CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Choroba niedokrwienna serca – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"76807108-3b0d-4b30-b702-bf815082803b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Choroba_niedokrwienna_serca","wgTitle":"Choroba niedokrwienna serca","wgCurRevisionId":75315089,"wgRevisionId":75315089,"wgArticleId":179424,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Niezweryfikowane martwe linki","Artykuły zgłoszone do Artykułów na Medal","Wyróżnione artykuły","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Artykuły na Medal","Choroba niedokrwienna serca","Choroby psychosomatyczne"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Choroba_niedokrwienna_serca","wgRelevantArticleId":179424, "wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75315089,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q844935","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=[ "ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.6"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d1/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="844"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png/800px-Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="563"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png/640px-Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="450"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Choroba niedokrwienna serca – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Choroba_niedokrwienna_serca rootpage-Choroba_niedokrwienna_serca skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Choroba+niedokrwienna+serca" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Choroba+niedokrwienna+serca" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Choroba+niedokrwienna+serca" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Choroba+niedokrwienna+serca" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nazewnictwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazewnictwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Nazewnictwo</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazewnictwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Epidemiologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Epidemiologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Epidemiologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Epidemiologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Patogeneza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Patogeneza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Patogeneza</span> </div> </a> <ul id="toc-Patogeneza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Krążenie_wieńcowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Krążenie_wieńcowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Krążenie wieńcowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Krążenie_wieńcowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fazy_niedokrwiennego_uszkodzenia_mięśnia_sercowego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Fazy_niedokrwiennego_uszkodzenia_mięśnia_sercowego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Fazy niedokrwiennego uszkodzenia mięśnia sercowego</span> </div> </a> <ul id="toc-Fazy_niedokrwiennego_uszkodzenia_mięśnia_sercowego-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stopnie_zwężenia_tętnic_nasierdziowych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Stopnie_zwężenia_tętnic_nasierdziowych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Stopnie zwężenia tętnic nasierdziowych</span> </div> </a> <ul id="toc-Stopnie_zwężenia_tętnic_nasierdziowych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Czynniki_ryzyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Czynniki_ryzyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Czynniki ryzyka</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Czynniki_ryzyka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Czynniki ryzyka</span> </button> <ul id="toc-Czynniki_ryzyka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Postulowane_czynniki_ryzyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Postulowane_czynniki_ryzyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Postulowane czynniki ryzyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Postulowane_czynniki_ryzyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Modyfikacja_czynników_ryzyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Modyfikacja_czynników_ryzyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Modyfikacja czynników ryzyka</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Modyfikacja_czynników_ryzyka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Modyfikacja czynników ryzyka</span> </button> <ul id="toc-Modyfikacja_czynników_ryzyka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cele_społeczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cele_społeczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Cele społeczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Cele_społeczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cele_indywidualne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cele_indywidualne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Cele indywidualne</span> </div> </a> <ul id="toc-Cele_indywidualne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Objawy_chorobowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Objawy_chorobowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Objawy chorobowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Objawy_chorobowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Diagnostyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Diagnostyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Diagnostyka</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Diagnostyka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Diagnostyka</span> </button> <ul id="toc-Diagnostyka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Nieinwazyjne_badania_układu_krążenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nieinwazyjne_badania_układu_krążenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Nieinwazyjne badania układu krążenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Nieinwazyjne_badania_układu_krążenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Inwazyjne_metody_badania_układu_krążenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Inwazyjne_metody_badania_układu_krążenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Inwazyjne metody badania układu krążenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Inwazyjne_metody_badania_układu_krążenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Leczenie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Leczenie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Leczenie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Leczenie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Leczenie</span> </button> <ul id="toc-Leczenie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Leki_mogące_mieć_zastosowanie_w_terapii_ChNS,_ale_nie_znajdujące_się_obecnie_w_zaleceniach_towarzystw_medycznych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Leki_mogące_mieć_zastosowanie_w_terapii_ChNS,_ale_nie_znajdujące_się_obecnie_w_zaleceniach_towarzystw_medycznych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Leki mogące mieć zastosowanie w terapii ChNS, ale nie znajdujące się obecnie w zaleceniach towarzystw medycznych</span> </div> </a> <ul id="toc-Leki_mogące_mieć_zastosowanie_w_terapii_ChNS,_ale_nie_znajdujące_się_obecnie_w_zaleceniach_towarzystw_medycznych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szczególne_sytuacje_podczas_leczenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szczególne_sytuacje_podczas_leczenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Szczególne sytuacje podczas leczenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Szczególne_sytuacje_podczas_leczenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rehabilitacja_w_chorobie_niedokrwiennej_serca" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rehabilitacja_w_chorobie_niedokrwiennej_serca"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.3</span> <span>Rehabilitacja w chorobie niedokrwiennej serca</span> </div> </a> <ul id="toc-Rehabilitacja_w_chorobie_niedokrwiennej_serca-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Inwazyjne_leczenie_choroby_niedokrwiennej_serca" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Inwazyjne_leczenie_choroby_niedokrwiennej_serca"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Inwazyjne leczenie choroby niedokrwiennej serca</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Inwazyjne_leczenie_choroby_niedokrwiennej_serca-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Inwazyjne leczenie choroby niedokrwiennej serca</span> </button> <ul id="toc-Inwazyjne_leczenie_choroby_niedokrwiennej_serca-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dusznica_bolesna_naczynioskurczowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dusznica_bolesna_naczynioskurczowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.1</span> <span>Dusznica bolesna naczynioskurczowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Dusznica_bolesna_naczynioskurczowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Asymptomatyczna_choroba_niedokrwienna_serca_(tzw._nieme_niedokrwienie)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Asymptomatyczna_choroba_niedokrwienna_serca_(tzw._nieme_niedokrwienie)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.2</span> <span>Asymptomatyczna choroba niedokrwienna serca (tzw. nieme niedokrwienie)</span> </div> </a> <ul id="toc-Asymptomatyczna_choroba_niedokrwienna_serca_(tzw._nieme_niedokrwienie)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Klasyfikacja_ICD10" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Klasyfikacja_ICD10"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Klasyfikacja ICD10</span> </div> </a> <ul id="toc-Klasyfikacja_ICD10-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Choroba niedokrwienna serca</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 59 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-59" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">59 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%8A" title="مرض القلب التاجي – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مرض القلب التاجي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B9%E0%A7%83%E0%A7%8E-%E0%A6%A7%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF" title="হৃৎ-ধমনীর ব্যাধি – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="হৃৎ-ধমনীর ব্যাধি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Koan-ch%C5%8Dng_t%C5%8Dng-me%CC%8Dh_sim-ch%C5%8Dng-p%C4%93%E2%81%BF" title="Koan-chōng tōng-me̍h sim-chōng-pēⁿ – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Koan-chōng tōng-me̍h sim-chōng-pēⁿ" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%88%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%85%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%B0_%D1%81%D1%8D%D1%80%D1%86%D0%B0" title="Ішэмічная хвароба сэрца – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Ішэмічная хвароба сэрца" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%85%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%82_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%8A%D1%80%D1%86%D0%B5%D1%82%D0%BE" title="Исхемична болест на сърцето – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Исхемична болест на сърцето" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Malaltia_de_les_art%C3%A8ries_coron%C3%A0ries" title="Malaltia de les artèries coronàries – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Malaltia de les artèries coronàries" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ischemick%C3%A1_choroba_srde%C4%8Dn%C3%AD" title="Ischemická choroba srdeční – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ischemická choroba srdeční" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Isk%C3%A6misk_hjertesygdom" title="Iskæmisk hjertesygdom – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Iskæmisk hjertesygdom" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Koronare_Herzkrankheit" title="Koronare Herzkrankheit – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Koronare Herzkrankheit" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%B1%CE%AF%CE%B1_%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%BD%CF%8C%CF%83%CE%BF%CF%82" title="Στεφανιαία καρδιακή νόσος – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Στεφανιαία καρδιακή νόσος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Coronary_artery_disease" title="Coronary artery disease – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Coronary artery disease" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Enfermedad_de_las_arterias_coronarias" title="Enfermedad de las arterias coronarias – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Enfermedad de las arterias coronarias" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Arteria_koronarioetako_gaixotasun" title="Arteria koronarioetako gaixotasun – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Arteria koronarioetako gaixotasun" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE%D8%B1%DA%AF_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="بیماری سرخرگ کرونری – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بیماری سرخرگ کرونری" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Maladie_coronarienne" title="Maladie coronarienne – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Maladie coronarienne" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Galar_cor%C3%B3nach_cro%C3%AD" title="Galar corónach croí – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Galar corónach croí" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Doenza_arterial_coronaria" title="Doenza arterial coronaria – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Doenza arterial coronaria" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B4%80%EC%83%81%EB%8F%99%EB%A7%A5%EC%A7%88%ED%99%98" title="관상동맥질환 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="관상동맥질환" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պսակային զարկերակային հիվանդություն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Պսակային զարկերակային հիվանդություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Penyakit_jantung_koroner" title="Penyakit jantung koroner – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Penyakit jantung koroner" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Krans%C3%A6%C3%B0asj%C3%BAkd%C3%B3mar" title="Kransæðasjúkdómar – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Kransæðasjúkdómar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Coronaropatia" title="Coronaropatia – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Coronaropatia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%97%D7%9C%D7%AA_%D7%9C%D7%91_%D7%90%D7%99%D7%A1%D7%9B%D7%9E%D7%99%D7%AA" title="מחלת לב איסכמית – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="מחלת לב איסכמית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%A7%E0%B2%AE%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%AF_%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%97" title="ಪರಿಧಮನಿಯ ರೋಗ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಪರಿಧಮನಿಯ ರೋಗ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/I%C5%A1%C4%93misk%C4%81_sirds_slim%C4%ABba" title="Išēmiskā sirds slimība – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Išēmiskā sirds slimība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/I%C5%A1emin%C4%97_%C5%A1irdies_liga" title="Išeminė širdies liga – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Išeminė širdies liga" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Koszor%C3%BA%C3%A9r-betegs%C3%A9g" title="Koszorúér-betegség – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Koszorúér-betegség" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%82" title="Коронарна артериска болест – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Коронарна артериска болест" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Penyakit_arteri_koronari" title="Penyakit arteri koronari – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Penyakit arteri koronari" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D1%82%D1%8D%D0%BC_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D3%A9%D0%B3%D0%BB%D3%A9%D1%80%D3%A9%D0%BB" title="Титэм судасны бөглөрөл – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Титэм судасны бөглөрөл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%89%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%82%E1%80%AB" title="နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ischemische_hartklachten" title="Ischemische hartklachten – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Ischemische hartklachten" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%99%9A%E8%A1%80%E6%80%A7%E5%BF%83%E7%96%BE%E6%82%A3" title="虚血性心疾患 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="虚血性心疾患" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Koronar_hjertesykdom" title="Koronar hjertesykdom – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Koronar hjertesykdom" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%95%E0%AC%B0%E0%AD%8B%E0%AC%A8%E0%AC%BE%E0%AC%B0%E0%AD%80_%E0%AC%A7%E0%AC%AE%E0%AC%A8%E0%AD%80_%E0%AC%B0%E0%AD%8B%E0%AC%97" title="କରୋନାରୀ ଧମନୀ ରୋଗ – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="କରୋନାରୀ ଧମନୀ ରୋଗ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Koronar_arteriya_kasalligi" title="Koronar arteriya kasalligi – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Koronar arteriya kasalligi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%EA%A9%BB%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%BD%E1%80%AE%E1%82%8F%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%A1%E1%80%B2%E1%80%94%E1%80%BA%E1%82%8F" title="သꩻရာႏသွီႏအိုအဲန်ႏ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="သꩻရာႏသွီႏအိုအဲန်ႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Doen%C3%A7a_arterial_coronariana" title="Doença arterial coronariana – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Doença arterial coronariana" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Boal%C4%83_arterial%C4%83_coronarian%C4%83" title="Boală arterială coronariană – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Boală arterială coronariană" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Sunqu_sirk%27a_unquy" title="Sunqu sirk'a unquy – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Sunqu sirk'a unquy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Коронарная недостаточность – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Коронарная недостаточность" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Coronary_artery_disease" title="Coronary artery disease – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Coronary artery disease" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ischemick%C3%A1_choroba_srdca" title="Ischemická choroba srdca – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Ischemická choroba srdca" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ishemi%C4%8Dna_bolezen_srca" title="Ishemična bolezen srca – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Ishemična bolezen srca" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%95%D8%AE%DB%86%D8%B4%DB%8C%DB%8C_%D8%AE%D9%88%DB%8E%D9%86%D8%A8%DB%95%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%DB%86%D8%B1%DB%86%D9%86%DB%95%D8%B1%DB%8C" title="نەخۆشیی خوێنبەری کۆرۆنەری – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="نەخۆشیی خوێنبەری کۆرۆنەری" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%82" title="Коронарна артеријска болест – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Коронарна артеријска болест" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Koronarna_bolest_srca" title="Koronarna bolest srca – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Koronarna bolest srca" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sepelvaltimotauti" title="Sepelvaltimotauti – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sepelvaltimotauti" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kransk%C3%A4rlssjukdomar" title="Kranskärlssjukdomar – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kranskärlssjukdomar" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AE%BF_%E0%AE%8A%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B1%E0%AF%88_%E0%AE%87%E0%AE%A4%E0%AE%AF_%E0%AE%A8%E0%AF%8B%E0%AE%AF%E0%AF%8D" title="குருதி ஊட்டக்குறை இதய நோய் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="குருதி ஊட்டக்குறை இதய நோய்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B9%E0%B1%83%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%81%E0%B0%B2_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%A7%E0%B0%BF" title="హృద్ధమనుల వ్యాధి – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="హృద్ధమనుల వ్యాధి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%94%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B5%E0%B9%89%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B8%AB%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%83%E0%B8%88" title="โรคหลอดเลือดเลี้ยงหัวใจ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="โรคหลอดเลือดเลี้ยงหัวใจ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Koroner_arter_hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Koroner arter hastalığı – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Koroner arter hastalığı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%88%D0%B5%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D1%85%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B1%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D1%80%D1%86%D1%8F" title="Ішемічна хвороба серця – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ішемічна хвороба серця" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%84_%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D9%86_%DA%A9%DB%8C_%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%DA%BA_%D8%B3%DB%92_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="دل اور خون کی وریدوں سے متعلق بیماری – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="دل اور خون کی وریدوں سے متعلق بیماری" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%89%D8%B3%D9%89%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%8A%DB%87%D8%B1%DB%95%D9%83_%D9%82%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%87%D8%B1_%D9%83%DB%90%D8%B3%D9%89%D9%84%D9%89" title="تاجىسىمان يۇرەك قان تومۇر كېسىلى – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="تاجىسىمان يۇرەك قان تومۇر كېسىلى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BB%87nh_%C4%91%E1%BB%99ng_m%E1%BA%A1ch_v%C3%A0nh" title="Bệnh động mạch vành – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Bệnh động mạch vành" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%86%A0%E5%BF%83%E7%97%85" title="冠心病 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="冠心病" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%86%A0%E7%8B%80%E5%8B%95%E8%84%88%E7%96%BE%E7%97%85" title="冠狀動脈疾病 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="冠狀動脈疾病" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q844935#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Choroba_niedokrwienna_serca" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Choroba_niedokrwienna_serca"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Choroba_niedokrwienna_serca" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Choroba_niedokrwienna_serca" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&oldid=75315089" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Choroba_niedokrwienna_serca&id=75315089&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FChoroba_niedokrwienna_serca"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FChoroba_niedokrwienna_serca"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Choroba+niedokrwienna+serca"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Choroba_niedokrwienna_serca&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Coronary_artery_disease" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q844935" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-featured-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Artykułu na Medal”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="Artykuł na Medal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/16px-Wikimedal_POL.svg.png" decoding="async" width="16" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/24px-Wikimedal_POL.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/32px-Wikimedal_POL.svg.png 2x" data-file-width="74" data-file-height="120" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="metadata plainlinks mbox mbox-content" tabindex="0"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75537638">.mw-parser-output .mbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid var(--color-progressive,#36c);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%0.5em 10%;display:grid;padding:.3em;gap:.3em;grid-template-columns:60px 1fr;align-items:center;word-break:break-word}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:60px 1fr min-content}.mw-parser-output .mbox.without-icon{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .mbox.without-icon.with-iconright{grid-template-columns:1fr min-content}.mw-parser-output .mbox-iconright,.mw-parser-output .mbox-icon{justify-self:center}.mw-parser-output .mbox-icon img{max-width:100%;object-fit:contain}.mw-parser-output .mbox p{font-size:inherit;padding:0;margin:0.5em 0}.mw-parser-output .mbox-text>p:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .mbox-text>p:last-child{margin-bottom:0}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .mbox{margin-left:0;margin-right:0}}@media(max-width:600px){.mw-parser-output .mbox{width:100%}}@media(max-width:450px){.mw-parser-output .mbox-iconright{grid-row:2;grid-column:1/span 2;justify-self:end}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:40px 1fr}.mw-parser-output .mbox.without-icon.with-iconright{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .mbox{grid-template-columns:40px 1fr;font-size:0.85rem}}.mw-parser-output .mbox+.mbox{margin-top:calc(-0.5em + 2px)}.mw-parser-output .mbox.mbox-serious{border-left-color:#d33}.mw-parser-output .mbox.mbox-content{border-left-color:#f28500}.mw-parser-output .mbox.mbox-notice{border-left-color:var(--color-progressive,#36c)}.mw-parser-output .mbox.mbox-merge{border-left-color:#9932cc}body.ns-6 .mw-parser-output .mbox{width:unset;max-width:unset;margin-left:0;margin-right:0}</style> <div class="mbox-icon"> <div><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Omedal_orange.svg/35px-Omedal_orange.svg.png" decoding="async" width="35" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Omedal_orange.svg/53px-Omedal_orange.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Omedal_orange.svg/70px-Omedal_orange.svg.png 2x" data-file-width="176" data-file-height="176" /></span></span></div></div> <div class="mbox-text"> <p>Ten artykuł został zgłoszony do weryfikacji statusu <b><a href="/wiki/Wikipedia:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Wikipedia:Artykuły na Medal">„Artykuł na Medal”</a>.</b><br /><small>Weź udział <a href="/wiki/Wikipedia:Propozycje_do_Artyku%C5%82%C3%B3w_na_Medal/Choroba_niedokrwienna_serca/weryfikacja" title="Wikipedia:Propozycje do Artykułów na Medal/Choroba niedokrwienna serca/weryfikacja">w dyskusji</a> na ten temat.</small> </p> </div> </div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek" style="background-color:#EAECF0; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562627">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Choroba niedokrwienna serca</div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-size:90%; border:1px solid #aaa;">morbus ischaemicus cordis </td></tr> <tr class="grafika iboxs grafika-z-wikidanych"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png" class="mw-file-description"><img alt="ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png/240px-Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png" decoding="async" width="240" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png/360px-Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png/480px-Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png 2x" data-file-width="940" data-file-height="661" /></a></span> </td></tr> <tr style="text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">Klasyfikacje </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Diseases_Database" title="Diseases Database">DiseasesDB</a> </th> <td> <p><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diseasesdatabase.com/ddb8695.htm">8695</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a> </th> <td> <p><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D017202">D017202</a> </p> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:IVUS_of_CAD.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/IVUS_of_CAD.png/220px-IVUS_of_CAD.png" decoding="async" width="220" height="108" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/IVUS_of_CAD.png/330px-IVUS_of_CAD.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/IVUS_of_CAD.png/440px-IVUS_of_CAD.png 2x" data-file-width="1218" data-file-height="598" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ultrasonografia_wewn%C4%85trzwie%C5%84cowa" title="Ultrasonografia wewnątrzwieńcowa">Ultrasonografia wewnątrzwieńcowa</a> – na zielono zaznaczono blaszkę miażdżycową zawężającą światło naczynia</figcaption></figure> <p><b>Choroba niedokrwienna serca</b> (<a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łac.</a> <i>morbus ischaemicus cordis</i>), <b>ChNS</b> – <a href="/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_chorobowy" title="Zespół chorobowy">zespół objawów chorobowych</a> będących następstwem przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia komórek <a href="/wiki/Serce" title="Serce">mięśnia sercowego</a> w tlen i substancje odżywcze. Zaburzenie równowagi między zapotrzebowaniem a możliwością ich dostarczenia, mimo wykorzystania mechanizmów autoregulacyjnych zwiększających przepływ przez mięsień sercowy, zwanych <a href="/wiki/Rezerwa_wie%C5%84cowa" title="Rezerwa wieńcowa">rezerwą wieńcową</a>, doprowadza do niedotlenienia i niewydolności wieńcowej. </p><p>W konsekwencji często doprowadza do dusznicy bolesnej, a także <a href="/wiki/Zawa%C5%82_mi%C4%99%C5%9Bnia_sercowego" title="Zawał mięśnia sercowego">zawału mięśnia sercowego</a>. Choroba niedokrwienna serca ze wszystkimi jej podtypami jest najczęstszą przyczyną śmierci w większości państw zachodnich<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>. Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej jest <a href="/wiki/Mia%C5%BCd%C5%BCyca" title="Miażdżyca">miażdżyca</a> <a href="/wiki/T%C4%99tnice_wie%C5%84cowe" class="mw-redirect" title="Tętnice wieńcowe">tętnic wieńcowych</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwsze opisy choroby pochodzą ze starożytności i znalazły się w <a href="/wiki/Papirus_Ebersa" title="Papirus Ebersa">papirusie Ebersa</a>, jednak objawy te łączono z dolegliwościami żołądka. <a href="/wiki/Hipokrates" title="Hipokrates">Hipokrates</a> jako pierwszy opisał dokładnie objawy tej choroby. W tych czasach była również nazywana <i>mediatio mortis</i> (przygotowanie do śmierci). W czasach nowożytnych, w 1628, <a href="/wiki/William_Harvey" title="William Harvey">William Harvey</a> opisał układ krążenia człowieka, a w 1761 <a href="/wiki/Giovanni_Battista_Morgagni" title="Giovanni Battista Morgagni">Giovanni Battista Morgagni</a> „sklerozę naczyń wieńcowych”. Pierwsze dzieło autorstwa <a href="/w/index.php?title=William_Heberden&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Heberden (strona nie istnieje)">Wiliama Heberdena</a> o objawach <i>angina pectoris</i> powstało w 1772. Pierwszy raz objawy choroby niedokrwiennej i miażdżycy połączył w 1809 A. Burns. W 1867 <a href="/w/index.php?title=Thomas_Lauder_Brunton&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Lauder Brunton (strona nie istnieje)">Thomas Lauder Brunton</a>, w swej publikacji w czasopiśmie <i><a href="/wiki/The_Lancet" title="The Lancet">The Lancet</a></i>, zauważył, że nitraty uwalniają od bólu wieńcowego. W 1912 opisano morfologię zawału (<a href="/w/index.php?title=James_Herrick&action=edit&redlink=1" class="new" title="James Herrick (strona nie istnieje)">James Herrick</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>) i jego kryteria elektrokardiograficzne (G. Bousfield). W Polsce pierwszy opis dusznicy bolesnej pochodzi z 1812, kiedy na Uniwersytecie Wileńskim przedstawiono pracę <i>De angore pectoris</i>. </p><p>W XX wieku uznana została za <a href="/wiki/Choroby_cywilizacyjne" title="Choroby cywilizacyjne">chorobę cywilizacyjną</a>, co zaowocowało rozwinięciem badań nad etiologią, klasyfikacją i leczeniem choroby niedokrwiennej, zmieniając praktycznie całkowicie podejście do tej choroby. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nazewnictwo">Nazewnictwo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Nazewnictwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazewnictwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Rozwój badań nad chorobą niedokrwienną serca doprowadził do dużego zamieszania w nazewnictwie tej choroby. Ze względu na objawy kliniczne (<a href="/wiki/B%C3%B3l_w_klatce_piersiowej" title="Ból w klatce piersiowej">ból w klatce piersiowej</a> i <a href="/wiki/Duszno%C5%9B%C4%87" title="Duszność">duszność</a>) choroba była nazywana <b>dusznicą bolesną</b> (ale też <b>dławicą piersiową</b>, łac. <i>angina pectoris</i>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_grecki" title="Język grecki">gr.</a> <i>ankhone</i> – duszenie, łac. <i>pectus</i> – klatka piersiowa), natomiast z uwagi na patofizjologię choroby nazywana jest <b>chorobą wieńcową</b> (łac. <i>morbus coronarius</i>) lub <b>niewydolnością wieńcową</b> (łac. <i>insufficientia coronaria</i>). Ponieważ choroba może przebiegać w postaci ostrej i przewlekłej, dodatkowo używano sformułowań: stabilna (odpowiadająca dzisiejszemu pojęciu przewlekłej choroby niedokrwiennej serca) i niestabilna (odpowiadająca dzisiejszemu pojęciu <a href="/wiki/Ostre_zespo%C5%82y_wie%C5%84cowe" title="Ostre zespoły wieńcowe">ostrego zespołu wieńcowego</a>). W postaci niestabilnej dodatkowo rozróżniano pojęcia zawału serca (lub ściślej zawału mięśnia sercowego), zawału serca zagrażającego (zwanego niestabilną chorobą wieńcową). To zamieszanie zakończyło się z końcem XX wieku, kiedy to chorobę niedokrwienną zaczęto kwalifikować jako przewlekłą chorobę niedokrwienną serca oraz ostre zespoły wieńcowe. Ta druga postać przyczyniła się zresztą do powstania nowych specjalności lekarskich, takich jak <a href="/wiki/Kardiologia_inwazyjna" title="Kardiologia inwazyjna">kardiologia inwazyjna</a> czy <a href="/wiki/Kardiochirurgia" title="Kardiochirurgia">kardiochirurgia</a>. Obecnie choroba nazywana jest chorobą niedokrwienną serca. Nazwa ta wskazuje na jej mechanizm, niezależnie od jego przyczyny. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Epidemiologia">Epidemiologia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Epidemiologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Epidemiologia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wyniki m.in. projektu badawczego POL-MONICA, będącego częścią światowego badania koordynowanego przez <a href="/wiki/%C5%9Awiatowa_Organizacja_Zdrowia" title="Światowa Organizacja Zdrowia">WHO</a> – The WHO MONICA Project, wykazały ścisłą korelację pomiędzy rozwojem choroby niedokrwiennej serca a obecnością czynników ryzyka tej choroby. Badania te, prowadzone na dużych populacjach, dowiodły stałego wzrostu częstości występowania choroby niedokrwiennej serca w Polsce. Dla Polski częstość zachorowania wynosi średnio 620 przypadków na 100 tysięcy dla mężczyzn i 220 przypadków na 100 tysięcy u kobiet. Zapadalność jest mniejsza na wsiach niż w dużych miastach<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. Częstość występowania dławicy rośnie gwałtownie z wiekiem u obojga płci: od 0,1–1% u kobiet w wieku 45–54 lat do 10–15% u kobiet w wieku 65–74 lat oraz od 2–5% u mężczyzn w wieku 45–54 lat do 10–20% u mężczyzn w wieku 65–74 lat<sup id="cite_ref-autonazwa1_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-4">[4]</a></sup>. W Polsce obserwuje się również wzrost występowania tej choroby wśród kobiet i ludzi młodych: obserwuje się zwiększoną zachorowalność wśród 20- i 30-latków<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Patogeneza">Patogeneza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Patogeneza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Patogeneza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Heart_coronary_artery_lesion.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Heart_coronary_artery_lesion.jpg/220px-Heart_coronary_artery_lesion.jpg" decoding="async" width="220" height="214" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Heart_coronary_artery_lesion.jpg/330px-Heart_coronary_artery_lesion.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Heart_coronary_artery_lesion.jpg/440px-Heart_coronary_artery_lesion.jpg 2x" data-file-width="617" data-file-height="600" /></a><figcaption>Zmiany w tętnicy wieńcowej – przekrój na modelu</figcaption></figure> <p>W ponad 90% przypadków odpowiedzialna za chorobę jest <a href="/wiki/Mia%C5%BCd%C5%BCyca" title="Miażdżyca">miażdżyca</a> <a href="/wiki/Kr%C4%85%C5%BCenie_wie%C5%84cowe" title="Krążenie wieńcowe">tętnic wieńcowych</a> (blaszka miażdżycowa), doprowadzająca do ich zwężenia i tym samym upośledzeniu przepływu wieńcowego. Z tego powodu za synonim choroby niedokrwiennej uchodzi termin choroba wieńcowa. Jednakże w pozostałych przypadkach za mechanizm niedokrwienia odpowiedzialne są inne mechanizmy (zwane czasami pozawieńcowymi): </p> <ul><li><a href="/wiki/Niedokrwisto%C5%9B%C4%87" title="Niedokrwistość">niedokrwistość</a></li> <li><a href="/wiki/Hipotonia" title="Hipotonia">hipotonia</a> lub <a href="/wiki/Hipowolemia" title="Hipowolemia">hipowolemia</a></li> <li><a href="/wiki/Niewydolno%C5%9B%C4%87_oddechowa" title="Niewydolność oddechowa">niewydolność oddechowa</a></li> <li><a href="/wiki/Nadczynno%C5%9B%C4%87_tarczycy" title="Nadczynność tarczycy">nadczynność tarczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Wada_serca" title="Wada serca">wady serca</a>, zwłaszcza <a href="/wiki/Zw%C4%99%C5%BCenie_zastawki_aortalnej" title="Zwężenie zastawki aortalnej">zwężenie zastawki aortalnej</a></li> <li><a href="/wiki/Kardiomiopatie" title="Kardiomiopatie">kardiomiopatie</a>, zwłaszcza <a href="/wiki/Kardiomiopatia_przerostowa" title="Kardiomiopatia przerostowa">przerostowa</a></li> <li><a href="/wiki/Nadci%C5%9Bnienie_t%C4%99tnicze" title="Nadciśnienie tętnicze">nadciśnienie tętnicze</a>.</li></ul> <p>Istnieją także rzadkie choroby naczyń wieńcowych o tle innym niż miażdżycowe, które powodują niewystarczające krążenie krwi i tym samym niedokrwienie mięśnia sercowego: </p> <ul><li>zmiany zapalne naczyń wieńcowych w przebiegu chorób zapalnych naczyń (<i>Vasculitis</i>) <ul><li><a href="/wiki/Gor%C4%85czka_reumatyczna" title="Gorączka reumatyczna">choroba reumatyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Reumatoidalne_zapalenie_staw%C3%B3w" title="Reumatoidalne zapalenie stawów">reumatoidalne zapalenie stawów</a></li> <li><a href="/wiki/Guzkowe_zapalenie_t%C4%99tnic" title="Guzkowe zapalenie tętnic">guzkowe zapalenie tętnic</a></li> <li><a href="/wiki/Tocze%C5%84_rumieniowaty_uk%C5%82adowy" title="Toczeń rumieniowaty układowy">toczeń rumieniowaty układowy</a></li> <li><a href="/wiki/Ki%C5%82a" title="Kiła">kiła</a></li> <li><a href="/wiki/Choroba_Takayasu" title="Choroba Takayasu">choroba Takayasu</a></li> <li><a href="/wiki/Sepsa" title="Sepsa">posocznica</a></li></ul></li> <li>wrodzone zaburzenia metaboliczne <ul><li><a href="/wiki/Choroba_Fabry%E2%80%99ego" title="Choroba Fabry’ego">choroba Fabry’ego</a></li> <li><a href="/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_Hurler" title="Zespół Hurler">zespół Hurler</a></li> <li><a href="/wiki/Amyloidoza" title="Amyloidoza">skrobiawica</a></li> <li><a href="/wiki/Cystynuria" title="Cystynuria">cystynuria</a></li></ul></li> <li>zmiany pourazowe tętnic wieńcowych (np. po <a href="/wiki/Koronarografia" title="Koronarografia">koronarografii</a>)</li> <li>anomalie wrodzone tętnic wieńcowych (niedorozwój tętnic lub jednej tętnicy wieńcowej, <a href="/w/index.php?title=Przetoki_t%C4%99tniczo-%C5%BCylne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Przetoki tętniczo-żylne (strona nie istnieje)">przetoki tętniczo-żylne</a>, odejście tętnicy wieńcowej od <a href="/wiki/Pie%C5%84_p%C5%82ucny" title="Pień płucny">pnia płucnego</a> – <a href="/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_Blanda-White%E2%80%99a-Garlanda" title="Zespół Blanda-White’a-Garlanda">zespół Blanda-White’a-Garlanda</a>)</li> <li><a href="/wiki/T%C4%99tniak" title="Tętniak">tętniak</a> rozwarstwiający aorty, obejmujący tętnice wieńcowe</li> <li>ucisk tętnic wieńcowych od zewnątrz, na przykład przez rosnący <a href="/wiki/Guz_(medycyna)" title="Guz (medycyna)">guz</a></li> <li>wrodzone lub nabyte tętniaki tętnic wieńcowych (np. <a href="/wiki/Choroba_Kawasakiego" title="Choroba Kawasakiego">choroba Kawasakiego</a>)</li> <li>tak zwane <i>mostki mięśniowe</i> czyli położone nad tętnicą włókna mięśniowe, które kurcząc się mogą ją zwężać: <a href="/wiki/D%C5%82awica_zwi%C4%85zana_z_mostkami_mi%C4%99%C5%9Bniowymi_nad_t%C4%99tnicami_wie%C5%84cowymi" title="Dławica związana z mostkami mięśniowymi nad tętnicami wieńcowymi">dławica związana z mostkami mięśniowymi nad tętnicami wieńcowymi</a>.</li></ul> <p>Skurcz naczyń wieńcowych dający obraz choroby niedokrwiennej serca może zachodzić również w przypadku <a href="/wiki/Angina_Prinzmetala" title="Angina Prinzmetala">dławicy Prinzmetala</a> oraz po zaprzestaniu przyjmowania azotanów. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Krążenie_wieńcowe"><span id="Kr.C4.85.C5.BCenie_wie.C5.84cowe"></span>Krążenie wieńcowe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Krążenie wieńcowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Krążenie wieńcowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AMI_scheme.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/AMI_scheme.png/220px-AMI_scheme.png" decoding="async" width="220" height="284" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/AMI_scheme.png/330px-AMI_scheme.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/AMI_scheme.png/440px-AMI_scheme.png 2x" data-file-width="580" data-file-height="750" /></a><figcaption>Naczynia wieńcowe. Zwężenie naczynia powoduje powstanie obszaru niedokrwienia położonego dystalnie od miejsca zwężenia</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Human_heart_with_coronary_arteries.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Human_heart_with_coronary_arteries.png/220px-Human_heart_with_coronary_arteries.png" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Human_heart_with_coronary_arteries.png/330px-Human_heart_with_coronary_arteries.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Human_heart_with_coronary_arteries.png/440px-Human_heart_with_coronary_arteries.png 2x" data-file-width="626" data-file-height="782" /></a><figcaption>Krążenie wieńcowe</figcaption></figure> <p>W początkowym odcinku <a href="/wiki/Aorta_cz%C5%82owieka" title="Aorta człowieka">aorty</a>, tuż powyżej płatków zastawki aortalnej, odchodzą od niej dwie tętnice wieńcowe (w miejscu zwanym zatoką Valsalvy) </p> <ul><li>lewa tętnica wieńcowa rozpoczyna się pniem lewej tętnicy wieńcowej (PLTW), częściej określanej zgodnie z mianownictwem anglosaskim, jako LMCA (<i>left main coronary artery</i>). Po 2–30 milimetrach PLTW dzieli się na: <ul><li>gałąź międzykomorową przednią – GMP (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> LAD – <i>left anterior descending</i>)</li> <li>gałąź okalającą – GO (ang. CX – <i>circumflex</i>)</li> <li>w 37% przypadków występuje 3 gałąź – tak zwana gałąź pośrednia</li></ul></li> <li>prawa tętnica wieńcowa (ang. RCA – <i>right coronary artery</i>).</li></ul> <p>Najważniejszą tętnicą wieńcową jest LAD, zwana tętnicą życia. Zaopatruje ona znaczną część wolnej ściany serca i przegrodę, a jej zamknięcie powoduje rozległe zawały mięśnia sercowego i nierzadko <a href="/wiki/Nag%C5%82a_%C5%9Bmier%C4%87_sercowa" title="Nagła śmierć sercowa">nagły zgon sercowy</a>. Serce człowieka waży około 300 gramów (przyjmuje się, że 0,4% masy ciała), a w ciągu minuty przepływa przez niego ok. 250 ml krwi (4% objętości krwi krążącej); serce zużywa 11% <a href="/wiki/Tlen" title="Tlen">tlenu</a> konsumowanego przez ciało człowieka. Krążenie to może zwiększyć się około 4-5-krotnie (<a href="/wiki/Rezerwa_wie%C5%84cowa" title="Rezerwa wieńcowa">rezerwa wieńcowa</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fazy_niedokrwiennego_uszkodzenia_mięśnia_sercowego"><span id="Fazy_niedokrwiennego_uszkodzenia_mi.C4.99.C5.9Bnia_sercowego"></span>Fazy niedokrwiennego uszkodzenia mięśnia sercowego</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Fazy niedokrwiennego uszkodzenia mięśnia sercowego" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Fazy niedokrwiennego uszkodzenia mięśnia sercowego"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W odpowiedzi na chwilowe, trwające kilka minut, niedokrwienie i następowy powrót krążenia (<a href="/wiki/Reperfuzja" title="Reperfuzja">reperfuzja</a>) dochodzi do zjawiska <i>ischaemic preconditioning</i> czyli hartowania mięśnia przez niedokrwienie<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>, które polega na utrzymywaniu się przez 1–2 godziny po incydencie niedokrwienia zwiększonej tolerancji na ewentualne kolejne niedokrwienie. Uważane jest obecnie za najskuteczniejszy mechanizm obronny serca przed skutkami niedokrwienia. Niestety ten mechanizm jest wydolny w przypadku niedokrwienia krótkotrwałego. W przypadkach długiego (kilkanaście minut) utrzymywania się niedokrwienia dochodzi do rozwoju tak zwanego <i>ogłuszenia mięśnia sercowego</i> (<i>stunned myocardium</i>), czyli zjawiska upośledzenia czynności mechanicznej serca trwającego nawet kilka tygodni. Ten mechanizm funkcjonuje głównie w odpowiedzi na ostre niedokrwienie. W przypadkach przewlekłego niedokrwienia pojawia się natomiast stan zwany hibernacją mięśnia sercowego (<i>hibernating myocardium</i>), który jest potencjalnie odwracalny po reperfuzji, ale w jego przebiegu pojawiają się zaburzenia takie jak <a href="/w/index.php?title=Dyskineza_(kardiologia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskineza (kardiologia) (strona nie istnieje)">dyskineza</a>, <a href="/w/index.php?title=Hipokineza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hipokineza (strona nie istnieje)">hipokineza</a> lub <a href="/w/index.php?title=Akineza_(kardiologia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Akineza (kardiologia) (strona nie istnieje)">akineza</a> niedokrwionego segmentu mięśnia sercowego<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. Niedokrwienie trwające dłużej niż 20 minut doprowadza do rozwoju <a href="/wiki/Martwica" title="Martwica">martwicy</a> znanej jako <a href="/wiki/Zawa%C5%82_mi%C4%99%C5%9Bnia_sercowego" title="Zawał mięśnia sercowego">zawał mięśnia sercowego</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Stopnie_zwężenia_tętnic_nasierdziowych"><span id="Stopnie_zw.C4.99.C5.BCenia_t.C4.99tnic_nasierdziowych"></span>Stopnie zwężenia tętnic nasierdziowych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Stopnie zwężenia tętnic nasierdziowych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Stopnie zwężenia tętnic nasierdziowych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W przypadku stabilnej dławicy piersiowej wyróżnia się 3 przedziały zwężeń tętnic wieńcowych, które mają znaczenie dla obrazu choroby: </p> <ul><li>Zwężenie nieistotne – średnica światła tętnicy zmniejszona o <50%, pole przekroju zmniejszone o <75%. Blaszka miażdżycowa w stanie stabilnym nie powoduje wystąpienia objawów; rezerwa wieńcowa i spoczynkowy przepływ wieńcowy pozostają niezmienione.</li> <li>Zwężenie istotne – średnica światła tętnicy zmniejszona o 50%-80%, pole przekroju zmniejszone o 75%-90%. Rezerwa wieńcowa jest zmniejszona i dlatego wysiłek fizyczny może dawać objawy dławicy piersiowej.</li> <li>Zwężenie krytyczne – średnica światła tętnicy zmniejszona o >80%, pole przekroju zmniejszone o >90%. Objawy dławicy występują już w spoczynku.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Czynniki_ryzyka">Czynniki ryzyka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Czynniki ryzyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Czynniki ryzyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W badaniach POL-MONICA określono czynniki ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca: </p> <ul><li>czynniki socjalne <ul><li>poziom wykształcenia</li> <li>rodzaj zatrudnienia (stanowisko, typ pracy, aktywność fizyczna w pracy, stres związany z pracą)</li> <li>dochód</li> <li>stan cywilny</li> <li>struktura gospodarstwa domowego</li> <li>poziom wsparcia socjalnego oraz zadowolenie z kontaktów społecznych</li></ul></li> <li>czynniki behawioralne <ul><li><a href="/wiki/Osobowo%C5%9B%C4%87_typu_A" title="Osobowość typu A">osobowość typu A</a></li> <li><a href="/wiki/Dym_tytoniowy" title="Dym tytoniowy">palenie papierosów</a></li> <li>spożywanie <a href="/wiki/Nap%C3%B3j_alkoholowy" title="Napój alkoholowy">alkoholu</a></li> <li>sposób i rodzaj odżywiania</li> <li>poziom aktywności fizycznej</li> <li>zaburzenia snu</li></ul></li> <li>somatyczne czynniki ryzyka <ul><li><a href="/wiki/Nadci%C5%9Bnienie_t%C4%99tnicze" title="Nadciśnienie tętnicze">nadciśnienie tętnicze</a></li> <li><a href="/wiki/Hipercholesterolemia" title="Hipercholesterolemia">hipercholesterolemia</a></li> <li><a href="/wiki/Oty%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Otyłość">otyłość</a> brzuszna</li> <li><a href="/wiki/Cukrzyca" title="Cukrzyca">cukrzyca</a>.</li></ul></li></ul> <p>Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, za najważniejsze czynniki ryzyka uważa: </p> <ul><li>styl życia <ul><li>palenie papierosów</li> <li><a href="/wiki/Dieta" title="Dieta">dieta</a> wysokokaloryczna obfitująca w tłuszcze zwierzęce</li> <li>czynniki fizjologiczne i biochemiczne</li> <li>podwyższone stężenie <a href="/wiki/Cholesterol" title="Cholesterol">cholesterolu</a>, zwłaszcza <a href="/wiki/Lipoproteina_niskiej_g%C4%99sto%C5%9Bci" class="mw-redirect" title="Lipoproteina niskiej gęstości">LDL</a></li> <li>podwyższone stężenie <a href="/wiki/Triacyloglicerole" title="Triacyloglicerole">trójglicerydów</a></li> <li><a href="/wiki/Hiperglikemia" title="Hiperglikemia">hiperglikemia</a> lub cukrzyca</li> <li><a href="/wiki/Hiperhomocysteinemia" title="Hiperhomocysteinemia">hiperhomocysteinemia</a></li> <li>zwiększone stężenie czynników <a href="/wiki/Zakrzep" title="Zakrzep">zakrzepowych</a> (trombogennych) np. <a href="/wiki/Fibrynogen" title="Fibrynogen">fibrynogenu</a>.</li></ul></li></ul> <p>Styl życia i czynniki biochemiczne uważane są za <b>czynniki modyfikowalne</b>. Za <b>czynniki nie poddające się modyfikacji</b> PTK uważa: </p> <ul><li>wiek powyżej 45 lat u mężczyzn i 55 lat u kobiet</li> <li>przedwczesną <a href="/wiki/Przekwitanie" title="Przekwitanie">menopauzę</a></li> <li>chorobę innych tętnic (kończyn dolnych, mózgu) na tle miażdżycowym.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Postulowane_czynniki_ryzyka">Postulowane czynniki ryzyka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Postulowane czynniki ryzyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Postulowane czynniki ryzyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Poniżej omówiono czynniki ryzyka, które w licznych badaniach wykazują wpływ na przebieg choroby niedokrwiennej, nie doczekały się jednak oficjalnych zaleceń, co do postępowania w przypadku ich stwierdzenia. </p> <ul><li><a href="/wiki/Mieloperoksydaza" title="Mieloperoksydaza">Mieloperoksydaza</a> – MPO – <a href="/wiki/Enzymy" title="Enzymy">enzym</a> z grupy <a href="/w/index.php?title=Peroksydaz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peroksydaz (strona nie istnieje)">peroksydaz</a> występujący w ziarnistościach <a href="/wiki/Granulocyty" title="Granulocyty">granulocytów</a>, biorący udział w reakcjach <a href="/wiki/Zapalenie" title="Zapalenie">zapalnych</a>. Wykazano w badaniach populacyjnych 49% wzrost ryzyka zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego, w tym chorobę niedokrwienną serca, u osób z wysokim poziomami tego enzymu<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. Obecnie sądzi się, że podwyższony poziom MPO wiąże się z ryzykiem istnienia tak zwanej <i>niestabilnej blaszki miażdżycowej</i>, formowanie której zwykle poprzedza wystąpienie ostrego incydentu wieńcowego. Upakowana cholesterolem blaszka miażdżycowa doprowadza w końcu do powstania procesu zapalnego. Doprowadza to do napływu granulocytów do miejsca zapalenia i uwalniania enzymów, w tym proteaz oraz MPO. Może to doprowadzać do rozluźnienia struktury blaszki miażdżycowej, co prowadzi do jej niestabilności i w końcu oderwania materiału zatorowego. Obecnie trwają prace nad lekami, które będą pełnić rolę inhibitora MPO, co prawdopodobnie zapewni większą skuteczność w zapobieganiu incydentom wieńcowym niż statyny<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>. Dopóki jednak leki te nie zostaną wprowadzone, dopóty zwiększony poziom MPO może świadczyć jedynie o podwyższonym ryzyku wieńcowym, a jedyną możliwą decyzję leczniczą będzie zwiększenie nacisku na redukowanie innych czynników ryzyka.</li> <li><a href="/wiki/Bia%C5%82ko_C-reaktywne" title="Białko C-reaktywne">Białko C-reaktywne</a> (CRP) – to kolejny wskaźnik stanu zapalnego, którego podwyższenie koreluje z ryzykiem zawału serca<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. Przeprowadzono badania, w świetle których, podwyższenie poziomu CRP wiąże się z trzykrotnym wzrostem ryzyka zawału serca. Nie doprowadziło to jednak do powstania akceptowanych zaleceń u osób z chorobą niedokrwienną i podwyższonym ryzykiem CRP. W badaniach wykazano, że statyny mogą obniżać poziom CRP (tak zwany efekt plejotropowy ich działania). W latach 90. XX wiązano też duże nadzieje z wybiórczymi inhibitorami <a href="/wiki/Cyklooksygenaza" title="Cyklooksygenaza">COX-2</a>, które wskutek swojego wybiórczego działania miały hamować stan zapalny, którego obecność wiązana jest z podwyższeniem poziomu CRP. Jednakże w trakcie stosowania jednego z nich, <a href="/wiki/Rofekoksyb" title="Rofekoksyb">rofekoksybu</a>, stwierdzono wręcz zwiększoną śmiertelność sercową, związaną z jego zażywaniem. Obecnie pewne nadzieje wiąże się z substancją <i>bisfosfocholinoheksan</i>, będącej inhibitorem białka CRP. Dotychczas wykazano jej skuteczność <i><a href="/wiki/In_vitro" title="In vitro">in vitro</a></i> i w modelach zwierzęcych, gdzie stwierdzono zahamowanie destrukcji mięśnia sercowego w przypadku eksperymentalnie wywołanego zawału<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. Należy także pamiętać, że do oceny poziomu CRP koniecznym jest stosowanie ultraczułych testów, które nie są rutynowo wykonywane w laboratoriach<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>.</li> <li>Czynniki infekcyjne w patogenezie miażdżycy<sup id="cite_ref-Banach_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Banach-13">[13]</a></sup>. Postuluje się rolę czynników zakaźnych w rozwoju miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca, zwłaszcza infekcji takimi patogenami jak <i><a href="/wiki/Chlamydophila_pneumoniae" title="Chlamydophila pneumoniae">Chlamydia pneumoniae</a></i>, <a href="/wiki/Cytomegalowirus" title="Cytomegalowirus">cytomegalowirus</a>, <i><a href="/wiki/Wirus_opryszczki_pospolitej" title="Wirus opryszczki pospolitej">Herpes simplex</a></i>, <i><a href="/wiki/Helicobacter_pylori" title="Helicobacter pylori">Helicobacter pylori</a></i>. Zaobserwowano zwiększoną śmiertelność z powodu choroby niedokrwiennej serca u osób z aktywnym zakażeniem <i>Chlamydia pneumoniae</i> (podwyższonym poziomem <a href="/wiki/Przeciwcia%C5%82o" title="Przeciwciało">immunoglobuliny</a> A). Następnie w badaniach WIZARD i AZACS, nie potwierdzono jednak skuteczności leczenia <a href="/wiki/Antybiotyki" title="Antybiotyki">antybiotykiem</a> <a href="/wiki/Azytromycyna" title="Azytromycyna">azytromycyną</a>, gdyż uzyskane wyniki nie były statystycznie istotne. Nie potwierdzono także udziału innych czynników zakaźnych w patogenezie miażdżycy, choć badania nad tym tłem toczą się nadal.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Modyfikacja_czynników_ryzyka"><span id="Modyfikacja_czynnik.C3.B3w_ryzyka"></span>Modyfikacja czynników ryzyka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Modyfikacja czynników ryzyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Modyfikacja czynników ryzyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W ramach prewencji choroby niedokrwiennej serca należy ograniczyć jak największą liczbę czynników. W ramach szeroko rozumianej profilaktyki choroby niedokrwiennej można wyróżnić cele społeczne i indywidualne<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cele_społeczne"><span id="Cele_spo.C5.82eczne"></span>Cele społeczne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Cele społeczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Cele społeczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Oparte są na zmianach przyzwyczajeń i nawyków mających znaczenie w rozwoju choroby, a szeroko obecnych w danym społeczeństwie. W Polsce szczególnie ważne są następujące zalecenia główne: </p> <ul><li>propagowanie zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej</li> <li>walka z paleniem papierosów i nadmiernym spożyciem alkoholu.</li></ul> <p>Zalecenia dietetyczne: </p> <ul><li>zmniejszenie spożycia tłuszczów poniżej 35% całkowitej dobowej dawki energii, w tym energii pochodzącej z <a href="/wiki/Nasycone_kwasy_t%C5%82uszczowe" title="Nasycone kwasy tłuszczowe">nasyconych kwasów tłuszczowych</a> poniżej 10%, unikanie <a href="/wiki/T%C5%82uszcze_trans" title="Tłuszcze trans">tłuszczów trans</a></li> <li>spożycie cholesterolu poniżej 300 miligramów na dzień</li> <li><a href="/wiki/Skrobia" title="Skrobia">skrobia</a> jako źródło energii powyżej 50% dobowego zapotrzebowania</li> <li>obniżenie spożycia <a href="/wiki/W%C4%99glowodany" title="Węglowodany">węglowodanów</a> prostych (<a href="/wiki/Glukoza" title="Glukoza">glukoza</a>)</li> <li>obniżenie spożycia <a href="/wiki/S%C3%B3d" title="Sód">sodu</a> poniżej 6 gramów na dobę</li> <li>zwiększenie spożycia <a href="/wiki/B%C5%82onnik" title="Błonnik">błonnika</a>, produktów zbożowych, w tym <a href="/wiki/Chleb" title="Chleb">chleba</a></li> <li>zwiększenie spożycia <a href="/wiki/Witaminy" title="Witaminy">witamin</a> antyoksydacyjnych w postaci naturalnej, czyli duże spożycie <a href="/wiki/Warzywa" title="Warzywa">warzyw</a> i <a href="/wiki/Owoc" title="Owoc">owoców</a></li> <li>zwiększenie spożycia <a href="/wiki/Ryby" title="Ryby">ryb</a> jako źródła białka, a ograniczenie spożycia mięs tłustych, zwłaszcza <a href="/wiki/Wieprzowina" title="Wieprzowina">wieprzowiny</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cele_indywidualne">Cele indywidualne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Cele indywidualne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Cele indywidualne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Zaprzestanie palenia tytoniu. Dym tytoniowy, niezależnie od jego źródła (<a href="/wiki/Fajka" title="Fajka">fajka</a>, <a href="/wiki/Cygaro" title="Cygaro">cygaro</a>, <a href="/wiki/Papieros" title="Papieros">papieros</a>) uznany jest za czynnik ryzyka miażdżycy. Czynnikiem ryzyka jest także <a href="/wiki/Bierne_palenie_tytoniu" title="Bierne palenie tytoniu">bierne palenie</a>.</li> <li>Obniżenie stężenia cholesterolu LDL w <a href="/w/index.php?title=Prewencja_pierwotna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prewencja pierwotna (strona nie istnieje)">prewencji pierwotnej</a> poniżej 130 miligramów/dl, w <a href="/w/index.php?title=Prewencja_wt%C3%B3rna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prewencja wtórna (strona nie istnieje)">prewencji wtórnej</a> poniżej 100 miligramów/dl (według najnowszych wskazań nawet poniżej 70 mg/dl u osób po zabiegach na tętnicach wieńcowych i u osób z cukrzycą).</li> <li>Podwyższenie poziomu cholesterolu HDL powyżej 35 mg/dl u mężczyzn i 40 mg/dl u kobiet. Nie ma aktualnie skutecznych leków podwyższających poziom HDL. Prace nad <a href="/wiki/Torcetrapib" title="Torcetrapib">torcetrapibem</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup> zostały przerwane, natomiast <a href="/wiki/Apolipoproteina_A-I_Milano" title="Apolipoproteina A-I Milano">apolipoproteina A-I Milano</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup> jest w fazie badań klinicznych. W pewnym zakresie można wykorzystać <a href="/wiki/Fibraty" title="Fibraty">fibraty</a> i <a href="/wiki/Estrogeny" title="Estrogeny">estrogeny</a>.</li> <li>Adekwatna kontrola <a href="/wiki/Nadci%C5%9Bnienie_t%C4%99tnicze" title="Nadciśnienie tętnicze">ciśnienia tętniczego</a> krwi – wartości optymalne 120/80 mm Hg.</li> <li>Adekwatna kontrola poziomu glukozy we krwi poprzez odpowiednie postępowanie w razie występowania cukrzycy lub innych zaburzeń tolerancji glukozy.</li> <li>Ograniczenie spożycia alkoholu. Spożycie alkoholu w ilości powyżej 70–80 g na dobę zwiększa ryzyko zgonu sercowego. Umiarkowane spożycie alkoholu (w ilości 1–2 <a href="/wiki/Standardowa_dawka_alkoholu" title="Standardowa dawka alkoholu">standardowych dawek alkoholu</a>) zwłaszcza pod postacią czerwonego <a href="/wiki/Wino" title="Wino">wina</a> (z uwagi na zawartość polifenoli) ma działanie korzystne.</li> <li>Zwiększona aktywność fizyczna, która powoduje obniżenie stężenia cholesterolu LDL i wzrost HDL.</li> <li>Obniżenie poziomu trójglicerydów poniżej 150 mg/dl.</li> <li>Leczenie nadwagi lub otyłości celem przywrócenia optymalnego <a href="/wiki/Wska%C5%BAnik_masy_cia%C5%82a" title="Wskaźnik masy ciała">BMI</a> w zakresie 20–25 kg/m².</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Objawy_chorobowe">Objawy chorobowe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Objawy chorobowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Objawy chorobowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AMI_pain_front.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/AMI_pain_front.png/280px-AMI_pain_front.png" decoding="async" width="280" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/AMI_pain_front.png 1.5x" data-file-width="384" data-file-height="422" /></a><figcaption>Schematyczne przedstawienie lokalizacji i promieniowania bólu wieńcowego</figcaption></figure> <p>Pierwszym objawem choroby niedokrwiennej serca może być <a href="/wiki/Nag%C5%82e_zatrzymanie_kr%C4%85%C5%BCenia" title="Nagłe zatrzymanie krążenia">nagłe zatrzymanie krążenia</a> i w przypadku braku skutecznej <a href="/wiki/Reanimacja" title="Reanimacja">reanimacji</a> <a href="/wiki/Nag%C5%82a_%C5%9Bmier%C4%87_sercowa" title="Nagła śmierć sercowa">nagła śmierć sercowa</a>. Z licznych obserwacji wynika, że nagłe zgony sercowe występują statystycznie najczęściej w poniedziałki pomiędzy godziną 7 a 9 rano<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>. </p><p>Charakterystycznym objawem przewlekłej choroby niedokrwiennej jest <a href="/wiki/B%C3%B3l_w_klatce_piersiowej" title="Ból w klatce piersiowej">ból w klatce piersiowej</a>, który charakteryzuje się dużą zmiennością i często jest nietypowy, jednak ma pewne cechy wyróżniające: </p> <ul><li>Jest zlokalizowany zamostkowo, ma charakter przeszywający, promieniuje do barków, zwłaszcza lewego, przyśrodkowych części ramion i przedramion lub palców IV i V. Może także promieniować do <a href="/wiki/%C5%BBuchwa" title="Żuchwa">żuchwy</a>, <a href="/wiki/Szcz%C4%99ka" title="Szczęka">szczęki</a> lub <a href="/wiki/Szyja" title="Szyja">szyi</a>, ale także do <a href="/wiki/Nadbrzusze" title="Nadbrzusze">nadbrzusza</a>.</li> <li>Ma charakter zaciskający, uciskający, dławiący, zwykle połączony z uczuciem duszności (stąd <i>dusznica bolesna</i>), rozpierający, piekący lub określany jako uczucie ciężaru w klatce piersiowej. Niekiedy towarzyszą mu poty, niepokój, strach, zasłabnięcie.</li> <li>Nasila się w czasie wysiłku, stresu, pod działaniem zimna, po obfitym posiłku.</li> <li>Ustępuje samoistnie w odpoczynku lub pod wpływem podjęzykowego zastosowania <a href="/wiki/Nitrogliceryna" title="Nitrogliceryna">nitrogliceryny</a>.</li></ul> <p><b>Gdy ból nie ustępuje w spoczynku lub po podaniu nitrogliceryny, istnieje poważne podejrzenie <a href="/wiki/Ostre_zespo%C5%82y_wie%C5%84cowe" title="Ostre zespoły wieńcowe">ostrego zespołu wieńcowego</a>, co wymaga odmiennego postępowania!</b>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Ostre_zespo%C5%82y_wie%C5%84cowe" title="Ostre zespoły wieńcowe">Ostre zespoły wieńcowe</a>.</i></div> <p>Istotna jest tak zwana <b>Klasyfikacja czynnościowa dusznicy bolesnej według Canadian Society of Cardiology</b> (Klasyfikacja CCS), która opisuje stopień zaawansowania choroby niedokrwiennej i tym samym warunkuje dalsze postępowanie z chorym. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th bgcolor="#aaaadd"><b>Klasa CCS</b> </th> <th bgcolor="#aaaadd"><b>Objawy</b> </th></tr> <tr> <td><b>I</b> </td> <td>Codzienna aktywność, jak spacer czy wchodzenie po schodach nie powoduje bólu w klatce piersiowej. Ból wieńcowy występuje jedynie przy nasilonym lub nagłym lub przedłużonym wysiłku fizycznym. </td></tr> <tr> <td><b>II</b> </td> <td>Nieznaczne ograniczenie aktywności fizycznej, szybki spacer, szybkie wchodzenie po schodach zwłaszcza podczas działania zimna lub po obfitym posiłku lub wkrótce po obudzeniu ze snu powodują bóle wieńcowe. Dolegliwości pojawiają się po przejściu 200 m lub po wejściu na I piętro. </td></tr> <tr> <td><b>III</b> </td> <td>Istotne ograniczenie codziennej aktywności fizycznej. Ból wieńcowy występuje po przejściu 100–200 metrów lub wejściu poniżej I piętra. </td></tr> <tr> <td><b>IV</b> </td> <td>Dyskomfort w klatce piersiowej występuje przy najmniejszym wysiłku. Bóle występują także w spoczynku. </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Diagnostyka">Diagnostyka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Diagnostyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Diagnostyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Rozpoznanie choroby niedokrwiennej serca opiera się na danych z wywiadu oraz <a href="/wiki/Kardiologia_nieinwazyjna" title="Kardiologia nieinwazyjna">badań nieinwazyjnych</a> i <a href="/wiki/Kardiologia_inwazyjna" title="Kardiologia inwazyjna">inwazyjnych badań</a> kardiologicznych. Jako uzupełnienie konieczne jest również wykonanie badań laboratoryjnych, mających głównie na celu wykrycie współistniejących czynników ryzyka. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nieinwazyjne_badania_układu_krążenia"><span id="Nieinwazyjne_badania_uk.C5.82adu_kr.C4.85.C5.BCenia"></span>Nieinwazyjne badania układu krążenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Nieinwazyjne badania układu krążenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nieinwazyjne badania układu krążenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Elektrokardiografia" title="Elektrokardiografia">ekg</a> spoczynkowe 12-odprowadzeniowe, traktowane jako badanie wstępne, gdyż nawet u osób z ciężkimi postaciami choroby niedokrwiennej serca może być prawidłowe</li></ul> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:StressECG_STDepression.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/StressECG_STDepression.jpg/600px-StressECG_STDepression.jpg" decoding="async" width="600" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/StressECG_STDepression.jpg 1.5x" data-file-width="766" data-file-height="209" /></a><figcaption>Charakterystyczny obraz obniżenia <a href="/wiki/Odcinek_ST" title="Odcinek ST">odcinka ST</a> świadczący o niedokrwieniu mięśnia sercowego. <a href="/wiki/Test_wysi%C5%82kowy" title="Test wysiłkowy">Test wysiłkowy</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Stress_test.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Stress_test.jpg/300px-Stress_test.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Stress_test.jpg/450px-Stress_test.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Stress_test.jpg/600px-Stress_test.jpg 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Pacjent w trakcie testu wysiłkowego</figcaption></figure> <ul><li>EKG wysiłkowe – <a href="/wiki/Test_wysi%C5%82kowy" title="Test wysiłkowy">test wysiłkowy</a> – z uwagi na dostępność i niską cenę badanie z wyboru w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca. Charakteryzuje się dużą <a href="/wiki/Czu%C5%82o%C5%9B%C4%87_testu_diagnostycznego" class="mw-redirect" title="Czułość testu diagnostycznego">czułością</a> (68%) i <a href="/wiki/Swoisto%C5%9B%C4%87_testu_diagnostycznego" class="mw-redirect" title="Swoistość testu diagnostycznego">swoistością</a> (77%)<sup id="cite_ref-autonazwa1_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-4">[4]</a></sup>.</li> <li>Obrazowe próby obciążeniowe: <ul><li><a href="/wiki/Scyntygrafia" title="Scyntygrafia">scyntygrafia</a> perfuzyjna wysiłkowa</li> <li><a href="/wiki/Echokardiografia" title="Echokardiografia">echokardiografia</a> obciążeniowa z <a href="/wiki/Dobutamina" title="Dobutamina">dobutaminą</a></li> <li>echokardiografia obciążeniowa z lekiem rozszerzającym naczynia (<a href="/wiki/Dipirydamol" title="Dipirydamol">dipirydamol</a>).</li></ul></li> <li>Ocena <a href="/wiki/Wska%C5%BAnik_uwapnienia_t%C4%99tnic_wie%C5%84cowych" title="Wskaźnik uwapnienia tętnic wieńcowych">wskaźnika uwapnienia tętnic wieńcowych</a> (obecnie metoda niezalecana w rutynowym postępowaniu diagnostycznym).</li> <li>Ambulatoryjne monitorowanie EKG metodą Holtera nie jest obecnie zalecane jako metoda rutynowa, ale może ujawniać przypadki niemego niedokrwienia</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Inwazyjne_metody_badania_układu_krążenia"><span id="Inwazyjne_metody_badania_uk.C5.82adu_kr.C4.85.C5.BCenia"></span>Inwazyjne metody badania układu krążenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Inwazyjne metody badania układu krążenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inwazyjne metody badania układu krążenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Koronarografia" title="Koronarografia">koronarografia</a></li></ul> <p>W trakcie wykonania koronarografii może dojść do szczególnej sytuacji, gdzie u osoby z charakterystycznym wywiadem dusznicy bolesnej i dodatnim testem wysiłkowym, koronarografia nie wykaże zmian w tętnicach wieńcowych. Taka sytuacja (dodatni wywiad i test wysiłkowy przy ujemnym wyniku koronarografii) nosi nazwę <b>kardiologicznego zespołu X</b> (w odróżnieniu od <a href="/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_metaboliczny" title="Zespół metaboliczny">zespołu X metabolicznego</a>). Obecnie uważa się, że przyczyną zespołu X są zmiany w mikrokrążeniu, natomiast tętnice wieńcowe pozostają drożne. Rokowanie co do życia w przypadku tego zespołu jest dobre, jednak znacząco pogarsza on jakość życia. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leczenie">Leczenie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Leczenie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Leczenie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Celem leczenia przewlekłej, stabilnej choroby niedokrwiennej jest poprawa jakości życia poprzez zmniejszenie liczby ilości napadów niedokrwienia oraz poprawa rokowania. Cel ten realizuje się poprzez stosowanie następujących leków: </p> <ul><li>leki przeciwpłytkowe: <ul><li><a href="/wiki/Kwas_acetylosalicylowy" title="Kwas acetylosalicylowy">kwas acetylosalicylowy</a> stosowany w dawce 75–150 mg na dobę do końca życia</li> <li><a href="/w/index.php?title=Tyklopidyna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tyklopidyna (strona nie istnieje)">tyklopidyna</a> nie powinna być aktualnie stosowana z uwagi na ryzyko <a href="/wiki/Neutropenia" title="Neutropenia">neutropenii</a> i <a href="/wiki/Ma%C5%82op%C5%82ytkowo%C5%9B%C4%87" title="Małopłytkowość">trombocytopenii</a></li> <li><a href="/wiki/Klopidogrel" title="Klopidogrel">klopidogrel</a> powinien być stosowany w wybranych sytuacjach. Badanie CAPRIE (Clopidogrel versus Aspirin in Patients at Risk of Ischemic Events) wykazało wyższą jego skuteczność w porównaniu do aspiryny u pacjentów z chorobą naczyń obwodowych, udaru mózgu i zawału mięśnia sercowego, jednak wyniki te nie są istotne statystycznie i różnica ceny leku nie uzasadnia rutynowego stosowania klopidogrelu<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>.</li></ul></li> <li>leki hipolipemizujące:</li></ul> <p>Wykazano w wielu badaniach spowolnienie progresji miażdżycy w przypadku stosowania leków z grupy <a href="/wiki/Statyny" title="Statyny">statyn</a>. Opisywano korzystny wpływ niezależnie od zastosowanego preparatu, ale najsilniejsze działanie wykazano w przypadku <a href="/wiki/Atorwastatyna" title="Atorwastatyna">atorwastatyny</a>. Inne leki z grupy statyn mogące znaleźć zastosowanie w leczeniu hipolipemizującym to <a href="/wiki/Prawastatyna" title="Prawastatyna">prawastatyna</a>, <a href="/wiki/Simwastatyna" title="Simwastatyna">simwastatyna</a>, <a href="/wiki/Lowastatyna" title="Lowastatyna">lowastatyna</a>. </p> <ul><li><a href="/wiki/Leki_beta-adrenolityczne" title="Leki beta-adrenolityczne">β-adrenolityki</a> wykazują skuteczność zwłaszcza w przypadkach leczenia choroby niedokrwiennej serca u osób po zawale mięśnia sercowego, gdyż w tej grupie redukują śmiertelność o 30%. Zalecane jest stosowanie beta-blokera kardioselektywnego, bez własnej aktywności wewnętrznej. Te kryteria spełniają: <ul><li><a href="/wiki/Bisoprolol" title="Bisoprolol">bisoprolol</a> – Jest przyjmowany doustnie, a jego biodostępność wynosi 90%. Przez zablokowanie receptorów β-adrenergicznych przyczynia się do zmniejszenia wpływu układu współczulnego, a w następstwie na zwolnienie częstości skurczów serca. Ze względu na zrównoważenie cech lipo- i hydro-filności, bisoprolol wykazuje zalety zarówno β-adrenolityków lipofilnych (jak wysoki wskaźnik absorpcji), oraz hydrofilnych β-adrenolityków (np. długi okres półtrwania) unikając przy tym wad wynikających z przynależności do skrajnych elementów tych grup<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. U pacjentów stosujących oryginalny bisoprolol (tzn, zawierający w otoczce dimetikon) stwierdzono znaczną poprawę funkcji skurczowej lewej komory serca, oraz ogólną poprawę samopoczucia i tolerancji wysiłku. Odnotowano również zmniejszenie liczby hospitalizacji z powodu zaostrzenia niewydolności serca<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup></li> <li><a href="/wiki/Atenolol" title="Atenolol">atenolol</a> – Jest przyjmowany doustnie. Wpływając na <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_adrenergiczny" title="Układ adrenergiczny">układ adrenergiczny</a> atenolol zwalnia rytm serca przez zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/Metoprolol" title="Metoprolol">metoprolol</a> – Jest przyjmowany doustnie. Zmniejsza siłę i częstotliwość skurczów serca. Redukuje lub zatrzymuje właściwości amin katecholowych uwalniających się w czasie aktywności fizycznej, bądź stresu<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup>.</li> <li>oraz nienależący do tej grupy <a href="/wiki/Karwedilol" title="Karwedilol">karwedilol</a>.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Antagonisty_kana%C5%82u_wapniowego" title="Antagonisty kanału wapniowego">Antagonisty kanału wapniowego</a>, czyli leki blokujące kanał wapniowy (zwane też blokerami kanału wapniowego) – mogą być stosowane jedynie te, które zwalniają częstość akcji serca, czyli leki podobne do <a href="/wiki/Werapamil" title="Werapamil">werapamilu</a>. Pochodne <a href="/wiki/Nifedypina" title="Nifedypina">nifedypiny</a> zwiększają ryzyko zgonu.</li> <li><a href="/wiki/Inhibitory_konwertazy_angiotensyny" title="Inhibitory konwertazy angiotensyny">Inhibitory konwertazy angiotensyny</a> (na przykład <a href="/wiki/Peryndopryl" title="Peryndopryl">perindopril</a>, <a href="/wiki/Lizynopryl" title="Lizynopryl">lizynopril</a>) powinny być zastosowane w przypadku współistnienia nadciśnienia tętniczego lub objawów niewydolności krążenia. Muszą być też bezwzględnie stosowane u osób z chorobą niedokrwienną serca po zawale mięśnia sercowego, gdyż jak wykazały liczne badania (HOPE, EUROPA) wiąże się to ze zmniejszeniem śmiertelności u osób je stosujących.</li> <li><a href="/wiki/Nitraty" title="Nitraty">Nitraty</a>, czyli pochodne <a href="/wiki/Nitrogliceryna" title="Nitrogliceryna">nitrogliceryny</a> występują w lecznictwie jako postaci krótko i długo działającej. <ul><li>Nitraty krótkodziałające stosowane są do przerwania napadu bólu dławicowego i powinny być stosowane jedynie w tym celu. Jest to lek, który każdy chory na chorobę niedokrwienną powinien mieć stale przy sobie i powinien go przyjąć podjęzykowo w przypadku bólu, który nie ustępuje samoistnie lub po odpoczynku. Z uwagi na szybkie działanie leki te powodują spadek ciśnienia tętniczego krwi i powinny być przyjmowane w pozycji siedzącej.</li> <li>Nitraty długodziałające powinny być stosowane jedynie w przypadkach, gdy zastosowanie powyższych leków nie przynosi kontroli objawów choroby. Stosowanie ich przynosi poprawę kontroli choroby, jednak nie wykazano ich wpływu na poprawę rokowania. Dodatkowo w trakcie ich stosowania występuje zjawisko tolerancji, to znaczy ażeby utrzymać siłę działania należy zwiększać dawkę leku. Zapobiega temu częściowo stosowanie nitratów długodziałających z odpowiednio długą przerwą, przynajmniej kilkunastogodzinną. Z tego powodu są stosowane w postaciach o modyfikowanym uwalnianiu 1 raz dziennie, lub maksymalnie dwa razy dziennie, rano i w południe z przerwą wieczorno-nocną.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Trimetazydyna" title="Trimetazydyna">Trimetazydyna</a> zarejestrowana w Polsce jako preparat <i>Preductal</i> (do stosowania 3 × na dobę), <i>Preductal MR</i> (do stosowania 2 x na dobę), <i>Trimetaratio</i> lub <i>Metazydyna</i>, należy do leków o działaniu metabolicznym, cytoprotekcyjnym. Działa przez poprawę wykorzystania energii w warunkach niedokrwienia czyli niejako imituje zjawisko hartowania przez niedokrwienie. Jest zarejestrowany do leczenia choroby niedokrwiennej serca od 1997]. Jego odpowiednikiem na rynku amerykańskim jest <a href="/w/index.php?title=Ranolazyna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ranolazyna (strona nie istnieje)">ranolazyna</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Leki_mogące_mieć_zastosowanie_w_terapii_ChNS,_ale_nie_znajdujące_się_obecnie_w_zaleceniach_towarzystw_medycznych"><span id="Leki_mog.C4.85ce_mie.C4.87_zastosowanie_w_terapii_ChNS.2C_ale_nie_znajduj.C4.85ce_si.C4.99_obecnie_w_zaleceniach_towarzystw_medycznych"></span>Leki mogące mieć zastosowanie w terapii ChNS, ale nie znajdujące się obecnie w zaleceniach towarzystw medycznych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Leki mogące mieć zastosowanie w terapii ChNS, ale nie znajdujące się obecnie w zaleceniach towarzystw medycznych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Leki mogące mieć zastosowanie w terapii ChNS, ale nie znajdujące się obecnie w zaleceniach towarzystw medycznych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Iwabradyna" title="Iwabradyna">Iwabradyna</a> – W odróżnieniu od aktualnie stosowanych leków, mechanizm działania iwabradyny jest odmienny i polega na działaniu wybiórczo blokującym <i>kanały f</i> <a href="/wiki/W%C4%99ze%C5%82_zatokowo-przedsionkowy" title="Węzeł zatokowo-przedsionkowy">węzła zatokowo-przedsionkowego</a>. Powoduje to zwolnienie <a href="/wiki/Depolaryzacja_(biologia)" title="Depolaryzacja (biologia)">depolaryzacji</a> spoczynkowej, które przejawia się zwolnieniem <a href="/wiki/Rytm_zatokowy" title="Rytm zatokowy">rytmu zatokowego</a> w spoczynku, jak i wysiłku. Zwolnienie szybkości rytmu serca zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego <i>per se</i> powodując zmniejszenie zapotrzebowania serca na tlen, natomiast poprzez wydłużenie czasu przebywania serca w rozkurczu (kiedy to mięsień sercowy jest odżywiany), poprawia przepływ krwi przez mięsień sercowy, czyli jego perfuzję. W 2005 został zarejestrowany jako preparat <b>Procoralan</b> do alternatywnego leczenia <a href="/wiki/Chory" title="Chory">chorych</a> ze stabilną chorobą wieńcową z prawidłowym rytmem zatokowym, u których istnieją przeciwwskazania do stosowania <a href="/wiki/Leki_beta-adrenolityczne" title="Leki beta-adrenolityczne">beta-blokerów</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/Nikorandil" title="Nikorandil">Nikorandil</a> – rozwija swoje działanie poprzez aktywację kanału potasowego <a href="/wiki/Sarkolema" title="Sarkolema">sarkolemmy</a> i <a href="/wiki/B%C5%82ona_kom%C3%B3rkowa" title="Błona komórkowa">błon komórkowych</a> komórek mięśnia sercowego. Lek ten stosuje się w stabilnej chorobie wieńcowej, celem zapobiegania <a href="/wiki/Ostre_zespo%C5%82y_wie%C5%84cowe" title="Ostre zespoły wieńcowe">ostrym incydentom wieńcowym</a>. W przypadku długotrwałego stosowania, może rozwinąć się tolerancja (konieczne staje się stosowanie coraz wyższych dawek).</li> <li><a href="/wiki/Ezetymib" title="Ezetymib">Ezetymib</a> – lek obniżający poziom cholesterolu, zarejestrowany w Polsce w 2006. Z uwagi na odmienny od statyn mechanizm działania, może być stosowany łącznie z nimi, co zwiększa stopień obniżenia cholesterolu.</li> <li><a href="/wiki/Antagonisty_receptora_angiotensyny_II" title="Antagonisty receptora angiotensyny II">Sartany</a> – leki o podobnym działaniu do inhibitorów enzymu konwertującego, pozbawione niektórych działań niepożądanych. Obecnie duże nadzieje wiąże się z równoczesnym stosowaniem sartanów łącznie z inhibitorami enzymu konwertującego<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup> (tak zwana podwójna blokada <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_renina%E2%80%93angiotensyna%E2%80%93aldosteron" title="Układ renina–angiotensyna–aldosteron">układu renina-angiotensyna-aldosteron</a>) w leczeniu nadciśnienia tętniczego, <a href="/wiki/Niewydolno%C5%9B%C4%87_serca" title="Niewydolność serca">niewydolności serca</a> i nefropatii cukrzycowej, natomiast miejsce sartanów w terapii choroby niedokrwiennej nie zostało dotychczas ustalone.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szczególne_sytuacje_podczas_leczenia"><span id="Szczeg.C3.B3lne_sytuacje_podczas_leczenia"></span>Szczególne sytuacje podczas leczenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Szczególne sytuacje podczas leczenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szczególne sytuacje podczas leczenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na przełomie XX i XXI wieku opisano 1473 przypadki poważnych skutków ubocznych, z tego 522 zakończonych śmiercią u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca stosujących <a href="/wiki/Sildenafil" title="Sildenafil">sildenafil</a> (Viagra)<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>. Zgon następował z przyczyn sercowo-naczyniowych 4–5 godzin od momentu zażycia Viagry. Po dokładnych badaniach, od 2001 zabroniono stosowania Viagry łącznie z nitratami. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rehabilitacja_w_chorobie_niedokrwiennej_serca">Rehabilitacja w chorobie niedokrwiennej serca</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Rehabilitacja w chorobie niedokrwiennej serca" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rehabilitacja w chorobie niedokrwiennej serca"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Rehabilitacja_medyczna" title="Rehabilitacja medyczna">Rehabilitacja ruchowa</a> powoduje obniżenie <a href="/wiki/Umieralno%C5%9B%C4%87" title="Umieralność">umieralności</a> z powodu choroby niedokrwiennej serca, zmniejszenie liczby <a href="/wiki/Hospitalizacja" title="Hospitalizacja">hospitalizacji</a> i poprawienie <a href="/wiki/Dobrostan_subiektywny" title="Dobrostan subiektywny">jakości życia</a><sup id="cite_ref-cochr_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-cochr-27">[27]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Inwazyjne_leczenie_choroby_niedokrwiennej_serca">Inwazyjne leczenie choroby niedokrwiennej serca</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Inwazyjne leczenie choroby niedokrwiennej serca" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inwazyjne leczenie choroby niedokrwiennej serca"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Choroba niedokrwienna serca występuje w 2 postaciach: przewlekłej (stabilnej) i ostrej (niestabilnej), mieszczącej się dzisiaj w pojęciu ostrego zespołu wieńcowego. Jedna postać może przejść w drugą, gdyż różnią się jedynie dynamiką (w postaci przewlekłej istnieje zwężenie światła naczynia wieńcowego, w postaci niestabilnej dochodzi do gwałtownego zamknięcia światła naczynia wskutek zakrzepu lub istnienia tak zwanej <i>niestabilnej blaszki miażdżycowej</i>). Warunkuje to odmienny przebieg postępowania w tych przypadkach. Ostre zespoły wieńcowe, w zależności od występowania zmian w badaniach biochemicznych krwi, sugerujących zawał (martwicę) mięśnia sercowego, takich jak <a href="/wiki/Fosforylaza_glikogenu" title="Fosforylaza glikogenu">fosforylaza glikogenu</a>, sercowe białko wiążące kwasy tłuszczowe (h-FABP), <a href="/wiki/Mioglobina" title="Mioglobina">mioglobina</a>, <a href="/wiki/Troponina" title="Troponina">troponina</a>, <a href="/wiki/Kinaza_kreatynowa" title="Kinaza kreatynowa">kinaza kreatynowa</a>, oraz zmian w EKG polegających na ocenie uniesienia lub braku uniesienia <a href="/wiki/Odcinek_ST" title="Odcinek ST">odcinka ST</a> elektrokardiogramu, zostały podzielone na: </p> <ul><li><b>STEMI</b> – (ang. <i>ST Elevation Myocardial Infarction</i>) – ostry zespół wieńcowy z uniesieniem odcinka ST odpowiadający określeniu <a href="/wiki/Zawa%C5%82_mi%C4%99%C5%9Bnia_sercowego" title="Zawał mięśnia sercowego">zawał mięśnia serca</a> (uniesienie odcinka ST, markery martwicy mięśnia serca obecne).</li> <li><b>NSTE ACS</b> – (ang. <i>No ST Elevation Acute Coronary Syndrom</i>), odpowiadający dawnemu pojęciu niestabilnej choroby wieńcowej, które w zależności od obecności markerów martwicy dzielą się na: <ul><li><b>UA</b> (ang. <i>Unstable Angina</i>) – niestabilna choroba wieńcowa, w której pomimo charakterystycznych objawów klinicznych niedokrwienia mięśnia serca nie dochodzi do zmian elektrokardiograficznych, ani do wzrostu miana wskaźników martwicy mięśnia serca.</li> <li><b>NSTEMI</b> (ang. <i>No ST Elevation Myocardial Infarction</i>) – zawał mięśnia serca bez uniesienia odcinka ST, odpowiadający dawniej używanym pojęciom zawału podwsierdziowego lub zawału mięśnia serca bez załamka Q, w którym pojawiają się biochemiczne wykładniki obecności martwicy mięśnia serca, nie dochodzi jednak do, charakterystycznego dla ostrego zawału mięśnia serca, uniesienia odcinka ST.</li></ul></li></ul> <p>W zależności od stwierdzanego zespołu, w leczeniu mogą być stosowane następujące procedury: </p> <ul><li><b>Leczenie trombolityczne</b> – oparte na podawaniu leków trombolitycznych, które mają rozpuścić <a href="/wiki/Zakrzep" title="Zakrzep">zakrzep</a> i przywrócić prawidłowe warunki krążenia krwi. Stosowane leki trombolityczne to <a href="/wiki/Streptokinaza" title="Streptokinaza">streptokinaza</a>, <a href="/wiki/Urokinaza" title="Urokinaza">urokinaza</a>, <a href="/wiki/Tkankowy_aktywator_plazminogenu" title="Tkankowy aktywator plazminogenu">tkankowy aktywator plazminogenu</a>, <a href="/w/index.php?title=Prourokinaza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prourokinaza (strona nie istnieje)">prourokinaza</a>, <a href="/w/index.php?title=Rekombinowany_tkankowy_aktywator_plazminogenu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu (strona nie istnieje)">rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu</a> lub inne.</li> <li>Procedury inwazyjne: <ul><li><a href="/wiki/Przezsk%C3%B3rna_interwencja_wie%C5%84cowa" title="Przezskórna interwencja wieńcowa">przezskórna wewnątrznaczyniowa angioplastyka wieńcowa</a> (PTCA)</li> <li><a href="/wiki/Pomostowanie_aortalno-wie%C5%84cowe" title="Pomostowanie aortalno-wieńcowe">zabieg wszczepienia pomostów aortalno-wieńcowych</a> (CABG)</li></ul></li></ul> <p>Sposób postępowania zobrazowany jest poniższym <a href="/wiki/Algorytm" title="Algorytm">algorytmem</a>: </p> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AlgorytmOZW1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/AlgorytmOZW1.png/500px-AlgorytmOZW1.png" decoding="async" width="500" height="706" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/AlgorytmOZW1.png/750px-AlgorytmOZW1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/AlgorytmOZW1.png 2x" data-file-width="795" data-file-height="1123" /></a><figcaption>Algorytm postępowania w OZW</figcaption></figure> <p>Aktualnie, a zwłaszcza w świetle badania COURAGE (<i>Clinical Outcomes Utilizing Revascularization and Aggressive Drug Evaluation</i>)<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[29]</a></sup> przedstawionego na Kongresie Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego w <a href="/wiki/Nowy_Orlean" title="Nowy Orlean">Nowym Orleanie</a> w marcu 2007, nie wykazano różnic w występowaniu zgonu, zawału mięśnia serca ani innych poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych w grupach pacjentów leczonych zachowawczo (w adekwatny sposób) a pacjentów poddanych leczeniu inwazyjnemu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dusznica_bolesna_naczynioskurczowa">Dusznica bolesna naczynioskurczowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Dusznica bolesna naczynioskurczowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dusznica bolesna naczynioskurczowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Dusznica bolesna naczynioskurczowa</b> – inaczej zwana <a href="/wiki/Angina_Prinzmetala" title="Angina Prinzmetala">dusznicą bolesną Prinzmetala</a> (łac. <i>variant angina</i>) – jest to niedokrwienie fragmentu mięśnia sercowego spowodowane skurczem tętnicy wieńcowej. W przeciwieństwie do innych typów choroby niedokrwiennej serca, często występuje podczas spoczynku i nie nasila się wraz z wysiłkiem. Może występować u ludzi młodych, bez cech miażdżycy naczyń. Wynik badania <a href="/wiki/Elektrokardiografia" title="Elektrokardiografia">EKG</a> może sugerować dokonywanie się zawału serca, ze względu na charakterystyczne, łukowate uniesienie <a href="/wiki/Odcinek_ST" title="Odcinek ST">odcinków ST</a>. Objawy niedokrwienne ustępują zazwyczaj samoistnie lub po podaniu <a href="/wiki/Nitrogliceryna" title="Nitrogliceryna">nitrogliceryny</a>. W leczeniu stosuje się leki z grupy <a href="/wiki/Antagonisty_kana%C5%82u_wapniowego" title="Antagonisty kanału wapniowego">antagonistów kanałów wapniowych</a> (np. <a href="/wiki/Nifedypina" title="Nifedypina">nifedypina</a>, <a href="/wiki/Werapamil" title="Werapamil">werapamil</a>, <a href="/wiki/Diltiazem" title="Diltiazem">diltiazem</a>). Stosowanie leków z grupy beta-blokerów jest przeciwwskazane, gdyż blokowanie <a href="/wiki/Receptory_adrenergiczne" title="Receptory adrenergiczne">receptorów beta-adrenergicznych</a> może nasilić skurcz tętnicy. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Asymptomatyczna_choroba_niedokrwienna_serca_(tzw._nieme_niedokrwienie)"><span id="Asymptomatyczna_choroba_niedokrwienna_serca_.28tzw._nieme_niedokrwienie.29"></span>Asymptomatyczna choroba niedokrwienna serca (tzw. nieme niedokrwienie)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Asymptomatyczna choroba niedokrwienna serca (tzw. nieme niedokrwienie)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Asymptomatyczna choroba niedokrwienna serca (tzw. nieme niedokrwienie)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ta postać choroby niedokrwiennej serca (ang. <b>Silent angina</b>) charakteryzuje się brakiem występowania bólu wieńcowego, czyli podstawowego objawu pozwalającego na podejrzenie i rozpoznanie niedokrwienia serca. W trakcie wykonywania badań stwierdza się wyniki, ewidentnie świadczące o niedokrwieniu (np. obniżenia <a href="/wiki/Odcinek_ST" title="Odcinek ST">odcinka ST</a> w 24-godzinnym badaniu EKG metodą Holtera). Ten skryty przebieg choroby powoduje, że niejednokrotnie u tych chorych pierwszym objawem choroby jest nagła śmierć sercowa. </p><p>Do tego typu zaburzeń często (szacuje się to na ponad 20%) dochodzi u osób chorych na <a href="/wiki/Cukrzyca" title="Cukrzyca">cukrzycę</a> w związku z występowaniem u nich <a href="/wiki/Neuropatia_autonomiczna" title="Neuropatia autonomiczna">neuropatii autonomicznej</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Klasyfikacja_ICD10">Klasyfikacja ICD10</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Klasyfikacja ICD10" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klasyfikacja ICD10"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>kod ICD10</th> <th>nazwa choroby </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I20">I20</a></td> <td>Dusznica bolesna </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I21">I21</a></td> <td>Ostry zawał serca </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I22">I22</a></td> <td>Ponowny zawał serca („dorzut”) </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I23">I23</a></td> <td>Niektóre powikłania występujące w czasie ostrego zawału serca </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I24">I24</a></td> <td>Inne ostre postacie choroby niedokrwiennej serca </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Klasyfikacja_Chor%C3%B3b_ICD-10" title="Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10">ICD-10</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/I25">I25</a></td> <td>Przewlekła choroba niedokrwienna serca </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/choroba_niedokrwienna_serca" class="extiw" title="wikt:choroba niedokrwienna serca"><strong>Zobacz hasło</strong> <em>choroba niedokrwienna serca</em> w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Dychawica_sercowa" title="Dychawica sercowa">astma sercowa</a></li> <li><a href="/wiki/Choroby_uk%C5%82adu_kr%C4%85%C5%BCenia" title="Choroby układu krążenia">choroby układu krążenia</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">World Health Organization <a rel="nofollow" class="external text" href="http://who.int/mediacentre/factsheets/fs310/en/">The top 10 causes of death</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Herrick JB. Clinical features of sudden obstruction of the coronary arteries. JAMA 1912;59:2015-2019.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/*/http://www.izp.cm-uj.krakow.pl/polish/zaklady/epidemiologia/index.html">Wydział Ochrony Zdrowia Instytut Zdrowia Publicznego Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych CMUJ</a></span> </li> <li id="cite_note-autonazwa1-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_4-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ptkardio.pl/files//file/cad_2006.pdf">Wytyczne postępowania w stabilnej dławicy piersiowej. Stanowisko Ekspertów Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego do spraw postępowania w stabilnej dławicy piersiowej</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070214104440/http://www.ptkardio.pl/pl/archiwum/213.html">Epidemiologia chorób układu krążenia</a>. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ptkardio.pl/pl/archiwum/213.html">tego adresu</a>].</cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">„<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070926221530/http://www.ispub.com/ostia/index.php?xmlFilePath=journals%2Fija%2Fvol8n2%2Fpreconditioning.xml">Ischemic And Anesthetic Preconditioning of the Heart: An Insight Into The Concepts And Mechanisms</a>”. <i>The Internet Journal of Anesthesiology</i>, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1092-406X">1092-406X</a></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.medstudents.com.br/basic/cardfs/cardfs7.htm">Hibernating and Stunned Myocardium</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.healthday.com/Article.asp?AID=606019"><i>Molecule Signals Heart Disease in Early Stages. Study found high levels of protein predicted development of cardiovascular trouble.</i> Healthdaycom</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.healthday.com/Article.asp?AID=606019">Tamże</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kardiolo.pl/bialkoc.htm">Białko C-reaktywne jako wskaźnik rozwoju miażdżycy tętnic</a></i> kardiolo.pl</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.studentnews.pl/s/16/6281-NEWSY-zdrowie-i-medycyna/20828-Nowy-lek-dla-zawalowcow.htm?c1=1246"><i>Nowy lek dla zawałowców</i>.</a></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.labtestsonline.pl/tests/CRP_high_sensitivity.html?lnk=3">LabTest Online. <i>CRP wysoko czułe</i></a></span> </li> <li id="cite_note-Banach-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Banach_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">M. Banach, L. Markuszewski, J. Zasłonka, J. Grzegorczyk, P. Okoński, B. Jegier. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/pobierz-artykul?id=666"><em>Rola zakażenia w patogenezie miażdżycy</em></a>. „Przegląd Epidemiologiczny”. 58 (4), s. 671-676, 2004.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Rola+zaka%C5%BCenia+w+patogenezie+mia%C5%BCd%C5%BCycy&rft.jtitle=Przegl%C4%85d+Epidemiologiczny&rft.date=2004&rft.volume=58&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=M.+Banach%2C+L.+Markuszewski%2C+J.+Zas%C5%82onka%2C+J.+Grzegorczyk%2C+P.+Oko%C5%84ski%2C+B.+Jegier&rft.pages=671-676&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.przeglepidemiol.pzh.gov.pl%2Fpobierz-artykul%3Fid%3D666"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070104232837/http://www.ptkardio.pl/files/file/2000_1.pdf">Profilaktyka choroby niedokrwiennej serca. Rekomendacje Komisji Profilaktyki Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego</a>. [dostęp 2007-01-04]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ptkardio.pl/files/file/2000_1.pdf">tego adresu</a> (2007-01-04)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071007214306/http://www.ptkardio.pl/pl/archiwum/379.html">Torcetrapib wycofany z dalszych badań lekowych</a>. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. [dostęp 2007-08-18]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ptkardio.pl/pl/archiwum/379.html">tego adresu</a> (2007-10-07)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20030707134231/http://circ.ahajournals.org/cgi/content/abstract/97/8/780">Prediman K et al.<i>Effects of Recombinant Apolipoprotein A-IMilano on Aortic Atherosclerosis in Apolipoprotein E–Deficient Mice</i>.Circulation. 1998;97:780-785</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100402050724/http://www.piwencjusz.republika.pl/prace/praca_nss/przyczyny.html">Nagła śmierć sercowa</a>. [dostęp 2010-04-02]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.piwencjusz.republika.pl/prace/praca_nss/przyczyny.html">tego adresu</a> (2010-04-02)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080618212728/http://www.profess.com/com/Main/rationale/antithrombotic/clopidogrel/index.jsp">Prevention of Vascular Events in Stroke/TIA Patients with ASA Following First Stroke</a>. [dostęp 2008-06-18]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.profess.com/com/Main/rationale/antithrombotic/clopidogrel/index.jsp">tego adresu</a> (2008-06-18)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Paul-Samojedny M., Oryginalny a generyczny bisoprolol na tle grupy β-adrenolityków: gdzie zamiast znaku równości trzeba postawić znak zapytania? Katedra i Zakład Genetyki Medycznej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Kuch M., Światowiec A., Wsół A., Badania CIBIS z perspektywy czasu – co wniosły do leczenia niewydolności serca?, Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej, WUM</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kardiolo.pl/atenolol.htm"><i>Atenolol | Kardiolo.pl</i></a> [online], www.kardiolo.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2017-11-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Atenolol+%26%23124%3B+Kardiolo.pl&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kardiolo.pl%2Fatenolol.htm" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.przychodnia.pl/el/leki.php3?lek=1415">Metoprolol; metoprolol prolongatum – Encyklopedia leków – Przychodnia Internetowa</a></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.viamedica.pl/gazety/gazeta1/darmowy_pdf.phtml?indeks=60&indeks_art=802">Kasprzak J.<i>Nawracające niedokrwienie – istotny problem terapeutyczny u pacjenta z przewlekłą chorobą wieńcową</i>.Folia Cardiol.2004, tom 11, nr 5, 319–326</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ema.europa.eu/ema/index.jsp?curl=pages/medicines/human/medicines/000597/human_med_000995.jsp">Procoralan</a>. European Medicines Agency, 2006-2015. [dostęp 2015-02-14].</cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Anna Szyndler. „<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kardiologiawpraktyce.pl/kwp1_2007.pdf">Kombinacja inhibitorów konwertazy i antagonistów receptora angiotensyny – podwójna blokada układu renina-angiotensyna-aldosteron – czy zawsze korzystna?</a> <sup title="Informacje umieszczone obok wymagają podania źródeł" class="noprint">[<a href="/wiki/Wikipedia:Weryfikacja_martwych_link%C3%B3w" title="Wikipedia:Weryfikacja martwych linków">martwy link</a>]</sup>” <i>Kardiologia w Praktyce</i>, <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1643-9961">1643-9961</a></span> Vol. 1/Nr 1(1)/2007</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mediweb.pl/drugs/wyswietl.php?id=968">Serwis Mediweb <i>Viagra powoduje sercowo-naczyniowe skutki uboczne</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-cochr-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cochr_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Lindsey Anderson, Neil Oldridge, David R. Thompson et al.. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.onlinejacc.org/content/67/1/1"><em>Exercise-Based Cardiac Rehabilitation for Coronary Heart Disease</em></a>. „Journal of the American College of Cardiology”. 63 (1), January 2016. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.jacc.2015.10.044">10.1016/j.jacc.2015.10.044</a>. [dostęp 2017-01-20]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Exercise-Based+Cardiac+Rehabilitation+for+Coronary+Heart+Disease&rft.jtitle=Journal+of+the+American+College+of+Cardiology&rft.date=January+2016&rft.volume=63&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Lindsey+Anderson%2C+Neil+Oldridge%2C+David+R.+Thompson+et+al.&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.jacc.2015.10.044&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.onlinejacc.org%2Fcontent%2F67%2F1%2F1"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060814182728/http://clinicaltrials.mayo.edu/clinicaltrialdetails.cfm?trial_id=196">Clinical Outcomes Utilizing Revascularization and Aggresive Drug Evaluation. <i>Mayo Clinic – Clinical Trials</i></a>. [dostęp 2007-08-18]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://clinicaltrials.mayo.edu/clinicaltrialdetails.cfm?trial_id=196">tego adresu</a> (2006-08-14)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=33685&spec=45&_tc=82A89555CE334FC7956FF8CC92017609"><i>W stabilnej dławicy piersiowej PCI w połączeniu z optymalnym leczeniem zachowawczym nie zmniejsza ryzyka zgonu oraz zawału serca w porównaniu z samym leczeniem zachowawczym.</i>Medycyna Praktyczna (online)</a></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book">Giec, L. (red): <i>Choroba niedokrwienna serca</i>. Wydawnictwo Lekarskie <a href="/wiki/Wydawnictwo_Lekarskie_PZWL" title="Wydawnictwo Lekarskie PZWL">PZWL</a>. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8320022622" title="Specjalna:Książki/8320022622">ISBN <span class="isbn">83-200-2262-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Choroba+niedokrwienna+serca&rft.au=Giec%2C+L.+%28red%29&rft.pub=Wydawnictwo+Lekarskie+%5B%5BWydawnictwo+Lekarskie+PZWL%7CPZWL%5D%5D&rft.isbn=83-200-2262-2"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Szczeklik, A. (red): <i>Choroby wewnętrzne</i>. Medycyna Praktyczna. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8374300698" title="Specjalna:Książki/8374300698">ISBN <span class="isbn">83-7430-069-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Choroby+wewn%C4%99trzne&rft.au=Szczeklik%2C+A.+%28red%29&rft.pub=Medycyna+Praktyczna&rft.isbn=83-7430-069-8"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070104232837/http://www.ptkardio.pl/files/file/2000_1.pdf">Rekomendacje Komisji Profilaktyki Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (pdf)</a>. ptkardio.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ptkardio.pl/files/file/2000_1.pdf">tego adresu</a> (2007-01-04)].</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://chorobawiencowa.mp.pl/">Choroba wieńcowa – Lekarze pacjentom, serwis wydawnictwa Medycyna Praktyczna</a></li></ul> <div style="border-top: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); color:inherit; background:var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); margin-top: 10px; padding: 7px 10px 4px 15px; text-align:left; font-size:95%; clear:both;" class="zastrzezenia"> <p><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg/20px-Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg/30px-Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg/40px-Medical_Alert_Symbol_Star_of_life.svg.png 2x" data-file-width="198" data-file-height="192" /></span></span> <a href="/wiki/Wikipedia:Zastrze%C5%BCenia_dotycz%C4%85ce_poj%C4%99%C4%87_medycznych" title="Wikipedia:Zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych">Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii</a>. </p> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562624">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">klasa chorób</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85032870">sh85032870</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4073731-7">4073731-7</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph121203">ph121203</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX539369">XX539369</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810534013505606">9810534013505606</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007565207305171">987007565207305171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000122292&P_CON_LNG=ENG">000122292</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/coronary-heart-disease">science/coronary-heart-disease</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&oldid=75315089">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&oldid=75315089</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Kategoria:Artykuły na Medal">Artykuły na Medal</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Choroba_niedokrwienna_serca" title="Kategoria:Choroba niedokrwienna serca">Choroba niedokrwienna serca</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Choroby_psychosomatyczne" title="Kategoria:Choroby psychosomatyczne">Choroby psychosomatyczne</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Niezweryfikowane_martwe_linki" title="Kategoria:Niezweryfikowane martwe linki">Niezweryfikowane martwe linki</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_zg%C5%82oszone_do_Artyku%C5%82%C3%B3w_na_Medal" title="Kategoria:Artykuły zgłoszone do Artykułów na Medal">Artykuły zgłoszone do Artykułów na Medal</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 21 lis 2024, 20:40.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Choroba_niedokrwienna_serca&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-549b5bbb9c-hx9cx","wgBackendResponseTime":219,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.377","walltime":"0.571","ppvisitednodes":{"value":5864,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":37622,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12684,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":21810,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 435.706 1 -total"," 30.06% 130.971 1 Szablon:Choroba_infobox"," 27.45% 119.599 1 Szablon:Przypisy"," 17.14% 74.675 1 Szablon:Infobox_grafika"," 15.44% 67.281 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 11.33% 49.386 8 Szablon:Cytuj_stronę"," 6.80% 29.633 1 Szablon:Cytuj"," 6.36% 27.699 1 Szablon:Weryfikacja_wyróżnienia"," 6.09% 26.514 1 Szablon:Wyróżnienie"," 5.53% 24.092 2 Szablon:Cytuj_książkę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.157","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4304740,"limit":52428800},"limitreport-logs":"secondary = nil\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nbigImage = table#1 {\n \"[[Plik:Blausen 0257 CoronaryArtery Plaque.png|240x240px|alt=ilustracja]]\",\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-cc666fc8-thsph","timestamp":"20241217105805","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Choroba niedokrwienna serca","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Choroba_niedokrwienna_serca","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q844935","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q844935","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-06-21T17:08:52Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d1\/Blausen_0257_CoronaryArtery_Plaque.png","headline":"zesp\u00f3\u0142 objaw\u00f3w chorobowych b\u0119d\u0105cych nast\u0119pstwem przewlek\u0142ego stanu niedostatecznego zaopatrzenia kom\u00f3rek mi\u0119\u015bnia sercowego w tlen i substancje od\u017cywcze"}</script> </body> </html>