CINXE.COM
Littérature française du XIXe siècle — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Littérature française du XIXe siècle — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"ba5a685d-8be6-4300-a9ab-f8dd2a98429b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Littérature_française_du_XIXe_siècle","wgTitle":"Littérature française du XIXe siècle","wgCurRevisionId":218623628,"wgRevisionId":218623628,"wgArticleId":1084877,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en anglais","Portail:Littérature française ou francophone/Articles liés","Portail:Littérature française/Articles liés","Portail:Littérature/Articles liés","Portail:France/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Poésie/Articles liés","Portail:France au XIXe siècle/Articles liés","Portail:XIXe siècle/Articles liés","Portail:Époque contemporaine/Articles liés", "Portail:Histoire/Articles liés","Littérature française du XIXe siècle","Histoire de la littérature française"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Littérature_française_du_XIXe_siècle","wgRelevantArticleId":1084877,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false, "wgWikibaseItemId":"Q839411","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP", "ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Littérature française du XIXe siècle — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Littérature_française_du_XIXe_siècle rootpage-Littérature_française_du_XIXe_siècle skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Litt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Litt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Litt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Litt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Contexte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Contexte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Contexte</span> </div> </a> <ul id="toc-Contexte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_richesse_littéraire_du_XIXe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_richesse_littéraire_du_XIXe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>La richesse littéraire du <span>XIX</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-La_richesse_littéraire_du_XIXe_siècle-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section La richesse littéraire du <span>XIX</span><sup>e</sup> siècle</span> </button> <ul id="toc-La_richesse_littéraire_du_XIXe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-La_poésie_du_XIXe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_poésie_du_XIXe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>La poésie du <span>XIX</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-La_poésie_du_XIXe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Le_romantisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_romantisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Le romantisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_romantisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_Parnasse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_Parnasse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>Le Parnasse</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_Parnasse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_poètes_de_la_fin_du_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_poètes_de_la_fin_du_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.3</span> <span>Les poètes de la fin du siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_poètes_de_la_fin_du_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Le_théâtre_du_XIXe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_théâtre_du_XIXe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Le théâtre du <span>XIX</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_théâtre_du_XIXe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_romans_du_XIXe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_romans_du_XIXe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Les romans du <span>XIX</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_romans_du_XIXe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Le_roman_du_moi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_roman_du_moi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Le roman du moi</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_roman_du_moi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_roman_historique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_roman_historique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.2</span> <span>Le roman historique</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_roman_historique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_roman_réaliste" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_roman_réaliste"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.3</span> <span>Le roman réaliste</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_roman_réaliste-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_roman_social" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_roman_social"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.4</span> <span>Le roman social</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_roman_social-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_roman_naturaliste" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_roman_naturaliste"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.5</span> <span>Le roman naturaliste</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_roman_naturaliste-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_nouvelle_et_le_conte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#La_nouvelle_et_le_conte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.6</span> <span>La nouvelle et le conte</span> </div> </a> <ul id="toc-La_nouvelle_et_le_conte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Liens connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Listes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Listes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.1</span> <span>Listes</span> </div> </a> <ul id="toc-Listes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Catégories" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Catégories"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.2</span> <span>Catégories</span> </div> </a> <ul id="toc-Catégories-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Littérature française du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 11 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-11" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">11 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%B9_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="الأدب الفرنسي في القرن التاسع عشر – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الأدب الفرنسي في القرن التاسع عشر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Lliteratura_del_Romanticismu_en_Francia" title="Lliteratura del Romanticismu en Francia – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Lliteratura del Romanticismu en Francia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_19%CE%BF%CF%85_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1" title="Γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/19th-century_French_literature" title="19th-century French literature – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="19th-century French literature" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Literatura_del_Romanticismo_en_Francia" title="Literatura del Romanticismo en Francia – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Literatura del Romanticismo en Francia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Literatura_do_Romanticismo_en_Francia" title="Literatura do Romanticismo en Francia – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Literatura do Romanticismo en Francia" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Letteratura_romantica_in_Francia" title="Letteratura romantica in Francia – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Letteratura romantica in Francia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/19%EC%84%B8%EA%B8%B0_%ED%94%84%EB%9E%91%EC%8A%A4_%EB%AC%B8%ED%95%99" title="19세기 프랑스 문학 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="19세기 프랑스 문학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Franse_literatuur_in_de_19e_eeuw" title="Franse literatuur in de 19e eeuw – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Franse literatuur in de 19e eeuw" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_XIX_%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0" title="Французская литература XIX века – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Французская литература XIX века" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_XIX_%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%82%D1%8F" title="Французька література XIX століття – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Французька література XIX століття" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q839411#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&oldid=218623628" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&id=218623628&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FLitt%25C3%25A9rature_fran%25C3%25A7aise_du_XIXe_si%25C3%25A8cle"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FLitt%25C3%25A9rature_fran%25C3%25A7aise_du_XIXe_si%25C3%25A8cle"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Litt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q839411" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg/250px-Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg/375px-Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg 2x" data-file-width="473" data-file-height="473" /></a><figcaption>Grands écrivains français du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</figcaption></figure> <p>La <b>littérature française du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</b> s'inscrit dans une période définie par deux dates repères : <a href="/wiki/1799" title="1799">1799</a>, date du coup d'État de <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">Bonaparte</a> qui instaure le <a href="/wiki/Consulat_(histoire_de_France)" title="Consulat (histoire de France)">Consulat</a> et met d'une certaine façon fin à la période révolutionnaire, et <a href="/wiki/1899" title="1899">1899</a>, moment de résolution des tensions de l'<a href="/wiki/Affaire_Dreyfus" title="Affaire Dreyfus">affaire Dreyfus</a> et de la menace du <a href="/wiki/Boulangisme" title="Boulangisme">boulangisme</a> et où s'imposent finalement les valeurs de la <a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(France)" title="Troisième République (France)"><abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr> République</a>. </p><p>La modernité littéraire s'affirme dans ce siècle à l'histoire mouvementée avec des courants marquants qui touchent tous les arts, comme le <a href="/wiki/Romantisme" title="Romantisme">romantisme</a>, le <a href="/wiki/R%C3%A9alisme_(litt%C3%A9rature)" title="Réalisme (littérature)">réalisme</a>, le <a href="/wiki/Naturalisme_(litt%C3%A9rature)" title="Naturalisme (littérature)">naturalisme</a> ou le <a href="/wiki/Symbolisme_(art)" title="Symbolisme (art)">symbolisme</a>. </p><p>Certains auteurs comme <a href="/wiki/Gustave_Flaubert" title="Gustave Flaubert">Flaubert</a> ou <a href="/wiki/Guy_de_Maupassant" title="Guy de Maupassant">Maupassant</a> ne veulent pas appartenir à un mouvement précis, et c'est pourquoi certaines œuvres se rapprochent d'un courant, et d'autres non. </p><p>Les œuvres de ce siècle sont multiples, particulièrement dans le domaine de la <a href="/wiki/Po%C3%A9sie" title="Poésie">poésie</a> (avec <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Lamartine</a>, <a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Vigny</a>, <a href="/wiki/Alfred_de_Musset" title="Alfred de Musset">Musset</a>, <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a>, <a href="/wiki/Baudelaire" class="mw-redirect" title="Baudelaire">Baudelaire</a>, <a href="/wiki/Rimbaud" class="mw-redirect" title="Rimbaud">Rimbaud</a>, <a href="/wiki/Paul_Verlaine" title="Paul Verlaine">Verlaine</a>, <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9" title="Stéphane Mallarmé">Mallarmé</a>…) comme dans le domaine du <a href="/wiki/Roman_(litt%C3%A9rature)" title="Roman (littérature)">roman</a> (avec <a href="/wiki/Stendhal" title="Stendhal">Stendhal</a>, <a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Balzac</a>, <a href="/wiki/Alexandre_Dumas" title="Alexandre Dumas">Dumas</a>, <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a>, <a href="/wiki/Flaubert" class="mw-redirect" title="Flaubert">Flaubert</a>, <a href="/wiki/Zola" class="mw-redirect" title="Zola">Zola</a>, <a href="/wiki/Maupassant" class="mw-redirect" title="Maupassant">Maupassant</a>, <a href="/wiki/Jules_Verne" title="Jules Verne">Verne</a>…) et dans une moindre mesure au théâtre avec le <a href="/wiki/Drame_romantique" title="Drame romantique">drame romantique</a> et ses épigones (avec <a href="/wiki/Alfred_de_Musset" title="Alfred de Musset">Musset</a>, <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a>, <a href="/wiki/Edmond_Rostand" title="Edmond Rostand">Edmond Rostand</a>…). </p><p>Siècle très riche aux œuvres qui sont, pour certaines, parfois très modernes dans leur forme (même si c'est surtout en fin de siècle, voire au début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle que la forme de certaines œuvres, comme les <a href="/wiki/Calligramme" title="Calligramme">calligrammes</a> d’<a href="/wiki/Guillaume_Apollinaire" title="Guillaume Apollinaire">Apollinaire</a>, révolutionneront l'art) ou dans leur fond (comme l'apparition du fantastique dans certains poèmes de <a href="/wiki/G%C3%A9rard_de_Nerval" title="Gérard de Nerval">Gérard de Nerval</a> ou la vision originale de Baudelaire sur les femmes ou l'automne, dans <a href="/wiki/Les_Fleurs_du_mal" title="Les Fleurs du mal"><i>Les Fleurs du Mal</i></a>) le <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle reste pour la littérature française un âge d'or de la poésie et du roman. </p><p>De nombreux chefs-d'œuvre nous laissent percevoir, au-delà des courants littéraires qui se succèdent, des auteurs aux fortes personnalités artistiques qui exercent une influence grandissante sur le peuple. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Contexte">Contexte</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Contexte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Contexte"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg/170px-Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg" decoding="async" width="170" height="284" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg/255px-Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg/340px-Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg 2x" data-file-width="3079" data-file-height="5135" /></a><figcaption><a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">Napoléon Ier</a> en 1812.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Genie_de_la_bastille2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Genie_de_la_bastille2.jpg/120px-Genie_de_la_bastille2.jpg" decoding="async" width="120" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Genie_de_la_bastille2.jpg/180px-Genie_de_la_bastille2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Genie_de_la_bastille2.jpg/240px-Genie_de_la_bastille2.jpg 2x" data-file-width="300" data-file-height="472" /></a><figcaption><a href="/wiki/G%C3%A9nie_de_la_Libert%C3%A9" class="mw-redirect" title="Génie de la Liberté">Génie de la Liberté</a> – <a href="/wiki/Colonne_de_Juillet" title="Colonne de Juillet">colonne de Juillet</a>.</figcaption></figure> <p>Ce siècle des Révolutions (<a href="/wiki/Restauration_fran%C3%A7aise" class="mw-redirect" title="Restauration française">Restauration</a> – <a href="/wiki/Trois_Glorieuses" title="Trois Glorieuses">Révolution de juillet 1830</a> et de <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise_de_1848" title="Révolution française de 1848">1848</a> – <a href="/wiki/Commune_de_Paris_(1871)" class="mw-redirect" title="Commune de Paris (1871)">Commune de Paris</a> en 1871) voit se succéder des systèmes politiques différents (<a href="/wiki/Premier_Empire" title="Premier Empire">Premier Empire</a> - monarchie d'Ancien Régime restaurée – <a href="/wiki/Monarchie_constitutionnelle" title="Monarchie constitutionnelle">monarchie constitutionnelle</a> – éphémère <a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(France)" title="Deuxième République (France)">IIe République</a> - <a href="/wiki/Second_Empire" title="Second Empire">Second Empire</a> – <a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(France)" title="Troisième République (France)"><abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr> République</a>) qui cherchent à répondre (ou à s'opposer) aux aspirations démocratiques nouvelles et aux transformations économiques qui s'accélèrent avec l'industrialisation, la colonisation et les conflits entre les puissances européennes<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg/120px-Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg" decoding="async" width="120" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg/180px-Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg/240px-Franz_Xaver_Winterhalter_Napoleon_III.jpg 2x" data-file-width="898" data-file-height="1400" /></a><figcaption><a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III">Napoléon III</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Julesferry.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Julesferry.jpg/120px-Julesferry.jpg" decoding="async" width="120" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Julesferry.jpg/180px-Julesferry.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Julesferry.jpg/240px-Julesferry.jpg 2x" data-file-width="277" data-file-height="373" /></a><figcaption><a href="/wiki/Jules_Ferry" title="Jules Ferry">Jules Ferry</a>.</figcaption></figure> <p>Les changements de société<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> sont extrêmement importants tout au long du siècle avec par exemple l'<a href="/wiki/Instruction_publique" title="Instruction publique">instruction publique</a> qui finit par devenir générale et qui, accompagnée par de remarquables progrès scientifiques et techniques, participe à l'évolution des mentalités. L'aristocratie et l'Église perdent peu à peu leurs positions de force et une société <a href="/wiki/La%C3%AFque" class="mw-redirect" title="Laïque">laïque</a> s'installe à la fin du siècle, marquée aussi par le poids croissant de la bourgeoisie et de la classe ouvrière qui s'affrontent. La <a href="/wiki/R%C3%A9publique" title="République">République</a> s'impose finalement à tous et vote des lois sociales tout en organisant les conquêtes coloniales et en préparant la revanche contre l'Allemagne. Les auteurs rendent compte de ces transformations dans leurs œuvres et pour une part d'entre eux s'engagent dans les camps politiques, progressistes (comme <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Lamartine</a>, <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a> ou <a href="/wiki/%C3%89mile_Zola" title="Émile Zola">Zola</a>) ou parfois réactionnaires comme <a href="/wiki/Maurice_Barr%C3%A8s" title="Maurice Barrès">Maurice Barrès</a>, ou <a href="/wiki/L%C3%A9on_Daudet" title="Léon Daudet">Léon Daudet</a> (<i>Le Stupide <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</i>). Ils se rejoignent cependant souvent pour exalter la figure de l'artiste libre contre le bourgeois vulgaire et matérialiste, en créant le mythe de l'artiste bohème et rejeté qu'illustre notamment la figure du peintre ou du poète maudit. Alors que la grande majorité des écrivains du <a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIe siècle"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> étaient des courtisans à la recherche de <a href="/wiki/M%C3%A9c%C3%A9nat" title="Mécénat">mécénats</a> et de protections, ce siècle est emblématique d'une nouvelle éthique de vérité (contre la morale religieuse sous la Restauration ou la morale bourgeoise qui prévaut sous le second Empire) de l'écrivain, exprimée à l'origine par <a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, consistant en son autonomisation progressive par rapport aux pouvoirs (politiques, religieux). Cette éthique se construit dans le cadre de la lutte pour la <a href="/wiki/Libert%C3%A9_d%27expression" title="Liberté d'expression">liberté d'expression</a> et l'avènement d'un régime de <a href="/wiki/Libert%C3%A9_de_presse" class="mw-redirect" title="Liberté de presse">liberté de presse</a> avec en corollaire une responsabilité accrue de ces écrivains dont les pouvoirs veulent désormais qu'ils répondent de leurs œuvres : ce siècle est marqué par des procès littéraires et des emprisonnements dont l'écrivain (comme <a href="/wiki/Flaubert" class="mw-redirect" title="Flaubert">Flaubert</a>, <a href="/wiki/Paul-Louis_Courier" title="Paul-Louis Courier">Paul-Louis Courier</a>, <a href="/wiki/Pierre-Jean_de_B%C3%A9ranger" title="Pierre-Jean de Béranger">Pierre-Jean de Béranger</a>) en fait un titre de gloire<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Dans le domaine des arts, en France, à côté d'un <a href="/wiki/N%C3%A9o-classicisme" title="Néo-classicisme">néo-classicisme</a> officiel et académique (allant parfois jusqu'à l'art pompier), on retrouve les grands courants esthétiques du siècle comme le <a href="/wiki/Musique_romantique" title="Musique romantique">romantisme</a> avec <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Delacroix" title="Eugène Delacroix">Delacroix</a> ou <a href="/wiki/Berlioz" class="mw-redirect" title="Berlioz">Berlioz</a> et, plus tard, le <a href="/wiki/R%C3%A9alisme_(peinture)" title="Réalisme (peinture)">réalisme</a> avec <a href="/wiki/Gustave_Courbet" title="Gustave Courbet">Courbet</a> et, à la même période, en musique <a href="/wiki/Gounod" class="mw-redirect" title="Gounod">Gounod</a>, Delibes et <a href="/wiki/Bizet" class="mw-redirect" title="Bizet">Bizet</a>. Dans les dernières années du Second Empire s'impose peu à peu l'<a href="/wiki/Impressionnisme" title="Impressionnisme">Impressionnisme</a> auquel on peut rattacher <a href="/wiki/Edouard_Manet" class="mw-redirect" title="Edouard Manet">Manet</a>, <a href="/wiki/Claude_Monet" title="Claude Monet">Monet</a> ou <a href="/wiki/Auguste_Renoir" title="Auguste Renoir">Renoir</a>, pour ne citer que les plus grands. La fin du siècle est plus diverse avec des mouvements comme le <a href="/wiki/Pointillisme" title="Pointillisme">pointillisme</a> ou le groupe des <a href="/wiki/Nabi_(peinture)" title="Nabi (peinture)">Nabis</a> et des personnalités comme <a href="/wiki/Paul_C%C3%A9zanne" title="Paul Cézanne">Cézanne</a>, <a href="/wiki/Paul_Gauguin" title="Paul Gauguin">Gauguin</a> ou <a href="/wiki/Vincent_van_Gogh" title="Vincent van Gogh">Van Gogh</a>, ou du sculpteur <a href="/wiki/Auguste_Rodin" title="Auguste Rodin">Rodin</a>, alors que <a href="/wiki/Gabriel_Faur%C3%A9" title="Gabriel Fauré">Gabriel Fauré</a>, <a href="/wiki/Camille_Saint-Sa%C3%ABns" title="Camille Saint-Saëns">Camille Saint-Saëns</a>, Jules Massenet puis <a href="/wiki/Claude_Debussy" title="Claude Debussy">Claude Debussy</a> dominent la composition musicale française. </p><p>Pour avoir un panorama littéraire du siècle précédent on se reportera à <a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XVIIIe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XVIIIe siècle">Littérature française du XVIIIe siècle</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_richesse_littéraire_du_XIXe_siècle"><span id="La_richesse_litt.C3.A9raire_du_XIXe_si.C3.A8cle"></span>La richesse littéraire du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : La richesse littéraire du XIXe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : La richesse littéraire du XIXe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_poésie_du_XIXe_siècle"><span id="La_po.C3.A9sie_du_XIXe_si.C3.A8cle"></span>La poésie du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : La poésie du XIXe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : La poésie du XIXe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_romantisme">Le romantisme</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Le romantisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Le romantisme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Lamartine,_par_Decaisne.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Lamartine%2C_par_Decaisne.jpg/120px-Lamartine%2C_par_Decaisne.jpg" decoding="async" width="120" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Lamartine%2C_par_Decaisne.jpg/180px-Lamartine%2C_par_Decaisne.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Lamartine%2C_par_Decaisne.jpg/240px-Lamartine%2C_par_Decaisne.jpg 2x" data-file-width="842" data-file-height="1280" /></a><figcaption><a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Lamartine</a>.</figcaption></figure> <p>Le <a href="/wiki/Romantisme" title="Romantisme">romantisme</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> nourrit toute la première moitié du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle et pour la poésie plus précisément les années 1820- 1850 : par convention, des <i><a href="/wiki/M%C3%A9ditations_po%C3%A9tiques" title="Méditations poétiques">Méditations poétiques</a></i> de <a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Lamartine</a>, en 1820, aux <i><a href="/wiki/Les_Contemplations" title="Les Contemplations">Contemplations</a></i> de <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> en 1856. Le romantisme naît en réaction aux Lumières et à leurs idées : face à la science et la raison, les Romantiques prônent l'expression exaltée des sentiments. Face à l'industrialisation, les Romantiques mettent en avant une nature vierge et sauvage : en effet, les Romantiques sont pour la plupart allés en Amérique ou en Orient, et ils se sont donc inspirés de leurs voyages. Enfin, face au refus de la religion catholique des Lumières et de la Révolution, les héros romantiques vivent de nombreuses aventures mystiques, et découvrent la beauté de la religion. </p><p>Aussi, le mouvement européen fait une place toute particulière au <a href="/wiki/Lyrisme" title="Lyrisme">lyrisme</a> et à l'effusion du moi avec un goût marqué pour la mélancolie : les poètes vont donc exprimer leur mal de vivre et leurs souffrances affectives en méditant sur la mort, sur <a href="/wiki/Dieu" title="Dieu">Dieu</a>, sur l'amour (la plupart du temps déçu par la mort ou la séparation), la fuite du temps, ainsi que sur la gloire, et au-delà de ces thèmes lyriques traditionnels sur la fonction du poète (<a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a>) et sur une perception plus originale du fantastique avec <a href="/wiki/G%C3%A9rard_de_Nerval" title="Gérard de Nerval">Gérard de Nerval</a>, <a href="/wiki/Charles_Nodier" title="Charles Nodier">Charles Nodier</a> ou <a href="/wiki/Aloysius_Bertrand" title="Aloysius Bertrand">Aloysius Bertrand</a>. </p><p>Au-delà des thèmes conventionnels<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, les poètes romantiques revendiqueront un assouplissement de l'expression versifiée à la recherche d'une plus grande musicalité et de quelques audaces dans les mots et dans les images<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, chez <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> en particulier. </p><p>Cette recherche de nouveauté se concrétisera aussi par « l'invention » du poème en prose par <a href="/wiki/Aloysius_Bertrand" title="Aloysius Bertrand">Aloysius Bertrand</a> (1807 - 1841) dans <i><a href="/wiki/Gaspard_de_la_nuit_(po%C3%A8me)" class="mw-redirect" title="Gaspard de la nuit (poème)">Gaspard de la nuit</a></i>, publié en 1842 après sa mort, où il nous fait entrer dans un monde onirique, et qui initie une forme que reprendront plus tard <a href="/wiki/Charles_Baudelaire" title="Charles Baudelaire">Baudelaire</a> et <a href="/wiki/Arthur_Rimbaud" title="Arthur Rimbaud">Rimbaud</a>. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Kinson(AttribueA)AlfredDeVigny.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Kinson%28AttribueA%29AlfredDeVigny.JPG/120px-Kinson%28AttribueA%29AlfredDeVigny.JPG" decoding="async" width="120" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Kinson%28AttribueA%29AlfredDeVigny.JPG/180px-Kinson%28AttribueA%29AlfredDeVigny.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Kinson%28AttribueA%29AlfredDeVigny.JPG/240px-Kinson%28AttribueA%29AlfredDeVigny.JPG 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1478" /></a><figcaption><a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Vigny</a>.</figcaption></figure> <p>Poésie de la sensibilité et d'une certaine musicalité, la <a href="/wiki/Po%C3%A9sie_romantique" title="Poésie romantique">poésie romantique</a> se plaît dans des poèmes plutôt longs que la génération suivante trouvera pesante, oratoire, bavarde et convenue (<a href="/wiki/Arthur_Rimbaud" title="Arthur Rimbaud">Rimbaud</a> parlera de « la forme vieille »<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), avec des exceptions notoires comme <a href="/wiki/G%C3%A9rard_de_Nerval" title="Gérard de Nerval">Nerval</a> et son recueil des <i>Chimères</i> (1854) ; certains poèmes de cette période constituent cependant des pièces de référence qui touchent encore le lecteur d'aujourd'hui. </p><p>Néanmoins, le Romantisme sera très critiqué dans la seconde moitié du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. De grands auteurs comme Maupassant ou Flaubert ironiseront souvent sur la religion et le Romantisme. On peut par exemple citer <i>Une vie</i> de Maupassant ou <i>Madame Bovary</i> de Flaubert, qui tournent en ridicule la religion et le Romantisme. </p><p>Mentionnons les œuvres principales de cette époque romantique marquée par une création abondante : </p><p><a href="/wiki/Alphonse_de_Lamartine" title="Alphonse de Lamartine">Alphonse de Lamartine</a> (1790-1869) : l'initiateur, lyrique et religieux. Recueil : <i><a href="/wiki/M%C3%A9ditations_Po%C3%A9tiques" class="mw-redirect" title="Méditations Poétiques">Méditations poétiques</a></i> (1820) (poèmes : <i>Le lac</i> - <i>Le vallon.</i>…) - <i>Harmonies Poétiques et Religieuses</i> (1830). </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bonnat_Hugo001z.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Bonnat_Hugo001z.jpg/120px-Bonnat_Hugo001z.jpg" decoding="async" width="120" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Bonnat_Hugo001z.jpg/180px-Bonnat_Hugo001z.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Bonnat_Hugo001z.jpg/240px-Bonnat_Hugo001z.jpg 2x" data-file-width="3162" data-file-height="3983" /></a><figcaption><a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Alfred_de_Musset" title="Alfred de Musset">Alfred de Musset</a> (1810-1857) sensible et émouvant : <i><a href="/wiki/Les_Nuits" title="Les Nuits">Les Nuits</a></i> (1835-1837). </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg/120px-F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg" decoding="async" width="120" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg/180px-F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg/240px-F%C3%A9lix_Nadar_1820-1910_portraits_G%C3%A9rard_de_Nerval.jpg 2x" data-file-width="3145" data-file-height="4364" /></a><figcaption><a href="/wiki/G%C3%A9rard_de_Nerval" title="Gérard de Nerval">Nerval</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Alfred de Vigny</a> (1797-1863), métaphysique et sombre : <i><a href="/wiki/Les_Destin%C3%A9es" title="Les Destinées">Les Destinées</a></i> (1864) (poèmes : <i>Le cor</i> - <i>Moïse</i> - <i><a href="/wiki/La_Mort_du_loup" title="La Mort du loup">La Mort du loup</a></i> - <i><a href="/wiki/La_Maison_du_berger" title="La Maison du berger">La Maison du berger</a></i>…). </p><p><a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> (1802-1885) couvre tout le siècle avec sa poésie multiforme. Recueils : <i><a href="/wiki/Les_Orientales" title="Les Orientales">Les Orientales</a></i> (1829) (poème : <i>Les Djinns</i>) - <i><a href="/wiki/Les_Feuilles_d%27automne" title="Les Feuilles d'automne">Les Feuilles d'automne</a></i> (1831) (<i>Ce siècle avait deux ans</i>…) - <i><a href="/wiki/Les_Chants_du_cr%C3%A9puscule" title="Les Chants du crépuscule">Les Chants du crépuscule</a></i> (1835) (<i>Les Semailles</i>) - <i><a href="/wiki/Les_Voix_int%C3%A9rieures" title="Les Voix intérieures">Les Voix intérieures</a></i> (1837) (<i>A Eugène, vicomte H.</i>) - <i><a href="/wiki/Les_Rayons_et_les_Ombres" title="Les Rayons et les Ombres">Les Rayons et les Ombres</a></i> (1840) (<i>Fonction du poète</i> - <i>Tristesse d'Olympio</i> - <i><a href="/wiki/Oceano_Nox" title="Oceano Nox">Oceano Nox</a></i>) - <i><a href="/wiki/Les_Ch%C3%A2timents" title="Les Châtiments">Les Châtiments</a></i> (1853) (<i>O Soldats de l'an deux !</i> - <i>Souvenir de la nuit du 4</i> - <i>L'expiation</i> : « Il neigeait…/Waterloo ») - <i><a href="/wiki/Les_Contemplations" title="Les Contemplations">Les Contemplations</a></i> (1856) (<i>Demain dès l'aube</i>… - <i>A Villequier</i> - <i>Le Mendiant</i> - <i>Ce que dit la bouche d'ombre</i>) - <i><a href="/wiki/La_L%C3%A9gende_des_Si%C3%A8cles" class="mw-redirect" title="La Légende des Siècles">La Légende des Siècles</a></i> (1859-1883) (<i>La conscience : Caïn</i> - <i>Booz endormi</i> - <i>L'aigle du casque</i> - <i>Les Pauvres gens</i>). </p><p><a href="/wiki/G%C3%A9rard_de_Nerval" title="Gérard de Nerval">Gérard de Nerval</a> (1808 – 1855), dense et mystérieux : <i><a href="/wiki/Les_Chim%C3%A8res" class="mw-redirect" title="Les Chimères">Les Chimères</a></i> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_Parnasse">Le Parnasse</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Le Parnasse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Le Parnasse"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'influence du <a href="/wiki/Parnasse_(po%C3%A9sie)" title="Parnasse (poésie)">Parnasse</a> n'est pas à négliger : la densité et l'expressivité seront retenues par les poètes suivants et c'est d'ailleurs à <a href="/wiki/Th%C3%A9ophile_Gautier" title="Théophile Gautier">Théophile Gautier</a> que <a href="/wiki/Baudelaire" class="mw-redirect" title="Baudelaire">Baudelaire</a> dédiera <i><a href="/wiki/Les_Fleurs_du_mal" title="Les Fleurs du mal">Les Fleurs du mal</a></i> et à <a href="/wiki/Th%C3%A9odore_de_Banville" title="Théodore de Banville">Théodore de Banville</a> que le jeune <a href="/wiki/Rimbaud" class="mw-redirect" title="Rimbaud">Rimbaud</a> écrira en 1870. Le recueil tardif des <i>Trophées</i> de <a href="/wiki/Jos%C3%A9-Maria_de_Heredia" title="José-Maria de Heredia">José-Maria de Heredia</a> en 1893 témoigne aussi de la pérennité de l'approche parnassienne, symbolisée par la forme contraignante du <a href="/wiki/Sonnet" title="Sonnet">sonnet</a>. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:%C3%89tienne_Carjat,_Portrait_of_Charles_Baudelaire,_circa_1862.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/%C3%89tienne_Carjat%2C_Portrait_of_Charles_Baudelaire%2C_circa_1862.jpg/120px-%C3%89tienne_Carjat%2C_Portrait_of_Charles_Baudelaire%2C_circa_1862.jpg" decoding="async" width="120" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/%C3%89tienne_Carjat%2C_Portrait_of_Charles_Baudelaire%2C_circa_1862.jpg/180px-%C3%89tienne_Carjat%2C_Portrait_of_Charles_Baudelaire%2C_circa_1862.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/%C3%89tienne_Carjat%2C_Portrait_of_Charles_Baudelaire%2C_circa_1862.jpg/240px-%C3%89tienne_Carjat%2C_Portrait_of_Charles_Baudelaire%2C_circa_1862.jpg 2x" data-file-width="2851" data-file-height="3600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Baudelaire" class="mw-redirect" title="Baudelaire">Baudelaire</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Charles_Baudelaire" title="Charles Baudelaire">Charles Baudelaire</a> (1821 – 1867) est l'un des poètes majeurs du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. Associant le souci formel des poèmes courts (ou plutôt courts) et le réalisme (<i>Une charogne</i> – <i>Tableaux parisiens</i>…) à l'expression d'une angoisse existentielle partagée entre le Spleen et l'Idéal (<i>Harmonie du soir</i> – <i>La cloche fêlée</i> – <i>La Mort des pauvres)</i>, il a su réussir une « alchimie poétique » exemplaire en extrayant <i><a href="/wiki/Les_Fleurs_du_mal" title="Les Fleurs du mal">Les Fleurs du mal</a></i> dans son recueil publié en 1857 (condamné partiellement pour outrage aux bonnes mœurs et à la morale publique) qui contient ce vers révélateur : « Tu m'as donné ta boue et j'en ai fait de l'or ». Poète du monde réel et de la beauté, du bonheur et de la souffrance, de la morbidité et du péché, il a en grande partie fondé le type du poète tourmenté et inadapté au monde. Baudelaire a également donné au poème en prose sa notoriété avec ses <i><a href="/wiki/Petits_po%C3%A8mes_en_prose" class="mw-redirect" title="Petits poèmes en prose">Petits poèmes en prose</a></i> (<i>Le port</i> – <i>Un hémisphère dans une chevelure</i>…)<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Les_poètes_de_la_fin_du_siècle"><span id="Les_po.C3.A8tes_de_la_fin_du_si.C3.A8cle"></span>Les poètes de la fin du siècle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Les poètes de la fin du siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Les poètes de la fin du siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg/120px-Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg" decoding="async" width="120" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg/180px-Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg/240px-Carjat_Arthur_Rimbaud_1872_n2.jpg 2x" data-file-width="382" data-file-height="583" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rimbaud" class="mw-redirect" title="Rimbaud">Rimbaud</a>.</figcaption></figure> <p>Les figures de <a href="/wiki/Paul_Verlaine" title="Paul Verlaine">Verlaine</a> (1844 – 1896) et de <a href="/wiki/Rimbaud" class="mw-redirect" title="Rimbaud">Rimbaud</a> (1854 – 1891) prolongent le type du poète maudit par leurs vies hors des normes sociales. Si <a href="/wiki/Arthur_Rimbaud" title="Arthur Rimbaud">Arthur Rimbaud</a> (<i><a href="/wiki/Une_saison_en_enfer" title="Une saison en enfer">Une saison en enfer</a></i> - <i>Illuminations</i>) reste comme le « voleur de feu », le voyant et l'aventurier éphémère de la poésie avec ses fulgurances et ses révoltes, <a href="/wiki/Paul_Verlaine" title="Paul Verlaine">Paul Verlaine</a>, avec une œuvre plus longue, est associé à la musicalité, au lyrisme mélancolique et à une sorte d'<a href="/wiki/Impressionnisme" title="Impressionnisme">impressionnisme</a> avec son art de la nuance, « Sans rien en lui qui pèse ou qui pose ». (<i><a href="/wiki/Po%C3%A8mes_saturniens" title="Poèmes saturniens">Poèmes saturniens</a></i> – <i><a href="/wiki/Les_F%C3%AAtes_galantes_(recueil_de_Verlaine)" class="mw-redirect" title="Les Fêtes galantes (recueil de Verlaine)">Les Fêtes galantes</a></i> – <i><a href="/wiki/Sagesse_(Verlaine)" title="Sagesse (Verlaine)">Sagesse</a></i>...). On peut leur adjoindre <a href="/wiki/Lautr%C3%A9amont" title="Lautréamont">Lautréamont</a> (1846 – 1870) qui laisse inachevé <i><a href="/wiki/Les_Chants_de_Maldoror" title="Les Chants de Maldoror">Les Chants de Maldoror</a></i>, prose flamboyante de révolte contre Dieu et la société que découvriront les Surréalistes. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_(Manet).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_%28Manet%29.jpg/120px-Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_%28Manet%29.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_%28Manet%29.jpg/180px-Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_%28Manet%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_%28Manet%29.jpg/240px-Portrait_of_St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9_%28Manet%29.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="599" /></a><figcaption><a href="/wiki/St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9" title="Stéphane Mallarmé">Mallarmé</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/St%C3%A9phane_Mallarm%C3%A9" title="Stéphane Mallarmé">Mallarmé</a> (1842 – 1898) recherche quant à lui le raffinement et la concision parfois hermétique dans une œuvre rare (<i><a href="/wiki/L%27Apr%C3%A8s-midi_d%27un_faune" title="L'Après-midi d'un faune">L'Après-midi d'un faune</a></i> - <i>Poésies</i>, regroupement posthume) qui influencera <a href="/wiki/Paul_Val%C3%A9ry" title="Paul Valéry">Paul Valéry</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les années 1880 voient s'affirmer des courants aux contours incertains comme le <a href="/wiki/D%C3%A9cadentisme" title="Décadentisme">décadentisme</a> et le <a href="/wiki/Symbolisme_(art)" title="Symbolisme (art)">symbolisme</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui ont en commun l'éclatement de la forme poétique avec l'utilisation du vers libre et le refus du prosaïsme au bénéfice de la suggestion avec un goût pour le raffinement et l'irrationnel. On peut citer les noms de <a href="/wiki/Jean_Mor%C3%A9as" title="Jean Moréas">Jean Moréas</a>, <a href="/wiki/Henri_de_R%C3%A9gnier" title="Henri de Régnier">Henri de Régnier</a>, <a href="/wiki/Albert_Samain" title="Albert Samain">Albert Samain</a>, <a href="/wiki/Georges_Rodenbach" title="Georges Rodenbach">Georges Rodenbach</a>. La fantaisie de <a href="/wiki/Charles_Cros" title="Charles Cros">Charles Cros</a> et <a href="/wiki/Jules_Laforgue" title="Jules Laforgue">Jules Laforgue</a>, n'est parfois pas si loin des chansons d'<a href="/wiki/Aristide_Bruant" title="Aristide Bruant">Aristide Bruant</a>, lui-même lointain successeur de <a href="/wiki/Pierre-Jean_de_B%C3%A9ranger" title="Pierre-Jean de Béranger">Béranger</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_théâtre_du_XIXe_siècle"><span id="Le_th.C3.A9.C3.A2tre_du_XIXe_si.C3.A8cle"></span>Le théâtre du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Le théâtre du XIXe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Le théâtre du XIXe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre" title="Théâtre">théâtre</a> devient un divertissement pour toutes les couches sociales au cours du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle avec une grande variété de salles et de genres. C'est aussi l'époque de l'extraordinaire célébrité des comédiens comme <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Joseph_Talma" title="François-Joseph Talma">François-Joseph Talma</a>, <a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9rick_Lema%C3%AEtre" title="Frédérick Lemaître">Frédérick Lemaître</a> (cf. le film de <a href="/wiki/Marcel_Carn%C3%A9" title="Marcel Carné">Marcel Carné</a> <i>Les Enfants du Paradis</i>), Marie Dorval, Rachel et plus tard <a href="/wiki/Sarah_Bernhardt" title="Sarah Bernhardt">Sarah Bernhardt</a>. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Alfred_de_musset.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Alfred_de_musset.jpg/120px-Alfred_de_musset.jpg" decoding="async" width="120" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Alfred_de_musset.jpg/180px-Alfred_de_musset.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Alfred_de_musset.jpg/240px-Alfred_de_musset.jpg 2x" data-file-width="592" data-file-height="857" /></a><figcaption><a href="/wiki/Alfred_de_Musset" title="Alfred de Musset">Musset</a>.</figcaption></figure> <p>Le texte de théâtre connaît cependant un nouveau souffle avec le <a href="/wiki/Drame_romantique" title="Drame romantique">drame romantique</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui s'impose durant une décennie de 1830 à 1840. Il est théorisé par <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a> dans la <i>Préface de Cromwell</i>, qui paraît en 1827. </p><p>Il prône une esthétique de la sensibilité ainsi que le rejet des règles classiques de lieu et de temps. Aussi, Hugo veut un mélange des genres et des tons : c'est-à-dire le mélange entre la comédie et la tragédie : la définition du drame pour Hugo. </p><p>Il recherche la couleur locale en plaçant ses drames aux <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles dans des pays exotiques (Espagne, Italie), afin de faire voyager le spectateur et d'établir une critique feinte de la société française. </p><p>Enfin, Hugo mélange le <i>sublime (</i>du personnage, dans ses actes ou exploit par exemple) et le <i>grotesque</i> (de sa condition sociale), et cette dualité se veut vraisemblable : elle est censée représenter l'Homme dans sa pleine nature. </p><p>Les principales œuvres de cette période sont : <i><a href="/wiki/Hernani" title="Hernani">Hernani</a></i> (1830) et <i><a href="/wiki/Ruy_Blas" title="Ruy Blas">Ruy Blas</a></i> (1838) de Victor Hugo, <i><a href="/wiki/On_ne_badine_pas_avec_l%27amour" title="On ne badine pas avec l'amour">On ne badine pas avec l'amour</a></i> (1834) et <i><a href="/wiki/Lorenzaccio" title="Lorenzaccio">Lorenzaccio</a></i> (1834 - non représenté) de <a href="/wiki/Alfred_de_Musset" title="Alfred de Musset">Musset</a>, <i><a href="/wiki/Chatterton_(pi%C3%A8ce_de_th%C3%A9%C3%A2tre)" title="Chatterton (pièce de théâtre)">Chatterton</a></i> (1835) de <a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Vigny</a>, <i><a href="/wiki/Kean_(Dumas)" title="Kean (Dumas)">Kean</a></i> (1831) et <i><a href="/wiki/La_Tour_de_Nesle" title="La Tour de Nesle">La Tour de Nesle</a></i> (1832) d'<a href="/wiki/Alexandre_Dumas_p%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Alexandre Dumas père">Alexandre Dumas père</a>; et un peu plus tard, <i><a href="/wiki/La_Dame_aux_cam%C3%A9lias" title="La Dame aux camélias">La Dame aux camélias</a></i> d'<a href="/wiki/Alexandre_Dumas_fils" class="mw-redirect" title="Alexandre Dumas fils">Alexandre Dumas fils</a> (adapté en 1852 de son propre roman). </p><p>Le <a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre_romantique" title="Théâtre romantique">théâtre romantique</a>, complexe à représenter et passé de mode, cédera ensuite la place au <a href="/wiki/M%C3%A9lodrame_(th%C3%A9%C3%A2tre)" title="Mélodrame (théâtre)">mélodrame</a> aux effets forcés avec rebondissements et victoire des bons sur les méchants qui en feront un genre populaire à grand succès, mais que ne retient guère l'histoire littéraire<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>D'autres formes de théâtre vont cohabiter dans la suite du siècle, par exemple le <a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre_de_boulevard" title="Théâtre de boulevard">théâtre de boulevard</a> avec le <a href="/wiki/Vaudeville_(th%C3%A9%C3%A2tre)" class="mw-redirect" title="Vaudeville (théâtre)">vaudeville</a> qui associe divertissement et satire conventionnelle et qu'illustrent <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Labiche" title="Eugène Labiche">Labiche</a>, <a href="/wiki/Courteline" class="mw-redirect" title="Courteline">Courteline</a> ou <a href="/wiki/Feydeau" class="mw-redirect" title="Feydeau">Feydeau</a>. Le théâtre musical s'installera lui aussi dans la deuxième moitié du siècle avec l'<a href="/wiki/Op%C3%A9rette" title="Opérette">opérette</a> et l'<a href="/wiki/Op%C3%A9ra_comique" class="mw-redirect" title="Opéra comique">opéra comique</a> que représentent bien les œuvres d'<a href="/wiki/Offenbach" class="mw-redirect" title="Offenbach">Offenbach</a>. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Edmond_Rostand.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Edmond_Rostand.jpg/120px-Edmond_Rostand.jpg" decoding="async" width="120" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Edmond_Rostand.jpg/180px-Edmond_Rostand.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Edmond_Rostand.jpg/240px-Edmond_Rostand.jpg 2x" data-file-width="1530" data-file-height="2157" /></a><figcaption><a href="/wiki/Edmond_Rostand" title="Edmond Rostand">Edmond Rostand</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg/120px-Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg" decoding="async" width="120" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg/180px-Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg/240px-Premi%C3%A8re_Ubu_Roi.jpg 2x" data-file-width="512" data-file-height="644" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Ubu_roi" title="Ubu roi">Ubu roi</a></i> – <a href="/wiki/Alfred_Jarry" title="Alfred Jarry">Alfred Jarry</a></figcaption></figure> <p>L'histoire littéraire garde le souvenir de tentatives de renouvellement à la fin du siècle comme le <a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre-Libre" title="Théâtre-Libre">Théâtre-Libre</a> et le <a href="/w/index.php?title=Th%C3%A9%C3%A2tre_naturaliste&action=edit&redlink=1" class="new" title="Théâtre naturaliste (page inexistante)">théâtre naturaliste</a> et son regard sombre sur le monde contemporain (<a href="/wiki/Henry_Becque" title="Henry Becque">Henry Becque</a> : <i><a href="/wiki/Les_Corbeaux_(th%C3%A9%C3%A2tre)" class="mw-redirect" title="Les Corbeaux (théâtre)">Les Corbeaux</a></i> - 1882, <a href="/wiki/Octave_Mirbeau" title="Octave Mirbeau">Octave Mirbeau</a> : <i><a href="/wiki/Les_affaires_sont_les_affaires_(pi%C3%A8ce_de_th%C3%A9%C3%A2tre)" title="Les affaires sont les affaires (pièce de théâtre)">Les affaires sont les affaires</a></i> - 1903) ou le <a href="/w/index.php?title=Th%C3%A9%C3%A2tre_symboliste&action=edit&redlink=1" class="new" title="Théâtre symboliste (page inexistante)">théâtre symboliste</a> avec sa force de suggestion et ses correspondances poétiques (<i><a href="/wiki/Pell%C3%A9as_et_M%C3%A9lisande" title="Pelléas et Mélisande">Pelléas et Mélisande</a></i> de <a href="/wiki/Maurice_Maeterlinck" title="Maurice Maeterlinck">Maeterlinck</a> en 1892 que mettra en musique <a href="/wiki/Claude_Debussy" title="Claude Debussy">Debussy</a>)<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>On retient également quelques autres aspects originaux de la période comme le théâtre de provocation burlesque d'<a href="/wiki/Alfred_Jarry" title="Alfred Jarry">Alfred Jarry</a> (<i><a href="/wiki/Ubu_roi" title="Ubu roi">Ubu roi</a></i> – 1888), le théâtre à la fois lyrique et épique, d'<a href="/wiki/Edmond_Rostand" title="Edmond Rostand">Edmond Rostand</a> avec ses alexandrins flamboyants (<i><a href="/wiki/Cyrano_de_Bergerac_(Rostand)" title="Cyrano de Bergerac (Rostand)">Cyrano de Bergerac</a></i> -1899, <i><a href="/wiki/L%27Aiglon" title="L'Aiglon">L'Aiglon</a></i> - 1900) ou les premières œuvres, catholiques et patriotiques, de <a href="/wiki/Charles_P%C3%A9guy" title="Charles Péguy">Charles Péguy</a> (<i>Jeanne d'Arc</i> - 1897). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_romans_du_XIXe_siècle"><span id="Les_romans_du_XIXe_si.C3.A8cle"></span>Les romans du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Les romans du XIXe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Les romans du XIXe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Roman_(litt%C3%A9rature)" title="Roman (littérature)">roman</a> va devenir le genre dominant par sa diffusion massive entretenue par l'instruction publique croissante et le développement de la <a href="/wiki/Presse_%C3%A9crite" title="Presse écrite">presse</a> et des <a href="/wiki/Roman-feuilleton" title="Roman-feuilleton">feuilletons</a> dans la deuxième moitié du siècle. La plupart des romanciers sont issus de la bourgeoisie et vivent désormais de leur plume (parfois très bien comme Hugo, Maupassant ou Zola…). Le roman devient un genre attrape-tout autour d'une base minimum : récit en prose, d'une longueur relativement importante, comportant une part d’imaginaire et s'attachant à des moments de vie des personnages. La typologie est évidemment discutée mais quelques grandes lignes de force sont bien définies<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_roman_du_moi">Le roman du moi</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Le roman du moi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Le roman du moi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg/120px-Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg" decoding="async" width="120" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg/180px-Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg/240px-Anne-Louis_Girodet-Trioson_006.jpg 2x" data-file-width="1243" data-file-height="1723" /></a><figcaption><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">Chateaubriand</a></figcaption></figure> <p>Voisin de l'<a href="/wiki/Autobiographie" title="Autobiographie">autobiographie</a> qu'illustre l'imposant <i>Mémoires d'outre-tombe</i> de <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">Chateaubriand</a> (1848), le roman autobiographique à la première personne marque le début du siècle avec le goût pour la confession intime cachée derrière un prête-nom, en associant lyrisme et narcissisme pour explorer le mal de vivre d'une génération. Il constitue l'un des apports importants du <a href="/wiki/Romantisme" title="Romantisme">romantisme</a> à la littérature avec des œuvres personnelles comme <i><a href="/wiki/Ren%C3%A9_(roman)" title="René (roman)">René</a></i> (<a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Ren%C3%A9_de_Chateaubriand" title="François-René de Chateaubriand">Chateaubriand</a> -1802), <i><a href="/wiki/Corinne_ou_l%27Italie" title="Corinne ou l'Italie">Corinne</a></i> (<a href="/wiki/Madame_de_Sta%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Madame de Staël">Madame de Staël</a> -1807), <i><a href="/wiki/Adolphe_(roman)" title="Adolphe (roman)">Adolphe</a></i> (<a href="/wiki/Benjamin_Constant" title="Benjamin Constant">Benjamin Constant</a> -1816) ou <i><a href="/wiki/La_Confession_d%27un_enfant_du_si%C3%A8cle_(roman)" title="La Confession d'un enfant du siècle (roman)">La Confession d'un enfant du siècle</a></i> (<a href="/wiki/Alfred_de_Musset" title="Alfred de Musset">Musset</a> – 1836). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_roman_historique">Le roman historique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Le roman historique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Le roman historique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Alexandre_Dumas.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Alexandre_Dumas.jpg/120px-Alexandre_Dumas.jpg" decoding="async" width="120" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Alexandre_Dumas.jpg/180px-Alexandre_Dumas.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Alexandre_Dumas.jpg/240px-Alexandre_Dumas.jpg 2x" data-file-width="516" data-file-height="640" /></a><figcaption><a href="/wiki/Dumas_p%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Dumas père">Dumas père</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Walter_Scott" title="Walter Scott">Walter Scott</a> a mis à la mode le genre du <a href="/wiki/Roman_historique" title="Roman historique">roman historique</a>. Les écrivains y cultivent nostalgie et pittoresque avec un souci de documentation (parfois pesante) et de recréation du passé en mêlant personnages et faits imaginés à des personnages et des actions historiques. Quelques titres exemplaires : <i><a href="/wiki/Les_Chouans" title="Les Chouans">Les Chouans</a></i> (<a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Balzac</a> - 1829), <i>Cinq-Mars</i> (<a href="/wiki/Alfred_de_Vigny" title="Alfred de Vigny">Vigny</a> – 1828), <i><a href="/wiki/Notre-Dame_de_Paris_(Hugo)" class="mw-redirect" title="Notre-Dame de Paris (Hugo)">Notre-Dame de Paris</a></i> (<a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a> – 1831), <i><a href="/wiki/Les_Trois_Mousquetaires" title="Les Trois Mousquetaires">Les Trois Mousquetaires</a></i> (<a href="/wiki/Alexandre_Dumas_p%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Alexandre Dumas père">Alexandre Dumas père</a> – 1844), <i><a href="/wiki/Le_Bossu" title="Le Bossu">Le Bossu</a> </i>(<a href="/wiki/Paul_F%C3%A9val" title="Paul Féval">Paul Féval</a> – 1858). Le genre se prolonge tout au long du siècle avec quelques œuvres notables comme <i><a href="/wiki/Le_Roman_de_la_momie" title="Le Roman de la momie">Le Roman de la momie</a></i> (<a href="/wiki/Th%C3%A9ophile_Gautier" title="Théophile Gautier">Gautier</a> – 1857), <i><a href="/wiki/Salammb%C3%B4" title="Salammbô">Salammbô</a></i> (<a href="/wiki/Flaubert" class="mw-redirect" title="Flaubert">Flaubert</a> – 1862), <i><a href="/wiki/Quatrevingt-treize" title="Quatrevingt-treize">Quatrevingt-treize</a></i> (<a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Hugo</a> – 1874)… Il est cependant concurrencé par le genre voisin du <a href="/wiki/Roman-feuilleton" title="Roman-feuilleton">roman-feuilleton</a> qui fait la fortune de la presse et le bonheur des prosateurs comme <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_Sue" title="Eugène Sue">Eugène Sue</a> avec ses <i><a href="/wiki/Les_Myst%C3%A8res_de_Paris_(roman)" class="mw-redirect" title="Les Mystères de Paris (roman)">Les Mystères de Paris</a> </i> (1842-1843) et sa fresque pittoresque et moraliste de la société du temps. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_roman_réaliste"><span id="Le_roman_r.C3.A9aliste"></span>Le roman réaliste</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Le roman réaliste" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Le roman réaliste"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/R%C3%A9alisme_(litt%C3%A9rature)" title="Réalisme (littérature)">roman réaliste</a> est une catégorisation sujette à caution, et largement rediscutée de nos jours. Mais on peut retenir un objectif esthétique clair : il s'agit de produire un « effet de réel » en peignant avec un souci constant du détail et de la vraisemblance les décors, les personnages et les faits<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les expressions de <a href="/wiki/Stendhal" title="Stendhal">Stendhal</a> (roman = miroir) ou de Balzac (romancier = historien du présent) montrent dans la première moitié du siècle une voie qu'approfondiront <a href="/wiki/Gustave_Flaubert" title="Gustave Flaubert">Gustave Flaubert</a> et <a href="/wiki/Maupassant" class="mw-redirect" title="Maupassant">Maupassant</a> (préface de <i>Pierre et Jean</i>), puis <a href="/wiki/Zola" class="mw-redirect" title="Zola">Zola</a> et son naturalisme. Le roman du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle fera parallèlement une large place au <a href="/wiki/Roman_d%27apprentissage" title="Roman d'apprentissage">roman d'apprentissage</a>, en accompagnant les débuts dans la vie sociale des personnages. </p><p>La fin du siècle est marquée cependant par une réaction contre ce réalisme jugé trop « bas » et par une attitude « idéaliste » associée à un retour à la perspective religieuse avec <a href="/wiki/Joris-Karl_Huysmans" title="Joris-Karl Huysmans">Huysmans</a> (<i><a href="/wiki/%C3%80_Rebours" class="mw-redirect" title="À Rebours">À Rebours</a></i> - 1884), <a href="/wiki/L%C3%A9on_Bloy" title="Léon Bloy">Léon Bloy</a> (<i>Le Désespéré</i> - 1886) ou <a href="/wiki/Maurice_Barr%C3%A8s" title="Maurice Barrès">Maurice Barrès</a> (<i><a href="/wiki/Les_D%C3%A9racin%C3%A9s_(roman)" title="Les Déracinés (roman)">Les Déracinés</a></i> -1897). D'autres ouvertures apparaissent comme l'exotisme, impressionniste et réaliste à la fois, de <a href="/wiki/Pierre_Loti" title="Pierre Loti">Pierre Loti</a> (<i><a href="/wiki/P%C3%AAcheur_d%27Islande" title="Pêcheur d'Islande">Pêcheur d'Islande</a></i>- 1886) et la naissance du roman d'analyse « pré-proustien » avec <a href="/wiki/Paul_Bourget" title="Paul Bourget">Paul Bourget</a> (<i><a href="/wiki/Le_Disciple" title="Le Disciple">Le Disciple</a></i> - 1889) ou <a href="/wiki/Anatole_France" title="Anatole France">Anatole France</a> (<i><a href="/wiki/Le_Lys_rouge" title="Le Lys rouge">Le Lys rouge</a></i> - 1894). </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Stendhal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Stendhal.jpg/120px-Stendhal.jpg" decoding="async" width="120" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Stendhal.jpg/180px-Stendhal.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Stendhal.jpg/240px-Stendhal.jpg 2x" data-file-width="2197" data-file-height="2817" /></a><figcaption><a href="/wiki/Stendhal" title="Stendhal">Stendhal</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Stendhal" title="Stendhal">Stendhal</a> (1783-1842) a laissé des romans importants, avec des figures emblématiques comme <a href="/wiki/Julien_Sorel" title="Julien Sorel">Julien Sorel</a> ou Fabrice del Dongo dans <i><a href="/wiki/Le_Rouge_et_le_Noir" title="Le Rouge et le Noir">Le Rouge et le Noir</a></i> (1830) et <i><a href="/wiki/La_Chartreuse_de_Parme" title="La Chartreuse de Parme">La Chartreuse de Parme</a></i> (1839) en laissant inachevé <i><a href="/wiki/Lucien_Leuwen" title="Lucien Leuwen">Lucien Leuwen</a></i> (1835). Entre romantisme et réalisme, l'étiquette qu'on lui attribue est elle aussi discutable. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Balzac_(par_Boulanger).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Balzac_%28par_Boulanger%29.jpg/120px-Balzac_%28par_Boulanger%29.jpg" decoding="async" width="120" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Balzac_%28par_Boulanger%29.jpg/180px-Balzac_%28par_Boulanger%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Balzac_%28par_Boulanger%29.jpg/240px-Balzac_%28par_Boulanger%29.jpg 2x" data-file-width="1561" data-file-height="1920" /></a><figcaption><a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Balzac</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Honoré de Balzac</a> (1799-1850) est un créateur d'exception, auteur d'une œuvre immense qu'il intitulera tardivement <i><a href="/wiki/La_Com%C3%A9die_humaine" title="La Comédie humaine">La Comédie humaine</a></i> en classant en trois groupes les 91 romans, contes et nouvelles écrits entre 1829 et 1848. Le groupe le plus important (de très loin) est celui des études de mœurs découpées en « scènes de la vie privée » (<i><a href="/wiki/Le_P%C3%A8re_Goriot" title="Le Père Goriot">Le Père Goriot</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Colonel_Chabert" title="Le Colonel Chabert">Le Colonel Chabert</a></i>…), « scènes de la vie de province » (<i><a href="/wiki/Eug%C3%A9nie_Grandet" title="Eugénie Grandet">Eugénie Grandet</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Lys_dans_la_vall%C3%A9e" title="Le Lys dans la vallée">Le Lys dans la vallée</a></i>, <i><a href="/wiki/Illusions_perdues" title="Illusions perdues">Illusions perdues</a></i>), « scènes de la vie parisienne » (<i><a href="/wiki/C%C3%A9sar_Birotteau" title="César Birotteau">César Birotteau</a></i>, <i><a href="/wiki/La_Cousine_Bette" title="La Cousine Bette">La Cousine Bette</a></i>…), « scènes de la vie politique » (<i><a href="/wiki/Une_t%C3%A9n%C3%A9breuse_affaire" title="Une ténébreuse affaire">Une ténébreuse affaire</a></i>…), « scènes de la vie militaire » (<i><a href="/wiki/Les_Chouans" title="Les Chouans">Les Chouans</a></i>…) et « scènes de la vie de campagne » (<i><a href="/wiki/Le_M%C3%A9decin_de_campagne" title="Le Médecin de campagne">Le Médecin de campagne</a></i>…). On trouve ensuite les études philosophiques (<i><a href="/wiki/La_Peau_de_chagrin" title="La Peau de chagrin">La Peau de chagrin</a></i>, <i><a href="/wiki/Louis_Lambert_(roman)" title="Louis Lambert (roman)">Louis Lambert</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Chef-d%27%C5%93uvre_inconnu" title="Le Chef-d'œuvre inconnu">Le Chef-d'œuvre inconnu</a></i>…), ces dernières œuvres ramenant davantage au fantastique et au mysticisme qu'au réalisme. La Comédie humaine comprend aussi des études analytiques (la <i><a href="/wiki/Physiologie_du_mariage" title="Physiologie du mariage">Physiologie du mariage</a></i>). </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg/120px-Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg" decoding="async" width="120" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg/180px-Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg/240px-Gustave_Flaubert_par_Pierre_Fran%C3%A7ois_Eug%C3%A8ne_Giraud.jpg 2x" data-file-width="746" data-file-height="895" /></a><figcaption><a href="/wiki/Flaubert" class="mw-redirect" title="Flaubert">Flaubert</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Maupassant_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Maupassant_2.jpg/120px-Maupassant_2.jpg" decoding="async" width="120" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Maupassant_2.jpg/180px-Maupassant_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Maupassant_2.jpg/240px-Maupassant_2.jpg 2x" data-file-width="1028" data-file-height="1410" /></a><figcaption><a href="/wiki/Maupassant" class="mw-redirect" title="Maupassant">Maupassant</a>.</figcaption></figure> <p>La génération suivante amplifiera cette approche réaliste avec <a href="/wiki/Gustave_Flaubert" title="Gustave Flaubert">Gustave Flaubert</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (1821-1880) dont on doit mentionner au moins deux chefs-d’œuvre où apparaissent aussi son souci de la perfection du style et son ironie pessimiste : <i><a href="/wiki/Madame_Bovary" title="Madame Bovary">Madame Bovary</a></i> (1857) et <i><a href="/wiki/L%E2%80%99%C3%89ducation_sentimentale" class="mw-redirect" title="L’Éducation sentimentale">L’Éducation sentimentale</a></i> (1869). Son « disciple », <a href="/wiki/Guy_de_Maupassant" title="Guy de Maupassant">Guy de Maupassant</a> (1850-1893), maître incontesté de la nouvelle, s'est essayé également au roman en approfondissant les observations psychologiques et sociologiques comme dans <i>Pierre et Jean</i> (1888), <i><a href="/wiki/Une_vie_(Maupassant)" title="Une vie (Maupassant)">Une Vie</a></i> (1883) et surtout <i><a href="/wiki/Bel-Ami" title="Bel-Ami">Bel-Ami</a></i> (1885). </p><p>De nombreux romanciers participent aussi à la création romanesque dans la seconde moitié du siècle. Les frères Goncourt (<a href="/wiki/Edmond_de_Goncourt" title="Edmond de Goncourt">Edmond</a> et <a href="/wiki/Jules_de_Goncourt" title="Jules de Goncourt">Jules</a>) avec leur minutie descriptive et leur écriture « artiste » (<i><a href="/wiki/Germinie_Lacerteux" title="Germinie Lacerteux">Germinie Lacerteux</a></i> – 1865), <a href="/wiki/Alphonse_Daudet" title="Alphonse Daudet">Alphonse Daudet</a> (<i><a href="/wiki/Le_Petit_Chose" title="Le Petit Chose">Le Petit Chose</a></i> – 1868) et <a href="/wiki/Jules_Vall%C3%A8s" title="Jules Vallès">Jules Vallès</a> (<i><a href="/wiki/L%27Enfant_(roman)" title="L'Enfant (roman)">L’Enfant</a></i> – 1879) se rattachent au genre réaliste. <a href="/wiki/Jules_Verne" title="Jules Verne">Jules Verne</a> aborde les romans d'aventure et d'anticipation avec <i><a href="/wiki/Cinq_semaines_en_ballon" class="mw-redirect" title="Cinq semaines en ballon">Cinq semaines en ballon</a></i> en 1863. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_roman_social">Le roman social</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Le roman social" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Le roman social"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg/120px-Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg" decoding="async" width="120" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg/180px-Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg/240px-Eug%C3%A8ne_Ferdinand_Victor_Delacroix_041.jpg 2x" data-file-width="1576" data-file-height="2066" /></a><figcaption><a href="/wiki/George_Sand" title="George Sand">George Sand</a>.</figcaption></figure><div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Roman_social" title="Roman social">Roman social</a>.</div></div> <p>À côté de ces œuvres phares de la première moitié du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, le <a href="/wiki/Roman_social" title="Roman social">roman social</a> (et champêtre parfois) trouve sa place dans la littérature avec les textes de <a href="/wiki/George_Sand" title="George Sand">George Sand</a> (<i>Consuelo</i> – 1842, <i><a href="/wiki/La_Mare_au_diable" title="La Mare au diable">La Mare au diable</a> </i>-1846, <i><a href="/wiki/La_Petite_Fadette" title="La Petite Fadette">La Petite Fadette</a></i> – 1849) et, un peu plus tard, avec la grande fresque humaniste de <a href="/wiki/Victor_Hugo" title="Victor Hugo">Victor Hugo</a>, <i><a href="/wiki/Les_Mis%C3%A9rables" title="Les Misérables">Les Misérables</a></i> (1862). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_roman_naturaliste">Le roman naturaliste</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Le roman naturaliste" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Le roman naturaliste"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Manet,_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Manet%2C_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg/120px-Manet%2C_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg" decoding="async" width="120" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Manet%2C_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg/180px-Manet%2C_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Manet%2C_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg/240px-Manet%2C_Edouard_-_Portrait_of_Emile_Zola.jpg 2x" data-file-width="2511" data-file-height="3304" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C3%89mile_Zola" title="Émile Zola">Émile Zola</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%C3%89mile_Zola" title="Émile Zola">Émile Zola</a> (1840-1902) est le dernier très grand romancier du siècle : il théorise dans le <i>Roman expérimental</i> (1880) le <a href="/wiki/Naturalisme_(litt%C3%A9rature)" title="Naturalisme (littérature)">naturalisme</a><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et donne au réalisme extrême, au-delà même des bienséances et en prenant en compte la physiologie, une ambition scientifique en voulant montrer l'influence des milieux sur les individus. Son œuvre, <i><a href="/wiki/Les_Rougon-Macquart" title="Les Rougon-Macquart">Les Rougon-Macquart</a></i> (sous-titrée <i>Histoire naturelle et sociale d'une famille sous le <a href="/wiki/Second_Empire" title="Second Empire">Second Empire</a></i>) est une somme romanesque de 20 volumes présentant à travers cinq générations successives les conséquences du déterminisme physiologique et social et les manifestations diverses d'une tare initiale. Ses romans puissants, souvent dramatiques et parfois épiques, montrent un tableau critique de la société du Second Empire avec la dénonciation de l'immoralisme des nantis comme dans <i><a href="/wiki/La_Cur%C3%A9e" title="La Curée">La Curée</a></i> (1872), <i><a href="/wiki/Nana_(roman)" title="Nana (roman)">Nana</a></i> (1879), <i>L’Argent</i> (1891)… et sa compassion pour le peuple et ses souffrances individuelles et collectives, par exemple Gervaise dans <i><a href="/wiki/L%27Assommoir" title="L'Assommoir">L'Assommoir</a></i> (1877), les paysans dans <i><a href="/wiki/La_Terre_(%C3%89mile_Zola)" title="La Terre (Émile Zola)">La Terre</a></i> (1887), les mineurs dans <i><a href="/wiki/Germinal_(roman)" title="Germinal (roman)">Germinal</a></i> (1885), les soldats dans <i><a href="/wiki/La_D%C3%A9b%C3%A2cle" title="La Débâcle">La Débâcle</a></i> (1892)… </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="La_nouvelle_et_le_conte">La nouvelle et le conte</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : La nouvelle et le conte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : La nouvelle et le conte"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Barbey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Barbey.jpg/120px-Barbey.jpg" decoding="async" width="120" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Barbey.jpg/180px-Barbey.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Barbey.jpg/240px-Barbey.jpg 2x" data-file-width="1093" data-file-height="1400" /></a><figcaption><a href="/wiki/Barbey_d%27Aurevilly" class="mw-redirect" title="Barbey d'Aurevilly">Barbey d'Aurevilly</a>.</figcaption></figure> <p>Le genre narratif est aussi, tout au long du siècle, largement représenté par la <a href="/wiki/Nouvelle" title="Nouvelle">nouvelle</a> qui exploite aussi bien l'approche réaliste que la veine fantastique : les grands romanciers ont laissé des traces importantes. Le conte est aussi un mode d'expression, surtout le conte <a href="/wiki/Fantastique" title="Fantastique">fantastique</a> dont la mode est lancée en France dès 1829 par la traduction des textes d'<a href="/wiki/Ernst_Theodor_Amadeus_Hoffmann" title="Ernst Theodor Amadeus Hoffmann">Ernst Theodor Amadeus Hoffmann</a> publié en France en <a href="/wiki/1829_en_litt%C3%A9rature" title="1829 en littérature">1829</a> par <a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Honoré de Balzac</a> qui s'en inspire, entre autres pour <a href="/wiki/Ma%C3%AEtre_Corn%C3%A9lius" title="Maître Cornélius">Maître Cornélius</a>, <a href="/wiki/L%27%C3%89lixir_de_longue_vie" title="L'Élixir de longue vie">l'Élixir de longue vie</a>. L'influence de <a href="/wiki/Ernst_Theodor_Amadeus_Hoffmann" title="Ernst Theodor Amadeus Hoffmann">Hoffmann</a> se fait sentir également sur <a href="/wiki/Th%C3%A9ophile_Gautier" title="Théophile Gautier">Théophile Gautier</a> dans les <i>Contes fantastiques</i>, <a href="/wiki/Prosper_M%C3%A9rim%C3%A9e" title="Prosper Mérimée">Prosper Mérimée</a> pour <i><a href="/wiki/La_V%C3%A9nus_d%27Ille" title="La Vénus d'Ille">La Vénus d'Ille</a></i>, <i><a href="/wiki/Colomba_(nouvelle)" title="Colomba (nouvelle)">Colomba</a></i>. <a href="/wiki/Guy_de_Maupassant" title="Guy de Maupassant">Guy de Maupassant</a> poursuivra dans la même veine, mais avec un autre style dans <i><a href="/wiki/Les_Contes_de_la_b%C3%A9casse" class="mw-redirect" title="Les Contes de la bécasse">Les Contes de la bécasse</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Horla" title="Le Horla">Le Horla</a></i>, <a href="/wiki/Barbey_d%27Aurevilly" class="mw-redirect" title="Barbey d'Aurevilly">Barbey d'Aurevilly</a> dans <i><a href="/wiki/Les_Diaboliques_(nouvelles)" title="Les Diaboliques (nouvelles)">Les Diaboliques</a></i>, <a href="/wiki/Auguste_de_Villiers_de_L%27Isle-Adam" class="mw-redirect" title="Auguste de Villiers de L'Isle-Adam">Villiers de l'Isle-Adam</a> dans <i><a href="/wiki/Contes_cruels" title="Contes cruels">Contes cruels</a></i>. </p> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style="column-width:35em;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">L'époque napoléonienne <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">288-305</span> / Avant 1850 : Panorama <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 306 -330 / La France de Napoléon III <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">331-347</span> / De la débâcle à la revanche (1870-91) <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">348-367</span> /Pierre Goubert, <i>Initiation à l'histoire de la France</i>, éditions Fayard-Taillandier, 1984.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text">Le mouvement d'une civilisation nouvelle (1852-1914) - <i>Histoire de la France, De 1852 à nos jours</i> Georges Duby <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 9 à 71 – éd. Références Larousse, 1988.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">Voltaire écrit dans l'article « Lettres, gens de lettres ou lettrés » de l'<i><a href="/wiki/Encyclop%C3%A9die_ou_Dictionnaire_raisonn%C3%A9_des_sciences,_des_arts_et_des_m%C3%A9tiers" title="Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers">Encyclopédie</a></i> : <span class="citation">« Les gens de lettres qui ont rendu le plus de services au petit nombre d’êtres pensants répandus dans le monde, sont les lettrés isolés, les vrais savants renfermés dans leur cabinet, qui n’ont ni argumenté sur les bancs des universités, ni dit les choses à moitié dans les académies ; et ceux-là ont presque tous été persécutés. »</span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sapiro2011"><span class="ouvrage" id="Gisèle_Sapiro2011"><a href="/wiki/Gis%C3%A8le_Sapiro" title="Gisèle Sapiro">Gisèle Sapiro</a>, <cite class="italique">La Responsabilité de l'écrivain. Littérature, droit et morale en France, <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite>, Seuil, <time>2011</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Responsabilit%C3%A9+de+l%27%C3%A9crivain.+Litt%C3%A9rature%2C+droit+et+morale+en+France%2C+XIXe%E2%80%89%E2%80%93%E2%80%89XXIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.pub=Seuil&rft.aulast=Sapiro&rft.aufirst=Gis%C3%A8le&rft.date=2011&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ALitt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">« Il n'y aura pas du coup de théorie cohérente du romantisme français. Chaque poète y joue sa partie, avec un sens spéculatif plus ou moins aiguisé, allant de l'intuition sensible d'un Lamartine à l'introspection rationnelle d’un Vigny, en passant par la critique beuvienne et l'ironisme d'un Musset et les grands échafaudages de Hugo. » page 229 Jean-Pierre Bertrand, Pascal Durand, <i>La Modernité Romantique: De Lamartine À Nerval</i>, éd. Les Impressions Nouvelles, 2006 Paris-Bruxelles.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text">« Les thèmes préromantiques se retrouveront au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle dans les œuvres romantiques. On retrouve ainsi la grandeur et les mystères de la Nature (en harmonie avec nos émotions), le mysticisme(car la nature nous rapproche de Dieu) et l’Amour (dont les thèmes se trouvent parfaitement dessiné dans <i>La nouvelle Héloïse</i> : fatalité de la passion, tourments, sentiment douloureux et les émotions) » Justine Martin <i>littérature du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle : le Romantisme</i> Universidad de Castilla-La-Mancha 2011 <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 6.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">« Deux vérités essentielles : d'abord que la Poésie vit d'images, et ensuite que, parmi tous les poètes de l'humanité, Victor Hugo est celui qui a inventé le plus d'images, et les mieux suivies, les plus frappantes, les plus magnifiques. » François Coppée Préface au <i>Dictionnaire des métaphores de Victor Hugo</i> de Georges Duval 1888 (dernière phrase) <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://archive.org/stream/dictionnairedes02duvagoog/dictionnairedes02duvagoog_djvu.txt">[1]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text">« Lamartine est quelquefois voyant, mais étranglé par la forme vieille. » Rimbaud - Seconde lettre du Voyant (à Paul Demeny, 15 mai 1871).</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text">« Baudelaire dans ce recueil majeur (<i>Fleurs du Mal </i>) retourne le mal en une poétique, assume la malédiction dont est victime le poète dans une société bourgeoise comme un élan pour la création, transcende la laideur en beauté. Et trouve le beau dans des sujets nouveaux et modernes : la maladie, le spleen, les drogues, la corruption. la ville. » page 478 - Ammirati /Marcandier <i>Littérature française. manuel de poche</i> Presses universitaires de France, 1998).</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans un numéro des <i>Œuvres Libres</i> de septembre 1945 (<abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 37), Fernand Gregh, fait le point sur la filiation Mallarmé - Valéry – cité par <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://paul.amargier.free.fr/Paul%20Valery/avec_paul_valery_chap_2_l_apres_mallarme.htm">[2]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">« Le mouvement symboliste émerge dans les années 1870. Ses représentants s'insurgent contre le matérialisme et le positivisme (…). Ils affirment qu'une réalité complexe et mystérieuse se dissimule derrière les apparences (…). Le rôle du Poète est d'en révéler la présence par la suggestion et la musicalité de ses vers. » page 11 Sophie Bogaert <i>Arthur Rimbaud, Poésies</i> Éditions Bréal, 2000.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">« La chanson et en particulier la complainte trouvent une nouvelle vitalité par la culture de cabaret. » Marie-Paule Berranger <i>Les genres mineurs dans la poésie moderne</i>, PUF 2004, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 151.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text">« Le théâtre romantique s'inscrit bien évidemment dans le mouvement romantique en général. Il constitue une tribune où mettre en scène une philosophie, une esthétique, une sensibilité. » Anne-Simone Dufief <i>Le théâtre au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle : du romantisme au symbolisme</i>Éditions Bréal, 2001, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 57.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Florence. Naugrette, <i>Le Théâtre romantique: histoire, écriture, mise en scène</i>, Paris : Seuil, Points : Essais 2001.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text">Florence. Naugrette, <i>LeThéâtre romantique: histoire, écriture, mise en scène</i>, Paris : Seuil, Points : Essais 2001.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text">Foisonnement du genre romanesque : le roman d'aventure, le roman gothique, le roman-feuilleton, le roman d'analyse, le roman de la vertu, le roman historique, le roman réaliste et naturaliste, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 13 à 24 Colette Becker,Jean-Louis Cabanès <i>Le Roman au <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>: l'explosion du genre</i> Éditions Bréal, 2001.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>L'effet de réel</i> <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 81 - Roland Barthes <i>Littérature et réalité</i> Éditions du Seuil, 1982.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text">Caractéristiques de l'écriture flaubertienne <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 47, les thèmes <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 63 Jakuta Alikavazovic <i>Flaubert</i> – Panorama d'un auteur Studyrama2003.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">« Zola infléchit le schéma balzacien en inscrivant ce récit dans une perspective plus déterministe où le personnage est fortement dépendant de son milieu. »<abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 61 « La démarche du roman zolien consiste à lâcher un personnage dans une action et à l'observer. » <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 62 - r Marie-Aude de Langenhagen, Gilbert Guislain <i>Zola</i>– Panorama d'un auteur Studyrama2005.</span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Portail:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" class="extiw" title="s:Portail:Littérature française du XIXe siècle">Littérature française du XIXe siècle</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Desyeux-Sandor Monique, <i>Anthologie de la littérature française, <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</i>, Paris, Librairie générale française, 1995. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-253-06421-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-253-06421-1"><span class="nowrap">2-253-06421-1</span></a>)</small></li> <li><i>Littérature française</i>, Adam, Lerminier, Morot-Sir, Larousse, 1967-1968.</li> <li><i>Dictionnaire encyclopédique du théâtre</i>, Corvin M., Bordas, 1999.</li> <li><i>Les grands auteurs français du programme</i>, Lagarde et Michard, Bordas,</li> <li><i>Recueil de textes littéraires français</i>, Chassang et Seninger, Hachette, 1970</li> <li><i>Littérature. Textes et documents</i>, Collection Henri Mitterand, 5 vol., Nathan, 1988 – 1991.</li> <li><i>Histoire de la littérature française</i>, Pichois C., Flammarion, 1997</li> <li><i>Une autre histoire de la littérature française</i>, d'Ormesson J., 2001</li> <li><i>Dictionnaire des littératures de langue française</i>, Beaumarchais Jean-Pierre, Couty D., Rey A., éd Bordas</li> <li><i>La Littérature française du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</i>, Rey P-L, Colin</li> <li><i>Le Théâtre romantique : histoire, écriture, mise en scène</i>, Naugrette F., Seuil, 2001</li> <li><span class="ouvrage" id="Reid2020"><span class="ouvrage" id="Martine_Reid2020"><a href="/wiki/Martine_Reid" title="Martine Reid">Martine Reid</a> (dir.), <cite class="italique">Femmes et littérature : une histoire culturelle : tome II</cite>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Gallimard" title="Éditions Gallimard">Folio</a>, <time>2020</time>, 1035 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Femmes+et+litt%C3%A9rature+%3A+une+histoire+culturelle&rft.place=Paris&rft.pub=Folio&rft.stitle=tome+II&rft.aulast=Reid&rft.aufirst=Martine&rft.date=2020&rft.tpages=1035&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ALitt%C3%A9rature+fran%C3%A7aise+du+XIXe+si%C3%A8cle"></span></span></span></li> <li><a href="/wiki/Alain_Vaillant" title="Alain Vaillant">Alain Vaillant</a>, Jean-Pierre Bertrand et Philippe Régnier (dir.), <i>Histoire de la littérature française du xix<sup>e</sup> siècle</i> (Nathan, 1998), 2<sup>e</sup> éd., Rennes, Presses universitaires de Rennes, « Histoire de la littérature française du Moyen Âge à nos jours », 2007, 642 p.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_connexes">Liens connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Liens connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Liens connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_des_auteurs_et_compositeurs_dramatiques" title="Société des auteurs et compositeurs dramatiques">Société des auteurs et compositeurs dramatiques</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre_en_France_de_la_R%C3%A9volution_%C3%A0_1830" title="Théâtre en France de la Révolution à 1830">Théâtre en France de la Révolution à 1830</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Listes">Listes</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Listes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Listes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_mouvements_litt%C3%A9raires" class="mw-redirect" title="Liste des mouvements littéraires">Liste des mouvements littéraires</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9crivains_de_langue_fran%C3%A7aise_par_ordre_chronologique" class="mw-redirect" title="Liste d'écrivains de langue française par ordre chronologique">Liste d'écrivains de langue française par ordre chronologique</a>, <a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9crivains_de_langue_fran%C3%A7aise_par_ordre_alphab%C3%A9tique" class="mw-redirect" title="Liste d'écrivains de langue française par ordre alphabétique">Liste d'écrivains de langue française par ordre alphabétique</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_po%C3%A8tes_de_langue_fran%C3%A7aise" title="Liste de poètes de langue française">Liste de poètes de langue française</a>, <a href="/wiki/Liste_chronologique_de_po%C3%A8tes" title="Liste chronologique de poètes">Liste chronologique de poètes</a></li> <li><a href="/wiki/Dramaturges_par_ordre_chronologique" class="mw-redirect" title="Dramaturges par ordre chronologique">Dramaturges par ordre chronologique</a>, <a href="/wiki/Dramaturges_par_ordre_alphab%C3%A9tique" class="mw-redirect" title="Dramaturges par ordre alphabétique">Dramaturges par ordre alphabétique</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_philosophes_par_ann%C3%A9e_de_naissance" title="Liste de philosophes par année de naissance">Liste de philosophes par année de naissance</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Catégories"><span id="Cat.C3.A9gories"></span>Catégories</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Catégories" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Catégories"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Dramaturge_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Dramaturge français du XIXe siècle">Dramaturges français du XIXe siècle</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Dramaturge_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Dramaturge française du XIXe siècle">Dramaturges françaises du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Essayiste_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Essayiste français du XIXe siècle">Essayistes français du XIXe siècle</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Essayiste_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Essayiste française du XIXe siècle">Essayistes françaises du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Nouvelliste_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Nouvelliste français du XIXe siècle">Nouvellistes français du XIXe siècle</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Nouvelliste_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Nouvelliste française du XIXe siècle">Nouvellistes françaises du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Po%C3%A8te_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Poète français du XIXe siècle">Poètes français du XIXe siècle</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Po%C3%A9tesse_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Poétesse française du XIXe siècle">Poétesses françaises du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Romancier_fran%C3%A7ais_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Romancier français du XIXe siècle">Romanciers français du XIXe siècle</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Romanci%C3%A8re_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Romancière française du XIXe siècle">Romancières françaises du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89pistolier_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Épistolier du XIXe siècle">Épistoliers du XIXe siècle</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89pistoli%C3%A8re_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Épistolière du XIXe siècle">Épistolières du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Auteur_fran%C3%A7ais_de_litt%C3%A9rature_d%27enfance_et_de_jeunesse" title="Catégorie:Auteur français de littérature d'enfance et de jeunesse">Auteurs français de littérature d'enfance et de jeunesse</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Liste_d%27%C3%A9crivains" title="Catégorie:Liste d'écrivains">Catégorie:Liste d'écrivains</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89crivain_fran%C3%A7ais" title="Catégorie:Écrivain français">Catégorie:Écrivain français</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89crivain_fran%C3%A7ais_par_genre" title="Catégorie:Écrivain français par genre">Catégorie:Écrivain français par genre</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89crivain_fran%C3%A7ais_par_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Écrivain français par siècle">Catégorie:Écrivain français par siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Liste_en_rapport_avec_la_litt%C3%A9rature" title="Catégorie:Liste en rapport avec la littérature">Catégorie:Liste en rapport avec la littérature</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Liste_d%27%C5%93uvres_litt%C3%A9raires" title="Catégorie:Liste d'œuvres littéraires">Catégorie:Liste d'œuvres littéraires</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Chronologie_de_la_litt%C3%A9rature" title="Catégorie:Chronologie de la littérature">Catégorie:Chronologie de la littérature</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Littérature française du XIXe siècle">Catégorie:Littérature française du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Femmes_de_lettres_fran%C3%A7aises_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Femmes de lettres françaises du XIXe siècle (page inexistante)">Femmes de lettres françaises du XIXe siècle</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Category:19th-century_French_women_writers" class="extiw" title="en:Category:19th-century French women writers"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Category:19th-century French women writers »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:XIXe_si%C3%A8cle_au_th%C3%A9%C3%A2tre" title="Catégorie:XIXe siècle au théâtre">XIXe siècle au théâtre</a>, <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Pi%C3%A8ce_de_th%C3%A9%C3%A2tre_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Pièce de théâtre du XIXe siècle">Pièces de théâtre du XIXe siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/themes/LitXVIIII.htm">La littérature au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> sur le site Gallica.</li> <li><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etudes-litteraires.com/histoire-litteraire.php"><cite style="font-style:normal;">Histoire littéraire</cite></a> », sur <span class="italique">Études littéraires</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-03-04" data-sort-value="2024-03-04">4 mars 2024</time>)</small></span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bibliotheque-desguine.hauts-de-seine.net/desguine/Fonds-remarquables/Ecrivains-XIXe-s?lang=fr">Écrivains du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> sur le site de la Bibliothèque André-Desguine</li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Histoire_de_la_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise" title="Modèle:Palette Histoire de la littérature française"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Histoire_de_la_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Histoire" title="Histoire">Histoire</a> de la <a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise" title="Littérature française">littérature française</a></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-list" style="text-align: center;;" colspan="2"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_Moyen_%C3%82ge" title="Littérature française du Moyen Âge">Moyen Âge</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XVIe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XVIe siècle"><abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XVIIe siècle"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XVIIIe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XXe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XXIe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XXIe siècle"><abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_ou_francophone" title="Portail de la littérature française"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Open_book_France.svg/48px-Open_book_France.svg.png" decoding="async" width="48" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Open_book_France.svg/72px-Open_book_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Open_book_France.svg/96px-Open_book_France.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="200" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_ou_francophone" title="Portail:Littérature française ou francophone">Portail de la littérature française</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Po%C3%A9sie" title="Portail de la poésie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Portal_Poetry_icon.svg/24px-Portal_Poetry_icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Portal_Poetry_icon.svg/36px-Portal_Poetry_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Portal_Poetry_icon.svg/48px-Portal_Poetry_icon.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Po%C3%A9sie" title="Portail:Poésie">Portail de la poésie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle" title="Portail de la France au XIXe siècle"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg/30px-La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg" decoding="async" width="30" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg/45px-La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg/60px-La_Libert%C3%A9_guidant_le_peuple_-_Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_Mus%C3%A9e_du_Louvre_Peintures_RF_129_-_apr%C3%A8s_restauration_2024.jpg 2x" data-file-width="10128" data-file-height="8103" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle" title="Portail:France au XIXe siècle">Portail de la France au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐64f8f8dcdb‐gf58c Cached time: 20250223180315 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.362 seconds Real time usage: 0.815 seconds Preprocessor visited node count: 5781/1000000 Post‐expand include size: 42277/2097152 bytes Template argument size: 7542/2097152 bytes Highest expansion depth: 19/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 14709/5000000 bytes Lua time usage: 0.082/10.000 seconds Lua memory usage: 3813928/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 361.687 1 -total 33.97% 122.870 1 Modèle:Références 22.60% 81.750 2 Modèle:Ouvrage 15.04% 54.397 1 Modèle:Autres_projets 13.70% 49.548 1 Modèle:Portail 9.18% 33.211 1 Modèle:Article_détaillé 8.62% 31.194 1 Modèle:Méta_bandeau_de_section 8.38% 30.320 32 Modèle:S- 6.02% 21.779 1 Modèle:Palette 5.92% 21.415 1 Modèle:Suivi_des_biographies --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:1084877:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250223180315 and revision id 218623628. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Littérature_française_du_XIXe_siècle&oldid=218623628">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Littérature_française_du_XIXe_siècle&oldid=218623628</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Littérature française du XIXe siècle">Littérature française du XIXe siècle</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_la_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise" title="Catégorie:Histoire de la littérature française">Histoire de la littérature française</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_ou_francophone/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Littérature française ou francophone/Articles liés">Portail:Littérature française ou francophone/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Littérature française/Articles liés">Portail:Littérature française/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Litt%C3%A9rature/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Littérature/Articles liés">Portail:Littérature/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France/Articles liés">Portail:France/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Po%C3%A9sie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Poésie/Articles liés">Portail:Poésie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France au XIXe siècle/Articles liés">Portail:France au XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XIXe siècle/Articles liés">Portail:XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_contemporaine/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque contemporaine/Articles liés">Portail:Époque contemporaine/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 14 septembre 2024 à 13:47.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Spécial:Citer/Littérature française du XIXe siècle">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" >Littérature française du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>11 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-8mffm","wgBackendResponseTime":138,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.362","walltime":"0.815","ppvisitednodes":{"value":5781,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":42277,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":7542,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":14709,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 361.687 1 -total"," 33.97% 122.870 1 Modèle:Références"," 22.60% 81.750 2 Modèle:Ouvrage"," 15.04% 54.397 1 Modèle:Autres_projets"," 13.70% 49.548 1 Modèle:Portail"," 9.18% 33.211 1 Modèle:Article_détaillé"," 8.62% 31.194 1 Modèle:Méta_bandeau_de_section"," 8.38% 30.320 32 Modèle:S-"," 6.02% 21.779 1 Modèle:Palette"," 5.92% 21.415 1 Modèle:Suivi_des_biographies"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.082","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3813928,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-64f8f8dcdb-gf58c","timestamp":"20250223180315","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Litt\u00e9rature fran\u00e7aise du XIXe si\u00e8cle","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XIXe_si%C3%A8cle","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q839411","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q839411","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-10-14T11:25:11Z","dateModified":"2024-09-14T12:47:05Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/e1\/Mosa%C3%AFque_portraits_-_litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_19e_s.jpg","headline":"Histoire de la litt\u00e9rature du romantisme en France"}</script> </body> </html>