CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="gl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Reino de Navarra - Wikipedia, a enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )glwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","xaneiro","febreiro","marzo","abril","maio","xuño","xullo","agosto","setembro","outubro","novembro","decembro"],"wgRequestId":"daee7210-8f18-4f22-84c3-81979a806a7b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Reino_de_Navarra","wgTitle":"Reino de Navarra","wgCurRevisionId":6864398,"wgRevisionId":6864398,"wgArticleId":64875,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páxinas que usan ligazóns máxicas ISBN","Wikipedia:Todos os artigos que requiren referencias","Wikipedia:Artigos que requiren referencias desde abril de 2017","Artigos de xeografía política sen imaxes","Mapas con varias figuras","Todos os artigos con ligazóns externas rotas","Artigos con ligazóns externas rotas desde setembro de 2018","Wikipedia:Páxinas con mapas","Reino de Navarra","Historia de Navarra","Estados desaparecidos da Península Ibérica", "Reinos antigos"],"wgPageViewLanguage":"gl","wgPageContentLanguage":"gl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Reino_de_Navarra","wgRelevantArticleId":64875,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"gl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"gl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgCoordinates":{"lat":42.8169,"lon":-1.6428},"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q200262","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands", "architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.gadget.PortalClass":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.kartographer.style":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.kartographer.staticframe","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc", "skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.charinsert","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gl&modules=ext.cite.styles%7Cext.kartographer.style%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=gl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gl&modules=ext.gadget.PortalClass%2Ccharinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg/1200px-Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg/800px-Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg/640px-Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Reino de Navarra - Wikipedia, a enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//gl.m.wikipedia.org/wiki/Reino_de_Navarra"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (gl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//gl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Reino_de_Navarra"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.gl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Fonte Atom de novas de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:Cambios_recentes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Reino_de_Navarra rootpage-Reino_de_Navarra skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Saltar ao contido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">agochar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portada" title="Visitar a páxina principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_da_comunidade" title="Información acerca do proxecto, do que pode facer e dos lugares onde atopar as cousas"><span>Portal da comunidade</span></a></li><li id="n-A-Taberna" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:A_Taberna"><span>A Taberna</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Actualidade" title="Información acerca de acontecementos de actualidade"><span>Actualidade</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Cambios_recentes" title="A lista de modificacións recentes no wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recentes</span></a></li><li id="n-Artigos-de-calidade" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Artigos_de_calidade"><span>Artigos de calidade</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Ao_chou" title="Cargar unha páxina ao chou [x]" accesskey="x"><span>Páxina ao chou</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Axuda" title="O lugar para informarse"><span>Axuda</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1xinas_especiais"><span>Páxinas especiais</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="a Wikipedia en galego" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-gl.svg" width="118" height="13" style="width: 7.375em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Procurar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Procurar neste wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Procura</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Procurar en Wikipedia" aria-label="Procurar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Procurar neste wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Procurar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Procurar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Ferramentas persoais"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Cambia a aparencia do tamaño da fonte, o ancho e a cor da páxina" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aparencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aparencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=gl.wikipedia.org&uselang=gl" class=""><span>Doazóns</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_unha_conta&returnto=Reino+de+Navarra" title="É recomendable que cree unha conta e acceda ao sistema, se ben non é obrigatorio" class=""><span>Crear unha conta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Iniciar_sesi%C3%B3n&returnto=Reino+de+Navarra" title="É recomendable que se rexistre, se ben non é obrigatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder ao sistema</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Máis opcións" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ferramentas persoais" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ferramentas persoais</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=gl.wikipedia.org&uselang=gl"><span>Doazóns</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_unha_conta&returnto=Reino+de+Navarra" title="É recomendable que cree unha conta e acceda ao sistema, se ben non é obrigatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear unha conta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Iniciar_sesi%C3%B3n&returnto=Reino+de+Navarra" title="É recomendable que se rexistre, se ben non é obrigatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder ao sistema</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páxinas para os editores sen a sesión iniciada <a href="/wiki/Axuda:Introduci%C3%B3n" aria-label="Máis información sobre a edición"><span>máis información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:As_mi%C3%B1as_contribuci%C3%B3ns" title="Unha lista das modificacións feitas desde este enderezo IP [y]" accesskey="y"><span>Contribucións</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:A_mi%C3%B1a_conversa" title="Conversa acerca de edicións feitas desde este enderezo IP [n]" accesskey="n"><span>Conversa</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">agochar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Xeneralidades" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Xeneralidades"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Xeneralidades</span> </div> </a> <ul id="toc-Xeneralidades-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Evolución_histórica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Evolución_histórica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Evolución histórica</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Evolución_histórica-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Mostrar ou agochar a subsección "Evolución histórica"</span> </button> <ul id="toc-Evolución_histórica-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Os_territorios_dos_vascóns" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Os_territorios_dos_vascóns"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Os territorios dos vascóns</span> </div> </a> <ul id="toc-Os_territorios_dos_vascóns-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reinado_de_visigodos_e_francos:_domuit_vascones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reinado_de_visigodos_e_francos:_domuit_vascones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Reinado de visigodos e francos: <i>domuit vascones</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Reinado_de_visigodos_e_francos:_domuit_vascones-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Invasión_musulmá:_Roncesvalles_e_a_formación_do_reino_de_Pamplona" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Invasión_musulmá:_Roncesvalles_e_a_formación_do_reino_de_Pamplona"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Invasión musulmá: Roncesvalles e a formación do reino de Pamplona</span> </div> </a> <ul id="toc-Invasión_musulmá:_Roncesvalles_e_a_formación_do_reino_de_Pamplona-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-A_Marca_Hispánica_de_Carlomagno" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#A_Marca_Hispánica_de_Carlomagno"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>A Marca Hispánica de Carlomagno</span> </div> </a> <ul id="toc-A_Marca_Hispánica_de_Carlomagno-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-O_reino_de_Pamplona" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#O_reino_de_Pamplona"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>O reino de Pamplona</span> </div> </a> <ul id="toc-O_reino_de_Pamplona-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-O_navarroaragonés" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#O_navarroaragonés"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>O navarroaragonés</span> </div> </a> <ul id="toc-O_navarroaragonés-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-A_expansión_de_Sancho_III_o_Maior" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#A_expansión_de_Sancho_III_o_Maior"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>A expansión de Sancho III o Maior</span> </div> </a> <ul id="toc-A_expansión_de_Sancho_III_o_Maior-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-O_reino_de_Navarra" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#O_reino_de_Navarra"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>O reino de Navarra</span> </div> </a> <ul id="toc-O_reino_de_Navarra-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-A_conquista_castelá-aragonesa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#A_conquista_castelá-aragonesa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9</span> <span>A conquista castelá-aragonesa</span> </div> </a> <ul id="toc-A_conquista_castelá-aragonesa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-A_provincia_de_Navarra" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#A_provincia_de_Navarra"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.10</span> <span>A provincia de Navarra</span> </div> </a> <ul id="toc-A_provincia_de_Navarra-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Notas</span> </div> </a> <ul id="toc-Notas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véxase_tamén" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Véxase_tamén"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Véxase tamén</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Véxase_tamén-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Mostrar ou agochar a subsección "Véxase tamén"</span> </button> <ul id="toc-Véxase_tamén-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Outros_artigos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Outros_artigos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Outros artigos</span> </div> </a> <ul id="toc-Outros_artigos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ligazóns_externas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ligazóns_externas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Ligazóns externas</span> </div> </a> <ul id="toc-Ligazóns_externas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Táboa de contidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostrar ou agochar a táboa de contidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostrar ou agochar a táboa de contidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Reino de Navarra</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artigo noutra lingua. Dispoñible en 62 linguas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-62" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">62 linguas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Reino_de_Navarra" title="Reino de Navarra – aragonés" lang="an" hreflang="an" data-title="Reino de Navarra" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonés" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%A9" title="مملكة نبرة – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مملكة نبرة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9_%D9%86%D8%A7%DA%A4%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="مملكة ناڤارا – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="مملكة ناڤارا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Reinu_de_Navarra" title="Reinu de Navarra – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Reinu de Navarra" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Navarra_krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Navarra krallığı – acerbaixano" lang="az" hreflang="az" data-title="Navarra krallığı" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="acerbaixano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%BA%DB%8C" title="ناوار شاهلیغی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ناوار شاهلیغی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Каралеўства Навара – belaruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Каралеўства Навара" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belaruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Кралство Навара – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Кралство Навара" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Regne_de_Navarra" title="Regne de Navarra – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Regne de Navarra" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Navarrsk%C3%A9_kr%C3%A1lovstv%C3%AD" title="Navarrské království – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Navarrské království" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Teyrnas_Navarra" title="Teyrnas Navarra – galés" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Teyrnas Navarra" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galés" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kongeriget_Navarra" title="Kongeriget Navarra – dinamarqués" lang="da" hreflang="da" data-title="Kongeriget Navarra" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="dinamarqués" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6nigreich_Navarra" title="Königreich Navarra – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Königreich Navarra" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9D%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CF%81%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Βασίλειο της Ναβάρρας – grego" lang="el" hreflang="el" data-title="Βασίλειο της Ναβάρρας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grego" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Navarre" title="Kingdom of Navarre – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Kingdom of Navarre" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Re%C4%9Dlando_Navaro" title="Reĝlando Navaro – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Reĝlando Navaro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Reino_de_Navarra" title="Reino de Navarra – español" lang="es" hreflang="es" data-title="Reino de Navarra" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="español" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Navarra_kuningriik" title="Navarra kuningriik – estoniano" lang="et" hreflang="et" data-title="Navarra kuningriik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoniano" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Nafarroako_Erresuma" title="Nafarroako Erresuma – éuscaro" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Nafarroako Erresuma" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="éuscaro" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="پادشاهی ناوار – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="پادشاهی ناوار" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Navarran_kuningaskunta" title="Navarran kuningaskunta – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Navarran kuningaskunta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_de_Navarre" title="Royaume de Navarre – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Royaume de Navarre" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/R%C3%ADocht_Navarre" title="Ríocht Navarre – irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ríocht Navarre" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9E%D7%9C%D7%9B%D7%AA_%D7%A0%D7%95%D7%95%D7%90%D7%A8%D7%94" title="ממלכת נווארה – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="ממלכת נווארה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kraljevina_Navara" title="Kraljevina Navara – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kraljevina Navara" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Navarrai_Kir%C3%A1lys%C3%A1g_(t%C3%B6rt%C3%A9nelmi_%C3%A1llam)" title="Navarrai Királyság (történelmi állam) – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Navarrai Királyság (történelmi állam)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նավառայի թագավորություն – armenio" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Նավառայի թագավորություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenio" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kerajaan_Navarra" title="Kerajaan Navarra – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Kerajaan Navarra" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Reyatu_de_Navarra" title="Reyatu de Navarra – occidental" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Reyatu de Navarra" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Konungsr%C3%ADki%C3%B0_Navarra" title="Konungsríkið Navarra – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Konungsríkið Navarra" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Regno_di_Navarra" title="Regno di Navarra – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Regno di Navarra" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%8A%E3%83%90%E3%83%A9%E7%8E%8B%E5%9B%BD" title="ナバラ王国 – xaponés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ナバラ王国" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="xaponés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ნავარის სამეფო – xeorxiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ნავარის სამეფო" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="xeorxiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%82%98%EB%B0%94%EB%9D%BC_%EC%99%95%EA%B5%AD" title="나바라 왕국 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="나바라 왕국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Keyaniya_Navarray%C3%AA" title="Keyaniya Navarrayê – kurdo" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Keyaniya Navarrayê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdo" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artigo de calidade"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Regnum_Navarrae" title="Regnum Navarrae – latín" lang="la" hreflang="la" data-title="Regnum Navarrae" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latín" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Navaros_karalyst%C4%97" title="Navaros karalystė – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Navaros karalystė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Navarras_Karaliste" title="Navarras Karaliste – letón" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Navarras Karaliste" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letón" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Кралство Навара – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Кралство Навара" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninkrijk_Navarra" title="Koninkrijk Navarra – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Koninkrijk Navarra" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Konged%C3%B8met_Navarra" title="Kongedømet Navarra – noruegués nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kongedømet Navarra" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="noruegués nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Konged%C3%B8mmet_Navarra" title="Kongedømmet Navarra – noruegués bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kongedømmet Navarra" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruegués bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Reiaume_de_Navarra" title="Reiaume de Navarra – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Reiaume de Navarra" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Nawarry" title="Królestwo Nawarry – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Królestwo Nawarry" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Reino_de_Navarra" title="Reino de Navarra – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Reino de Navarra" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Regatul_Navarrei" title="Regatul Navarrei – romanés" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Regatul Navarrei" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="romanés" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Наварра (королевство) – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Наварра (королевство)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kraljevina_Navara" title="Kraljevina Navara – serbocroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kraljevina Navara" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroata" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Navarre" title="Kingdom of Navarre – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Kingdom of Navarre" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kraljevina_Navarra" title="Kraljevina Navarra – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kraljevina Navarra" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%99%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Краљевина Навара – serbio" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Краљевина Навара" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbio" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kungariket_Navarra" title="Kungariket Navarra – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kungariket Navarra" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AF%8D_%E0%AE%87%E0%AE%B0%E0%AE%BE%E0%AE%9A%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="நவார் இராச்சியம் – támil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நவார் இராச்சியம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="támil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%93%E0%B8%B2%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C" title="ราชอาณาจักรนาวาร์ – tailandés" lang="th" hreflang="th" data-title="ราชอาณาจักรนาวาร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tailandés" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Navarra_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Navarra Krallığı – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Navarra Krallığı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Наваррське королівство – ucraíno" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Наваррське королівство" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraíno" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="مملکت ناوار – urdú" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مملکت ناوار" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdú" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Navarre_qirolligi" title="Navarre qirolligi – uzbeko" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Navarre qirolligi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeko" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Navarra" title="Vương quốc Navarra – vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Vương quốc Navarra" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BA%B3%E7%93%A6%E6%8B%89%E7%8E%8B%E5%9B%BD" title="纳瓦拉王国 – chinés wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="纳瓦拉王国" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chinés wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%B4%8D%E7%93%A6%E6%8B%89%E7%8E%8B%E5%9C%8B" title="納瓦拉王國 – chinés" lang="zh" hreflang="zh" data-title="納瓦拉王國" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinés" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%B4%8D%E8%8F%AF%E6%8B%89%E7%8E%8B%E5%9C%8B" title="納華拉王國 – cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="納華拉王國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q200262#sitelinks-wikipedia" title="Editar as ligazóns interlingüísticas" class="wbc-editpage">Editar as ligazóns</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espazos de nomes"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Reino_de_Navarra" title="Ver o contido da páxina [c]" accesskey="c"><span>Artigo</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Conversa:Reino_de_Navarra&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Conversa acerca do contido desta páxina (a páxina aínda non existe) [t]" accesskey="t"><span>Conversa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a variante de lingua" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">galego</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Reino_de_Navarra"><span>Ler</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit" title="Editar esta páxina [v]" accesskey="v"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit" title="Editar o código fonte desta páxina [e]" accesskey="e"><span>Editar a fonte</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=history" title="Versións anteriores desta páxina [h]" accesskey="h"><span>Ver o historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ferramentas das páxinas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ferramentas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Ferramentas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ferramentas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">agochar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Máis opcións" > <div class="vector-menu-heading"> Accións </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Reino_de_Navarra"><span>Ler</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit" title="Editar esta páxina [v]" accesskey="v"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit" title="Editar o código fonte desta páxina [e]" accesskey="e"><span>Editar a fonte</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=history"><span>Ver o historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Xeral </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1xinas_que_ligan_con_esta/Reino_de_Navarra" title="Lista de todas as páxinas do wiki que ligan cara a aquí [j]" accesskey="j"><span>Páxinas que ligan con esta</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Cambios_relacionados/Reino_de_Navarra" rel="nofollow" title="Cambios recentes nas páxinas ligadas desde esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios relacionados</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&oldid=6864398" title="Ligazón permanente a esta versión desta páxina"><span>Ligazón permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=info" title="Máis información sobre esta páxina"><span>Información da páxina</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Cita&page=Reino_de_Navarra&id=6864398&wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre como citar esta páxina"><span>Citar esta páxina</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fgl.wikipedia.org%2Fwiki%2FReino_de_Navarra"><span>Xerar URL acurtado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&url=https%3A%2F%2Fgl.wikipedia.org%2Fwiki%2FReino_de_Navarra"><span>Descargar o código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&bookcmd=book_creator&referer=Reino+de+Navarra"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&page=Reino_de_Navarra&action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&printable=yes" title="Versión para imprimir da páxina [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Noutros proxectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Kingdom_of_Navarre" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q200262" title="Ligazón ao elemento conectado no repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ferramentas das páxinas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aparencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover á barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">agochar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates-ind" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates"><span title="[[Coordenadas xeográficas|Coordenadas]]">Coord.:</span> <span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="http://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=gl&pagename=Reino_de_Navarra&params=42.8169_N_-1.6428_E_region:"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapas, fotos e outros datos de 42°49′01″N 1°38′34″O"><span class="latitude">42°49′01″N </span><span class="longitude">1°38′34″O</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="Mapas, fotos e outros datos de 42.8169 -1.6428"><span class="geo"><span class="latitude">42.8169, </span><span class="longitude">-1.6428</span></span></span></span></a></span></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Na Galipedia, a Wikipedia en galego.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="gl" dir="ltr"><table class="plainlinks metadata ambox ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><span title="Cómpre aumentar as referencias"><img alt="Cómpre aumentar as referencias" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/50px-Question_book-4.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/75px-Question_book-4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/100px-Question_book-4.svg.png 2x" data-file-width="262" data-file-height="204" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Este artigo <b>precisa de máis <a href="/wiki/Wikipedia:Citar_as_fontes" title="Wikipedia:Citar as fontes">fontes ou referencias</a></b> que aparezan nunha <a href="/wiki/Wikipedia:Verificabilidade" title="Wikipedia:Verificabilidade">publicación acreditada</a> que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude <a class="external text" href="https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit">mellorando este artigo</a>. <small><i>(Desde abril de 2017.)</i></small></div></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6843765">.mw-parser-output .infobox_bodystyle{font-size:85%;text-align:left}.mw-parser-output .infobox_titlestyle{background:#bae3ff}.mw-parser-output .infobox_abovestyle{background:#bae3ff}.mw-parser-output .infobox_headerclass_solid{background:#bae3ff}.mw-parser-output .infobox_headerclass_botton_top{border-bottom:2px solid #ccccff;border-top:2px solid #ccccff}.mw-parser-output .infobox_subheaderstyle{background:#bae3ff}.mw-parser-output .infobox_subheaderstyle1{width:100%;background:#bae3ff;text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox_belowstyle{border-top:#aaa 1px solid;background:#bae3ff}.mw-parser-output .infobox-label{background:#eeeeee;padding-right:1.2em;width:40%;text-align:start}.mw-parser-output .infobox_captionstyle{font-size:90%}</style> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6843765"> <table class="infobox" style="width:22em;infobox_bodystyle"><caption class="infobox_titlestyle"><span style="float:left; margin-left: 3px;"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Ficheiro:Globe_icon.svg" class="mw-file-description" title="Modelo:Xeografía política"><img alt="Modelo:Xeografía política" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Globe_icon.svg/25px-Globe_icon.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Globe_icon.svg/38px-Globe_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Globe_icon.svg/50px-Globe_icon.svg.png 2x" data-file-width="420" data-file-height="420" /></a></span></span>Reino de Navarra</caption><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data infobox_subheaderstyle" style="text-align:center"><span lang="la">Regnum Navarrae</span> (la) <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P1705" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6551663/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .multiimageinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:left;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tnone center"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:242px;max-width:242px;border:none"><div class="trow"><div class="tsingle" style="margin-right:50px;width:124px;max-width:124px"><div class="thumbimage" style="border:none;height:81px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Ficheiro:Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg/122px-Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg.png" decoding="async" width="122" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg/183px-Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg/244px-Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:65px;max-width:65px"><div class="thumbimage" style="border:none;height:81px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Ficheiro:Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg/63px-Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg.png" decoding="async" width="63" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg/95px-Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg/126px-Coat_of_Arms_of_the_Kingdom_of_Navarre.svg.png 2x" data-file-width="707" data-file-height="908" /></a></span></div></div></div></div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center"></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;text-align:start"><hr /></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox_headerclass_botton_top infobox_headerclass_solid" style="text-align:center">Localización</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;text-align:start"><table align="center" style="width:auto; cellspacing:1; cellpadding:0%; border:0; margin:0; display:table;"><tbody><tr><td align="center" style="width:auto; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><a href="/w/index.php?title=Ficheiro:Nafarroako_Erresuma_1190.svg&lang=gl" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Nafarroako_Erresuma_1190.svg/langgl-150px-Nafarroako_Erresuma_1190.svg.png" decoding="async" width="150" height="102" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Nafarroako_Erresuma_1190.svg/langgl-225px-Nafarroako_Erresuma_1190.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Nafarroako_Erresuma_1190.svg/langgl-300px-Nafarroako_Erresuma_1190.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="698" /></a></span> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P242" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td> <td align="center" style="width:auto; vertical-align:middle;"><a class="mw-kartographer-map notheme mw-kartographer-container floatright" style="width: 150px; height: 150px;" data-mw-kartographer="mapframe" data-style="osm-intl" data-width="150" data-height="150" data-zoom="6" data-lat="42.8169" data-lon="-1.6428" data-overlays="["_fcf1130fbd5da08248fcca2566ee80e71c17a74a"]" href="/wiki/Especial:Map/6/42.8169/-1.6428/gl"><img src="https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,6,42.8169,-1.6428,150x150.png?lang=gl&domain=gl.wikipedia.org&title=Reino_de_Navarra&revid=6864398&groups=_fcf1130fbd5da08248fcca2566ee80e71c17a74a" width="150" height="150" decoding="async" srcset="https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,6,42.8169,-1.6428,150x150@2x.png?lang=gl&domain=gl.wikipedia.org&title=Reino_de_Navarra&revid=6864398&groups=_fcf1130fbd5da08248fcca2566ee80e71c17a74a 2x" alt="Mapa" /></a></td></tr><tr><td colspan="2" align="center" style="width:auto; vertical-align:middle;"><small> <span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="http://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=gl&pagename=Reino_de_Navarra&params=42.8169_N_-1.6428_E_region:"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapas, fotos e outros datos de 42°49′01″N 1°38′34″O"><span class="latitude">42°49′01″N </span><span class="longitude">1°38′34″O</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="Mapas, fotos e outros datos de 42.8169 -1.6428"><span class="geo"><span class="latitude">42.8169, </span><span class="longitude">-1.6428</span></span></span></span></a></span></small></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;text-align:start"></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;text-align:start"></td></tr><tr class="mw-empty-elt"></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Capital</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P36" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox_headerclass_botton_top infobox_headerclass_solid" style="text-align:center">Poboación</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Lingua oficial</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><a href="/wiki/Lingua_latina" title="Lingua latina">lingua latina</a> <br /><a href="/wiki/Lingua_occitana" title="Lingua occitana">lingua occitana</a> <br /><a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">lingua castelá</a> <br /><a href="/wiki/Lingua_%C3%A9uscara" title="Lingua éuscara">lingua éuscara</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P37" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Relixión</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><a href="/wiki/Catolicismo" title="Catolicismo">catolicismo</a> e <a href="/wiki/Calvinismo" title="Calvinismo">Calvinismo</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P3075" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox_headerclass_botton_top infobox_headerclass_solid" style="text-align:center">Xeografía</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Superficie</th><td class="infobox-data" style="text-align:start">10.000 km² <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P2046" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Comparte fronteira con</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><div style="text-align:start;"><a href="/wiki/Coroa_de_Castela" title="Coroa de Castela">Coroa de Castela</a> <br /><a href="/wiki/Coroa_de_Arag%C3%B3n" title="Coroa de Aragón">Coroa de Aragón</a> <br /><a href="/wiki/Reino_de_Le%C3%B3n" title="Reino de León">Reino de León</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P47" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></div></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox_headerclass_botton_top infobox_headerclass_solid" style="text-align:center">Datos históricos</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Precedido por</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><div style="text-align:start;"><a href="/wiki/Reino_de_Pamplona" title="Reino de Pamplona">Reino de Pamplona</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P1365" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Creación</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><abbr title="Circa"><i>c.</i> </abbr>1162 <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P571" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Disolución</th><td class="infobox-data" style="text-align:start">1841 <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P576" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Sucedido por</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q63021609" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q63021609">Kingdom of Navarre beyond the Pyrenees</a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline skin-invert" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q63021609?uselang=gl" title="Traducir"><img alt="Traducir" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> e <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q111628725" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q111628725">Kingdom of Navarre (1512–1841)</a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline skin-invert" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q111628725?uselang=gl" title="Traducir"><img alt="Traducir" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P1366" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox_headerclass_botton_top infobox_headerclass_solid" style="text-align:center">Organización política</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Forma de goberno</th><td class="infobox-data" style="text-align:start"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q849242" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q849242">monarquía hereditaria</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262?uselang=gl#P122" title="Editar o valor en Wikidata"><img alt="Editar o valor en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;text-align:start"><hr /></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;text-align:start"><span typeof="mw:File"><a href="https://datos.bne.es/persona/XX451507" title="BNE: XX451507" rel="nofollow"><img alt="BNE: XX451507" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/BNE_logo.svg/20px-BNE_logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/BNE_logo.svg/30px-BNE_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/BNE_logo.svg/40px-BNE_logo.svg.png 2x" data-file-width="1437" data-file-height="1188" /></a></span></td></tr></tbody></table> <p>O <b>Reino de Navarra</b> (en <a href="/wiki/Lingua_%C3%A9uscara" title="Lingua éuscara">éuscaro</a> <b>Nafarroako Erresuma</b>) foi un dos reinos medievais de <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a> situado en ambas as vertentes dos <a href="/wiki/Pireneos" title="Pireneos">Pireneos</a> occidentais pero coa súa maior parte do territorio localizado no norte da <a href="/wiki/Pen%C3%ADnsula_Ib%C3%A9rica" title="Península Ibérica">Península Ibérica</a>. Navarra mantivo a súa condición de reino ata 1841, data na que pasou a ser considerada "provincia foral" mediante a <a href="/wiki/Lei_Paccionada_Navarra" title="Lei Paccionada Navarra">Lei Paccionada</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xeneralidades">Xeneralidades</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=1" title="Editar a sección: «Xeneralidades»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=1" title="Editar o código fonte da sección: Xeneralidades"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>O reino de Navarra xurdiu dun pequeno territorio que tras un período de expansión, foi minguando paulatinamente en extensión e poder, socavado polas disputas entre as clases dirixentes. </p><p>O espazo navarro estruturouse de xeito dual tras a invasión musulmá da península no século VIII. O norte permaneceu pouco tempo baixo dominio musulmán e pronto se organizou nun núcleo cristián de fugaz sometemento ao Imperio Carolinxio e con centro na cidade de <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a>, poboación fundada en época romana como <i>Pompaelo</i> por <a href="/wiki/Cneo_Pompeio_Magno" title="Cneo Pompeio Magno">Pompeio</a> sobre un asentamento <a href="/wiki/Vasc%C3%B3ns" title="Vascóns">vascón</a> preexistente denominado <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Iruña</a>. O seu primeiro monarca coñecido foi <a href="/w/index.php?title=%C3%8D%C3%B1igo_Aresta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Íñigo Aresta (a páxina aínda non existe)">Íñigo Aresta</a> ou Eneko Aritza («<i>Enneco Cognomento Aresta</i>»), cabeza coñecida da primeira dinastía navarra. </p><p>Parece ser que no sur, un conde hispano-godo oriúndo da zona (Casius) púxose a disposición dos invasores musulmáns e converteuse ao islam conseguindo así continuar señoreando esa zona do <a href="/wiki/Val_do_Ebro" title="Val do Ebro">val do Ebro</a> e prolongando este poder entre os da súa estirpe (os <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a>) que durante xeracións afirmarán o seu poder no sur do actual territorio navarro, aliándose cos Aresta en diversas ocasións en contra do poder central do emirato cordobés, ou do afán expansionista do Imperio Carolinxio. </p><p>Navarra foi un dos núcleos montañeses de resistencia cristiá impulsados polos <a href="/wiki/Carolinxio" class="mw-redirect" title="Carolinxio">francos carolinxios</a> que se formaron nos Pireneos, fronte á dominación islámica da <a href="/wiki/Pen%C3%ADnsula_Ib%C3%A9rica" title="Península Ibérica">Península Ibérica</a>, do mesmo xeito que en <a href="/wiki/Reino_de_Arag%C3%B3n" title="Reino de Aragón">Aragón</a> e <a href="/wiki/Marca_Hisp%C3%A1nica" title="Marca Hispánica">Cataluña</a>. Inicialmente foi coñecido polos cronistas francos como <i><a href="/wiki/Reino_de_Pamplona" title="Reino de Pamplona">Reino dos Pamploneses ou Reino de Pamplona</a></i> e pouco tarde, como <i>Reino de Pamplona-Nájera</i> en referencia á importancia na súa organización da cidade rioxana. </p><p>Na súa etapa de maior expansión territorial, durante a Idade Media, o reino abarcou territorios atlánticos e expandiuse máis aló do <a href="/wiki/R%C3%ADo_Ebro" title="Río Ebro">río Ebro</a>, cara a territorios situados nas comunidades autónomas contemporáneas de <a href="/wiki/Arag%C3%B3n" title="Aragón">Aragón</a>, <a href="/wiki/Cantabria" title="Cantabria">Cantabria</a>, <a href="/wiki/Castela_e_Le%C3%B3n" title="Castela e León">Castela e León</a>, <a href="/wiki/A_Rioxa" title="A Rioxa">A Rioxa</a>, <a href="/wiki/Pa%C3%ADs_Vasco" title="País Vasco">País Vasco</a> e as rexións administrativas francesas de <a href="/wiki/Aquitania" title="Aquitania">Aquitania</a> e <a href="/wiki/Mediod%C3%ADa-Pireneos" title="Mediodía-Pireneos">Mediodía-Pireneos</a>, nas antigas provincias de <a href="/wiki/Gascu%C3%B1a" title="Gascuña">Gascuña</a> e <a href="/wiki/Occitania" title="Occitania">Occitania</a>. As capitais vascas de <a href="/wiki/Vitoria" title="Vitoria">Vitoria</a> e <a href="/wiki/Donostia" title="Donostia">Donostia</a> foron fundadas polo rei navarro <a href="/wiki/Sancho_VI_de_Navarra" title="Sancho VI de Navarra">Sancho VI o Sabio</a>. </p><p>Na súa etapa final, o reino resultou dividido en: </p> <ul><li>A Navarra peninsular ou <a href="/wiki/Navarra" title="Navarra">Alta Navarra</a> que foi invadida en 1512 por <a href="/wiki/Fernando_o_Cat%C3%B3lico" class="mw-redirect" title="Fernando o Católico">Fernando o Católico</a> co apoio dunha das dúas faccións nobiliarias locais, que anexionada á <a href="/wiki/Coroa_de_Castela" title="Coroa de Castela">Coroa de Castela</a>, evolucionaría conservando institucións propias e a denominación de Reino ata <a href="/wiki/1841" title="1841">1841</a>, dentro do <a href="/wiki/Reino_de_Espa%C3%B1a" class="mw-redirect" title="Reino de España">Reino de España</a>.</li> <li>A Navarra continental ou <a href="/wiki/Baixa_Navarra" title="Baixa Navarra">Baixa Navarra</a> coexistiu coa coroa francesa á que se uniu dinasticamente a finais do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XVI" title="Século XVI">século XVI</a> e cuxos reis eran coñecidos como de <i>de France et de Navarre</i> pero que terminou disolvéndose na <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Francesa" class="mw-redirect" title="República Francesa">República Francesa</a> tras a <a href="/wiki/Revoluci%C3%B3n_Francesa" title="Revolución Francesa">Revolución</a>.</li></ul> <p>O título do príncipe herdeiro é <a href="/wiki/Pr%C3%ADncipe_de_Viana" title="Príncipe de Viana">Príncipe de Viana</a>, que hoxe en día ostenta <a href="/wiki/Filipe_de_Borb%C3%B3n_e_Grecia" class="mw-redirect" title="Filipe de Borbón e Grecia">Filipe de Borbón</a>, fillo e herdeiro do rei <a href="/wiki/Xo%C3%A1n_Carlos_I" class="mw-redirect" title="Xoán Carlos I">Xoán Carlos I</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Evolución_histórica"><span id="Evoluci.C3.B3n_hist.C3.B3rica"></span>Evolución histórica</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=2" title="Editar a sección: «Evolución histórica»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=2" title="Editar o código fonte da sección: Evolución histórica"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Os_territorios_dos_vascóns"><span id="Os_territorios_dos_vasc.C3.B3ns"></span>Os territorios dos vascóns</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=3" title="Editar a sección: «Os territorios dos vascóns»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=3" title="Editar o código fonte da sección: Os territorios dos vascóns"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>A principios de era cristiá, os territorios dos <a href="/wiki/Vasc%C3%B3ns" title="Vascóns">vascóns</a> estaban poboados fundamentalmente por tres pobos diferentes: Os <a href="/w/index.php?title=V%C3%A1rdulos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Várdulos (a páxina aínda non existe)">várdulos</a>, os <a href="/w/index.php?title=Caristios&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caristios (a páxina aínda non existe)">caristios</a> e os <a href="/w/index.php?title=Autrig%C3%B3ns&action=edit&redlink=1" class="new" title="Autrigóns (a páxina aínda non existe)">autrigóns</a>. Algúns autores, como o lingüista <a href="/wiki/Koldo_Mitxelena" title="Koldo Mitxelena">Koldo Mitxelena</a>, consideran que ditos pobos falaban unha lingua antepasada do vasco actual. </p><p>Pola contra, outros historiadores e filólogos como <a href="/wiki/Claudio_S%C3%A1nchez_Albornoz" class="mw-redirect" title="Claudio Sánchez Albornoz">Claudio Sánchez Albornoz</a> ou <a href="/wiki/J%C3%BCrgen_Untermann" title="Jürgen Untermann">Jürgen Untermann</a>, consideran que a depresión vasca (os antigos <i>saltus</i> e <i>ager vasconum</i>) foi colonizada tardiamente nos séculos V e VI por xentes procedentes de <a href="/wiki/Aquitania" title="Aquitania">Aquitania</a>. Neste sentido, resaltouse o feito de que tanto o <i>ager</i> como o <i>saltus vasconum</i> estaban profundamente romanizados, e preservouse ata os nosos días toponimia indoeuropea non vasca (Deva, Durango), nas actuais provincias vascas. A xa citada expansión do <i>euskara</i> na Idade Media, así como a inexistencia de epigrafía protovasca fóra do territorio aquitano, parecerían ser argumentos de peso en tal sentido (como dato curioso, as únicas <a href="/wiki/Casa_de_moeda" title="Casa de moeda">cecas</a> atopadas en Navarra, as de <a href="/w/index.php?title=Barscunes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Barscunes (a páxina aínda non existe)">Barscunes</a>, están <a href="/wiki/Cu%C3%B1axe" title="Cuñaxe">cuñadas</a> en <a href="/wiki/Ib%C3%A9rico" class="mw-redirect" title="Ibérico">lingua ibérica</a>). Aínda que no asentamento de <a href="/w/index.php?title=Iru%C3%B1a-Veleia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iruña-Veleia (a páxina aínda non existe)">Iruña-Veleia</a> se chegaron a atopar supostas inscricións en lingua vasca, o certo é que estas terían sido relativamente tardías, dos séculos III a V, e segundo algúns autores non invalidarían a tese da vasconización tardía da depresión vasca, senón que simplemente adiantaríano dous ou tres séculos máis atrás. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg/250px-Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg" decoding="async" width="250" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg/375px-Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg/500px-Cellorigo.La.Rioja.Espa%C3%B1a.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="646" /></a><figcaption>Vista de <a href="/w/index.php?title=Cellorigo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cellorigo (a páxina aínda non existe)">Cellorigo</a> na <a href="/wiki/A_Rioxa" title="A Rioxa">Rioxa</a>, onde se atopaba a fortaleza inexpugnable do conde de Álava, <a href="/w/index.php?title=Ver_Jim%C3%A9nez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ver Jiménez (a páxina aínda non existe)">Ver Jiménez</a>.</figcaption></figure> <p>En calquera caso, o certo é que parece que a lingua vasca nunca excedeu o límite do río Nervión nos séculos VIII e IX. Nese momento, os vascóns dos territorios máis occidentais, caeron na órbita de poder dos <a href="/wiki/Reis_de_Galicia" class="mw-redirect" title="Reis de Galicia">reis de Oviedo</a> durante os reinados dos reis <a href="/wiki/Afonso_I_o_Cat%C3%B3lico" class="mw-redirect" title="Afonso I o Católico">Afonso I</a> e <a href="/wiki/Froila_I" title="Froila I">Froila I</a>. O segundo casou cunha alavesa, Munia, que lle daría un fillo, o futuro rei <a href="/wiki/Afonso_II_de_Oviedo" title="Afonso II de Oviedo">Afonso II</a>. Durante o reinado de Mauregato, o novo príncipe Afonso houbo de refuxiarse cos seus parentes maternos na zona de Álava ata que ao fin, tras a morte de <a href="/wiki/Vermudo_I" class="mw-redirect" title="Vermudo I">Vermudo I</a>, puido acceder definitivamente ao trono ovetense. </p><p>A constitución do <b>Condado de Álava</b> remóntase á rebelión do conde Eglyón contra o rei <a href="/wiki/Afonso_III_o_Magno" class="mw-redirect" title="Afonso III o Magno">Afonso III</a>. Tras sufocar a rebelión, o monarca nomeou a un nobre leal á súa causa, <a href="/w/index.php?title=Vea_Jim%C3%A9nez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vea Jiménez (a páxina aínda non existe)">Vea Jiménez</a>, como conde de Álava. Tivo este magnate unha importancia fundamental na repoboación e a fortificación de Castela, especialmente na defensa de <a href="/w/index.php?title=Cellorigo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cellorigo (a páxina aínda non existe)">Cellorigo</a> no ano 882 contra as tropas de Almundir de Córdoba. O Condado de Álava estendíase por todos os territorios da provincia homónima. Iso é o que se deduce da seguinte pasaxe da Crónica de Afonso III: <i>"Alabanque, Biscai, Alaone et Urdunia, a suis reperitur senper esse possessas, sicut Pampilonia, Degius est atque Berroza"</i> con excepción da Terra de Ayala, que non se integrou no territorio ata o século XV, e moi posiblemente do val de Aramayona. Doutra banda, incluía os territorios fronteirizos das actuais provincias de Burgos e a Rioxa. Este condado subsistiu como entidade independente ata a morte de <a href="/w/index.php?title=%C3%81lvaro_Herrameliz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Álvaro Herrameliz (a páxina aínda non existe)">Álvaro Herrameliz</a>, tras a cal, Álava pasou a formar parte dos dominios de Fernán González. </p><p>O cronista biscaíño Lope García de Salazar sitúa nas súas obras <i>Crónicas de Biscaia</i> (1454) e <i>Bienandanzas e fortunas</i> (1471) o nacemento do <b>señorío de Biscaia</b> nesta época. Menciónase nelas a existencia dun heroe fundador, <a href="/w/index.php?title=Jaun_Zur%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jaun Zuría (a páxina aínda non existe)">Jaun Zuría</a>, de cute branca e cabelos louros que creou o señorío tras a súa vitoria sobre as tropas galaico-asturianas na lendaria <a href="/w/index.php?title=Batalla_de_Arrigorriaga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batalla de Arrigorriaga (a páxina aínda non existe)">batalla de Arrigorriaga</a> (ano 840). Con todo, a falta de documentación respecto diso fai que todas estas cuestións queden nun terreo especulativo: O único que constatan as crónicas contemporáneas é que Afonso III fixo fronte exitosamente a unha rebelión dos vascóns. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reinado_de_visigodos_e_francos:_domuit_vascones">Reinado de visigodos e francos: <i>domuit vascones</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=4" title="Editar a sección: «Reinado de visigodos e francos: domuit vascones»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=4" title="Editar o código fonte da sección: Reinado de visigodos e francos: domuit vascones"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Para o período da historia dos <a href="/wiki/Vasc%C3%B3ns" title="Vascóns">vascóns</a> contemporáneo á formación e consolidación do reino visigodo en Hispania hai escasas fontes directas dispoñibles sobre os acontecementos e a organización interna dos vascóns, que con frecuencia resultan contraditorias. </p><p>Numerosos reis hispanogodos tiveron enfrontamentos cos vascóns segundo testemuñan as crónicas, algunhas das cales portan a inscrición <i>domuit vascones</i> coas que os monarcas celebraban as súas accións, o que fai supor a unha parte dos historiadores<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span>[</span>1<span>]</span></a></sup> que os vascóns nunca foron sometidos polos visigodos na súa pretensión de lograr a unidade territorial de todas a antigas provincias hispanorromanas. As reflexións doutros especialistas <sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span>[</span>2<span>]</span></a></sup> recordan a actitude amigable dos vascóns no período romano e a ausencia de conflitos relevantes durante o baixo imperio, resaltando a dificultade de explicar aqueles enfrontamentos sen apoiarse no contexto da afirmación do poder autónomo en Aquitania e as rivalidades entre francos e visigodos. </p><p>No ano <a href="/wiki/632" title="632">632</a> o rei merovinxio <a href="/wiki/Dagoberto_I" title="Dagoberto I">Dagoberto I</a> encabezou unha expedición a <a href="/wiki/Zaragoza" title="Zaragoza">Zaragoza</a> en apoio de <a href="/wiki/Sisenando" title="Sisenando">Sisenando</a> que se sublevou fronte á autoridade de <a href="/wiki/Suintila" title="Suintila">Suintila</a>. Poucos anos despois, Dagoberto reuniu un exército de <a href="/wiki/Burgundios" title="Burgundios">burgundios</a> cos que ocupou sen éxito toda a "patria de Vasconia" no <a href="/wiki/635" title="635">635</a>. Con todo, no <a href="/wiki/636" title="636">636</a> Dagoberto obtivo tras unha nova campaña militar, o xuramento de lealdade dos vascóns ao servizo de Aighina, duque saxón de Bordeos. Tras a morte de Dagoberto, o poder merovinxio foise debilitando para dar paso a un período de consolidación dun poder autónomo aquitano-vascón dentro do reino franco pero do que se descoñecen fontes de referencia ata que é citada a concesión a Félix, patricio de <a href="/wiki/Tolosa,_Francia" title="Tolosa, Francia">Tolosa</a>, do control de todas as cidades ata os Pireneos e dos vascóns cara ao <a href="/wiki/672" title="672">672</a>. Para algúns autores, a política de enfrontamento co poder franco por parte de Félix, sería continuada polo seu sucesor Lupo, proceso que culminaría en tempos de <a href="/w/index.php?title=Eudes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eudes (a páxina aínda non existe)">Eudes</a> que lograría o recoñecemento de <i>regnum</i> para a parte meridional da antiga Galia. </p><p>Durante os séculos VI e VII, hai teorías que din que os vascóns do norte cruzaron os <a href="/wiki/Pireneos" title="Pireneos">Pireneos</a>, ocupando <a href="/wiki/Aquitania" title="Aquitania">Aquitania</a>, na actual <a href="/wiki/Francia" title="Francia">Francia</a>, onde a súa lingua influíu no idioma romance que daría lugar ao <a href="/wiki/Lingua_gascoa" class="mw-redirect" title="Lingua gascoa">gascón</a>, á que deron o nome de <a href="/wiki/Gascu%C3%B1a" title="Gascuña">Gascuña</a>. </p><p>Outros defenden (tese da <a href="/w/index.php?title=Vasconizaci%C3%B3n_tard%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vasconización tardía (a páxina aínda non existe)">vasconización tardía</a>) que foron os aquitanos quen, forzados polos visigodos, ocuparon o que actualmente se coñece como País Vasco, desprazando aos habitantes orixinarios (hispanorromanos de orixe indoeuropeo) e achegando a súa lingua e costumes. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Invasión_musulmá:_Roncesvalles_e_a_formación_do_reino_de_Pamplona"><span id="Invasi.C3.B3n_musulm.C3.A1:_Roncesvalles_e_a_formaci.C3.B3n_do_reino_de_Pamplona"></span>Invasión musulmá: Roncesvalles e a formación do reino de Pamplona</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=5" title="Editar a sección: «Invasión musulmá: Roncesvalles e a formación do reino de Pamplona»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=5" title="Editar o código fonte da sección: Invasión musulmá: Roncesvalles e a formación do reino de Pamplona"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="detail principal"> <dl><dd><span><span><i>Véxase tamén</i><i>:</i> <a href="/w/index.php?title=Invasi%C3%B3n_musulm%C3%A1_da_Pen%C3%ADnsula_Ib%C3%A9rica_no_s%C3%A9culo_VIII&action=edit&redlink=1" class="new" title="Invasión musulmá da Península Ibérica no século VIII (a páxina aínda non existe)">Invasión musulmá da Península Ibérica no século VIII</a>.</span></span></dd></dl></div> <p>Durante o inverno do <a href="/wiki/713" title="713">713</a> os exércitos musulmáns alcanzaron o val medio do Ebro que se atopaba gobernado polo conde hispanovisigodo Casio quen elixiu someterse ao califa de Omeia e converterse ao islam dando orixe á estirpe dos <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a> a cambio de manter o seu poder na rexión. <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a> con todo foi finalmente ocupada tras opor resistencia no <a href="/wiki/718" title="718">718</a> e obrigada a pagar tributo aos gobernadores musulmáns que estableceron un protectorado. A derrota musulmá na <a href="/w/index.php?title=Batalla_de_Poitiers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batalla de Poitiers (a páxina aínda non existe)">batalla de Poitiers</a> en <a href="/wiki/732" title="732">732</a> fronte aos francos de <a href="/wiki/Carlos_Martel" title="Carlos Martel">Carlos Martel</a> debilitaron a posición musulmá pero o valín Uqba reconduciu a situación instalando unha gornición militar na cidade entre o <a href="/wiki/734" title="734">734</a> e o <a href="/wiki/741" title="741">741</a>(Bazán 2006:203). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="A_Marca_Hispánica_de_Carlomagno"><span id="A_Marca_Hisp.C3.A1nica_de_Carlomagno"></span>A Marca Hispánica de Carlomagno</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=6" title="Editar a sección: «A Marca Hispánica de Carlomagno»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=6" title="Editar o código fonte da sección: A Marca Hispánica de Carlomagno"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="detail principal"> <dl><dd><span><span><i>Artigo principal</i><i>:</i> <a href="/wiki/Marca_Hisp%C3%A1nica" title="Marca Hispánica">Marca Hispánica</a>.</span></span></dd></dl></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Marca_Hispanica_Longnon_806.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Marca_Hispanica_Longnon_806.png/250px-Marca_Hispanica_Longnon_806.png" decoding="async" width="250" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Marca_Hispanica_Longnon_806.png/375px-Marca_Hispanica_Longnon_806.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Marca_Hispanica_Longnon_806.png/500px-Marca_Hispanica_Longnon_806.png 2x" data-file-width="1448" data-file-height="1404" /></a><figcaption>Mapa mostrando todos os condados da <a href="/wiki/Marca_Hisp%C3%A1nica" title="Marca Hispánica">Marca Hispánica</a>, e <a href="/wiki/Vasconia" class="mw-redirect" title="Vasconia">Vasconia</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Mort_de_Roland.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mort_de_Roland.jpg/250px-Mort_de_Roland.jpg" decoding="async" width="250" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mort_de_Roland.jpg/375px-Mort_de_Roland.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mort_de_Roland.jpg/500px-Mort_de_Roland.jpg 2x" data-file-width="1716" data-file-height="1397" /></a><figcaption>Batalla de <a href="/wiki/Roncesvalles" class="mw-redirect" title="Roncesvalles">Roncesvalles</a> en 778. Morte de <a href="/wiki/Rold%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Roldán">Roldán</a>, nas Grandes Crónicas de <a href="/wiki/Francia" title="Francia">Francia</a>, ilustradas por <a href="/wiki/Jean_Fouquet" title="Jean Fouquet">Jean Fouquet</a>, Tours, cara a 1455-1460, BNF.</figcaption></figure> <p>A <b><a href="/wiki/Marca_Hisp%C3%A1nica" title="Marca Hispánica">Marca Hispánica</a></b> foi a fronteira político-militar do <a href="/wiki/Imperio_Carolinxio" title="Imperio Carolinxio">Imperio Carolinxio</a> ao sur dos Pireneos. Tras a conquista musulmá da <a href="/wiki/Pen%C3%ADnsula_Ib%C3%A9rica" title="Península Ibérica">Península Ibérica</a>, este territorio foi dominado mediante guarnicións militares establecidas en lugares como <a href="/wiki/Barcelona" title="Barcelona">Barcelona</a>, ou <a href="/wiki/Xirona" title="Xirona">Xirona</a>. A fins do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_VIII" title="Século VIII">século VIII</a>, os Carolinxios interviñeron no nordés peninsular co apoio da poboación autóctona das montañas. A dominación <a href="/w/index.php?title=Franco_(pobo)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Franco (pobo) (a páxina aínda non existe)">franca</a> fíxose efectiva tras a conquista de Xirona (<a href="/wiki/785" title="785">785</a>) e Barcelona (<a href="/wiki/801" title="801">801</a>). O territorio gañado aos musulmáns configurouse como a Marca Hispánica, integrada por condados dependentes dos monarcas Carolinxios. A marca hispánica ía de <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a> ata Barcelona. De todos eles, o que alcanzou maior protagonismo foi o <a href="/wiki/Condado_de_Barcelona" title="Condado de Barcelona">condado de Barcelona</a>. </p><p>Durante o século IX, designábanse globalmente, <b>Marca Hispánica</b> aos condados cataláns. Ao converterse en reinos os condados occidentais, aliados e en boas relacións cos estados veciños musulmáns, os <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a> do rico <a href="/wiki/Val_do_Ebro" title="Val do Ebro">Val do Ebro</a>, debido ao matrimonio de <a href="/w/index.php?title=Musa_ibn_Fort%C3%BAn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musa ibn Fortún (a páxina aínda non existe)">Musa ibn Fortún</a> con <a href="/wiki/Onneca_Fort%C3%BAnez" title="Onneca Fortúnez">Onneca</a>. Casada anteriormente co vascón Íñigo Jiménez e nai de <a href="/w/index.php?title=%C3%8D%C3%B1igo_%C3%8D%C3%B1iguez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Íñigo Íñiguez (a páxina aínda non existe)">Íñigo Íñiguez</a>, que máis tarde sería o primeiro rei de <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a>. Este matrimonio tivo lugar cara ao ano 784. </p><p><a href="/wiki/Carlomagno" title="Carlomagno">Carlomagno</a> aproveitando a rebelión do gobernador de <a href="/wiki/Zaragoza" title="Zaragoza">Zaragoza</a> para intervir na Península, atravesou cun exército franco o territorio vascón e destruíu as defensas de Pamplona no seu avance cara a Zaragoza, onde á súa chegada o cambio das alianzas dos sublevados obrígolle a retirarse. O interese de Carlomagno nos asuntos <a href="/wiki/Al-%C3%81ndalus" class="mw-redirect" title="Al-Ándalus">hispánicos</a> moveulle a apoiar unha rebelión no <a href="/w/index.php?title=Vilayato&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vilayato (a páxina aínda non existe)">Vilayato</a> da <a href="/w/index.php?title=Marca_Superior&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marca Superior (a páxina aínda non existe)">Marca Superior</a> de <a href="/wiki/Al-%C3%81ndalus" class="mw-redirect" title="Al-Ándalus">al-Ándalus</a> de <a href="/w/index.php?title=Sulayman_ben_al-Arab%C3%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulayman ben al-Arabí (a páxina aínda non existe)">Sulaymán al-Arabi</a>, que pretendía alzarse a emir de <a href="/wiki/Emirato_de_C%C3%B3rdoba" title="Emirato de Córdoba">Córdoba</a> co apoio dos francos, a cambio de entregar ao emperador franco a praza de <a href="/w/index.php?title=Saraqusta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saraqusta (a páxina aínda non existe)">Saraqusta</a>. Carlomagno chegou no ano 778 ás portas da cidade. Con todo, unha vez alí, o <a href="/wiki/Val%C3%ADn" class="mw-disambig" title="Valín">valín</a> de <a href="/wiki/Zaragoza" title="Zaragoza">Zaragoza</a>, Husayn negouse a franquearlle a entrada ao exército carolinxio. Debido á complexidade que suporía un longo asedio a unha praza tan fortificada, cun exército tan afastado do seu centro loxístico, desistiu. O 15 de agosto de 778, camiño de volta ao seu reino polo paso de <a href="/wiki/Roncesvalles" class="mw-redirect" title="Roncesvalles">Roncesvalles</a>, entre o cerro de Ibañeta e o val de Valcarlos, Carlomagno co máis poderoso exército do século VIII. Tras reducir a ruínas a capital dos vascóns, <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a>, aliados dos <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a>. Sufriu unha contundente emboscada por partidas de nativos vascones, probablemente instigados polos fieis aos fillos de <a href="/w/index.php?title=Sulayman_ben_al-Arab%C3%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulayman ben al-Arabí (a páxina aínda non existe)">Sulayman</a>, <a href="/w/index.php?title=Aysun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aysun (a páxina aínda non existe)">Aysun</a> e <a href="/w/index.php?title=Matruh_ben_Sulayman_al-Arab%C3%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Matruh ben Sulayman al-Arabí (a páxina aínda non existe)">Matruh ben Sulayman al-Arabí</a>. Que provocaron un mancar xeral á retagarda do seu exército, mandada polo seu sobriño <a href="/wiki/Rold%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Roldán">Roldán</a>, a base de lanzarlles rocas e dardos. <i><a href="/wiki/O_Cantar_de_Rold%C3%A1n" class="mw-redirect" title="O Cantar de Roldán">O Cantar de Roldán</a></i> inmortalizou o evento. A independencia dos condados occidentais respecto do rei <a href="/wiki/Carlomagno" title="Carlomagno">Carlomagno</a> decidiuse no fracaso da toma de <a href="/w/index.php?title=Taifa_de_Saraqusta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taifa de Saraqusta (a páxina aínda non existe)">Saraqusta</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="O_reino_de_Pamplona">O reino de Pamplona</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=7" title="Editar a sección: «O reino de Pamplona»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=7" title="Editar o código fonte da sección: O reino de Pamplona"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Ver artigo principal <a href="/wiki/Reino_de_Pamplona" title="Reino de Pamplona">Reino de Pamplona</a></i> </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg/100px-%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg" decoding="async" width="100" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg/150px-%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg/200px-%C3%8D%C3%B1igo_Arista_de_Pamplona_01.jpg 2x" data-file-width="525" data-file-height="1580" /></a><figcaption>Estatua de Iñigo Aresta na Praza de Oriente de <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid</a> (obra de <a href="/w/index.php?title=Jos%C3%A9_O%C3%B1ate&action=edit&redlink=1" class="new" title="José Oñate (a páxina aínda non existe)">J. Oñate</a>, 1750-53).</figcaption></figure> <p>O <b>Reino de Pamplona</b> é a denominación empregada por algúns historiadores, de acordo aos <i>Anais dos Reis Francos</i> <i>Annales Regni Francorum</i> nos que se diferencian o pobo dos <i>navarri</i> do dos <i>pampiloneneses</i> (Collins 1985:166) para referirse ao que foi durante a <a href="/wiki/Alta_Idade_Media" title="Alta Idade Media">Alta Idade Media</a> a entidade política xurdida contorna á <i>civites</i> de <i><a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pompaelo</a></i>, a que fora a principal cidade en territorio dos vascóns durante a época da <a href="/wiki/Roma_Antiga" class="mw-redirect" title="Roma Antiga">Antiga Roma</a> na rexión dos <a href="/wiki/Pireneos" title="Pireneos">Pireneos occidentais</a>, e ao liderado da figura de <a href="/w/index.php?title=%C3%8D%C3%B1igo_Aresta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Íñigo Aresta (a páxina aínda non existe)">Íñigo Aresta</a> quen fundou a dinastía real e a entidade no <a href="/wiki/824" title="824">824</a>(Collins 1985:166), co apoio dos seus aliados da familia dos <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a>, señores de <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a>, e do bispado de Pamplona. Non existe un consenso entre os especialistas para discernir o número preciso de monarcas e a duración dos seus mandatos, como tampouco sobre a extensión do seu territorio e influencia. </p><p>A dinastía dos Íñiguez terminou con <a href="/w/index.php?title=Fort%C3%BAn_Garc%C3%A9s&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fortún Garcés (a páxina aínda non existe)">Fortún Garcés</a> quen segundo a tradición, que o coñece como Fortún o Monxe, abdicou e retirouse ao mosteiro de <a href="/w/index.php?title=Leire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leire (a páxina aínda non existe)">Leire</a>, sendo substituída pola dos Jiménez no <a href="/wiki/905" title="905">905</a> que comezou con <a href="/wiki/Sancho_Garc%C3%A9s_I_de_Navarra" class="mw-redirect" title="Sancho Garcés I de Navarra">Sancho Garcés I</a> (905-925) cuxo reino é coñecido como <i>Reino de Pamplona ou Navarra</i>(Collins 1985:190). </p><p><a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a> foi durante moito tempo a cidade máis importante e rica en territorio cristián, numerosos intentos por facer dela a súa capital foron feitos por pequenos grupos montañeses de cristiáns e máis tarde polos territorios próximos. Ademais de contar cunha poboación numerosa e estable por atoparse no val rico e fértil do <a href="/wiki/R%C3%ADo_Arga" title="Río Arga">río Arga</a>, era un lugar de reunión e intercambio entre as rutas do mundo <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islámico</a> ao sur e a <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a> <a href="/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo">cristiá</a> ao norte, polos pasos pirenaicos vascos e os portos costeiros do <a href="/wiki/Mar_Cant%C3%A1brico" title="Mar Cantábrico">Mar Cantábrico</a> e as rutas de leste para oeste que seguian tamén os <a href="/wiki/Peregrino" title="Peregrino">peregrinos</a> cristiáns do <a href="/wiki/Cami%C3%B1o_de_Santiago" title="Camiño de Santiago">Camiño de Santiago</a> cara ao <a href="/wiki/Reino_de_Galiza" class="mw-redirect" title="Reino de Galiza">reino de Galiza</a>, que atravesaba os condados <a href="/wiki/Franco" class="mw-redirect" title="Franco">francos</a> do <a href="/wiki/Imperio_Carolinxio" title="Imperio Carolinxio">Imperio Carolinxio</a> nas actuais <a href="/wiki/Navarra" title="Navarra">Navarra</a>, <a href="/wiki/Arag%C3%B3n" title="Aragón">Aragón</a> e <a href="/wiki/Catalu%C3%B1a" title="Cataluña">Cataluña</a> desde a costa mediterránea condal, e máis aló, a través dos portos <a href="/wiki/Mediterr%C3%A1neo" class="mw-redirect" title="Mediterráneo">mediterráneos</a>. A súa neutralidade e boas relacións cos belicosos veciños, a fama de prosperidade e riqueza: comercio e intercambio de artesanías en coiro, instrumentos musicais, libros e armas, materias primas: marfil, pedras preciosas, panos, aceite, seda, la, ouro, especias... chegou até os <a href="/wiki/Viquingo" title="Viquingo">viquingos</a>. </p><p>A constante ameaza que sobre as terras vascoas se exercía desde ambas as vertentes dos pireneos favoreceu o surximento de dúas faccións líderes entre a aristocracia vascoa, os <b>Íñigo</b> apoiados nos musulmáns por parentesco cos <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a>, e os <b>Velasco</b> apoiados polos francos carolingios. Cando no <a href="/wiki/799" title="799">799</a> é asasinado por partidarios carolinxios o gobernador de Pamplona <a href="/w/index.php?title=Mutarrif_Ibn_Musa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mutarrif Ibn Musa (a páxina aínda non existe)">Mutarrif Ibn Musa</a>, os Iñigo recorreron á familia <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasi</a> para retomar o control da cidade. Con todo, no <a href="/wiki/812" title="812">812</a> o emir <a href="/w/index.php?title=Al_Hakam_I&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al Hakam I (a páxina aínda non existe)">Al Hakam I</a> e <a href="/wiki/Ludovico_P%C3%ADo" class="mw-redirect" title="Ludovico Pío">Ludovico Pío</a> acordaron unha tregua pola que os carolinxios tomaban o control de Pamplona, delegando o goberno en <a href="/w/index.php?title=Velasco_ao_Gasalq%C3%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Velasco ao Gasalqí (a páxina aínda non existe)">Velasco ao Gasalqí</a>. Ao termo da tregua, Al Hakam retomou as hostilidades cos francos e logrou recuperar Pamplona no <a href="/wiki/816" title="816">816</a> a cuxo control os francos renunciaron en diante. <a href="/w/index.php?title=%C3%8D%C3%B1igo_Aresta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Íñigo Aresta (a páxina aínda non existe)">Íñigo Aresta</a>, tamén chamado, Eneko Arizta, sería designado primeiro rei de Pamplona ata o <a href="/wiki/851" title="851">851</a>. </p><p>A primeira dinastía navarra (os Aresta) será substituída tras tres reinados e nun episodio aínda misterioso pola <b>dinastía Ximena</b>, que ampliaría o soar do reino coa incorporación das terras rioxanas e a Zona Media navarra, baixo a cal Navarra alcanzará a maior extensión territorial a costa do <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a> e dos señoríos cristiáns veciños. </p><p>A costa mediterránea, callada desde antigo de torres de vixía contra a <a href="/wiki/Pirater%C3%ADa#Os_corsarios_berberiscos" title="Piratería">piratería berberisca</a>, ao berro de "Mouros na Costa" ve no <a href="/wiki/858" title="858">858</a> aos normandos que soben polo <a href="/wiki/Ebro" class="mw-redirect" title="Ebro">Ebro</a> desde Tortosa, remóntano ata o reino de Navarra, deixando atrás as inexpugnables cidades de Zaragoza e <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a>. Soben logo polo seu afluente, o río <a href="/wiki/R%C3%ADo_Arag%C3%B3n" title="Río Aragón">Aragón</a> ata atoparse co río <a href="/wiki/Arga" class="mw-redirect" title="Arga">Arga</a>, o cal tamén remontan, chegan ata <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a> e saquéana, raptando ao rei navarro. No 859 os viquingos chegan a <a href="/wiki/Pamplona" title="Pamplona">Pamplona</a> e secuestran ao novo rei <a href="/w/index.php?title=Garc%C3%ADa_%C3%8D%C3%B1iguez_de_Pamplona&action=edit&redlink=1" class="new" title="García Íñiguez de Pamplona (a páxina aínda non existe)">García I Iñíguez</a>. Só tras pagar un custoso rescate o rei volve a Pamplona, pero a partir de entón a vella alianza entre os Aresta e os Banu Qasi rompeuse e García I será aliado do <a href="/wiki/Reino_de_Galicia" title="Reino de Galicia">reino de Galicia</a>. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg/450px-Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg" decoding="async" width="450" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg/675px-Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg/900px-Castillo_de_Clavijo_-_La_Rioja.jpg 2x" data-file-width="958" data-file-height="352" /></a><figcaption>Castelo de <a href="/w/index.php?title=Clavijo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Clavijo (a páxina aínda non existe)">Clavijo</a>, na <a href="/wiki/A_Rioxa" title="A Rioxa">Rioxa</a>. A <a href="/wiki/Batalla_de_Clavijo" title="Batalla de Clavijo">Batalla de Clavijo</a>, produciríase no denominado <i>Campo da Matanza</i>, nas súas proximidades.</figcaption></figure><p>. </p><p>Debido aos problemas internos de cordobeses e ao cambio de actitude dos navarros, o único inimigo de Ordoño I vai ser o caudillo dos <a href="/wiki/Banu_Qasi" title="Banu Qasi">Banu Qasí</a>, <a href="/w/index.php?title=Musa_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musa II (a páxina aínda non existe)">Musà ben Musà</a>, quen se titulaba <i>terceiro rei de España</i>. En continua rebelión contra Córdoba, trata de asegurar o <a href="/wiki/Val_do_Ebro" title="Val do Ebro">val do Ebro</a> ao seu paso por <a href="/wiki/A_Rioxa" title="A Rioxa">a Rioxa</a>. Musa, no 855 vai realizar unha dura <i>razzia</i> contra <a href="/wiki/%C3%81lava" class="mw-redirect" title="Álava">Álava</a> e al-Qilá e tras ela preocúpase de restaurar e fortalecer a gornición militar de <a href="/wiki/Albelda" title="Albelda">Albelda</a>. Vendo a ameaza que esta fortaleza supón sobre os dominios orientais do <a href="/wiki/Reino_de_Galicia" title="Reino de Galicia">reino de Galicia</a>, <a href="/wiki/Ordo%C3%B1o_I_de_Oviedo" title="Ordoño I de Oviedo">Ordoño I</a> e os navarros lanzan unha ofensiva contra Albelda. Tras unha dura loita, Ordoño toma a fortaleza e arrásaa. Esta batalla dará lugar no <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XII" title="Século XII">século XII</a> á lendaria <a href="/wiki/Batalla_de_Clavijo" title="Batalla de Clavijo">batalla de Clavijo</a> que por moitos é considerada só unha lenda forxada polo arcebispo <a href="/w/index.php?title=Rodrigo_Jim%C3%A9nez_de_Rada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rodrigo Jiménez de Rada (a páxina aínda non existe)">Rodrigo Jiménez de Rada</a>. </p><p><a href="/w/index.php?title=Musa_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musa II (a páxina aínda non existe)">Musà II</a> seguirá pelexando contra navarros e cordobeses ata a súa morte no 862. Mentres tanto o seu fillo Lupp ou <a href="/w/index.php?title=Lope_ben_Mus%C3%A0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lope ben Musà (a páxina aínda non existe)">Lope ben Musà</a>, gobernador de Toledo, declararase vasalo de Ordoño I. A navarra de orixe <a href="/wiki/Vasc%C3%B3ns" title="Vascóns">vascón</a>, <a href="/w/index.php?title=Subh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Subh (a páxina aínda non existe)">Subh</a>, <b>Subh umm Walad</b>, nai do terceiro Califa de Córdoba, <a href="/w/index.php?title=Hixem_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hixem II (a páxina aínda non existe)">Hixem II</a>, e unha das mulleres máis influentes da época islámica, naceu probablemente na década de 940 e morreu cara a 999. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="O_navarroaragonés"><span id="O_navarroaragon.C3.A9s"></span>O navarroaragonés</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=8" title="Editar a sección: «O navarroaragonés»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=8" title="Editar o código fonte da sección: O navarroaragonés"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>O <a href="/wiki/Navarroaragon%C3%A9s" title="Navarroaragonés">navarroaragonés</a>, unha <a href="/wiki/Linguas_romances" class="mw-redirect" title="Linguas romances">lingua romance</a>, anterior ao castelán, falada no val do <a href="/wiki/R%C3%ADo_Ebro" title="Río Ebro">río Ebro</a> durante a <a href="/wiki/Idade_media" class="mw-redirect" title="Idade media">Idade Media</a>, con redutos actuais no <a href="/wiki/Pireneo" class="mw-redirect" title="Pireneo">Pireneo</a> aragonés, coñecidos como <a href="/wiki/Aragon%C3%A9s" class="mw-redirect" title="Aragonés">aragonés</a> e préstamos no castelán da <a href="/wiki/A_Rioxa" title="A Rioxa">Rioxa</a>, <a href="/w/index.php?title=Ribeira_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ribeira de Navarra (a páxina aínda non existe)">Ribeira de Navarra</a> e <a href="/wiki/Arag%C3%B3n" title="Aragón">Aragón</a>, con diferentes gradacións. Ten a súa orixe no <a href="/wiki/Lat%C3%ADn_vulgar" title="Latín vulgar">dialecto latino</a>, durante o Reino de Pamplona, sobre un acusado <a href="/w/index.php?title=Substrato_vasco_en_linguas_romances&action=edit&redlink=1" class="new" title="Substrato vasco en linguas romances (a páxina aínda non existe)">substrato</a> <a href="/wiki/Vasc%C3%B3ns" title="Vascóns">vascón</a>. A lingua recibe, no seu período medieval, a denominación entre os lingüistas de "navarroaragonés", pola inicial dependencia aragonesa do Reino de Navarra. </p><p>A chamada "<a href="/wiki/Reconquista" title="Reconquista">Reconquista</a>", ou expansión do Reino de Navarra sobre terras musulmás e cristiás, coa consecuente repoboación con cristiáns do Reino de Navarra, levaría consigo o idioma por todo o territorio conquistado. A anexión polo Reino de Navarra dos <a href="/wiki/Condado_de_Arag%C3%B3n" title="Condado de Aragón">condados aragoneses</a> supuxo unha importante influencia da lingua navarroaragonesa sobre os territorios posteriores da <a href="/wiki/Coroa_de_Arag%C3%B3n" title="Coroa de Aragón">Coroa de Aragón</a> e no <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>. </p><p>A primeira constancia escrita da lingua está nas <a href="/w/index.php?title=Glosas_Emilianenses&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glosas Emilianenses (a páxina aínda non existe)">Glosas Emilianenses</a>, no <a href="/w/index.php?title=Mosteiro_de_San_Mill%C3%A1n_da_Cogolla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mosteiro de San Millán da Cogolla (a páxina aínda non existe)">Mosteiro de San Millán da Cogolla</a>. Ver <a href="/w/index.php?title=Substrato_vasco_en_linguas_romances&action=edit&redlink=1" class="new" title="Substrato vasco en linguas romances (a páxina aínda non existe)">Substrato vasco en linguas romances</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="A_expansión_de_Sancho_III_o_Maior"><span id="A_expansi.C3.B3n_de_Sancho_III_o_Maior"></span>A expansión de Sancho III o Maior</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=9" title="Editar a sección: «A expansión de Sancho III o Maior»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=9" title="Editar o código fonte da sección: A expansión de Sancho III o Maior"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>O apoxeo producirase con <a href="/w/index.php?title=Sancho_Garc%C3%A9s_III_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho Garcés III de Navarra (a páxina aínda non existe)">Sancho III o Maior</a>. Ascendeu ao trono entre o ano 1000 e o 1004, herdando o reino de Navarra e o <a href="/wiki/Condado_de_Arag%C3%B3n" title="Condado de Aragón">condado de Aragón</a>, baixo a titoría dun consello de rexencia integrado polos bispos e a súa nai, e incorporando extensos territorios aos seus dominios, como o <a href="/wiki/Condado_de_Castela" title="Condado de Castela">condado de Castela</a> ademais do soar tradicional do reino (Pamplona e <a href="/wiki/N%C3%A1jera" title="Nájera">Nájera</a>). A unión dinástica con Aragón deuse en dous períodos: do ano 1000 ao 1035 e do ano 1076 ao 1134. </p><p>Baixo o seu mandato o reino cristián de Nájera-Pamplona alcanza a súa maior extensión territorial, abarcando case todo o terzo norte peninsular, desde <a href="/wiki/Astorga" title="Astorga">Astorga</a> até <a href="/wiki/Ribagorza" title="Ribagorza">Ribagorza</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span>[</span>3<span>]</span></a></sup> na reorganización do reino, crese que creou o <a href="/w/index.php?title=Vizcondado_de_Labort&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vizcondado de Labort (a páxina aínda non existe)">vizcondado de Labort</a>, entre <a href="/wiki/1021" title="1021">1021</a> e <a href="/wiki/1023" title="1023">1023</a>, con residencia do vizconde en <a href="/wiki/Baiona,_Francia" title="Baiona, Francia">Baiona</a> e o de <a href="/w/index.php?title=Bazt%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baztán (a páxina aínda non existe)">Baztán</a> cara a <a href="/wiki/1025" title="1025">1025</a>. Á morte do duque <a href="/w/index.php?title=Sancho_Guillermo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho Guillermo (a páxina aínda non existe)">Sancho Guillermo</a>, duque de <a href="/wiki/Gascu%C3%B1a" title="Gascuña">Gascuña</a>, o día <a href="/wiki/4_de_outubro" title="4 de outubro">4 de outubro</a> de <a href="/wiki/1032" title="1032">1032</a>, tratou de estender a súa autoridade sobre a antiga <a href="/wiki/Vasconia" class="mw-redirect" title="Vasconia">Vasconia</a> ultrapirenaica comprendida entre o <a href="/wiki/Pireneos" title="Pireneos">Pireneo</a> e o <a href="/wiki/Garona" class="mw-redirect" title="Garona">Garona</a>, aínda que non o conseguiu, ao herdar o ducado Eudes.<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6856698">.mw-parser-output .flexquote{display:flex;flex-direction:column;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border-left:3px solid var(--border-color-subtle,#c8ccd1);font-size:90%;margin:1em 4em;padding:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.quote{width:100%}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.separator{border-left:1px solid var(--border-color-subtle,#c8ccd1);border-top:1px solid var(--border-color-subtle,#c8ccd1);margin:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.cite{text-align:right}@media all and (max-width:600px){.mw-parser-output .flexquote>.flex{flex-direction:column}}</style> </p> <blockquote class="flexquote"> <div class="flex"> <div class="quote">Polo Norte, a fronteira do reino pamplonés está clara, os Pireneos (caso de terse estendido a autoridade dos reis navarros até o Baztán, o que é o máis probable, pero que non se pode acreditar ata o 1066), e non se modificou. Non é certo, a pesar de todas as veces que se dixo, que Sancho III lograse o dominio de Gascuña (a única Vasconia de entón, é dicir, o territorio entre os Pireneos e o Garona, no que a poboación que podemos considerar vasca pola súa lingua só era unha minoría). O rei navarro unicamente pretendeu suceder en 1032 ao duque de Gascuña Sancho Guillermo, morto sen descendencia, o que bastou para que nalgúns documentos cíteselle reinando en Gascuña. Pero a verdade é que a herdanza recaeu en Eudes</div> </div> </blockquote> <p>Tiña a súa residencia en <a href="/wiki/N%C3%A1jera" title="Nájera">Nájera</a>, estendendo as súas relacións máis aló dos <a href="/wiki/Pireneos" title="Pireneos">Pireneos</a>, co <a href="/w/index.php?title=Ducado_de_Gascu%C3%B1a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ducado de Gascuña (a páxina aínda non existe)">ducado de Gascuña</a>, e aceptando as novas correntes políticas, relixiosas e intelectuais. </p><p>O seu reinado coincidiu coa crise do mundo <a href="/wiki/Califa" title="Califa">califal</a>, iniciado á morte de <a href="/wiki/Almanzor" title="Almanzor">Almanzor</a> e terminado co principio dos <a href="/wiki/Taifa" title="Taifa">Reino de Taifas</a>. Pretendeu a unificación dos estados cristiáns, ben por vínculos de <a href="/w/index.php?title=Vasalo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vasalo (a páxina aínda non existe)">vasalaxe</a> ou baixo o seu propio mando. </p><p>En <a href="/wiki/1016" title="1016">1016</a> fixou as fronteiras entre Navarra e o <a href="/wiki/Condado_de_Castela" title="Condado de Castela">Condado de Castela</a>, e iniciou un período de relacións cordiais entre ambos os Estados, facilitadas polo seu matrimonio con Munia, tamén coñecida como <a href="/wiki/Muniadona_de_Castela" class="mw-redirect" title="Muniadona de Castela">Muniadona</a>, filla do <a href="/wiki/Conde" title="Conde">conde</a> castelán <a href="/w/index.php?title=Sancho_Garc%C3%ADa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho García (a páxina aínda non existe)">Sancho García</a>. Deste matrimonio naceron Fernando (<a href="/wiki/Fernando_I_de_Castela" class="mw-redirect" title="Fernando I de Castela">Fernando I de Castela</a>), Gonzalo (Conde de Sobrarbe e Ribagorza) e as fillas Maior e Jimena, raíña de <a href="/wiki/Reino_de_Le%C3%B3n" title="Reino de León">León</a> ao casar con <a href="/w/index.php?title=Bermudo_III_de_Le%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bermudo III de León (a páxina aínda non existe)">Bermudo III</a>. </p><p>Aproveitou as dificultades internas de Sobrarbe-Ribagorza para facer valer os seus intereses como descendente de <a href="/w/index.php?title=Dadildis_do_Pallars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dadildis do Pallars (a páxina aínda non existe)">Dadildis do Pallars</a> e apoderarse do <a href="/w/index.php?title=Condado_de_Pallars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Condado de Pallars (a páxina aínda non existe)">condado</a> (<a href="/wiki/1016" title="1016">1016</a>-<a href="/wiki/1019" title="1019">1019</a>). </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Europe-south-west-kingdoms1064.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Europe-south-west-kingdoms1064.png/300px-Europe-south-west-kingdoms1064.png" decoding="async" width="300" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Europe-south-west-kingdoms1064.png/450px-Europe-south-west-kingdoms1064.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Europe-south-west-kingdoms1064.png/600px-Europe-south-west-kingdoms1064.png 2x" data-file-width="763" data-file-height="652" /></a><figcaption>A Península Ibérica entre o <a href="/wiki/1076" title="1076">1076</a> e o 1080. No norte o reino de Navarra en cor morada.</figcaption></figure> <p>Foi encargado da tutela do conde <a href="/wiki/Garc%C3%ADa_S%C3%A1nchez_de_Castela" title="García Sánchez de Castela">García de Castela</a>. <a href="/wiki/Afonso_V_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Afonso V de León">Afonso V de León</a> aproveitou esta situación para apoderarse das terras altas situadas entre o <a href="/wiki/R%C3%ADo_Cea,_r%C3%ADo_Esla" title="Río Cea, río Esla">río Cea</a> e o <a href="/wiki/R%C3%ADo_Pisuerga" title="Río Pisuerga">Pisuerga</a>. Sancho III opúxose á expansión <a href="/wiki/Reino_de_Galiza" class="mw-redirect" title="Reino de Galiza">galaica</a> e pactou o matrimonio entre García de Castela e <a href="/wiki/Sancha_de_Le%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Sancha de León">Sancha de León</a>. Á morte de Sancho III o Maior, hérdalle o seu primoxénito con obrigación do resto de irmáns de renderlle vasalaxe, pero estes non respectan a vontade testamentaria do monarca e finalmente divídese o reino entre os seus fillos, nacendo así os reinos de <a href="/wiki/Reino_de_Arag%C3%B3n" title="Reino de Aragón">Aragón</a>, <a href="/wiki/Reino_de_Castela" title="Reino de Castela">Castela</a> e Navarra. </p><p>Durante o reinado de <a href="/wiki/Garc%C3%ADa_S%C3%A1nchez_III_de_Navarra" class="mw-redirect" title="García Sánchez III de Navarra">García Sánchez III</a> (<a href="/wiki/1035" title="1035">1035</a> - <a href="/wiki/Serra_de_Atapuerca" title="Serra de Atapuerca">Atapuerca</a>, <a href="/wiki/15_de_setembro" title="15 de setembro">15 de setembro</a> de <a href="/wiki/1054" title="1054">1054</a>) alcumado "<i>o de Nájera</i>", e o seu fillo Sancho Garcés, Navarra sepárase dos reinos veciños. </p><p>En 1076, tras o asasinato de <a href="/w/index.php?title=Sancho_Garc%C3%A9s_IV_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho Garcés IV de Navarra (a páxina aínda non existe)">Sancho IV, o de Peñalén</a> (botado a un precipicio en <a href="/w/index.php?title=Funes,_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Funes, Navarra (a páxina aínda non existe)">Funes</a>) Navarra e Aragón seguen novamente xuntos baixo o reinado de <a href="/w/index.php?title=Pedro_I_de_Arag%C3%B3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pedro I de Aragón (a páxina aínda non existe)">Pedro I</a> e logo o do seu irmán, o rei emperador Afonso, sendo neste período cando se consuma a toma de <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a> e o seu distrito. Tras a morte sen descendencia de <a href="/wiki/Afonso_I_de_Arag%C3%B3n" title="Afonso I de Aragón">Afonso I o Batallador</a> (<a href="/wiki/1134" title="1134">1134</a>), sucédelle <a href="/w/index.php?title=Garc%C3%ADa_Ram%C3%ADrez_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="García Ramírez de Navarra (a páxina aínda non existe)">García Ramírez de Navarra</a>. Nin aragoneses nin navarros respectaron o testamento do seu rei emperador Afonso, que deixaba os reinos á <a href="/w/index.php?title=Orde_do_Amorne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orde do Amorne (a páxina aínda non existe)">orde do Amorne</a> e a outras ordes militares e cada reino escolle un rei diferente. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="O_reino_de_Navarra">O reino de Navarra</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=10" title="Editar a sección: «O reino de Navarra»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=10" title="Editar o código fonte da sección: O reino de Navarra"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="detail principal"> <dl><dd><span><span><i>Véxase tamén</i><i>:</i> <a href="/wiki/Conquista_de_Navarra" title="Conquista de Navarra">Conquista de Navarra</a> e <a href="/wiki/Guerra_civil_de_Navarra" title="Guerra civil de Navarra">Guerra civil de Navarra</a>.</span></span></dd></dl></div> <p>Ao separarse de Aragón, Navarra convértese nun reino sen posibilidade de expansión, ao non ter fronteira cos territorios musulmáns e atoparse encaixonado entre os agora moito máis poderosos <a href="/wiki/Reino_de_Castela" title="Reino de Castela">Castela</a> e <a href="/wiki/Reino_de_Arag%C3%B3n" title="Reino de Aragón">Aragón</a>. </p><p>O expansionismo castelán e aragonés fixo minguar o territorio navarro. A determinación de repartilo, consta en varios <a href="/w/index.php?title=Tratados_internacionais&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tratados internacionais (a páxina aínda non existe)">tratados</a> realizados polos devanditos reinos no <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XII" title="Século XII">século XII</a>. Os reis destes dous reinos asinaron en <a href="/wiki/1198" title="1198">1198</a> un tratado para repartirense o reino de Navarra, co <a href="/wiki/R%C3%ADo_Arga" title="Río Arga">río Arga</a> (que cruza Navarra de norte a sur) como fronteira entre ambos os reinos<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span>[</span>4<span>]</span></a></sup>. Así cara a <a href="/wiki/1200" title="1200">1200</a> e a pesar dun labor repoboadora da zona (fundación de Vitoria e San Sebastián), Castela, apoiada na baixa nobreza, consegue o apoio de faccións autóctonas no <a href="/wiki/Duranguesado" title="Duranguesado">Duranguesado</a>, e logo en <a href="/wiki/%C3%81lava" class="mw-redirect" title="Álava">Álava</a>, logo de cercar <a href="/wiki/Vitoria" title="Vitoria">Vitoria</a> durante nove meses. E para rematar <a href="/wiki/Guip%C3%BAscoa" title="Guipúscoa">Guipúscoa</a> mediante negociación, aínda que logo de entrar o exército castelán no seu territorio. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:AntsoVIIArrano.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/AntsoVIIArrano.JPG/220px-AntsoVIIArrano.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/AntsoVIIArrano.JPG/330px-AntsoVIIArrano.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/AntsoVIIArrano.JPG/440px-AntsoVIIArrano.JPG 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption>Selo do rei de Navarra <a href="/w/index.php?title=Sancho_VII_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho VII de Navarra (a páxina aínda non existe)">Sancho VII o Forte</a></figcaption></figure> <p>O traballo dos monarcas do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XIII" title="Século XIII">século XIII</a>, tras a conquista parcial de Navarra, basearase na reconstrución e reorganización interior do reino e en facer fronte ás continuas apetencias de repartición entre os seus veciños. A pesar de todo participará en empresas como a <a href="/wiki/Batalla_das_Navas_de_Tolosa" title="Batalla das Navas de Tolosa">batalla das Navas de Tolosa</a> (1212), na que destacou o monarca navarro <a href="/w/index.php?title=Sancho_VII_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho VII de Navarra (a páxina aínda non existe)">Sancho VII o Forte</a> e onde segundo a lenda conseguiu as cadeas e a esmeralda que conformaron desde entón o símbolo da dinastía de Navarra, en substitución do seu emblema persoal chamado '<i><a href="/wiki/Arrano_beltza" title="Arrano beltza">Arrano beltza</a></i> (aguia negra). </p><p>A morte sen descendencia de <a href="/w/index.php?title=Sancho_VII&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sancho VII (a páxina aínda non existe)">Sancho VII</a> o Forte, a pesar de deixar un pacto de perfillamento con Xaime de Aragón, supón a entronización en Navarra durante case dous séculos de dinastías francesas (a de <a href="/w/index.php?title=Casa_de_Champa%C3%B1a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Casa de Champaña (a páxina aínda non existe)">Champaña</a>, a <a href="/wiki/Dinast%C3%ADa_dos_Capetos" title="Dinastía dos Capetos">Capeta</a> e a de <a href="/wiki/Casa_de_%C3%89vreux" title="Casa de Évreux">Évreux</a>), que tamén disporán de territorios en <a href="/wiki/Francia" title="Francia">Francia</a> e descoidarán en diverso grao o goberno do pequeno reino. </p> <div class="detail principal"> <dl><dd><span><span><i>Véxase tamén</i><i>:</i> <a href="/w/index.php?title=Casa_de_Champa%C3%B1a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Casa de Champaña (a páxina aínda non existe)">Casa de Champaña</a>, <a href="/wiki/Casa_dos_Capetos" class="mw-redirect" title="Casa dos Capetos">Casa dos Capetos</a> e <a href="/wiki/Casa_de_%C3%89vreux" title="Casa de Évreux">Casa de Évreux</a>.</span></span></dd></dl></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Bandera_Navarra.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Bandera_Navarra.png/220px-Bandera_Navarra.png" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Bandera_Navarra.png/330px-Bandera_Navarra.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Bandera_Navarra.png/440px-Bandera_Navarra.png 2x" data-file-width="1772" data-file-height="1181" /></a><figcaption>Estandarte dos reis de Navarra desde 1212</figcaption></figure> <p>Tras a instauración da Casa de <a href="/wiki/Trast%C3%A1mara" class="mw-redirect" title="Trastámara">Trastámara</a> en Aragón a mediados do século XV, a crise sociopolítica do reino foi paulatinamente polarizando ás forzas vivas de Navarra ao redor de dous bandos: os <a href="/wiki/Beamonteses" class="mw-redirect" title="Beamonteses">beamonteses</a> e os <a href="/wiki/Agramonteses" title="Agramonteses">agramonteses</a>. É este un conflito complexo con posicións e actitudes cambiantes que aparentemente é un conflito entre faccións nobiliarias, pero que parece tamén evidenciar algún tipo de enfrontamento socioeconómico montaña-ribeira, segundo uns autores. De todos os xeitos ambas as faccións tiñan unha distribución por toda Navarra<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span>[</span>5<span>]</span></a></sup>. Este enfrontamento levaría a unha cruenta <a href="/wiki/Guerra_civil_de_Navarra" title="Guerra civil de Navarra">guerra civil</a> en <a href="/wiki/1441" title="1441">1441</a>, cando <a href="/wiki/Xo%C3%A1n_II_de_Arag%C3%B3n" title="Xoán II de Aragón">Xoán II de Aragón</a> (rei consorte de Navarra) quedou para si o trono, en vez cedelo ao seu fillo <a href="/wiki/Carlos_de_Viana" title="Carlos de Viana">Carlos, Príncipe de Viana</a>, ao que lle correspondía. Carlos fora designado herdeiro do reino polo testamento da súa nai a raíña <a href="/wiki/Branca_I_de_Navarra" title="Branca I de Navarra">Branca</a>, aínda prescribindo devandito documento que non tomase posesión do reino sen o beneplácito do seu pai Xoán II. En <a href="/wiki/1452" title="1452">1452</a> o príncipe foi apresado na batalla de Aibar. </p><p>A guerra civil persistiu tras a morte de Carlos, Príncipe de Viana en <a href="/wiki/1461" title="1461">1461</a> e á de Xoán II en <a href="/wiki/1479" title="1479">1479</a>. Os beamonteses tiñan o apoio dos casteláns, mentres que os agramonteses tiveron primeiro dos aragoneses (por ser Xoán II rei de Aragón) e logo dos franceses. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="A_conquista_castelá-aragonesa"><span id="A_conquista_castel.C3.A1-aragonesa"></span>A conquista castelá-aragonesa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=11" title="Editar a sección: «A conquista castelá-aragonesa»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=11" title="Editar o código fonte da sección: A conquista castelá-aragonesa"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:EstandNavarra.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/EstandNavarra.png/230px-EstandNavarra.png" decoding="async" width="230" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/EstandNavarra.png/345px-EstandNavarra.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/EstandNavarra.png 2x" data-file-width="439" data-file-height="334" /></a><figcaption>Estandarte dos Reyes de Navarra desde 1212 (Versión antiga)</figcaption></figure> <div class="detail principal"> <dl><dd><span><span><i>Artigo principal</i><i>:</i> <a href="/wiki/Conquista_de_Navarra" title="Conquista de Navarra">Conquista de Navarra</a>.</span></span></dd></dl></div> <p>A finais do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XV" title="Século XV">século XV</a> o rei de Aragón <a href="/wiki/Fernando_o_Cat%C3%B3lico" class="mw-redirect" title="Fernando o Católico">Fernando o Católico</a> realizaba continuas inxerencias na <a href="/wiki/Guerra_civil_de_Navarra" title="Guerra civil de Navarra">guerra civil de Navarra</a> en apoio aos <a href="/wiki/Beaumonteses" title="Beaumonteses">Beaumonteses</a> e que nalgúns períodos supuxera unha auténtica ocupación militar. A principios do <a href="/wiki/S%C3%A9culo_XVI" title="Século XVI">século XVI</a> os baumonteses perderan a guerra civil e o seu líder fuxira ao exilio <a href="/wiki/Coroa_de_Castela" title="Coroa de Castela">Castelán</a>, onde faleceu. Desde alí o seu descendente apoiou ao rei castelán-aragonés no seu xa decidida invasión do reino de Navarra. Isto fixo que o rei de Navarra se víse obrigado a asinar o <a href="/w/index.php?title=Tratado_de_Blois_(1512)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tratado de Blois (1512) (a páxina aínda non existe)">Tratado de Blois</a>, polo cal conseguía apoio do <a href="/wiki/Reino_de_Francia" title="Reino de Francia">reino de Francia</a> ante unha posible agresión. Isto foi considerado por Castela e Aragón como unha belixerancia, xa que <a href="/wiki/Francisco_I_de_Francia" title="Francisco I de Francia">Francisco I de Francia</a> estaba enfrontado ao castelán-aragonés e ademais era declarado un monarca cismático no V <a href="/w/index.php?title=Concilio_de_Latr%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Concilio de Latrán (a páxina aínda non existe)">Concilio de Latrán</a> polo Papa <a href="/wiki/Xulio_II,_papa" title="Xulio II, papa">Xulio II</a>. </p><p><a href="/wiki/Fernando_o_Cat%C3%B3lico" class="mw-redirect" title="Fernando o Católico">Fernando o Católico</a>, que era medio irmán do falecido <a href="/w/index.php?title=Carlos_Pr%C3%ADncipe_de_Viana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carlos Príncipe de Viana (a páxina aínda non existe)">Carlos Príncipe de Viana</a> (fillo de <a href="/wiki/Xo%C3%A1n_II_de_Arag%C3%B3n" title="Xoán II de Aragón">Xoán II</a> e o seu segundo matrimonio con <a href="/wiki/Xoana_Enr%C3%ADquez" title="Xoana Enríquez">Xoana Enríquez</a>), iniciou a invasión o 10 de xullo coa toma de <a href="/wiki/Goizueta" title="Goizueta">Goizueta</a>, aínda que non se publicitou e oito días antes da firma do <a href="/w/index.php?title=Tratado_de_Blois_(1512)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tratado de Blois (1512) (a páxina aínda non existe)">Tratado de Blois</a>. O groso do exército de máis de 16.000 homes ben apertrechados e experimentados entrou en Navarra desde Álava o día 22 de xullo, ao mando de <a href="/w/index.php?title=Fadrique_%C3%81lvarez_de_Toledo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fadrique Álvarez de Toledo (a páxina aínda non existe)">Fadrique Álvarez de Toledo</a>, segundo <a href="/wiki/Duque_de_Alba" class="mw-redirect" title="Duque de Alba">duque de Alba</a> con apoiou do líder beaumontés o conde de Lerín e os seus homes. </p><p>O poderoso exército asentouse nos arredores de Pamplona (dominada polo bando beamontés), entón unha cidade de entre 6.000 e 10.000 habitante e mal fortificada, que asinou a rendición 25 de xullo. Noutros lugares de Navarra, a resistencia foi maior: <a href="/wiki/Lumbier" title="Lumbier">Lumbier</a> ata o 10 de agosto, <a href="/wiki/Estella" class="mw-redirect" title="Estella">Estella</a> ata agosto, <a href="/wiki/Roncal" class="mw-redirect" title="Roncal">Roncal</a> ata o 9 de setembro, do mesmo xeito que <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a>, que foi o maior bastión agramontés, onde para tomalo tiveron que vir forzas de Aragón<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span>[</span>6<span>]</span></a></sup>. Os reis navarros Xoán e Catarina refuxiáronse nos seus dominios do <a href="/w/index.php?title=Bearn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bearn (a páxina aínda non existe)">Bearn</a> desde onde organizaron a resistencia. </p><p>A conquista da Alta Navarra non finalizou aquí, xa que <a href="/w/index.php?title=Catarina_de_Foix&action=edit&redlink=1" class="new" title="Catarina de Foix (a páxina aínda non existe)">Catarina de Foix</a> e <a href="/w/index.php?title=Xo%C3%A1n_III_de_Albret&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xoán III de Albret (a páxina aínda non existe)">Xoán III de Albret</a>, e posteriormente <a href="/wiki/Henrique_II_de_Navarra" title="Henrique II de Navarra">Henrique II</a>, apoiados polos monarcas franceses, fixeron até tres intentos militares de recobrar o reino. </p><p>O primeiro realizárono ese mesmo ano, en novembro, cando un exército de navarros agramonteses, franceses e mercenarios penetraron no reino con 15.000 homes ao mando de Xoán de Albret e o xeneral <a href="/w/index.php?title=Jacques_de_la_Palice&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jacques de la Palice (a páxina aínda non existe)">La Palice</a>. Varias cidades do interior alzáronse, como <a href="/wiki/Estella" class="mw-redirect" title="Estella">Estella</a>, <a href="/w/index.php?title=C%C3%A1brega&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cábrega (a páxina aínda non existe)">Cábrega</a>, <a href="/wiki/Villamayor_de_Monjard%C3%ADn" title="Villamayor de Monjardín">Villamayor de Monjardín</a> e <a href="/wiki/Tafalla" title="Tafalla">Tafalla</a>, chegando a cercar Pamplona do 3 ao 30 de novembro. Ante a chegada de reforzos casteláns polo Perdón, realizouse un asalto precipitado o 27 de novembro de Pamplona, que fracasou. Debido á proximidade do inverno, as tropas franco-navarras iniciaron a retirada cara ao Baztán. No <a href="/w/index.php?title=Porto_de_Velate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Porto de Velate (a páxina aínda non existe)">porto de Velate</a>, a retagarda foi sorprendida por forzas castelás, nas que predominaban guipuscoanos <a href="/w/index.php?title=O%C3%B1acinos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oñacinos (a páxina aínda non existe)">oñacinos</a>, ao mando de López de Ayala, na que foi denominada <a href="/w/index.php?title=Batalla_de_Velate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batalla de Velate (a páxina aínda non existe)">batalla de Velate</a> coa derrota e perda de doce pezas de artillaría, e discútese se tamén se produciu a perda de máis de mil homes dos franco-navarros<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span>[</span>7<span>]</span></a></sup>. </p><p>A segunda tivo lugar en <a href="/wiki/1516" title="1516">1516</a>, aproveitando a morte de Fernando o Católico e a complicada sucesión castelá. O exército, ao mando do mariscal <a href="/w/index.php?title=Pedro_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pedro de Navarra (a páxina aínda non existe)">Pedro de Navarra</a>, mal abastecido e equipado, foi derrotado no <a href="/wiki/Roncal" class="mw-redirect" title="Roncal">Roncal</a> polo coronel Fernando de Villalba. O mariscal foi feito prisioneiro (morrería asasinado no <a href="/wiki/Castelo_de_Simancas" title="Castelo de Simancas">castelo de Simancas</a> en <a href="/wiki/1522" title="1522">1522</a>). Para evitar posteriores problemas, en cardeal Cisneros, rexente de Castela, ordenou a demolición de todas as fortalezas, exceptuando as estratéxicas e as pertencentes aos aliados beamonteses. </p><p>Sen éxito a vía militar, intentouse a diplomática. Así tiveron lugar dous encontros entre as partes, en Noyón (1516) e Montpellier (1519), que non tiveron ningún éxito, polo que os reis navarros, apoiados por Francia, realizaron un último intento bélico. </p><p>En <a href="/wiki/1521" title="1521">1521</a>, aproveitando a <a href="/wiki/Guerra_das_Comunidades_de_Castela" title="Guerra das Comunidades de Castela">guerra das comunidades</a> que arrasaba Castela, e reinando <a href="/wiki/Henrique_II_de_Navarra" title="Henrique II de Navarra">Henrique II</a>, que contaba co apoio incondicional do seu cuñado Francisco I de Francia, desexoso de debilitar custase o que custase a Carlos I, tivo lugar un alzamento xeneralizado en toda Navarra, incluíndo as cidades beamontesas, á vez que un exército navarro-gascón que veu polo norte, conseguiu reconquistar toda Navarra. Con todo, o ataque demorouse demasiado, non producíndose ata maio, cando en abril os comuneiros foran esmagados polas tropas reais. Ademais, no canto de consolidar a vitoria, o exército navarro-gascón quixo entrar en <a href="/wiki/Logro%C3%B1o" title="Logroño">Logroño</a>, o que fixo que o exército castelán se reorganizase con tres corpos de exército. As tropas fóronse retirando coa presión das tropas castelás nun número que triplicaba ás navarras. Houbo algún enfrontamento en <a href="/w/index.php?title=Ponte_a_Ra%C3%AD%C3%B1a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ponte a Raíña (a páxina aínda non existe)">Ponte a Raíña</a>, e tras cometer varios erros estratéxicos, finalmente enfrontáronse nunha cruenta <a href="/w/index.php?title=Batalla_de_No%C3%A1in&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batalla de Noáin (a páxina aínda non existe)">batalla de Noáin</a> (30 de xuño de 1521), nos arredores de Pamplona, onde non menos de 5.000 combatentes perderon a vida. Tras esta derrota, os restos do exército franco-navarro dispersáronse, aínda que cara a outubro algúns combatentes fixéronse fortes no <a href="/w/index.php?title=Castelo_de_Maya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Castelo de Maya (a páxina aínda non existe)">castelo de Maya</a> (val de <a href="/w/index.php?title=Bazt%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baztán (a páxina aínda non existe)">Baztán</a>), onde resistiron ata o 19 de xullo de <a href="/wiki/1522" title="1522">1522</a> e no <a href="/wiki/Asedio_da_fortaleza_de_Hondarribia" title="Asedio da fortaleza de Hondarribia">asedio da fortaleza de Hondarribia</a>, que resistiu ata marzo de <a href="/wiki/1524" title="1524">1524</a>. En decembro de 1523, Carlos I decretou un perdón para os sublevados, excluíndo a uns setenta membros da nobreza navarra. Para conseguir a caída de <a href="/wiki/Hondarribia" title="Hondarribia">Hondarribia</a>, o emperador decretou un novo perdón, incluíndo aos excluídos do anterior, a condición de que se lle prestase xuramento de fidelidade. Así terminaron os intentos tanto por recobrar a independencia da <a href="/wiki/Alta_Navarra" title="Alta Navarra">Alta Navarra</a>. A inestabilidade da ocupación na <a href="/wiki/Baixa_Navarra" title="Baixa Navarra">Baixa Navarra</a> fixo que Carlos I renunciase definitivamente a ela, retirándose definitivamente para 1530, onde o rei de Navarra Henrique II, mantivo a independencia do reino. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png/200px-Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png" decoding="async" width="200" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png/300px-Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png/400px-Escudo_de_Castilla_y_Navarra_en_Najera.png 2x" data-file-width="869" data-file-height="1129" /></a><figcaption>Escudo coas armas de Castela, León e Navarra-Borbón en <a href="/w/index.php?title=Mosteiro_de_Santa_Mar%C3%ADa_a_Real_de_N%C3%A1jera&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mosteiro de Santa María a Real de Nájera (a páxina aínda non existe)">Santa María a Real</a> de <a href="/wiki/N%C3%A1jera" title="Nájera">Nájera</a> (<a href="/wiki/A_Rioxa" title="A Rioxa">A Rioxa</a>).</figcaption></figure> <p>A pesar dos diversos intentos de reconquista, Fernando o Católico seguira traballando para consolidar a incorporación institucional de Navarra aos seus dominios. En <a href="/wiki/1513" title="1513">1513</a>, as <a href="/wiki/Cortes_de_Navarra" title="Cortes de Navarra">Cortes de Navarra</a>, convocadas en Pamplona polo <a href="/wiki/Vicerrei" title="Vicerrei">vicerrei</a> castelán e só coa asistencia de beamonteses, nomearon a <a href="/wiki/Fernando_o_Cat%C3%B3lico" class="mw-redirect" title="Fernando o Católico">Fernando o Católico</a> rei de Navarra. O 7 de xullo de <a href="/wiki/1515" title="1515">1515</a> as <a href="/w/index.php?title=Cortes_de_Castela&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cortes de Castela (a páxina aínda non existe)">Cortes de Castela</a> en Burgos, sen ningún navarro presente<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span>[</span>8<span>]</span></a></sup>, anexionan o Reino de Navarra ao de Castela. O novo rei comprometeuse a respectar os foros do reino. </p><p>Os reis posteriores continuaron xurando as leis propias navarras. Con todo, a partir do século XVIII, os foros comezarán a ser definitivamente atacados ata ser abolidos no século XIX. Como xustificación ideolóxica adicional, á parte do tratado de Blois (que foi a escusa que considerou a Navarra nun estado inimigo) Fernando o Católico tivo ao seu favor o feito de que o papa <a href="/wiki/Xulio_II" class="mw-redirect" title="Xulio II">Xulio II</a> excomungara aos reis de Navarra e desaposuinos do reino alegando conivencias da casa real navarra co protestantismo que se estaba estendendo polo sur de Francia e a súa alianza co monarca francés, declarado cismático. </p><p>En 1516, o <a href="/wiki/Cardeal_Cisneros" class="mw-redirect" title="Cardeal Cisneros">cardeal Cisneros</a> ordena eliminar todos os signos defensivos de Navarra, debido á imposibilidade de defender co exército castelán todos os castelos. Navarra chegou a ter máis dun centenar de castelos en todo o que foi o Reino de Navarra<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span>[</span>9<span>]</span></a></sup>. Moi poucos quedaron en pé, e estes só parcialmente, desmochados. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg/200px-Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg/300px-Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg/400px-Escudo_de_Carlos_I_en_Viana2.jpg 2x" data-file-width="674" data-file-height="900" /></a><figcaption>Escudo de <a href="/wiki/Carlos_V,_Sacro_Emperador_Romano-Xerm%C3%A1nico" title="Carlos V, Sacro Emperador Romano-Xermánico">Carlos I</a> na muralla de <a href="/wiki/Viana,_Navarra" title="Viana, Navarra">Viana</a>, coas armas españolas da Monarquía e as de Navarra en lugar preferente</figcaption></figure><p>Tras unha breve ocupación das inmediacións de <a href="/w/index.php?title=San_Juan_de_Pie_de_Puerto&action=edit&redlink=1" class="new" title="San Juan de Pie de Puerto (a páxina aínda non existe)">San Juan de Pie de Puerto</a> por parte das tropas do emperador <a href="/wiki/Carlos_I_de_Espa%C3%B1a" class="mw-redirect" title="Carlos I de España">Carlos V</a>, en <a href="/wiki/1528" title="1528">1528</a>, este decide abandonar <a href="/w/index.php?title=Ultrapuertos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ultrapuertos (a páxina aínda non existe)">Ultrapuertos</a> polo seu difícil defensa desde a península, e na Baixa Navarra continúa pola dinastía Albret-Foix que posteriormente chegaría a reinar en Francia a partir de <a href="/wiki/1620" title="1620">1620</a>. Tras a <a href="/wiki/Revoluci%C3%B3n_Francesa" title="Revolución Francesa">Revolución Francesa</a>, o Reino de Navarra foi disolto na <a href="/wiki/Rep%C3%BAblica_Francesa" class="mw-redirect" title="República Francesa">República Francesa</a>. </p><p>Desde ese momento a actual Navarra peninsular quedará integrada na Monarquía Hispánica, non presentando inestabilidade de calado e permanecendo leal a coróa castelá cando cara a <a href="/wiki/1640" title="1640">1640</a> o sistema territorial da monarquía dos Austrias entra en crise coa separación de <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a> e a revolta de Cataluña. A pesar de todo, e de xeito paulatino, conforme a rivalidade franco-española se traslada a outros ámbitos, Navarra converterase nun reino esquecido e cada vez máis marxinado dos focos de poder político e económico. </p><p>A dinastía <a href="/wiki/Habsburgo" class="mw-redirect" title="Habsburgo">Habsburgo</a> establecerá en Pamplona a figura dun vicerrei, permanecendo con grande actividade as cortes do reino. </p><p>Durante a <a href="/wiki/Guerra_de_Sucesi%C3%B3n_Espa%C3%B1ola" title="Guerra de Sucesión Española">Guerra de Sucesión Española</a>, Navarra (a pesar do fero sentimento antifránces do pobo) situarase a favor do duque de Anjou (futuro <a href="/wiki/Filipe_V_de_Espa%C3%B1a" title="Filipe V de España">Filipe V</a>) no canto de por o arquiduque Carlos de Austria (como o fixeron os reinos da <a href="/wiki/Coroa_de_Arag%C3%B3n" title="Coroa de Aragón">Coroa de Aragón</a>). É por iso polo que tanto <a href="/wiki/Tudela" title="Tudela">Tudela</a> como <a href="/wiki/Sang%C3%BCesa" title="Sangüesa">Sangüesa</a> foron ocupadas polas tropas austracistas. Á finalización do conflito, Navarra, do mesmo xeito que as provincias vascas, conservaron os seus foros fronte aos reinos da Coroa de Aragón, declarados traidores por Filipe V e desposuídos das súas prerrogativas forais polos <a href="/wiki/Decretos_de_Nueva_Planta" title="Decretos de Nueva Planta">Decretos de Nueva Planta</a>. </p><p>Loxicamente, a nova dinastía reinante mostrouse moito máis centralista e menos pactista que a Habsburgo e en diversas ocasións o réxime foral foi posto en dúbida desde o goberno da monarquía. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="A_provincia_de_Navarra">A provincia de Navarra</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=12" title="Editar a sección: «A provincia de Navarra»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=12" title="Editar o código fonte da sección: A provincia de Navarra"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="detail principal"> <dl><dd><span><span><i>Véxase tamén</i><i>:</i> <a href="/wiki/Carlismo" title="Carlismo">Carlismo</a> e <a href="/wiki/Lei_Paccionada_Navarra" title="Lei Paccionada Navarra">Lei Paccionada Navarra</a>.</span></span></dd></dl></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Ficheiro:Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_(portrait).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_%28portrait%29.jpg/200px-Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_%28portrait%29.jpg" decoding="async" width="200" height="257" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_%28portrait%29.jpg/300px-Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_%28portrait%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_%28portrait%29.jpg/400px-Tom%C3%A1s_Zumalac%C3%A1rregui_%28portrait%29.jpg 2x" data-file-width="464" data-file-height="596" /></a><figcaption><a href="/wiki/Tom%C3%A1s_de_Zumalac%C3%A1rregui" title="Tomás de Zumalacárregui">Zumalacarrequi</a>.</figcaption></figure> <p>O 14 de novembro de 1833 os rebeldes <a href="/wiki/Carlismo" title="Carlismo">carlistas</a> elixiron en <a href="/wiki/Estella" class="mw-redirect" title="Estella">Estella</a> a <a href="/wiki/Tom%C3%A1s_de_Zumalac%C3%A1rregui" title="Tomás de Zumalacárregui">Tomás de Zumalacárregui</a> como o seu xefe. </p><p>O <a href="/w/index.php?title=Rafael_Maroto&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rafael Maroto (a páxina aínda non existe)">xeneral Maroto</a> a cargo das tropas <a href="/wiki/Carlismo" title="Carlismo">carlistas</a> do Norte e o <a href="/wiki/Baldomero_Espartero" title="Baldomero Espartero">xeral Espartero</a> como representante do goberno de <a href="/wiki/Isabel_II_de_Espa%C3%B1a" title="Isabel II de España">Isabel II</a>, o 29 de agosto de 1839, asinan o <a href="/w/index.php?title=Convenio_de_O%C3%B1ate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Convenio de Oñate (a páxina aínda non existe)">Convenio de Oñate</a> que puxo fin á <a href="/wiki/Primeira_Guerra_Carlista" class="mw-redirect" title="Primeira Guerra Carlista">Primeira Guerra Carlista</a> (1833-1840) no norte da península, confirmado co coñecido como "<i>o Abrazo de Vergara</i>" entre Maroto e Espartero o 31 de agosto. Maroto non contaba co apoio do pretendente Carlos e tampouco coa aveniencia de parte das súas tropas. O 14 de setembro de 1839 o pretendente carlista as tropas que lle permanecían fieis cruzaron a fronteira francesa e a guerra iniciada en 1833, co apoio maioritario da poboación rural de Navarra ao pretendente real Carlos, terminou na fronte norte. </p><p>Neste convenio tamén se acorda eliminar certas particularidades forais para adecualas á constitución de 1837 (<i>Artigo 1.°. O capitán xeral, don Baldomero Espartero, recomendará con interese ao Goberno o cumprimento da súa oferta de comprometerse formalmente a propor ás Cortes a concesión ou modificación dos foros</i>.), segundo posteriormente se reflectiría no <a href="https://gl.wikisource.org/wiki/%C3%A9:Decreto_de_Confirmaci%C3%B3n_de_Foros" class="extiw" title="s:é:Decreto de Confirmación de Foros">Decreto de Confirmación de Foros</a> de 1839, co compromiso de respectar os foros «<i>sen prexuízo da unidade constitucional da monarquía</i>», "oíndo" a Navarra e ás Provincias Vascongadas. </p><p>O goberno liberal quería impor os seus principios centralistas e suprimir os foros por consideralos privilexios medievais inxustos e por iso os liberais da Deputación Provincial con <a href="/w/index.php?title=Yanguas_Miranda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yanguas Miranda (a páxina aínda non existe)">Yanguas Miranda</a> como cabeza visible, negocian co goberno central a supresión de case todos os privilexios forais. Deste xeito en <a href="/wiki/1841" title="1841">1841</a> e mediante a Lei de Modificación de Foros de Navarra, despois chamada <a href="/wiki/Lei_Paccionada_Navarra" title="Lei Paccionada Navarra">Lei Paccionada Navarra</a>, o Reino de Navarra deixou de existir e pasou a ser considerada como unha «provincia foral», co que perde definitivamente a súa soberanía en favor dunha soberanía española. Con iso perdeu prerrogativas, como a exención do servizo militar e a <a href="/wiki/Cu%C3%B1axe" title="Cuñaxe">cuñaxe</a> de <a href="/wiki/Moeda" title="Moeda">moeda</a> propia, así como o traslado das aduanas do Ebro aos Pireneos. Con todo, a provincia seguía retendo ampla autonomía fiscal, administrativa e tributaria consignada na Lei Paccionada de 1841. </p><p>O cualificativo de "Paccionada" facía referencia a que a súa promulgación foi <i>pactada</i> coa Deputación Provincial, a cal estaba controlada polos liberais navarros. Todo este proceso foi abertamente criticado por <a href="/w/index.php?title=Angel_Sagaseta_de_Ilurdoz_Garraza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Angel Sagaseta de Ilurdoz Garraza (a páxina aínda non existe)">Angel Sagaseta de Ilurdoz Garraza</a> último Síndico da Cortes do Reino. </p><p>O ministro de <a href="/wiki/Sagasta" class="mw-redirect" title="Sagasta">Sagasta</a>, <a href="/w/index.php?title=Germ%C3%A1n_Gamazo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Germán Gamazo (a páxina aínda non existe)">Germán Gamazo</a>, intentou suprimir en <a href="/wiki/1893" title="1893">1893</a> a autonomía fiscal da Lei Paccionada, produciuse unha reacción popular e institucional denominada como «<a href="/wiki/Gamazada" title="Gamazada">Gamazada</a>». Esta normativa non se chegou a aplicar debido a que o ministro dimitiu por outras razóns, entre outras, pola rebelión en Cuba de <a href="/wiki/1895" title="1895">1895</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notas">Notas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=13" title="Editar a sección: «Notas»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=13" title="Editar o código fonte da sección: Notas"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">J.A. García de Cortazar, tomo II da Historia de España Alfaguara, <i>La época medieval</i>. Ed. Alfaguara, 1973. <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/8420620408" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-206-2040-8</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Garai-Olaun, A. Azkárate (1993-12-30). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aespa.revistas.csic.es/index.php/aespa/article/view/468">"Francos, Aquitanos y Vascones. Testimonios arqueológicos al Sur de los Pirineos"</a>. <i>Archivo Español de Arqueología</i> <span style="font-style: italic;">(en <a href="/wiki/Lingua_castel%C3%A1" title="Lingua castelá">castelán</a>)</span> <b>66</b> (167-168): 149–175. <a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1988-3110">1988-3110</a>. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3989%2Faespa.1993.v66.468">10.3989/aespa.1993.v66.468</a><span class="reference-accessdate">. Consultado o 27 de xaneiro de 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fgl.wikipedia.org%3AReino+de+Navarra&rft.atitle=Francos%2C+Aquitanos+y+Vascones.+Testimonios+arqueol%C3%B3gicos+al+Sur+de+los+Pirineos&rft.aufirst=A.+Azk%C3%A1rate&rft.aulast=Garai-Olaun&rft.date=1993-12-30&rft.genre=article&rft.issn=1988-3110&rft.issue=167-168&rft.jtitle=Archivo+Espa%C3%B1ol+de+Arqueolog%C3a&rft.pages=149-175&rft.volume=66&rft_id=https%3A%2F%2Faespa.revistas.csic.es%2Findex.php%2Faespa%2Farticle%2Fview%2F468&rft_id=info%3Adoi%2F10.3989%2Faespa.1993.v66.468&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vallenajerilla.com/berceo/rioja-abierta/sanchoIII/sanchoIIImayor.htm"><i>Sancho III o Maior. Un rei pamplonés e hispano</i></a> Armando Besga Marroquín, Universidade de Deusto</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Bixente Serrano Izko, <i>Navarra. As tramas da historia</i>, páx. 129. <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/8493284599" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-932845-9-9</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Como demostra Eloísa Ramírez en <i>Solidares nobiliarias e conflitos políticos en Navarra, 1387?1464</i>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Serrano Izko, ibid., pp. 159?163.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Alfredo Floristán Imízcoz, <i>Historia Ilustrada de Navarra</i>, Tomo I. <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/846047318X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-604-7318-X</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Tomás Urzainqui Mina, <i>Navarra Estado europeo</i>, p. 264. <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/847681397X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-7681-397-X</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Iñaki Sagredo, <i>Navarra, Castelos que defenderon o Reino</i>. <a href="/wiki/Especial:Fontes_bibliogr%C3%A1ficas/8476814771" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 84-7681-477-1</a></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véxase_tamén"><span id="V.C3.A9xase_tam.C3.A9n"></span>Véxase tamén</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=14" title="Editar a sección: «Véxase tamén»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=14" title="Editar o código fonte da sección: Véxase tamén"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Outros_artigos">Outros artigos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=15" title="Editar a sección: «Outros artigos»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=15" title="Editar o código fonte da sección: Outros artigos"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/C%C3%A1mara_de_Comptos_de_Navarra" title="Cámara de Comptos de Navarra">Cámara de Comptos de Navarra</a></li> <li><a href="/wiki/Conquista_de_Navarra" title="Conquista de Navarra">Conquista de Navarra</a></li> <li><a href="/wiki/Cortes_de_Navarra" title="Cortes de Navarra">Cortes de Navarra</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C3%ADs_Vasco_(rexi%C3%B3n_hist%C3%B3rica)" title="País Vasco (rexión histórica)">País Vasco (rexión histórica)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Guerra_Civil_de_Navarra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guerra Civil de Navarra (a páxina aínda non existe)">Guerra Civil de Navarra</a></li> <li><a href="/wiki/Lista_de_monarcas_de_Navarra" title="Lista de monarcas de Navarra">Lista de monarcas de Navarra</a></li> <li><a href="/wiki/Navarra" title="Navarra">Navarra</a></li> <li><a href="/wiki/Navarroaragon%C3%A9s" title="Navarroaragonés">Navarroaragonés</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Substrato_vasco_en_linguas_romances&action=edit&redlink=1" class="new" title="Substrato vasco en linguas romances (a páxina aínda non existe)">Substrato vasco en linguas romances</a></li> <li><a href="/wiki/Vasc%C3%B3ns" title="Vascóns">Vascóns</a></li> <li><a href="/wiki/Val_do_Ebro" title="Val do Ebro">Val do Ebro</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ligazóns_externas"><span id="Ligaz.C3.B3ns_externas"></span>Ligazóns externas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&veaction=edit&section=16" title="Editar a sección: «Ligazóns externas»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&action=edit&section=16" title="Editar o código fonte da sección: Ligazóns externas"><span>editar a fonte</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nabarralde.com/orriak/é/agiriak.htm">Documentos históricos Reino de Navarra</a><sup>[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ligaz%C3%B3ns_mortas" title="Wikipedia:Ligazóns mortas">Ligazón morta</a></i>]</sup></li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Control_de_autoridades" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Control_de_autoridades" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Axuda:Control_de_autoridades" title="Axuda:Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd plainlinks" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Main_Page" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span>: <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q200262" class="extiw" title="wikidata:Q200262">Q200262</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"> <span><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/147353898">WorldCat</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/147353898">147353898</a></span></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">BNE</a>: <span class="uid"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://datos.bne.es/resource/XX451507">XX451507</a></span></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gran_Enciclopedia_Aragonesa" title="Gran Enciclopedia Aragonesa">GEA</a>: <span class="uid"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciclopedia-aragonesa.com/voz.asp?voz_id=9341">9341</a></span></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gran_Enciclop%C3%A8dia_Catalana" title="Gran Enciclopèdia Catalana">GEC</a>: <span class="uid"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0045553.xml">0045553</a></span></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n80123151">n80123151</a></span></span></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Traído desde «<a dir="ltr" href="https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&oldid=6864398">https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&oldid=6864398</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categorías</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Reino_de_Navarra" title="Categoría:Reino de Navarra">Reino de Navarra</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Historia_de_Navarra" title="Categoría:Historia de Navarra">Historia de Navarra</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Estados_desaparecidos_da_Pen%C3%ADnsula_Ib%C3%A9rica" title="Categoría:Estados desaparecidos da Península Ibérica">Estados desaparecidos da Península Ibérica</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Reinos_antigos" title="Categoría:Reinos antigos">Reinos antigos</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías agochadas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1xinas_que_usan_ligaz%C3%B3ns_m%C3%A1xicas_ISBN" title="Categoría:Wikipedia:Páxinas que usan ligazóns máxicas ISBN">Wikipedia:Páxinas que usan ligazóns máxicas ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Todos_os_artigos_que_requiren_referencias" title="Categoría:Wikipedia:Todos os artigos que requiren referencias">Wikipedia:Todos os artigos que requiren referencias</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Artigos_que_requiren_referencias_desde_abril_de_2017" title="Categoría:Wikipedia:Artigos que requiren referencias desde abril de 2017">Wikipedia:Artigos que requiren referencias desde abril de 2017</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Artigos_de_xeograf%C3%ADa_pol%C3%ADtica_sen_imaxes" title="Categoría:Artigos de xeografía política sen imaxes">Artigos de xeografía política sen imaxes</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Mapas_con_varias_figuras" title="Categoría:Mapas con varias figuras">Mapas con varias figuras</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Todos_os_artigos_con_ligaz%C3%B3ns_externas_rotas" title="Categoría:Todos os artigos con ligazóns externas rotas">Todos os artigos con ligazóns externas rotas</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Artigos_con_ligaz%C3%B3ns_externas_rotas_desde_setembro_de_2018" title="Categoría:Artigos con ligazóns externas rotas desde setembro de 2018">Artigos con ligazóns externas rotas desde setembro de 2018</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1xinas_con_mapas" title="Categoría:Wikipedia:Páxinas con mapas">Wikipedia:Páxinas con mapas</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> A última edición desta páxina foi o 15 de outubro de 2024 ás 18:57.</li> <li id="footer-info-copyright">Todo o texto está dispoñible baixo a <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">licenza Creative Commons recoñecemento compartir igual 4.0</a>; pódense aplicar termos adicionais. Consulte os <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/gl">termos de uso</a> para obter máis información.<br />Wikipedia® é unha marca rexistrada da <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, unha organización sen fins lucrativos.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Normas de protección de datos</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Advertencia_xeral">Advertencias</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conduta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desenvolvedores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/gl.wikipedia.org">Estatísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//gl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Reino_de_Navarra&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Vista móbil</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Procura</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Procurar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Procurar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Procurar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostrar ou agochar a táboa de contidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostrar ou agochar a táboa de contidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Reino de Navarra</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>62 linguas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Nova sección</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-jc9nv","wgBackendResponseTime":129,"wgKartographerLiveData":{"_fcf1130fbd5da08248fcca2566ee80e71c17a74a":[{"type":"ExternalData","service":"geomask","url":"https://maps.wikimedia.org/geoshape?getgeojson=1\u0026ids=Q200262","properties":{"title":"geomask1","fill-opacity":0.2}},{"features":[{"type":"Feature","geometry":{"coordinates":[-1.6428,42.8169],"type":"Point"},"properties":{"marker-size":"small","title":"Point6","marker-symbol":"marker","marker-color":"FF0000"}}],"type":"FeatureCollection"}]},"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.914","walltime":"1.359","ppvisitednodes":{"value":8077,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":84112,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":15365,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":36,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":10134,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":36,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1200.651 1 -total"," 82.47% 990.129 1 Modelo:Xeografía_política"," 82.11% 985.826 1 Modelo:Infobox_political_geography"," 78.04% 936.931 1 Modelo:Infobox_political_geography/formatglobal"," 77.83% 934.433 2 Modelo:InfoboxFrame"," 34.91% 419.179 48 Modelo:If_empty"," 15.95% 191.480 1 Modelo:InParent"," 10.21% 122.538 1 Modelo:Two_maps_block"," 9.37% 112.476 1 Modelo:Control_de_autoridades"," 5.62% 67.528 1 Modelo:Two_maps_block/Build_map"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.553","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6760895,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-59c9b95d5f-45mdh","timestamp":"20250219080943","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Reino de Navarra","url":"https:\/\/gl.wikipedia.org\/wiki\/Reino_de_Navarra","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q200262","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q200262","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores dos proxectos da Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-10-14T17:51:41Z","dateModified":"2024-10-15T18:57:31Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f1\/Bandera_de_Reino_de_Navarra.svg"}</script> </body> </html>