CINXE.COM
Prolin – Wikipedia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="de" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Prolin – Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )dewikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Januar","Februar","März","April","Mai","Juni","Juli","August","September","Oktober","November","Dezember"],"wgRequestId":"ef6465ec-e008-4dd6-9729-9793f0ba3ac9","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Prolin","wgTitle":"Prolin","wgCurRevisionId":222974739,"wgRevisionId":222974739,"wgArticleId":192921,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["ATC-V06", "Proteinogene Aminosäure","Pyrrolidincarbonsäure","Arzneistoff","Alpha-Aminosäure","Aromastoff"],"wgPageViewLanguage":"de","wgPageContentLanguage":"de","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Prolin","wgRelevantArticleId":192921,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":222974739,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"de","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"de"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q484583","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.citeRef":"ready","ext.gadget.defaultPlainlinks":"ready","ext.gadget.dewikiCommonHide":"ready","ext.gadget.dewikiCommonLayout":"ready","ext.gadget.dewikiCommonStyle":"ready","ext.gadget.NavFrame":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready", "codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.createNewSection","ext.gadget.WikiMiniAtlas","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.CommonsDirekt","ext.gadget.donateLink","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=de&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=de&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=de&modules=ext.gadget.NavFrame%2CciteRef%2CdefaultPlainlinks%2CdewikiCommonHide%2CdewikiCommonLayout%2CdewikiCommonStyle&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=de&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/1200px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="923"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/800px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="615"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/640px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="492"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Prolin – Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//de.m.wikipedia.org/wiki/Prolin"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Seite bearbeiten" href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (de)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//de.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://de.wikipedia.org/wiki/Prolin"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.de"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom-Feed für „Wikipedia“" href="/w/index.php?title=Spezial:Letzte_%C3%84nderungen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Prolin rootpage-Prolin skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> <div class="mw-indicators"> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Prolin</span></h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">aus Wikipedia, der freien Enzyklopädie</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Zur Navigation springen</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Zur Suche springen</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="de" dir="ltr"><div class="hintergrundfarbe1 rahmenfarbe1 navigation-not-searchable noprint hatnote navigation-not-searchable" style="border-bottom-style: solid; border-bottom-width: 1px; font-size:95%; margin-bottom:1em; padding: 0.25em; overflow: hidden; word-break: break-word; word-wrap: break-word;" id="Vorlage_Dieser_Artikel"><div class="noviewer noresize" style="display: table-cell; padding-bottom: 0.2em; padding-left: 0.25em; padding-right: 1em; padding-top: 0.2em; vertical-align: middle;" id="bksicon" aria-hidden="true" role="presentation"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/25px-Disambig-dark.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/38px-Disambig-dark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/50px-Disambig-dark.svg.png 2x" data-file-width="444" data-file-height="340" /></span></span></div> <div style="display: table-cell; vertical-align: middle; width: 100%;"> <div role="navigation"> Dieser Artikel befasst sich mit der chemischen Verbindung Prolin. Zur Ortschaft Prolin in der Gemeinde <a href="/wiki/H%C3%A9r%C3%A9mence" title="Hérémence">Hérémence</a> (Kanton Wallis, Schweiz) siehe <a href="/w/index.php?title=Prolin_VS&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prolin VS (Seite nicht vorhanden)">Prolin VS</a>.</div> </div></div> <table class="wikitable infobox float-right" id="Vorlage_Infobox_Chemikalie" style="font-size:90%; margin-top:0; width:350px;" summary="Infobox Chemikalie"> <tbody><tr> <th colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122;">Strukturformel </th></tr> <tr> <td colspan="2" class="hintergrundfarbe-basis skin-invert-image" style="text-align:center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datei:L-Prolin_-_L-Proline.svg" class="mw-file-description" title="L-Prolin"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/150px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png" decoding="async" width="150" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/225px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/300px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="120" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center; font-size:80%;">Strukturformel von natürlich vorkommendem <small>L</small>-Prolin </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122;">Allgemeines </th></tr> <tr> <td style="width:33%;">Name </td> <td>Prolin </td></tr> <tr> <td>Andere Namen </td> <td> <ul><li>Pyrrolidin-2-carbonsäure</li> <li>1,3,4,5-Tetrahydro-2<i>H</i>-<a href="/wiki/Pyrrol" title="Pyrrol">pyrrol</a>-2-carbonsäure</li> <li>Azacyclopentan-2-carbonsäure</li> <li>Azolidin-2-carbonsäure</li> <li>Abkürzungen: <ul><li>Pro (<a href="/wiki/Aminos%C3%A4uren#Kanonische_Aminosäuren" title="Aminosäuren">Dreibuchstabencode</a>)</li> <li>P (<a href="/wiki/Aminos%C3%A4uren#Kanonische_Aminosäuren" title="Aminosäuren">Einbuchstabencode</a>)</li></ul></li></ul> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Summenformel" title="Summenformel">Summenformel</a> </td> <td>C<sub>5</sub>H<sub>9</sub>NO<sub>2</sub> </td></tr> <tr> <td>Kurzbeschreibung </td> <td> <p>farbloser Feststoff mit aminartigem Geruch<sup id="cite_ref-Merck_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122;">Externe Identifikatoren/Datenbanken </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="mw-collapsible mw-collapsed wikitable" data-expandtext="+" data-collapsetext="−" style="border-top:none; margin:-1px; width:calc(100% + 2px);"> <tbody><tr> <td style="width:33%;"><a href="/wiki/CAS-Nummer" title="CAS-Nummer">CAS-Nummer</a> </td> <td><span title="Untervorlage eingebunden: CASRN"></span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?ref=609-36-9">609-36-9</a><span class="editoronly" style="display:none;"></span> (<small>DL</small>-Prolin) </td> <td style="background:#FFDEAD; color:#202122; border-top:1px solid #FFDEAD; padding:0.2em 0; vertical-align:bottom; width:5%;"> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/EG-Nummer" title="EG-Nummer">EG-Nummer</a> </td> <td colspan="2">210-189-3 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Europ%C3%A4ische_Chemikalienagentur" title="Europäische Chemikalienagentur">ECHA</a>-InfoCard </td> <td colspan="2"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://echa.europa.eu/de/substance-information/-/substanceinfo/100.009.264">100.009.264</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/PubChem" title="PubChem">PubChem</a> </td> <td colspan="2"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/614">614</a> </td></tr> <tr> <td style="border-right:1px solid #a2a9b1;"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata">Wikidata</a> </td> <td colspan="2"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484583" class="extiw" title="d:Q484583">Q484583</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122;">Arzneistoffangaben </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Anatomisch-Therapeutisch-Chemisches_Klassifikationssystem" title="Anatomisch-Therapeutisch-Chemisches Klassifikationssystem">ATC-Code</a> </td> <td> <p><a href="/wiki/Kategorie:ATC-V06" title="Kategorie:ATC-V06">V06</a><a rel="nofollow" class="external text" href="https://atcddd.fhi.no/atc_ddd_index/?code=V06"> </a><span class="editoronly" style="display:none;"></span> </p> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122;">Eigenschaften </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Molare_Masse" title="Molare Masse">Molare Masse</a> </td> <td>115,13 g·<a href="/wiki/Mol" title="Mol">mol</a><sup>−1</sup> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Aggregatzustand" title="Aggregatzustand">Aggregatzustand</a> </td> <td> <p>fest </p> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Dichte" title="Dichte">Dichte</a> </td> <td> <p>1,35–1,38 g·cm<sup>−3</sup> (25 °C)<sup id="cite_ref-Merck_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Schmelzpunkt" title="Schmelzpunkt">Schmelzpunkt</a> </td> <td> <p>Zersetzung: 220–222 <a href="/wiki/Grad_Celsius" title="Grad Celsius">°C</a> (<small>D</small>- und <small>L</small>-Form)<sup id="cite_ref-Merck_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br />210 °C (Racemat) </p> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/PKs-Wert" class="mw-redirect" title="PKs-Wert">p<i>K</i><sub>S</sub>-Wert</a> </td> <td> <ul><li>p<i>K</i><sub>S, COOH</sub> = 1,99<sup id="cite_ref-Carey_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Carey-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>p<i>K</i><sub>S, NH<sub>2</sub><sup>+</sup></sub> = 10,60 (je bei 25 °C)<sup id="cite_ref-Carey_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Carey-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/L%C3%B6slichkeit" title="Löslichkeit">Löslichkeit</a> </td> <td> <ul><li>sehr gut in Wasser (1500 g·l<sup>−1</sup> bei 20 °C)<sup id="cite_ref-Merck_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122;">Sicherheitshinweise </th></tr> <tr> <td colspan="2"> <table cellspacing="0" cellpadding="2" style="width:100%;"> <tbody><tr> <td colspan="2" style="border-bottom:1px #A7A7A7 dashed; text-align:center;">Bitte die Befreiung von der <a href="/wiki/Wikipedia:Hinweis_Arzneistoffkennzeichnung" title="Wikipedia:Hinweis Arzneistoffkennzeichnung">Kennzeichnungspflicht</a> für Arzneimittel, Medizinprodukte, Kosmetika, Lebensmittel und Futtermittel beachten </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center"><b><a href="/wiki/Global_harmonisiertes_System_zur_Einstufung_und_Kennzeichnung_von_Chemikalien" title="Global harmonisiertes System zur Einstufung und Kennzeichnung von Chemikalien">GHS-Gefahrstoffkennzeichnung</a></b><sup id="cite_ref-Merck_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <table id="Piktogramme-" class="hintergrundfarbe-neutral" style="text-align:center; margin-left:auto; margin-right:auto; display:flex; justify-content:center;"> <tbody><tr> <td><i>keine GHS-Piktogramme</i> </td></tr></tbody></table> <p>  </p> </td></tr> <tr> <td rowspan="2" width="33%" style="border-top:1px #A7A7A7 dashed; border-right:1px #A7A7A7 dashed;"><a href="/wiki/H-_und_P-S%C3%A4tze" title="H- und P-Sätze">H- und P-Sätze</a> </td> <td style="border-top:1px #A7A7A7 dashed;">H: <span title="Untervorlage eingebunden: H-Sätze"></span><i>keine H-Sätze</i> </td></tr> <tr> <td style="border-top:1px #A7A7A7 dashed;">P: <span title="Untervorlage eingebunden: P-Sätze"></span><i>keine P-Sätze</i><sup id="cite_ref-Merck_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Toxizit%C3%A4t" title="Toxizität">Toxikologische Daten</a> </td> <td> <p>> 5110 mg·kg<sup>−1</sup> (<a href="/wiki/Letale_Dosis" title="Letale Dosis">LD<sub>50</sub></a>, <a href="/wiki/Ratten" title="Ratten">Ratte</a>, <a href="/wiki/Peroral" title="Peroral">oral</a>)<sup id="cite_ref-Merck_1-6" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="editoronly" style="display:none;"></span> </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#FFDEAD; color:#202122; font-size:80%; text-align:center; line-height:150%; padding:.25em;">Wenn nicht anders vermerkt, gelten die angegebenen Daten bei <a href="/wiki/Standardbedingungen" title="Standardbedingungen">Standardbedingungen</a> (0 °C, 1000 hPa). </td></tr></tbody></table><p><span class="editoronly" style="display:none;"></span> </p><p><b><small>L</small>-Prolin</b>, abgekürzt <b>Pro</b> oder <b>P</b>, [systematischer Name: (<i>S</i>)-Pyrrolidin-2-carbonsäure] ist eine nichtessentielle <a href="/wiki/Protein" title="Protein">proteinogene</a> <a href="/wiki/Heterocyclen" title="Heterocyclen">heterocyclische</a> sekundäre <a href="/wiki/St%C3%A4ndigkeit" title="Ständigkeit">α-</a><a href="/wiki/Aminos%C3%A4ure" class="mw-redirect" title="Aminosäure">Aminosäure</a> und wird wegen seiner Biosynthese aus <a href="/w/index.php?title=Pyrrolin-2-carbons%C3%A4ure&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pyrrolin-2-carbonsäure (Seite nicht vorhanden)">Pyrrolin-2-carbonsäure</a> [genauer: (<i>S</i>)-3,4-Dihydro-2<i>H</i>-<a href="/wiki/Pyrrol" title="Pyrrol">pyrrol</a>-2-carbonsäure] manchmal fälschlich als <a href="/wiki/Iminos%C3%A4uren" title="Iminosäuren">Iminosäure</a> (eine heute obsolete Klassifizierung) bezeichnet. </p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="de" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Inhaltsverzeichnis</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Stereoisomerie"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Stereoisomerie</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Geschichte"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Geschichte</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="#Vorkommen"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Vorkommen</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-4"><a href="#Biosynthese"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Biosynthese</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-5"><a href="#Eigenschaften"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Eigenschaften</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#Funktionen"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Funktionen</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-7"><a href="#Chemische_Verwendung"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Chemische Verwendung</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-8"><a href="#Literatur"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Literatur</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-9"><a href="#Weblinks"><span class="tocnumber">9</span> <span class="toctext">Weblinks</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-10"><a href="#Einzelnachweise"><span class="tocnumber">10</span> <span class="toctext">Einzelnachweise</span></a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Stereoisomerie">Stereoisomerie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=1" title="Abschnitt bearbeiten: Stereoisomerie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=1" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Stereoisomerie"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In den Proteinen kommt, neben anderen Aminosäuren, ausschließlich <small>L</small>-Prolin [Synonym: (<i>S</i>)-Prolin] <a href="/wiki/Peptid" title="Peptid">peptidisch</a> gebunden vor. <a href="/wiki/Enantiomer" title="Enantiomer">Enantiomer</a> dazu ist das <a href="/wiki/Spiegelverkehrtes_Bild" title="Spiegelverkehrtes Bild">spiegelbildliche</a> <small>D</small>-Prolin [Synonym: (<i>R</i>)-Prolin]. Racemisches <small>DL</small>-Prolin [Synonyme: (<i>RS</i>)-Prolin bzw. (±)-Prolin] hat nur geringe Bedeutung. </p><p>Wenn in diesem Text oder in der wissenschaftlichen Literatur „Prolin“ ohne weiteren Namenszusatz (<a href="/wiki/Pr%C3%A4fix" title="Präfix">Präfix</a>) erwähnt wird, ist <small>L</small>-Prolin gemeint. </p> <table class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"> <caption class="hintergrundfarbe6">Isomere von Prolin </caption> <tbody><tr> <td class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left">Name </td> <td><small>L</small>-Prolin</td> <td><small>D</small>-Prolin </td></tr> <tr> <td class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left">Andere Namen </td> <td>(<i>S</i>)-Prolin</td> <td>(<i>R</i>)-Prolin </td></tr> <tr> <td class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left"><a href="/wiki/Strukturformel" title="Strukturformel">Strukturformel</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datei:L-Prolin_-_L-Proline.svg" class="mw-file-description" title="L-Prolin"><img alt="L-Prolin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/120px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png" decoding="async" width="120" height="92" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/180px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/L-Prolin_-_L-Proline.svg/240px-L-Prolin_-_L-Proline.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="120" /></a></span></td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datei:D-Proline.svg" class="mw-file-description" title="D-Prolin"><img alt="D-Prolin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/D-Proline.svg/130px-D-Proline.svg.png" decoding="async" width="130" height="103" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/D-Proline.svg/195px-D-Proline.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/D-Proline.svg/260px-D-Proline.svg.png 2x" data-file-width="151" data-file-height="120" /></a></span> </td></tr> <tr> <td rowspan="2" class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left"><a href="/wiki/CAS-Nummer" title="CAS-Nummer">CAS-Nummer</a> </td> <td><span title="Untervorlage eingebunden: CASRN"></span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?ref=147-85-3">147-85-3</a><span class="editoronly" style="display:none;"></span></td> <td><span title="Untervorlage eingebunden: CASRN"></span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?ref=344-25-2">344-25-2</a><span class="editoronly" style="display:none;"></span> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><span title="Untervorlage eingebunden: CASRN"></span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://commonchemistry.cas.org/detail?ref=609-36-9">609-36-9</a><span class="editoronly" style="display:none;"></span> (<small>DL</small>) </td></tr> <tr> <td rowspan="2" class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left"><a href="/wiki/EG-Nummer" title="EG-Nummer">EG-Nummer</a> </td> <td>205-702-2</td> <td>206-452-7 </td></tr> <tr> <td colspan="2">210-189-3 (<small>DL</small>) </td></tr> <tr> <td rowspan="2" class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left"><a href="/wiki/ECHA" class="mw-redirect" title="ECHA">ECHA</a>-Infocard </td> <td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://echa.europa.eu/de/substance-information/-/substanceinfo/100.005.185">100.005.185</a></td> <td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://echa.europa.eu/de/substance-information/-/substanceinfo/100.005.866">100.005.866</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://echa.europa.eu/de/substance-information/-/substanceinfo/100.009.264">100.009.264</a> (<small>DL</small>) </td></tr> <tr> <td rowspan="2" class="hintergrundfarbe5" style="text-align:left"><a href="/wiki/PubChem" title="PubChem">PubChem</a> </td> <td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/145742">145742</a></td> <td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/8988">8988</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/614">614</a> (<small>DL</small>) </td></tr> <tr> <td class="hintergrundfarbe5" align="left" rowspan="2"><a href="/wiki/DrugBank" title="DrugBank">DrugBank</a> </td> <td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.drugbank.ca/drugs/DB00172">DB00172 </a><span class="editoronly" style="display:none;"></span></td> <td>– </td></tr> <tr> <td colspan="2">– (<small>DL</small>) </td></tr> <tr> <td class="hintergrundfarbe5" align="left" rowspan="2"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata">Wikidata</a> </td> <td><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q20035886" class="extiw" title="d:Q20035886">Q20035886</a></td> <td><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q20035962" class="extiw" title="d:Q20035962">Q20035962</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484583" class="extiw" title="d:Q484583">Q484583</a> (<small>DL</small>) </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschichte">Geschichte</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=2" title="Abschnitt bearbeiten: Geschichte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=2" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Geschichte"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Der Name Prolin stammt von <a href="/wiki/Emil_Fischer" title="Emil Fischer">Emil Fischer</a> und leitet sich vom <a href="/wiki/Pyrrolidin" title="Pyrrolidin">Pyrrolidin</a> ab. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vorkommen">Vorkommen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=3" title="Abschnitt bearbeiten: Vorkommen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=3" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Vorkommen"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datei:Menschliche_Haut.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Menschliche_Haut.jpg/220px-Menschliche_Haut.jpg" decoding="async" width="220" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Menschliche_Haut.jpg/330px-Menschliche_Haut.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Menschliche_Haut.jpg/440px-Menschliche_Haut.jpg 2x" data-file-width="1312" data-file-height="1424" /></a><figcaption>Nahaufnahme menschlicher Haut: Das Kollagen menschlicher Haut ist reich an peptidisch gebundenem <small>L</small>-Prolin.</figcaption></figure> <p>Innerhalb von Proteinen kommt es sowohl in <i>cis</i>- als auch in <i>trans</i>-gebundener <a href="/wiki/Konfiguration_(Chemie)" title="Konfiguration (Chemie)">Konfiguration</a> vor. <small>L</small>-Prolin hat erheblichen Einfluss auf die <a href="/wiki/Proteinfaltung" title="Proteinfaltung">Faltung</a> von Proteinen, da es wie Glycin aufgrund der häufig vorkommenden <i>cis</i>-Peptidbindung <a href="/wiki/%CE%91-Helix" title="Α-Helix">α-Helices</a> und <a href="/wiki/%CE%92-Faltblatt" title="Β-Faltblatt">β-Faltblätter</a> unterbrechen kann. Es kann auch eigene Motive bilden, die häufig als Signalsequenz für andere Proteine wirken. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biosynthese">Biosynthese</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=4" title="Abschnitt bearbeiten: Biosynthese" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=4" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Biosynthese"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Für die Biosynthese inklusive Strukturformeln siehe Abschnitt Weblinks</i> </p><p><small>L</small>-Prolin wird biochemisch aus <small>L</small>-<a href="/wiki/Glutamate" title="Glutamate">Glutamat</a> hergestellt. Hierfür werden insgesamt ein Molekül <a href="/wiki/Adenosintriphosphat" title="Adenosintriphosphat">ATP</a> sowie zwei Moleküle Reduktionsäquivalente in Form von <a href="/wiki/Nicotinamidadenindinukleotidphosphat" title="Nicotinamidadenindinukleotidphosphat">NADPH</a> benötigt. </p><p><small>L</small>-Prolin ist die Vorstufe des <small>L</small>-<a href="/wiki/Hydroxyprolin" title="Hydroxyprolin">Hydroxyprolins</a>, das unter Beteiligung des <a href="/wiki/Vitamin_C" class="mw-redirect" title="Vitamin C">Vitamins C</a> nach Einbau in <a href="/wiki/Kollagen" class="mw-redirect" title="Kollagen">Kollagen</a> entsteht und dessen mechanischen Eigenschaften bestimmt (Mangelerkrankung: <a href="/wiki/Skorbut" title="Skorbut">Skorbut</a>). Katalysiert durch eine <a href="/wiki/Hydroxylase" class="mw-redirect" title="Hydroxylase">Hydroxylase</a> werden Prolylreste, je nach ihrer Position im <a href="/wiki/Protein" title="Protein">Protein</a>, entweder am β- oder am γ-Atom des Tetrahydropyrrolringes modifiziert. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eigenschaften">Eigenschaften</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=5" title="Abschnitt bearbeiten: Eigenschaften" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=5" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Eigenschaften"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Prolin liegt überwiegend als „inneres Salz“ bzw. <a href="/wiki/Zwitterion" title="Zwitterion">Zwitterion</a> vor, dessen Bildung dadurch zu erklären ist, dass das <a href="/wiki/Proton_(Chemie)" title="Proton (Chemie)">Proton</a> der <a href="/wiki/Carboxygruppe" title="Carboxygruppe">Carboxygruppe</a> an das einsame Elektronenpaar des Stickstoffatoms der <a href="/wiki/Aminogruppe" title="Aminogruppe">Aminogruppe</a> wandert. Die <a href="/w/index.php?title=Zersetzungstemperatur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zersetzungstemperatur (Seite nicht vorhanden)">Zersetzungstemperatur</a> liegt bei >185 °C.<sup id="cite_ref-Merck_1-7" class="reference"><a href="#cite_note-Merck-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datei:Betain-Proline.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Betain-Proline.png/290px-Betain-Proline.png" decoding="async" width="290" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Betain-Proline.png/435px-Betain-Proline.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Betain-Proline.png/580px-Betain-Proline.png 2x" data-file-width="2945" data-file-height="1224" /></a><figcaption>Zwitterionen von <small>L</small>-Prolin (links) bzw. <small>D</small>-Prolin (rechts)</figcaption></figure> <p>Im elektrischen Feld wandert das Zwitterion nicht, da es als Ganzes ungeladen ist. Genaugenommen ist dies am isoelektrischen Punkt (einem bestimmten pH-Wert) der Fall, bei dem das Prolin auch seine geringste Löslichkeit in Wasser hat. </p><p>Dadurch, dass das Stickstoffatom des Prolins in der Peptidgruppe nicht mit einem H-Atom verbunden ist, kann keine Wasserstoffbrückenbindung ausgebildet werden. An solchen Stellen einer Polypeptidkette tritt eine Störung der Sekundärstruktur (Knick oder Krümmung) auf.<sup id="cite_ref-Marroquin2011_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Marroquin2011-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Weitere Eigenschaften: </p> <ul><li><a href="/wiki/Seitenkette" title="Seitenkette">Seitenkette</a>: <a href="/wiki/Hydrophob" class="mw-redirect" title="Hydrophob">hydrophob</a></li> <li><a href="/wiki/Isoelektrischer_Punkt" title="Isoelektrischer Punkt">Isoelektrischer Punkt</a>: pH = 6,30<sup id="cite_ref-Hardy_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hardy-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/Van-der-Waals-Volumen" class="mw-redirect" title="Van-der-Waals-Volumen">Van-der-Waals-Volumen</a>: 90 <a href="/wiki/%C3%85ngstr%C3%B6m_(Einheit)" title="Ångström (Einheit)">Å</a><sup>3</sup> <sup id="cite_ref-WuMcLarty2000_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-WuMcLarty2000-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/Oktanol-Wasser-Verteilungskoeffizient" class="mw-redirect" title="Oktanol-Wasser-Verteilungskoeffizient">Lipidlöslichkeit</a>: LogP = −1,6<sup id="cite_ref-WuMcLarty2000_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-WuMcLarty2000-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Funktionen">Funktionen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=6" title="Abschnitt bearbeiten: Funktionen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=6" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Funktionen"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><small>L</small>-Prolin wird im menschlichen Körper z. B. für die Bildung von <a href="/wiki/Kollagen" class="mw-redirect" title="Kollagen">Kollagen</a>, dem <a href="/wiki/Protein" title="Protein">Protein</a>, aus dem <a href="/wiki/Bindegewebe" title="Bindegewebe">Bindegewebe</a> und Knochen bestehen, benötigt. Ferner wird es als „Helixbrecher“ bezeichnet und findet sich oft am Übergang einer <a href="/wiki/Alpha-Helix" class="mw-redirect" title="Alpha-Helix">Alpha-Helix</a> zu einer anderen <a href="/wiki/Sekund%C3%A4rstruktur" title="Sekundärstruktur">Sekundärstruktur</a> (häufig <a href="/wiki/Random_Coil" title="Random Coil">Random Coil</a>) wieder. Prolin ist nämlich die einzige Aminosäure, deren Peptidbindung kein Wasserstoffatom aufweist. Folglich kann es sich nicht an der Bindung von Wasserstoffbrückenbindungen beteiligen. <small>L</small>-Prolin wird in der <a href="/wiki/%C3%96kotoxikologie" title="Ökotoxikologie">Ökotoxikologie</a> als <a href="/wiki/Biomarker" title="Biomarker">Biomarker</a> verwendet, z. B. für <a href="/wiki/Trockenstress" title="Trockenstress">Trockenstress</a>, <a href="/w/index.php?title=Salzstress&action=edit&redlink=1" class="new" title="Salzstress (Seite nicht vorhanden)">Salzstress</a>, da es von Pflanzen vermehrt produziert wird, wenn der Wasserhaushalt unter Stress gerät. <small>L</small>-Prolin als zyklische Aminosäure wirkt als Puffer gegen manche <a href="/wiki/Ion" title="Ion">Ionen</a>, die ansonsten die <a href="/wiki/Enzym" title="Enzym">Enzymtätigkeiten</a> im <a href="/wiki/Cytoplasma" title="Cytoplasma">Cytoplasma</a> einschränken könnten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chemische_Verwendung">Chemische Verwendung</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=7" title="Abschnitt bearbeiten: Chemische Verwendung" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=7" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Chemische Verwendung"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Enantiomerenreines Prolin ist als Element des <a href="/wiki/Chiral_pool" class="mw-redirect" title="Chiral pool">chiralen Pools</a> Ausgangssubstanz für die <a href="/wiki/Synthese_(Chemie)" title="Synthese (Chemie)">Synthese</a> des <a href="/wiki/Auxiliar#Evans-Auxiliare" title="Auxiliar">Evans-Auxiliars</a>, des <a href="/wiki/CBS-Katalysatoren" title="CBS-Katalysatoren">CBS-Reagenz</a>, des <a href="/wiki/Enders-Reagenz" title="Enders-Reagenz">Enders-Reagenzes</a> (RAMP/SAMP) und ist ein vielbenutzter <a href="/wiki/Katalysator" title="Katalysator">Katalysator</a> in der <a href="/wiki/Organokatalyse" title="Organokatalyse">Organokatalyse</a>. Die Literatur über die Verwendung von (<i>S</i>)- oder (<i>R</i>)-Prolin und deren Derivate in der stereoselektiven Synthese ist umfangreich.<sup id="cite_ref-Seebach_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Seebach-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ein <small>L</small>-Prolin-Derivat dient als <a href="/wiki/Chiralit%C3%A4t_(Chemie)" title="Chiralität (Chemie)">chiraler</a> Selektor in der <a href="/wiki/Enantioselektiv" class="mw-redirect" title="Enantioselektiv">enantioselektiven</a> <a href="/wiki/D%C3%BCnnschichtchromatographie" title="Dünnschichtchromatographie">Dünnschichtchromatographie</a>.<sup id="cite_ref-Günther_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Günther-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Der therapeutisch und wirtschaftlich bedeutende Arzneistoff <a href="/wiki/Captopril" title="Captopril">Captopril</a> wird aus <small>L</small>-Prolin synthetisiert. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatur">Literatur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=8" title="Abschnitt bearbeiten: Literatur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=8" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Literatur"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Hans_Beyer" title="Hans Beyer">Hans Beyer</a>, <a href="/wiki/Wolfgang_Walter" title="Wolfgang Walter">Wolfgang Walter</a>: <i>Lehrbuch der Organischen Chemie</i>. 20. Auflage. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1984, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/3777604062" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-7776-0406-2</a>.</li> <li>Hans-Dieter Jakubke, Hans Jeschkeit: <i>Aminosäuren, Peptide, Proteine</i>. Verlag Chemie, Weinheim 1982, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/3527258922" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-527-25892-2</a>.</li> <li>Jesse Philip Greenstein, Milton Winitz: <i>Chemistry of Amino Acids</i>. John Wiley & Sons, 1962, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/0471326372" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-471-32637-2</a>, Bände 1 bis 3.</li> <li>Yoshiharu Izumi, Ichiro Chibata, Tamio Itoh: <i>Production and Utilization of Amino Acids</i>. In: <i>Angewandte Chemie International Edition in English</i>, 1978, 17, S. 176–183.</li> <li>Karlheinz Drauz, <a href="/wiki/Axel_Kleemann" title="Axel Kleemann">Axel Kleemann</a>, <a href="/wiki/J%C3%BCrgen_Martens_(Chemiker)" title="Jürgen Martens (Chemiker)">Jürgen Martens</a>: <i>Induktion von Asymmetrie durch <a href="/wiki/Aminos%C3%A4uren" title="Aminosäuren">Aminosäuren</a></i>. In: <i><a href="/wiki/Angewandte_Chemie_(Zeitschrift)" title="Angewandte Chemie (Zeitschrift)">Angewandte Chemie</a></i>, 1982, 94, S. 590–613. <i>Angewandte Chemie – International Edition English</i>, 1982, 21, S. 584–608.</li> <li>Jürgen Martens: <i>Asymmetric Syntheses with Amino Acids</i>. In: <i>Topics in Current Chemistry / Fortschritte der Chemischen Forschung</i>, 1984, 125, S. 165–246.</li> <li>Jürgen Martens: <i>Induktion von Asymmetrie durch Iminosäuren</i>. In: <i><a href="/wiki/Chemiker-Zeitung" title="Chemiker-Zeitung">Chemiker-Zeitung</a></i>, 1986, 110, S. 169–183.</li> <li>Gary M. Coppola, Herbert F. Schuster: <i>Asymmetric Synthesis − Construction of chiral Molecules using Amino Acids</i>. Wiley, New York 1987, S. 267–345.</li> <li>Peter I. Dalko: <i>Do We Need Asymmetric Organocatalysis?</i> In: <i>Chimia</i>, 2007, 61, S. 213–218.</li> <li>Kurt Günther, Jürgen Martens, Maren Schickedanz: <i>Dünnschichtchromatographische Enantiomerentrennung mittels <a href="/wiki/Ligandenaustausch" class="mw-redirect" title="Ligandenaustausch">Ligandenaustausch</a></i>. In: <i>Angewandte Chemie</i>, 96, 1984, S. 514–515; <i>Angewandte Chemie – International Edition English</i>, 1984, 23, S. 506.</li> <li>Kurt Günther, Maren Schickedanz, Jürgen Martens: <i>Thin-Layer Chromatographic Enantiomeric Resolution</i>. In: <i><a href="/wiki/Naturwissenschaften" class="mw-redirect" title="Naturwissenschaften">Naturwissenschaften</a></i>, 1985, 72, S. 149–150.</li> <li>Kurt Günther, Jürgen Martens, Maren Schickedanz: <i>Resolution of Optical Isomers by Thin-Layer Chromatography (TLC). Enantiomeric Purity of L-DOPA</i>. In: <i>Fresenius Zeitschrift für Analytische Chemie</i>, 1985, 322, S. 513–514.</li> <li>J. Behre, R. Voigt, I. Althöfer, S. Schuster: <i>On the evolutionary significance of the size and planarity of the proline ring</i>. In: <i>Naturwissenschaften</i>, 2012, 99, S. 789–799.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Weblinks">Weblinks</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=9" title="Abschnitt bearbeiten: Weblinks" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=9" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Weblinks"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="sisterproject" style="margin:0.1em 0 0 0;"><div class="noviewer" style="display:inline-block; line-height:10px; min-width:1.6em; text-align:center;" aria-hidden="true" role="presentation"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="Wikibooks"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/16px-Wikibooks-logo.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/24px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/32px-Wikibooks-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></div><b><a href="https://de.wikibooks.org/wiki/Biochemie_und_Pathobiochemie:_Prolin-Stoffwechsel" class="extiw" title="b:Biochemie und Pathobiochemie: Prolin-Stoffwechsel">Wikibooks: Biosynthese von L-Prolin</a></b> – Lern- und Lehrmaterialien</div> <div class="sisterproject" style="margin:0.1em 0 0 0;"><div class="noresize noviewer" style="display:inline-block; line-height:10px; min-width:1.6em; text-align:center;" aria-hidden="true" role="presentation"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div><b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Proline?uselang=de"><span lang="en">Commons</span>: Proline</a></span></b> – Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien</div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Einzelnachweise">Einzelnachweise</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit&section=10" title="Abschnitt bearbeiten: Einzelnachweise" class="mw-editsection-visualeditor"><span>Bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit&section=10" title="Quellcode des Abschnitts bearbeiten: Einzelnachweise"><span>Quelltext bearbeiten</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-Merck-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Merck_1-7">h</a></sup></span> <span class="reference-text">Datenblatt <span style="font-style:italic;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.merckmillipore.com/DE/de/product/msds/MDA_CHEM-816019?Origin=PDP">Prolin</a></span> bei <a href="/wiki/Merck_KGaA" title="Merck KGaA">Merck</a>, abgerufen am 23. Dezember 2019.<span class="editoronly" style="display:none;"></span></span> </li> <li id="cite_note-Carey-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Carey_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Carey_2-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">F. A. Carey: <i>Organic Chemistry</i>, 5th edition, The McGraw Companies 2001, S. 1059, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mhhe.com/physsci/chemistry/carey5e/Ch27/ch27-1-4-2.html">Link</a></span> </li> <li id="cite_note-Marroquin2011-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Marroquin2011_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Nicolai Marroquin: <i>Molekulargenetische Untersuchung des FGF8-Gens bei Patienten mit Erkrankungen aus dem Formenkreis der kongenitalen kranialen Dysinnervationsstörungen(CCDDs)</i>. GRIN Verlag, 2011, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/9783656016311" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-656-01631-1</a>, S. 36 (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.de/books?id=24Xb7tX_V7wC&pg=PA36#v=onepage">eingeschränkte Vorschau</a> in der Google-Buchsuche).</span> </li> <li id="cite_note-Hardy-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hardy_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text">P. M. Hardy: <i>The Protein Amino Acids</i>. In: G. C. Barrett (Hrsg.):<i> Chemistry and Biochemistry of the Amino Acids</i>, Chapman and Hall, 1985, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/0412234106" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-412-23410-6</a>, S. 9.</span> </li> <li id="cite_note-WuMcLarty2000-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-WuMcLarty2000_5-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-WuMcLarty2000_5-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Catherine H. Wu, Jerry Wayne McLarty: <i>Neural Networks and Genome Informatics.</i> Elsevier, 2000, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/9780080428000" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-08-042800-0</a>. S. 70 (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.de/books?id=NcpGMdbP4BkC&pg=PA70#v=onepage">eingeschränkte Vorschau</a> in der Google-Buchsuche).</span> </li> <li id="cite_note-Seebach-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Seebach_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Ausgewählte Übersichtsartikel:<br /> (a) <a href="/wiki/Dieter_Seebach" title="Dieter Seebach">Dieter Seebach</a>, Albert K. Beck, D. Michael Badine, Michael Limbach, <a href="/wiki/Albert_Eschenmoser" title="Albert Eschenmoser">Albert Eschenmoser</a>, Adi M. Treasurywala, Reinhard Hobi, Walter Prikoszovich, Bernhard Linder: <i>Are Oxazolidinones really unproductive, parasitic species in proline catalysis? Thoughts and experiments pointing to an alternative view</i>. In: <i><a href="/wiki/Helvetica_Chimica_Acta" title="Helvetica Chimica Acta">Helvetica Chimica Acta</a></i>, 2007, 90, S. 425–471.<br /> (b) Santanu Mukherjee, Jung Woon Yang, Sebastian Hoffmann, <a href="/wiki/Benjamin_List" title="Benjamin List">Benjamin List</a>: <i>Asymmetric enamine catalysis</i>, In: <i><a href="/wiki/Chemical_Reviews" title="Chemical Reviews">Chemical Reviews</a></i>, 2007, 107, S. 5471–5569.<br /> (c) Peter Diner, Anne Kjaersgaard, Mette Alstrup Lie, Karl Anker Jørgensen: <i>On the origin of the stereoselectivity in organocatalysed reactions with trimethylsilyl-protected diarylprolinol</i>. In: <i><a href="/wiki/Chemistry_%E2%80%93_A_European_Journal" title="Chemistry – A European Journal">Chemistry – A European Journal</a></i>, 2008,14, S. 122–127.<br /> (d) Yujiro Hayashi, Hiroaki Gotoh, Ryouhei Masui, Hayato Ishikawa: <i>Diphenylprolinol silyl ether as a catalyst in an enantioselective, catalytic, formal aza [3+3] cycloaddition reaction for the formation of enantioenriched piperidines</i>. In: <i>Angewandte Chemie-International Edition</i>, 2008, 47, S. 4012–4015.<br /> (e) Hiyoshizo Kotsuki, Hideaki Ikishima, Atsushi Okuyama: <i>Organocatalytic asymmetric synthesis using proline and related molecules</i>. Part 1. In: <i><a href="/wiki/Heterocycles" title="Heterocycles">Heterocycles</a></i>, 2008, 75, S. 493–529.<br /> (f) Antonia Mielgo, Claudio Palomo: <i>α,α-Diarylprolinol ethers: New tools for functionalization of carbonyl compounds</i>. In: <i><a href="/wiki/Chemistry_%E2%80%93_An_Asian_Journal" title="Chemistry – An Asian Journal">Chemistry – An Asian Journal</a></i>, 2008, 3, S. 922–948.</span> </li> <li id="cite_note-Günther-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Günther_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Kurt Günther, Peter Richter, Klaus Möller: <i>Separation of Enantiomers by Thin-Layer Chromatography</i>. In: <i>Methods in Molecular Biology™– Chiral Separations</i>, 2004, 243, Springer Verlag, <a href="/wiki/Spezial:ISBN-Suche/9781588291509" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-58829-150-9</a>, S. 29–59.</span> </li> </ol> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r248673343">.mw-parser-output div.NavFrame{border-width:1px;border-style:solid;border-left-color:var(--dewiki-rahmenfarbe1);border-right-color:var(--dewiki-rahmenfarbe1);border-top-color:var(--dewiki-rahmenfarbe1);border-bottom-color:var(--dewiki-rahmenfarbe1);clear:both;font-size:95%;margin-top:1.5em;min-height:0;padding:2px;text-align:center}.mw-parser-output div.NavPic{float:left;padding:2px}.mw-parser-output div.NavHead{background-color:var(--dewiki-hintergrundfarbe5);font-weight:bold}.mw-parser-output div.NavFrame:after{clear:both;content:"";display:block}.mw-parser-output div.NavFrame+div.NavFrame,.mw-parser-output div.NavFrame+link+div.NavFrame,.mw-parser-output div.NavFrame+style+div.NavFrame{margin-top:-1px}.mw-parser-output .NavToggle{float:right;font-size:x-small}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .NavPic span[typeof="mw:File"] img{background-color:#c8ccd1}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .NavPic span[typeof="mw:File"] img{background-color:#c8ccd1}}</style><div class="NavFrame navigation-not-searchable" role="navigation"> <div class="NavHead">Proteinogene <a href="/wiki/Aminos%C3%A4uren" title="Aminosäuren">Aminosäuren</a></div> <div class="NavContent"> <p><a href="/wiki/Alanin" title="Alanin">Alanin</a> | <a href="/wiki/Arginin" title="Arginin">Arginin</a> | <a href="/wiki/Asparagin" title="Asparagin">Asparagin</a> | <a href="/wiki/Asparagins%C3%A4ure" title="Asparaginsäure">Asparaginsäure</a> | <a href="/wiki/Cystein" title="Cystein">Cystein</a> | <a href="/wiki/Glutamin" title="Glutamin">Glutamin</a> | <a href="/wiki/Glutamins%C3%A4ure" title="Glutaminsäure">Glutaminsäure</a> | <a href="/wiki/Glycin" title="Glycin">Glycin</a> | <a href="/wiki/Histidin" title="Histidin">Histidin</a> | <a href="/wiki/Hydroxylysin" title="Hydroxylysin">Hydroxylysin</a> | <a href="/wiki/Isoleucin" title="Isoleucin">Isoleucin</a> | <a href="/wiki/Leucin" title="Leucin">Leucin</a> | <a href="/wiki/Lysin" title="Lysin">Lysin</a> | <a href="/wiki/Methionin" title="Methionin">Methionin</a> | <a href="/wiki/Phenylalanin" title="Phenylalanin">Phenylalanin</a> | <a class="mw-selflink selflink">Prolin</a> | <a href="/wiki/Pyrrolysin" title="Pyrrolysin">Pyrrolysin</a> | <a href="/wiki/Selenocystein" title="Selenocystein">Selenocystein</a> | <a href="/wiki/Selenomethionin" title="Selenomethionin">Selenomethionin</a> | <a href="/wiki/Serin" title="Serin">Serin</a> | <a href="/wiki/Threonin" title="Threonin">Threonin</a> | <a href="/wiki/Tryptophan" title="Tryptophan">Tryptophan</a> | <a href="/wiki/Tyrosin" title="Tyrosin">Tyrosin</a> | <a href="/wiki/Valin" title="Valin">Valin</a> </p> </div> </div></div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Abgerufen von „<a dir="ltr" href="https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Prolin&oldid=222974739">https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Prolin&oldid=222974739</a>“</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Wikipedia:Kategorien" title="Wikipedia:Kategorien">Kategorien</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategorie:ATC-V06" title="Kategorie:ATC-V06">ATC-V06</a></li><li><a href="/wiki/Kategorie:Proteinogene_Aminos%C3%A4ure" title="Kategorie:Proteinogene Aminosäure">Proteinogene Aminosäure</a></li><li><a href="/wiki/Kategorie:Pyrrolidincarbons%C3%A4ure" title="Kategorie:Pyrrolidincarbonsäure">Pyrrolidincarbonsäure</a></li><li><a href="/wiki/Kategorie:Arzneistoff" title="Kategorie:Arzneistoff">Arzneistoff</a></li><li><a href="/wiki/Kategorie:Alpha-Aminos%C3%A4ure" title="Kategorie:Alpha-Aminosäure">Alpha-Aminosäure</a></li><li><a href="/wiki/Kategorie:Aromastoff" title="Kategorie:Aromastoff">Aromastoff</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Navigationsmenü</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Meine Werkzeuge</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item"><span title="Benutzerseite der IP-Adresse, von der aus du Änderungen durchführst">Nicht angemeldet</span></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:Meine_Diskussionsseite" title="Diskussion über Änderungen von dieser IP-Adresse [n]" accesskey="n"><span>Diskussionsseite</span></a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:Meine_Beitr%C3%A4ge" title="Eine Liste der Bearbeitungen, die von dieser IP-Adresse gemacht wurden [y]" accesskey="y"><span>Beiträge</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Spezial:Benutzerkonto_anlegen&returnto=Prolin" title="Wir ermutigen dich dazu, ein Benutzerkonto zu erstellen und dich anzumelden. Es ist jedoch nicht zwingend erforderlich."><span>Benutzerkonto erstellen</span></a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Spezial:Anmelden&returnto=Prolin" title="Anmelden ist zwar keine Pflicht, wird aber gerne gesehen. [o]" accesskey="o"><span>Anmelden</span></a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Namensräume</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/Prolin" title="Seiteninhalt anzeigen [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Diskussion:Prolin" rel="discussion" title="Diskussion zum Seiteninhalt [t]" accesskey="t"><span>Diskussion</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Deutsch</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Ansichten</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/Prolin"><span>Lesen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Prolin&veaction=edit" title="Diese Seite mit dem VisualEditor bearbeiten [v]" accesskey="v"><span>Bearbeiten</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=edit" title="Den Quelltext dieser Seite bearbeiten [e]" accesskey="e"><span>Quelltext bearbeiten</span></a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=history" title="Frühere Versionen dieser Seite [h]" accesskey="h"><span>Versionsgeschichte</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Weitere Optionen" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Weitere</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Suche</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia durchsuchen" aria-label="Wikipedia durchsuchen" autocapitalize="sentences" title="Durchsuche die Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Spezial:Suche"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Suche nach Seiten, die diesen Text enthalten" value="Suchen"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Gehe direkt zu der Seite mit genau diesem Namen, falls sie vorhanden ist." value="Artikel"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/Wikipedia:Hauptseite" title="Hauptseite"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Navigation</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Hauptseite" title="Hauptseite besuchen [z]" accesskey="z"><span>Hauptseite</span></a></li><li id="n-topics" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Wikipedia_nach_Themen"><span>Themenportale</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:Zuf%C3%A4llige_Seite" title="Zufällige Seite aufrufen [x]" accesskey="x"><span>Zufälliger Artikel</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:Spezialseiten"><span>Spezialseiten</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Mitmachen" class="mw-portlet mw-portlet-Mitmachen vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Mitmachen-label" > <h3 id="p-Mitmachen-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Mitmachen</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Artikel-verbessern" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Beteiligen"><span>Artikel verbessern</span></a></li><li id="n-Neuerartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hilfe:Neuen_Artikel_anlegen"><span>Neuen Artikel anlegen</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Autorenportal" title="Info-Zentrum über Beteiligungsmöglichkeiten"><span>Autorenportal</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hilfe:%C3%9Cbersicht" title="Übersicht über Hilfeseiten"><span>Hilfe</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:Letzte_%C3%84nderungen" title="Liste der letzten Änderungen in Wikipedia [r]" accesskey="r"><span>Letzte Änderungen</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt" title="Kontaktmöglichkeiten"><span>Kontakt</span></a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=de.wikipedia.org&uselang=de" title="Unterstütze uns"><span>Spenden</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Werkzeuge</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:Linkliste/Prolin" title="Liste aller Seiten, die hierher verlinken [j]" accesskey="j"><span>Links auf diese Seite</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Spezial:%C3%84nderungen_an_verlinkten_Seiten/Prolin" rel="nofollow" title="Letzte Änderungen an Seiten, die von hier verlinkt sind [k]" accesskey="k"><span>Änderungen an verlinkten Seiten</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Prolin&oldid=222974739" title="Dauerhafter Link zu dieser Seitenversion"><span>Permanenter Link</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Prolin&action=info" title="Weitere Informationen über diese Seite"><span>Seiteninformationen</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Spezial:Zitierhilfe&page=Prolin&id=222974739&wpFormIdentifier=titleform" title="Hinweise, wie diese Seite zitiert werden kann"><span>Artikel zitieren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Spezial:URL-K%C3%BCrzung&url=https%3A%2F%2Fde.wikipedia.org%2Fwiki%2FProlin"><span>Kurzlink</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Spezial:QrCode&url=https%3A%2F%2Fde.wikipedia.org%2Fwiki%2FProlin"><span>QR-Code herunterladen</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Drucken/exportieren</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Spezial:DownloadAsPdf&page=Prolin&action=show-download-screen"><span>Als PDF herunterladen</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Prolin&printable=yes" title="Druckansicht dieser Seite [p]" accesskey="p"><span>Druckversion</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">In anderen Projekten</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Proline" hreflang="en"><span>Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q484583" title="Link zum verbundenen Objekt im Datenrepositorium [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-Datenobjekt</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">In anderen Sprachen</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%86" title="برولين – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="برولين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Aserbaidschanisch" lang="az" hreflang="az" data-title="Prolin" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Aserbaidschanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86" title="پرولین – Südaserbaidschanisch" lang="azb" hreflang="azb" data-title="پرولین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="Südaserbaidschanisch" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Пролин – Bulgarisch" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Пролин" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarisch" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%A8" title="প্রোলিন – Bengalisch" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রোলিন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengalisch" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Prolin" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Katalanisch" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Prolina" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Tschechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Prolin" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tschechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Dänisch" lang="da" hreflang="da" data-title="Prolin" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Dänisch" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%B7" title="Προλίνη – Griechisch" lang="el" hreflang="el" data-title="Προλίνη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Griechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Proline" title="Proline – Englisch" lang="en" hreflang="en" data-title="Proline" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Englisch" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Prolino" title="Prolino – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Prolino" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Spanisch" lang="es" hreflang="es" data-title="Prolina" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="lesenswerter Artikel"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Proliin" title="Proliin – Estnisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Proliin" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Prolina" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86" title="پرولین – Persisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="پرولین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Proliini" title="Proliini – Finnisch" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Proliini" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Finnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Proline" title="Proline – Französisch" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Proline" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Französisch" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Prolina" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%A8%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%9F" title="פרולין – Hebräisch" lang="he" hreflang="he" data-title="פרולין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebräisch" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%A8" title="प्रोलिन – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="प्रोलिन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Prolin" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Ungarisch" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Prolin" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Ungarisch" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%B6" title="Պրոլին – Armenisch" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Պրոլին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armenisch" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Prolina" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Italienisch" lang="it" hreflang="it" data-title="Prolina" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italienisch" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%97%E3%83%AD%E3%83%AA%E3%83%B3" title="プロリン – Japanisch" lang="ja" hreflang="ja" data-title="プロリン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japanisch" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Пролин – Kasachisch" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Пролин" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kasachisch" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%94%84%EB%A1%A4%EB%A6%B0" title="프롤린 – Koreanisch" lang="ko" hreflang="ko" data-title="프롤린" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreanisch" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Prol%C3%AEn" title="Prolîn – Kurdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Prolîn" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kurdisch" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Luxemburgisch" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Prolin" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Prolinas" title="Prolinas – Litauisch" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Prolinas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litauisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Prol%C4%ABns" title="Prolīns – Lettisch" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Prolīns" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lettisch" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Пролин – Mazedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Пролин" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Mazedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Malaiisch" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Prolina" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malaiisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Proline" title="Proline – Niederländisch" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Proline" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Niederländisch" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Norwegisch (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Prolin" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norwegisch (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Norwegisch (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Prolin" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norwegisch (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Okzitanisch" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Prolina" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Okzitanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Polnisch" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Prolina" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Prolina" title="Prolina – Portugiesisch" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Prolina" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugiesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Prolin%C4%83" title="Prolină – Rumänisch" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Prolină" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumänisch" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Пролин – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Пролин" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Serbokroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Prolin" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbokroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Prol%C3%ADn" title="Prolín – Slowakisch" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Prolín" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowakisch" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Slowenisch" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Prolin" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slowenisch" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Пролин – Serbisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Пролин" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Sundanesisch" lang="su" hreflang="su" data-title="Prolin" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Sundanesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Schwedisch" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Prolin" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Schwedisch" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%B0%E0%AF%8B%E0%AE%B2%E0%AE%BF%E0%AE%A9%E0%AF%8D" title="புரோலின் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="புரோலின்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Türkisch" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Prolin" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Türkisch" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%BD" title="Пролін – Ukrainisch" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Пролін" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukrainisch" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Usbekisch" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Prolin" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Usbekisch" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Vietnamesisch" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Prolin" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%84%AF%E6%B0%A8%E9%85%B8" title="脯氨酸 – Wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="脯氨酸" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%84%AF%E6%B0%A8%E9%85%B8" title="脯氨酸 – Chinesisch" lang="zh" hreflang="zh" data-title="脯氨酸" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinesisch" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Prolin" title="Prolin – Min Nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Prolin" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%84%AF%E6%B0%A8%E9%85%B8" title="脯氨酸 – Kantonesisch" lang="yue" hreflang="yue" data-title="脯氨酸" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q484583#sitelinks-wikipedia" title="Links auf Artikel in anderen Sprachen bearbeiten" class="wbc-editpage">Links bearbeiten</a></span></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Diese Seite wurde zuletzt am 18. Mai 2022 um 10:58 Uhr bearbeitet.</li> <li id="footer-info-copyright"><div id="footer-info-copyright-stats" class="noprint"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pageviews.wmcloud.org/?pages=Prolin&project=de.wikipedia.org">Abrufstatistik</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://xtools.wmcloud.org/authorship/de.wikipedia.org/Prolin?uselang=de">Autoren</a> </div><div id="footer-info-copyright-separator"><br /></div><div id="footer-info-copyright-info"> <p>Der Text ist unter der Lizenz <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.de">„Creative-Commons Namensnennung – Weitergabe unter gleichen Bedingungen“</a> verfügbar; Informationen zu den Urhebern und zum Lizenzstatus eingebundener Mediendateien (etwa Bilder oder Videos) können im Regelfall durch Anklicken dieser abgerufen werden. Möglicherweise unterliegen die Inhalte jeweils zusätzlichen Bedingungen. Durch die Nutzung dieser Website erklären Sie sich mit den <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/de">Nutzungsbedingungen</a> und der <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/de">Datenschutzrichtlinie</a></span> einverstanden.<br /> </p> Wikipedia® ist eine eingetragene Marke der Wikimedia Foundation Inc.</div></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/de">Datenschutz</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:%C3%9Cber_Wikipedia">Über Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Impressum">Impressum</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Verhaltenskodex</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Entwickler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/de.wikipedia.org">Statistiken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Stellungnahme zu Cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//de.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Prolin&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobile Ansicht</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-jrqgv","wgBackendResponseTime":125,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.320","walltime":"0.405","ppvisitednodes":{"value":3224,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":29794,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":10290,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":8995,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 339.927 1 -total"," 64.53% 219.362 1 Vorlage:Infobox_Chemikalie"," 12.29% 41.762 11 Vorlage:H-Sätze"," 8.80% 29.922 1 Vorlage:Merck"," 6.55% 22.257 1 Vorlage:Navigationsleiste_Aminosäuren"," 6.21% 21.115 1 Vorlage:Abrufdatum"," 5.82% 19.797 1 Vorlage:Navigationsleiste"," 4.71% 16.013 10 Vorlage:Str_find"," 4.67% 15.862 1 Vorlage:NavFrame"," 4.65% 15.791 4 Vorlage:CASRN"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.136","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2647855,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-868759585b-nzthh","timestamp":"20250214121244","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Prolin","url":"https:\/\/de.wikipedia.org\/wiki\/Prolin","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q484583","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q484583","author":{"@type":"Organization","name":"Autoren der Wikimedia-Projekte"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-04-24T14:16:49Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c6\/L-Prolin_-_L-Proline.svg","headline":"chemische Verbindung, Aminos\u00e4ure"}</script> </body> </html>