CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Front zachodni (I wojna światowa) – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"22d1ff14-11fb-4875-a42f-c18087f35fa8","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Front_zachodni_(I_wojna_światowa)","wgTitle":"Front zachodni (I wojna światowa)","wgCurRevisionId":75348314,"wgRevisionId":75348314,"wgArticleId":1938769,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox","I wojna światowa"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Front_zachodni_(I_wojna_światowa)","wgRelevantArticleId":1938769,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject": "wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75348314,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q152989","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements", "mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg/1200px-Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1388"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg/800px-Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="926"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg/640px-Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="740"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Front zachodni (I wojna światowa) – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Front_zachodni_I_wojna_światowa rootpage-Front_zachodni_I_wojna_światowa skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Front+zachodni+%28I+wojna+%C5%9Bwiatowa%29" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Front+zachodni+%28I+wojna+%C5%9Bwiatowa%29" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Front+zachodni+%28I+wojna+%C5%9Bwiatowa%29" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Front+zachodni+%28I+wojna+%C5%9Bwiatowa%29" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Rok_1914_–_niemiecka_inwazja_na_Francję_i_Belgię" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rok_1914_–_niemiecka_inwazja_na_Francję_i_Belgię"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Rok 1914 – niemiecka inwazja na Francję i Belgię</span> </div> </a> <ul id="toc-Rok_1914_–_niemiecka_inwazja_na_Francję_i_Belgię-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rok_1915_–_patowa_sytuacja_na_froncie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rok_1915_–_patowa_sytuacja_na_froncie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Rok 1915 – patowa sytuacja na froncie</span> </div> </a> <ul id="toc-Rok_1915_–_patowa_sytuacja_na_froncie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rok_1916_–_wojna_na_wyczerpanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rok_1916_–_wojna_na_wyczerpanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Rok 1916 – wojna na wyczerpanie</span> </div> </a> <ul id="toc-Rok_1916_–_wojna_na_wyczerpanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rok_1917_–_przyłączenie_się_Stanów_Zjednoczonych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rok_1917_–_przyłączenie_się_Stanów_Zjednoczonych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Rok 1917 – przyłączenie się Stanów Zjednoczonych</span> </div> </a> <ul id="toc-Rok_1917_–_przyłączenie_się_Stanów_Zjednoczonych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rok_1918_–_ostatnia_ofensywa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rok_1918_–_ostatnia_ofensywa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Rok 1918 – ostatnia ofensywa</span> </div> </a> <ul id="toc-Rok_1918_–_ostatnia_ofensywa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Front zachodni (I wojna światowa)</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 50 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-50" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">50 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9_(%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84%D9%89)" title="الجبهة الغربية (الحرب العالمية الأولى) – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الجبهة الغربية (الحرب العالمية الأولى)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99sind%C9%99_q%C9%99rb_c%C9%99bh%C9%99si" title="Birinci Dünya müharibəsində qərb cəbhəsi – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Birinci Dünya müharibəsində qərb cəbhəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AE_%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%A8_(%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7)" title="পশ্চিম রণাঙ্গন (প্রথম বিশ্বযুদ্ধ) – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="পশ্চিম রণাঙ্গন (প্রথম বিশ্বযুদ্ধ)" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Заходні фронт Першай сусветнай вайны – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Заходні фронт Першай сусветнай вайны" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Заходні фронт (Першая сусьветная вайна) – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Заходні фронт (Першая сусьветная вайна)" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D1%8A%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Западен фронт (Първа световна война) – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Западен фронт (Първа световна война)" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Front_occidental_(Primera_Guerra_Mundial)" title="Front occidental (Primera Guerra Mundial) – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Front occidental (Primera Guerra Mundial)" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A1padn%C3%AD_fronta_(prvn%C3%AD_sv%C4%9Btov%C3%A1_v%C3%A1lka)" title="Západní fronta (první světová válka) – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Západní fronta (první světová válka)" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Vestfronten_i_1._verdenskrig" title="Vestfronten i 1. verdenskrig – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Vestfronten i 1. verdenskrig" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Westfront_(Erster_Weltkrieg)" title="Westfront (Erster Weltkrieg) – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Westfront (Erster Weltkrieg)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/L%C3%A4%C3%A4nerinne_(Esimene_maailmas%C3%B5da)" title="Läänerinne (Esimene maailmasõda) – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Läänerinne (Esimene maailmasõda)" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%9C%CE%AD%CF%84%CF%89%CF%80%CE%BF_(%CE%91%CE%84_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82)" title="Δυτικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Δυτικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Western_Front_(World_War_I)" title="Western Front (World War I) – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Western Front (World War I)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%C4%8Civalgomajono_fronto%C5%9B_(I_%D0%BCodamastoro%C5%84_torpinge)" title="Čivalgomajono frontoś (I мodamastoroń torpinge) – erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Čivalgomajono frontoś (I мodamastoroń torpinge)" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzja" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Frente_occidental_(Primera_Guerra_Mundial)" title="Frente occidental (Primera Guerra Mundial) – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Frente occidental (Primera Guerra Mundial)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Okcidenta_Fronto_(Unua_Mondmilito)" title="Okcidenta Fronto (Unua Mondmilito) – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Okcidenta Fronto (Unua Mondmilito)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaldeko_Frontea_Lehen_Mundu_Gerran" title="Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84)" title="جبهه غربی (جنگ جهانی اول) – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جبهه غربی (جنگ جهانی اول)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Front_de_l%27Ouest_(Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale)" title="Front de l'Ouest (Première Guerre mondiale) – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Front de l'Ouest (Première Guerre mondiale)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%84%9C%EB%B6%80_%EC%A0%84%EC%84%A0_(%EC%A0%9C1%EC%B0%A8_%EC%84%B8%EA%B3%84_%EB%8C%80%EC%A0%84)" title="서부 전선 (제1차 세계 대전) – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="서부 전선 (제1차 세계 대전)" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BC%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF_(%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4)" title="Արևմտյան ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ) – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Արևմտյան ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Zapadno_boji%C5%A1te_(Prvi_svjetski_rat)" title="Zapadno bojište (Prvi svjetski rat) – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Zapadno bojište (Prvi svjetski rat)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Front_Barat_(Perang_Dunia_I)" title="Front Barat (Perang Dunia I) – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Front Barat (Perang Dunia I)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Fronte_occidentale_(1914-1918)" title="Fronte occidentale (1914-1918) – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Fronte occidentale (1914-1918)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%97%D7%96%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%9E%D7%A2%D7%A8%D7%91%D7%99%D7%AA_%D7%91%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%94%D7%A2%D7%95%D7%9C%D7%9D_%D7%94%D7%A8%D7%90%D7%A9%D7%95%D7%A0%D7%94" title="החזית המערבית במלחמת העולם הראשונה – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="החזית המערבית במלחמת העולם הראשונה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Pirm%C4%81_pasaules_kara_rietumu_fronte" title="Pirmā pasaules kara rietumu fronte – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Pirmā pasaules kara rietumu fronte" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vakar%C5%B3_frontas_(Pirmasis_pasaulinis_karas)" title="Vakarų frontas (Pirmasis pasaulinis karas) – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vakarų frontas (Pirmasis pasaulinis karas)" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Nyugati_front_(els%C5%91_vil%C3%A1gh%C3%A1bor%C3%BA)" title="Nyugati front (első világháború) – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Nyugati front (első világháború)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0)" title="Западен фронт (Прва светска војна) – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Западен фронт (Прва светска војна)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Westfront_(Eerste_Wereldoorlog)" title="Westfront (Eerste Wereldoorlog) – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Westfront (Eerste Wereldoorlog)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%A5%BF%E9%83%A8%E6%88%A6%E7%B7%9A_(%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%A6)" title="西部戦線 (第一次世界大戦) – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="西部戦線 (第一次世界大戦)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%95%DF%9F%DF%8B%DF%AC%DF%93%DF%8B_%DF%9E%DF%9F%DF%8A%DF%98%DF%8A" title="ߕߟߋ߬ߓߋ ߞߟߊߘߊ – n’ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߕߟߋ߬ߓߋ ߞߟߊߘߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Vestfronten_(f%C3%B8rste_verdenskrig)" title="Vestfronten (første verdenskrig) – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Vestfronten (første verdenskrig)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AF%DB%8C%DA%81%D9%87_%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_(%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8D_%D9%86%DA%93%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87)" title="لویدیځه جبهه (لومړۍ نړیواله جګړه) – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لویدیځه جبهه (لومړۍ نړیواله جګړه)" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Frente_Ocidental_(Primeira_Guerra_Mundial)" title="Frente Ocidental (Primeira Guerra Mundial) – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Frente Ocidental (Primeira Guerra Mundial)" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Frontul_de_vest_(Primul_R%C4%83zboi_Mondial)" title="Frontul de vest (Primul Război Mondial) – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Frontul de vest (Primul Război Mondial)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Западный фронт Первой мировой войны – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Западный фронт Первой мировой войны" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Western_Front_(World_War_I)" title="Western Front (World War I) – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Western Front (World War I)" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A1padn%C3%BD_front_(prv%C3%A1_svetov%C3%A1_vojna)" title="Západný front (prvá svetová vojna) – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Západný front (prvá svetová vojna)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Zahodna_fronta_(prva_svetovna_vojna)" title="Zahodna fronta (prva svetovna vojna) – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Zahodna fronta (prva svetovna vojna)" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B8_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82)" title="Западни фронт (Први светски рат) – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Западни фронт (Први светски рат)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Zapadni_front_(Prvi_svjetski_rat)" title="Zapadni front (Prvi svjetski rat) – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Zapadni front (Prvi svjetski rat)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A4nsirintama_(ensimm%C3%A4inen_maailmansota)" title="Länsirintama (ensimmäinen maailmansota) – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Länsirintama (ensimmäinen maailmansota)" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="polecany artykuł"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/V%C3%A4stfronten_under_f%C3%B6rsta_v%C3%A4rldskriget" title="Västfronten under första världskriget – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Västfronten under första världskriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%81_(%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B6%E0%B9%88%E0%B8%87)" title="แนวรบด้านตะวันตก (สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง) – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="แนวรบด้านตะวันตก (สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง)" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1_Bat%C4%B1_Cephesi" title="I. Dünya Savaşı Batı Cephesi – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="I. Dünya Savaşı Batı Cephesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk badge-Q17437798 badge-goodarticle badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="dobry artykuł, medal"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D1%96%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Західний фронт (Перша світова війна) – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Західний фронт (Перша світова війна)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%B7t_tr%E1%BA%ADn_ph%C3%ADa_T%C3%A2y_(Th%E1%BA%BF_chi%E1%BA%BFn_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t)" title="Mặt trận phía Tây (Thế chiến thứ nhất) – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mặt trận phía Tây (Thế chiến thứ nhất)" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%80%E6%88%B0%E8%A5%BF%E6%96%B9%E6%88%B0%E7%B7%9A" title="一戰西方戰線 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="一戰西方戰線" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%A5%BF%E6%96%B9%E6%88%B0%E7%B7%9A_(%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0)" title="西方戰線 (第一次世界大戰) – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="西方戰線 (第一次世界大戰)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q152989#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&oldid=75348314" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Front_zachodni_%28I_wojna_%C5%9Bwiatowa%29&id=75348314&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FFront_zachodni_%28I_wojna_%25C5%259Bwiatowa%29"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FFront_zachodni_%28I_wojna_%25C5%259Bwiatowa%29"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Front+zachodni+%28I+wojna+%C5%9Bwiatowa%29"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Front_zachodni_%28I_wojna_%C5%9Bwiatowa%29&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q152989" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71424948">.mw-parser-output .infobox.wojna .naglowek{background:#ddd;text-align:center;border:1px solid #aaa}.mw-parser-output .infobox.wojna-najnowsze .naglowek{background:LightSteelBlue}.mw-parser-output .infobox.wojna-nowozytnosc .naglowek{background:LightGreen}.mw-parser-output .infobox.wojna-starozytnosc .naglowek{background:DarkSalmon}.mw-parser-output .infobox.wojna-sredniowiecze .naglowek{background:LightGray}.mw-parser-output .infobox.wojna-fikcyjna .naglowek{background:#ccccff}</style> <table class="infobox wojna wojna-najnowsze"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Front zachodni</div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="background:#eee; color:black; text-align:center; font-style:italic; border-bottom:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Western_Front_(World_War_I)_2.jpg" class="mw-file-description" title="Zgodnie z ruchem wskazówek zegara, od lewego górnego rogu: żołnierze Royal Irish Rifles, skoncentrowani w okopie tuż przed atakiem pierwszego dnia bitwy nad Sommą, brytyjski żołnierz znosi rannego towarzysza z pola bitwy pierwszego dnia bitwy nad Sommą, młody niemiecki żołnierz uzbrojony w karabin Mauser Gew98 podczas bitwy pod Ginchy, amerykańska piechota szturmuje niemiecki bunkier, niemiecki ciężki bombowiec Gotha G.IV, wojska amerykańskie z czołgami Renault FT przemieszczają się w Lesie Aragońskim na linię frontu podczas ofensywy w Meuse–Argonne"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg/207px-Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg" decoding="async" width="207" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg/311px-Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg/415px-Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg 2x" data-file-width="3211" data-file-height="3715" /></a></span><br />Zgodnie z ruchem wskazówek zegara, od lewego górnego rogu: żołnierze Royal Irish Rifles, skoncentrowani w okopie tuż przed atakiem pierwszego dnia <a href="/wiki/Bitwa_nad_Somm%C4%85" title="Bitwa nad Sommą">bitwy nad Sommą</a>, brytyjski żołnierz znosi rannego towarzysza z pola bitwy pierwszego dnia bitwy nad Sommą, młody niemiecki żołnierz uzbrojony w <a href="/wiki/Karabin_Mauser_Gew98" title="Karabin Mauser Gew98">karabin Mauser Gew98</a> podczas bitwy pod Ginchy, amerykańska piechota szturmuje niemiecki bunkier, niemiecki ciężki bombowiec <a href="/wiki/Gotha_G.IV" title="Gotha G.IV">Gotha G.IV</a>, wojska amerykańskie z czołgami <a href="/wiki/Renault_FT" title="Renault FT">Renault FT</a> przemieszczają się w <a href="/wiki/Argonny" title="Argonny">Lesie Aragońskim</a> na linię frontu podczas <a href="/wiki/Ofensywa_w_Meuse-Argonne" title="Ofensywa w Meuse-Argonne">ofensywy w Meuse–Argonne</a> </td></tr> <tr> <th>Czas </th> <td> <p>4 sierpnia 1914 – 11 listopada 1918 </p> </td></tr> <tr> <th>Miejsce </th> <td> <p><a href="/wiki/Europa_Zachodnia" title="Europa Zachodnia">Europa Zachodnia</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Terytorium </th> <td> <p><a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgia</a>, północna <a href="/wiki/III_Republika_Francuska" title="III Republika Francuska">Francja</a>, <a href="/wiki/Luksemburg" title="Luksemburg">Luksemburg</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Wynik </th> <td> <p>zwycięstwo Ententy,<br />upadek Cesarstwa Niemieckiego </p> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Strony konfliktu </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Imperium_brytyjskie" title="Imperium brytyjskie">Imperium brytyjskie</a> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Zjednoczone_Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii" title="Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii">Wielka Brytania</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/22px-Flag_of_Australia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/33px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/44px-Flag_of_Australia.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="640" /></span></span> </span><a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Flag_of_Canada_%281921%E2%80%931957%29.svg/22px-Flag_of_Canada_%281921%E2%80%931957%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Flag_of_Canada_%281921%E2%80%931957%29.svg/33px-Flag_of_Canada_%281921%E2%80%931957%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Flag_of_Canada_%281921%E2%80%931957%29.svg/44px-Flag_of_Canada_%281921%E2%80%931957%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/22px-Flag_of_New_Zealand.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/33px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/44px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nowa Zelandia</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Red_Ensign_of_South_Africa_%281910%E2%80%931912%29.svg/22px-Red_Ensign_of_South_Africa_%281910%E2%80%931912%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Red_Ensign_of_South_Africa_%281910%E2%80%931912%29.svg/33px-Red_Ensign_of_South_Africa_%281910%E2%80%931912%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Red_Ensign_of_South_Africa_%281910%E2%80%931912%29.svg/44px-Red_Ensign_of_South_Africa_%281910%E2%80%931912%29.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="400" /></span></span> </span><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Po%C5%82udniowej_Afryki" title="Związek Południowej Afryki">Południowa Afryka</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/British_Raj_Red_Ensign.svg/22px-British_Raj_Red_Ensign.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/British_Raj_Red_Ensign.svg/33px-British_Raj_Red_Ensign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/British_Raj_Red_Ensign.svg/44px-British_Raj_Red_Ensign.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></span></span> </span><a href="/wiki/Indie_Brytyjskie" title="Indie Brytyjskie">Indie Brytyjskie</a></li></ul> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/III_Republika_Francuska" title="III Republika Francuska">Francja</a> i <a href="/wiki/Francuskie_imperium_kolonialne" title="Francuskie imperium kolonialne">kolonie</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgia</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/22px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/33px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/44px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></span></span> </span><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stany Zjednoczone</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg/22px-Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg/33px-Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg/44px-Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></span></span> </span><a href="/wiki/Brazylia" title="Brazylia">Brazylia</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_Thailand.svg/22px-Flag_of_Thailand.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_Thailand.svg/33px-Flag_of_Thailand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_Thailand.svg/44px-Flag_of_Thailand.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Tajlandia" title="Tajlandia">Syjam</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/22px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/44px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></span></span> </span><a href="/wiki/Pierwsza_Republika_Portugalska" title="Pierwsza Republika Portugalska">Portugalia</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Republika_Rosyjska" title="Republika Rosyjska">Republika Rosyjska</a> </p> </td> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwo Niemieckie</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Austro-W%C4%99gry" title="Austro-Węgry">Austro-Węgry</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[a]</a></sup> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Dowódcy </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>do 1918 bez zunifikowanego dowództwa, w 1918 <a href="/wiki/Ferdinand_Foch" title="Ferdinand Foch">Ferdinand Foch</a> </td> <td><a href="/wiki/Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke" title="Helmuth Johannes Ludwig von Moltke">Moltke</a> → <a href="/wiki/Erich_von_Falkenhayn" title="Erich von Falkenhayn">Falkenhayn</a> →<br /><a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Hindenburg</a> i <a href="/wiki/Erich_Ludendorff" title="Erich Ludendorff">Ludendorff</a> →<br />Hindenburg i <a href="/wiki/Wilhelm_Groener" title="Wilhelm Groener">Groener</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Straty </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>zabitych: 2 000 000+<br />rannych: 6 620 000 </td> <td>zabitych: 590 599<br />zaginionych/wziętych do niewoli: 623 260<br />rannych: 3 593 698 </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr style="display:none;"> <th colspan="2">brak współrzędnych </th></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" class="extiw" title="commons:Category:Western Front theatre of World War I">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Front zachodni</b> – wraz z wybuchem <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojny światowej</a> w 1914 roku, <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">niemiecka</a> armia jako pierwsza utworzyła front zachodni atakując <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_neutralne" title="Państwo neutralne">neutralny</a> <a href="/wiki/Luksemburg" title="Luksemburg">Luksemburg</a> oraz neutralną <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgię</a>, następnie przejmując kontrolę nad ważnymi okręgami przemysłowymi w północnej <a href="/wiki/III_Republika_Francuska" title="III Republika Francuska">Francji</a>. Niemieckie postępy na froncie zostały dramatycznie zatrzymane na skutek <a href="/wiki/I_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="I bitwa nad Marną">bitwy pod Marną</a>. W rezultacie obie strony osadziły się w wzdłuż meandrujących linii ufortyfikowanych okopów, ciągnących się od <a href="/wiki/Morze_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Morze Północne">Morza Północnego</a> do granicy <a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">szwajcarsko</a>–francuskiej. Linia ta w zasadzie nie ulegała większym zmianom przez większość czasu trwania działań wojennych. </p><p>Pomiędzy rokiem 1915 a 1917, na froncie tym przeprowadzono wiele wielkich ofensyw, z użyciem zmasowanego ognia artyleryjskiego i szturmów piechoty na dużą skalę. Jednakże, kombinacje okopów, gniazd karabinów maszynowych, drutów kolczastych i artylerii, wciąż na nowo powodowały ciężkie straty zarówno strony atakującej, jak i wśród kontratakujących obrońców. W rezultacie, nie poczyniono żadnych znaczących postępów. </p><p>W związku z próbami przełamania impasu na froncie, wprowadzono i użyto po raz pierwszy wiele nowych technologii wojskowych, jak <a href="/wiki/Bro%C5%84_chemiczna" title="Broń chemiczna">gazy bojowe</a>, <a href="/wiki/Samolot" title="Samolot">samoloty</a> i <a href="/wiki/Czo%C5%82g" title="Czołg">czołgi</a>. Ale tylko za sprawą wprowadzania nowych rodzajów taktyki odzyskany został pewien stopień mobilności. </p><p>Pomimo generalnej stagnacji jaka miała miejsce na froncie, okazał się on decydującym. Nieubłagany postęp armii państw <a href="/wiki/Ententa" title="Ententa">Ententy</a> w 1918 roku uświadomił niemieckiemu dowództwu że porażka jest nieuchronna, a rząd niemiecki zmuszony był prosić o warunki zawieszenia broni. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg/220px-Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg/330px-Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg/440px-Ordre_de_Mobilisation_g%C3%A9n%C3%A9rale_2_ao%C3%BBt_1914.jpg 2x" data-file-width="8105" data-file-height="10225" /></a><figcaption>Plakat mobilizacyjny z Francji, 1 sierpnia 1914</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rok_1914_–_niemiecka_inwazja_na_Francję_i_Belgię"><span id="Rok_1914_.E2.80.93_niemiecka_inwazja_na_Francj.C4.99_i_Belgi.C4.99"></span>Rok 1914 – niemiecka inwazja na Francję i Belgię</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Rok 1914 – niemiecka inwazja na Francję i Belgię" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rok 1914 – niemiecka inwazja na Francję i Belgię"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na początku działań wojennych pierwszej wojny światowej, niemiecka armia (składająca się na zachodzie z siedmiu armii polowych) wykonała zmodyfikowaną wersję <a href="/wiki/Plan_Schlieffena" title="Plan Schlieffena">planu Schlieffena</a>, opracowanego do szybkiego zaatakowania Francji poprzez terytorium neutralnej Belgii (w celu uniknięcia przedzierania się przez silne umocnienia graniczne – <a href="/wiki/System_S%C3%A9r%C3%A9_de_Rivi%C3%A8res%E2%80%99a" title="System Séré de Rivières’a">System Séré de Rivières’a</a>, zbudowany przez Francuzów na <a href="/wiki/Granica_francusko-niemiecka" title="Granica francusko-niemiecka">granicy z Niemcami</a> pod koniec XIX wieku<sup id="cite_ref-I_wojna_światowa_w_fotografiach_str._12_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-I_wojna_światowa_w_fotografiach_str._12-2">[1]</a></sup>), a następnie skręceniu na południe w celu okrążenia wojsk francuskich na granicy niemieckiej. Armie pod dowództwem niemieckich generałów <a href="/wiki/Alexander_von_Kluck" title="Alexander von Kluck">Alexandra von Klucka</a> oraz <a href="/wiki/Karl_von_B%C3%BClow" title="Karl von Bülow">Karla von Bülowa</a> zaatakowały Belgię 4 sierpnia 1914 roku. <a href="/wiki/Luksemburg" title="Luksemburg">Luksemburg</a> został zajęty bez stawiania oporu w dniu 2 sierpnia. Pierwszą bitwą na terenie Belgii było oblężenie miasta <a href="/wiki/Li%C3%A8ge" title="Liège">Liège</a>, które trwało od 5 do 16 sierpnia. Liège było dobrze ufortyfikowane i zaskoczyło niemiecką armię von Bülowa swoim stopniem oporu. Jednakże, niemiecka ciężka artyleria zdołała zniszczyć kluczowe elementy belgijskich fortyfikacji w przeciągu kilku dni. Wraz z upadkiem Liège, większość belgijskiej armii wycofała się do <a href="/wiki/Antwerpia" title="Antwerpia">Antwerpii</a> i <a href="/wiki/Namur" title="Namur">Namur</a>. Jakkolwiek niemiecka armia ominęła Antwerpię, to belgijska armia zgrupowana w tym mieście pozostawała zagrożeniem dla ich skrzydła. Następnie oblegano miasto Namur w dniach 20–23 sierpnia. </p><p>Z kolei Francuzi posiadali pięć armii rozlokowanych na swojej granicy. Przedwojenny plan francuskiej ofensywy, tzw. Plan XVII, polegał na zajęciu <a href="/wiki/Alzacja-Lotaryngia" title="Alzacja-Lotaryngia">Alzacji-Lotaryngii</a> od razu po rozpoczęciu działań wojennych. W dniu 7 sierpnia VII Korpus zaatakował Alzację w celu zajęcia <a href="/wiki/Miluza" title="Miluza">Miluzy</a> i <a href="/wiki/Colmar" title="Colmar">Colmar</a>. Główna ofensywa rozpoczęła się 14 sierpnia, kiedy to 1 i 2 armia zaatakowały nieodległy Sarrebourg-Morhange w Lotaryngii. Zgodnie z założeniami Planu Schlieffena, Niemcy cofali się powoli zadając poważne straty Francuzom. 3 i 4 armia francuska posuwały się naprzód w kierunku rzeki <a href="/wiki/Saara_(rzeka)" title="Saara (rzeka)">Saara</a> z zamiarem zajęcia Saarburgu. Zdołały zaatakować Briey i Neufchateau nim zostały zmuszone do odwrotu. Francuski VII Korpus, po krótkiej walce, 7 sierpnia zajął Miluzę, lecz niemieckie oddziały rezerwowe w wyniku przeprowadzonego kontrnatarcia w dniach 7-10 sierpnia (<a href="/wiki/Bitwa_pod_M%C3%BClhausen" title="Bitwa pod Mülhausen">bitwa pod Mülhausen</a>) zmusiły Francuzów do wycofania się. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rok_1915_–_patowa_sytuacja_na_froncie"><span id="Rok_1915_.E2.80.93_patowa_sytuacja_na_froncie"></span>Rok 1915 – patowa sytuacja na froncie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Rok 1915 – patowa sytuacja na froncie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rok 1915 – patowa sytuacja na froncie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pomiędzy wybrzeżem a Wogezami znajdowało się wybrzuszenie linii frontu, które nosiło nazwę Noyon, od zdobytego tam przez Niemców miasta. Był to najdalszy punkt zasięgu wojsk cesarskich w pobliżu Compiègne. Plan opracowany przez Joffre'a przewidywał uderzenie w to najsłabsze miejsce z obydwu skrzydeł i odcięcie. Brytyjczycy mieli nacierać z północy i posuwać się w kierunku na Artois, podczas gdy Francuzi mieli zaatakować Szampanię. </p><p>19 stycznia odbył się pierwszy nalot bombowy niemieckich <a href="/wiki/Sterowiec" title="Sterowiec">sterowców</a> na Wielką Brytanię. </p><p>10 marca w akcji będącej częścią większej ofensywy w obszarze Artois, armia brytyjska uderzyła na Neuve Chapelle próbując zdobyć wzniesienie Aubers. Atak wykonywały 4 dywizje na froncie o szerokości 3 km. Poprzedził go gwałtowny ostrzał artyleryjski trwający ponad pół godziny. Pierwsze uderzenie osiągnęło duże sukcesy i zdobyło wioskę w przeciągu 4 godzin. Jednak natarcie zostało spowolnione ze względu na problemy z komunikacją i z zaopatrzeniem. To dało Niemcom czas na ściągnięcie rezerw i wykonanie kontrataku, dzięki któremu udało się zapobiec zdobyciu wzgórza Aubers. Gen. John French winił za niepowodzenie operacji braki w zaopatrzeniu w amunicję artyleryjską (mimo tego, że Brytyjczycy zużyli tylko jedną trzecią wszystkich pocisków, a początkowy atak zakończył się sukcesem). </p><p>Niemcy starali się utrzymać niezmienioną sytuacją na froncie i jednocześnie przygotowywali ofensywę w rejonie miasta <a href="/wiki/Ieper" title="Ieper">Ieper</a>, które Brytyjczycy zdobyli w listopadzie 1914 w czasie pierwszej bitwy w tym rejonie (zob. <a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ypres" title="I bitwa pod Ypres">I bitwa pod Ypres</a>). Uderzenie to miało na celu odwrócenie uwagi od głównego ataku, który miał zostać wykonany na <a href="/wiki/Front_wschodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (I wojna światowa)">froncie wschodnim</a> oraz przeszkodzenie wprowadzeniu w życie planów francusko-brytyjskich, a także przetestowanie nowej broni. Po dwudniowym bombardowaniu, 22 kwietnia 1915 wojska niemieckie wypuściły gaz chlorowy, który został zaniesiony z wiatrem nad okopy brytyjskie. Zielono-żółta chmura zaczęła dusić obrońców; jednostki tyłowe rzuciły się do panicznej ucieczki, co spowodowało wytworzenie się 3-kilometrowej luki w liniach alianckich. Jednak Niemcy nie mieli wystarczających sił, aby wykorzystać okazję. Szybko przerzuceni w ten rejon Kanadyjczycy opanowali sytuację i zahamowali postępy przeciwnika. Ta bitwa była pierwszym użyciem na masową skalę gazów bojowych (Niemcy użyli 168 ton trujących substancji tylko w tym konkretnym przypadku), które spowodowały śmierć 5 tys. ludzi. </p><p>Atak chemiczny został powtórzony dwa dni później i spowodował cofnięcie się linii alianckiej o 2 km. Ale i ta okazja nie została wykorzystana. Później alianci nie dali się już zaskoczyć. Nowe metody obronne przeciwko atakom chemicznym zostały z powodzeniem zastosowane 27 kwietnia, 40 km na południe od Ieper w bitwie pod Hulluch, gdzie 16. irlandzka dywizja piechoty wytrwała na swoich pozycjach pomimo oparów gazu. </p><p>Na jesieni 1915 na niebie nad polami bitew coraz częściej zaczęły się pojawiać się samoloty. Alianci samoloty niemieckie zwali „Plagą Fokkera”; alianckie zwiadowcze dwupłaty zostały prawie wyparte przez siły przeciwnika. Do tej pory samoloty były głównie używane do obserwacji i fotografowania pozycji nieprzyjacielskich; teraz myśliwce niemieckie zdobyły ogromną przewagę nad maszynami brytyjskimi i francuskimi, bo mogły strzelać z karabinów maszynowych umieszczanych najpierw za stanowiskiem drugiego pilota, następnie zaś za śmigłem. </p><p>We wrześniu 1915 alianci przeprowadzili nową ofensywę, w której Francuzi zaatakowali w Szampanii, a Brytyjczycy w Loos. Oddziały francuskie spędziły całe lato na przygotowaniach do ataku, przy czym Brytyjczycy, aby zwolnić większą liczbę francuskich wojsk, obsadzili dłuższy odcinek frontu. Ostrzał artyleryjski pozycji niemieckich był prowadzony według zdjęć z rozpoznania lotniczego i rozpoczął się 22 września. Główne uderzenie zostało przeprowadzone 25 września. Na początku czyniono duże postępy, ale Niemcy przewidywali możliwość takiego ataku i dobrze się do niego przygotowali; za główną linią okopów zbudowali dodatkowe pozycje obronne sięgające nawet 3 km w głąb. To pozwoliło im na powstrzymanie Francuzów, którzy próbowali ponawiać natarcia aż do listopada. </p><p>25 września zostało przeprowadzone natarcie brytyjskie na Loos, mające jedynie na celu wsparcie głównego uderzenia francuskiego. Atak ten został poprzedzony czterodniowym przygotowaniem artyleryjskim, w czasie którego wystrzelono 250 tys. pocisków oraz ponad 5 tys. pojemników z gazem chlorowym. Główne siły uderzenia stanowiły 2 korpusy ponadto dwa dodatkowe korpusy przeprowadzały ataki pozorujące na Ieper. Brytyjczycy ponieśli tu bardzo ciężkie straty, głównie w wyniku ognia karabinów maszynowych i osiągnęli bardzo małe postępy. Nowe natarcie poprowadzone 13 października przyniosło już zdecydowanie lepsze efekty. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rok_1916_–_wojna_na_wyczerpanie"><span id="Rok_1916_.E2.80.93_wojna_na_wyczerpanie"></span>Rok 1916 – wojna na wyczerpanie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Rok 1916 – wojna na wyczerpanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rok 1916 – wojna na wyczerpanie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niemiecki szef sztabu – <a href="/wiki/Erich_von_Falkenhayn" title="Erich von Falkenhayn">Erich von Falkenhayn</a> twierdził, że przełamanie linii frontu jest niemożliwe, ale uważał, że jeżeli Francuzi w dalszym ciągu będą ponosić tak olbrzymie straty, to może to doprowadzić do całkowitego ich wyczerpania i kapitulacji. Wychodząc z takiego założenia podjął dwie decyzje: pierwsza dotyczyła nieograniczonej wojny podwodnej, a druga zadawania jak największych strat aliantom bez osiągania wyższych celów strategicznych. Zamierzał przeprowadzić atak, który miał spowodować jak największe ubytki w oddziałach francuskich; celem były pozycje, z których Francuzi nie mogli ustąpić ze względu na ich ważne znaczenie strategiczne i prestiżowe, co miało sprawić, że armia francuska – z braku możliwości odwrotu – znajdzie się w pułapce. Wszystkie kryteria spełniało <a href="/wiki/Verdun_(Moza)" title="Verdun (Moza)">Verdun</a>, ważna twierdza, otoczona pierścieniem fortów, leżąca blisko linii niemieckich i chroniąca bezpośrednią drogę do <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryża</a>. Operacja niemiecka nosiła kryptonim Gericht (niem. sąd). </p><p>Falkenhayn ograniczył pas natarcia do 4–6 km, aby skoncentrować w tym miejscu jak największą siłę ognia i zapobiec przełamaniu linii niemieckich przez ewentualną kontrofensywę. Utrzymywano także ścisłą kontrolę nad rezerwami, które były zgromadzone w takiej liczbie, aby cały czas podtrzymywać atak. Podczas przygotowania uderzenia, stosunkowo dużą rolę odegrało lotnictwo niemieckie, które w początkowej fazie zniszczyło większość samolotów alianckich, co pozwoliło na uzyskanie panowania w powietrzu nad twierdzą i swobodne operowanie niemieckich bombowców i samolotów obserwacyjnych. Dzięki temu ostrzał artyleryjski atakujących był w miarę dokładny. Jednak w maju na niebie nad Verdun pojawiły się francuskie eskadry pościgowe (fran. escadrilles de chase) z nowoczesnymi myśliwcami typu <a href="/wiki/Nieuport" title="Nieuport">Nieuport</a>. Utarczki powietrzne przerodziły się w bitwę lotniczą o niespotykanej dotychczas skali. Każda ze stron usiłowała zdobyć panowanie w powietrzu, aby bez przeszkód dokonywać zwiadu lotniczego i bombardować pozycje przeciwnika. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:French_87th_Regiment_Cote_34_Verdun_1916.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/French_87th_Regiment_Cote_34_Verdun_1916.jpg/200px-French_87th_Regiment_Cote_34_Verdun_1916.jpg" decoding="async" width="200" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/French_87th_Regiment_Cote_34_Verdun_1916.jpg/300px-French_87th_Regiment_Cote_34_Verdun_1916.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/French_87th_Regiment_Cote_34_Verdun_1916.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="499" /></a><figcaption>Francuzi w okopach pod Verdun, 1916</figcaption></figure> <p>Bitwa pod Verdun zaczęła się 21 lutego 1916 z dziewięciodniowym opóźnieniem spowodowanym burzami śnieżnymi. Po 8-godzinnym ostrzale artyleryjskim do boju ruszyły tyraliery niemieckie, ale ku ich zaskoczeniu Francuzi zawzięcie utrzymywali się na swoich pozycjach, z których nie mogły ich wymieść nawet miotacze ognia. Jednak po pewnym czasie przewaga oddziałów niemieckich zaczęła być coraz bardziej widoczna i Francuzi utracili prawie wszystkie forty czołowe, łącznie z wielkim fortem Douaumont. Pomimo tego, dzięki alianckim posiłkom 28 lutego udało się zatrzymać postępy wojsk cesarskich. </p><p>Teraz Niemcy skupili swą uwagę na wzgórzu Le Mort Homme na północy, skąd operowała francuska artyleria. Po jednych z najbardziej zaciętych szturmów tej kampanii wzgórze zostało zdobyte w końcu maja. Po zmianie we francuskim sztabie generalnym <a href="/wiki/Philippe_P%C3%A9tain" title="Philippe Pétain">Philippe Pétain</a> – preferujący taktykę defensywną – zastąpił ofensywnie nastawionego <a href="/wiki/Robert_Nivelle" title="Robert Nivelle">Roberta Nivelle'a</a> i zdecydował się na odbicie fortu Douaumont, jednak uderzenie to zostało odparte. Niemcy tymczasem osiągnęli następny sukces w postaci zdobycia fortu Vaux 7 czerwca i przy użyciu nowego gazu o nazwie <a href="/wiki/Fosgen" title="Fosgen">fosgen</a> zbliżyli się znacznie do ostatniego wzgórza przed Verdun. Jednak 23 czerwca ich siły się zatrzymały. W trakcie lata Francuzi rozwinęli nową taktykę przy ostrzale artyleryjskim, która polegała na stopniowym przedłużaniu pola ostrzału dając tym samym atakującym siłom osłonę ogniową, która przesuwała się do przodu wraz z przesuwaniem się nacierających żołnierzy. Dzięki temu aliantom udało się odzyskać fort Vaux i w końcu grudnia 1916 odepchnąć Niemców na ponad kilometr od fortu Douaumont. </p><p>Na wiosnę dowódcy alianccy stanęli przed poważnym problemem utrzymania Francuzów na swoich pozycjach. W celu dania odpoczynku oddziałom francuskim zaplanowano atak brytyjski, który miał zmniejszyć presję na francuski odcinek frontu, a także pomóc oddziałom rosyjskim, które także ponosiły duże straty na froncie wschodnim. 1 lipca Brytyjczycy przystąpili do natarcia nad <a href="/wiki/Somma_(rzeka)" title="Somma (rzeka)">Sommą</a> (zob. <a href="/wiki/Bitwa_nad_Somm%C4%85" title="Bitwa nad Sommą">bitwa nad Sommą</a>), wspierani na prawym skrzydle przez pięć francuskich dywizji. Atak został poprzedzony 7-dniowym ciężkim bombardowaniem artyleryjskim. Doświadczone oddziały francuskie zdołały osiągnąć duże postępy, ale Brytyjczycy poważnie ucierpieli w wyniku własnego ognia osłonowego, który ani nie zniszczył drutów kolczastych ani niemieckich okopów. </p><p>Alianci wyciągnęli nauczkę ze starć pod Verdun i opracowali nowe typy samolotów, które miały operować na niebie nad Sommą. Ich ofensywa powietrzna osiągnęła duże sukcesy i zmusiła Niemców do reorganizacji swoich sił lotniczych. Od tego czasu w walkach brały udział duże formacje samolotów, a nie jak poprzednio pojedyncze maszyny. </p><p>Po przegrupowaniu sił, walki w rejonie Sommy toczyły się nadal w lipcu i sierpniu. Brytyjczycy osiągnęli pewne postępy mimo wzmocnienia linii niemieckich nowo przybyłymi oddziałami. W sierpniu alianci zmienili taktykę poprzez użycie małych grup uderzeniowych, które jednak nie były w stanie przełamać pozycji przeciwnika. W efekcie doszło do wzmocnienia odcinka frontu obsadzonego przez Brytyjczyków, co uważano za konieczne w celu przygotowania zmasowanego ostrzału artyleryjskiego i mającego nastąpić głównego ataku. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Hindenburg_and_Ludendorff.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Hindenburg_and_Ludendorff.jpg/200px-Hindenburg_and_Ludendorff.jpg" decoding="async" width="200" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Hindenburg_and_Ludendorff.jpg/300px-Hindenburg_and_Ludendorff.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Hindenburg_and_Ludendorff.jpg/400px-Hindenburg_and_Ludendorff.jpg 2x" data-file-width="3808" data-file-height="5008" /></a><figcaption><a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a> i <a href="/wiki/Erich_Ludendorff" title="Erich Ludendorff">Erich Ludendorff</a></figcaption></figure> <p>Ostatnią faza bitwy nad Sommą była także pierwszym w historii epizodem, w którym użyte zostały czołgi. Alianci przygotowywali ofensywę, w której miała brać udział 13. dywizja Commonwealthu oraz 4. korpus francuski. Jej postępy były jednak niewielkie, także czołgi nie były w stanie zmienić sytuacji z uwagi na ich małą liczbę oraz częste psucie się na polu walki. Decydujące starcia nad Sommą miały miejsce w październiku i na początku listopada. Ich wynikiem były niewielkie przesunięcia linii frontu oraz ogromne straty po obu stronach (Alianci stracili 600 tys. ludzi, a Niemcy 460 tys.). </p><p>W sierpniu 1916 nastąpiła zmiana w dowództwie niemieckim, gdzie po rezygnacji Falkenhayna dowodzenie przejęli przybyli z frontu wschodniego Hindenburg i Ludendorff. Dwaj nowi dowódcy stwierdzili po przybyciu, że bitwy pod Verdun i nad Sommą znacząco uszczupliły potencjał ofensywny armii niemieckiej na całym froncie. Z tego też powodu zdecydowali o pozostaniu w strategicznej defensywie na zachodzie, natomiast pozostałe siły państw centralnych miały uderzać w innych miejscach. </p><p>W czasie trwania bitwy nad Sommą i podczas zimy Niemcy przystąpili do budowy nowych pozycji obronnych poza główną linią frontu, co zostało nazwane „Linią Hindenburga”. Miało to na celu skrócenie niemieckiego frontu i wydzielenie pewnej liczby żołnierzy do nowych zadań. Nowe fortyfikacje biegły od <a href="/wiki/Arras_(Francja)" title="Arras (Francja)">Arras</a> do St. Quentin. Brytyjski zwiad lotniczy dostarczył pierwszych informacji o budowie linii Hindenburga w listopadzie 1916. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rok_1917_–_przyłączenie_się_Stanów_Zjednoczonych"><span id="Rok_1917_.E2.80.93_przy.C5.82.C4.85czenie_si.C4.99_Stan.C3.B3w_Zjednoczonych"></span>Rok 1917 – przyłączenie się Stanów Zjednoczonych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Rok 1917 – przyłączenie się Stanów Zjednoczonych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rok 1917 – przyłączenie się Stanów Zjednoczonych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Operacja polegająca na przejściu sił niemieckich na linię Hindenburga została nazwana <a href="/wiki/Operacja_Alberyk" title="Operacja Alberyk">operacją „Alberich”</a>. Zaczęła się 9 lutego, a zakończyła 5 kwietnia 1917; pozostawiła za sobą całkowicie zniszczony obszar szybko zajęty przez aliantów. Cofnięto się na odległość sięgającą od 10 do 50 km od pierwotnej linii frontu. Ten krok armii niemieckiej sprawił, że nie mogło być już mowy o uderzeniu francuskim na występ Noyon, bowiem ten przestał istnieć. Jedynie Brytyjczycy kontynuowali swoje natarcie, bowiem brytyjskie dowództwo chciało wykorzystać straty zadane Niemcom podczas bitwy nad Sommą. </p><p>6 kwietnia Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Niemcom. Po zatopieniu transatlantyku „<a href="/wiki/RMS_Lusitania" title="RMS Lusitania">Lusitania</a>” w 1915, Niemcy wstrzymali swoją strategię nieograniczonej wojny podwodnej na Atlantyku właśnie z uwagi na to że mogłoby to spowodować wciągnięcie USA do wojny. Teraz, wraz z rosnącym niezadowoleniem niemieckiej opinii publicznej, w lutym 1917 sztab postanowił wznowić ataki na wszystkie statki zmierzające do portów alianckich. Myślano, że dzięki temu uda się zmusić Anglię do co najmniej 6-miesięcznej przerwy w wojnie, podczas gdy siły amerykańskie potrzebowałyby co najmniej roku na stanie się znaczącą siłą na froncie zachodnim. Początkowo okręty podwodne zbierały ogromne żniwo wśród statków handlowych, później jednak, ze względu na wprowadzenie przez aliantów systemu konwojowego, straty zostały wyraźnie zmniejszone. </p><p>W kwietniu 1917 oddziały brytyjskie i kolonialne przeprowadziły atak, który dał początek <a href="/wiki/Bitwa_pod_Arras_(1917)" title="Bitwa pod Arras (1917)">bitwie pod Arras</a>. Pomimo sukcesów korpusu kanadyjskiego i 5. dywizji brytyjskiej, nie potrafiono wyzyskać tej okazji z powodu dużych strat poniesionych w starciach na południu. </p><p>W tym miesiącu generał Robert Nivelle rozkazał przeprowadzenie nowej ofensywy na Aisne. Ofensywa, w której brało udział 1,2 miliona żołnierzy, została poprzedzona tygodniowym ostrzałem artyleryjskim, ponadto wsparcie miały jej zapewnić czołgi. Jednak mimo tak dużych sił i środków zaangażowanych w uderzenie nie zdołało ono osiągnąć założonych celów, było to spowodowane głównie trudnym terenem, w którym przyszło działać oddziałom alianckim. Ponadto Niemcy uzyskali panowanie w powietrzu, co utrudniało samolotom francuskim i brytyjskim dokonywanie rekonesansu i wspomaganie tym samym działania artylerii. Z tego powodu baterie dział stawiały ogień zaporowy zbyt daleko od czoła natarcia. W ciągu zaledwie tygodnia poległo 100 tys. żołnierzy francuskich. Pomimo ciężkich strat Nivelle postanowił kontynuować ofensywę także w maju. </p><p>3 maja skrajnie wyczerpana 2. dywizja francuska (składająca się z weteranów spod Verdun) odmówiła wykonania rozkazu. Oficerowie nie wiedzieli jak ukarać żołnierzy za to nieposłuszeństwo i nie wyciągnięto żadnych konsekwencji. Wkrótce <a href="/wiki/Bunt_Armii_Francuskiej_(1917)" title="Bunt Armii Francuskiej (1917)">bunt armii francuskiej</a> ogarnął także 54. dywizję, z której zdezerterowało kilka tysięcy ludzi. Zamiast stosowania kar zaapelowano do żołnierzy o patriotyczną postawę i wypełnienie obowiązków wobec ojczyzny, co wywarło pewien wpływ, bo buntownicy wrócili do okopów, ale odmówili udziału w ataku. Francuzi pozostawali odtąd cały rok w defensywie, a ciężar ataków przypadł na Brytyjczyków i ich wojska kolonialne. </p><p>W czasie zimy 1917 Niemcy zaczęli stosować nową taktykę w walce powietrznej (otwarto szkołę lotniczą w <a href="/wiki/Valenciennes" title="Valenciennes">Valenciennes</a>, wprowadzono także podwójne, zespolone karabiny maszynowe). Rezultatem były ogromne straty wśród maszyn alianckich, w szczególności brytyjskich, które były przestarzałe i miały słabo wyszkolonych pilotów. Nie powtórzyły się sukcesy znad Sommy, a Niemcy wychodzili zwycięsko z większości starć. W czasie ataku na Arras alianci stracili 316 maszyn w porównaniu do 114 niemieckich. </p><p>7 lipca Brytyjczycy dokonali kolejnej ofensywy na wzgórza Messines, na południe od Ieper, w celu odzyskania terenu utraconego w pierwszej bitwie pod Ieper w 1914. Od 1915 angielscy inżynierowie wykonywali podkopy i tunele pod umocnieniami. Następnie w tak wykonanych wykopach umieszczono 455 ton materiałów wybuchowych. Po czterodniowym bombardowaniu artyleryjskim odpalono ładunki w 19 miejscach; w wyniku wielkiej eksplozji śmierć poniosło 10 tys. żołnierzy niemieckich. Pomimo ponownego ostrzału artyleryjskiego, przeprowadzone następnie uderzenie nie zdołało wyprzeć wojsk cesarskich z ich linii. Ofensywa zatrzymała się w martwym punkcie ze względu na błotnisty teren (który uniemożliwiał transport) oraz ze względu na duże straty. </p><p>11 lipca 1917 Niemcy zastosowali nowy sposób walki z użyciem gazu, mianowicie pojemniki z chemikaliami były teraz wystrzeliwane przez artylerię. Nowa technika wymusiła na Niemcach wynalezienie bardziej szkodliwego gazu, do tego celu świetnie nadawał się <a href="/wiki/Iperyt_siarkowy" title="Iperyt siarkowy">gaz musztardowy</a>, który już w małych ilościach powodował poważne obrażenia w postaci poparzeń. Artyleria umożliwiała koncentrację chemikaliów na niewielkim obszarze w ściśle wyznaczonych celach i była mniej zależna od kierunku wiatru. Ponadto nowy gaz mógł zalegać w tym samym miejscu nawet przez kilka dni, co miało poważne skutki demoralizujące u żołnierzy przeciwnika. Nowy gaz razem z fosgenem był używany na szeroką skalę przez obie strony konfliktu; alianci również zaczęli zwiększać produkcję gazu na potrzeby wojny chemicznej. </p><p>Od 25 czerwca do Francji zaczęły przybywać pierwsze oddziały amerykańskie, które zaczęto formować w <a href="/wiki/Ameryka%C5%84ski_Korpus_Ekspedycyjny" title="Amerykański Korpus Ekspedycyjny">Amerykański Korpus Ekspedycyjny</a>. Jednak żołnierze nie brali udziału w walce aż do października, ponieważ potrzebne było ich przeszkolenie oraz wyposażenie. Jednak już sama obecność tych oddziałów podniosła morale aliantów. </p><p>W październiku doszło do ponownych starć w rejonie Ieper; rozpoczęła się <a href="/wiki/Bitwa_pod_Passchendaele" title="Bitwa pod Passchendaele">bitwa pod Passchendaele</a>. Kanadyjscy weterani walk o wzgórze Vimy oraz o wzgórze 70 odciążyli znajdujące się tam siły brytyjskie. Następnie 30 października zajęli wioskę Passchendaele pomimo ciężkich ulew, które utworzyły olbrzymie rozlewiska na polu bitwy. Mimo dużych strat postępy były niewielkie. Ziemia nasiąknięta wodą została jeszcze rozorana kraterami po wybuchach pocisków, co bardzo utrudniało komunikację i zaopatrzenie. Obie strony straciły w tej bitwie łącznie 0,5 miliona ludzi. </p><p>20 listopada Brytyjczycy dokonali pierwszego w tej wojnie ataku z użyciem bardzo dużej liczby czołgów (była to <a href="/wiki/Bitwa_pod_Cambrai_(1917)" title="Bitwa pod Cambrai (1917)">bitwa pod Cambrai</a>). Do uderzenia przeznaczono 324 wozy oraz 12 dywizji piechoty przeciwko tylko dwóm dywizjom niemieckim. Aby uzyskać efekt zaskoczenia zrezygnowano z wcześniejszego przygotowania artyleryjskiego, postawiono jedynie zasłonę dymną. Na czołgach została umieszczona <a href="/wiki/Faszyna" title="Faszyna">faszyna</a>, która miała zostać użyta do zasypywania głębokich rowów wykopanych przez Niemców. </p><p>Jedynie 51. szkocka dywizja górska, nie zdołała osiągnąć swoich celów; reszta oddziałów poczyniła znaczne postępy. Brytyjskie siły wdarły się w pozycje nieprzyjaciela (w ciągu zaledwie 6 godzin) głębiej niż w czasie trzeciej bitwy pod Ieper w okresie 4 miesięcy i przy stratach zaledwie 4000 zabitych. Jednak szybka ofensywa sprawiła, że w liniach brytyjskich wytworzyło się wybrzuszenie, co natychmiast wykorzystali Niemcy i przeprowadzili 30 listopada kontrofensywę, która zepchnęła Brytyjczyków z powrotem na pozycje wyjściowe. Pomimo tego niepowodzenia atak uznano za udany, bo pokazał on możliwość przełamania umocnień złożonych z okopów przy użyciu czołgów. W bitwie tej po raz pierwszy Niemcy użyli do natarcia oddziałów specjalnych zwanych grupami szturmowymi. </p><p>W roku 1917 zaczęły też powstawać – i wchodzić do akcji – pierwsze jednostki polskie, które później (w 1919) zostały przerzucone transportem kolejowym z Francji przez Niemcy do Polski (jako tzw. Błękitna Armia pod dowództwem generała Hallera), wzięły udział w <a href="/wiki/Wojna_polsko-bolszewicka" title="Wojna polsko-bolszewicka">wojnie polsko-bolszewickiej</a> roku 1920. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rok_1918_–_ostatnia_ofensywa"><span id="Rok_1918_.E2.80.93_ostatnia_ofensywa"></span>Rok 1918 – ostatnia ofensywa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Rok 1918 – ostatnia ofensywa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rok 1918 – ostatnia ofensywa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po uznanej za udaną ofensywie alianckiej i spenetrowaniu obrony niemieckiej w rejonie Cambrai (<a href="/wiki/Bitwa_pod_Cambrai_(1918)" title="Bitwa pod Cambrai (1918)">bitwa pod Cambrai</a>), Ludendorff jedyną szansę upatrywał w decydującym ataku na całym odcinku frontu zachodniego na wiosnę, zanim Amerykanie staną się znaczącą siłą. W międzyczasie 3 marca 1918 Niemcy podpisały z bolszewicką Rosją <a href="/wiki/Traktat_brzeski" title="Traktat brzeski">traktat pokojowy w Brześciu</a>, w wyniku którego ta ostatnia ogłosiła jednostronne wycofanie z wojny. Miało to ogromne znaczenie, bo pozwalało przerzucić na zachód 44 dywizje niemieckie. Teraz alianci dysponowali 173 dywizjami przeciwko 192 niemieckim. Armia niemiecka z powodzeniem wdrożyła także nową taktykę walki, wypróbowaną na froncie wschodnim. Alianci cierpieli ponadto na problemy związane z brakiem jednolitego dowództwa, niskim morale w szeregach i niedostatkiem nowych żołnierzy. </p><p>Ludendorff zamierzał wykonać zmasowany atak na Brytyjczyków i oddzielić ich od wojsk francuskich oraz odciąć połączenie z portami morskimi na północy, skąd dochodziło amerykańskie zaopatrzenie. Ofensywa miała polegać na uderzaniu grup szturmowych, zmasowanym wykorzystaniu lotnictwa oraz na niespotykanym dotychczas ostrzale artyleryjskim, łącznie z użyciem gazów bojowych. Operacja, nazwana przez Niemców „Michael”, doprowadziła do odrzucenia Francuzów i Brytyjczyków daleko na zachód. Niemcy w ciągu zaledwie 8 dni przesunęli linię frontu o 100 kilometrów. Tym samym, po raz pierwszy od 1914, mieli możność bezpośredniego ostrzału Paryża. </p><p>Na skutek niepowodzeń alianci wreszcie zdecydowali się na utworzenie zunifikowanego dowództwa, na czele którego stanął marszałek <a href="/wiki/Ferdinand_Foch" title="Ferdinand Foch">Ferdinand Foch</a> – będący od teraz naczelnym dowódcą sił sprzymierzonych na terenie Francji. Dzięki temu znacząco poprawiła się współpraca pomiędzy armią francuską, amerykańską i brytyjską. </p><p>Oddziały amerykańskie odniosły swoje pierwsze zwycięstwo pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Cantigny" title="Bitwa pod Cantigny">Cantigny</a>. W ciągu lata co miesiąc do Francji przybywało 300 tys. żołnierzy z USA i w końcu listopada armia amerykańska osiągnęła liczebność ponad 2 milionów. Zwiększająca się obecność Amerykanów na polach bitew w dużym stopniu pokrzyżowała niemiecką operację przegrupowania sił. </p><p>W lipcu Foch zapoczątkował ofensywę skierowaną przeciwko niemieckim pozycjom wysuniętym na linii rzeki Marny. Atak ten powiódł się i doprowadził do całkowitej likwidacji wybrzuszenia na linii frontu. Druga główna ofensywa miała miejsce dwa dni później i dotarła do Amiens na północy. Użyto tu potężnych sił, z 600 czołgami i 800 samolotami. Hindenburg nazwał dzień natarcia 8 sierpnia – „czarnym dniem w historii armii niemieckiej”. We wrześniu I Armia Amerykańska dowodzona przez gen. Pershinga dokonała uderzenia w sile 500 tys. ludzi, co dało początek <a href="/wiki/Bitwa_o_Saint-Mihiel" title="Bitwa o Saint-Mihiel">bitwie pod Saint-Mihiel</a>. Obok tej ofensywy wykonano także <a href="/wiki/Ofensywa_w_Meuse-Argonne" title="Ofensywa w Meuse-Argonne">uderzenie na Meuse-Argonne</a>. Dzięki tym dwóm operacjom odzyskano teren o łącznej powierzchni 500 km². </p><p>Armia niemiecka w ciągu 4 lat walk została poważnie osłabiona; występowały poważne braki w materiale wojennym. Ponadto społeczeństwo było już bardzo zmęczone przedłużającą się wojną. <a href="/wiki/Ofensywa_stu_dni" title="Ofensywa stu dni">Ofensywa stu dni</a> nie powiodła się, a po niej nastąpiła seria dotkliwych porażek. Nawet duże oddziały niemieckie zaczęły się poddawać, nie wykazując najmniejszej ochoty do walki. W momencie gdy alianci, przy dużych stratach własnych, przełamali obronę niemiecką, doszło do całkowitego rozpadu Cesarstwa Niemieckiego, ponadto ze stanowisk ustąpili dwaj główni dowódcy niemieccy – Paul von Hindenburg i Erich Ludendorff. Mimo to w dalszym ciągu toczyły się walki na froncie. Kres położyła im dopiero <a href="/wiki/Rewolucja_listopadowa" title="Rewolucja listopadowa">rewolucja w Niemczech</a>, której efektem było powołanie nowego rządu w Berlinie, który szybko zawarł z aliantami zawieszenie broni (<a href="/wiki/Rozejm_w_Compi%C3%A8gne_(1918)" title="Rozejm w Compiègne (1918)">rozejm w Compiègne</a>) 11 listopada 1918. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Udział sporadyczny, głównie jednostki artylerii.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-I_wojna_światowa_w_fotografiach_str._12-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-I_wojna_światowa_w_fotografiach_str._12_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text">J. H. J. Andriessen <i>I wojna światowa w fotografiach</i>, wyd. 2011, str. 12</span> </li> </ol></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="Szablon:I wojna światowa"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:I_wojna_%C5%9Bwiatowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:I wojna światowa (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:I_wojna_%C5%9Bwiatowa&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a> 1914–1918</div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Front zachodni</a></li> <li><a href="/wiki/Front_wschodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (I wojna światowa)">Front wschodni</a></li> <li><a href="/wiki/Front_salonicki" title="Front salonicki">Front salonicki</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_serbska_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Kampania serbska (I wojna światowa)">Kampania serbska</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_kaukaska" title="Kampania kaukaska">Kampania kaukaska</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_mezopotamska" title="Kampania mezopotamska">Kampania mezopotamska</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_synajska_i_palesty%C5%84ska" title="Kampania synajska i palestyńska">Kampania synajska i palestyńska</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_bractwa_sanusijja_w_Egipcie" title="Kampania bractwa sanusijja w Egipcie">Kampania bractwa sanusijja w Egipcie</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_togijska" title="Kampania togijska">Kampania togijska</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_podwodna_w_latach_1914%E2%80%931918" title="Wojna podwodna w latach 1914–1918">Wojna podwodna</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Front_zachodni_I_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Szablon:Front zachodni I wojny światowej"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Front_zachodni_I_wojny_%C5%9Bwiatowej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Front zachodni I wojny światowej (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Front_zachodni_I_wojny_%C5%9Bwiatowej&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a class="mw-selflink selflink">Front zachodni (I wojna światowa)</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Li%C3%A8ge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Liège (strona nie istnieje)">Liège</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Haelen" title="Bitwa pod Haelen">Haelen</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Arras_(1914)" title="Bitwa pod Arras (1914)">Arras (I)</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="I bitwa nad Marną">Marna (I)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Antwerpii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Antwerpii (strona nie istnieje)">Antwerpia</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Ypres" title="I bitwa pod Ypres">Ypres (I)</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_w_Szampanii" title="I bitwa w Szampanii">Szampania (I)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Hartmannswillerkopf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Hartmannswillerkopf (strona nie istnieje)">Hartmannswillerkopf</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Neuve_Chapelle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Neuve Chapelle (strona nie istnieje)">Neuve Chapelle</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Ypres" title="II bitwa pod Ypres">Ypres (II)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_bitwa_pod_Artois&action=edit&redlink=1" class="new" title="II bitwa pod Artois (strona nie istnieje)">Artois (II)</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_w_Szampanii" title="II bitwa w Szampanii">Szampania (II)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Loos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Loos (strona nie istnieje)">Loos</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=III_bitwa_pod_Artois&action=edit&redlink=1" class="new" title="III bitwa pod Artois (strona nie istnieje)">Artois (III)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Verdun" title="Bitwa pod Verdun">Verdun</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_nad_Somm%C4%85" title="Bitwa nad Sommą">Somma</a></li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_Nivelle%E2%80%99a" title="Ofensywa Nivelle’a">Ofensywa Nivelle’a</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Arras_(1917)" title="Bitwa pod Arras (1917)">Arras (II)</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Aisne_(1917)" title="Bitwa pod Aisne (1917)">Aisne (II)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Messines_(1917)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Messines (1917) (strona nie istnieje)">Messines</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Passchendaele" title="Bitwa pod Passchendaele">Passchendaele</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Cambrai_(1917)" title="Bitwa pod Cambrai (1917)">Cambrai</a></li> <li><i><a href="/wiki/Kaiserschlacht" title="Kaiserschlacht">Kaiserschlacht</a></i></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="II bitwa nad Marną">Marna (II)</a></li> <li><i><a href="/wiki/Ofensywa_stu_dni" title="Ofensywa stu dni">Ofensywa stu dni</a></i> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_o_Saint-Mihiel" title="Bitwa o Saint-Mihiel">Saint-Mihiel</a></li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_w_Meuse-Argonne" title="Ofensywa w Meuse-Argonne">Meuse-Argonne</a></li></ul></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Front_(wojsko)" title="Front (wojsko)">front</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85148258">sh85148258</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph826221">ph826221</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007565974905171">987007565974905171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Western-Front-World-War-I">event/Western-Front-World-War-I</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_światowa)&oldid=75348314">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_światowa)&oldid=75348314</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="Kategoria:I wojna światowa">I wojna światowa</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablony_lokalizacyjne_%E2%80%93_brak_wsp%C3%B3%C5%82rz%C4%99dnych_%E2%80%93_Wojna_infobox" title="Kategoria:Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox">Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 25 lis 2024, 11:08.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-847495b4dd-rgqh2","wgBackendResponseTime":189,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.410","walltime":"0.655","ppvisitednodes":{"value":2828,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":56660,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":26296,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":20779,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 568.622 1 -total"," 44.72% 254.273 1 Szablon:Wojna_infobox"," 30.69% 174.510 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 21.37% 121.505 1 Szablon:I_wojna_światowa"," 21.27% 120.964 2 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 14.93% 84.876 4 Szablon:Infobox_tabela_dodaj"," 13.06% 74.263 16 Szablon:Państwo"," 7.51% 42.691 1 Szablon:Infobox_mapa_lokalizacyjna"," 6.60% 37.522 1 Szablon:Infobox_tytuł"," 5.36% 30.487 5 Szablon:Infobox_projekt"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.207","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2385436,"limit":52428800},"limitreport-logs":"{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Wojna infobox\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nbrak punktów na mapę nawet w Wikidanych\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75c465f4c6-5cvk5","timestamp":"20241125102716","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Front zachodni (I wojna \u015bwiatowa)","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q152989","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q152989","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-03-28T16:46:31Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/8e\/Western_Front_%28World_War_I%29_2.jpg"}</script> </body> </html>