CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="gom" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>अश्मयुग - विकिपीडिया</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )gomwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "dmy","wgMonthNames":["","जानेवारी","फेब्रुवारी","मार्च","एप्रील","मे","जून","जुलय","ऑगस्ट","सप्टेंबर","ऑक्टोबर","नोव्हेंबर","डिसेंबर"],"wgRequestId":"da4f7080-9fc2-42b8-90c5-d27ef51a9890","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"अश्मयुग","wgTitle":"अश्मयुग","wgCurRevisionId":210313,"wgRevisionId":210313,"wgArticleId":847,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["देवनागरी पानां"],"wgPageViewLanguage":"gom","wgPageContentLanguage":"gom","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"अश्मयुग","wgRelevantArticleId":847,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[], "wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"gom","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"gom"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11759","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles": "ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.IndicTechComShortUrl","ext.gadget.mySandbox","ext.gadget.switcher","ext.gadget.featured-articles-links","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.shortUrl","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gom&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=gom&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gom&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="अश्मयुग - विकिपीडिया"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//gom.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="बदल" href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="विकिपीडिया (gom)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//gom.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.gom"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="विकिपीडिया एटम फिड" href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-अश्मयुग rootpage-अश्मयुग skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">मजकूराशीं उडकी मार</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="मुखेल वळेरी" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">मुखेल वळेरी</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">मुखेल वळेरी</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">देग-पट्टियेचेर वर</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">लिपय</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> दिशा-नियंत्रण </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%87%E0%A4%B2_%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="मुखेल पानाक भेट दियात [z]" accesskey="z"><span>मुखेल पान</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%88%E0%A4%95_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%B8-%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="प्रकल्पाच्या बद्दल,तुमच्यांनी कितें करूं येता,वस्तू खंयसून मेळोवं येतात"><span>समुदाईक प्रवेस-द्वार</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:RecentChanges" title="विकींत हालींच बदल केल्ल्याची वळेरी [r]" accesskey="r"><span>हालींचे बदल</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:Random" title="खंयचेंय आदलें मदलें पान उकतें करात [x]" accesskey="x"><span>खंयचेंय पान</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="सोदपाचो जागो"><span>आदार</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%87%E0%A4%B2_%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="विकिपीडिया" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hi.svg" style="width: 7.5em; height: 1.75em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-gom.svg" width="100" height="25" style="width: 6.25em; height: 1.5625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="विकिपीडियाचेर सोदात [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>सोद</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="विकिपीडिया सोद" aria-label="विकिपीडिया सोद" autocapitalize="sentences" title="विकिपीडियाचेर सोदात [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="विशेश:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">सोद</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="खाजगी साधनां"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=gom.wikipedia.org&uselang=gom" class=""><span>दान कर</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:CreateAccount&returnto=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="तुमी खातें उगडून सत्रारंभ करचें अशें सुचयतात, पूण तें सक्तीचें ना." class=""><span>खातें रोचात</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:UserLogin&returnto=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="सत्रारंभ करप बरें, पूण तशी सक्ती ना. [o]" accesskey="o" class=""><span>सत्रारंभ</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Anik poryay" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="खाजगी साधनां" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">खाजगी साधनां</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=gom.wikipedia.org&uselang=gom"><span>दान कर</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:CreateAccount&returnto=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="तुमी खातें उगडून सत्रारंभ करचें अशें सुचयतात, पूण तें सक्तीचें ना."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>खातें रोचात</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:UserLogin&returnto=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="सत्रारंभ करप बरें, पूण तशी सक्ती ना. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>सत्रारंभ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0:Introduction" aria-label="संपादना विशीं अदीक शिकून घे"><span>अदीक शिकून घे</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:MyContributions" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>योगदान</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:MyTalk" title="Discussion about edits from this IP address [n]" accesskey="n"><span>चर्चा</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="विशय सुची" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">विशय सुची</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">देग-पट्टियेचेर वर</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">लिपय</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">सुरवात</div> </a> </li> <li id="toc-पूर्वपुराणाश्मयुग" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#पूर्वपुराणाश्मयुग"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>पूर्वपुराणाश्मयुग</span> </div> </a> <ul id="toc-पूर्वपुराणाश्मयुग-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-मध्यपुराणाश्मयुग" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#मध्यपुराणाश्मयुग"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>मध्यपुराणाश्मयुग</span> </div> </a> <ul id="toc-मध्यपुराणाश्मयुग-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-उत्तरपुराणाश्मयुग" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#उत्तरपुराणाश्मयुग"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>उत्तरपुराणाश्मयुग</span> </div> </a> <ul id="toc-उत्तरपुराणाश्मयुग-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-आंतराश्मयुग" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#आंतराश्मयुग"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>आंतराश्मयुग</span> </div> </a> <ul id="toc-आंतराश्मयुग-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-नवाश्मयुग" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#नवाश्मयुग"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>नवाश्मयुग</span> </div> </a> <ul id="toc-नवाश्मयुग-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-मनशाचें_जिवीत" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#मनशाचें_जिवीत"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>मनशाचें जिवीत</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-मनशाचें_जिवीत-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>मनशाचें जिवीत उपविभाग दाखय / लिपय</span> </button> <ul id="toc-मनशाचें_जिवीत-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-अन्न" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#अन्न"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>अन्न</span> </div> </a> <ul id="toc-अन्न-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-समाजरचना" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#समाजरचना"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>समाजरचना</span> </div> </a> <ul id="toc-समाजरचना-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-राबित्याचीं_थळा" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#राबित्याचीं_थळा"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>राबित्याचीं थळा</span> </div> </a> <ul id="toc-राबित्याचीं_थळा-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-हत्यारां_आनी_आयुधा" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#हत्यारां_आनी_आयुधा"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>हत्यारां आनी आयुधा</span> </div> </a> <ul id="toc-हत्यारां_आनी_आयुधा-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-उजो" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#उजो"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>उजो</span> </div> </a> <ul id="toc-उजो-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-उपकरणां,_आयदना" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#उपकरणां,_आयदना"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.6</span> <span>उपकरणां, आयदना</span> </div> </a> <ul id="toc-उपकरणां,_आयदना-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-धर्म" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#धर्म"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.7</span> <span>धर्म</span> </div> </a> <ul id="toc-धर्म-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-अलंकार,_कला" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#अलंकार,_कला"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.8</span> <span>अलंकार, कला</span> </div> </a> <ul id="toc-अलंकार,_कला-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-भारतीय_अश्मयुग" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#भारतीय_अश्मयुग"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>भारतीय अश्मयुग</span> </div> </a> <ul id="toc-भारतीय_अश्मयुग-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-अश्वघोष" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#अश्वघोष"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>अश्वघोष</span> </div> </a> <ul id="toc-अश्वघोष-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="विशय सुची" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="विशय सुची दाखय / लिपय" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">विशय सुची दाखय / लिपय</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">अश्मयुग</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="दूसऱ्या भासेन एके लेखाचेर वच. 159 भासानीं उपलब्ध आसा." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-159" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">159 भासो</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Steentydperk" title="Steentydperk – अफ्रिकान्स" lang="af" hreflang="af" data-title="Steentydperk" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="अफ्रिकान्स" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Steinzeit" title="Steinzeit – स्विस जर्मन" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Steinzeit" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="स्विस जर्मन" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%B5%E1%8A%95%E1%8C%8B%E1%8B%AD_%E1%8B%98%E1%88%98%E1%8A%95" title="ድንጋይ ዘመን – अमहारिक्" lang="am" hreflang="am" data-title="ድንጋይ ዘመን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="अमहारिक्" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Edat_de_Piedra" title="Edat de Piedra – आरागोनिस" lang="an" hreflang="an" data-title="Edat de Piedra" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="आरागोनिस" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%A3_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="पाषाण युग – अंगिका" lang="anp" hreflang="anp" data-title="पाषाण युग" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="अंगिका" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AC%D8%B1%D9%8A" title="العصر الحجري – अरेबिक" lang="ar" hreflang="ar" data-title="العصر الحجري" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="अरेबिक" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%AD%D8%AC%D8%B1%D9%89" title="عصر حجرى – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="عصر حجرى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97" title="প্ৰস্তৰ যুগ – आसामी" lang="as" hreflang="as" data-title="প্ৰস্তৰ যুগ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="आसामी" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Ed%C3%A1_de_piedra" title="Edá de piedra – अस्टुरियान" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Edá de piedra" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="अस्टुरियान" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Da%C5%9F_d%C3%B6vr%C3%BC" title="Daş dövrü – अझरबैजानी" lang="az" hreflang="az" data-title="Daş dövrü" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="अझरबैजानी" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="داش دؤورانی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="داش دؤورانی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D1%8B%D1%83%D0%B0%D1%82" title="Таш быуат – बष्किर" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Таш быуат" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="बष्किर" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Stoazeid" title="Stoazeid – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Stoazeid" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/K%C5%ABl%C4%97_gad%C4%ABn%C4%97" title="Kūlė gadīnė – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Kūlė gadīnė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Panahon_kan_Gapo" title="Panahon kan Gapo – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Panahon kan Gapo" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Каменны век – बेलारुशियन" lang="be" hreflang="be" data-title="Каменны век" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="बेलारुशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Каменны век – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Каменны век" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D1%85%D0%B0" title="Каменна епоха – बल्गेरियन" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Каменна епоха" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="बल्गेरियन" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8%E1%80%81%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BA" title="လုံးခေတ် – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="လုံးခေတ်" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97" title="প্রস্তর যুগ – बांग्ला" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রস্তর যুগ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="बांग्ला" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A2%E0%BE%A1%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BE%A4%E0%BE%B1%E0%BD%BC%E0%BD%91%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%91%E0%BD%B4%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%96%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="རྡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས། – तिबेटी" lang="bo" hreflang="bo" data-title="རྡོ་ཆས་སྤྱོད་པའི་དུས་རབས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="तिबेटी" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Oadvezh_ar_maen" title="Oadvezh ar maen – ब्रेटन" lang="br" hreflang="br" data-title="Oadvezh ar maen" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="ब्रेटन" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Kameno_doba" title="Kameno doba – बोस्नियन" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Kameno doba" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="बोस्नियन" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Edat_de_pedra" title="Edat de pedra – कटलान" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Edat de pedra" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="कटलान" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A2I%D1%83%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BE%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D1%80" title="ТIулган оьмар – चिचेन" lang="ce" hreflang="ce" data-title="ТIулган оьмар" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="चिचेन" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%95%D8%B1%D8%AF%DB%95%D9%85%DB%8C_%D8%A8%DB%95%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="سەردەمی بەردین – मध्य कर्दिश" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سەردەمی بەردین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="मध्य कर्दिश" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%9F_devri" title="Taş devri – Crimean Tatar" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Taş devri" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Crimean Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Doba_kamenn%C3%A1" title="Doba kamenná – चेक" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Doba kamenná" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="चेक" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BB%D0%BB%C4%83_%C4%95%D0%BC%C4%95%D1%80" title="Чуллă ĕмĕр – चुवाश" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Чуллă ĕмĕр" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="चुवाश" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Oes_y_Cerrig" title="Oes y Cerrig – वेल्श" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Oes y Cerrig" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="वेल्श" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Stenalder" title="Stenalder – डॅनिश" lang="da" hreflang="da" data-title="Stenalder" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="डॅनिश" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Steinzeit" title="Steinzeit – जर्मन" lang="de" hreflang="de" data-title="Steinzeit" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="जर्मन" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Dewr%C3%AA_Kemere" title="Dewrê Kemere – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Dewrê Kemere" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9B%CE%AF%CE%B8%CE%BF%CF%85" title="Εποχή του Λίθου – ग्रीक" lang="el" hreflang="el" data-title="Εποχή του Λίθου" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="ग्रीक" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Stone_Age" title="Stone Age – इंग्लीश" lang="en" hreflang="en" data-title="Stone Age" data-language-autonym="English" data-language-local-name="इंग्लीश" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/%C5%9Ctonepoko" title="Ŝtonepoko – इस्परान्टो" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ŝtonepoko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="इस्परान्टो" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Edad_de_Piedra" title="Edad de Piedra – स्पॅनीश" lang="es" hreflang="es" data-title="Edad de Piedra" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="स्पॅनीश" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kiviaeg" title="Kiviaeg – इस्टोनियन" lang="et" hreflang="et" data-title="Kiviaeg" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="इस्टोनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Harri_Aroa" title="Harri Aroa – बास्क" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Harri Aroa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="बास्क" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B3%D9%86%DA%AF" title="عصر سنگ – पर्शियन" lang="fa" hreflang="fa" data-title="عصر سنگ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="पर्शियन" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kivikausi" title="Kivikausi – फिनिश" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kivikausi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="फिनिश" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Kiviaig" title="Kiviaig – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Kiviaig" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%82ge_de_la_pierre" title="Âge de la pierre – फ्रेंच" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Âge de la pierre" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="फ्रेंच" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Stiantidj" title="Stiantidj – उत्तरीय फ्रिशियन" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Stiantidj" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="उत्तरीय फ्रिशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Stientiid" title="Stientiid – पश्चिमी फ्रिशियन" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Stientiid" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="पश्चिमी फ्रिशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Clochaois" title="Clochaois – आयरिश" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Clochaois" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="आयरिश" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E5%99%A8%E6%99%82%E4%BB%A3" title="石器時代 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="石器時代" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Laj_di_py%C3%A8r" title="Laj di pyèr – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Laj di pyèr" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Idade_de_Pedra" title="Idade de Pedra – गेलीशियन" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Idade de Pedra" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="गेलीशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D9%9A_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D8%AA" title="سنگ ٚ زمات – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="سنگ ٚ زمات" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Eash_Chloaie" title="Yn Eash Chloaie – मांक्स" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Eash Chloaie" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="मांक्स" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Stone_Age" title="Stone Age – हौसा" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Stone Age" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="हौसा" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%AA%D7%A7%D7%95%D7%A4%D7%AA_%D7%94%D7%90%D7%91%D7%9F" title="תקופת האבן – हिब्रू" lang="he" hreflang="he" data-title="תקופת האבן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="हिब्रू" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%A3_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="पाषाण युग – हिन्दी" lang="hi" hreflang="hi" data-title="पाषाण युग" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="हिन्दी" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Patthar_Yug" title="Patthar Yug – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Patthar Yug" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kameno_doba" title="Kameno doba – क्रोएशियन" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kameno doba" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="क्रोएशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Kamjentna_doba" title="Kamjentna doba – अपर सोर्बियन" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Kamjentna doba" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="अपर सोर्बियन" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/K%C5%91korszak" title="Kőkorszak – हंगेरियन" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kőkorszak" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="हंगेरियन" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Քարի դար – आर्मेनियन" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Քարի դար" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="आर्मेनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Zaman_Batu" title="Zaman Batu – इंडोनेशियन" lang="id" hreflang="id" data-title="Zaman Batu" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="इंडोनेशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Panawen_ti_Bato" title="Panawen ti Bato – इलोको" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Panawen ti Bato" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="इलोको" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%85%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Кхерий зама – इंगूश" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Кхерий зама" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="इंगूश" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Petroepoko" title="Petroepoko – इदो" lang="io" hreflang="io" data-title="Petroepoko" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="इदो" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Stein%C3%B6ld" title="Steinöld – आयस्लान्डिक" lang="is" hreflang="is" data-title="Steinöld" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="आयस्लान्डिक" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Et%C3%A0_della_pietra" title="Età della pietra – इटालियन" lang="it" hreflang="it" data-title="Età della pietra" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="इटालियन" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E5%99%A8%E6%99%82%E4%BB%A3" title="石器時代 – जपानी" lang="ja" hreflang="ja" data-title="石器時代" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="जपानी" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Tuon_Iej" title="Tuon Iej – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Tuon Iej" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/rokci_cedra" title="rokci cedra – लोजबान" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="rokci cedra" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="लोजबान" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90" title="ქვის ხანა – जॉर्जियन" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ქვის ხანა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="जॉर्जियन" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/P%C9%A9y%C9%9B_p%C9%A9nz%C9%A9_(Age_de_la_Pi%C3%A8rre)" title="Pɩyɛ pɩnzɩ (Age de la Pièrre) – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Pɩyɛ pɩnzɩ (Age de la Pièrre)" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%81_%D0%B4%D3%99%D1%83%D1%96%D1%80%D1%96" title="Тас дәуірі – कझाख" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Тас дәуірі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="कझाख" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%82%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%94%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9F%82%E1%9E%80" title="យុគថ្មបំបែក – कंबोडिया" lang="km" hreflang="km" data-title="យុគថ្មបំបែក" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="कंबोडिया" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%84%9D%EA%B8%B0_%EC%8B%9C%EB%8C%80" title="석기 시대 – कोरियन" lang="ko" hreflang="ko" data-title="석기 시대" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="कोरियन" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%81%D9%90_%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="کنہِ کال – कश्मीरी" lang="ks" hreflang="ks" data-title="کنہِ کال" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="कश्मीरी" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Steenzitt" title="Steenzitt – कोलोनियन" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Steenzitt" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="कोलोनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Serdema_kevir%C3%AE" title="Serdema kevirî – कर्दिश" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Serdema kevirî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="कर्दिश" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Oos_Men" title="Oos Men – कोर्निश" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Oos Men" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="कोर्निश" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%88_%D0%B4%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83" title="Таш доору – किर्गिझ" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Таш доору" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="किर्गिझ" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Aetas_lapidea" title="Aetas lapidea – लॅटिन" lang="la" hreflang="la" data-title="Aetas lapidea" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="लॅटिन" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Steenz%C3%A4it" title="Steenzäit – लक्झेम्बर्गीश" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Steenzäit" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="लक्झेम्बर्गीश" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Eda_de_Petra" title="Eda de Petra – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Eda de Petra" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Steintied" title="Steintied – लिंबर्गिश" lang="li" hreflang="li" data-title="Steintied" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="लिंबर्गिश" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Et%C3%A9_dla_Pera" title="Eté dla Pera – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Eté dla Pera" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Etaa_de_la_Preda" title="Etaa de la Preda – लोमबार्ड" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Etaa de la Preda" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="लोमबार्ड" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%8D%E0%BA%B8%E0%BA%81%E0%BA%AB%E0%BA%B5%E0%BA%99" title="ຍຸກຫີນ – लाओ" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຍຸກຫີນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="लाओ" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Akmens_am%C5%BEius" title="Akmens amžius – लिथुआनियन" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Akmens amžius" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="लिथुआनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Akmens_laikmets" title="Akmens laikmets – लात्वियन" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Akmens laikmets" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="लात्वियन" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%B1_%D0%BA%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BC" title="Кӱ курым – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Кӱ курым" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Камено време – मेसेडोनियन" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Камено време" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="मेसेडोनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B6%E0%B4%BF%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%97%E0%B4%82" title="ശിലായുഗം – मल्याळम" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ശിലായുഗം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="मल्याळम" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BB%D1%83%D1%83%D0%BD_%D0%B7%D1%8D%D0%B2%D1%81%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D2%AF%D0%B5" title="Чулуун зэвсгийн үе – मंगोलियन" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Чулуун зэвсгийн үе" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="मंगोलियन" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%A3_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="पाषाण युग – मराठी" lang="mr" hreflang="mr" data-title="पाषाण युग" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="मराठी" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Zaman_Batu" title="Zaman Batu – मलय" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Zaman Batu" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="मलय" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Eidade_de_la_Piedra" title="Eidade de la Piedra – मिरांडीस" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Eidade de la Piedra" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="मिरांडीस" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BA" title="ကျောက်ခေတ် – बर्मीज" lang="my" hreflang="my" data-title="ကျောက်ခေတ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="बर्मीज" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Steentiet" title="Steentiet – लोवर जर्मन" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Steentiet" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="लोवर जर्मन" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Steyntyd" title="Steyntyd – Low Saxon" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Steyntyd" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Low Saxon" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A2%E0%A5%81%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="ढुङ्गे युग – नेपाळी" lang="ne" hreflang="ne" data-title="ढुङ्गे युग" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="नेपाळी" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B9%E0%A4%82_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="ल्वहं युग – नेवारी" lang="new" hreflang="new" data-title="ल्वहं युग" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="नेवारी" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Steentijd" title="Steentijd – डच" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Steentijd" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="डच" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Steinalderen" title="Steinalderen – नॉर्वेजियन नायनोर्स्क" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Steinalderen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="नॉर्वेजियन नायनोर्स्क" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Steinalderen" title="Steinalderen – नॉर्वेजियन बोकमाल" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Steinalderen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="नॉर्वेजियन बोकमाल" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Edat_de_la_P%C3%A8ira" title="Edat de la Pèira – ऑक्सिटन" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Edat de la Pèira" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="ऑक्सिटन" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A9%B1%E0%A8%A5%E0%A8%B0_%E0%A8%AF%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%97" title="ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ – पंजाबी" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪੱਥਰ ਯੁੱਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="पंजाबी" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Epoka_kamienia" title="Epoka kamienia – पोलिश" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Epoka kamienia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="पोलिश" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Et%C3%A0_dla_pera" title="Età dla pera – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Età dla pera" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%AA%DA%BE%D8%B1_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%A7" title="پتھر ویلا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="پتھر ویلا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%DA%89%D8%A8%D8%B1%DB%90_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87" title="د ډبرې دوره – पश्तो" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د ډبرې دوره" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="पश्तो" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Idade_da_Pedra" title="Idade da Pedra – पोर्तुगीज" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Idade da Pedra" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="पोर्तुगीज" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Temp_da_crap" title="Temp da crap – रोमान्श" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Temp da crap" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="रोमान्श" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Epoca_de_piatr%C4%83" title="Epoca de piatră – रोमानियन" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Epoca de piatră" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="रोमानियन" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Каменный век – रशियन" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Каменный век" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="रशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B0" title="Камяна доба – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Камяна доба" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="पाषाणयुगम् – संस्कृत" lang="sa" hreflang="sa" data-title="पाषाणयुगम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="संस्कृत" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B0%D1%81_%D2%AF%D0%B9%D1%8D" title="Таас үйэ – साखा" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Таас үйэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="साखा" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AB%E1%B1%B7%E1%B1%A4%E1%B1%A8%E1%B1%A4_%E1%B1%A1%E1%B1%A9%E1%B1%9C%E1%B1%BD" title="ᱫᱷᱤᱨᱤ ᱡᱩᱜᱽ – संथाली" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱫᱷᱤᱨᱤ ᱡᱩᱜᱽ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="संथाली" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Etati_d%C3%A2_Petra" title="Etati dâ Petra – सिसिलियान" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Etati dâ Petra" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="सिसिलियान" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Stane_Age" title="Stane Age – स्कॉट्स" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Stane Age" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="स्कॉट्स" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%BF%D8%B1_%D8%AC%D9%88_%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="پٿر جو دور – सिंधी" lang="sd" hreflang="sd" data-title="پٿر جو دور" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="सिंधी" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Gea%C4%91ge%C3%A1igi" title="Geađgeáigi – उत्तरीय सामी" lang="se" hreflang="se" data-title="Geađgeáigi" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="उत्तरीय सामी" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kameno_doba" title="Kameno doba – सेर्बो-क्रोयेषियन्" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kameno doba" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="सेर्बो-क्रोयेषियन्" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%92%E0%B6%BD%E0%B7%8F_%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%9C%E0%B6%BA" title="ශිලා යුගය – सिंहला" lang="si" hreflang="si" data-title="ශිලා යුගය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="सिंहला" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Stone_Age" title="Stone Age – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Stone Age" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kamenn%C3%A1_doba" title="Kamenná doba – स्लोवाक" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kamenná doba" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="स्लोवाक" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kamena_doba" title="Kamena doba – स्लोवानियन" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kamena doba" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="स्लोवानियन" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Ke%C4%91gi%C3%A4igi" title="Keđgiäigi – ईनारी सामी" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Keđgiäigi" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="ईनारी सामी" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Koha_e_Gurit" title="Koha e Gurit – आल्बेनियन्" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Koha e Gurit" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="आल्बेनियन्" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE_%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B0" title="Камено доба – सर्बियन" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Камено доба" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="सर्बियन" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Steentied" title="Steentied – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Steentied" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Sten%C3%A5ldern" title="Stenåldern – स्विडीश" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Stenåldern" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="स्विडीश" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Zama_za_Mawe" title="Zama za Mawe – स्वाहिली" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Zama za Mawe" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="स्वाहिली" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Epoka_kamjy%C5%84a" title="Epoka kamjyńa – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Epoka kamjyńa" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="கற்காலம் – तमिळ" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கற்காலம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="तमिळ" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%A4%E0%B0%BF_%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%97%E0%B0%AE%E0%B1%81" title="రాతి యుగము – तेलुगू" lang="te" hreflang="te" data-title="రాతి యుగము" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="तेलुगू" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%80%D0%B8_%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B3" title="Асри санг – ताजिक" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Асри санг" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="ताजिक" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%99" title="ยุคหิน – थाई" lang="th" hreflang="th" data-title="ยุคหิน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="थाई" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Da%C5%9F_asyry" title="Daş asyry – तुर्कमेन" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Daş asyry" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="तुर्कमेन" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Panahong_Bato" title="Panahong Bato – तगालोग" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Panahong Bato" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="तगालोग" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%9F_Devri" title="Taş Devri – तुर्की" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Taş Devri" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="तुर्की" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%88_%D0%B4%D3%99%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B5" title="Таш дәвере – तातर" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Таш дәвере" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="तातर" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D1%8B_%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%B4%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%A3_%D0%B4%D0%B0%D1%88_%D1%87%D0%B5%D0%BF%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B3_%D2%AF%D0%B5%D0%B7%D0%B8" title="Баштайгы амыдыралдың даш чепсектиг үези – तुविनियन" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Баштайгы амыдыралдың даш чепсектиг үези" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="तुविनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B7_%D0%B4%D0%B0%D1%83%D1%80" title="Из даур – उडमुर्त" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Из даур" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="उडमुर्त" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%27%D1%8F%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B0" title="Кам'яна доба – युक्रेनियन" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Кам'яна доба" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="युक्रेनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سنگی دور – उर्दू" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سنگی دور" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="उर्दू" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Tosh_davri" title="Tosh davri – उझबेक" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Tosh davri" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="उझबेक" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Et%C3%A0_de_%C5%82a_piera" title="Età de ła piera – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Età de ła piera" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Kiviaig" title="Kiviaig – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Kiviaig" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%9Di_%C4%91%E1%BA%A1i_%C4%91%E1%BB%93_%C4%91%C3%A1" title="Thời đại đồ đá – व्हिएतनामीज" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thời đại đồ đá" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="व्हिएतनामीज" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Steentyd" title="Steentyd – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Steentyd" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Panahon_han_Bato" title="Panahon han Bato – वरय" lang="war" hreflang="war" data-title="Panahon han Bato" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="वरय" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E5%99%A8%E6%97%B6%E4%BB%A3" title="石器时代 – व्हु चिनी" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="石器时代" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="व्हु चिनी" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Ngexesha_lamatye" title="Ngexesha lamatye – खोसा" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Ngexesha lamatye" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="खोसा" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%A8_%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90" title="ქუაშ ხანა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ქუაშ ხანა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%98%D7%99%D7%99%D7%9F_%D7%A2%D7%A4%D7%90%D7%9B%D7%A2" title="שטיין עפאכע – यिडिश" lang="yi" hreflang="yi" data-title="שטיין עפאכע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="यिडिश" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Ciuhrin" title="Ciuhrin – झ्हुन्ग" lang="za" hreflang="za" data-title="Ciuhrin" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="झ्हुन्ग" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E5%99%A8%E6%99%82%E4%BB%A3" title="石器時代 – चिनी" lang="zh" hreflang="zh" data-title="石器時代" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="चिनी" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E4%B8%96" title="石世 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="石世" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Chio%CC%8Dh-kh%C3%AC_s%C3%AE-t%C4%81i" title="Chio̍h-khì sî-tāi – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chio̍h-khì sî-tāi" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E5%99%A8%E6%99%82%E4%BB%A3" title="石器時代 – कॅण्टोनीस" lang="yue" hreflang="yue" data-title="石器時代" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="कॅण्टोनीस" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11759#sitelinks-wikipedia" title="आंतरभाशीक दुवो संपादीत करात" class="wbc-editpage">दुवो संपादीत करात</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="नांवथलां"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="मजकूर पान पळेयात [c]" accesskey="c"><span>पान</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A4%BE:%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="मजकूराच्या पाना संबंदान भासाभास (पान अस्तित्वांत ना) [t]" accesskey="t"><span>भासाभास</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="दृष्टी"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97"><span>वाचचें</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>बदल</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=history" title="ह्या पानाच्यो आदल्यो उजंळण्यो [h]" accesskey="h"><span>इतिहास पळेयात</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Panachin avtam"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="साधनां" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">साधनां</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">साधनां</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">देग-पट्टियेचेर वर</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">लिपय</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Kornnio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97"><span>वाचचें</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>बदल</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=history"><span>इतिहास पळेयात</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Samanio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:WhatLinksHere/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="हांगा दुवे आशिल्ल्या सगळ्या विकी पानांची वळेरी [j]" accesskey="j"><span>हाका कितें जोडता</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:RecentChangesLinked/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" rel="nofollow" title="ह्या पानावेल्यान दुवे दिल्ल्या पानांतले हालींचे बदल [k]" accesskey="k"><span>संबंदीत बदल</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=gom" title="फायली अपलोड करात [u]" accesskey="u"><span>फायल अपलोड करात</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:SpecialPages" title="सगळ्या विशेश पानांची वळेरी [q]" accesskey="q"><span>विशेश पानां</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&oldid=210313" title="ह्या पानाच्या ह्या पुनर्नियाळाकडे सदांकाळ दुवो"><span>सदांकाळ दुवो</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=info" title="Hea pana vixim anik mahiti"><span>पानाची म्हायती</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:CiteThisPage&page=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&id=210313&wpFormIdentifier=titleform" title="ह्या पानाचो उल्लेख करच्या खातीर म्हायती"><span>ह्या पानाचो उल्लेख कर</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fgom.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A4%2585%25E0%25A4%25B6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25AF%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%2597"><span>Dhaktem URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:QrCode&url=https%3A%2F%2Fgom.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A4%2585%25E0%25A4%25B6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25AE%25E0%25A4%25AF%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%2597"><span>QR sonket download kor</span></a></li><li id="t-shorturl" class="mw-list-item"><a href="//gom.wikipedia.org/s/ml" title="Ho dhakto duvo vantunk nokol kor"><span>धाक्टें यू॰आर॰एल</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> छापात/निर्गत करात </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:Book&bookcmd=book_creator&referer=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97"><span>पुस्तक रोचात</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:DownloadAsPdf&page=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=show-download-screen"><span> PDF अशें उतरायात</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&printable=yes" title="ह्या पानाची छापपायोग्य आवृत्ती [p]" accesskey="p"><span>छापपायोग्य आवृत्ती</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> हेर प्रकल्पानीं </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Stone_Age" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11759" title="म्हायती भांडारांत जोडिल्ल्या कलमाचो नग [g]" accesskey="g"><span>विकिडेटा नग</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Panachin avtam"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">देग-पट्टियेचेर वर</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">लिपय</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">विकिपीडिया कडल्यान</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="gom" dir="ltr"><p><b>अश्मयुग</b> मानवी इतिहासांतलो अतिपूर्विल्लो कालखंड. हो सुमार 5 लाख ते 10 हजार वर्सां पयलींचो अशें मानतात. अश्मयुगांतलो मनीस ताच्या भोवतणी आशिल्लीं लाकडां, हाडां आनी खास करून फातरांपसून तयार केल्ली उपकरणां (हत्यारां) वापरतालो. मानवी वसणुकांच्या अवशेशांत फातराचीं विंगड विंगड उपकरणां आनी आयुधां सांपडल्यांत. देखून ह्या कालखंडांक अश्मयुग (अश्म= फातर) अशें म्हणतात. </p><p>अश्मयुगांतल्या मनसाची (आंतराश्मयुग) आनी नवाश्मयुग अशे तीन मुखेल टप्पे थारायल्यात. तातूंतय पुराणश्मयुगाचे पूर्वपुराणाश्मयुग, मध्यपुराणाश्मयुग आनी उत्तरपुराणाश्मयुग अशे परत तीन उपविभाग केल्यात. अश्मयुगाच्या ह्या विभागांचीं सांस्कृतीक खाशेलपणां अशीः- </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="पूर्वपुराणाश्मयुग"><span id=".E0.A4.AA.E0.A5.82.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.B5.E0.A4.AA.E0.A5.81.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.A3.E0.A4.BE.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.AE.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.97"></span>पूर्वपुराणाश्मयुग</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=1" title="विभाग संपादन: पूर्वपुराणाश्मयुग"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>हाचो काळ सादारणपणान 5 लाख ते देड लाख वर्सा फाटलो आसा असो समज आसा. ह्या युगांत ग्युंझ ह्या पयल्या हेमयुगाचो आरंभ, हांगाच्यान तें रिस ह्या तिसऱ्या हिमयुगाच्या पयल्या चरणा मेरेनचो भूस्तरीय काळ आस्पावता. ह्या युगांतलें हवामान कडक शीं आनी तीव्र उश्णताय अशें एकसारकें बदलतालें. व्हड आकाराचे (Mammoth) पाणघोडे, गेंडे,वास्वेलां, गवे, सांबर, घोडे, हरणां अशे कितलेशेच प्राणी मनशा भोवतणी वावुरताले. ह्या सावदांची शिकार करप हेंच उपजिवीकेचें मुखेल साधन आशिल्लें. ऑस्ट्रेलोपिथेकस (Australopithecus) , पिथेकॅन्थ्रॉपस (Pithecanthropus) आनी निअँडरथल (Neanderthal) हे मनशाभशेन दिसपी प्राणी धर्तरेचेर आशिल्ले. सांस्कृतीक नदरेन ह्या कालखंडांतले 5 गट केल्यात, ते अशेः 1. व्हिलाफ्रांकियन (Villafranchian) पयल्या हिमयुगाच्या पयल्या चरणांत 2. अबेव्हिलियन (Abbevillian) पयल्या आंतर हिमयुगांच्या पयल्या चरणांत 3. क्लॅक्टोनियन (Clactonian) पयल्या आंतरहिमयुगाच्या दुसऱ्या आनी तिसऱ्या चरणांत 4. अश्यूलियन (Acheulian) दुसऱ्या आंतरहिमयुगाच्या पयल्या अर्दांत 5. लेव्हालोइशियन(Levalloisian) दुसऱ्या आंतरहिमयुगाच्या उत्तरार्धापसून फुडें चालू. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="मध्यपुराणाश्मयुग"><span id=".E0.A4.AE.E0.A4.A7.E0.A5.8D.E0.A4.AF.E0.A4.AA.E0.A5.81.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.A3.E0.A4.BE.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.AE.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.97"></span>मध्यपुराणाश्मयुग</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=2" title="विभाग संपादन: मध्यपुराणाश्मयुग"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>हातूंत सादारण पन्नास हजार ते पंचवीस हजार वर्सां पयलींचो काळ येता. तिसऱ्या आंतरहिमयुगाच्या उत्तरार्ध आनी व्यूर्म (Wurm) ह्या चौथ्या हिमयुगाची सुवात हो काळ मध्यपुराणाश्मयुगांत आस्पवता. ह्या काळांतलें हवामान एकदम थंड आशिल्लें. गवे, वास्वेलां, रानबैल आनी गेंडे हे ह्या काळांतले मुखेल प्राणी. ह्या काळांत यूरोप आनी अस्तंत आशिया ह्या भागांत निअँडरथल मनशाची वसणूक आशिल्ली. ते खासा करून घोलींनी आनी प्रस्तरालयांत रावताले. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="उत्तरपुराणाश्मयुग"><span id=".E0.A4.89.E0.A4.A4.E0.A5.8D.E0.A4.A4.E0.A4.B0.E0.A4.AA.E0.A5.81.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.A3.E0.A4.BE.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.AE.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.97"></span>उत्तरपुराणाश्मयुग</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=3" title="विभाग संपादन: उत्तरपुराणाश्मयुग"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>हो काळ सादारणपणान 25 हजार ते 10 हजार वर्सां आदलो अशें मानतात. ह्या काळाचो आरंभ 40 हजार वर्सां आदीं जालो, अशेंय एक मत आसा. चवथ्या हिमयुगांत जीं तीन हिमप्रसरणां जालीं तातूंतल्या पयल्या आनी दुसऱ्या प्रसरणांच्या मदल्या काळांत दक्षिण रशिया आनी मध्य यूरोप हांगा ह्या युगाचो उदय जालो. ह्या काळांतलें हवामान थंड आशिल्लें. हरणांचे कळप सगळ्यांक वावुरताले. भीमगजा सारके कांय प्राणी दक्षिण यूरोपांत आशिल्ले. वंशशास्त्रज्ञ जांकां homo sapiens अशें नांव दितात ताच्यो कोम्ब कापेल ब्रून आनी क्रोमॅग्न ह्यो दोन शाखा युरोपांत सगळ्यांक पातळिल्ल्यो. अस्तंत आशियांत पसून ही संस्कृती दिसून येता. पेरीगोर्डिगन, सॉल्यूट्रीअन, मग्डेलेनियन हे मुखेल समाजगट त्या काळांत आशिल्ले. सैमीक घोलांचो राबित्या खातीर वापर जातालो. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="आंतराश्मयुग"><span id=".E0.A4.86.E0.A4.82.E0.A4.A4.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.AE.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.97"></span>आंतराश्मयुग</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=4" title="विभाग संपादन: आंतराश्मयुग"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ह्या युगाचो काळ 15 हजार ते 10 हजार वर्सां आदलो आसा अशें मानतात. चवथ्या हिमयुगाच्या तिसऱ्या प्रसारणाच्या काळांत हाका सुरवात जाली. ह्या काळांत थंड हवे वांगडाच पावसूय पडपाक लागिल्लो. ताका लागून रानांची वाड जाली आनी जीवसृश्ट आयचे सारकी फुलून आयली. क्रोमॅग्न मनीस –वंशाचो सगळ्याक प्रसार जालो. खास करून युरोप आनी अस्तंत आशिया या वाठारांत हाचो पुरावो दिसून येता. हांगा अझिलियन, टार्डेनोइशियन, अॅस्टुरियन, एर्टेबोल, पॅलेस्टायन (युरोप), जाटुफियन (उत्तर इजिप्त) पे मुखेल समाजगट आशिल्लें. ते मांस भक्षण करताले. ह्याच काळांत जनावरां पोसपाक आरंभ जाला आसूंक जाय. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="नवाश्मयुग"><span id=".E0.A4.A8.E0.A4.B5.E0.A4.BE.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.AE.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.97"></span>नवाश्मयुग</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=5" title="विभाग संपादन: नवाश्मयुग"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ह्या काळाक इ.स.पयलीं 8 हजार वर्स, उपरांत सुरवात जाली. इ.स. पयलीं हजार वर्सां लागसार ताची चड उदरगत जाली. ह्या काळांत मनीसवंश, हवामान, प्राणी आनी वनस्पती-सृश्ट ही आयच्या सारकीच आशिल्ली. पशुपालन हो म्हत्वाचो वेवसाय आशिल्लो. गाय, बैल, दुकर, मेंढरां, घोडे हे प्राणी मनशाळ्ळे. शेत पिकोवपाची विद्या मनशान साध्य केली.शेंकड्यांनी वर्सांच्या वाटचाली उपरांत शेताच्या वेवसायाक लागून मनशाचें जिवीत एका जाग्यार थीर जालें थारतायेक लागून आपोआप घरां, खेडीं तयार जालीं. धातूचो सोद लागतकच अश्मयुगाचो अस्त इ.स.प. 3000 च्या काळांत मोसोपोटेमिया आनी इजिप्त हांगा जालो. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="मनशाचें_जिवीत"><span id=".E0.A4.AE.E0.A4.A8.E0.A4.B6.E0.A4.BE.E0.A4.9A.E0.A5.87.E0.A4.82_.E0.A4.9C.E0.A4.BF.E0.A4.B5.E0.A5.80.E0.A4.A4"></span>मनशाचें जिवीत</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=6" title="विभाग संपादन: मनशाचें जिवीत"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="अन्न"><span id=".E0.A4.85.E0.A4.A8.E0.A5.8D.E0.A4.A8"></span>अन्न</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=7" title="विभाग संपादन: अन्न"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>शिकार आनी नुस्तेंमारी हे दोनूय वेवसाय पुराणाश्मयुगांत आनी आंतराश्मयुगांत आशिल्ले. नवाश्मयुगांत पशुपालन आनी शेत काम हे मुखेल वेवसाय आसले तरीकूय थोड्याभोव प्रमाणांत नुस्तेमारी चलताली. पुराणाश्मयुगांत आनी आंतराश्मयुगांतल्या मनशाच्या अन्नांत ल्हान-व्हड सगळ्या जनावरांचें मांस , फळां आनी कंदमुळां हांचो आस्पाव आशिल्लो. मनशाच्या मांसाचें भक्षणय जातालें. गरण, दुकर, हत्ती, (Mammoth), वास्वेल, घोडे हे प्राणी सदचेंच भक्ष्य जाल्ले. आंतराश्मयुगाचे ,अखरेक नुस्त्या वांगडा बोकड्यो, मेंढरां, गाय, बैल हांच्या सारक्या पाळीव जनावरांचें मांस हो आहाराचो एक भाग जाल्लो. नवाश्मयुगांत धान्यां वांगडाच मांसाहार चलतालो. शेतकामाक सुरवात जातकच गंव, बार्ली, मको, ज्वारी, बाजरी हीं धान्यां आनी वाटाणो,घेवडो, मूग, हरभरो आनी मसूर हांच्या सारकीं कड्डणां पिकोवपाक सुरवात जाली. सफरचंदां, बोरां असली फळां मेळटालीं. लामा, उंट, घोडो ह्या पाळीव जनावरांचो उपेग येरादारी खातीर जातालो तरीकूय वेळ प्रसंगाक तांचें भक्षण जातालें. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="समाजरचना"><span id=".E0.A4.B8.E0.A4.AE.E0.A4.BE.E0.A4.9C.E0.A4.B0.E0.A4.9A.E0.A4.A8.E0.A4.BE"></span>समाजरचना</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=8" title="विभाग संपादन: समाजरचना"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>अश्मयुगीन समाजरचणुकीविशीं उत्खननातल्यान मेळिल्लो पुरावो अप्रत्यक्ष, उणो आनी त्रोटक आसा. मेळिल्ल्या अवशेषांवयल्यान कांय अनुमानां बांदचीं पडटात. देखीकः-वैचारीक देवघेवीचें मुखेल साधन जी भास, ती त्या कालखंडांत केन्ना आनी कोणाकोणाक प्राप्त जाल्ली, हेविशीं निश्चित कांयच सांगपाक येना. पूण पूर्वविचार आनी येवजण तशेंच रासवळ दिवीत प्रचलित आशिल्लें. ताका लागून भाशा संपर्काचे कसलें तरी माध्यम अस्तित्वांत आशिल्लें हें नक्की. शिकार करपा खातीर सांघिक शक्तीची गरज आशिल्ली. देखून मनशाक गटांत वा टोळयेंत रावचें पडटालें. रगताचें नातें आशिल्लया मनशांचो एकेक कौटुंबिक गट आशिल्लो आसूंक जाय. आवयक (बायलेक) कुटुंबांत अदिक म्हत्व आशिल्लें. ह्या समाजांतल्या दादले- बायलांच्या संबंदा विशीं कसलींच म्हायती मेळना. पूण एक बळिश्ट दादलो, ताच्यो चार-पांच बायलो आनी ल्हान भुरगीं हांचो कुटुंबांत आस्पाव आसतालो. पितृ-सावर्ण्य वा मातृ-सावर्ण्य हांच्या भितल्ली खंयचीय एक पद्दत प्रचलित आसूंक जाय. अशीं कुटुंबां एकठांय येवन तांचो फुडें गट तयार जातालो. ह्या गटाचें निश्ठास्थान रगतसंबंदाचें नाशिल्ल्या कारणान कितेंय दृश्य चिन्न आसल्यार बरें पडटलें म्हूण एखाद्र्या मोनजातीची वा सुकण्याची निशाणी (गणचिन्न) म्हूण उपेग करताले. घोलींच्या वण्टींचेर वास्वेलां, गेंडे अश्या प्राण्यांची जीं चित्रां दिसतात तीं गणचिन्नांच्या आसूंक जाय. अश्या गटांत 30-60 मनशां आसतालीं. तांचें खावप-जेवप, रांदप, शिकार करप एकठांय रावनूच जातालें. शेतकाम, लाकूंडतोड, शिकार, शस्त्रनिर्मिती हीं कश्टांचीं कामां दादल्यां कडेन जाल्यार घरकाम, शेत राखप, कंदमुळां-फळां पुंजावप, भुरग्यांक सांबाळप, रांदप हीं कामां बायलां कडेन अशी श्रमाची विभागणी त्या काळांत जाली. </p><p>पंचमहाभूतां , रूख, स्थलदेवता, मृतात्मे ह्या अतिमानवी शक्तींचेर शक चलयतल्या पुरोयताचो वेवसाय जाण्टेली बायल वा गटाचो दादलो मुखेली हांचे भितर केणूय एकलो करतालो.घोलींच्या वण्टींचेर चित्रकाम करप, स्त्रीमूर्ती, हाडां आनी शिंगा हांच्या वयलें कोरावकाम, हत्यारां खातीर लागपी कुपादरीच्या फातचरांची वेगवेगळ्या गटांत पुरवण करप हे स्वतंत्र वेवसाय उदयाक आयिल्ले. </p><p>ल्हव ल्हव उपजिविकेच्या साधनांचेर मालकी हक्काचो उदय जालो. सुर्वेक मालकी दरेक गटा कडेन रासवळ रुपान आशिल्ली. मागीर एक-एक कुटुंबाच्या सर्वस्वी मालकीची थापणूक जाली. नवाश्मयुगाच्या सुर्वेक काळांत पितृसावर्ण्य पद्दत रुढ जाली. शेतकाम, पशुपालन, फातरांचीं हत्यारां तयार करप, शिकार करप, पौरोहित्य, कलाकृती हे वेवसाय पयलीं भशेन चालूच आशिल्ले. तातूंत घरां बांदप, सुतारकाम, गवंडेकाम, वेतकाम, बुरुडकाम, मृत्पात्रां तयार करून ती रंगोवप असल्याय वेवसायांची भर पडली. नवाश्मयुगीन समाज शाश्वत पायांचेर उबो जालो आनी समाज रचणूकेंत म्हत्वाचे बदल घडून आयले. कुटूंब ही संस्था श्रेष्ठ जाली. हातूंतल्यान नियंत्रणाची गरज निर्माण जावन शासन संस्था आनी दंडनीत उत्पन्न जाली आसूंक जाय. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="राबित्याचीं_थळा"><span id=".E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.AC.E0.A4.BF.E0.A4.A4.E0.A5.8D.E0.A4.AF.E0.A4.BE.E0.A4.9A.E0.A5.80.E0.A4.82_.E0.A4.A5.E0.A4.B3.E0.A4.BE"></span>राबित्याचीं थळा</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=9" title="विभाग संपादन: राबित्याचीं थळा"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>अश्मयुगांत राबित्याचे दोन प्रकार दिसून येतात. गुंफा आनी घोली हांच्या सारको सैमीक आलाशिरो आनी खोपीं वा तंबू हांच्या सारकीं कृत्रिम आवरणां. पुराणाश्मयुगांत कडक थंडेच्या हवामानाक लागून मनशान घोलींचो वा खांची आशिल्ल्या कडेकपाऱ्यांचो आश्रय घेतलो. सगळ्यांत पूर्विल्ल्यो ज्ञात अशो घोली चीनच्या जोकोत्येन (Chou-kou-tien) वाठारांत सांपडल्यात. त्या उपरांतच्यो घोली यूरोपांत दक्षिण फ्रांस आनी उत्तर स्पेन, आशियांत पॅलेस्टाईन आनी सिरिया हांगा तशेंच आफ्रिकेंतल्या मोरोक्को हांगा सांपडल्यात. आल्जिरियाच्या भूमध्य सागरा कडल्या वाठारांत मध्यश्मयुगांतल्या वसणुकांचे अवशेश मेळ्ळ्यांत <a href="/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A4" title="भारत">भारतांत</a> मध्य प्रदेसांतल्यो घोली आंतराश्मयुगीन आसात. अमेरिकेंतय अश्मयुगांतल्या विंगड विंगड टप्प्यांतल्यो तरेकवार घोली मेळ्ळ्यात. राबित्या खातीर वापरिल्ल्यो घोली वा कपारी, तांचीं तोंडां वाऱ्याचे दिकेक येवचीं नी हे नदरेन वेंचून काडटाले. </p><p>मनशान उबारिल्ल्या आलाशिऱ्याचे स्पश्ट अवशेश सगळ्यांत पयलीं उत्तरपुराणाश्मयुगांत मेळ्ळ्यात. ते एका खासा भागांत , खासा समाजगटा कडेन संबंदीत आसात. आग्नेय युरोपांत चेकोस्लोव्हाकियाचे व्हिस्टोनीस, ऑस्ट्रोव्हा आनी पेट्रोव्हिज, दक्षिण रशियांत डॉन न्हंये वयल्या गागारिनो हांगा आनी सायबेरियांत टिमोनोव्हका हांगा हे अवशेश मेळटात. Mammoth ह्या जनावरांची शिकार होच मुखेल वेवसाय आशिल्ल्या कारणान ह्या लोकांक शिकारे खातीर विरळ रानांत वचून राबितो करचे पडलो. थंय तांणी रावपा खातीर तंबू आनी खोंपी बांदल्यो. वांटकुळ्यो वा लंबवर्तुळाकार आकार आशिल्ल्यो खोंपी आकारान खूब मोट्यो आसताल्यो. देखीकः- ‘व्हिस्टोनीस’: (15 मी. लांब आनी 9 मी. रुंद) हांचेर झाडांच्यो ताळ्यो तिरप्यो एकामेकांक तेंकोवन दवरून तांचेर पालो, तण वा चामडें पातळावन दवरताले. भोंवतणचे जमनी परस घराची जमीन खोलगट आसताली. एकें खोंपींत सुमार 5 चुली आसताल्यो. </p><p>टिमोनोव्हका (सायबेरिया) हांगा उत्तरपुराणाश्मयुगांत प्रचारांत आशिल्ल्या दुसऱ्या एका प्रकाराच्या घरांचे अवशेश मेळ्ळ्यात. हीं घरां कडक शिंया पसून राखॆण दिवचे खातीर तयार केल्लीं आसूंक फाव. हांकां ‘कृत्रिम घोली’ अशें म्हळ्यार जाता. तांचे रडने खातीर जमनींत तीन मी. खोलायेचें वाटकुळें फोणकूल खणटाले. भितर देंवपाक सोंपणा आसतालीं. वयल्यान लाकडाचे व्हडले आडामे आनी कोंडे घालून तांचेर तण, पालो, घालून आनी चिखल धापून पाखें तयार करताले. खोपीच्या भायर उक्ताडार चुली पेटयताले. चीनांत शान्सी वाठारांत तशेंच भारतांत काश्मीराक बुर्झाहोम हांगा असलीं नवाश्मयुगांतलीं घरां सांपडल्यांत. आंतराश्मयुगांतलें हवामान बरेंच उश्ण आशिल्ल्या कारणान मनशान घोलींनी रावपाचें सोडून उक्ताडाचेर रावपाक सुरवात केली. तंय नुस्तें मेळटा अश्या न्हंयच्या आनी तळ्यांच्या लागसार वसणूक वाडली. चड काळ उरपी आनी प्रशस्त घरां बांदपाक सुरवात जाली. घरांचे बांदावळी खातीर वाळवंटी (सुकी) वा उंचावयली जमीन सोदताले. लांकडाच्यो वण्टी आनी चामड्याचीं पाखीं आसतालीं. सरे (इंग्लंड), डेन्मार्क, हॉलंड हांगा घरांचे चोमे तयार जालें. </p><p>नवाश्मयुगांत घर बांदपाच्या मळार क्रांतिकारक बदल घडून आयले. घटमूट घरां बांदपा खातीर तण, कोंडे, चामडें हांच्या बदलाक लाकडांचे व्हडले लोटिंगे, फातर, विटो हांचो उपेग जावपाक लागलो. घरांचो आराखडो आतां वांटकुळो वा चौरस जालो. कोंडे-वेताच्या वाळांपसून, फातरांनी-विटानी बांदिल्ल्यो घट्ट वण्टी आनी तांचेर गिलावो केल्लें.रंगकाम ही जार्मो पद्दत सगळ्या घरांनी दिसून येताली. जेरिको (पॅलस्टाईन), खिरोकिटिया (सायप्रस), हसौना (उत्तर मेसोपोटेमिया) हे घुमचाकार पाख्यांचे खास नमुने आशिल्ले. हलाफ (सिरिया) आनी आर्पाकिया (उत्तर इराक) हांगा कांय वेगळ्याच प्रकाराची घऱांची रचणूक दिसून येता. नवाश्मयुगांत वास्तुविद्येची सर्वांगीण उदरगत खास करून पॅलेस्टाईन, इराक, तुर्कस्तान ह्या वाठारांत आनी भूमध्य समुद्रांतल्या कांय जुव्यांत जाली. लांकडाचो, कोंड्याचो वापर करून नवाश्मयुगांत बांदिल्लीं. सोबीत घरां युरेप, चीन, भारत आनी फायूस (इजिप्त) हांगा दिसतात. </p><p>आंतराश्मयुगांत कांय सुवातींनी पांच-सात घरांचे चोमे दिसले, तरीकूय त्या वेळार ‘गांव’ हे कल्पनेचो जल्म जावंक नाशिल्लो. नवाश्मयुगांत रस्ते नाशिल्ले. दोन घरांच्या मदीं केल्ल्या मार्गानूच येरादारी चलताली. (देखीकः युरोपांतल्यो फेडर्झे वसणुको). वाहनां नाशिल्ल्यान खेड्यांक एकामेकांक जोडपी रस्तेय नाशिल्ले. आर्पाकिया आनी खिरोकेटिया हांगा मुखेल रस्त्यांचेर फरसबंदी केल्ली. खेड्यांचे राखणे खातीर सभोंवतणी बांदावळ करपाची वेवस्था नवाश्मयुगांत सुरू जाली. इ.स.पयलीं आठव्या सहस्त्रकांत जेरिकोची फातराची विशाल तटबंदी,भूमध्य दर्याभोंवतणी वाठार आनी अ. आशिया हांगाची विटांची तटबंदी (मर्सीनू, हसितकार, ट्रॉय), उत्तर आनी मध्य यूरोपांतल्या वसणुकां भोंवतणची लाकडी तटबंददी आनी खंदक (कोलोनलिंन्थॉल) हीं थोडीं उदाहरणां आसलीं तरीकूय ग्रामवेवस्था आनी येवजण अस्तित्वांत आयिल्ली अशें निश्चित सांगपाक येना. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="हत्यारां_आनी_आयुधा"><span id=".E0.A4.B9.E0.A4.A4.E0.A5.8D.E0.A4.AF.E0.A4.BE.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.82_.E0.A4.86.E0.A4.A8.E0.A5.80_.E0.A4.86.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.A7.E0.A4.BE"></span>हत्यारां आनी आयुधा</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=10" title="विभाग संपादन: हत्यारां आनी आयुधा"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>अश्मयुगांत मनशान लाकडां, हाडां आनी चड करबन फातर हांचो पालव घेवन आपल्या उपेगाक येतलीं अशीं आयुधां घडोवपाक सुरवात केली.पूर्वपुराणाश्मयुगाच्या आरंभा सावन खासा आकाराचे फातर घेवन ताचे कपचे आनी कुडके उडोवन ताका फावसो आकार दिवपाक ताणें सुरवात केली. भुसभुशीत फातराचे आडवीं तळपां मेळूंक शकतात, हांचें गिन्यान ताका जालें. ल्हान आकाराचीं पातीं आनी छिलके हांच्या खातीर चर्ट (chert), अॅगेट (agate) अशे एकदम घट्ट आनी एकसंध पाशाण प्रकार ताणे वेंचून काडले. बदामी आकाराचें आनी वेगवेगळ्या उद्योगांचें ‘हातकुराड’ हत्यार तयार करपा खातीर ताणें दोन वेगवेगळ्यो पद्दती सोदून काडल्यो. ‘अबेव्हिलियन’ आनी ‘अश्यूलियन’ पद्दतींचो ताणें सोद लायलो. फातराच्या आयुधाक लाकडी हाडाच्या दांड्याची जोड दिवपाचें गिन्यान ताका जालें. उत्तरपुराणाश्मयुगापसून फुडें कुराडी, विळे, बाण, खुरपीं अशीं संयुक्त आयुधां तयार जालीं. </p><p>विंगड विंगड प्रकाराची कार्यक्षम उपकरणां आनी आयुधां हांच्या निर्मितीतंत्राची उत्कांत्री पूर्वयेवजणे प्रमाण जाली ना. गरजो, मेळटा ती सामुग्री आनी परंपरागत गिन्यान हांचे धर्तेचेर ती जायत गेली. देखीकः पुराणश्मयुगांत चड कून घातक आयुधां तयार जालीं, जाल्यार नवाश्मयुगांत शेतकी वेवसायाक उपेगी अशीं विळो, खणपाची बडी हीं अवजारां तयार जलीं.भालो, ‘बोला’ (सुकण्यांक मारपाची एके तरेची गोफीण), धनुश्य आनी बाण हीं जीवघेणीं क्षेपण- आयुधां तयार जालीं. धनुश्य-बाणाचो उपेग आंतराश्मयुगापसून सुरू जालो. धनुश्याक चामड्याची वादी लायताले आनी बाणाक फातराचीं वा हाडांची तोंका बसयताले. </p><p>हाडां-शिंगां हांचेपसून तयार जाल्ल्यो बऱ्योच वस्तू आयज लेगीत तिगून उरल्यात. तातूंत चड करून बाणांचीं तोंकां, नुस्तें मारपा खातीर वापरिल्ले धाकटे कांटयारे बाण, गरे, सुयो, दाबणां, हतया दांता-वस्तू हांचो आस्पाव जाता. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="उजो"><span id=".E0.A4.89.E0.A4.9C.E0.A5.8B"></span>उजो</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=11" title="विभाग संपादन: उजो"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>अश्मयुगांतलें सगळ्यांत पूर्विल्ले अशे मनीस संबंदान उज्याचे अवशेश चीनांतल्या जोकोत्येन घोलींत मेळ्ळ्यात पूण एकदां पेटिल्लो उज्याचो धग एकसारको पेटत दवरपाची कला जोकोत्येनच्या लोकांक खबर नाशिल्ली. लाकडां, हाडां, कोळसो उज्या खातीर जळोव म्हूण वापरतालेय आंतराश्मयुगांत आनी नवाश्मयुगांत उजो निर्माण करपाची विद्या साध्या जाली आसूंक जाय. तिख्याचो अंश आशिल्ले कुपादरीचे फातर घासून उजो तयार करताले. उज्याचो उपेग ह्या कामां खातीर जातालोः कृत्रिम रितीन उश्णताय आनी उजवाड निर्माण करपा खातीर.ताचेर मांस भाजून खावपा खातीर, जनावरांची चरबी फातराच्या दिव्यांत घालून वाती जळोवपा खातीर, जनावरांक भेश्टावन राखण करपा खातीर बड्यांचीं आनी हाडांचीं तोंकां भाजून टणक करपा खातीर. आंतराश्मयुगांत आनी नवाश्मयुगांत उज्याचो वापर सुटसुटीतपणान करपा खातीर शेगड्यो, चुली आनी भाटयो हांचो वापर सुरू जालो. नवाश्मयुगांत रांदपा वांगडाच मातयेच्यो मूर्ती आनी आयदनां भाजपा खातीर उज्याचो उपेग जातालो. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="उपकरणां,_आयदना"><span id=".E0.A4.89.E0.A4.AA.E0.A4.95.E0.A4.B0.E0.A4.A3.E0.A4.BE.E0.A4.82.2C_.E0.A4.86.E0.A4.AF.E0.A4.A6.E0.A4.A8.E0.A4.BE"></span>उपकरणां, आयदना</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=12" title="विभाग संपादन: उपकरणां, आयदना"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>पुराणाश्मयुगांतलें आनी आंतराश्मयुगांतलें एकदम अस्थिर आनी हेडगें जिवीत मतीमत घेतल्यार , मनशाक अन्नपदार्थ सांठोवपाची कसलीच गरज भासलीना.उत्तरपुराणाश्मयुगांत चित्रकारांनी वापरिल्ले फातराचे दिवे सोडल्यार आनी कसलेंच आयदन ज्ञात ना. नवाश्मयुगाचे सुर्वेक जेरिको, जार्मो हांगाचो मनीस फकत वाटयो, पेले असलीं फातराचीं आयदनां वापरतालो. नवाश्मयुगाच्या मध्याक अ. आशिया आनी भूमध्य समुद्राभोंवतणचो वाठार हांगा मृत्पात्रां करपाक सुरवात जाली. मातयेच्या आयदनांक तरांतरांचे आकार दिले. उदका सारके द्रवपदार्थ सांठोवन दवरपा खातीर ल्हान तोंडाचीं व्हडलीं आयदनां तयार केलीं. ह्या आयदनांक रंग लावन तांचेर सोबीत नक्षीकाम केलें. चक्राचो सोद लागतकच चड प्रमाणबध्द आनी वेगवेगळ्या आकाराचीं आयदनां घडोवपाच्यो पद्दती आयल्यो. आंतराश्मयुगांतल्या युरोपांत (डेन्मार्क-एर्टेबोल संस्कृती) कोंडे, करड आनी वेत एकठांय विणून नुस्तें धरपा खातीर तयार केल्ले व्हडले पांटले वापरपाक सुरवात जाली. यांग-शो ह्या चिनी नवाश्मयुगीन समाजापरस दक्षिण अमेरिकेचे कोंड्याची वेळां विणपाचें काम एकदम ऊंच पांवड्याचें आशिल्लें अशें मानतात. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="धर्म"><span id=".E0.A4.A7.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.AE"></span>धर्म</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=13" title="विभाग संपादन: धर्म"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>पुराणाश्मयुगांत आनी आंतराश्मयुगांत धर्मीक जिविताचें मुखेल साधन म्हळ्यार घोलींतली चित्रां. ह्या घोलींक देवळां (प्रार्थनाघरां) म्हूण वळखताले. मध्याश्मयुगांतले ‘व्हिस्टोनीस’ हें पुरोयतदाचे घर सोडल्यार हाचे पयलींच्या काळांतली धर्मीक स्वरुपाची कसलीच वस्तू मेळना. जेरिको हांगाचीं मंदिरां आयताकार (rectangular) आशिल्लीं. तांच्या मुखार एक चौक आनी एक ल्हान मडंप आसतालो. दारामुखावयल्या वण्टींत कुरकुट करून तातूंत फाचराच्यो मूर्ती दवरताले. आर्पाकिया हांगा एक व्हड घुमटाकार मंदिर आसा. तुर्कस्तानतल्या नवाश्मयुगीन अवशेशांत (कटाल हयुक) आनी उबाइड संस्कृतायेच्या अवशेशांवयल्यान (एरिडूं आनी टेपे गौरा) ह्यो वास्तू थंयचे मूर्तीकाम, वण्टीवयलीं चित्रां आनी शिल्पां हाका लागून धर्मीक उपेगाच्यो आसूंक जाय अशें दिसता. सुमेरियन काळांतल्या झिगुरात सारक्या देवळाच्या वास्तूंचो रचनाकौशल्याचो उगम हांगा पळोवपाक मेळटा. तेभायर फातराच्यो, मातयेच्यो, हाडाच्यो मूर्ती आनी थंडी हांच्यावयल्यान धर्मीक जिविताविशीं बरीच म्हायती मेळटा. पूण तांच्यो धर्मीक कल्पना, विचार निश्चित कसल्या स्वरुपाचे आशिल्ले हाचो स्पश्ट पुरावो मात आयज मेळना. तरी लेगीत पुरोयताची सुवात आनी ताचे काम हाची थोडी भोव कल्पना येता. </p><p>जारणमारण सारक्या तंत्राचेर अश्मयुगीन मनशाचो विश्वास आशिल्लो. एकाद्र्या जनावराचे ल्हान प्रतिकृतीचेर बाण लागिल्ल्याचें चित्र काडलें, म्हणटकच तो प्राणी शिकारेंत सहज हाताक लागतलो असो समज आशिल्लो. फ्रांस आनी स्पेन हांगासल्ल्या घोलींत असलीं कितलीशींच चित्रां सांपडल्यांत. भाल्याचे बडयेवयलीं कोरीव चित्रांय ह्याच उद्देशान काडल्यां आसतलीं. फकत शिकारीचेर आदारून आशिल्ल्या मनशान आपल्या वेवसायांत अतिमानुषी बळाचो अशे तरेन पालव मेळोवपाचो यत्न केलो. जननतत्वाची आराधना जाताली असो पुरावो मेळ्ळा. वयर उल्लेख केल्ल्यो मातृका-मूर्ती हे तातूंतलेच मुखेल अवशेश. समागम करपी पशूंत आनी फ्रांसांतल्या घोलींत आशिल्ल्या पुराय नग्न स्त्रीमूर्तीं वयल्यान होच आशय दिसून येता. तिसरी म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार मरणा उपरांतचें जिवित. ‘आत्मो अमर आसा’ ही कल्पना पूर्वपुराणाश्मयुगांतूच मूल धरून बसल्या आसूंक जाय. हे कल्पनेचे दोन पांवडे दाखयल्यात. एक मृतात्म्याचो प्रवास आनी दुसरो मनशाच्या स्वरुपांत दाखयलो पुनर्जल्म. युरोपांत सांपडिल्ल्या निअँडरथल मनशाच्या थड्यांत मरणा उपरांतच्या प्रवासाच्या उद्देशान अन्न, हत्ययारां, वस्ती-दागिने पुरिल्ले दिसतात. मड्याचे पांय पोटाकडेन दोडून दवरताले. हाचो अर्थ आवयच्या पोटांत भुरगें हेच अवस्थेंत आसता हें सुचित करून पुनर्जल्माची वाट पळोवपी हो जीव धर्तरेच्या पोटांत तेच अवस्थेंत पुरताले. घोलीचे वा खोपीचे जमनी पोंदा मडें पुरताले. हाचो उद्देश हो मृतात्मो घराची राखण करपा खातीर थंयच दवरताले असो अदमास कांय जाणकार काडटात. एकाद्र्या जनावराच्या कांय खासा शक्तीक वा गुणांक लागून ताका म्हत्व प्राप्त जातालें आनी तो एकेका पंगडाचो वा कुळाचो पालक जातालो. ताची प्रतिकृती त्या गटाचो बावटो वा निशाणी (गणचिन्न) अशें मानताले. नवाश्मयुगांत स्त्रीतत्वाची पूजा ह्या स्वरुपांत जाताली. ल्हव ल्हव पुरुषतत्तवीय पूजा सुरू जाली. मृतात्म्याची वेवस्था चड बारीकसाणीन जावपाक लागली शवपेटी वापरून वेवस्थित बांदिल्ली व्हडलीं थडीं दिसपाक लागलीं. चडसा थड्यांत मातृकामूर्ती दवरताले. शेतकामा खातीर सूर्य आनी पावस ह्या दोन देवतांची उपासना चलताली. वेगवेगळ्या समजणेंतल्यान निर्माण जाल्ल्या वेगवेगळ्या देव-देवतांची पूजा-अर्चा आनी प्रार्थना हांच्या खातीर घोलींतलीं देवळीं निर्माण जालीं आसूंये. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="अलंकार,_कला"><span id=".E0.A4.85.E0.A4.B2.E0.A4.82.E0.A4.95.E0.A4.BE.E0.A4.B0.2C_.E0.A4.95.E0.A4.B2.E0.A4.BE"></span>अलंकार, कला</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=14" title="विभाग संपादन: अलंकार, कला"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>आपली कूड अलंकारांनीं सजोवपाची इत्सा मनीस सभावांत प्राचीन काळा सावन चलत आयल्या. अश्मयुगांतले कांय सांगाडे तांबडे मातयेन रंगयल्ले दिसतात. हाचेवेल्यान अश्मयुगीन मनीस आंगाक रंग काडटालो आसूंक जाय अशें अनुमान काडटात. जनावरांचीं हाडां,दांत, नाखटां, सुक्यो बियो हांकां बुराक करून तांच्यो माळो गळ्यांत घालपाची पद्दत आशिल्ली. रंगयाळे, चमत्कार फातर घेवन तांचे मणी, हार आनी ताईत करून तांच्यो माळो आंगाक गुठलायताले. नवाश्मयुगांत मणयांचे विंगड विंगड प्रकार पळेवपाक मेळटात. अश्मयुगांतलो मनीस जनावरांचें चामडे नाजाल्यार लोकर घेवन आंगा धांपतालो. सूत कातपाक नवाश्मयुगांत आरंभ जालो. मृत्पात्रांच्या कांय अवशेशांचेर बुतांव आशिल्लें जाकीट, उपवस्त्र, घागरो हांची चित्रां दिसून येतात. पूण विणकाम आनी शिवणकाम हांचेविशीं चड म्हायती मेळना. </p><p>अश्मयुगांतल्या दीर्घ कालखंडातले चित्रकलेचे आनी मूर्तिकलेचे कितलेशेच नमुने आज पळोवंक मेळटात. युरोपांत आनी आफ्रिकेंत पूर्वपुराणाश्मयुगापसून त्यो नवाश्मयुगामेरेनच्यो कलाकृती आसात, जाल्यार आशियांत फकत आंतराश्मयुगांतलीच चित्रकला दिसता. पूर्वपुराणाश्मयुगांतल्या चित्रकलेचे बऱ्यांतले बरें नमुने फ्रांस आनी स्पेन देशांतल्या घोलींत सांपडल्यात. ह्या चित्रांनी सैमीक रितीन मेळिल्ले रंग वापरल्यात अशें दिसता. भोंवतणी वावुरपी गवे, रानरेडे, हरणां, घोडे, प्राण्यांचे शिकारेचे प्रसंग, नाच करपी दादले-बायलो, धर्मीक विधी करपी पुरोयत हे मुखेल चित्रविशय जावन आसात. मूर्तिकलेचे नमुने उत्तर पुराणाश्मयुगांतलेच आसात. तातूंत हाडां, शिंगां आनी फातर हांच्या कोरीव कामाचो आस्पाव आसा. फातरांच्या कामांत अर्धाकृतीच्यो आनी पूर्णाकृतीच्यो स्त्रीमूर्ती (मातृकामूर्ती) चड प्रमाणांत आसात. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="भारतीय_अश्मयुग"><span id=".E0.A4.AD.E0.A4.BE.E0.A4.B0.E0.A4.A4.E0.A5.80.E0.A4.AF_.E0.A4.85.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.AE.E0.A4.AF.E0.A5.81.E0.A4.97"></span>भारतीय अश्मयुग</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=15" title="विभाग संपादन: भारतीय अश्मयुग"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>भारतांत आयज मेरेन जाल्लें उत्खनन आनी संशोधन अश्मयुगांतल्या खंयचेंच अवस्थेंतल्या मनशाच्या जिविताचें स्पश्ट, चित्र दोळ्यांमुखार उबें करूंक शकना.तातूंतल्या तातूंत, नवाश्मयुगीन जिविताविशीं थोडीभोव म्हायती मेळटा पूण हेर युगांतलो मनीस, ताची वसणूक, ताचे भोंवतणची सृश्ट हांची जी म्हायती मेळटा ती अर्दकुटी आनी अस्पश्ट आसा. हाचंत कारण म्हळ्यार अश्मयुगीन मनशाच्या जिविताचेर उजवाड घालपी जे अवशेश मेळ्ळ्या ते फुटके आनी अर्दकुट्या स्वरुपाचे आसात. जे कांय निष्कर्श काडल्यात, ते फकत फातरांची आयुधां आनी उपकरणां हांच्या वर्गीकरणांतसून गंगा, साबरमती, नर्मदा, तापी, महानदी, गोदावरी, कृष्णा, तुंगभद्रा, ब्राह्मणी, पेन्नार, पालार ह्या न्हंयाच्या देगणांत कुपादरीचे (Quartzite) आनी पाशाणाचे परशू खूब कडेन सांपडल्यात. बदामी आकाराचे हे परशू धारदार पूण खडबडीत आसा. युरोपांतल्या अश्मयुगाच्या आरंभाचीं उपकरणां आनी परशू हातूंत बरेंच सारकेपण आसा. पुराणाश्मयुगांत भारतांत सगळ्याक आदिमीनवाची वसणूक आशिल्ली अशें हाचेवयल्यान अनुमान काडटात. हो मनीस पयलीं वायव्य पंजाबच्या दोंगरी वाठारांतल्यान हांगा पावला आसूंक जाय. कांय शास्त्रज्ञांनी दुसरें एक अनुमान काडलां तें म्हळ्यार भारतीय आदिमानवाचो उगम पयलीं दक्षिण भारतांत जालो आनी थंयसून ते पयल्या हिमयुगाचो अखेरेक पंजाबाकडे पावले. म्हैसूरांतलो ब्रह्मगिरी, पंचमढीचो म्हादेव दोंगर, पंजाबंत उचली, गुजरातांत लंघनाज आनी हिरपूर हांगा सांपडिल्लीं उपकरणां (Microliths) मात मध्याश्मयुगांतलीं आसूंक जाय. गुजरातांत मनशांचे सांगाडे आनी जनावरांची हाडां मेळ्ळ्यांत म्हैसूर, गुजरात, काश्मीर ह्या वाठारांनी नवाश्मयुगांतली तीक्ष्ण आनी गुळगुळीत आयुधां सांपडल्यात भारतीय आदिमानवाक उज्याचो उपेग खबर आशिल्लो वा ना, मातयेचीं आयदनां करपाक येतालीं वा ना, तो शेतकाम-गोरवां पोसप हे वेवसाय करतालो वा ना हाचेविशीं जाणकारांचें कांयच एकमत ना. कारण तांकां सबळ पुरावो आजून मेळूंक ना. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="अश्वघोष"><span id=".E0.A4.85.E0.A4.B6.E0.A5.8D.E0.A4.B5.E0.A4.98.E0.A5.8B.E0.A4.B7"></span>अश्वघोष</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&action=edit&section=16" title="विभाग संपादन: अश्वघोष"><span>बदल</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>इ. स. पयल्या शतमानांतलो एक नामनेचो संस्कृत महाकवी, नाटककार आनी बौध्द तत्वज्ञ. हाच्या ग्रंथांतल्या व्यक्तिगत उल्लेखां वेल्यान हाची कांय म्हायती मेळ्ळ्या. हो साकेत (अयोध्या) हांगा रावतालो. ताचे आवयचें नांव सुपर्णाक्षी. ताका ‘आचार्य’, ‘भदंत’, ‘महाकवी’ आनी ‘महावादी’ ह्यो पदव्यो आशिल्ल्यो. तो मुळांत ब्राह्मण पूण, फुडें बौध्द धर्मांत गेलो. महाभारत, रामायण, पुराणां, सांख्यादी दर्शनां, उपनिषदां, अर्थशास्त्र, नाट्यशास्त्र ह्या पूर्विल्ल्या काळांतल्या काव्यांचो ताणें खोलायेन अभ्यास केल्लो, हें ताच्या काव्यकृतींतल्यान दिसून येता. ताच्या एका तिबेटी चरित्रकारान बरोवन दवरलां, ‘शिकप सोंपतकच अश्वघोष बुदवंत पंडितांकडोन खंडन-मंडनात्मक शास्त्रर्थ आनी भासाभास करपाक लागलो. भासाभाशेंत तो व्हडव्हड पाटांगड्यांक हरयतांलो. युआन च्वांग हाणें ताका पांडित्यांतलो प्रतिसूर्य अशें म्हळां. पूण अश्वघोषाक एक दीस पाश्र्व नांवाचो महापंडित बौध्द भिक्षू मेळ्ळो आनी ताच्या वांगडा जाल्ल्या वादांत अस्वघोष हरलो. ताच्या कडल्यानूच मागीर अश्वघोषान बौध्द धर्माची दीक्षा घेतली आनी तो भिक्षु जालो. </p><p>तो जसो पंडित आशिल्लो तसोच बऱ्यापैकीं गायकूय आशिल्लो. प्रवचन आनी गायन ह्या दोनूय साधनांवरवीं तांणें बौध्द धर्माचो प्रचार केलो आनी खूब जाणांक त्या धर्माची दीक्षा दिली.तो गावंक लागतकच रस्त्यावेल्यान वचपी घोडो लेगीत आपलो ‘फुरफुर’ आवाज बंद करून ओगी जातालो. देखूनच ताका ‘अश्वघोष’ (अश्व= घोडो, घोडो= गर्जना) हें नांव पडलें अशी आख्यायिका आसा. फुडें तो महायान पमताच्या संस्थांपकांपैकी एक जालो तो राजा कनिष्काचो धर्माविशींचो सल्लागार आशिल्ल्यान कनिष्कान आपयिल्ल्या चवथ्या धर्मपरिशदेचें संचालन ताणेंच केलें अशें म्हण्टात. ताणें धर्मकाजा खातीर परंपरागत संस्कृत भाशा वापरतली. </p><p>अश्वघोषान बरयिल्ले ग्रंथ अशेः 1. बुध्दचरित (महाकाव्य) 2. सौदरंद (महाकाव्य) 3. गडिस्तोत्रगाथा (धर्मीक लघुकाव्य) 4. सुत्रालंकार (कथांझेलो) 5. शारीपुत्रप्रकरण (नाटक) 6.महायान श्रध्दात्पासूत्र (तत्वगिन्यानाचो ग्रंथ) 7. वज्रसूची (वर्णवेवस्थेआड वादग्रंथ). ह्या सगळ्या ग्रंथामत ‘बुध्दीचरित’ हें ताचें प्रतिभेचटं बरें उदाहरण आसा. बुध्दीविशींच्यो अतितायेच्यो दंतकथा काडून उडोवन ताणें शुद्द आनी सोपें अशें बुध्दीचरित्र बरोवन मनसाच्या काळजामेरेन पावयलें. कल्पना, कथा, आनी वर्णन ह्या तीनूय गुणांचो त्या काव्यांत त्रिवेणी समगम जाला अशें जाणकारांचें मत आसा. अश्वघोषाच्या खंयच्याय साहित्यकृतींत पळेल्यार धर्मपखिर्तनाची उपाट उर्बा दिसून येता. मतांमतांच्या जंजाळांत पडनासतना मनशान बुध्दीप्रणीत अष्टांगिक मार्ग आपणावन जिविताचें सार्थक करचें अशें ताणें सांगलां. </p><p>सामान्य लोकांक बौध्द धर्माचें म्हत्व पटोवन दिवपा खातीर अश्वघोष काव्य-नाटकामसारक्या ललित रचनेकडे आयलो. अश्वघोषान काव्याची प्रेरणा वाल्मीकीच्या रामायणापसून घेतली. ताची काव्यशैली वैदर्भी. तातूंत प्रसाद, माधुर्य, सभाविकता आनी ओघ हे गुण आयल्यात. ताणे दिल्ले दृष्टान्त विशयाक फावशे आसून तर्कशुद्द विचार आनी मधुर भाव हांचो ताच्या काव्यांत सोबीत संगम जाला. बावनेन उठाव दिवपी वेगवेगळ्या छंद वापरपांत ताचें कसब दिसून येता. बौध्द संप्रदायांत ताका खूब मोटो भौमान मेळ्ळो. इतलेंच न्हय, तर सातव्या शतमानामेरेन अश्वघोष ‘बोधिसत्त्व’ ह्या रूपान पुजाविशय आशिल्लो. </p>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://gom.wikipedia.org/w/index.php?title=अश्मयुग&oldid=210313">https://gom.wikipedia.org/w/index.php?title=अश्मयुग&oldid=210313</a>" चे कडल्यान परतून मेळयलें</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B6:Categories" title="विशेश:Categories">वर्ग</a>: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97:%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%82" title="वर्ग:देवनागरी पानां">देवनागरी पानां</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> हें पान शेवटीं 26 मार्च 2023 दिसा, 00:37 वोरांचोर बदलेलें.</li> <li id="footer-info-copyright">मजकूर <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">क्रियेटिव कॉमन्स ऐट्रिब्यूशन/शेयर-अलाइक लायसेंस</a> हाच्या अंतर्गत उपलब्ध आसा; हेर अटी लागू जावं शकतात. चड म्हायती खातीर <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">वापराच्यो अटी</a> पळयात.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">गुप्ततायेचें धोरण</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%80%E0%A4%82">विकिपीडिया विशीं</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%AF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A3%E0%A5%80">न्हयकारणी</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Acharache Nem</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">विकसक</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/gom.wikipedia.org">Ankddevari</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookinchem vivoronn</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//gom.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">मोबाईल-आवृत्ती</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-nqdrf","wgBackendResponseTime":284,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.017","walltime":"0.021","ppvisitednodes":{"value":49,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":0,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f6c4465bd-s76rm","timestamp":"20241114175029","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0905\u0936\u094d\u092e\u092f\u0941\u0917","url":"https:\/\/gom.wikipedia.org\/wiki\/%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11759","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11759","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-03-21T14:37:33Z","dateModified":"2023-03-25T19:07:56Z"}</script> </body> </html>