Latin. Ito ay pumalit sa bersiyon na inisyu noong 1917 ni Papa <a href="/wiki/Benedict_XV" class="mw-redirect" title="Benedict XV">Benedict XV</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mga_doktrina">Mga doktrina</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=28" title="Baguhin seksiyon: Mga doktrina" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Mga doktrina">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ang_isang_totoong_simbahan_at_paghaliling_apostoliko">Ang isang totoong simbahan at paghaliling apostoliko</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=29" title="Baguhin seksiyon: Ang isang totoong simbahan at paghaliling apostoliko" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Ang isang totoong simbahan at paghaliling apostoliko">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Mga pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Ang_isang_totoong_simbahan" title="Ang isang totoong simbahan">Ang isang totoong simbahan</a> at <a href="/wiki/Paghaliling_apostoliko" title="Paghaliling apostoliko">Paghaliling apostoliko</a></div> Idineklara sa <a href="/w/index.php?title=Ikaapat_na_Konsehong_Laterano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ikaapat na Konsehong Laterano (hindi pa naisusulat)">Ikaapat na Konsehong Laterano</a> na: "May isang unibersal na simbahan ng mga mananampalataya na sa labas nito ay absolutong walang kaligtasan".<a href="#cite_note-214">[213]</a> Ito ay kilala bilang ang doktrinang <a href="/w/index.php?title=Extra_Ecclesiam_nulla_salus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extra Ecclesiam nulla salus (hindi pa naisusulat)">Extra Ecclesiam nulla salus</a>. Inaangkin ng Simbahang Katoliko Romano na si <a href="/wiki/Pedro" class="mw-redirect" title="Pedro">Pedro</a> na <a href="/wiki/Apostol" title="Apostol">apostol</a> ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> ang unang obispo ng Roma at gumawa sa isang nagngangalang <a href="/wiki/Linus" class="mw-redirect" title="Linus">Linus</a> bilang kahalili niyang obispo at kaya ay nagpasimula ito ng isang linyang paghalili ng mga obispo mula kay Pedro na kinabibilangan ng mga kasalukuyang <a href="/wiki/Papa" title="Papa">papa</a> ng Romano Katoliko. Gayunpaman, isinaad sa <a href="/w/index.php?title=Mga_konstitusyong_apostoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga konstitusyong apostoliko (hindi pa naisusulat)">mga konstitusyong apostoliko</a> na si <a href="/wiki/Linus" class="mw-redirect" title="Linus">Linus</a> ang unang obispo ng Roma at inordinahan ni <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> at si Linus ay hinalinhan ni <a href="/wiki/Clemente" class="mw-redirect" title="Clemente">Clemente</a> na inordinahan naman ni Pedro. Ayon sa mga skolar at historyan, ang opisinang Monarkikal na Obispo ay lumitaw lamang noong ikalawang siglo CE. Sa mga liham lamang ni <a href="/w/index.php?title=Ignacio_ng_Antioquia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ignacio ng Antioquia (hindi pa naisusulat)">Ignacio ng Antioquia</a> sa kanyang pagtungo sa Roma noong ika-2 siglo na kanyang inilarawan at ikinatwiran na ang mga simbahan ay pinangunahan ng isang obispo na inaalalayan ng mga presbitero at deakono.<a href="#cite_note-Epistle_to_the_Magnesians_6.1-13">[13]</a> Ayon kay propesor <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_McBrien" class="extiw" title="en:Richard McBrien">Richard McBrien</a>, "dapat maalala na salungat sa banal na paniniwala ng Katoliko--ang monoarkikal na istrukturang episkopal ng simbahan (na kilala bilang episkopatang monarkikal kung saan ang bawat diyoses ay pinamumunuan ng isang obispo) ay hindi pa umiiral sa Roma sa panahong ito.<a href="#cite_note-McBrien,_Richard_P_p._34-14">[14]</a> Ayon kay Padre <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Francis_A._Sullivan" class="extiw" title="en:Francis A. Sullivan">Francis A. Sullivan</a>, "ang makukuhang ebidensiya ay nagpapakita na ang simbahan sa Roma ay pinamunuan ng isang kolehiyo ng mga presbitero sa halip na isang obispo sa loob ng hindi bababa sa ilang mga dekada ng ikalawang siglo CE.<a href="#cite_note-215">[214]</a> Ayon din kay Fr. Sullivan, "Ang <a href="/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan">Bagong Tipan</a> o ang sinaunang kasaysayang Kristiyano ay hindi nag-aalok ng suporta sa nosyon ng <a href="/wiki/Paghaliling_apostoliko" title="Paghaliling apostoliko">paghaliling apostoliko</a> bilang 'isang hindi naputol na linya ng ordinasyong episkopal sa pamamagitan ng mga apostol sa mga siglo tungo sa mga obispo ngayon'" at "Ang Bagong Tipan ay hindi nag-aalok ng suporta para sa teoriya ng paghaliling apostoliko na nagpapalagay na ang mga apostol ay humirang o nag-ordina ng isang obispo para sa bawat mga simbahang kanilang itinatag".<a href="#cite_note-Sullivan_F.A_p._14-16">[16]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sagradong_kasulatan">Sagradong kasulatan</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=30" title="Baguhin seksiyon: Sagradong kasulatan" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Sagradong kasulatan">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Kanon_na_biblikal" class="mw-redirect" title="Kanon na biblikal">Kanon na biblikal</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Thebible33.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Thebible33.jpg/220px-Thebible33.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Thebible33.jpg/330px-Thebible33.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Thebible33.jpg/440px-Thebible33.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="960" /></a><figcaption>Ang <a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">bibliya</a> kasama ang <a href="/wiki/Krus_(sagisag)" title="Krus (sagisag)">krus</a> at <a href="/wiki/Rosaryo" title="Rosaryo">rosaryo</a>.</figcaption></figure> Ang sagradong kasulatan (<a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">bibliya</a>) ng Simbahang Katoliko ay iba mula sa orihinal na kasulatan ng <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a> na hindi dinagdagan at hindi rin kinunan. Ang bibliya ng Simbahang Katoliko ay binubuo ng 73 aklat kabilang ang <a href="/wiki/Lumang_Tipan" title="Lumang Tipan">Lumang Tipan</a>, <a href="/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan">Bagong Tipan</a> at mga <a href="/wiki/Deuterokanoniko" title="Deuterokanoniko">deuterokanoniko</a>. Ang Lumang Tipan at <a href="/wiki/Apokripa" title="Apokripa">apokripa</a> ng Katoliko ay binubuo ng 46 aklat na matatagpuan sa saling Griyego ng Tanakh na <a href="/wiki/Septuagint" title="Septuagint">Septuagint</a>. Ang mga aklat ng Bagong Tipan ng Katoliko ay nakatala sa <a href="/w/index.php?title=Easter_letter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Easter letter (hindi pa naisusulat)">easter letter</a> (367 CE) ni <a href="/wiki/Athanasius" class="mw-redirect" title="Athanasius">Athanasius</a>.<a href="#cite_note-Schreck23-216">[215]</a> Ang pagkakabuo ng <a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">kanon</a> ng Simbahang Katoliko ay tumagal ng maraming mga siglo bago nalutas sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Trent" class="mw-redirect" title="Konseho ng Trent">Konseho ng Trent</a> (1545–1563). Ang sagradong tradisyon ng Romano Katoliko ay binubuo ng mga katuruan na pinaniniwalaan nitong ipinasa mula sa panahon ng mga apostol.<a href="#cite_note-Schreck16-217">[216]</a> Ang sagradong kasulatan at sagradong tradisyon ng Romano katoliko ay magkakasamang tinatawag na "deposito ng pananampalataya" (depositum fidei). Ang mga ito ay pinapakahulugan naman ng Magisterium na autoridad sa pagtuturo ng simbahan na sinasanay ng papa at kolehiyo ng mga obispo sa pakikipag-isa sa papa na obispo ng Roma.<a href="#cite_note-Schreck30-218">[217]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kalikasan_ng_Diyos,_Kristolohiya,_Espiritu_Santo">Kalikasan ng Diyos, Kristolohiya, Espiritu Santo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=31" title="Baguhin seksiyon: Kalikasan ng Diyos, Kristolohiya, Espiritu Santo" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Kalikasan ng Diyos, Kristolohiya, Espiritu Santo">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinidad</a></div> Ang Banal na Santatlo (<a href="/wiki/Wikang_Ingles" title="Wikang Ingles">Ingles</a>: <a href="/wiki/Trinity" class="mw-redirect" title="Trinity">Trinity</a>) ay doktrina na nagsasabi na ang iisang <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">Diyos</a>, ay may tatlong hiwalay na persona: ang <a href="/wiki/Diyos_Ama" title="Diyos Ama">Ama</a>, ang <a href="/wiki/Diyos_Anak" title="Diyos Anak">Anak</a> (<a href="/wiki/Hesukristo" class="mw-redirect" title="Hesukristo">Hesukristo</a>), at ang <a href="/wiki/Espirito_Santo" class="mw-redirect" title="Espirito Santo">Espirito Santo</a>. Ang interpretasyon ng <a href="/wiki/Simbahang_Katolika" class="mw-redirect" title="Simbahang Katolika">Simbahang Katolika</a> ng doktrinang <a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinidad</a> na pinaunlad ng <a href="/wiki/Mga_amang_Capadocio" title="Mga amang Capadocio">mga amang Capadocio</a> noong ika-4 na siglo CE at pinagtibay sa <a href="/wiki/Kredong_Niceno" title="Kredong Niceno">kredong Niceno</a> sa <a href="/wiki/Konsilyo_ng_Constantinople" title="Konsilyo ng Constantinople">Konsilyo ng Constantinople</a> noong 381 CE: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2106284"><blockquote class="templatequote">Kami ay sumasampalataya sa iisang Diyos Amang Makapangyarihan sa lahat...At sa iisang Panginoong <a href="/wiki/Hesukristo" class="mw-redirect" title="Hesukristo">Hesukristo</a>, ang tanging bugtong na Anak ng Diyos...At sa Espiritu Santo, ang Panginoon at nagbibigay-buhay na nanggagaling sa Ama na kasama ng Ama ng Anak ay sinasamba at pinararangalan na nagsalita sa pamamagitan ng mga propeta.</blockquote> Ang pananaw ng <a href="/wiki/Mga_amang_Capadocio" title="Mga amang Capadocio">mga amang Capadocio</a> ay ang <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">Diyos</a> ay "tatlong <a href="/w/index.php?title=Hypostasis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hypostasis (hindi pa naisusulat)">hypostasis</a> sa isang <a href="/w/index.php?title=Ousia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ousia (hindi pa naisusulat)">ousia</a>". Noong ika-4 na siglo CE, may ilang kalituhan tungkol sa mga partikular na terminong ito. Para sa mga teologo ng <a href="/wiki/Simbahang_Kanluranin" class="mw-redirect" title="Simbahang Kanluranin">Simbahang Kanluranin</a> (Romano Katoliko), ang hypostasis ay kasingkahulugan ng Latin na substantia(substansiya) at nagpakahulugan sa pananaw na 'tatlong hypostasis' sa pagkaDiyos ng mga teologo ng <a href="/wiki/Simbahang_Silanganin" class="mw-redirect" title="Simbahang Silanganin">Simbahang Silanganin</a>(Ortodokso) bilang 'tatlong mga substansiya' o isang <a href="/w/index.php?title=Triteismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triteismo (hindi pa naisusulat)">triteismo</a>. Ang pananaw ng mga teologo ng <a href="/wiki/Simbahang_Kanluranin" class="mw-redirect" title="Simbahang Kanluranin">Simbahang Kanluranin</a> ay ang "Diyos ay tatlong mga persona sa isang substansiya (hypostasis)". Ang pangkalahatang pinagkakasunduang kahulugan ng ousia sa <a href="/wiki/Simbahang_Silanganin" class="mw-redirect" title="Simbahang Silanganin">Simbahang Silanganin</a> ay "ang lahat ng umiiral sa sarili nito at nang walang pag-iral sa isa pa" bilang salungat sa hypostasis na pinapakahulugan ng mga ito na realidad o pag-iral.<a href="#cite_note-219">[218]</a> Ang <a href="/wiki/Filioque" title="Filioque">Filioque</a> na Latin para sa "at sa Anak" ay idinagdag sa Ikatlong Konsilyo ng Toledo noong 589 CE (Credo in Spiritum Sanctum qui ex patre filioque procedit/Ako ay sumasampalataya sa Banal na Espirito na nagmumula mula sa Ama at sa Anak") na tinanggap na paniniwala sa Simbahang Kanluranin (Simbahang Katoliko Romano) noong ikatlong siglo CE. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2106284"><blockquote class="templatequote">At sa Banal na Espirito, ang Panginoon at nagbibigay-buhay na nanggagaling sa Ama at sa anak na kasama ng Ama ng Anak ay sinasamba at pinararangalan na nagsalita sa pamamagitan ng mga propeta.</blockquote> Ito ay ginamit para sa mga kagamitang liturhikal ng <a href="/wiki/Simbahang_Katoliko_Romano" class="mw-redirect" title="Simbahang Katoliko Romano">Simbahang Katoliko Romano</a> noong ika-11 siglo CE. Ang karagdagang ito na <a href="/wiki/Filioque" title="Filioque">filioque</a> ay hindi tinanggap ng <a href="/wiki/Simbahang_Silanganin" class="mw-redirect" title="Simbahang Silanganin">Simbahang Silanganin</a> sa mga kadahilanang ang pagdarag ay ginawang mag-isa ng <a href="/wiki/Simbahang_Kanluranin" class="mw-redirect" title="Simbahang Kanluranin">Simbahang Kanluranin</a> na nagbabago sa kredong inaprobahan ng mga maagang konsilyong ekumenikal at ang pormula ay sumasalamin sa isang partikular na pananaw ng <a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinidad</a> ng Kanluraning Simbahan na tinutulan ng mga teologo ng <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Simbahang Silangang Ortodokso</a>. Ito ang isa sa mga pangunahing paktor na humantong sa <a href="/wiki/Dakilang_Paghahati" class="mw-disambig" title="Dakilang Paghahati">Dakilang Paghahati</a> sa pagitan ng mga Simbahang Silanganin at Kanluranin. Ang pagdaragdag ng <a href="/wiki/Filioque" title="Filioque">filioque</a> sa Kredong Niceno-Constantinopolitano ay kindonena bilang eretikal ng maraming mga ama at santo ng Simbahang Silangang Ortodokso kabilang si <a href="/wiki/Photios_I_ng_Constantinople" title="Photios I ng Constantinople">Photios I ng Constantinople</a>, <a href="/w/index.php?title=Gregory_Palamas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gregory Palamas (hindi pa naisusulat)">Gregory Palamas</a> at <a href="/w/index.php?title=Marcos_ng_Efeso&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marcos ng Efeso (hindi pa naisusulat)">Marcos ng Efeso</a> na minsang tinutukoy bilang ang Tatlong mga Haligi ng <a href="/wiki/Simbahang_Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Simbahang Silangang Ortodokso">Ortodoksiya</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mariolohiya">Mariolohiya</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=32" title="Baguhin seksiyon: Mariolohiya" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=32" title="Edit section's source code: Mariolohiya">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Maria" title="Maria">Maria</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Santa_Marija_Assunta.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Santa_Marija_Assunta.jpg/300px-Santa_Marija_Assunta.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/Santa_Marija_Assunta.jpg 1.5x" data-file-width="417" data-file-height="313" /></a><figcaption>Estatwa ng Assumption of Mary sa <a href="/w/index.php?title=Attard&action=edit&redlink=1" class="new" title="Attard (hindi pa naisusulat)">Attard</a>, <a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malta</a></figcaption></figure> Ang mga doktrina tungkol kay <a href="/wiki/Maria" title="Maria">Maria</a> sa Simbahang Romano Katoliko ay kinabibilangan ng: <ul><li><a href="/wiki/Ina_ng_Diyos" class="mw-redirect" title="Ina ng Diyos">Ina ng Diyos</a> na nagsasaad na si Maria bilang ina ni Hesus ay ang <a href="/wiki/Theotokos" title="Theotokos">Theotokos</a> (tagadala ng diyos) o Ina ng Diyos</li> <li><a href="/w/index.php?title=Birheng_kapanganakan_ni_Hesus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Birheng kapanganakan ni Hesus (hindi pa naisusulat)">Birheng kapanganakan ni Hesus</a> na nagsasaad na milagrosong ipinaglihi ni Maria si Hesus sa pamamagitan ng aksiyon ng banal na espirito habang nananatiling birhen</li> <li><a href="/w/index.php?title=Dormisyon_ng_Theotokos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dormisyon ng Theotokos (hindi pa naisusulat)">Dormisyon ng Theotokos</a> na umaalala sa pagtulog o natural na kamatayan sa sandaling bago ang kanyang pag-akyat sa langit</li> <li><a href="/wiki/Pag-akyat_sa_langit_ni_Maria" class="mw-redirect" title="Pag-akyat sa langit ni Maria">Pag-akyat sa langit ni Maria</a> na nagsasaad na si Maria ay kinuha sa katawan sa langit sa o bago ang kanyang kamatayan</li> <li><a href="/w/index.php?title=Kalinis-linisang_paglilihi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kalinis-linisang paglilihi (hindi pa naisusulat)">Kalinis-linisang paglilihi</a> na nagsasaad na si Maria ay ipinaglihi ng walang <a href="/wiki/Orihinal_na_kasalanan" title="Orihinal na kasalanan">orihinal na kasalanan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Walang_hanggang_pagkabirhen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Walang hanggang pagkabirhen (hindi pa naisusulat)">Walang hanggang pagkabirhen</a> na nagsasaad na si Maria ay nanatiling birhen sa kanyang buong buhay kahit pagkatapos ipanganak si Hesus</li> <li>Tagapamagitan sa pagitan ng Diyos at tao sa mga nananalangin kay <a href="/wiki/Maria" title="Maria">Maria</a></li></ul> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Doktrina </th> <th>Umimbento ng doktrinang ito at petsa ng pagkakaimbento </th> <th>Mga sektang tumatanggap nito </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Ina_ng_Diyos" class="mw-redirect" title="Ina ng Diyos">Ina ng Diyos</a> (Theotokos)</td> <td><a href="/wiki/Unang_Konsilyo_ng_Efeso" title="Unang Konsilyo ng Efeso">Unang Konsilyo ng Efeso</a>, 431 CE</td> <td>Romano Katoliko, <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a>, Anglikano, Lutherano, Methodista </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Kapanganakang_birhen_ni_Hesus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kapanganakang birhen ni Hesus (hindi pa naisusulat)">Kapanganakang birhen ni Hesus</a></td> <td><a href="/wiki/Unang_Konsilyo_ng_Nicaea" title="Unang Konsilyo ng Nicaea">Unang Konsilyo ng Nicaea</a>, 325 CE</td> <td>Romano Katoliko, <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a>, Anglikano, Lutherano, Methodista <a href="/wiki/Protestantismo" title="Protestantismo">Protestantismo</a>, <a href="/wiki/Mormon" title="Mormon">Mormon</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Pag-akyat_sa_langit_ni_Maria" class="mw-redirect" title="Pag-akyat sa langit ni Maria">Pag-akyat sa langit ni Maria</a></td> <td>ensiklikal na <a href="/w/index.php?title=Munificentissimus_Deus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Munificentissimus Deus (hindi pa naisusulat)">Munificentissimus Deus</a> <a href="/wiki/Papa_Pio_XII" title="Papa Pio XII">Papa Pio XII</a>, 1950</td> <td>Romano Katoliko, <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a>, Anglikano, ilang Lutherano </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Kalinis-linisang_paglilihi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kalinis-linisang paglilihi (hindi pa naisusulat)">Kalinis-linisang paglilihi</a></td> <td>ensiklikal na <a href="/w/index.php?title=Ineffabilis_Deus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ineffabilis Deus (hindi pa naisusulat)">Ineffabilis Deus</a> <a href="/wiki/Papa_Pio_IX" title="Papa Pio IX">Papa Pio IX</a>, 1854</td> <td>Romano Katoliko, ilang Anglikano, ilang Lutherano, simulang <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Walang_hanggang_pagkabirhen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Walang hanggang pagkabirhen (hindi pa naisusulat)">Walang hanggang pagkabirhen</a></td> <td><a href="/wiki/Ikalawang_Konsilyo_ng_Constantinople" title="Ikalawang Konsilyo ng Constantinople">Konsilyo ng Constantinople</a>, 533 <a href="/w/index.php?title=Mga_artikulong_Smalcald&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga artikulong Smalcald (hindi pa naisusulat)">Mga artikulong Smalcald</a>, 1537</td> <td>Romano Katoliko, <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a>, Anglikano, ilang Lutherano <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a>, <a href="/w/index.php?title=John_Wesley&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Wesley (hindi pa naisusulat)">John Wesley</a> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Primasiya_ng_papang_Romano">Primasiya ng papang Romano</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=33" title="Baguhin seksiyon: Primasiya ng papang Romano" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=33" title="Edit section's source code: Primasiya ng papang Romano">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Pangunahing artikulo: <a href="/wiki/Papa_ng_Simbahang_Katoliko_Romano" class="mw-redirect" title="Papa ng Simbahang Katoliko Romano">Papa ng Simbahang Katoliko Romano</a></div> Ang primasiya ng <a href="/wiki/Obispo_ng_Roma" class="mw-redirect" title="Obispo ng Roma">Obispo ng Roma</a> ang doktrinang Romano Katoliko na nauukol sa respeto at autoridad na nararapat sa <a href="/wiki/Obispo_ng_Roma" class="mw-redirect" title="Obispo ng Roma">Obispo ng Roma</a> mula sa ibang mga obispo at kanilang mga sede. Kasama ng <a href="/wiki/Filioque" title="Filioque">kontrobersiyang Filioque</a>, ang pagkakaiba sa interpretasyon ng doktrinang ito ang naging at ang nanatiling pangunahing mga sanhi ng <a href="/wiki/Sismang_Kanluran-Silangan" class="mw-redirect" title="Sismang Kanluran-Silangan">sismang Kanluran-Silangan</a> sa <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a>.<a href="#cite_note-Kasper2006-220">[219]</a> Sa Simbahang <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a>, ang primasiya ng obispo ng Roma ay nauunawan na isang lamang ng dakilang karangalan na tumuturing ditong "<a href="/w/index.php?title=Primus_inter_pares&action=edit&redlink=1" class="new" title="Primus inter pares (hindi pa naisusulat)">primus inter pares</a>" ("una sa mga magkatumbas") nang walang epektibong kapangyarihan sa ibang mga simbahang Kristiyano.<a href="#cite_note-221">[220]</a><a href="#cite_note-222">[221]</a> Sa karagdagan, ang pananaw ng Simbahang <a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a> ay ang mga pribilehiyao sa Roma ay hindi absolutong kapangyarihan. Sa <a href="/wiki/Silangang_Kristiyanismo" title="Silangang Kristiyanismo">Silangang Kristiyanismo</a>, marami ang mga itinuturing na "apostolikong sede" na ang <a href="/wiki/Simbahan_ng_Herusalem" class="mw-disambig" title="Simbahan ng Herusalem">Simbahan ng Herusalem</a> ang itinuturing na "ina ng lahat ng mga simbahan". Ang <a href="/wiki/Obispo_ng_Antioch" class="mw-redirect" title="Obispo ng Antioch">obispo ng Antioch</a> ay maari ring mag-angkin ng pamagat na kahalili ni Pedro dahil si Pedro ang pinuno ng <a href="/w/index.php?title=Simbahan_sa_Antioch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simbahan sa Antioch (hindi pa naisusulat)">Simbahan sa Antioch</a>. Ayon sa Simbahang Katoliko Romano, ang primasiya ng Obispo ng Roma ay "buo, suprema at unibersal na kapangyarihan sa buong Simbahan na isang kapangyariahn na palagi niyang sinasanay nang hindi nahaharangan"<a href="#cite_note-223">[222]</a> na isang kapangyarihang itinuturo rin ng Katoliko Romano sa <a href="/w/index.php?title=Kolehiya_ng_mga_Obispo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolehiya ng mga Obispo (hindi pa naisusulat)">buong katawan ng mga obispo</a> na nagkakaisa sa Papa ng Romano Katoliko.<a href="#cite_note-224">[223]</a> Ang kapangyarihang itinuturo nito sa autoridad na primasiya ng papa ay may mga limitasyon na opisyal, legal, dogmatiko, praktikal,<a href="#cite_note-225">[224]</a><a href="#cite_note-226">[225]</a> at "isang kamalian na isiping ang bawat salitang binibigkas ng Papa ay <a href="/w/index.php?title=Inpalible&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inpalible (hindi pa naisusulat)">inpalible</a> o walang kakayahang magkamali.".<a href="#cite_note-227">[226]</a> Ang ebolusyon ng mas naunang tradisyon ay naglalagay sa parehong sina <a href="/wiki/Apostol_Pedro" class="mw-redirect" title="Apostol Pedro">Apostol Pedro</a> at <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> na mga mga ninuno ng mga obispo ng Roma na pinagtanggap ng mga ito ng posisyon bilang pangunahing pastol (Pedro) at supremang autoridad sa doktrina (Pablo).<a href="#cite_note-228">[227]</a> Upang itatag ang primasiya o pagiging una ng Obispo ng Roma, ang mga obispo ng Roma ay umaasa sa isang liham na isinulat noong 416 CE ni <a href="/wiki/Papa_Inocencio_I" title="Papa Inocencio I">Papa Inocencio I</a> sa Obispo ng Gubbio upang ipakita kung paanong ang pagpapailalim sa Roma ay naitatag. Dahil si Pedro ang pinaniniwalaang ang tanging apostol (hindi binanggit si Pablo) na nagtrabaho sa Kanluran ay kaya pinaniniwalaang ang mga tanging persona na nagtatag ng mga simbahan sa Italya, Espanya, Gaul, Sicicly, Aprika at mga kanluraning isla ay mga obispong hinirang ni Pedro o mga kahalili nito. Ang pag-aangkin ng primasiya ng papa ng Roma ay maaaring tinanggap sa Italya ngunit hindi handang tinanggap sa iba pang mga lugar sa Kanluran. Ang presensiya ni Pedro sa Roma ay pinagtibay nina <a href="/wiki/Clemente_ng_Roma" class="mw-redirect" title="Clemente ng Roma">Clemente ng Roma</a>, <a href="/w/index.php?title=Ignatius_ng_Antioch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ignatius ng Antioch (hindi pa naisusulat)">Ignatius ng Antioch</a>, <a href="/w/index.php?title=Irenaeus_ng_Lyon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Irenaeus ng Lyon (hindi pa naisusulat)">Irenaeus ng Lyon</a> at iba pang mga sinaunang manunulat na Kristiyano.<a href="#cite_note-ODS-229">[228]</a><a href="#cite_note-230">[229]</a> Ang parehong mga manunulat ay nagpahiwatig rin na si Pedro ang tagapagtatag ng Simbahan sa Roma bagaman hindi sa kahulugan ng pagsisimula ng pamayanang Kristiyano doon.<a href="#cite_note-JWOM-231">[230]</a> Ikinatwiran rin ng mga Romano Katoliko na ang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Peter%205:13&version=nrsv">1 Pedro 5:13</a> ay nagpapatunay na si Pedro ay tumungo sa Roma dahil ang <a href="/wiki/Babilonia" class="mw-redirect" title="Babilonia">Babilonia</a> ay kanilang inaangking isang kriptikong pangalan para sa Roma gaya ng paggamit sa <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Aklat ng Pahayag</a>. Gayunpaman, ang interpretasyong ito ay itinatakwil ng maraming mga skolar at komentador ng bibliya dahil walang ebidensiya na ang Roma ay kailanman tinawag na Babilonia pagkatapos ng <a href="/wiki/Aklat_ng_Pahayag" title="Aklat ng Pahayag">Aklat ng Pahayag</a>. Ang 1 Pedro ay hindi rin <a href="/w/index.php?title=Aklat_apokaliptiko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aklat apokaliptiko (hindi pa naisusulat)">apokaliptiko</a> at ang Babilonia ay hindi mas kriptiko kesa sa <a href="/w/index.php?title=Pontus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pontus (hindi pa naisusulat)">Pontus</a>, <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a> at iba pang mga lugar na binanggit sa 1 Pedro. Kanila ring inangkin na ang Babilonia ay tinitirhan pa rin ng maliit na bilang ng mga tao sa mga panahong ito. Dahil sa pagbanggit ng "Binabati rin kayo ni Marcos na aking anak" sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Peter%205:13&version=nrsv">1 Pedro 5:13</a> at dahil si <a href="/wiki/Marcos_ang_Ebanghelista" title="Marcos ang Ebanghelista">Marcos ang Ebanghelista</a> ay itinturing na tagapagtatag ng <a href="/wiki/Koptikong_Ortodoksong_Simbahan_ng_Alehandriya" title="Koptikong Ortodoksong Simbahan ng Alehandriya">Simbahan ng Alehandriya</a> kaya ang ilang mga skolar ay naniniwalang ang <a href="/wiki/1_Pedro" class="mw-redirect" title="1 Pedro">1 Pedro</a> ay isinulat sa <a href="/wiki/Ehipto" title="Ehipto">Ehipto</a>. Ayon kay Irenaeus (130–202 CE), sina Pedro at Pablo ang mga tagapagtatag ng Simbahan ng Roma at kanilang hinirang si <a href="/wiki/Papa_Linus" class="mw-redirect" title="Papa Linus">Papa Linus</a> sa opisina ng episkopata na pagsisimula ng <a href="/w/index.php?title=Apostolikong_paghalili&action=edit&redlink=1" class="new" title="Apostolikong paghalili (hindi pa naisusulat)">apostolikong paghalili</a> ng sedeng Romano. Ayon kay Tertulliano (160–c. 225 CE), si <a href="/wiki/Papa_Clemente_I" title="Papa Clemente I">Clemente</a> ang kahalili ni Pedro. Ayon kay <a href="/wiki/Jeronimo" title="Jeronimo">Jeronimo</a> (347–420), si Clemente ang ikaapat na obispo ng Roma pagkatapos ni Pedro bagaman kanyang idinagdag na "ang karamihan ng mga Latin ay naniniwalang si Clemente ang ikalawa pagkatapos ng apostol". Ang <a href="/w/index.php?title=Mga_Konstitusyong_Apostoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Konstitusyong Apostoliko (hindi pa naisusulat)">Mga Konstitusyong Apostoliko</a> (375CE-380CE) ay nagsaad na si Linus ang unang obispo ng Roma na inordina ni <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a>. Ang isang Linus ay binanggit sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Timothy%204:19–22&version=nrsv">1 Timoteo 4:19–22</a> na inaangkin ng ilang mga Romano Katoliko na si Papa Linus. Gayunpaman, ang iba ay itinalang bago ni Linus at ang kawalan ng pagbibigay diin o preeminensiya kay Linus ay nagmumungkahing si Linus ay hindi isang pinuno o obispo at kahalili ni Pedro.<a href="#cite_note-232">[231]</a> Sa karagdagan ay pinaniniwalaan ng mga skolar na ang <a href="/wiki/2_Timoteo" class="mw-redirect" title="2 Timoteo">2 Timoteo</a> ay isinulat sa ikalawang siglo at isang pekeng liham na hindi isinulat ni Pablo. Ang karamihan ng mga skolar sa kasalukuyan ay tumatanggap rin na ang mga sinaunang Kristiyano sa Roma ay hindi umasal bilang isang nagkakaisang pamayanan sa ilalim ng isang pinuno o isang obispo noong unang siglo CE. Ang pagkakaroon ng isang obispo ay lumitaw lamang noong ikalawang siglo CE.<a href="#cite_note-JWOM-231">[230]</a><a href="#cite_note-233">[232]</a><a href="#cite_note-234">[233]</a> Gayunpaman, ang mga talatang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%202:7–9&version=nrsv">Galacia 2:7–9</a> at <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Romans%2015:16–20&version=nrsv">Roma 15:16–20</a> ay ikinatwiran ng mga Protestante na nagpapatunay na si Pedro ay hindi nangaral sa mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> dahil siya ay itinakdang mangaral sa mga Hudyo. Si <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> ay naglayag sa Roma (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=28:16,30-31">Mga Gawa</a>*) ngunit hindi binanggit ang presensiya ni Pedro sa kanyang mga inaangking sulat mula sa Roma at <a href="/wiki/Sulat_sa_mga_taga-Roma" title="Sulat sa mga taga-Roma">para sa Roma</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Romans%2016&version=nrsv">Roma 16</a>. Noong 2009, isinaad ni Otto Zwierlein na "walang isang piraso ng maasahang ebidensiyang pampanitikan at wala ring ebidensiyang arkeolohikal na si Pedro ay kailanman nasa Roma".<a href="#cite_note-Zwierlein_review-235">[234]</a><a href="#cite_note-236">[235]</a><a href="#cite_note-237">[236]</a> Ang isang pangunahing debate sa pagitan ng mga Romano Katoliko at Protestante sa primasiya ng papang Romano ay nakasentro sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2016:18&version=nrsv">Mateo 16:18</a> kung saan sinabi ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> kay Pedro na: "At sinasabi ko rin sa iyo: Ikaw ay Pedro. Sa ibabaw ng batong ito ay itatayo ko ang aking iglesiya. Hindi makakapanaig sa kaniya ang tarangkahan ng Hades." Ang talatang ito ay pinapakahulugan ng mga Romano Katoliko na sinasabi ni Hesus na itatag ang kanyang simbahan kay Pedro. Dahil dito, kanilang inaangkin na si Pedro ang unang papa ng Simbahang Katoliko Romano. Gayunpaman, ang unang indibidwal na ginamitan ng pamagat na "<a href="/wiki/Papa" title="Papa">Papa</a>" sa Simbahang Katoliko Romano ay si <a href="/wiki/Papa_Marcelino" class="mw-redirect" title="Papa Marcelino">Papa Marcelino</a> (namatay noong 304) at ang unang obispo ng Roma na pinaniniwalaan ng ilan na kumuha ng pamagat na "<a href="/wiki/Papa" title="Papa">Papa</a>" ay si <a href="/wiki/Papa_Siricio" class="mw-redirect" title="Papa Siricio">Papa Siricio</a> (384–399 CE). Inaangkin na rin ng mga teologong Romano Katoliko na si Pedro ang ginawang pastol ng apostolikong kawan sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=John%2021:15–19&version=nrsv">Juan 21:15–19</a> at nagpapalakas ng mga kapatid (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Luke%2022:31–32&version=nrsv">Lucas 22:31–32</a>). Sa Griyego ng <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2016:18&version=nrsv">Mateo 16:18</a> na pinaniniwalaang orihinal na wika ng Bagong Tipan, ang pangalang ibinigay ni Hesus kay Simon ay petros ngunit kanyang tinukoy ang "bato (rock)" bilang petra. Ayon sa ilang skolar, may pagtatangi sa pagitan ng dalawang mga salitang petra at petros na ang petra ay "bato (rock)" samantalang ang petros ay maliit na bato (pebble). Pinapakahulugan ng mga Protestante na ang "batong ito" ay hindi si Pedro kundi sa konpesyon ng pananampalataya ni Pedro sa mga nakaraang talata at kaya ay hindi naghahayag ng primasiya ni Pedro kundi ay naghahayag na itatayo ni Hesus ang kanyang simbahan sa pundasyon ng pahayag at konpesyon ng pananamapalataya ni Pedro na si Hesus ang Kristo. Ang pananaw na ito ang pananaw ng ilang mga ama ng simbahan gaya ni Juan Crisostomo. Gayunpaman, ang interpretasyong ito ay itinatakwil ng ilang mga skolar na Protestante gaya nina Blomberg at Carson na naniniwalang ang bato ay si Pedro. Ang ilang mga Protestante ay naniniwalang ang "batong ito" ay tumutukoy kay <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a> bilang reperensiya sa <a href="/wiki/Aklat_ng_Deuteronomio" class="mw-redirect" title="Aklat ng Deuteronomio">Aklat ng Deuteronomio</a> 32:3-4, "Ang <a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">diyos</a>...ang bato (rock), ang kanyang gawa ay sakdal" na kanila ring sinusuportahan ng mga talatang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Corinthians%203:11&version=nrsv">1 Corinto 3:11,10:4</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Ephesians%202:20&version=nrsv">Efeso 2:20</a>, at <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=1%20Peter%202:4–8&version=nrsv">1 Pedro 2:4–8</a>. Ang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Ephesians%202:20&version=nrsv">Efeso 2:20</a> ay nagsasaad na ang mga apostol ang saligan at hindi lamang ang isang apostol. Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%202:7&version=nrsv">Galacia 2:7</a>, ang pagkakatiwala ng pangangaral ni Pablo ng ebanghelyo sa mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> ay gaya ng kay Pedro sa mga Hudyo na nagpapahiwatig si Pedro ay hindi higit kay Pablo. Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2019:28&version=nrsv">Mateo 19:28</a> at <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Revelation%2021:14&version=nrsv">Pahayag 21:14</a>, ang 12 apostol ay uupo sa 12 trono upang hukuman ang labindalawang lipi ng Israel. Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Luke%2022:24–29&version=nrsv">Lucas 22:24–29</a>, "Nagkaroon ng pagtatalo sa kanila kung sino sa kanila ang ituturing na pinakadakila. Sinabi ni Hesus sa kanila: Ang mga hari ng mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> ay naghahari sa kanila. Ang mga namamahala sa kanila ay tinatawag na tagagawa ng mabuti. Ngunit hindi gayon sa inyo. Ang pinakadakila sa inyo ay matulad sa pinakabata. Siya na tagapanguna ay matulad sa tagapaglingkod. Ito ay sapagkat sino nga ba ang higit na dakila, ang nakadulog ba o ang naglilingkod? Hindi ba ang higit na dakila ay ang nakadulog? Ngunit ako na nasa kalagitnaan ninyo ay tulad sa naglilingkod. Kayo iyong mga kasama kong nagpatuloy sa aking mga pagsubok. Ang aking Ama ay naglaan para sa akin ng isang paghahari. Ganito rin ang paglaan ko ng isang paghahari para sa inyo. Inilaan ko ito upang kayo ay makakain at makainom sa aking dulang sa aking paghahari. Inilaan ko ito upang kayo ay makaupo sa mga trono na hinahatulan ang labindalawang lipi ni Israel". Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2023:8–11&version=nrsv">Mateo 23:8–11</a>, "Huwag kayong patawag sa mga tao na guro sapagkat iisa ang inyong pinuno, si Cristo, at kayong lahat ay magkakapatid. Huwag ninyong tawaging ama ang sinuman dito sa lupa sapagkat iisa ang inyong Ama na nasa langit. Huwag kayong patawag na mga pinuno sapagkat iisa ang inyong pinuno, si Cristo. Ngunit ang higit na dakila sa inyo ay magiging tagapaglingkod ninyo. Ang sinumang magtataas ng kaniyang sarili ay ibababa at ang sinumang magpapakumbaba sa kaniyang sarili ay itataas". Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=John%2020:19–23&version=nrsv">Juan 20:19–23</a>, ang pagpapatawad ng mga kasalanan ay ipinagkaloob sa 11 mga apostol. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Talaksan:Emblem_of_the_Papacy_SE.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg/200px-Emblem_of_the_Papacy_SE.svg.png" decoding="async" width="200" height="271" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg/300px-Emblem_of_the_Papacy_SE.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg/400px-Emblem_of_the_Papacy_SE.svg.png 2x" data-file-width="815" data-file-height="1105" /></a><figcaption>Emblem ng <a href="/wiki/Papa_ng_Simbahang_Katoliko_Romano" class="mw-redirect" title="Papa ng Simbahang Katoliko Romano">Papa ng Simbahang Katoliko Romano</a>. Ang nakakrus na mga susi sa emblem ng <a href="/wiki/Kapapahan" class="mw-redirect" title="Kapapahan">kapapahan</a> ng Simbahang Katoliko Romano ay sumisimbolo sa mga susi ng langit na ipinagkatiwala kay <a href="/wiki/Simon_Pedro" class="mw-redirect" title="Simon Pedro">Simon Pedro</a> ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2016:18–19&version=nrsv">Mateo 16:18–19</a>. Ang mga susi ay ginto at pilak na sumisimbolo sa kapangyarihan ng pagkakalag at pagtatali. Ang tripleng korona ng <a href="/w/index.php?title=Tiara_ng_papa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiara ng papa (hindi pa naisusulat)">tiara ng papa</a> ay kumakatawan sa tatlong mga gampanin ng papang Romano Katoliko bilang "supemang pastor", "supremang guro" at "supremang <a href="/wiki/Saserdote" class="mw-redirect" title="Saserdote">saserdote</a> (pari)". Ang gintong krus sa <a href="/w/index.php?title=Monde&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monde (hindi pa naisusulat)">monde</a> (globo) na nasa itaas ng tiara ay sumisimbolo sa soberanya ni <a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a>.</figcaption></figure> Inaangkin ng mga hindi-Romano Katoliko na ang mga susi sa kalangitan na pagkakaloob ng pagtatali at pagkakalag sa lupa sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2016:19&version=nrsv">Mateo 16:19</a> ay hindi lamang ibinigay kay Pedro kundi sa lahat ng mga apostol na kanilang sinusuportahan ng talatang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2018:18–20&version=nrsv">Mateo 18:18–20</a>. Ang interpretasyong ito ang pananaw ng maraming mga ama ng simbahan gaya nina <a href="/w/index.php?title=Tertulliano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tertulliano (hindi pa naisusulat)">Tertulliano</a>,<a href="#cite_note-238">[237]</a> <a href="/w/index.php?title=Hilary_ng_Poitiers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hilary ng Poitiers (hindi pa naisusulat)">Hilary ng Poitiers</a>,<a href="#cite_note-239">[238]</a> <a href="/wiki/Juan_Crisostomo" title="Juan Crisostomo">Juan Crisostomo</a>,<a href="#cite_note-240">[239]</a> <a href="/wiki/Augustine" class="mw-redirect" title="Augustine">Augustine</a>.<a href="#cite_note-241">[240]</a><a href="#cite_note-242">[241]</a><a href="#cite_note-243">[242]</a><a href="#cite_note-244">[243]</a> Ayon sa mga Katoliko, ang ginamit na Griyeong soi (iyo) ay singular na tumutukoy lamang kay Pedro. Ang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2016:18&version=nrsv">Mateo 16:18</a> ay gumagamit ng nagdudugtong na Griyegong pariralang kai epi tautee na isinaling "at sa batong ito" na ayon sa mga teologong Romano Katoliko ay nakabatay sa nakaraang sugnay na nagsisilbing magtumbas ng ikalawang batong petra sa unang batong petros. Gayunpaman, ikinatwiran ng mga Protestante na ang patakarang grammar ng mga pang-uri ay dapat umayon sa kaso, kasarian at bilang sa mga pangngalang binabago nito. Kanilang ikinatwiran na ang pagkakaiba sa kasarian ng mga salitang petra (babae) at petros (lalake) ay nagpapatunay na hindi si Pedro ang batong petra. Ikinatwiran ng mga Katoliko na ang patakarang ito ay hindi lumalapat sa mga salitang ito dahil ang parehong mga salita ay mga pangngalan at hindi pang-uri. Tungkol sa interpretasyon ng <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Matthew%2016:18–19&version=nrsv">Mateo 16:18–19</a>, isinulat ni Jaroslav Pelikan na "Gaya ng pag-amin ngayon ng mga skolar na Romano Katoliko, ginamit ito ng sinaunang amang Kristiyano na si <a href="/w/index.php?title=Cipriano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cipriano (hindi pa naisusulat)">Cipriano</a> upang patunayan ang autoridad ng obispo hindi lamang ng obispo ng Roma ngunit ng bawat obispo" na tumutukoy sa gawa ni Maurice Bevenot tungkol kay Cipriano. Bagaman sa 12 alagad, si Pedro ang nananaig sa mga unang kabanata ng <a href="/wiki/Mga_Gawa_ng_mga_Apostol" class="mw-redirect" title="Mga Gawa ng mga Apostol">Mga Gawa ng mga Apostol</a>, si <a href="/wiki/Santiago_na_kapatid_ng_Panginoon" class="mw-redirect" title="Santiago na kapatid ng Panginoon">Santiago na kapatid ng Panginoon</a> ay ipinakitang pinuno ng Simbahang Kristiyano sa mga kalaunang kabanata ng Mga Gawa. Ang ilan ay nag-aangkin na mas nanaig sa ranggo si Santiago kesa kay Pedro dahil si Santiago ang huling nagsalita sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">Konseho ng Herusalem</a> sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=15:13-21">Mga Gawa</a>* na nagmumungkahing ito ang huling pagpapasya na pinagkasunduan ng lahat. Ang katusuan rin ni Santiago ay sinunod sa lahat ng mga Kristiyano sa Antioch na nagpapahiwatig na ang autoridad ni Santiago ay lagpas sa Herusalem. Gayundin, binanggit ni <a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Apostol Pablo</a> si Santiago bago kay Pedro at Juan nang tawagin ni Pablo ang mga ito na "mga haligi ng simbahan" sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%202:9&version=nrsv">Galacia 2:9</a>. Ayon sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%202:11–13&version=nrsv">Galacia 2:11–13</a>, sinunod ni Pedro ang kautusan ni Santiago na lumayo sa mga <a href="/wiki/Hentil" title="Hentil">hentil</a> at hindi lamang si Pedro kundi pati ang kasamang misyonaryo ni Pablong si Barnabas gayundin ang lahat ng mga Hudyo. Gayunpaman, ayon sa mga teologong Romano Katoliko, ang mga talatang <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=12:12-17">Mga Gawa</a>* at <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Galatians%201:18–19&version=nrsv">Galacia 1:18–19</a> ay nagpapahiwatig na si Pedro ang pinuno ng simbahang Kristiyano at si Pedro ang humirang kay Santiago na pinuno nang siya ay lumisan sa Herusalem. Gayunpaman, ayon sa mga hindi naniniwala sa interpretasyong ito ng Romano Katoliko, kung ang pagkakahirang kay Santiago ay kinailangan sa paglisan ni Pedro sa Herusalem, bakit hindi kinilala si Pedro na pinuno sa <a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">Konseho ng Herusalem</a> sa <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.biblegateway.com/passage/?search=Mga+&version=15">Mga Gawa</a>*. Si Santiago ay nanatiling nasa papel ng pinuno kahit sa presensiya ni Pedro sa Konseho ng Herusalem sa Mga Gawa 15. Ayon sa propesor na si John Painter, mas malamang na ang talata ay nagsasaad na si Pedro ay nag-uulat lamang ng kanyang mga gawain sa kanyang pinunong si Santiago. Ang Galacia 1:18-19 ay hindi malinaw at maaaring pakahulugan upang suportahan ang parehong pananaw na si Santiago o Pedro ang pinuno ng Simbahang Kristiyano sa Herusalem. Gayunpaman, ang katotohanang si Santiago ay binanggit maliban sa iba pang mga apostol ay nagpapakitang si Santiago ay napakahalaga para kay Pablo. Ayon kay <a href="/wiki/Eusebio_ng_Caesarea" title="Eusebio ng Caesarea">Eusebio ng Caesarea</a>, si Santiago ang unang obispo o patriarka ng Simbahang Kristiyano sa Herusalem. Ikinatwiran rin na ang mga <a href="/wiki/Unang_Pitong_Konsehong_Ekumenikal" class="mw-redirect" title="Unang Pitong Konsehong Ekumenikal">konseho ng simbahan</a> ay hindi tumuring sa mga desisyon ng papa na nagtatali. Ang <a href="/wiki/Ikatlong_Konsehong_Ekumenikal" class="mw-redirect" title="Ikatlong Konsehong Ekumenikal">Ikatlong Konsehong Ekumenikal</a> ay ipinatawag bagaman kinondena ng romanong papa na si <a href="/wiki/Papa_Celestino_I" class="mw-redirect" title="Papa Celestino I">Papa Celestino I</a> si <a href="/wiki/Nestoryo" class="mw-redirect" title="Nestoryo">Nestoryo</a> bilang <a href="/wiki/Heretiko" class="mw-redirect" title="Heretiko">heretiko</a> na ikinatwiran ni Whelton na nagpapakitang hindi itinuring ng konseho ang kondemnasyon ng papang Romano bilang depinitibo. .<a href="#cite_note-245">[244]</a><a href="#cite_note-246">[245]</a> Ayon sa mga sumasalungat sa doktrinang ito, walang isang konsehong ekumenikal ang ipinatawag ng papa ng Roma. Ang lahat ng mga konsehong ekumenikal ay ipinatawag ng mga Emperador na <a href="/wiki/Bizantino" class="mw-redirect" title="Bizantino">Bizantino</a>. Kung ang katuruan ng primasiya ng papang Romano ang bumuo ng bahagi ng Tradisyong Banal, ang gayong kapangyarihan ng papang Romano ay sasanayin upang lutasin ang mga alitan sa sinaunang kasaysayan ng Simbahang Kristiyano. Ang pangkalahatang konseho ay maaari ring manaig sa desisyon ng mga papang Romano. Ang pagsalungat sa mga kautusan ng papang Romano ay hindi rin limitado sa mga nakaraang siglo. Ang isang mahusay na kilalang halimbawa ang <a href="/w/index.php?title=Society_of_St._Pius_X&action=edit&redlink=1" class="new" title="Society of St. Pius X (hindi pa naisusulat)">Society of St. Pius X</a> na kumikilala ng primasiya ng papang Romano<a href="#cite_note-247">[246]</a> ngunit tumangging tumanggap sa mga kautusan ng papa tungkol sa <a href="/w/index.php?title=Liturhiya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liturhiya (hindi pa naisusulat)">liturhiya</a>. Noong 2005, ang Romano Katolikong propesor na <a href="/wiki/Hesuita" class="mw-redirect" title="Hesuita">Hesuitang</a> si John J. Paris ay nagbalewala sa kautusan ng papa bilang nagkukulang sa autoridad.<a href="#cite_note-248">[247]</a> Noong 2012, sa okasyon ng ika-50 anibersaryo ng pagbubukas ng Ikalawang Konsehong Vatikano, ang 60 prominenteng mga teologong Romano Katoliko ay naglimbag ng isang opisyal na deklarasyon na nagsasaad na ang kapapahan sa kasalukuyan ay lumalagpas sa autoridad nito.<a href="#cite_note-249">[248]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mga_mortal_na_kasalanan">Mga mortal na kasalanan</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=34" title="Baguhin seksiyon: Mga mortal na kasalanan" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=34" title="Edit section's source code: Mga mortal na kasalanan">baguhin ang wikitext</a>]</div> Noong 10 Marso 2008, nagtala ang <a href="/wiki/Lungsod_ng_Batikano" class="mw-redirect" title="Lungsod ng Batikano">Batikano</a> ng pitong bagong mortal na kasalanang dapat iwasan. Kabilang sa mga nadagdag na ito ang mga may kaugnayan sa pagsuway sa mga pundamental na karapatang pantao katulad ng mga pakikialam na panghenetiko, polusyon, paggamit ng mga <a href="/wiki/Ipinagbabawal_na_gamot" class="mw-redirect" title="Ipinagbabawal na gamot">ipinagbabawal na gamot</a>, at maging ang lumalaking lawak sa antas panlipunan at pangkabuhayan ng mga mayayaman at mahihirap. Nadagdag ang mga nabanggit sa mga dati nang naitalang mga mortal na kasalanang dapat iwasan ng isang tao: ang pagkamahalay, <a href="/wiki/Katakawan" title="Katakawan">katakawan</a>, <a href="/w/index.php?title=Pagiimbot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagiimbot (hindi pa naisusulat)">pagiimbot</a>, <a href="/wiki/Katamaran" title="Katamaran">katamaran</a>, lubhang pagkaingit sa ibang tao, pagdadala ng poot sa ibang tao, at lubhang pagpapahalaga sa pansariling karangalan. Idinagdag ang mga bagong kasalanang dapat iwasan upang makasunod sa makabagong takbo ng kasalukuyang panahon ang Simbahang Katoliko.<a href="#cite_note-CNN-250">[249]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mga_Sakramento">Mga Sakramento</h3>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=35" title="Baguhin seksiyon: Mga Sakramento" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=35" title="Edit section's source code: Mga Sakramento">baguhin ang wikitext</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mga_paghingi_ng_tawad_ni_Papa_Juan_Pablo_II_sa_mga_kasalanan_ng_Simbahang_Romano_Katoliko">Mga paghingi ng tawad ni Papa Juan Pablo II sa mga kasalanan ng Simbahang Romano Katoliko</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=36" title="Baguhin seksiyon: Mga paghingi ng tawad ni Papa Juan Pablo II sa mga kasalanan ng Simbahang Romano Katoliko" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=36" title="Edit section's source code: Mga paghingi ng tawad ni Papa Juan Pablo II sa mga kasalanan ng Simbahang Romano Katoliko">baguhin ang wikitext</a>]</div> Si Papa <a href="/wiki/Juan_Paulo_II" class="mw-redirect" title="Juan Paulo II">Juan Paulo II</a> ay gumawa ng maraming mga paghingi ng tawad sa mga kasalanang ginawa ng Simbahang Romano Katoliko sa buong kasaysayan ng pag-iral nito. Kabilang sa mga hiningan ng tawad ng papa ang mga <a href="/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo">Hudyo</a>, kay <a href="/wiki/Galileo" class="mw-redirect" title="Galileo">Galileo</a>, mga kababaihan, mga biktima ng <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">Inkisisyon</a>, mga <a href="/wiki/Muslim" title="Muslim">Muslim</a> na nilipol ng mga nag-krusadang Katoliko at halos lahat ng taong dumanas sa ilalim ng Simbahang Romano Katoliko sa paglipas ng panahon.<a href="#cite_note-Stourton1-251">[250]</a> Ang higit sa 100 mga paghingi ng tawad ng papa at mga taon ng paghingi ng tawad ay kinabibilangan ng:<a href="#cite_note-PopeApologises-252">[251]</a> <ul><li>Ang panankop sa <a href="/w/index.php?title=MesoAmerika&action=edit&redlink=1" class="new" title="MesoAmerika (hindi pa naisusulat)">MesoAmerika</a> ng Espanya sa ngalan ng Simbahang Romano Katoliko.</li> <li>Ang <a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">Inkisisyon</a> ng siyentipikong si <a href="/wiki/Galileo_Galilei" title="Galileo Galilei">Galileo Galilei</a>. (1992)</li> <li>Ang pakikilahok ng mga Katoliko sa <a href="/wiki/Kalakalan_ng_mga_aliping_Aprikano" title="Kalakalan ng mga aliping Aprikano">kalakalan ng mga aliping Aprikano</a> (1993). Noong maagang ika-13 siglo CE, ang opisyal na pagsuporta para sa <a href="/wiki/Pang-aalipin" title="Pang-aalipin">pang-aalipin</a> at pangangalakal ng alipin ay isinama sa <a href="/w/index.php?title=Batas_Kanon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batas Kanon (hindi pa naisusulat)">Batas Kanon</a> (Corpus Iuris Canonici) ni <a href="/wiki/Papa_Gregorio_IX" title="Papa Gregorio IX">Papa Gregorio IX</a>,.<a href="#cite_note-253">[252]</a><a href="#cite_note-254">[253]</a> Ang batas na Kanon ng Romano Katoliko ay nagbibigay ng apat na mga pamagat sa paghawak ng mga alipin: mga aliping nabihag sa digmaan, mga taong kinondena para sa pang-aalipin, mga taong nagbenta ng kanilang sarili sa pang-aalipin kabilang ang isang amang nagbenta ng kanyang anak na maging alipin at mga anak ng isang ina na isang alipin. Ang pang-aalipin ay itinakdang parusa ng mga Pangkalahatang Konseho, mga lokal na konseho ng simbahan at mga <a href="/wiki/Papa_ng_Simbahang_Katoliko_Romano" class="mw-redirect" title="Papa ng Simbahang Katoliko Romano">papa ng Simbahang Katoliko Romano</a> noong 1179–1535 sa mga sumusunod: <ul><li>Ang krimen ng pagtulong sa mga <a href="/wiki/Saracen" class="mw-redirect" title="Saracen">Saracen</a> noong 1179-1450.</li> <li>Ang krimen ng pagbebenta ng mga alipin sa mga Saracen noong 1425. Si <a href="/wiki/Papa_Martin_V" title="Papa Martin V">Papa Martin V</a> ay naglabas ng dalawang mga konstitusyon. Ang pagtatrapiko ng mga aliping Kristiyano ay hindi ipinagbawal ngunit ang pagbebenta lamang ng mga ito sa mga panginoong hindi Kristiyano.</li> <li>Ang krimen ng brigandahe sa mga distritong mabundok ng <a href="/wiki/Pyrenees" class="mw-redirect" title="Pyrenees">Pyrenees</a> noong 1179.</li> <li>Hindi makatwirang agresyon o iba pang mga krimen noong 1309-1535. Ang parusa ng pagbihag at pang-aalipin para sa mga pamilyang Kristiyano o siyudad o estado ay ipinatupad ng ilang beses ng mga Papa. Ang mga sinentensiyahan ay kinabilangan ng mga <a href="/w/index.php?title=Veneciano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veneciano (hindi pa naisusulat)">Veneciano</a> noong 1309.<a href="#cite_note-255">[254]</a> Itinawalag ni <a href="/wiki/Papa_Gregorio_XI" class="mw-redirect" title="Papa Gregorio XI">Papa Gregorio XI</a> ang mga <a href="/w/index.php?title=Florentino&action=edit&redlink=1" class="new" title="Florentino (hindi pa naisusulat)">Florentino</a> at inutos ang mga itong alipinin kapag nabihag.<a href="#cite_note-256">[255]</a></li></ul></li></ul> Ang mga <a href="/w/index.php?title=Bull_ng_papa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bull ng papa (hindi pa naisusulat)">bull ng papa</a> gaya ng <a href="/wiki/Dum_Diversas" title="Dum Diversas">Dum Diversas</a>, <a href="/wiki/Romanus_Pontifex" title="Romanus Pontifex">Romanus Pontifex</a> at mga hinango rito ay nagbasbas at pumayag sa pang-aalipin at ginamit upang pangatwiranan ang pang-aalipin ng mga <a href="/wiki/Katutubo" class="mw-disambig" title="Katutubo">katutubo</a> at pagkakamit ng kanilang mga lupain sa panahong ito. <ul><li>Ang papel ng Simbahang Katoliko sa pagpaslang sa pamamagitan ng <a href="/w/index.php?title=Pagsusunog_sa_poste&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagsusunog sa poste (hindi pa naisusulat)">pagsusunog ng buhay sa poste</a> laban sa mga <a href="/wiki/Erehe" class="mw-redirect" title="Erehe">erehe</a> at sa pakikidigmang pang-<a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> na sumunod sa <a href="/wiki/Protestanteng_Repormasyon" class="mw-redirect" title="Protestanteng Repormasyon">Protestanteng Repormasyon</a>. (1995)</li> <li>Ang mga kawalang hustisya laban sa mga kababaihan, ang paglabag sa mga karapatan ng mga kababaihan at paninirang puri sa mga kababaihan. (1995)</li> <li>Ang kawalang pagkilos at katahimikan ng maraming mga Katoliko noong <a href="/wiki/Holocaust" class="mw-redirect" title="Holocaust">Holocaust</a> (1998).</li> <li>Sa pagsunog ng buhay sa repormer na si <a href="/wiki/Jan_Hus" title="Jan Hus">Jan Hus</a> noong 1415. (1999)</li> <li>Sa mga kasalanan ng mga Katoliko sa paglipas ng mga panahon sa paglabag sa mga karapatan ng mga pangkat etniko at pagpapakita ng paglalapastangan sa mga <a href="/wiki/Relihiyon" title="Relihiyon">relihiyon</a> at kultura ng mga ito. (2000)</li> <li>Sa mga kasalanan ng mga <a href="/wiki/Ikaapat_na_Krusada" title="Ikaapat na Krusada">nagkrusada sa Constantinople</a> noong 1204. (2001)</li> <li>Sa mga <a href="/w/index.php?title=Pang-aabusong_seksuwal_ng_mga_paring_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pang-aabusong seksuwal ng mga paring Katoliko (hindi pa naisusulat)">pang-aabusong seksuwal ng mga paring Katoliko</a>. (2001)</li> <li>Sa mga sinuporthan ng Simbahang Katoliko na mga <a href="/w/index.php?title=Ninakaw_na_henerasyon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ninakaw na henerasyon (hindi pa naisusulat)">ninakaw na henerasyon</a> ng mga batang <a href="/wiki/Mga_Aboriheng_Awstralyano" title="Mga Aboriheng Awstralyano">aborihen</a> sa Australia. (2001)</li> <li>Sa Tsina, sa pag-aasal ng mga misyonaryong Katoliko sa mga panahong <a href="/wiki/Kolonyal" class="mw-redirect" title="Kolonyal">kolonyal</a>. (2001)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Talababa">Talababa</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=37" title="Baguhin seksiyon: Talababa" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=37" title="Edit section's source code: Talababa">baguhin ang wikitext</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r2121818">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> Halimbawa, ayon kay Bokenkotter, ang linggo ay ginawang araw ng kapahingahan sa estadong Romano, ang mga mas malupit na parusa ay ibinigay sa prostitusyon at <a href="/wiki/Adulteriya" class="mw-redirect" title="Adulteriya">adulteriya</a> at ang ilang mga proteksiyon ay ibinigay sa mga alipin. (Bokenkotter, pp. 41–42.) </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mga_sanggunian">Mga sanggunian</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=38" title="Baguhin seksiyon: Mga sanggunian" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=38" title="Edit section's source code: Mga sanggunian">baguhin ang wikitext</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2121818"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Episcopal_Polity-1"><a href="#cite_ref-Episcopal_Polity_1-0">↑</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r2132731">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFMarshall1844" class="citation book cs1">Marshall, Thomas William (1844). Mga Sulat Ukol sa Politiyong Episkopal ng Santa Iglesia Catolica. London: Levey, Rossen and Franklin. <a href="/w/index.php?title=Padron:ASIN&action=edit&redlink=1" class="new" title="Padron:ASIN (hindi pa naisusulat)">Padron:ASIN</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mga+Sulat+Ukol+sa+Politiyong+Episkopal+ng+Santa+Iglesia+Catolica&rft.place=London&rft.pub=Levey%2C+Rossen+and+Franklin&rft.date=1844&rft.aulast=Marshall&rft.aufirst=Thomas+William&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Katoliko-2"><a href="#cite_ref-Katoliko_2-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFOakleyCunninghamKnowlesMarty" class="citation web cs1">Oakley, Francis Christopher; Cunningham, Lawrence; Knowles, Michael David; Marty, Martin; Frassetto, Michael; Pelika, Jaroslav Jan; McKenzie, John. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Roman-Catholicism">"Romano Katolisismo"</a>. Nakuha noong 21 Enero 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Romano+Katolisismo&rft.aulast=Oakley&rft.aufirst=Francis+Christopher&rft.au=Cunningham%2C+Lawrence&rft.au=Knowles%2C+Michael+David&rft.au=Marty%2C+Martin&rft.au=Frassetto%2C+Michael&rft.au=Pelika%2C+Jaroslav+Jan&rft.au=McKenzie%2C+John&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Ftopic%2FRoman-Catholicism&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFStanford" class="citation web cs1">Stanford, Peter. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/catholic/catholic_1.shtml#top">"Simbahang Katolika"</a>. BBC Religions. BBC. Nakuha noong 20 Enero 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=BBC+Religions&rft.atitle=Simbahang+Katolika&rft.aulast=Stanford&rft.aufirst=Peter&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Freligion%2Freligions%2Fchristianity%2Fcatholic%2Fcatholic_1.shtml%23top&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> Bokenkotter, 2004, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/Concise-History-Catholic-Church-Revised/dp/0385516134/">p. 18</a> </li> <li id="cite_note-Shalom_World-5"><a href="#cite_ref-Shalom_World_5-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFVincent" class="citation web cs1">Vincent, Sherin. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://shalomworld.org/news/catholic-population-rises-to-1-329-billion">"Catholic population rises to 1.329 billon"</a>. Nakuha noong 2 Abril 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Catholic+population+rises+to+1.329+billon&rft.aulast=Vincent&rft.aufirst=Sherin&rft_id=https%3A%2F%2Fshalomworld.org%2Fnews%2Fcatholic-population-rises-to-1-329-billion&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-World_Development_p.40-6"><a href="#cite_ref-World_Development_p.40_6-0">↑</a> Calderisi, Robert. Earthly Mission - The Catholic Church and World Development; TJ International Ltd; 2013; p.40 </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation journal cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.onlinedigeditions.com/publication/index.php?i=365491&m=&l=&p=1&pre=&ver=html5#{%22page%22:74,%22issue_id%22:365491}">""Laudato Si""</a>. Vermont Catholic. 8 (4, 2016–2017, Winter): 73. Nakuha noong Enero 20, 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Vermont+Catholic&rft.atitle=%22Laudato+Si%22&rft.volume=8&rft.issue=4%2C+%27%272016%E2%80%932017%2C+Winter%27%27&rft.pages=73&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.onlinedigeditions.com%2Fpublication%2Findex.php%3Fi%3D365491%26m%3D%26l%3D%26p%3D1%26pre%3D%26ver%3Dhtml5%23%7B%2522page%2522%3A74%2C%2522issue_id%2522%3A365491%7D&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_journal" title="Padron:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> Ang katawagang "Simbahang Romano Katoliko" ay ginagamit dito bilang mga alternatibong pangalan para sa buong Simbahan na naglalarawan ng sarili bilang "sa pamamahala ng kahalili ni San Pedro at ng mga obispong na sa kapisanan kasabay niya." <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19641121_lumen-gentium_en.html">Lumen Gentium (Dogmatikong Saligang Batas sa Simbahan), 8</a> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.newadvent.org/cathen/03449a.htm">http://www.newadvent.org/cathen/03449a.htm</a> </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFBokenkotter2004" class="citation book cs1">Bokenkotter, Thomas (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=DISK1e7JXA8C&pg=PA7">A Concise History of the Catholic Church</a>. New York: Doubleday. p. 7. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/978-0-307-42348-1" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/978-0-307-42348-1"><bdi>978-0-307-42348-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Concise+History+of+the+Catholic+Church&rft.place=New+York&rft.pages=7&rft.pub=Doubleday&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-307-42348-1&rft.aulast=Bokenkotter&rft.aufirst=Thomas&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDISK1e7JXA8C%26pg%3DPA7&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> Holy Bible: Mateo <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bibref.hebtools.com?book=%20Matthew&verse=16:19&src=ESV">16:19</a> </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation book cs1">Katesismo ng Simbahang Katolika, 890.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Katesismo+ng+Simbahang+Katolika%2C+890&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Epistle_to_the_Magnesians_6.1-13">↑ <a href="#cite_ref-Epistle_to_the_Magnesians_6.1_13-0">13.0</a> <a href="#cite_ref-Epistle_to_the_Magnesians_6.1_13-1">13.1</a> Epistle to the Magnesians 6.1 </li> <li id="cite_note-McBrien,_Richard_P_p._34-14">↑ <a href="#cite_ref-McBrien,_Richard_P_p._34_14-0">14.0</a> <a href="#cite_ref-McBrien,_Richard_P_p._34_14-1">14.1</a> McBrien, Richard P. Lives of the Popes: The Pontiffs from St. Peter to Benedict XVI. Harper, San Francisco, 2005 updated ed., p. 34 </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> Sullivan F.A. From Apostles to Bishops: the development of the episcopacy in the early church. Newman Press, Mahwah (NJ), 2001, p. 80,221-222 </li> <li id="cite_note-Sullivan_F.A_p._14-16">↑ <a href="#cite_ref-Sullivan_F.A_p._14_16-0">16.0</a> <a href="#cite_ref-Sullivan_F.A_p._14_16-1">16.1</a> Sullivan F.A. From Apostles to Bishops: The Development of the Episcopacy in the Early Church, p. 14 </li> <li id="cite_note-chadwickhenry23and24-17">↑ <a href="#cite_ref-chadwickhenry23and24_17-0">17.0</a> <a href="#cite_ref-chadwickhenry23and24_17-1">17.1</a> Chadwick, Henry, pp. 23–24. </li> <li id="cite_note-Hitchcock_281-18"><a href="#cite_ref-Hitchcock_281_18-0">↑</a> Hitchcock, Geography of Religion (2004), p. 281, quote: "By the year 100, more than 40 Christian communities existed in cities around the Mediterranean, including two in North Africa, at Alexandria and Cyrene, and several in Italy." </li> <li id="cite_note-AFM-19"><a href="#cite_ref-AFM_19-0">↑</a> A.E. Medlycott, India and The Apostle Thomas, pp.1-71, 213-97; M.R. James, Apocryphal New Testament, pp.364-436; Eusebius, History, chapter 4:30; J.N. Farquhar, The Apostle Thomas in North India, chapter 4:30; V.A. Smith, Early History of India, p.235; L.W. Brown, The Indian Christians of St. Thomas, p.49-59 </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.stthoma.com/">http://www.stthoma.com/</a> </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> McMullen, pp. 37, 83. </li> <li id="cite_note-Davidson115-22"><a href="#cite_ref-Davidson115_22-0">↑</a> Davidson, The Birth of the Church (2005), p. 115 </li> <li id="cite_note-chadwick37-23"><a href="#cite_ref-chadwick37_23-0">↑</a> Chadwick, Henry, p. 37. </li> <li id="cite_note-macculloch109-24"><a href="#cite_ref-macculloch109_24-0">↑</a> MacCulloch, Christianity, p. 109. </li> <li id="cite_note-Davidson149-25"><a href="#cite_ref-Davidson149_25-0">↑</a> Davidson, The Birth of the Church (2005), p. 149 </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> I Corinthians: a new translation Volume 32 Anchor Bible William Fridell Orr, James Arthur Walther - 1976 "Paul's openness regarding dietary restrictions raises again the question of the connection with the decrees of the council at Jerusalem (Acts 15:29; Introduction, pp. 63–65). There is no hint here of an apostolic decree involving food." </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> Gordon D. Fee The First Epistle to the Corinthians 1987 p480 "Paul's "rule" for everyday life in Corinth is a simple one: "Eat anything19 sold in the meat market"" </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> Ecclesiastical History 3.27.4 </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> Irenaeus; Aganist Heresies 1.26.2 </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> Epiphanius, Panarion, 30.16.6-9 </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> MacCulloch, Christianity, pp.127–131. </li> <li id="cite_note-duffy9and10-32"><a href="#cite_ref-duffy9and10_32-0">↑</a> Duffy, pp. 9–10. </li> <li id="cite_note-markus75-33"><a href="#cite_ref-markus75_33-0">↑</a> Markus, p. 75. </li> <li id="cite_note-macculloch134-34"><a href="#cite_ref-macculloch134_34-0">↑</a> MacCulloch, Christianity, p. 134. </li> <li id="cite_note-eusebius-35">↑ <a href="#cite_ref-eusebius_35-0">35.0</a> <a href="#cite_ref-eusebius_35-1">35.1</a> Eusebius, Church History 5.23-4 </li> <li id="cite_note-duffy18-36"><a href="#cite_ref-duffy18_36-0">↑</a> Duffy, p. 18. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> MacCulloch, Christianity, p. 141. </li> <li id="cite_note-Davidson169-38"><a href="#cite_ref-Davidson169_38-0">↑</a> Davidson, The Birth of the Church (2005), pp. 169, 181 </li> <li id="cite_note-macculloch155and164-39"><a href="#cite_ref-macculloch155and164_39-0">↑</a> MacCulloch, Christianity, pp. 155–159, 164. </li> <li id="cite_note-chadwick21-40"><a href="#cite_ref-chadwick21_40-0">↑</a> Chadwick, Henry, p. 41. </li> <li id="cite_note-chadwick41and42-41"><a href="#cite_ref-chadwick41and42_41-0">↑</a> Chadwick, Henry, pp. 41–42, 55. </li> <li id="cite_note-macculloch174-42"><a href="#cite_ref-macculloch174_42-0">↑</a> MacCulloch, Christianity, p. 174. </li> <li id="cite_note-duffy20-43"><a href="#cite_ref-duffy20_43-0">↑</a> Duffy, p. 20. </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> Simone Weil, Letter to a Priest, Excerpt 35 </li> <li id="cite_note-PersecutionsEnded-45"><a href="#cite_ref-PersecutionsEnded_45-0">↑</a> Lactantius, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ucalgary.ca/~vandersp/Courses/texts/lactant/lactpers.html#XXXIV">De Mortibus Persecutorum</a> ("On the Deaths of the Persecutors") ch.34–35 </li> <li id="cite_note-StoChris59-46"><a href="#cite_ref-StoChris59_46-0">↑</a> Collins, The Story of Christianity (1999), p. 59 </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> Weil, Letter to a Priest, excerpt 35 </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> J.R. Curran, Pagan City and Christian Capital. Rome in the Fourth Century (Oxford, 2000) pp. 70–90. </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> McMullen, p. 44. </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Bokenkotter, p. 41. </li> <li id="cite_note-mcmullen49and50-52">↑ <a href="#cite_ref-mcmullen49and50_52-0">51.0</a> <a href="#cite_ref-mcmullen49and50_52-1">51.1</a> McMullen, pp. 49–50. </li> <li id="cite_note-duffy64-53"><a href="#cite_ref-duffy64_53-0">↑</a> Duffy, p. 64. </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> McMullen, p. 54. </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> MacCulloch, Christianity, p. 199. </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> McMullen, p. 93. </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/first/diversity.html">http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/first/diversity.html</a> </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> Duffy, p. 27. Chadwick, Henry, p. 56. </li> <li id="cite_note-duffy29-59"><a href="#cite_ref-duffy29_59-0">↑</a> Duffy, p. 29. MacCulloch Christianity, p. 212. </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tertullian.org/fathers2/NPNF2-04/Npnf2-04-34.htm#TopOfPage">"Athanasius: De Decretis or Defence of the Nicene Definition, Introduction, 19"</a>. Tertullian.org. 2004-08-06. Nakuha noong 2012-01-02.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Athanasius%3A+De+Decretis+or+Defence+of+the+Nicene+Definition%2C+Introduction%2C+19&rft.pub=Tertullian.org&rft.date=2004-08-06&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tertullian.org%2Ffathers2%2FNPNF2-04%2FNpnf2-04-34.htm%23TopOfPage&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> "The bishops were forced to use 'non-Scriptural' terminology (not 'un-Scriptural') to protect and preserve the Scriptural meaning" (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.journal33.org/godworld/html/arian1.pdf">The Arian Controversy</a>). </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/eb/article-260797/">"Encyclopædia Britannica Online"</a>. Britannica.com. Nakuha noong 2012-01-02.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica+Online&rft.pub=Britannica.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Feb%2Farticle-260797%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> Berkhoff, The History of Christian Doctrines (Grand Rapids: Baker, 1937), 58, as found in David K. Bernard, Oneness and Trinity A.D. 100–300 (Hazelwood, MO: Word Aflame Press, 1991), 87 </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> MacCulloch, Christianity, p. 221. </li> <li id="cite_note-guitton-pp86-65"><a href="#cite_ref-guitton-pp86_65-0">↑</a> Guitton, "Great Heresies and Church Councils", pp.86. </li> <li id="cite_note-ellingsen-pp119-66"><a href="#cite_ref-ellingsen-pp119_66-0">↑</a> Ellingsen, "Reclaiming Our Roots: An Inclusive Introduction to Church History, Vol. I, The Late First Century to the Eve of the Reformation", pp.119. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> Duffy, p. 34. </li> <li id="cite_note-theodosius-68">↑ <a href="#cite_ref-theodosius_68-0">67.0</a> <a href="#cite_ref-theodosius_68-1">67.1</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070227120555/http://www.fordham.edu/halsall/source/theodcodeXVI.html">"Theodosian Code XVI.i.2, Medieval Sourcebook: Banning of Other Religions"</a>. Inarkibo mula sa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fordham.edu/halsall/source/theodcodeXVI.html">orihinal</a> noong 2007-02-27. Nakuha noong 2012-12-03.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Theodosian+Code+XVI.i.2%2C+Medieval+Sourcebook%3A+Banning+of+Other+Religions&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fordham.edu%2Fhalsall%2Fsource%2FtheodcodeXVI.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> Williams and Friell, p54. </li> <li id="cite_note-p55-70">↑ <a href="#cite_ref-p55_70-0">69.0</a> <a href="#cite_ref-p55_70-1">69.1</a> William and Friell, p55. </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Boyd (1905), p. 47 </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Boyd (1905), p. 50 </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> It was the original 325 creed, not the one that is attributed to the second Ecumenical Council in 381, that was recited at the Council of Ephesus (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fordham.edu/halsall/basis/ephesus.html">The Third Ecumenical Council. The Council of Ephesus, p. 202</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20000816024110/http://www.fordham.edu/halsall/basis/ephesus.html">Naka-arkibo</a> 2000-08-16 sa <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.). </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ccel.org/ccel/schaff/npnf214.x.xvi.xi.html">Excursus on the Words πίστιν ἑτέραν</a> </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ccel.org/ccel/schaff/npnf214.x.xvi.x.html">Canon VII</a> of the Council of Ephesus </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFNorman_TannerGiuseppe_Alberigo1990" class="citation book cs1">Norman Tanner; Giuseppe Alberigo (1990). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/decreesofecumeni0000norm_l8e1">Decrees of the Ecumenical Councils</a>. Washington, DC: Georgetown University Press. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/decreesofecumeni0000norm_l8e1/page/n245">84</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Decrees+of+the+Ecumenical+Councils&rft.place=Washington%2C+DC&rft.pages=84&rft.pub=Georgetown+University+Press&rft.date=1990&rft.au=Norman+Tanner&rft.au=Giuseppe+Alberigo&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fdecreesofecumeni0000norm_l8e1&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-TheodosianCode16.10.11-77"><a href="#cite_ref-TheodosianCode16.10.11_77-0">↑</a> Theodosian Code 16.10.11 </li> <li id="cite_note-Routery1997ch4-78"><a href="#cite_ref-Routery1997ch4_78-0">↑</a> Routery, Michael (1997) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vinland.org/scamp/grove/kreich/chapter4.html">The First Missionary War. The Church take over of the Roman Empire, Ch. 4, The Serapeum of Alexandria</a> </li> <li id="cite_note-TheodosianCode16.10.10-79"><a href="#cite_ref-TheodosianCode16.10.10_79-0">↑</a> Theodosian Code 16.10.10 </li> <li id="cite_note-hughes-80"><a href="#cite_ref-hughes_80-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ewtn.com/library/CHISTORY/HUGHHIST.TXT">"A History of the Church", Philip Hughes, Sheed & Ward, rev ed 1949</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181223191523/http://www.ewtn.com/library/CHISTORY/HUGHHIST.TXT">Naka-arkibo</a> 2018-12-23 sa <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., vol I chapter 6. </li> <li id="cite_note-FirstChristianTheologiansp68-81"><a href="#cite_ref-FirstChristianTheologiansp68_81-0">↑</a> "The First Christian Theologians: An Introduction to Theology in the Early Church", Edited by Gillian Rosemary Evans, contributor Clarence Gallagher SJ, "The Imperial Ecclesiastical Lawgivers", p68, Blackwell Publishing, 2004, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0-631-23187-0" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/0-631-23187-0">0-631-23187-0</a> </li> <li id="cite_note-HughesVol3-82"><a href="#cite_ref-HughesVol3_82-0">↑</a> Hughes, Philip Studies in Comparative Religion, The Conversion of the Roman Empire, Vol 3, CTS. </li> <li id="cite_note-HereticsExecuted-83"><a href="#cite_ref-HereticsExecuted_83-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historyguide.org/ancient/lecture27b.html">"Lecture 27: Heretics, Heresies and the Church"</a>. 2009. Nakuha noong 2010-04-24.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Lecture+27%3A+Heretics%2C+Heresies+and+the+Church&rft.date=2009&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.historyguide.org%2Fancient%2Flecture27b.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) Review of Church policies towards heresy, including capital punishment (see Synod at Saragossa). </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.earlychristianwritings.com/marcion.html">http://www.earlychristianwritings.com/marcion.html</a> </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> McGuckin, John A. "Origen as Literary Critic in the Alexandrian Tradition.” 121–37 in vol. 1 of 'Origeniana octava: Origen and the Alexandrian Tradition.' Papers of the 8th International Origen Congress (Pisa, 27–31 Agosto 2001). Edited by L. Perrone. Bibliotheca Ephemeridum theologicarum Lovaniensium 164. 2 vols. Leuven: Leuven University Press, 2003. </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">↑</a> Among the disputed writings, [των αντιλεγομένων], which are nevertheless recognized by many, are extant the so-called epistle of James and that of Jude, also the second epistle of Peter, and those that are called the second and third of John, whether they belong to the evangelist or to another person of the same name. Among the rejected writings must be reckoned also the Acts of Paul, and the so-called Shepherd, and the Apocalypse of Peter, and in addition to these the extant epistle of Barnabas, and the so-called Teachings of the Apostles; and besides, as I said, the Apocalypse of John, if it seem proper, which some, as I said, reject, but which others class with the accepted books. And among these some have placed also the Gospel according to the Hebrews, with which those of the Hebrews that have accepted Christ are especially delighted. And all these may be reckoned among the disputed books [των αντιλεγομένων]. </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">↑</a> Carter Lindberg, A Brief History of Christianity (Blackwell Publishing, 2006) p. 15. </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">↑</a> David Brakke, "Canon Formation and Social Conflict in Fourth Century Egypt: Athanasius of Alexandria's Thirty Ninth Festal Letter", in Harvard Theological Review 87 (1994) pp. 395–419. </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.tertullian.org/articles/burkitt_gelasianum.htm">http://www.tertullian.org/articles/burkitt_gelasianum.htm</a> </li> <li id="cite_note-StoryChristianity-90"><a href="#cite_ref-StoryChristianity_90-0">↑</a> Collins, The Story of Christianity (1999), pp. 61–2 </li> <li id="cite_note-91"><a href="#cite_ref-91">↑</a> Pierre Nautin, article Hieronymus, in: Theologische Realenzyklopädie, Vol. 15, Walter de Gruyter, Berlin - New York 1986, p. 304–315, here p. 309-310. </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> The Canon Debate, Sundberg, page 72, adds further detail: "However, it was not until the time of Augustine of Hippo (354–430 C.E.) that the Greek translation of the Jewish scriptures came to be called by the Latin term septuaginta. [70 rather than 72] In his City of God 18.42, while repeating the <a href="/w/index.php?title=Letter_of_Aristeas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Letter of Aristeas (hindi pa naisusulat)">story of Aristeas</a> with typical embellishments, Augustine adds the remark, "It is their translation that it has now become traditional to call the Septuagint" ...[Latin omitted]... Augustine thus indicates that this name for the Greek translation of the scriptures was a recent development. But he offers no clue as to which of the possible antecedents led to this development: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bible.oremus.org/?passage=Exodus%2024:1–8&version=nrsv">Exod 24:1–8</a>, <a href="/wiki/Josephus" class="mw-redirect" title="Josephus">Josephus</a> [Antiquities 12.57, 12.86], or an elision. ...this name Septuagint appears to have been a fourth- to fifth-century development." </li> <li id="cite_note-Ferguson,_Everett-93"><a href="#cite_ref-Ferguson,_Everett_93-0">↑</a> Ferguson, Everett. "Factors leading to the Selection and Closure of the New Testament Canon", in The Canon Debate. eds. L. M. McDonald & J. A. Sanders (Hendrickson, 2002) p. 320 </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> F. F. Bruce, The Canon of Scripture (Intervarsity Press, 1988) p. 230 </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> cf. Augustine, De Civitate Dei 22.8. </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">↑</a> Ferguson, Everett. "Factors leading to the Selection and Closure of the New Testament Canon," in The Canon Debate. eds. L. M. McDonald & J. A. Sanders (Hendrickson, 2002) p. 320; F. F. Bruce, The Canon of Scripture (Intervarsity Press, 1988) p. 230 </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> cf. Augustine, De Civitate Dei 22.8 </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> McDonald & Sanders' The Canon Debate, Appendix D-2, note 19: "Revelation was added later in 419 at the subsequent synod of Carthage." </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.bibelcenter.de/bibel/lu1545/">http://www.bibelcenter.de/bibel/lu1545/</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20100419071230/http://www.bibelcenter.de/bibel/lu1545/">Naka-arkibo</a> 2010-04-19 at <a href="/w/index.php?title=Archive.is&action=edit&redlink=1" class="new" title="Archive.is (hindi pa naisusulat)">Archive.is</a> note order: ... Hebr�er, Jakobus, Judas, Offenbarung; see also <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.bible-researcher.com/links10.html">http://www.bible-researcher.com/links10.html</a> </li> <li id="cite_note-LeGoff20-100"><a href="#cite_ref-LeGoff20_100-0">↑</a> Le Goff, Medieval Civilization (1964), pp. 5–20 </li> <li id="cite_note-LeGoff21-101"><a href="#cite_ref-LeGoff21_101-0">↑</a> Le Goff, Medieval Civilization (1964), p. 21 </li> <li id="cite_note-Woods27-102"><a href="#cite_ref-Woods27_102-0">↑</a> Woods, How the Church Built Western Civilization (2005), p. 27 </li> <li id="cite_note-Vidmar103-103"><a href="#cite_ref-Vidmar103_103-0">↑</a> Vidmar, Jedin 34 </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fordham.edu/halsall/source/icono-cncl754.asp">Medieval Sourcebook: Iconoclastic Council, 754</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141023080921/http://www.fordham.edu/Halsall/source/icono-cncl754.asp">Naka-arkibo</a> 2014-10-23 sa <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>., Fordham University </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> Jedin 36 </li> <li id="cite_note-Vidmar107-106"><a href="#cite_ref-Vidmar107_106-0">↑</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), pp. 107–11 </li> <li id="cite_note-Duffy78-107"><a href="#cite_ref-Duffy78_107-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 78, quote: "By contrast, Paschal's successor <a href="/w/index.php?title=Pope_Eugene_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pope Eugene II (hindi pa naisusulat)">Eugenius II</a> (824–7), elected with imperial influence, gave away most of these papal gains. He acknowledged the Emperor's sovereignty in the papal state, and he accepted a constitution imposed by Lothair which established imperial supervision of the administration of Rome, imposed an oath to the Emperor on all citizens, and required the Pope–elect to swear fealty before he could be consecrated. Under <a href="/w/index.php?title=Pope_Sergius_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pope Sergius II (hindi pa naisusulat)">Sergius II</a> (844–7) it was even agreed that the Pope could not be consecrated without an imperial mandate, and that the ceremony must be in the presence of his representative, a revival of some of the more galling restrictions of Byzantine rule." </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">↑</a> Franzen. 36-42 </li> <li id="cite_note-Duffy88-109"><a href="#cite_ref-Duffy88_109-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), pp. 88–9 </li> <li id="cite_note-SandSp91-110">↑ <a href="#cite_ref-SandSp91_110-0">109.0</a> <a href="#cite_ref-SandSp91_110-1">109.1</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 91 </li> <li id="cite_note-StoChris44-111"><a href="#cite_ref-StoChris44_111-0">↑</a> Collins, The Story of Christianity (1999), p. 103 </li> <li id="cite_note-Vidmar104-112"><a href="#cite_ref-Vidmar104_112-0">↑</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), p. 104 </li> <li id="cite_note-rileysmith-113"><a href="#cite_ref-rileysmith_113-0">↑</a> Riley-Smith, The First Crusaders (1997), p. 8 </li> <li id="cite_note-Vidmar130-114"><a href="#cite_ref-Vidmar130_114-0">↑</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), pp. 130–1 </li> <li id="cite_note-Bokenkotter140-115"><a href="#cite_ref-Bokenkotter140_115-0">↑</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), p. 140 quote: "And so when Urban called for a crusade at Clermont in 1095, one of his motives was to bring help to the beleaguered Eastern Christians." </li> <li id="cite_note-Bokenkotter155-116"><a href="#cite_ref-Bokenkotter155_116-0">↑</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), p. 155 quote: "Stories were also circulating about the harsh treatment of Christian pilgrims to Jerusalem at the hands of the infidel, inflaming Western opinion." </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130115012858/http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0005_0_04737.html">"Archive copy"</a>. Inarkibo mula sa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0005_0_04737.html">orihinal</a> noong 2013-01-15. Nakuha noong 2012-11-30.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Archive+copy&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jewishvirtuallibrary.org%2Fjsource%2Fjudaica%2Fejud_0002_0005_0_04737.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: archived copy as title (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_archived_copy_as_title" title="Kategorya:CS1 maint: archived copy as title">link</a>) CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> Hans Mayer. "The Crusades" (Oxford University Press: 1988) p. 41. </li> <li id="cite_note-LeGoff66-119"><a href="#cite_ref-LeGoff66_119-0">↑</a> Le Goff, Medieval Civilization (1964), pp. 65–7 </li> <li id="cite_note-Tyerman-120"><a href="#cite_ref-Tyerman_120-0">↑</a> Tyerman, God's War: A New History of the Crusades (2006), pp. 525–60 </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3850789.stm">"Pope sorrow over Constantinople"</a>. BBC News. 2004-06-29. Nakuha noong 2008-04-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Pope+sorrow+over+Constantinople&rft.pub=BBC+News&rft.date=2004-06-29&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Feurope%2F3850789.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Duffy101-122"><a href="#cite_ref-Duffy101_122-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 101 </li> <li id="cite_note-Duffy112-123"><a href="#cite_ref-Duffy112_123-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 112 </li> <li id="cite_note-Vidmar144-124"><a href="#cite_ref-Vidmar144_124-0">↑</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), pp. 144–7, quote: "The Albigensian Crusade, as it became known, lasted until 1219. The pope, Innocent III, was a lawyer and saw both how easily the crusade had gotten out of hand and how it could be mitigated. He encouraged local rulers to adopt anti-heretic legislation and bring people to trial. By 1231 a papal inquisition began, and the friars were given charge of investigating tribunals." </li> <li id="cite_note-Bokenkotter132-125">↑ <a href="#cite_ref-Bokenkotter132_125-0">124.0</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter132_125-1">124.1</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), p. 132, quote: "A crusade was proclaimed against these Albigenses, as they were sometimes called ... It was in connection with this crusade that the papal system of Inquisition originated-a special tribunal appointed by the Popes and charged with ferreting out heretics. Until then the responsibility devolved on the local bishops. However, Innocent found it necessary in coping with the Albigensian threat to send out delegates who were entrusted with special powers that made them independent of the episcopal authority. In 1233 Gregory IX organized this ad hoc body into a system of permanent inquisitors, who were usually chosen from among the mendicant friars, Dominicans and Franciscans, men who were often marked by a high degree of courage, integrity, prudence, and zeal." </li> <li id="cite_note-Norman93-126"><a href="#cite_ref-Norman93_126-0">↑</a> Norman, The Roman Catholic Church an Illustrated History (2007), p. 93 </li> <li id="cite_note-christopherblack-127">↑ <a href="#cite_ref-christopherblack_127-0">126.0</a> <a href="#cite_ref-christopherblack_127-1">126.1</a> Black, Early Modern Italy (2001), pp. 200–2 </li> <li id="cite_note-Casey-128"><a href="#cite_ref-Casey_128-0">↑</a> Casey, Early Modern Spain: A Social History (2002), pp. 229–30 </li> <li id="cite_note-Stanford-129"><a href="#cite_ref-Stanford_129-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFHans_Thijssen2003" class="citation web cs1">Hans Thijssen (2003-01-30). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/condemnation/">"Condemnation of 1277"</a>. <a href="/w/index.php?title=Stanford_Encyclopedia_of_Philosophy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stanford Encyclopedia of Philosophy (hindi pa naisusulat)">Stanford Encyclopedia of Philosophy</a>. <a href="/w/index.php?title=University_of_Stanford&action=edit&redlink=1" class="new" title="University of Stanford (hindi pa naisusulat)">University of Stanford</a>. Nakuha noong 2009-09-14.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Stanford+Encyclopedia+of+Philosophy&rft.atitle=Condemnation+of+1277&rft.date=2003-01-30&rft.au=Hans+Thijssen&rft_id=http%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fcondemnation%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Woods91-2-130"><a href="#cite_ref-Woods91-2_130-0">↑</a> Woods, p 91-92 </li> <li id="cite_note-Koschorke13-131"><a href="#cite_ref-Koschorke13_131-0">↑</a> Koschorke, A History of Christianity in Asia, Africa, and Latin America (2007), pp. 13, 283 </li> <li id="cite_note-Woods135-132"><a href="#cite_ref-Woods135_132-0">↑</a> Woods, How the Church Built Western Civilization (2005), p. 135 </li> <li id="cite_note-Johansen109A-133"><a href="#cite_ref-Johansen109A_133-0">↑</a> Johansen, Bruce, The Native Peoples of North America, Rutgers University Press, New Brunswick, 2006, pp. 109, 110, quote: "In the Americas, the Catholic priest <a href="/w/index.php?title=Bartolom%C3%A9_de_Las_Casas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bartolomé de Las Casas (hindi pa naisusulat)">Bartolome de las Casas</a> avidly encouraged enquiries into the Spanish conquest's many cruelties. Las Casas chronicled Spanish brutality against the Native peoples in excruciating detail." </li> <li id="cite_note-Koschorke287-134">↑ <a href="#cite_ref-Koschorke287_134-0">133.0</a> <a href="#cite_ref-Koschorke287_134-1">133.1</a> <a href="#cite_ref-Koschorke287_134-2">133.2</a> Koschorke, A History of Christianity in Asia, Africa, and Latin America (2007), p. 287 </li> <li id="cite_note-Dussel45-135"><a href="#cite_ref-Dussel45_135-0">↑</a> Dussel, Enrique, A History of the Church in Latin America, Wm B Eerdmans Publishing, 1981, pp. 45, 52, 53 quote: "The missionary Church opposed this state of affairs from the beginning, and nearly everything positive that was done for the benefit of the indigenous peoples resulted from the call and clamor of the missionaries. The fact remained, however, that widespread injustice was extremely difficult to uproot ... Even more important than Bartolome de Las Casas was the Bishop of Nicaragua, Antonio de Valdeviso, who ultimately suffered martyrdom for his defense of the Indian." </li> <li id="cite_note-Johansen109-136"><a href="#cite_ref-Johansen109_136-0">↑</a> Johansen, Bruce, The Native Peoples of North America, Rutgers University Press, New Brunswick, 2006, pp. 109, 110, quote: In large part because of Las Casas's work, a movement arose in Spain for more humane treatment of indigenous peoples. </li> <li id="cite_note-Woods137-137"><a href="#cite_ref-Woods137_137-0">↑</a> Woods, How the Church Built Western Civilization (2005), p. 137 </li> <li id="cite_note-Chadwick327-138"><a href="#cite_ref-Chadwick327_138-0">↑</a> Chadwick, Owen, The Reformation, Penguin, 1990, p. 327 </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">↑</a> Rosen <a href="#Reference-Rosen-1995">(1995, pp.151–59)</a> </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">↑</a> Rosen <a href="#Reference-Rosen-1995">(1995, p.158)</a> </li> <li id="cite_note-contrary_to_scripture-141"><a href="#cite_ref-contrary_to_scripture_141-0">↑</a> <a href="#Reference-Sharratt-1994">Sharratt (1994, pp.127–131)</a>, <a href="#Reference-McMullin-2005a">McMullin (2005a)</a>. </li> <li id="cite_note-Koschorke21-142"><a href="#cite_ref-Koschorke21_142-0">↑</a> Koschorke, A History of Christianity in Asia, Africa, and Latin America (2007), p. 21 </li> <li id="cite_note-jacksonxiii-143"><a href="#cite_ref-jacksonxiii_143-0">↑</a> Jackson, From Savages to Subjects: Missions in the History of the American Southwest (2000), p. 13 </li> <li id="cite_note-Koschorke3-144"><a href="#cite_ref-Koschorke3_144-0">↑</a> Koschorke, A History of Christianity in Asia, Africa, and Latin America (2007), pp. 3, 17 </li> <li id="cite_note-Norman86-145"><a href="#cite_ref-Norman86_145-0">↑</a> Norman, The Roman Catholic Church an Illustrated History (2007), p. 86 </li> <li id="cite_note-Franzen_65-78-146">↑ <a href="#cite_ref-Franzen_65-78_146-0">145.0</a> <a href="#cite_ref-Franzen_65-78_146-1">145.1</a> Franzen 65-78 </li> <li id="cite_note-Bokenkotter202-147">↑ <a href="#cite_ref-Bokenkotter202_147-0">146.0</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter202_147-1">146.1</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), pp. 201–5 </li> <li id="cite_note-Duffy149-148"><a href="#cite_ref-Duffy149_148-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 149 </li> <li id="cite_note-Vidmar184-149">↑ <a href="#cite_ref-Vidmar184_149-0">148.0</a> <a href="#cite_ref-Vidmar184_149-1">148.1</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), p. 184 </li> <li id="cite_note-Bokenkotter215-150">↑ <a href="#cite_ref-Bokenkotter215_150-0">149.0</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter215_150-1">149.1</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), p. 215 </li> <li id="cite_note-ConciseHistory-151"><a href="#cite_ref-ConciseHistory_151-0">↑</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), pp. 223–4 </li> <li id="cite_note-Vidmar196-152"><a href="#cite_ref-Vidmar196_152-0">↑</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), pp. 196–200 </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFCarroll1994" class="citation book cs1">Carroll, Anne W. (1994). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/christkinglordof0000carr">Christ the King, Lord of History</a>. Rockford, Illinois: TAN Books and Publishers, Inc. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/christkinglordof0000carr/page/220">220</a>–221. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/978-0-89555-503-8" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/978-0-89555-503-8"><bdi>978-0-89555-503-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christ+the+King%2C+Lord+of+History&rft.place=Rockford%2C+Illinois&rft.pages=220-221&rft.pub=TAN+Books+and+Publishers%2C+Inc.&rft.date=1994&rft.isbn=978-0-89555-503-8&rft.aulast=Carroll&rft.aufirst=Anne+W.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fchristkinglordof0000carr&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Vidmar233-154">↑ <a href="#cite_ref-Vidmar233_154-0">153.0</a> <a href="#cite_ref-Vidmar233_154-1">153.1</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), p. 233 </li> <li id="cite_note-Duffy177-155">↑ <a href="#cite_ref-Duffy177_155-0">154.0</a> <a href="#cite_ref-Duffy177_155-1">154.1</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), pp. 177–8 </li> <li id="cite_note-scruton1996p470-156"><a href="#cite_ref-scruton1996p470_156-0">↑</a> Scruton, A Dictionary of Political Thought (1996), p. 470, quote: "The (English) Reformation must not be confused with the changes introduced into the Church of England during the 'Reformation Parliament' of 1529–36, which were of a political rather than a religious nature, designed to unite the secular and religious sources of authority within a single sovereign power: the <a href="/w/index.php?title=Anglican_Communion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anglican Communion (hindi pa naisusulat)">Anglican Church</a> did not until later make any substantial change in doctrine." </li> <li id="cite_note-Schama-157"><a href="#cite_ref-Schama_157-0">↑</a> Schama, A History of Britain 1: At the Edge of the World? (2003), pp. 309–11 </li> <li id="cite_note-Vidmar220-158">↑ <a href="#cite_ref-Vidmar220_158-0">157.0</a> <a href="#cite_ref-Vidmar220_158-1">157.1</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), p. 220, quote: "Henry, seeing how far Cranmer had tried to take him in making the land Lutheran or Calvinist, pulled the plug in Setyembre 1538 and passed the Six Articles, which tried to restore the ancient faith, including the practice of celibacy for the clergy. By 1543 most of the Reformation legislation was reversed. One man, John Lambert, was made an example in Nobyembre 1538. He was burned by being dragged in and out of the fire for holding the very same beliefs about the Eucharist that Cranmer held. Cranmer was made to watch the whole brutal event. He also had to send his wife back to Germany." </li> <li id="cite_note-Gonzalez75-159"><a href="#cite_ref-Gonzalez75_159-0">↑</a> Gonzalez, The Story of Christianity, Volume 2 (1985), p. 75, quote: "In England, he took steps to make the church conform as much as possible to Roman Catholicism, except in the matter of obedience to the pope. He also refused to restore monasteries, which he had suppressed and confiscated under the pretense of reformation, and whose properties he had no intention of returning." </li> <li id="cite_note-Vidmar225-160">↑ <a href="#cite_ref-Vidmar225_160-0">159.0</a> <a href="#cite_ref-Vidmar225_160-1">159.1</a> <a href="#cite_ref-Vidmar225_160-2">159.2</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), pp. 225–6 </li> <li id="cite_note-Haigh159-161"><a href="#cite_ref-Haigh159_161-0">↑</a> Haigh, The English Reformation Revised (1987), p. 159, quote: "Mary wanted to make England a Catholic country as quickly as possible: to reintroduce the pope's authority, to repeal those parliamentary statutes which had so radically altered the relationship of Church and State and to restore to the Church its Catholic doctrine and services. Nothing was to be allowed to stand in her way. No murmurings among the people, no riots or rebellions or intrigues, not even the advice of the Spanish ambassador to make haste slowly could deflect the Queen from her purpose. ... Death by burning at the hands of the sheriffs became the penalty for those who, convicted of heresy in the church courts, refused to recant." </li> <li id="cite_note-Solt149-162"><a href="#cite_ref-Solt149_162-0">↑</a> Solt, Church and State in Early Modern England, 1509-1640, (1990), p. 149 </li> <li id="cite_note-SchamaII-163"><a href="#cite_ref-SchamaII_163-0">↑</a> Schama, A History of Britain 1: At the Edge of the World? (2003), pp. 272–3. </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFPotemra2004" class="citation web cs1">Potemra, Michael (2004-07-13). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070426172353/http://nationalreview.com/books/potemra200407131542.asp">"Crucible of Freedom"</a>. National Review. Inarkibo mula sa orihinal noong 2007-04-26. Nakuha noong 2008-06-21.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Crucible+of+Freedom&rft.pub=National+Review&rft.date=2004-07-13&rft.aulast=Potemra&rft.aufirst=Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fnationalreview.com%2Fbooks%2Fpotemra200407131542.asp&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: bot: original URL status unknown (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_bot:_original_URL_status_unknown" title="Kategorya:CS1 maint: bot: original URL status unknown">link</a>) CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Bokenkotter242-165">↑ <a href="#cite_ref-Bokenkotter242_165-0">164.0</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter242_165-1">164.1</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), pp. 242–4 </li> <li id="cite_note-Norman81-166"><a href="#cite_ref-Norman81_166-0">↑</a> Norman, The Roman Catholic Church an Illustrated History (2007), p. 81 </li> <li id="cite_note-Vidmar237-167"><a href="#cite_ref-Vidmar237_167-0">↑</a> Vidmar, The Catholic Church Through the Ages (2005), p. 237 </li> <li id="cite_note-Norman91-168"><a href="#cite_ref-Norman91_168-0">↑</a> Norman, The Roman Catholic Church an Illustrated History (2007), pp. 91–2 </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">↑</a> F Zöpfl, Barocke Frömmigkeit, in Marienkunde, 577 </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">↑</a> Lortz, IV, 7-11 </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">↑</a> Duffy 188-189 </li> <li id="cite_note-Duffy188-172">↑ <a href="#cite_ref-Duffy188_172-0">171.0</a> <a href="#cite_ref-Duffy188_172-1">171.1</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), pp. 188–91 </li> <li id="cite_note-Bokenkotter267-173"><a href="#cite_ref-Bokenkotter267_173-0">↑</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), pp. 267–9 </li> <li id="cite_note-174"><a href="#cite_ref-174">↑</a> Franzen 326 </li> <li id="cite_note-Norman137-175"><a href="#cite_ref-Norman137_175-0">↑</a> Norman, The Roman Catholic Church an Illustrated History (2007), p. 137 </li> <li id="cite_note-Franzen_328-176">↑ <a href="#cite_ref-Franzen_328_176-0">175.0</a> <a href="#cite_ref-Franzen_328_176-1">175.1</a> Franzen 328 </li> <li id="cite_note-Edward-177"><a href="#cite_ref-Edward_177-0">↑</a> Edward, The Cambridge Modern History (1908), p. 25 </li> <li id="cite_note-Bokenkotter285-178">↑ <a href="#cite_ref-Bokenkotter285_178-0">177.0</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter285_178-1">177.1</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter285_178-2">177.2</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), pp. 283–5 </li> <li id="cite_note-Collins176-179"><a href="#cite_ref-Collins176_179-0">↑</a> Collins, The Story of Christianity (1999), p. 176 </li> <li id="cite_note-Duffy216-180"><a href="#cite_ref-Duffy216_180-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), pp. 214–6 </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">↑</a> Robert Gildea, Children of the Revolution: The French, 1799-1914 (2008) p 120 </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">↑</a> Kenneth Scott Latourette, Christianity in a Revolutionary Age. Vol. I: The 19th Century in Europe; Background and the Roman Catholic Phase (1958) pp 400-412 </li> <li id="cite_note-183"><a href="#cite_ref-183">↑</a> Theodore Zeldin, France, 1848-1945 (1977) vol 2 pp 983-1040 </li> <li id="cite_note-184"><a href="#cite_ref-184">↑</a> Philippe Rigoulot, "Protestants and the French nation under the Third Republic: Between recognition and assimilation," National Identities, Marso 2009, Vol. 11 Issue 1, pp 45–57 </li> <li id="cite_note-185"><a href="#cite_ref-185">↑</a> Barnett B. Singer, "Minoritarian Religion and the Creation of a Secular School System in France," Third Republic (1976) #2 pp 228-259 </li> <li id="cite_note-186"><a href="#cite_ref-186">↑</a> Frank Tallett and Nicholas Atkin, Religion, society, and politics in France since 1789 (1991) p. 152 </li> <li id="cite_note-187"><a href="#cite_ref-187">↑</a> Robert Gildea, Children of the Revolution: The French, 1799–1914 (2010) ch 12 </li> <li id="cite_note-188"><a href="#cite_ref-188">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/audiences/alpha/data/aud19930324en.html">John Paul II, General Audience, Marso 24, 1993</a> </li> <li id="cite_note-189"><a href="#cite_ref-189">↑</a> Pius IX in Bäumer, 245 </li> <li id="cite_note-190"><a href="#cite_ref-190">↑</a> Bauer 566 </li> <li id="cite_note-191"><a href="#cite_ref-191">↑</a> Civilta Catolica 6 Pebrero 1869. </li> <li id="cite_note-Leith-192"><a href="#cite_ref-Leith_192-0">↑</a> Leith, Creeds of the Churches (1963), p. 143 </li> <li id="cite_note-Duffy232-193"><a href="#cite_ref-Duffy232_193-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 232 </li> <li id="cite_note-Fahlbusch-194"><a href="#cite_ref-Fahlbusch_194-0">↑</a> Fahlbusch, The Encyclopedia of Christianity (2001), p. 729 </li> <li id="cite_note-Chadwick264-195">↑ <a href="#cite_ref-Chadwick264_195-0">194.0</a> <a href="#cite_ref-Chadwick264_195-1">194.1</a> Chadwick, Owen, pp. 264–265. </li> <li id="cite_note-Scheina-196"><a href="#cite_ref-Scheina_196-0">↑</a> Scheina, p. 33. </li> <li id="cite_note-197"><a href="#cite_ref-197">↑</a> Riasanovsky 617 </li> <li id="cite_note-Riasanovsky_634-198"><a href="#cite_ref-Riasanovsky_634_198-0">↑</a> Riasanovsky 634 </li> <li id="cite_note-payne-199"><a href="#cite_ref-payne_199-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFPayne2008" class="citation book cs1">Payne, Stanley G (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/francohitlerspai0000payn">Franco and Hitler: Spain, Germany and World War II</a>. Yale University Press. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/francohitlerspai0000payn/page/13">13</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0-300-12282-9" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/0-300-12282-9"><bdi>0-300-12282-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Franco+and+Hitler%3A+Spain%2C+Germany+and+World+War+II.&rft.pages=13&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2008&rft.isbn=0-300-12282-9&rft.aulast=Payne&rft.aufirst=Stanley+G&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffrancohitlerspai0000payn&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Alonso-200"><a href="#cite_ref-Alonso_200-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFFernandez-Alonso2002" class="citation book cs1">Fernandez-Alonso, J (2002). The New Catholic Encyclopedia. Bol. 13. Catholic University Press/Thomas Gale. pp. 395–396. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0-7876-4017-4" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/0-7876-4017-4"><bdi>0-7876-4017-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+New+Catholic+Encyclopedia&rft.pages=395-396&rft.pub=Catholic+University+Press%2FThomas+Gale&rft.date=2002&rft.isbn=0-7876-4017-4&rft.aulast=Fernandez-Alonso&rft.aufirst=J&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-201"><a href="#cite_ref-201">↑</a> Mary Vincent, Catholicism in the Second Spanish Republic <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0-19-820613-5" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/0-19-820613-5">0-19-820613-5</a> p.218 </li> <li id="cite_note-202"><a href="#cite_ref-202">↑</a> Emma Fattorini, Hitler, Mussolini and the Vatican: Pope Pius XI and the Speech That was Never Made (2011) ch 1 </li> <li id="cite_note-203"><a href="#cite_ref-203">↑</a> Frank J. Coppa, Controversial concordats: the Vatican's relations with Napoleon, Mussolini, and Hitler (1999) </li> <li id="cite_note-204"><a href="#cite_ref-204">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFCyprian_Blamires2006" class="citation book cs1">Cyprian Blamires (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=nvD2rZSVau4C&pg=PA120">World Fascism: A Historical Encyclopedia</a>. ABC-CLIO. p. 120.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+Fascism%3A+A+Historical+Encyclopedia&rft.pages=120&rft.pub=ABC-CLIO&rft.date=2006&rft.au=Cyprian+Blamires&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnvD2rZSVau4C%26pg%3DPA120&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-205"><a href="#cite_ref-205">↑</a> Kenneth Scott Latourette, Christianity In a Revolutionary Age A History of Christianity in the 19th and 20th Century: Vol 4 The 20th Century In Europe (1961) pp 32–35, 153, 156, 371 </li> <li id="cite_note-Duffy272-206">↑ <a href="#cite_ref-Duffy272_206-0">205.0</a> <a href="#cite_ref-Duffy272_206-1">205.1</a> <a href="#cite_ref-Duffy272_206-2">205.2</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 270–6 </li> <li id="cite_note-207"><a href="#cite_ref-207">↑</a> J. Derek Holmes and Bernard W. Bickers, <a href="/w/index.php?title=A_Short_History_of_the_Catholic_Church_(2010)&action=edit&redlink=1" class="new" title="A Short History of the Catholic Church (2010) (hindi pa naisusulat)">A Short History of the Catholic Church</a> </li> <li id="cite_note-Paulvi-208"><a href="#cite_ref-Paulvi_208-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFPaul_VI1963" class="citation web cs1">Paul VI, Pope (1963-12-04). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19631204_sacrosanctum-concilium_en.html">"Sacrosanctum Concilium"</a>. Vatican. Nakuha noong 2008-02-09.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Sacrosanctum+Concilium&rft.pub=Vatican&rft.date=1963-12-04&rft.aulast=Paul+VI&rft.aufirst=Pope&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.vatican.va%2Farchive%2Fhist_councils%2Fii_vatican_council%2Fdocuments%2Fvat-ii_const_19631204_sacrosanctum-concilium_en.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Duffy274-209"><a href="#cite_ref-Duffy274_209-0">↑</a> Duffy, Saints and Sinners (1997), p. 274 </li> <li id="cite_note-210"><a href="#cite_ref-210">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pbs.org/wnet/religionandethics/week346/feature.html">"Roman Catholic-Eastern Orthodox Dialogue"</a>. Public Broadcasting Service. 2000-07-14. Nakuha noong 2008-02-16.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Roman+Catholic-Eastern+Orthodox+Dialogue&rft.pub=Public+Broadcasting+Service&rft.date=2000-07-14&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pbs.org%2Fwnet%2Freligionandethics%2Fweek346%2Ffeature.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Bokenkotter410-211">↑ <a href="#cite_ref-Bokenkotter410_211-0">210.0</a> <a href="#cite_ref-Bokenkotter410_211-1">210.1</a> Bokenkotter, A Concise History of the Catholic Church (2004), p. 410 </li> <li id="cite_note-212"><a href="#cite_ref-212">↑</a> Bauckham, Richard, in New Dictionary of Theology, Ed. Ferguson, (1988), p. 373 </li> <li id="cite_note-213"><a href="#cite_ref-213">↑</a> Apostolic Letter "Motu Proprio data" Summorum Pontificum on the use of the <a href="/wiki/Ritung_Romano" class="mw-redirect" title="Ritung Romano">Roman Liturgy</a> prior to the reform of 1970 (7 Hulyo 2007) </li> <li id="cite_note-214"><a href="#cite_ref-214">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fordham.edu/halsall/basis/lateran4.asp">Fourth Lateran Council, canon 1</a> </li> <li id="cite_note-215"><a href="#cite_ref-215">↑</a> Sullivan F.A. From Apostles to Bishops: the development of the episcopacy in the early church. Newman Press, Mahwah (NJ), 2001, p. 80,221-222) </li> <li id="cite_note-Schreck23-216"><a href="#cite_ref-Schreck23_216-0">↑</a> Schreck, p. 23 </li> <li id="cite_note-Schreck16-217"><a href="#cite_ref-Schreck16_217-0">↑</a> Schreck, pp. 15–19 </li> <li id="cite_note-Schreck30-218"><a href="#cite_ref-Schreck30_218-0">↑</a> Schreck, p. 30 </li> <li id="cite_note-219"><a href="#cite_ref-219">↑</a> p.50-51 The Mystical Theology of the Eastern Church, by Vladimir Lossky SVS Press, 1997. (<a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0913836311" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-913836-31-1</a>) James Clarke & Co Ltd, 1991. (<a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0227679199" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-227-67919-9</a>) </li> <li id="cite_note-Kasper2006-220"><a href="#cite_ref-Kasper2006_220-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFKasper2006" class="citation book cs1">Kasper, Walter (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=3mxbj99yRaQC&pg=PA188">The Petrine ministry: Catholics and Orthodox in dialogue : academic symposium held at the Pontifical Council for Promoting Christian Unity</a>. Paulist Press. p. 188. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/978-0-8091-4334-4" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/978-0-8091-4334-4"><bdi>978-0-8091-4334-4</bdi></a>. Nakuha noong 22 Disyembre 2011. <q>The question of the primacy of the Roman pope has been and remains, together with the question of the Filioque, one of the main causes of separation between the Latin Church and the Orthodox churches and one of the principal obstacles to their union.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Petrine+ministry%3A+Catholics+and+Orthodox+in+dialogue+%3A+academic+symposium+held+at+the+Pontifical+Council+for+Promoting+Christian+Unity&rft.pages=188&rft.pub=Paulist+Press&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-8091-4334-4&rft.aulast=Kasper&rft.aufirst=Walter&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D3mxbj99yRaQC%26pg%3DPA188&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-221"><a href="#cite_ref-221">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130731130439/http://vaticaninsider.lastampa.it/en/inquiries-and-interviews/detail/articolo/germania-germany-alemania-8380/">"Ratzinger's Ecumenism between light and shadows"</a>. Inarkibo mula sa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://vaticaninsider.lastampa.it/en/homepage/inquiries-and-interviews/detail/articolo/germania-germany-alemania-8380/">orihinal</a> noong 2013-07-31. Nakuha noong 2013-01-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ratzinger%E2%80%99s+Ecumenism+between+light+and+shadows&rft_id=http%3A%2F%2Fvaticaninsider.lastampa.it%2Fen%2Fhomepage%2Finquiries-and-interviews%2Fdetail%2Farticolo%2Fgermania-germany-alemania-8380%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-222"><a href="#cite_ref-222">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=meyendorff+%22primacy+is+power%22+&btnG=">John Meyendorff (editor), The Primacy of Peter (St Vladimir's Seminary Press 1995 ISBN 978-0-88141-125-6), p. 165</a> </li> <li id="cite_note-223"><a href="#cite_ref-223">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/archive/ENG0015/__P2A.HTM">Catechism of the Catholic Church, 882</a> </li> <li id="cite_note-224"><a href="#cite_ref-224">↑</a> Catechism of the Catholic Church, 883 </li> <li id="cite_note-225"><a href="#cite_ref-225">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=Granfield+%22official+legal+dogmatic+and+practical%22&btnG=">Patrick Granfield, Peter C. Phan (editors), The Gift of the Church (Liturgical Press 2000 ISBN 978-0-8146-5931-1), pp. 486-488</a> </li> <li id="cite_note-226"><a href="#cite_ref-226">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060615184618/http://catholicplanet.com/TSM/limits-magisterium.htm">"The Limits of the Magisterium"</a>. Inarkibo mula sa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.catholicplanet.com/TSM/limits-magisterium.htm">orihinal</a> noong 2006-06-15. Nakuha noong 2013-01-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Limits+of+the+Magisterium&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.catholicplanet.com%2FTSM%2Flimits-magisterium.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-227"><a href="#cite_ref-227">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sspx.org/archbishop_lefebvre_daily_quotes/april_2011_quotes.htm">Archbishop Marcel Lefebvre, Open Letter to Confused Catholics</a>[<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Dead_external_links" class="extiw" title="en:Wikipedia:Dead external links">patay na link</a>] </li> <li id="cite_note-228"><a href="#cite_ref-228">↑</a> Schimmelpfennig, p. 27 </li> <li id="cite_note-ODS-229"><a href="#cite_ref-ODS_229-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.google.com/search?q=Farmer+%22is+not+explicitly+affirmed%22&btnG=Search+Books&tbm=bks&tbo=1">David Hugh Farmer (editor), The Oxford Dictionary of Saints (Oxford University Press 2004 ISBN 978-0-19-860949-0), art. "Peter (1)"</a> </li> <li id="cite_note-230"><a href="#cite_ref-230">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=93FSZsiM5cAC&pg=PA87&dq=Saint+Peter+in+Rome&hl=en&ei=mhexTsiYGoSmhAe758HQAg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CEMQ6AEwAjhk#v=onepage&q&f=false">Lawrence Boadt, Linda Schapper (editors), The Life of St Paul" (Paulist Press 2008 ISBN 978-0-8091-0519-9), p. 88</a> </li> <li id="cite_note-JWOM-231">↑ <a href="#cite_ref-JWOM_231-0">230.0</a> <a href="#cite_ref-JWOM_231-1">230.1</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.google.com/search?tbm=bks&tbo=1&q=O%27Malley+%22despite+what+Irenaeus%22">John W. O'Malley, A History of the Popes (Rowland & Littlefield 2009 ISBN 978-1-58051-227-5), p. 11</a> </li> <li id="cite_note-232"><a href="#cite_ref-232">↑</a> We cannot be positive whether this identification of the pope as being the Linus mentioned in II Timothy 4:21, goes back to an ancient and reliable source, or originated later on account of the similarity of the name (Kirsch J.P. Transcribed by Gerard Haffner. Pope St. Linus. The Catholic Encyclopedia, Volume IX. Copyright © 1910 by Robert Appleton Company. Online Edition Copyright © 2003 by K. Knight. Nihil Obstat, 1 Oktubre 1910. Remy Lafort, Censor. Imprimatur. +John M. Farley, Archbishop of New York). </li> <li id="cite_note-233"><a href="#cite_ref-233">↑</a> ALTHOUGH CATHOLIC TRADITION, BEGINNING IN the late second and early third centuries, regards St. Peter as the first bishop of Rome and, therefore, as the first pope, there is no evidence that Peter was involved in the initial establishment of the Christian community in Rome (indeed, what evidence there is would seem to point in the opposite direction) or that he served as Rome's first bishop. Not until the pontificate of St. Pius I in the middle of the second century (ca. 142-ca. 155) did the Roman Church have a monoepiscopal structure of government (one bishop as pastoral leader of a diocese). Those who Catholic tradition lists as Peter's immediate successors (Linus, Anacletus, Clement, et al.) did not function as the one bishop of Rome (McBrien, Richard P. Lives of the Popes: The Pontiffs from St. Peter to Benedict XVI. Harper, San Francisco, 2005 updated ed., p.25). </li> <li id="cite_note-234"><a href="#cite_ref-234">↑</a> The Christian community at Rome well into the second century operated as a collection of separate communites without any central structure...Rome was a constellation of house churches, independent of one another, each of which was loosely governed by an elder. The communities thus basically followed the pattern of the Jewish synagogues out of which they developed. (O'Malley JW. A History of the Popes. Sheed & Ward, 2009, p. 11) </li> <li id="cite_note-Zwierlein_review-235"><a href="#cite_ref-Zwierlein_review_235-0">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Pieter_Willem_van_der_Horst&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pieter Willem van der Horst (hindi pa naisusulat)">Pieter Willem van der Horst</a>, review of Otto Zwierlein, Petrus in Rom: die literarischen Zeugnisse. Mit einer kritischen Edition der Martyrien des Petrus und Paulus auf neuer handschriftlicher Grundlage, Berlin: Walter de Gruyter, 2009, in <a href="/w/index.php?title=Bryn_Mawr_Classical_Review&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bryn Mawr Classical Review (hindi pa naisusulat)">Bryn Mawr Classical Review</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bmcr.brynmawr.edu/2010/2010-03-25.html">2010.03.25</a>. </li> <li id="cite_note-236"><a href="#cite_ref-236">↑</a> <a href="/w/index.php?title=James_Dunn_(theologian)&action=edit&redlink=1" class="new" title="James Dunn (theologian) (hindi pa naisusulat)">James Dunn</a>, review of Zwierlein 2009, in <a href="/w/index.php?title=Review_of_Biblical_Literature&action=edit&redlink=1" class="new" title="Review of Biblical Literature (hindi pa naisusulat)">Review of Biblical Literature</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bookreviews.org/bookdetail.asp?TitleId=7189">2010</a> </li> <li id="cite_note-237"><a href="#cite_ref-237">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1582585/St-Peter-was-not-the-first-Pope-and-never-went-to-Rome-claims-Channel-4.html">http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1582585/St-Peter-was-not-the-first-Pope-and-never-went-to-Rome-claims-Channel-4.html</a> </li> <li id="cite_note-238"><a href="#cite_ref-238">↑</a> "What, now, (has this to do) with the Church, and) your (church), indeed, Psychic? For, in accordance with the person of Peter, it is to spiritual men that this power will correspondently appertain, either to an apostle or else to a prophet." On Modesty. Book VII. Chapter XXI </li> <li id="cite_note-239"><a href="#cite_ref-239">↑</a> "This faith it is which is the foundation of the Church; through this faith the gates of hell cannot prevail against her. This is the faith which has the keys of the kingdom of heaven. Whatsoever this faith shall have loosed or bound on earth shall be loosed or bound in heaven. This faith is the Father's gift by revelation; even the knowledge that we must not imagine a false Christ, a creature made out of nothing, but must confess Him the Son of God, truly possessed of the Divine nature."On the Trinity. Book VI.37 </li> <li id="cite_note-240"><a href="#cite_ref-240">↑</a> "For (<a href="/w/index.php?title=John_the_Apostle&action=edit&redlink=1" class="new" title="John the Apostle (hindi pa naisusulat)">John</a>) the Son of thunder, the beloved of Christ, the pillar of the Churches throughout the world, who holds the keys of heaven, who drank the cup of Christ, and was baptized with His baptism, who lay upon his Master’s bosom, with much confidence, this man now comes forward to us now"Homilies on the Gospel of John. Preface to Homily 1.1 </li> <li id="cite_note-241"><a href="#cite_ref-241">↑</a> "He has given, therefore, the keys to His Church, that whatsoever it should bind on earth might be bound in heaven, and whatsoever it should loose on earth might be, loosed in heaven; that is to say, that whosoever in the Church should not believe that his sins are remitted, they should not be remitted to him; but that whosoever should believe and should repent, and turn from his sins, should be saved by the same faith and repentance on the ground of which he is received into the bosom of the Church. For he who does not believe that his sins can be pardoned, falls into despair, and becomes worse as if no greater good remained for him than to be evil, when he has ceased to have faith in the results of his own repentance."On Christian Doctrine Book I. Chapter 18.17 The Keys Given to the Church. </li> <li id="cite_note-242"><a href="#cite_ref-242">↑</a> "...Peter, the first of the apostles, receive the keys of the kingdom of heaven for the binding and loosing of sins; and for the same congregation of saints, in reference to the perfect repose in the bosom of that mysterious life to come did the evangelist John recline on the breast of Christ. For it is not the former alone but the whole Church, that bindeth and looseth sins; nor did the latter alone drink at the fountain of the Lord's breast, to emit again in preaching, of the Word in the beginning, God with God, and those other sublime truths regarding the divinity of Christ, and the Trinity and Unity of the whole Godhead."On the Gospel of John. Tractate CXXIV.7 Abbé Guettée (1866). The Papacy: Its Historic Origin and Primitive Relations with the Eastern Churches, (Minos Publishing; NY), p.175 </li> <li id="cite_note-243"><a href="#cite_ref-243">↑</a> "...the keys that were given to the Church..." A Treatise Concerning the Correction of the Donatists. Chapter 10.45 </li> <li id="cite_note-244"><a href="#cite_ref-244">↑</a> "How the Church? Why, to her it was said, "To thee I will give the keys of the kingdom of heaven, and whatsoever thou shall loose on earth shall be loosed in heaven, and whatsoever thou shall bind on earth shall be bound in heaven."Ten Homilies on the First Epistle of John. Homily X.10 cited in Whelton, M., (1998) Two Paths: Papal Monarchy - Collegial Tradition, (Regina Orthodox Press; Salisbury, MA), p28 </li> <li id="cite_note-245"><a href="#cite_ref-245">↑</a> Ibid., p153. </li> <li id="cite_note-246"><a href="#cite_ref-246">↑</a> Whelton, M., (1998) Two Paths: Papal Monarchy - Collegial Tradition, (Regina Orthodox Press; Salisbury, MA), p.59. </li> <li id="cite_note-247"><a href="#cite_ref-247">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120513082526/http://www.dici.org/en/documents/a-statement-of-reservations-concerning-the-impending-beatification-of-pope-john-paul-ii/">"A Statement of Reservations Concerning the Impending Beatification of Pope John Paul II"</a>. Inarkibo mula sa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dici.org/en/documents/a-statement-of-reservations-concerning-the-impending-beatification-of-pope-john-paul-ii/">orihinal</a> noong 2012-05-13. Nakuha noong 2013-01-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Statement+of+Reservations+Concerning+the+Impending+Beatification+of+Pope+John+Paul+II&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dici.org%2Fen%2Fdocuments%2Fa-statement-of-reservations-concerning-the-impending-beatification-of-pope-john-paul-ii%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-248"><a href="#cite_ref-248">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.catholicculture.org/culture/library/view.cfm?recnum=6635">Patrick J. Reilly, "Teaching Euthanasia" (Catholic Culture)</a> </li> <li id="cite_note-249"><a href="#cite_ref-249">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.churchauthority.org/index.asp">the JUBILEE DECLARATION, 11 Oktubre 2012</a> </li> <li id="cite_note-CNN-250"><a href="#cite_ref-CNN_250-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080311142051/http://www.cnn.com/2008/LIVING/wayoflife/03/10/vatican.updates.sins.ap/index.html">"Vatican lists new sinful behaviors, CNN/Living, CNN.com, 10 Marso 2008"</a>. Inarkibo mula sa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnn.com/2008/LIVING/wayoflife/03/10/vatican.updates.sins.ap/index.html">orihinal</a> noong 11 Marso 2008. Nakuha noong 11 Marso 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Vatican+lists+new+sinful+behaviors%2C+CNN%2FLiving%2C+CNN.com%2C+10+Marso+2008&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cnn.com%2F2008%2FLIVING%2Fwayoflife%2F03%2F10%2Fvatican.updates.sins.ap%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-Stourton1-251"><a href="#cite_ref-Stourton1_251-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFStourton2006" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Edward_Stourton_(journalist)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edward Stourton (journalist) (hindi pa naisusulat)">Stourton, Edward</a> (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/johnpauliimanofh0000stou">John Paul II: Man of History</a>. <a href="/wiki/London" class="mw-disambig" title="London">London</a>: <a href="/wiki/Copyright" class="mw-redirect" title="Copyright">©</a> 2006 Hodder & Stoughton. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/johnpauliimanofh0000stou/page/1">1</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Natatangi:Mga_pinagmulang_aklat/0-340-90816-5" title="Natatangi:Mga pinagmulang aklat/0-340-90816-5"><bdi>0-340-90816-5</bdi></a>. Nakuha noong 2009-01-06.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=John+Paul+II%3A+Man+of+History&rft.place=London&rft.pages=1&rft.pub=%C2%A9+2006+Hodder+%26+Stoughton&rft.date=2006&rft.isbn=0-340-90816-5&rft.aulast=Stourton&rft.aufirst=Edward&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fjohnpauliimanofh0000stou&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-PopeApologises-252"><a href="#cite_ref-PopeApologises_252-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2132731"><cite id="CITEREFBBC_News_Europe2001" class="citation news cs1">BBC News Europe (23 Nobyembre 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/1671540.stm">"BBC News Europe - Pope Sends His First E-Mail - An Apology"</a>. <a href="/wiki/BBC_News" class="mw-redirect" title="BBC News">BBC News</a>. <a href="/w/index.php?title=London,_England&action=edit&redlink=1" class="new" title="London, England (hindi pa naisusulat)">London</a>: <a href="/w/index.php?title=British_Broadcasting_Corporation&action=edit&redlink=1" class="new" title="British Broadcasting Corporation (hindi pa naisusulat)">BBC</a>. Nakuha noong 30 Enero 2012. <q>from a laptop in the Vatican's frescoed Clementine Hall the 81-year-old pontiff transmitted the message, his first 'virtual' apology.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BBC+News&rft.atitle=BBC+News+Europe+-+Pope+Sends+His+First+E-Mail+-+An+Apology&rft.date=2001-11-23&rft.au=BBC+News+Europe&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F1%2Fhi%2Fworld%2Feurope%2F1671540.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ftl.wikipedia.org%3ASimbahang+Katolikong+Romano" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Padron:Cite_news" title="Padron:Cite news">cite news</a>}}</code>: CS1 maint: date auto-translated (<a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">link</a>) </li> <li id="cite_note-253"><a href="#cite_ref-253">↑</a> Steven Epstein, Wage Labour & Guilds in Mediaeval Europe (1995), page 226 </li> <li id="cite_note-254"><a href="#cite_ref-254">↑</a> Ambe J. Njoh, Tradition, culture and development in Africa (2006), page 31 </li> <li id="cite_note-255"><a href="#cite_ref-255">↑</a> Maxwell p. 48-49 </li> <li id="cite_note-256"><a href="#cite_ref-256">↑</a> The Encyclopedia Americana </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tingnan_din">Tingnan din</h2>[<a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&veaction=edit&section=39" title="Baguhin seksiyon: Tingnan din" class="mw-editsection-visualeditor">baguhin</a> | <a href="/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&action=edit&section=39" title="Edit section's source code: Tingnan din">baguhin ang wikitext</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Silangang_Ortodokso" class="mw-redirect" title="Silangang Ortodokso">Silangang Ortodokso</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r2023235">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1924931">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Simbahang_Katoliko" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1843287">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-tingnan"><a href="/wiki/Padron:Katolisismo" title="Padron:Katolisismo"><abbr title="Tingnan ang padron">t</abbr></a></li><li class="nv-usapan"><a href="/w/index.php?title=Usapang_padron:Katolisismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Usapang padron:Katolisismo (hindi pa naisusulat)"><abbr title="Pag-usapan ang padron">u</abbr></a></li><li class="nv-baguhin"><a class="external text" href="https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Padron:Katolisismo&action=edit"><abbr title="Baguhin ang padron">b</abbr></a></li></ul></div><div id="Simbahang_Katoliko" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Simbahang_Katoliko" class="mw-redirect" title="Simbahang Katoliko">Simbahang Katoliko</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div>Organisasyon, Papasya, Mga Pagtuturo at Kaugaliang Liturhikal</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Kasaysayan_ng_Simbahang_Romano_Katoliko" class="mw-redirect" title="Kasaysayan ng Simbahang Romano Katoliko">Kasaysayan</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a></li> <li><a href="/wiki/Labindalawang_Alagad" title="Labindalawang Alagad">Labindalawang Alagad</a></li> <li><a href="/wiki/Maagang_Kristiyanismo" class="mw-redirect" title="Maagang Kristiyanismo">Maagang Kristiyanismo</a></li> <li><a href="/wiki/Kasaysayan_ng_Papasya" class="mw-redirect" title="Kasaysayan ng Papasya">Kasaysayan ng Papasya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Konsehong_ekumenikal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konsehong ekumenikal (hindi pa naisusulat)">Mga Konseho</a></li> <li><a href="/wiki/Mga_Krusada" title="Mga Krusada">Mga Krusada</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Misyon_(Kristiyano)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Misyon (Kristiyano) (hindi pa naisusulat)">Mga Misyon</a></li> <li><a href="/wiki/Silangan-Kanlurang_Paghahati" class="mw-redirect" title="Silangan-Kanlurang Paghahati">Dakilang Iskismo ng Silangan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kanlurang_Paghahati&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kanlurang Paghahati (hindi pa naisusulat)">Dakilang Paghahati ng Kanluran</a></li> <li><a href="/wiki/Repormang_Protestante" title="Repormang Protestante">Repormasyon</a></li> <li><a href="/wiki/Kontra-Repormasyon" class="mw-redirect" title="Kontra-Repormasyon">Kontra-Repormasyon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Katolisismong_Romano_ayon_sa_bansa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katolisismong Romano ayon sa bansa (hindi pa naisusulat)">Katolisismong Romano ayon sa bansa</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="11" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><a href="/wiki/Talaksan:Emblem_of_the_Papacy_SE.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg/150px-Emblem_of_the_Papacy_SE.svg.png" decoding="async" width="150" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg/225px-Emblem_of_the_Papacy_SE.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Emblem_of_the_Papacy_SE.svg/300px-Emblem_of_the_Papacy_SE.svg.png 2x" data-file-width="815" data-file-height="1105" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Kahanayan_sa_Simbahang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kahanayan sa Simbahang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Hirarkiya</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Papa" title="Papa">Papa</a></li> <li><a href="/wiki/Kardenal_(Katolisismo)" class="mw-redirect" title="Kardenal (Katolisismo)">Mga Kardinal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mga_Patriyarka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Patriyarka (hindi pa naisusulat)">Mga Patriyarka</a></li> <li>Mga <a href="/w/index.php?title=Pangunahing_Arsobispo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pangunahing Arsobispo (hindi pa naisusulat)">Pangunahing Arsobispo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Primata_(relihiyon)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Primata (relihiyon) (hindi pa naisusulat)">Mga Primata</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Metropolitanong_obispo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metropolitanong obispo (hindi pa naisusulat)">Mga Metropolitano</a></li> <li><a href="/wiki/Arsobispo" title="Arsobispo">Mga Arsobispo</a></li> <li><a href="/wiki/Obispo_(Simbahang_Katoliko)" class="mw-redirect" title="Obispo (Simbahang Katoliko)">Mga Obispo ng Diyosesis</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Katekismo_ng_Simbahang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katekismo ng Simbahang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Teolohiya</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Santatlo" title="Santatlo">Banal na Trinidad</a></li> <li><a href="/wiki/Salang_orihinal" class="mw-redirect" title="Salang orihinal">Salang orihinal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Isang_Katolikong_Simbahan_at_Apostolikong_Simbahan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isang Katolikong Simbahan at Apostolikong Simbahan (hindi pa naisusulat)">Isang Katolikong Simbahan at Apostolikong Simbahan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pagsambang_Kristiyano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagsambang Kristiyano (hindi pa naisusulat)">Pagsamba</a></li> <li><a href="/wiki/Mabathalang_Grasya" class="mw-redirect" title="Mabathalang Grasya">Mabathalang Grasya</a></li> <li><a href="/wiki/Salbasyon" class="mw-redirect" title="Salbasyon">Salbasyon</a></li> <li><a href="/wiki/Sermon_sa_Bundok" title="Sermon sa Bundok">Sermon sa Bundok</a></li> <li><a href="/wiki/Ang_Sampung_Utos" class="mw-redirect" title="Ang Sampung Utos">Ang Sampung Utos</a></li> <li><a href="/wiki/Dogma_(Romano_Katoliko)" class="mw-redirect" title="Dogma (Romano Katoliko)">Dogma</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Katolikong_Teolohiya_ng_Katawan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katolikong Teolohiya ng Katawan (hindi pa naisusulat)">Katawan at Kaluluwa</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Mga_Sakramento_Simbahang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Sakramento Simbahang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Mga Sakramento</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Binyag" class="mw-redirect" title="Binyag">Binyag</a></li> <li><a href="/wiki/Kumpisal" title="Kumpisal">Kumpisal</a></li> <li><a href="/wiki/Eukaristiya" title="Eukaristiya">Eukaristiya</a></li> <li><a href="/wiki/Kumpil" title="Kumpil">Kumpil</a></li> <li><a href="/wiki/Pagpapahid_ng_Langis_sa_May_Sakit" class="mw-redirect" title="Pagpapahid ng Langis sa May Sakit">Pagpapahid ng Langis sa May Sakit</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pagpapari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagpapari (hindi pa naisusulat)">Banal na Ordinasyon</a></li> <li><a href="/wiki/Kasal_(institusyon)" class="mw-redirect" title="Kasal (institusyon)">Kasal</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Mariolohiya" title="Mariolohiya">Marialohiya</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Marialohiya" class="mw-redirect" title="Marialohiya">Marialohiya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mahal_na_Birhang_Maria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mahal na Birhang Maria (hindi pa naisusulat)">Benerasyon</a></li> <li><a href="/wiki/Mariolohiya" title="Mariolohiya">Kasaysayan ng Marialohiyang Romano Katoliko</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mariolohiya_ng_mga_santo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mariolohiya ng mga santo (hindi pa naisusulat)">Mariolohiya ng mga santo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mariolohiya_ng_mga_papa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mariolohiya ng mga papa (hindi pa naisusulat)">Mariolohiya ng mga papa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mga_Doktrinang_Mariyana_ng_Simbahyang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Doktrinang Mariyana ng Simbahyang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Mga Doktrinang Mariana</a></li> <li><a href="/wiki/Ina_ng_Diyos" class="mw-redirect" title="Ina ng Diyos">Ina ng Diyos</a></li> <li><a href="/wiki/Birhen" title="Birhen">Pagkabirheng Perpetuwal</a></li> <li><a href="/wiki/Immaculate_Conception" class="mw-redirect" title="Immaculate Conception">Malinis na Paglilihi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pag-akyat_sa_Langitni_Maria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pag-akyat sa Langitni Maria (hindi pa naisusulat)">Pag-akyat sa Langit</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Pantas_ng_Simbahan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pantas ng Simbahan (hindi pa naisusulat)">Mga Pantas ng Simbahan</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Albertus_Magnus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albertus Magnus (hindi pa naisusulat)">Albertus Magnus</a></li> <li><a href="/wiki/Ambrose" class="mw-redirect" title="Ambrose">Ambrose</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anselm_of_Canterbury&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anselm of Canterbury (hindi pa naisusulat)">Anselm of Canterbury</a></li> <li><a href="/wiki/Antonio_ng_Padua" title="Antonio ng Padua">Antonio ng Padua</a></li> <li><a href="/wiki/Tomas_Aquino" class="mw-redirect" title="Tomas Aquino">Tomas Aquino</a></li> <li><a href="/wiki/Athanasius_of_Alexandria" class="mw-redirect" title="Athanasius of Alexandria">Athanasius of Alexandria</a></li> <li><a href="/wiki/Agustin_ng_Hippo" class="mw-redirect" title="Agustin ng Hippo">Agustin ng Hippo</a></li> <li><a href="/wiki/Basil_of_Caesarea" class="mw-redirect" title="Basil of Caesarea">Basil of Caesarea</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bede&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bede (hindi pa naisusulat)">Bede</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Robert_Bellarmine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Bellarmine (hindi pa naisusulat)">Robert Bellarmine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bernard_of_Clairvaux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bernard of Clairvaux (hindi pa naisusulat)">Bernard of Clairvaux</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bonaventure&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bonaventure (hindi pa naisusulat)">Bonaventure</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Petrus_Canisius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Petrus Canisius (hindi pa naisusulat)">Petrus Canisius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Catherine_of_Siena&action=edit&redlink=1" class="new" title="Catherine of Siena (hindi pa naisusulat)">Catherine of Siena</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Peter_Chrysologus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Chrysologus (hindi pa naisusulat)">Peter Chrysologus</a></li> <li><a href="/wiki/John_Chrysostom" class="mw-redirect" title="John Chrysostom">John Chrysostom</a></li> <li><a href="/wiki/Cyril_of_Alexandria" class="mw-redirect" title="Cyril of Alexandria">Cyril of Alexandria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cyril_of_Jerusalem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cyril of Jerusalem (hindi pa naisusulat)">Cyril of Jerusalem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Peter_Damian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Damian (hindi pa naisusulat)">Peter Damian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ephrem_the_Syrian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ephrem the Syrian (hindi pa naisusulat)">Ephrem the Syrian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Francis_de_Sales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Francis de Sales (hindi pa naisusulat)">Francis de Sales</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Gregorio_I" title="Papa Gregorio I">Gregorio ang Dakila</a></li> <li><a href="/wiki/Gregorio_ng_Nazianzus" class="mw-redirect" title="Gregorio ng Nazianzus">Gregorio ng Nazianzus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hilary_of_Poitiers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hilary of Poitiers (hindi pa naisusulat)">Hilary of Poitiers</a></li> <li><a href="/wiki/Isidore_of_Seville" class="mw-redirect" title="Isidore of Seville">Isidore of Seville</a></li> <li><a href="/wiki/Jerome" class="mw-redirect" title="Jerome">Jerome</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=John_of_Damascus&action=edit&redlink=1" class="new" title="John of Damascus (hindi pa naisusulat)">John of Damascus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=John_of_the_Cross&action=edit&redlink=1" class="new" title="John of the Cross (hindi pa naisusulat)">John of the Cross</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lawrence_of_Brindisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lawrence of Brindisi (hindi pa naisusulat)">Lawrence of Brindisi</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Leo_I" class="mw-redirect" title="Papa Leo I">Leo ang Dakila</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alphonsus_Liguori&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alphonsus Liguori (hindi pa naisusulat)">Alphonsus Liguori</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teresita_ng_Lisieux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teresita ng Lisieux (hindi pa naisusulat)">Teresita ng Lisieux</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teresa_of_%C3%81vila&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teresa of Ávila (hindi pa naisusulat)">Teresa ng Avila</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Papa_Benedikto_XVI" class="mw-redirect" title="Papa Benedikto XVI">Papa Benedikto XVI</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Konklabeng_Papal,_2005&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konklabeng Papal, 2005 (hindi pa naisusulat)">Konklabe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teolohiya_ni_Papa_Benedikto_XVI&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teolohiya ni Papa Benedikto XVI (hindi pa naisusulat)">Teolohiya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mga_Gawa_ni_Papa_Benedikto_XVI&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mga Gawa ni Papa Benedikto XVI (hindi pa naisusulat)">Mga Gawa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deus_Caritas_Est&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deus Caritas Est (hindi pa naisusulat)">Deus Caritas Est</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sacramentum_Caritatis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sacramentum Caritatis (hindi pa naisusulat)">Sacramentum Caritatis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Summorum_Pontificum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Summorum Pontificum (hindi pa naisusulat)">Summorum Pontificum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spe_Salvi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spe Salvi (hindi pa naisusulat)">Spe Salvi</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Tala_ng_mga_Papa" class="mw-redirect" title="Tala ng mga Papa">Mga Naunang Papa</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Papa_Juan_Pablo_II" title="Papa Juan Pablo II">Papa Juan Pablo II</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Pablo_VI" title="Papa Pablo VI">Papa Pablo VI</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Juan_XXIII" title="Papa Juan XXIII">Papa Juan XXIII</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Pio_XII" title="Papa Pio XII">Papa Pio XII</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Pio_XI" title="Papa Pio XI">Papa Pio XI</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Benedikto_XV" class="mw-redirect" title="Papa Benedikto XV">Papa Benedikto XV</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Pio_X" title="Papa Pio X">Papa Pio X</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Leo_XIII" class="mw-redirect" title="Papa Leo XIII">Papa Leo XIII</a></li> <li><a href="/wiki/Papa_Pio_IX" title="Papa Pio IX">Papa Pio IX</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Samahang_relihiyosong_Romano_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samahang relihiyosong Romano Katoliko (hindi pa naisusulat)">Samahan at Kalipunan</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Assumptionists&action=edit&redlink=1" class="new" title="Assumptionists (hindi pa naisusulat)">Assumptionist</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Augustinian_Order&action=edit&redlink=1" class="new" title="Augustinian Order (hindi pa naisusulat)">Augustinian Order</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Benedictine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Benedictine (hindi pa naisusulat)">Benedictines</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Capuchin_Order&action=edit&redlink=1" class="new" title="Capuchin Order (hindi pa naisusulat)">Capuchin Order</a></li> <li><a href="/wiki/Carmelite_Order" class="mw-redirect" title="Carmelite Order"> Carmelites</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Carthusian_Order&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carthusian Order (hindi pa naisusulat)"> Carthusians</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Congregation_of_Holy_Cross&action=edit&redlink=1" class="new" title="Congregation of Holy Cross (hindi pa naisusulat)">Congregations of Holy Cross</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dominican_Order&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dominican Order (hindi pa naisusulat)">Ordeng Dominikano</a></li> <li><a href="/wiki/Franciscan" class="mw-redirect" title="Franciscan">Franciscan orders</a></li> <li><a href="/wiki/Kapisanan_ni_Hesus" title="Kapisanan ni Hesus">Heswita</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Oratory_of_Saint_Philip_Neri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oratory of Saint Philip Neri (hindi pa naisusulat)"> Oratory of Saint Philip Neri</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ikalawang_Konsehong_Batikano" class="mw-redirect" title="Ikalawang Konsehong Batikano">Batikano II</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Second_Vatican_Council" class="mw-redirect" title="Second Vatican Council">Ikalawang Konsehong Batikano</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%22Subsistit_in%22_in_Lumen_Gentium&action=edit&redlink=1" class="new" title=""Subsistit in" in Lumen Gentium (hindi pa naisusulat)">Kahulugan ng Simbahan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gaudium_et_Spes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaudium et Spes (hindi pa naisusulat)">Gaudium et Spes</a></li> <li><a href="/wiki/Lumen_Gentium" title="Lumen Gentium">Lumen Gentium</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nostra_Aetate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nostra Aetate (hindi pa naisusulat)">Nostra Aetate</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Partikular_na_simbahan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partikular na simbahan (hindi pa naisusulat)">Mga Simbahang Partikular</a> ayon sa <a href="/w/index.php?title=Liturhiya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liturhiya (hindi pa naisusulat)">Kaugaliang Liturhiko</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Alexandrian_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alexandrian Rite (hindi pa naisusulat)">Alexandrian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Coptic_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coptic Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Coptic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ethiopian_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ethiopian Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Ethiopic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Antiochene_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antiochene Rite (hindi pa naisusulat)">Antiochian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maronite_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maronite Church (hindi pa naisusulat)">Maronite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syriac_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syriac Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Syriac</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syro-Malankara_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syro-Malankara Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Syro-Malankara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Armenian_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Armenian Rite (hindi pa naisusulat)">Armenian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Armenian_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Armenian Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Armenian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Byzantine_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Byzantine Rite (hindi pa naisusulat)">Byzantine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Albanian_Greek-Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albanian Greek-Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Albanian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Belarusian_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belarusian Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Belarusian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bulgarian_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bulgarian Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Bulgarian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Croatian_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Croatian Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Croatian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greek_Byzantine_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greek Byzantine Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Greek</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hungarian_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hungarian Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Hungarian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Italo-Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italo-Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Italo-Greek</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Macedonian_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Macedonian Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Macedonian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Melkite_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Melkite Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Melkite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Romanian_Church_United_with_Rome,_Greek-Catholic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romanian Church United with Rome, Greek-Catholic (hindi pa naisusulat)">Romanian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_Byzantine_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian Byzantine Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Russian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ruthenian_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ruthenian Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Ruthenian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Slovak_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slovak Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Slovak</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ukrainian_Greek_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ukrainian Greek Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Ukrainian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_Syrian_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="East Syrian Rite (hindi pa naisusulat)">East Syrian</a></li> <li><a href="/wiki/Chaldean_Catholic_Church" class="mw-redirect" title="Chaldean Catholic Church">Chaldean</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syro-Malabar_Catholic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syro-Malabar Catholic Church (hindi pa naisusulat)">Syro-Malabar</a></li> <li><a href="/wiki/Roman_Rite" class="mw-redirect" title="Roman Rite">Roman</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ambrosian_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ambrosian Rite (hindi pa naisusulat)">Ambrosian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sarum_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarum Rite (hindi pa naisusulat)">Sarum</a></li> <li> <a href="/w/index.php?title=Mozarabic_Rite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mozarabic Rite (hindi pa naisusulat)">Mozarabic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anglican_Use&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anglican Use (hindi pa naisusulat)">Anglican Use</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Latin_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latin Church (hindi pa naisusulat)">Latin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Priestly_Fraternity_of_St._Peter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Priestly Fraternity of St. Peter (hindi pa naisusulat)">Kapariang Pagkakapatiran ni San Pedro</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><a href="/wiki/Talaksan:Coat_of_arms_Holy_See.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Coat_of_arms_Holy_See.svg/20px-Coat_of_arms_Holy_See.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Coat_of_arms_Holy_See.svg/30px-Coat_of_arms_Holy_See.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Coat_of_arms_Holy_See.svg/40px-Coat_of_arms_Holy_See.svg.png 2x" data-file-width="1160" data-file-height="1300" /></a> <a href="/w/index.php?title=Portal:Pope&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portal:Pope (hindi pa naisusulat)">Portal ng Papa </a> <a href="/wiki/Talaksan:046CupolaSPietro.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/046CupolaSPietro.jpg/25px-046CupolaSPietro.jpg" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/046CupolaSPietro.jpg/38px-046CupolaSPietro.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/046CupolaSPietro.jpg/50px-046CupolaSPietro.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a> <a href="/w/index.php?title=Portal:Catholicism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portal:Catholicism (hindi pa naisusulat)">Portal ng Katolisismo</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2023235"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1924931"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Bahagi_ng_isang_serye_tungkol_sa_Kristiyanismo" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1843287"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-tingnan"><a href="/wiki/Padron:Christianity_footer" title="Padron:Christianity footer"><abbr title="Tingnan ang padron">t</abbr></a></li><li class="nv-usapan"><a href="/w/index.php?title=Usapang_padron:Christianity_footer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Usapang padron:Christianity footer (hindi pa naisusulat)"><abbr title="Pag-usapan ang padron">u</abbr></a></li><li class="nv-baguhin"><a class="external text" href="https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Padron:Christianity_footer&action=edit"><abbr title="Baguhin ang padron">b</abbr></a></li></ul></div><div id="Bahagi_ng_isang_serye_tungkol_sa_Kristiyanismo" style="font-size:114%;margin:0 4em">Bahagi ng isang serye tungkol sa <a href="/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo">Kristiyanismo</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Mesiyas" title="Mesiyas">Kristo</a></li> <li><a href="/wiki/Hesus" title="Hesus">Hesus sa Kristiyanismo</a></li> <li><a href="/wiki/Mga_milagrosong_kapanganakan" title="Mga milagrosong kapanganakan">Birheng kapanganakan</a></li> <li><a href="/wiki/Pagpapako_sa_krus" class="mw-redirect" title="Pagpapako sa krus">Pagpapako sa krus</a></li> <li><a href="/wiki/Muling_pagkabuhay" title="Muling pagkabuhay">Muling pagkabuhay</a></li> <li><a href="/wiki/Anak_ng_Diyos" title="Anak ng Diyos">Anak ng Diyos</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="7" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><a href="/wiki/Talaksan:StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg" class="mw-file-description" title="Stained glass at St John's Ashfield, illustrating Jesus' description of himself, "I am the Good Shepherd", from the Gospel of John, chapter 10, verse 11."><img alt="Stained glass at St John's Ashfield, illustrating Jesus' description of himself, "I am the Good Shepherd", from the Gospel of John, chapter 10, verse 11." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg/100px-StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg" decoding="async" width="100" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg/150px-StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg/200px-StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Portrait_cropped.jpg 2x" data-file-width="2150" data-file-height="2879" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Mga saligan</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Simbahan" title="Simbahan">Simbahan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kredo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kredo (hindi pa naisusulat)">Kredo</a></li> <li><a href="/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan">Bagong Tipan</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Bibliya" title="Bibliya">Bibliya</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kanon" class="mw-redirect" title="Kanon">Kanon</a></li> <li><a href="/wiki/Lumang_Tipan" title="Lumang Tipan">Lumang Tipan</a></li> <li><a href="/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan">Bagong Tipan</a></li> <li><a href="/wiki/Aklatang_Nag_Hammadi" title="Aklatang Nag Hammadi">Gnostiko</a></li> <li><a href="/wiki/Kategorya:Mga_Ebanghelyo" title="Kategorya:Mga Ebanghelyo">Ebanghelyo</a></li> <li><a href="/wiki/Deuterokanoniko" title="Deuterokanoniko">Deuterokanoniko</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Teolohiya" title="Teolohiya">Teolohiya</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Diyos" title="Diyos">Diyos</a></li> <li><a href="/wiki/Kristolohiya" title="Kristolohiya">Kristolohiya</a></li> <li><a href="/wiki/Mariolohiya" title="Mariolohiya">Mariolohiya</a></li> <li><a href="/wiki/Trinidad" class="mw-redirect" title="Trinidad">Trinidad</a></li> <li><a href="/wiki/Predestinasyon" class="mw-redirect" title="Predestinasyon">Predestinasyon</a></li> <li><a href="/wiki/Orihinal_na_kasalanan" title="Orihinal na kasalanan">Orihinal na kasalanan</a></li> <li><a href="/wiki/Binyag" class="mw-redirect" title="Binyag">Binyag</a></li> <li><a href="/wiki/Impiyerno" title="Impiyerno">Impiyerno</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Soteriolohiya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soteriolohiya (hindi pa naisusulat)">Soteriolohiya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sola_fide&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sola fide (hindi pa naisusulat)">Sola fide</a></li> <li><a href="/wiki/Konseho_ng_Herusalem" title="Konseho ng Herusalem">Kautusan ni Moises</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ordinasyon_ng_babae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ordinasyon ng babae (hindi pa naisusulat)">Ordinasyon ng babae</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eskatolohiyang_Kristiyano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eskatolohiyang Kristiyano (hindi pa naisusulat)">Eskatolohiyang Kristiyano</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/w/index.php?title=Kasaysayan_ng_Kristiyanismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kasaysayan ng Kristiyanismo (hindi pa naisusulat)">Kasaysayan</a> at <a href="/w/index.php?title=Tradisyong_Kristiyano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tradisyong Kristiyano (hindi pa naisusulat)">Tradisyong Kristiyano</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Apostol" title="Apostol">Apostol</a></li> <li><a href="/wiki/Maria_(ina_ni_Hesus)" class="mw-redirect" title="Maria (ina ni Hesus)">Maria na ina ni Hesus</a></li> <li><a href="/wiki/San_Pedro" title="San Pedro">Pedro</a></li> <li><a href="/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo">Pablo</a></li> <li><a href="/wiki/Mga_ama_ng_simbahan" title="Mga ama ng simbahan">Mga ama ng simbahan</a></li> <li><a href="/wiki/Dakilang_Constantino" title="Dakilang Constantino">Dakilang Constantino</a></li> <li><a href="/wiki/Hudyong_Kristiyano" title="Hudyong Kristiyano">Hudyong Kristiyano</a></li> <li><a href="/wiki/Gnostisismo" title="Gnostisismo">Gnostisismo</a></li> <li><a href="/wiki/Teodosio_I" title="Teodosio I">Teodosio I</a></li> <li><a href="/wiki/Unang_Pitong_Konsehong_Ekumenikal" class="mw-redirect" title="Unang Pitong Konsehong Ekumenikal">Unang Pitong Konsehong Ekumenikal</a></li> <li><a href="/wiki/Ikonoklasmong_Bizantino" class="mw-redirect" title="Ikonoklasmong Bizantino">Ikonoklasmong Bizantino</a></li> <li><a href="/wiki/Paghahating_Silangan-Kanluran" title="Paghahating Silangan-Kanluran">Paghahating Silangan-Kanluran</a></li> <li><a href="/wiki/Mga_Krusada" title="Mga Krusada">Mga Krusada</a></li> <li><a href="/wiki/Inkisisyon" title="Inkisisyon">Inkisisyon</a></li> <li><a href="/wiki/Repormasyong_Protestante" class="mw-redirect" title="Repormasyong Protestante">Repormasyong Protestante</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">Mga denominasyon</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Kristiyanismong_Kanluranin" title="Kristiyanismong Kanluranin">Kanlurang Kristiyanismo</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Adbentismo" title="Adbentismo">Adbentismo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anabaptist&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anabaptist (hindi pa naisusulat)">Anabaptist</a></li> <li><a href="/wiki/Anglicanism" class="mw-redirect" title="Anglicanism">Anglican</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Baptists&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baptists (hindi pa naisusulat)">Baptist</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Calvinism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calvinism (hindi pa naisusulat)">Calvinist</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Charismatic_Christianity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charismatic Christianity (hindi pa naisusulat)">Charismatic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ebanghelikalismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ebanghelikalismo (hindi pa naisusulat)">Ebanghelical</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Holiness_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Holiness movement (hindi pa naisusulat)">Holiness</a></li> <li><a href="/wiki/Luteranismo" title="Luteranismo">Luteranismo</a></li> <li><a href="/wiki/Methodism" class="mw-redirect" title="Methodism">Methodist</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pentecostalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pentecostalism (hindi pa naisusulat)">Pentecostal</a></li> <li><a href="/wiki/Protestantismo" title="Protestantismo">Protestante</a></li> <li><a href="/wiki/Simbahang_Katoliko_Romano" class="mw-redirect" title="Simbahang Katoliko Romano">Simbahang Katoliko Romano</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Silangang_Kristiyanismo" title="Silangang Kristiyanismo">Silangang Kristiyanismo</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Simbahang_Ortodokso_ng_Silangan" title="Simbahang Ortodokso ng Silangan">Simbahang Ortodokso ng Silangan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Simbahang_Silangang_Katoliko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simbahang Silangang Katoliko (hindi pa naisusulat)">Simbahang Silangang Katoliko</a></li> <li><a href="/wiki/Ortodoksiyang_Oriental" title="Ortodoksiyang Oriental">Ortodoksiyang Oriental (Miaphysite)</a></li> <li><a href="/wiki/Asiryong_Simbahan_ng_Silangan" title="Asiryong Simbahan ng Silangan">Asiryong Simbahan ng Silangan</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Hindi_Trinitarianismo" title="Hindi Trinitarianismo">Hindi Trinitarianismo</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Mga_Saksi_ni_Jehova" title="Mga Saksi ni Jehova">Mga Saksi ni Jehova</a></li> <li><a href="/wiki/Latter_Day_Saint_movement" title="Latter Day Saint movement">Latter Day Saint movement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Oneness_Pentecostalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oneness Pentecostalism (hindi pa naisusulat)">Oneness Pentecostalism</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Mga nauugnay na paksa</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Sining_na_Kristiyano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sining na Kristiyano (hindi pa naisusulat)">Sining na Kristiyano</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pagbatikos_sa_Kristiyanismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagbatikos sa Kristiyanismo (hindi pa naisusulat)">Pagbatikos sa Kristiyanismo</a></li> <li><a href="/wiki/Ekumenismo" title="Ekumenismo">Ekumenismo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian_liturgy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian liturgy (hindi pa naisusulat)">Liturhiya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian_music&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian music (hindi pa naisusulat)">Awitin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christianity_and_other_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christianity and other religions (hindi pa naisusulat)">Ibang mga relihiyon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian_prayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian prayer (hindi pa naisusulat)">Panalangin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sermon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sermon (hindi pa naisusulat)">Sermon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian_symbolism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian symbolism (hindi pa naisusulat)">Simbolismo</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Portal:Christianity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portal:Christianity (hindi pa naisusulat)">Christianity portal</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Kinuha sa "<a dir="ltr" href="https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&oldid=2112361">https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&oldid=2112361</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Natatangi:Mga_kategorya" title="Natatangi:Mga kategorya">Kategorya</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kategorya:Pages_with_Bible_book_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kategorya:Pages with Bible book errors (hindi pa naisusulat)">Pages with Bible book errors</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Simbahang_Katolika_Romana" title="Kategorya:Simbahang Katolika Romana">Simbahang Katolika Romana</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Nakatagong kategorya: <ul><li><a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_date_auto-translated" title="Kategorya:CS1 maint: date auto-translated">CS1 maint: date auto-translated</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Webarchive_template_wayback_links" title="Kategorya:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Webarchive_template_archiveis_links" title="Kategorya:Webarchive template archiveis links">Webarchive template archiveis links</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_archived_copy_as_title" title="Kategorya:CS1 maint: archived copy as title">CS1 maint: archived copy as title</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:CS1_maint:_bot:_original_URL_status_unknown" title="Kategorya:CS1 maint: bot: original URL status unknown">CS1 maint: bot: original URL status unknown</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Lahat_ng_mga_artikulong_may_patay_na_panlabas_na_link" title="Kategorya:Lahat ng mga artikulong may patay na panlabas na link">Lahat ng mga artikulong may patay na panlabas na link</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Mga_artikulong_may_patay_na_panlabas_na_link_(Agosto_2021)" title="Kategorya:Mga artikulong may patay na panlabas na link (Agosto 2021)">Mga artikulong may patay na panlabas na link (Agosto 2021)</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Kategorya:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Mga_artikulong_naglalaman_ng_Sinaunang_Griyego" title="Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Sinaunang Griyego">Mga artikulong naglalaman ng Sinaunang Griyego</a></li><li><a href="/wiki/Kategorya:Pages_with_numeric_Bible_version_references" title="Kategorya:Pages with numeric Bible version references">Pages with numeric Bible version references</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Huling pagbabago: 07:55, 22 Mayo 2024.</li> <li id="footer-info-copyright">Magagamit ang teksto sa ilalim ng <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Lisensyang Creative Commons Attribution/Share-Alike</a>; maaaring mailapat ang karagdagang termino. Tingnan ang <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Takdang Gamit</a> para sa mga detalye.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Patakaran sa Pagkapribado</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Patungkol">Patungkol sa Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Pangkalahatang_pagtatanggi">Pagtatanggi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kodigo ng Paggawi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Mga Developer</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tl.wikipedia.org">Estadistika</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tungkol sa Cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Simbahang_Katolikong_Romano&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Itsura sa mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-9s56p","wgBackendResponseTime":209,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.968","walltime":"1.420","ppvisitednodes":{"value":7370,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":138614,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":8120,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":216682,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 835.213 1 -total"," 42.65% 356.241 2 Padron:Reflist"," 15.54% 129.762 10 Padron:Cite_book"," 13.89% 115.976 1 Padron:Lang"," 10.42% 87.012 3 Padron:Navbox"," 8.82% 73.674 1 Padron:Katolisismo"," 7.86% 65.649 17 Padron:Cite_web"," 4.95% 41.317 4 Padron:Quote"," 4.92% 41.126 38 Padron:Bibleverse"," 3.86% 32.257 1 Padron:Bibleverse-nb"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.374","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":18804872,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-664bf89c8-tvlr9","timestamp":"20241107131851","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Simbahang Katolikong Romano","url":"https:\/\/tl.wikipedia.org\/wiki\/Simbahang_Katolikong_Romano","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9592","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9592","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-03-24T07:33:38Z","dateModified":"2024-05-22T07:55:20Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/14\/Basilica_di_San_Pietro_%28notte%29.jpg"}</script> </body> </html>