CINXE.COM
Военное дело — Википедия
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="ru" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Военное дело — Википедия</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ruwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","январь","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"c1c7d10c-f12a-4be0-ae41-62b86bfeb7a2","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Военное_дело","wgTitle":"Военное дело","wgCurRevisionId":143461164,"wgRevisionId":143461164,"wgArticleId":7613,"wgIsArticle":true, "wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Страницы, использующие волшебные ссылки ISBN","Википедия:Статьи с шаблоном Falseredirect, который не находит источник","Википедия:Статьи с шаблоном Falseredirect","Википедия:Страницы с модулем Hatnote с красной ссылкой","Википедия:Статьи без источников (тип: понятие)","Википедия:Нет источников с ноября 2017","Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней","Статьи со ссылками на Викисловарь","Статьи со ссылками на Викицитатник","Статьи со ссылками на Викисклад","Статьи со ссылками на портал", "Википедия:Статьи со спам-ссылками","Википедия:Статьи с шаблонами недостатков по алфавиту","Военное дело"],"wgPageViewLanguage":"ru","wgPageContentLanguage":"ru","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Военное_дело","wgRelevantArticleId":7613,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":142005916,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ru","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ru"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":false,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish" :true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1791716","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.collapserefs","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.logo","ext.gadget.edittop","ext.gadget.navboxDefaultGadgets","ext.gadget.wikibugs","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","oojs-ui.styles.icons-media","oojs-ui-core.icons"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ru&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=ext.gadget.common-site&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=noscript&only=styles&skin=vector"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg/1200px-Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1389"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg/800px-Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="926"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg/640px-Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="741"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Военное дело — Википедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Править" href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедия (ru)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ru.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википедия — Atom-лента" href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Военное_дело rootpage-Военное_дело skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> <div class="mw-indicators"> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Военное дело</span></h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Материал из Википедии — свободной энциклопедии</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><div id="mw-fr-revision-messages"><div class="cdx-message mw-fr-message-box cdx-message--block cdx-message--notice mw-fr-basic mw-fr-draft-not-synced plainlinks noprint"><span class="cdx-message__icon"></span><div class="cdx-message__content">Текущая версия страницы пока <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B9/%D0%9F%D0%BE%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%B4%D0%BB%D1%8F_%D1%87%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9" title="Википедия:Проверка статей/Пояснение для читателей">не проверялась</a> опытными участниками и может значительно отличаться от <a class="external text" href="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&stable=1">версии, проверенной 11 декабря 2024 года</a>; проверки требует <a class="external text" href="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&oldid=142005916&diff=cur&diffonly=0">1 правка</a>.</div></div></div></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Перейти к навигации</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Перейти к поиску</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ru" dir="ltr"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable dabhide">Запрос «<span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0&redirect=no">Военная подготовка</a></span>» перенаправляется сюда. На эту тему нужно <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:EditPage/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Служебная:EditPage/Военная подготовка">создать отдельную статью</a>.</div><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable dabhide">Запрос «<span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%87%D0%B0&redirect=no">Военная задача</a></span>» перенаправляется сюда. На эту тему нужно <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:EditPage/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%87%D0%B0" title="Служебная:EditPage/Военная задача">создать отдельную статью</a>.</div><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable noprint dabhide">У этого термина существуют и другие значения, см. <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F)" class="mw-disambig" title="Военное дело (значения)">Военное дело (значения)</a>.</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg/228px-Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg" decoding="async" width="228" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg/342px-Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg/456px-Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg 2x" data-file-width="1866" data-file-height="2160" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%82_(%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0)" class="mw-redirect" title="Трактат (литература)">Трактат</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BD%D1%8C-%D1%86%D0%B7%D1%8B" title="Сунь-цзы">Сунь-цзы</a>, «<a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Искусство войны">Искусство войны</a>».</figcaption></figure> <p><b>Вое́нное де́ло</b> — собирательный <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная терминология">военный термин</a>, охватывающий <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Теория">теоретические</a> и <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-disambig" title="Практика">практические</a> вопросы, связанные со <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное строительство">строительством</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">подготовкой</a> и <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Военное управление">действиями</a> <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8B" title="Вооружённые силы">вооружённых сил</a> государства в <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F" title="Мирное время">мирное</a> и <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F" title="Военное время">военное время</a>, а также <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Гражданская оборона">подготовкой</a> <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B5" class="mw-redirect" title="Граждане">гражданского населения</a> на случай <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Война">войны</a><sup id="cite_ref-autogenerated1_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-we_1994_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-we_1994-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-swe_1980_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-swe_1980-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ves1986_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-ves1986-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ws_2001_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-ws_2001-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>В узком смысле — система специальных <a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Знание">знаний</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Умение">умений</a> и <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D0%BA" title="Навык">навыков</a>, необходимых <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D1%89%D0%B8%D0%B9" title="Военнослужащий">военнослужащим</a> и <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%8F%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9" title="Военнообязанный">военнообязанным</a> для успешного выполнения своего воинского <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BB%D0%B3" title="Долг">долга</a><sup id="cite_ref-swe_1980_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-swe_1980-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ves1986_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-ves1986-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ws_2001_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-ws_2001-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Для овладения этими знаниями и умениями контингент военнообязанных призывного и допризывного возраста проходит курс военной подготовки<sup id="cite_ref-swe_1980_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-swe_1980-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>В некоторых других государствах (языках) данный термин часто отсутствует, его заменяют (применяют) иными терминами — <i><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">военная наука</a></i>, <i>военные <a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Исследования">исследования</a></i>, <i>военные науки</i> и <i><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное искусство">военное искусство</a></i> и так далее (в <i>военном деле</i> России эти термины имеют своё значение и состав, см. ниже). <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r128273053">.mw-parser-output .ts-Начало_цитаты-source{margin:1em 0 0 5%}.mw-parser-output .ts-Начало_цитаты-quote .ts-oq{margin:0 -32px -8px}body.skin-minerva .mw-parser-output .ts-Начало_цитаты-quote .ts-oq{margin-left:0}.mw-parser-output .ts-Начало_цитаты-quote .ts-oq .ts-oq-header.ts-oq-header,.mw-parser-output .ts-Начало_цитаты-quote .ts-oq .ts-oq-content{padding-left:32px;padding-right:1.052632em}.mw-parser-output .ts-Начало_цитаты-quote .ts-oq .ts-oq-content{padding:8px 32px}.mw-parser-output .reference-text .ts-Начало_цитаты-quote{margin:0}</style> </p> <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><p> Одно из видов <a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Искусство">искусств</a>, военное искусство (искусство ведения войны), без которого остальные искусства не могут существовать…<br /><i>Военное дело</i>, которое по всеобщему представлению зависит от одной только доблести и до известной степени от счастья, они сделали предметом опыта и изучения, сведя к системе дисциплины и <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Тактика">тактики</a>.<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r128273076">.mw-parser-output .ts-Конец_цитаты-source{margin:1em 2em 0 0;text-align:right}</style></p><div class="ts-Конец_цитаты-source">— <cite><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B9" title="Вегеций">Флавий Вегеций Ренат</a>, Краткое изложение военного дела<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</cite></div></blockquote> <p><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273053"> </p> <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"> <p><i>Военное дело просто и вполне доступно здравому уму человека. Но воевать сложно.</i><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273076"></p><div class="ts-Конец_цитаты-source">— <cite><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%86,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB" class="mw-redirect" title="Клаузевиц, Карл">Карл Филипп Готтлиб фон Клаузевиц</a></cite></div></blockquote> <p><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273053"> </p> <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><p> С необыкновенными технологическими достижениями война превратилась в одну из самых сложных наук.<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273076"></p><div class="ts-Конец_цитаты-source">— <cite><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE" class="mw-redirect" title="Фидель Кастро">Фидель Кастро</a>, 2009 год<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></div></blockquote> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="ru" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Содержание</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#История"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">История</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Компоненты"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Компоненты</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="#В_мире"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">В мире</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="#Прусская_(немецкая)_модель"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Прусская (немецкая) модель</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#Англосаксонская_модель"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Англосаксонская модель</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#В_России"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">В России</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#В_вооружённых_силах"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">В вооружённых силах</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-8"><a href="#См._также"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">См. также</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-9"><a href="#Примечания"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Примечания</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-10"><a href="#Литература"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Литература</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-11"><a href="#Ссылки"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Ссылки</span></a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="История"><span id=".D0.98.D1.81.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F"></span>История</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=1" title="Редактировать раздел «История»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «История»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Военное дело присутствует всю историю человечества, так как оно затрагивало его коренные интересы. За период с 3600 до н. э. до <a href="/wiki/1980_%D0%B3%D0%BE%D0%B4" title="1980 год">1980 года</a> произошло примерно 1455 <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Война">войн</a>, в том числе две <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Мировая война">мировые войны</a>, в течение которых было убито, умерло с голоду и от эпидемий свыше 3,6 млрд человек. По подсчётам <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Михневич, Николай Петрович">Н. П. Михневича</a> в истории человечества на один год мирной жизни всего человечества приходится в среднем 13 лет войны<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Конфликты в обществе (государстве) и среди них возникали на всех стадиях развития человеческого общества и оказывали определённое влияние на его развитие. </p><p>Военное дело начинает культивироваться в обществе, как и все другие занятия людей, направленные, прежде всего, на поддержание жизненно важных функций, таких как продолжение жизни, рода, свобода. </p><p>На состав, развитие и содержание военного дела в том или ином <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Государство">государстве</a> (<a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%89%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Общество">обществе</a>), в конкретную историческую эпоху, влияло множество факторов, прежде всего таких, как социальный и политический строй государства, уровень развития промышленного производства, уровень развития науки и образования, культурные традиции населения, духовное состояние общества в государстве. В целом содержание, основные направления развития и совершенствования военного дела в любом государстве имеют общие черты, которые вытекают из объективных закономерностей мирового развития. Вместе с тем они имеют и существенные отличия, обусловленные географическим положением государства, его народонаселением, экономической деятельностью, характером внешних угроз. </p><p>Военное дело начинает играть существенную роль в социально-политической жизни многих этнокультурных образований по разным причинам: это была борьба за жизненное пространство, за территории; либо военное дело становилась видом деятельности, при котором было возможно увеличение благосостояния той или иной культурно-исторической общности (по крайней мере некоторой её части), было средством наживы или средством выживания в экстремальные периоды существования <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%81" title="Этнос">этноса</a>. </p><p>В <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82" title="Древний Египет">Древних Египте</a>, Греции, <a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0" class="mw-redirect" title="Индоевропейская прародина">Индии</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B9" class="mw-redirect" title="Древний Китай">Китае</a>, а затем и в <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%A0%D0%B8%D0%BC" title="Древний Рим">Риме</a> появились первые теоретические работы по военному делу, отдельные положения которых не утратили своей значимости и поныне. В <a href="/wiki/%D0%A1%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0" title="Средние века">Средние века</a>… С течением времени теория и практика военного дела совершенствовалась, создавались новые виды и типы <a href="/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5" class="mw-redirect" title="Формирование">формирований</a>, создавалось и совершенствовалось <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Вооружение">вооружение</a> и военная техника, улучшались стратегия и тактика их применения. </p><p>17 сентября 1941 года вышло постановление <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82_%D0%9E%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Государственный Комитет Обороны">Государственного Комитета Обороны</a> Союза ССР «О всеобщем обязательном обучении военному делу граждан СССР», в возрасте от 16 до 50 лет. </p><p>В октябре — ноябре 1941 года В Краснопресненском, Октябрьском, Первомайском, Сталинском, Таганском районах были созданы учебно-стрелковые центры и <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%BB%D1%83%D0%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Стрелковый клуб (страница отсутствует)">стрелковые клубы</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Компоненты"><span id=".D0.9A.D0.BE.D0.BC.D0.BF.D0.BE.D0.BD.D0.B5.D0.BD.D1.82.D1.8B"></span>Компоненты</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=2" title="Редактировать раздел «Компоненты»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Компоненты»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Военное дело включает в себя следующие компоненты: </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное строительство">Военное строительство</a> — часть военного дела, включающая в себя: теорию и практику строительства (формирования, реформирования), в соответствии с внешними и внутренними условиями в мире и стране, ВС государства; взаимосвязанные экономические, социально-политические, военные и другие мероприятия по созданию и совершенствованию военной организации государства<sup id="cite_ref-autogenerated1_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>Военное управление — составная часть управления государством в области подготовки и управления вооружёнными силами, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Войска">войсками</a> (силами) в мирное (военное) время и управление подготовкой населения на случай войны, составная часть военного дела. <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5#Управление_войсками_(силами)" title="Военное управление">Управление войсками (силами)</a></li> <li>Военная подготовка населения <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Начальная военная подготовка">Начальная военная подготовка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0#Подготовка_и_мобилизация_резервистов" title="Мобилизационные возможности государства">Подготовка и мобилизация резервистов</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Военное право">Военное право</a> — <a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BB%D1%8C_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Отрасль права">отрасль права</a> которая в широком понимании охватывает все правовые вопросы, связанные с военным делом, система установленных государством правовых норм, закрепляющих принципы и формы устройства вооружённых сил, регулирующих отношения в области их строительства, жизни, быта и деятельности и определяющих обязанности, права и ответственность военнослужащих, военнообязанных и других участников обществ, отношений в области военного дела. <ul><li>Документы (законы) мирного времени. <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Военная доктрина">Военная доктрина</a> — декларация о политике государства (страны) в области военной безопасности. Система официальных взглядов и положений руководства государства (страны), устанавливающая направление подготовки и действий государства, военного строительства, в мирное и военное <a href="/wiki/%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F" title="Время">время</a>.</li></ul></li> <li>Документы (законы) военного времени.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Военная политика">Военная политика</a> — составная часть общей <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Политика">политики</a> классов, государств, партий и других социально-политических институтов, непосредственно связанная с созданием военной организации, подготовкой и применением средств вооружённого насилия для достижения политических целей.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Военная экономика">Военная экономика</a> — наиболее важная и развитая область <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Экономика">экономики</a> государства, которая в широком понимании охватывает все экономические вопросы военного дела, обеспечивающая военный (оборонный) потенциал государства (страны). <ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Оборонное производство">Оборонное производство</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> — область производства (промышленности) государства, являющейся совокупностью научно-исследовательских, испытательных учреждений, организаций и производственных <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B5" title="Предприятие">предприятий</a>, выполняющих разработку, испытание, производство и утилизацию вооружения, военной и специальной техники и другого имущества для вооружённых сил (силовых структур) государства.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BB_%D0%B2%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D0%B8%D0%BB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Тыл вооружённых сил">Тыл</a> — составная часть ВС: совокупность <a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Орган военного управления">органов военного управления</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Соединение (военное дело)">соединений</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Воинская часть">частей</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Подразделение (военное дело)">подразделений</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%83%D1%87%D1%80%D0%B5%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" class="mw-redirect" title="Государственное учреждение">учреждений</a> и специальных <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B1%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D0%B8%D0%BB" class="mw-redirect" title="Служба вооружённых сил">служб</a>, осуществляющих <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Тыловое обеспечение">тыловое</a> и <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Техническое обеспечение">техническое</a> обеспе́чение всех <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B4_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA" title="Род войск">родов войск</a>.</li> <li>Военное искусство — теория и практика подготовки и ведения войны, военных действий на суше, море, воздухе и космосе. Теория военного искусства является частью военной науки. Военное искусство включает стратегию, оперативное искусство и тактику, тесно связанные между собой. Основные положения военного искусства выражаются в его принципах, которые являются общими для военных действий стратегических, оперативных и тактических масштабов, поскольку в них находят выражение пути практического применения объективных законов войны и вооружённых сил. Состояние военного искусства зависит от уровня развития производства и средств вооружённой борьбы, характера общественного строя государства. На развитие военного искусства. оказывают влияние исторические и национальные особенности, географические условия и экономика.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">Военная наука</a> или наука войны — область <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука">науки</a>, представляющая собой систему знаний о подготовке и ведении войны государствами, коалициями государств или классами для достижения политических целей, составная часть военного дела. <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Теория военного искусства">Теория военного искусства</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная стратегия">Стратегия военная</a> (Теория стратегического искусства) — наука о ведении военных действий (войны) в мировом масштабе, область военного искусства. Охватывает вопросы теории и практики подготовки к военным действиям (войне), их планирование и ведение.</li> <li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Оперативное искусство">Оперативное искусство</a> (Теория оперативного искусства)— наука о ведении <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Военные действия">военных действий</a> в масштабе <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%B9" title="Театр военных действий">театров военных действий</a> (<a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%B9" title="Театр военных действий">ТВД</a>), составная часть <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное искусство">военного искусства</a>, занимает промежуточное положение между <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Тактика">тактикой</a> и стратегией военной. Изучает методы подготовки и ведения совместных и самостоятельных <a href="/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F)" class="mw-redirect" title="Операция (военная)">операций</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боевые действия">боевых действий</a>) крупными воинскими формированиями — <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Корпус (военное дело)">корпусами</a> (группой корпусов), <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Армия">армиями</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" title="Фронт (войсковое объединение)">фронтом</a> (группой армий), группой фронтов.</li> <li>Теория тактики, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Тактика">Тактика</a> (<a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Древнегреческий язык">др.-греч.</a> <span lang="grc"><span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;">τακτικός</span></span> «относящийся к построению <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Войска">войск</a>», от <span lang="grc"><span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;">τάξις</span></span> «строй и расположение») — раздел теории и составная часть военного искусства, включающая теорию подготовки и ведения <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B9" title="Бой">боя</a> соединениями (<a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Корпус (военное дело)">корпус</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%8F" title="Дивизия">дивизия</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Бригада">бригада</a>), <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Воинская часть">частями</a> (кораблями) и <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Подразделение (военное дело)">подразделениями</a> различных <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B4%D1%8B_%D0%B2%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D0%B8%D0%BB" class="mw-redirect" title="Виды вооружённых сил">видов</a> <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8B" title="Вооружённые силы">вооружённых сил</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA" class="mw-redirect" title="Рода войск">родов войск</a> (сил) и <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-disambig" title="Войска специального назначения">специальных войск</a> на суше, в воздухе и на море; военно-теоретическая дисциплина. Тактика охватывает изучение, разработку и подготовку всех видов <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боевые действия">боевых действий</a>: <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Наступление">наступления</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Оборона">обороны</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%B9" title="Встречный бой">встречного боя</a>, тактических перегруппировок и так далее.</li> <li>Военно-инженерное искусство (устарев. военно-инженерное дело) — часть военного искусства, охватывающая теорию и практику подготовки и ведения инженерного обеспе́чения вооружённой борьбы: проектирование и строительство военных объектов, коммуникаций, укреплений и мостов, обеспечение <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Войска">войск</a> водой, энергией и вспомогательными средствами, применение или обезвреживание обычных взрывчатых средств, в том числе мин, в целях облегчения продвижения своих или препятствования продвижению неприятельских войск, а также другие вопросы <a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Инженерное обеспечение">инженерного обеспечения</a>. Кроме того, в понятие военно-инженерного искусства входит проектирование и разработка оборудования, необходимого для выполнения перечисленных задач, в том числе средств маскировки и укрытия.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военно-морское искусство">Военно-морское искусство</a> — часть военного искусства, охватывающая теорию и практику подготовки и ведения вооружённой борьбы на море. Военно-морское искусство состоит из стратегического использования <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D1%84%D0%BB%D0%BE%D1%82" title="Военно-морской флот">военно-морского флота</a>, оперативного искусства и тактики военно-морского флота.</li></ul></li> <li>Управление и теория военного строительства — представляет собой систему научных знаний о сущности, закономерностях, принципах, формах и способах управления и строительства вооружённых сил, войсками (силами) в военных (боевых) действиях, а также их жизнедеятельности в мирное время. <ul><li>Мобилизационная подготовка.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Военная история">Военная история</a> — наука о происхождении, строительстве и действиях вооружённых сил (воинских формирований) государств (народов) мира. <ul><li><a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="История военного искусства">История военного искусства</a>.</li> <li>Отечественная военная история.</li> <li>Зарубежная военная история.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" class="mw-redirect" title="Военное законодательство">Военное законодательство</a> (<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Военное право">Военное право</a>).</li> <li>Военная статистика — выявление, анализ и сбор статистических данных явлений и процессов военного дела.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Военная география">Военная география</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Военная топография">Военная топография</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная геология">Военная геология</a>.</li> <li>Военная педагогика — отрасль педагогики, изучающая закономерность в воспитании, обучении и психологической подготовке военнослужащих.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная психология">Военная психология</a>.</li></ul></li> <li>Теория военного обучения и воспитания. <ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Оперативная подготовка">Оперативная подготовка</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Боевая подготовка">Боевая подготовка</a>. <ul><li><ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D1%8B" class="mw-redirect" title="Общевоинские уставы">Общевоинские уставы</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Строевая подготовка">Строевая подготовка</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Физическая подготовка">Физическая подготовка</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Медицинская подготовка">Медицинская подготовка</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Военно-инженерная подготовка">Военно-инженерная подготовка</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F,_%D1%85%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F,_%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B0%D1%89%D0%B8%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Радиационная, химическая, биологическая защита">Радиационная, химическая, биологическая защита</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Военная топография">Военная топография</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Боевое слаживание">Боевое слаживание</a></li></ul></li> <li>Теория военной экономики и тыла (снабжение, обеспечение) <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B8" class="mw-redirect" title="Теория военной экономики">Теория военной экономики</a>.</li> <li>Теория оборонного производства</li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Тыловое обеспечение">Тыловое обеспечение</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82" title="Военный транспорт">Военный транспорт</a>.</li></ul></li></ul></li></ul> <p><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное искусство">Военное искусство</a> изучает развитие законов войны, включает в себя изучение целей войны (<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Военная политика">военная политика</a>), с помощью средств войны — вооружённых сил (военное строительство: организации, управления, вооружения и оснащения войск, крепостей, флота). </p><p>Военные науки включают доктрины использования войны, средств войны (вооружённые силы), стратегию (линия войны (военных действий) и тактику (выполнение индивидуальных передвижений (марши) и сражения войск). </p><p>Военная история изучает историю войн (военных действий) и выводы из войн (военных действий). </p><p>В дополнение к практическим военным наукам используют другие (вспомогательные) науки (<a href="/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Фортификация">фортификация</a>, вооружение и т. д.). </p><p>В дополнение к военным наукам предусматривается использование части других наук, знание которых вызвано военной необходимостью (военной географии, военной геологии и т. д.). </p><p>Для изучения <i>военного дела</i> во многих государствах созданы специализированные учебные заведения (<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F" class="mw-disambig" title="Военная академия">военные академии</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%83%D1%87%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%89%D0%B5" class="mw-redirect" title="Военное училище">училища</a>, институты и так далее), так же его изучают или планируют изучать<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> и в некоторых гражданских учебных заведениях (см. <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%84%D0%B5%D0%B4%D1%80%D0%B0" title="Военная кафедра">военная кафедра</a>) многих государств. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="В_мире"><span id=".D0.92_.D0.BC.D0.B8.D1.80.D0.B5"></span>В мире</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=3" title="Редактировать раздел «В мире»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «В мире»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>В зарубежных государствах данный термин отсутствует, имеется (замещается) термином <i><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">военная наука</a></i> (<i>военные исследования</i>, <i>военные науки</i>) или <i><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное искусство">военное искусство</a></i> (в России данные термины имеют отдельное значение, представленное далее). Наиболее значимые иностранные модели военного дела представлены ниже. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Прусская_(немецкая)_модель"><span id=".D0.9F.D1.80.D1.83.D1.81.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.28.D0.BD.D0.B5.D0.BC.D0.B5.D1.86.D0.BA.D0.B0.D1.8F.29_.D0.BC.D0.BE.D0.B4.D0.B5.D0.BB.D1.8C"></span>Прусская (немецкая) модель</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=4" title="Редактировать раздел «Прусская (немецкая) модель»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Прусская (немецкая) модель»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273053"> </p> <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><p> Мотивация, внутренняя убежденность — решающее условие успеха в военном деле.<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273076"></p><div class="ts-Конец_цитаты-source">— <cite><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D1%8C,_%D0%93%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D1%83%D1%82" title="Коль, Гельмут">Г. Коль</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%BB%D0%B5%D1%80_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F)" class="mw-redirect" title="Бундесканцлер (Германия)">федеральный канцлер ФРГ</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></div></blockquote> <p>В <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германии</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Австрия">Австрии</a>, <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Швейцария">Швейцарии</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Венгрия">Венгрии</a>, <a href="/wiki/%D0%AE%D0%90%D0%A0" class="mw-redirect" title="ЮАР">ЮАР</a> и некоторых государствах <a href="/wiki/%D0%AE%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Южная Америка">Южной Америки</a> <b>военные исследования</b> (или <b>военные науки</b>; <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Немецкий язык">нем.</a> <span lang="de" style="font-style:italic;">Militärwissenschaften</span>) — обозначает всё, что относится к военному искусству, военным наукам и истории войн (военных действий) (или: военной истории). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Англосаксонская_модель"><span id=".D0.90.D0.BD.D0.B3.D0.BB.D0.BE.D1.81.D0.B0.D0.BA.D1.81.D0.BE.D0.BD.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.BC.D0.BE.D0.B4.D0.B5.D0.BB.D1.8C"></span><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%B0%D0%BA%D1%81" class="mw-redirect" title="Англосакс">Англосаксонская</a> модель</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=5" title="Редактировать раздел «Англосаксонская модель»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Англосаксонская модель»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Unified_Combatant_Commands_map.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Unified_Combatant_Commands_map.svg/550px-Unified_Combatant_Commands_map.svg.png" decoding="async" width="550" height="279" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Unified_Combatant_Commands_map.svg/825px-Unified_Combatant_Commands_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Unified_Combatant_Commands_map.svg/1100px-Unified_Combatant_Commands_map.svg.png 2x" data-file-width="940" data-file-height="477" /></a><figcaption>Зоны ответственности территориальных объединённых командований ВС США (декабрь 2008 года).</figcaption></figure> <p>В <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A8%D0%90" class="mw-redirect" title="США">США</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англии</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Австралия">Австралии</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Канада">Канаде</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Новая Зеландия">Новой Зеландии</a> и в других англоязычных странах <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">военная наука</a> (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Английский язык">англ.</a> <span lang="en" style="font-style:italic;">Military science</span>) представляет собой процесс перевода национальной оборонной политики государства для производства военной мощи, используя военных учёных, в том числе: теоретиков, исследователей, учёных занимающихся экспериментами, прикладных учёных, конструкторов, инженеров, проводящих испытания, а также военнослужащих, ответственных за создание прототипов вооружений. Поступая таким образом, военная наука стремится интерпретировать политику в такие военные навыки, которые, применяя <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%86%D0%B5%D0%BF%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Военная концепция">военные концепции</a> и военные методы, можно использовать в военных технологиях, в военных системах оружия и других военных вопросах для производства требуемого военного потенциала государства. Состоит из: </p> <ul><li>История военного искусства.</li> <li>Состав, применение сил (войск) и обучение: <ul><li>Военная организация.</li> <li>Структурирование сил (войск).</li> <li>Профессиональная подготовка и военное образование.</li></ul></li></ul> <ul><li>Военные методы и концепции: <ul><li>Военная история.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Военная доктрина">Военная доктрина</a> и <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Стратегическое планирование">стратегия</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>Военная география.</li></ul></li></ul> <ul><li>Военные системы: <ul><li>Военная разведка.</li> <li>Военная логистика.</li> <li>Военное оборудование и техника.</li></ul></li></ul> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable dabhide">См. также: <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%A8%D0%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="Военная доктрина США (страница отсутствует)">Военная доктрина США</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="В_России"><span id=".D0.92_.D0.A0.D0.BE.D1.81.D1.81.D0.B8.D0.B8"></span>В России</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=6" title="Редактировать раздел «В России»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «В России»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Военное дело в <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">России</a> является термином, который в широком понимании охватывает <i>все</i> вопросы военной теории и практики, связанные со строительством, подготовкой и действиями Вооружённых сил государства в мирное и военное время, а также подготовкой населения на случай войны. Термины <i><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">военная наука</a></i>, <i>военные <a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Исследования">исследования</a></i>, <i>военные науки</i> и <i><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное искусство">военное искусство</a></i> в России имеют своё отдельное значение и состав<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141254988">.mw-parser-output .ts-fix-template{font-style:normal;font-weight:normal;white-space:nowrap}.mw-parser-output .ts-fix-error{font-size:inherit}@media screen{.mw-parser-output .ts-fix-text{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);box-decoration-break:clone;margin:0 -0.1em;padding:0 0.1em;transition:background 0.1s}.mw-parser-output .ts-fix-text:hover{background:#fee7e6}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .ts-fix-text:hover{background:#4f1312}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .ts-fix-text:hover{background:#4f1312}}@media screen and (hover:hover){.mw-parser-output .ts-fix-comment,.mw-parser-output .ts-fix-commented>a:not(:hover){border-bottom:1px dotted;text-decoration:none}}</style><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (1 ноября 2017)">источник не указан 2671 день</span></a></i>]</sup>. </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r136229245">.mw-parser-output .ts-Цитата{display:flex;justify-content:center;margin:0.5em 0}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote{position:relative;margin:0;padding:0 42px;border:none;background:transparent;line-height:1.6em;font-style:italic}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::before,.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::after{content:"";position:absolute;background-size:1.6em calc(1.6em/1.1);background-repeat:no-repeat;background-position:50%50%;width:calc(1.6em/0.75);height:1.6em}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::before{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4d/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh1.svg");top:0;left:0}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh1.svg");bottom:0;right:0}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote i{font-style:normal}.mw-parser-output .ts-Цитата cite{display:block;text-align:right;font-style:normal}.mw-parser-output .ts-Цитата p:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .ts-Цитата p:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .ts-Цитата p+.ts-oq{margin-top:-0.25em}.mw-parser-output .ts-Цитата p~.ts-oq{margin-bottom:0}.mw-parser-output .ts-Цитата .ts-oq .ts-oq-header.ts-oq-header{padding-left:0;background:transparent}.mw-parser-output .ts-Цитата .ts-oq .ts-oq-content{padding:0}</style><div class="ts-Цитата"><blockquote><p>... Но <b>военное дело</b> требует не одной честности, а и аккуратности, особенно при секретной работе в <a href="/wiki/%D0%A8%D1%82%D0%B0%D0%B1" title="Штаб">штабах</a>. Можно быть честным, но если не соблюдать должного порядка, то можно нанести вред, даже того не желая. Враг использует и неряшливость, и любое другое наше упущение. ... .<cite><a href="/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%83%D1%89%D1%91%D0%B2,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Хрущёв, Никита Сергеевич">Хрущёв, Никита Сергеевич</a></cite></p></blockquote></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="В_вооружённых_силах"><span id=".D0.92_.D0.B2.D0.BE.D0.BE.D1.80.D1.83.D0.B6.D1.91.D0.BD.D0.BD.D1.8B.D1.85_.D1.81.D0.B8.D0.BB.D0.B0.D1.85"></span>В вооружённых силах</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=7" title="Редактировать раздел «В вооружённых силах»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «В вооружённых силах»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%A0%D0%9A%D0%9A%D0%90.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%A0%D0%9A%D0%9A%D0%90.jpg" decoding="async" width="200" height="268" class="mw-file-element" data-file-width="200" data-file-height="268" /></a><figcaption>Отличник <a href="/wiki/%D0%A0%D0%9A%D0%9A%D0%90" class="mw-redirect" title="РККА">РККА</a>, <a href="/wiki/1939_%D0%B3%D0%BE%D0%B4" title="1939 год">1939 год</a>.</figcaption></figure><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%92%D0%9C%D0%A4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%92%D0%9C%D0%A4.jpg" decoding="async" width="200" height="268" class="mw-file-element" data-file-width="200" data-file-height="268" /></a><figcaption>Отличник <a href="/wiki/%D0%92%D0%9C%D0%A4" class="mw-redirect" title="ВМФ">ВМФ</a>, 1939 год.</figcaption></figure><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png/200px-%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png" decoding="async" width="200" height="261" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png/300px-%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png/400px-%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%22%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%22.png 2x" data-file-width="437" data-file-height="571" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BA" title="Нагрудный знак">Нагрудный знак</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8" class="mw-redirect" title="Отличник Советской Армии">Отличник Советской Армии</a></figcaption></figure> <p>Военное дело — в узком смысле — военное дело в <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8B_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Вооружённые силы СССР">Вооружённых силах СССР</a> и <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D1%8B_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8" class="mw-redirect" title="Вооружённые Силы Российской Федерации">России</a> означает систему знаний, умений и навыков, необходимых <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B0%D1%89%D0%B8%D0%B9" title="Военнослужащий">военнослужащим</a> и <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%8F%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9" title="Военнообязанный">военнообязанным</a> для успешного выполнения своего воинского <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BB%D0%B3" title="Долг">долга</a>. Для различных категорий военнослужащих предусмотрены отдельные критерии по <a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-disambig" title="Знания">знаниям</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Умение">умениям</a> и <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D0%BA%D0%B8" class="mw-redirect" title="Навыки">навыкам</a>, в зависимости от вида вооружённых сил, рода войск, части, специальности (<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D1%83%D1%87%D1%91%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Военно-учётная специальность">военно-учётная специальность</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D1%83%D1%87%D1%91%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Военно-учётная специальность">ВУС</a>)) и занимаемой <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BB%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Должность">должности</a>. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273053"> </p> <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><p> Я клянусь добросовестно изучать <i>военное дело</i>, всемерно беречь военное и народное имущество и до последнего дыхания быть преданным своему <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4" title="Народ">Народу</a>, своей <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">Советской Родине</a> и <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Правительство СССР">Советскому Правительству</a>.<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r128273076"></p><div class="ts-Конец_цитаты-source">— <cite><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%8F%D0%B3%D0%B0" title="Военная присяга">Военная присяга</a> в <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D1%8B_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Вооружённые Силы СССР">ВС СССР</a></cite></div></blockquote> <p>Главным условием выполнения военнослужащим своих обязанностей является его обучение по программе <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Боевая подготовка">Боевой подготовки</a>. </p> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable ts-main"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r142002967">.mw-parser-output .ts-main a{font-weight:bold}.mw-parser-output .ts-main a.new,.mw-parser-output .ts-main a.extiw,.mw-parser-output .ts-main a.external{font-weight:normal}</style>Основная статья: <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Боевая подготовка">Боевая подготовка</a></div> <p>Для овладения специальностью «стрелок» необходимо иметь образование не ниже основного общего образования (девяти классов средней школы). Подготовка по специальности осуществляется по месту службы в <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Войска">войсках</a> (силах)<sup id="cite_ref-autogenerated2_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>После обучения стрелок обязан знать: </p> <ul><li><ul><li>в совершенстве своё личное <a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B5" title="Оружие">оружие</a> (<a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82_(%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B5)" title="Автомат (оружие)">автомат</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D0%BD_(%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%B5)" title="Карабин (оружие)">карабин</a>), средства <a href="/wiki/%D0%A0%D0%A5%D0%91%D0%97" class="mw-redirect" title="РХБЗ">РХБЗ</a>;</li> <li>знать основы современного <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%B9" title="Общевойсковой бой">общевойскового боя</a>, уметь чётко действовать в <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Наступление">наступлении</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Оборона">обороне</a>, встречном бою, при форсировании водных преград, а также в составе <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%82" title="Десант">десанта</a>;</li></ul></li> <li>владеть личным оружием; <ul><li>приёмами посадки и высадки из автомобиля, <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%BE%D1%82%D1%8B" title="Боевая машина пехоты">боевой машины пехоты</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%BE%D1%82%D1%8B" title="Боевая машина пехоты">БМП</a>), <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%91%D1%80" title="Бронетранспортёр">броневого транспортёра</a> (бронетранспортёра, <a href="/wiki/%D0%91%D0%A2%D0%A0" class="mw-redirect" title="БТР">БТР</a>) ведения боя в лесу, горах, населённых пунктах, днём и ночью, в условиях плохой видимости, различных климатических условиях, во все времена года;</li> <li>уметь вести из автомата (карабина), меткий огонь по противнику (в том числе во время движения автомобиля, БМП, БТР или с коротких остановок), наблюдать за результатами огня и умело корректировать его;</li> <li>оборудовать различного рода укрытия (<a href="/wiki/%D0%9E%D0%BA%D0%BE%D0%BF" title="Окоп">окопы</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B6" title="Блиндаж">блиндажи</a>), пользоваться средствами индивидуальной РХБЗ;</li> <li>применять все виды оружия, находящегося на вооружении <a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Отделение">отделения</a> и <a href="/wiki/%D0%92%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D0%B4" title="Взвод">взвода</a> (<a href="/wiki/%D0%9F%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82" title="Пулемёт">пулемёт</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BC%D1%91%D1%82" title="Гранатомёт">гранатомёт</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82" title="Огнемёт">огнемёт</a> и другие), минировать местность и делать проходы в минных полях;</li> <li>пользоваться приспособлениями и механизмами, расположенными в автомобиле, БМП, БТР;</li> <li>помогать <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%87%D0%B8%D0%BA-%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80" class="mw-redirect" title="Наводчик-оператор">наводчику-оператору</a> в техническом обслуживании вооружения БМП, БТР, а <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Водитель">водителю</a> — в проведении технического обслуживания автомобиля, БМП, БТР<sup id="cite_ref-autogenerated2_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>;</li></ul></li></ul> <p>Военнослужащие, успешно освоившие военное дело по своей специальности, в назначенной должности и выполняющие свой воинский долг добросовестно, могут быть отмечены (отмечались) знаками отличия (например): </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%C2%AB%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%A0%D0%9A%D0%9A%D0%90%C2%BB" title="Знак «Отличник РККА»">Отличник РККА</a> / <a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%C2%AB%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%92%D0%9C%D0%A4%C2%BB" title="Знак «Отличник ВМФ»">Отличник ВМФ</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%C2%AB%D0%97%D0%B0_%D0%BE%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D1%83%D1%8E_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D1%83%C2%BB" title="Знак «За отличную стрельбу»">За отличную стрельбу</a></li> <li>Отличник боевой и политической подготовки. <ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8" class="mw-redirect" title="Отличник Советской Армии">Отличник Советской Армии</a>.</li> <li>Отличник Военно-Воздушных Сил.</li> <li>Отличник Военно-Морского Флота.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="См._также"><span id=".D0.A1.D0.BC._.D1.82.D0.B0.D0.BA.D0.B6.D0.B5"></span>См. также</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=8" title="Редактировать раздел «См. также»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «См. также»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>«<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D0%B6%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB)" title="Военное дело (журнал)">Военное дело</a>» — еженедельный военно-научный журнал c июня 1918 по июль 1920 года (с марта 1920 года — «Военно-научный журнал РККА»). Предшественник журнала «<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0_%D0%B8_%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%86%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Военная наука и революция">Военная наука и революция</a>»<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>«<a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE_(%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%87%D0%B0)" title="Военное дело (телепередача)">Военное дело</a>» — телевизионная программа канала НТВ (2003—2005)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B2_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%85" class="mw-redirect" title="Поверенный в военных делах">Поверенный в военных делах</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%82_%D0%BB%D0%B8_%D0%B2%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D1%8B_%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%B5_%D0%9D%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B5" title="Могут ли воины обрести Царствие Небесное">Могут ли воины обрести Царствие Небесное</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Примечания"><span id=".D0.9F.D1.80.D0.B8.D0.BC.D0.B5.D1.87.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D1.8F"></span>Примечания</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=9" title="Редактировать раздел «Примечания»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «Примечания»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-autogenerated1-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-autogenerated1_1-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated1_1-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFБСЭ">Военное дело // <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F#Третье_издание" title="Большая советская энциклопедия">Большая советская энциклопедия</a> : <span class="nowrap">[в 30 т.]</span> / гл. ред. <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Прохоров, Александр Михайлович">А. М. Прохоров</a></span>. — 3-е изд. — <abbr title="Москва">М.</abbr> : Советская энциклопедия, 1969—1978.</span></span> </li> <li id="cite_note-we_1994-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-we_1994_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141305934">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a::after,.mw-parser-output .id-lock-limited a::after,.mw-parser-output .id-lock-registration a::after,.mw-parser-output .id-lock-subscription a::after,.mw-parser-output .cs1-ws-icon a::after{content:"";width:1.1em;height:1.1em;display:inline-block;vertical-align:middle;background-position:center;background-repeat:no-repeat;background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a::after,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#085;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}@media screen{.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-free a::after,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-limited a::after,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-registration a::after,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-subscription a::after{filter:invert(1)hue-rotate(180deg)}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-free a::after,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-limited a::after,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-registration a::after,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-subscription a::after{filter:invert(1)hue-rotate(180deg)}}</style><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><span data-wikidata-qualifier-id="P248">Военное дело</span> // Военная энциклопедия / <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%87%D1%91%D0%B2,_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Грачёв, Павел Сергеевич">П. С. Грачёв</a>. — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Москва">Москва</a>: <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" class="mw-redirect" title="Военное издательство">Военное издательство</a>, 1994. — Т. 2. — С. 149. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/5203002991" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-203-00299-1</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-swe_1980-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-swe_1980_3-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-swe_1980_3-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-swe_1980_3-2"><sup><i><b>3</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141305934"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><span data-wikidata-qualifier-id="P248">Военное дело</span> // <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Советская военная энциклопедия">Советская военная энциклопедия</a>. — Москва: Военное издательство Минобороны СССР, 1979. — Т. 2. — С. 210.</span></span> </li> <li id="cite_note-ves1986-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-ves1986_4-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ves1986_4-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141305934"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><span data-wikidata-qualifier-id="P248">Военное дело</span> // Военный энциклопедический словарь. — Москва: Военное издательство Министерства обороны союза СССР, 1986. — С. 139. — 863 с. — <span class="nowrap">150 000 экз.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-ws_2001-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-ws_2001_5-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ws_2001_5-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141305934"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><span data-wikidata-qualifier-id="P248">Военное дело</span> // Военный энциклопедический словарь / Гл. ред. А. П. Горкин. — Москва: Большая российская энциклопедия, 2001. — Т. 1. — С. 305. — 848 с. — <span class="nowrap">5000 экз.</span> — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/5852702196" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-85270-219-6</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://xlegio.ru/sources/vegetius/book-3.html">[[Флавий Вегеций Ренат]], «Краткое изложение <i>военного дела</i>.»</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span> Дата обращения: 23 февраля 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101201202248/http://xlegio.ru/sources/vegetius/book-3.html">Архивировано</a> 1 декабря 2010 года.</span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cuba.cu/gobierno/reflexiones/2009/rus/f150409r.html">Размышления товарища Фиделя Кастро. ВОЕННОСЛУЖАЩИЕ С УДАЧНЫМИ КРИТЕРИЯМИ</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span>. Дата обращения: 23 июля 2023. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230604124316/http://www.cuba.cu/gobierno/reflexiones/2009/rus/f150409r.html">Архивировано</a> 4 июня 2023 года.</span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=292710">«История военного искусства от древних времен до XIX ст.» <abbr title="Санкт-Петербург">СПб.</abbr>, 1885 и 1896</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">статья 71, глава 3, раздел первый, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Конституция Российской Федерации">Конституция России</a> (см. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://constitution.kremlin.ru/">Текст Конституции России на официальном сайте Президента России</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200304055733/http://constitution.kremlin.ru/">Архивная копия</a> от 4 марта 2020 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>)</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rubaltic.ru/news/04042016-latviya-studenty-voennoe-delo/">Латвийские студенты могут начать изучать военное дело в вузах</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160611185026/http://www.rubaltic.ru/news/04042016-latviya-studenty-voennoe-delo/">Архивная копия</a> от 11 июня 2016 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> // рубалтик.ру, 2016</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://target.ucoz.ru/publ/20-1-0-79">Духовные "ценности" Бундесвера (об идеологической обработке личного состава</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305214905/http://target.ucoz.ru/publ/20-1-0-79">Архивная копия</a> от 5 марта 2016 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> // <a href="/wiki/%D0%97%D0%92%D0%9E" class="mw-redirect" title="ЗВО">ЗВО</a>, 20.07.2019</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://target.ucoz.ru/publ/24-1-0-345">Военная доктрина США.</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span> Дата обращения: 17 ноября 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190720171954/https://target.ucoz.ru/publ/24-1-0-345">Архивировано</a> 20 июля 2019 года.</span></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated2-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-autogenerated2_13-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated2_13-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.contract.mil.ru/56/142/736/462/index.shtml">Стрелок (МСВ)</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100323030658/http://www.contract.mil.ru/56/142/736/462/index.shtml">Архивная копия</a> от 23 марта 2010 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> /бита/</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Военный энциклопедический словарь , <abbr title="Москва">М.</abbr>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82" title="Воениздат">Воениздат</a>, 1984. Стр. 139—140.</span> </li> </ol></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r137903846">.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты{clear:right;float:right;width:19em;box-sizing:border-box;margin:0 0 .5em 1em;padding:.4em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);font-size:90%}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-header{margin-bottom:.2em;padding:.2em .6em;font-size:110%}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-item{display:flex;padding:.2em .6em}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-image{min-width:24px;display:inline-block;margin-right:.4em;flex:none;vertical-align:top;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-image img{vertical-align:middle}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-label{align-self:center}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты{clear:none;float:none;width:auto;margin-left:0;margin-right:0}}</style><div class="ts-Родственные_проекты ruwikiWikimediaNavigation metadata plainlinks plainlist noprint" role="navigation" aria-labelledby="Военное_дело:"><div class="ts-Родственные_проекты-header" id="Военное_дело:"><b>Военное дело:</b></div><ul><li class="ts-Родственные_проекты-item"><span class="ts-Родственные_проекты-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Notification-icon-Wiktionary-logo.svg/24px-Notification-icon-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Notification-icon-Wiktionary-logo.svg/36px-Notification-icon-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Notification-icon-Wiktionary-logo.svg/48px-Notification-icon-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></span><span class="ts-Родственные_проекты-label wiktionary-ref"><a href="https://ru.wiktionary.org/wiki/%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" class="extiw" title="wikt:военное дело">Значения в Викисловаре</a></span></li><li class="ts-Родственные_проекты-item"><span class="ts-Родственные_проекты-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/24px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/36px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/48px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></span><span class="ts-Родственные_проекты-label wikiquote-ref"><a href="https://ru.wikiquote.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" class="extiw" title="q:Военное дело">Цитаты в Викицитатнике</a></span></li><li class="ts-Родственные_проекты-item"><span class="ts-Родственные_проекты-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></span><span class="ts-Родственные_проекты-label commons-ref"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Military" class="extiw" title="commons:Category:Military">Медиафайлы на Викискладе</a></span></li></ul><hr /><ul><li class="ts-Родственные_проекты-item"><span class="ts-Родственные_проекты-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Портал:Военное дело"><img alt="П:" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Hoplite_helmet.svg/18px-Hoplite_helmet.svg.png" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Hoplite_helmet.svg/28px-Hoplite_helmet.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Hoplite_helmet.svg/37px-Hoplite_helmet.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="390" /></a></span></span><span class="ts-Родственные_проекты-label portal-box"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" class="mw-redirect" title="Портал:Военное дело">Портал «Военное дело»</a></span></li></ul></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Литература"><span id=".D0.9B.D0.B8.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B0"></span>Литература</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=10" title="Редактировать раздел «Литература»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Литература»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B8%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Баиов, Алексей Константинович">Баиов А. К.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=327967">Курс истории русского военного искусства (в 7 томах)</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%81%D1%82_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" class="mw-redirect" title="Богданович Модест Иванович">Богданович М. И.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=329778">История военного искусства и замечательнейших походов, от начала войн до настоящего времени</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8%D1%85" title="Жомини, Генрих">Генрих Жомини</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=483580">Аналитический обзор главных соображений военного искусства и об отношениях оных с политикой государств</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%9C%D1%8B%D1%88%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Мышлаевский, Александр Захарьевич">Мышлаевский А. З.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=329774">Офицерский вопрос в XVII веке (Очерк из истории военного дела в России)</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%B8%D0%BD,_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Милютин, Дмитрий Алексеевич">Д. А. Милютин</a></i>, «Старческие размышления о современном положении военного дела в России», 1912 год.</li> <li><i><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Михневич, Николай Петрович">Михневич Н. П.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=292710">История военного искусства с древнейших времен до начала девятнадцатого столетия</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D1%87%D0%B8%D0%BD,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Свечин, Александр Андреевич">Свечин А. А.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=293253">Эволюция военного искусства с древнейших времен до наших дней</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" class="mw-redirect" title="Масловский, Дмитрий Федорович">Масловский Д. Ф.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=433664">Записки по истории военного искусства в России</a></li> <li><i>Масловский Д. Ф.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=433663">Строевая и полевая служба русских войск времен Императора Петра Великого и Императрицы Елизаветы</a></li> <li><i>Масловский Д. Ф.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=433337">Материалы к истории военного искусства в России</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B7%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Зарубежное военное обозрение">Зарубежное военное обозрение</a> на <a rel="nofollow" class="external text" href="http://target.ucoz.ru/">target.ucoz.ru</a></li></ul> <p><b>Энциклопедии</b> </p> <ul><li><span class="citation" id="CITEREFБСЭ"><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F#Третье_издание" title="Большая советская энциклопедия">Большая советская энциклопедия</a> : <span class="nowrap">[в 30 т.]</span> / гл. ред. <span class="nowrap"> <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Прохоров, Александр Михайлович">А. М. Прохоров</a></span>. — 3-е изд. — <abbr title="Москва">М.</abbr> : Советская энциклопедия, 1969—1978.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFСВЭ1979">Военное дело // Вавилон — «Гражданская война в Северной Америке» / [под общ. ред. <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Огарков, Николай Васильевич">Н. В. Огаркова</a>]. — <abbr title="Москва">М.</abbr> : <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82" title="Воениздат">Военное изд-во <span class="nowrap">М-ва</span> обороны СССР</a>, 1979. — (<a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Советская военная энциклопедия">Советская военная энциклопедия</a> : в 8 т. ; <span class="nowrap">1976—1980</span>, т. 2).</span>;</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Военный энциклопедический словарь (страница отсутствует)">Военный энциклопедический словарь</a> (ВЭС), <abbr title="Москва">М.</abbr>, ВИ, <a href="/wiki/1984" class="mw-redirect" title="1984">1984</a> г., 863 стр. с иллюстрациями (ил.), 30 листов (ил.);</li> <li>«Военный энциклопедический словарь» (ВЭС), <abbr title="Москва">М.</abbr>, ВИ, <a href="/wiki/2007" class="mw-redirect" title="2007">2007</a> г.;</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://runivers.ru/lib/detail.php?ID=329782">Морской атлас Министерства Обороны СССР (Том 3)</a>, Издание Главного Штаба Военно-Морского Флота, 1958.</li></ul> <p><b>Учебные пособия и научные труды</b> </p> <ul><li><i><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%86,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Клаузевиц, Карл фон">Карл Клаузевиц</a></i>. [militera.lib.ru/science/clausewitz/ О войне.]</li> <li><i><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%B8%D0%BD,_%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Милютин, Дмитрий Алексеевич">Милютин Д.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.regiment.ru/Lib/A/14.htm">Старческие размышления о современном положении военного дела в России</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160406185557/http://www.regiment.ru/Lib/A/14.htm">Архивная копия</a> от 6 апреля 2016 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li>Сборник «<a href="/wiki/%D0%92%D0%9A%D0%9F(%D0%B1)" class="mw-redirect" title="ВКП(б)">ВКП(б)</a> и военное дело» 1927 г.;</li> <li><i><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%BF%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Кирпичников, Анатолий Николаевич">А. Н. Кирпичников</a></i>, «Военное дело на Руси в XIII—XV вв.», 1976.</li></ul> <p><b>Историческая литература</b> </p> <ul><li><i><a href="/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B9_%D0%92%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%82" class="mw-redirect" title="Флавий Вегеций Ренат">Флавий Вегеций Ренат</a></i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://xlegio.ru/sources/vegetius/book-3.html">Краткое изложение военного дела.</a></li> <li><i>Max Jähns: </i>Geschichte der Kriegswissenschaften, vornehmlich in Deutschland, I—III, München und Leipzig 1889—1891 (= Geschichte der Wissenschaften in Deutschland: Neuere Zeit, 21), Neudruck Hildesheim 1965</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ссылки"><span id=".D0.A1.D1.81.D1.8B.D0.BB.D0.BA.D0.B8"></span>Ссылки</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit&section=11" title="Редактировать раздел «Ссылки»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Ссылки»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tochka.gerodot.ru/military/index.htm">Заметки о военном деле Евразии на рубеже Средневековья и Нового времени</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://tochka.gerodot.ru/military/glava1_2.htm">Военное дело на смене веков</a> в «Точке зрения» «Нового Геродота»</li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Ссылки_на_внешние_ресурсы" data-name="External links" style="padding-top:1px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="colgroup" class="navbox-title" colspan="2" style="display:none"><span class="navbox-gear" style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:External_links" title="Перейти к шаблону «External links»"><img alt="Перейти к шаблону «External links»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Ссылки_на_внешние_ресурсы" style="font-size:114%;margin:0 5em">Ссылки на внешние ресурсы</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><div style="padding: 0 35px 0 0; width: 100%;"><div class="skin-invert-image" style="float: left;"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8" title="Перейти к шаблону «Внешние ссылки»"><img alt="Перейти к шаблону «Внешние ссылки»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1791716#identifiers" title="Перейти к элементу Викиданных"><img alt="Перейти к элементу Викиданных" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/14px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/21px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/28px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div>  Словари и энциклопедии</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bigenc.ru/c/voennoe-delo-9f4f04">Большая российская (научно-образовательный портал)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://eleven.co.il/article/10949">Краткая еврейская</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/024620">Швейцарский исторический</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">В библиографических каталогах</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D0%A7%D0%B5%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Национальная библиотека Чешской Республики">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph127210&CON_LNG=ENG">ph127210</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Военное_дело" data-name="Военное дело"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="colgroup" class="navbox-title" colspan="2"><span class="navbox-gear" style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Перейти к шаблону «Военное дело»"><img alt="Перейти к шаблону «Военное дело»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Военное_дело" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a class="mw-selflink selflink">Военное дело</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Компоненты</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Военная политика">Политика</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE" title="Военное право">Право</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное строительство">Строительство</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Военное управление">Управление</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%8C" title="Военная связь">Связь</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">Наука и образование</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BB_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" class="mw-disambig" title="Тыл (военное дело)">Тыл</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82" title="Военный транспорт">Транспорт</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Военная экономика">Экономика</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Оборонное производство">Оборонное производство</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военная наука">Наука и образование</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Военная история">История</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Военная география">География</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F" title="Военная топография">Топография</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная геология">Геология</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная психология">Психология</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная социология">Социология</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Военно-морская наука">Военно-морская наука</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Военно-морская история">Военно-морская история</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военно-морское искусство">Военно-морское искусство</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Военное искусство">Искусство</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Военная стратегия">Стратегия</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Оперативное искусство">Оперативное искусство</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Тактика (военное дело)">Тактика</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8B" title="Вооружённые силы">Вооружённые силы</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Гвардия">Гвардия</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Армия">Армия</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Войска">Войска</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Вспомогательные войска">Вспомогательные войска</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D1%83%D1%88%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8B" title="Военно-воздушные силы">ВВС</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%98%D1%80%D1%80%D0%B5%D0%B3%D1%83%D0%BB%D1%8F%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Иррегулярные войска">Иррегулярные войска</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Пограничные войска">Пограничные войска</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Национальная гвардия">Национальная гвардия</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Республиканская гвардия">Республиканская гвардия</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Специальные войска">Специальные войска</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE-%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D1%84%D0%BB%D0%BE%D1%82" title="Военно-морской флот">Флот</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B1%D0%B0_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" title="Служба (военное управление)">Специальная служба</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE)" title="Формирование (военное дело)">Формирования</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%B9" title="Обеспечение военных действий">Обеспечение военных действий</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Боевое обеспечение">Боевое (Оперативное)</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Тыловое обеспечение">Тыловое</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Техническое обеспечение">Техническое</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Медицинское обеспечение">Медицинское</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE-%D0%BF%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Морально-психологическое обеспечение">Морально-психологическое</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Военные действия">Военные</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Боевые действия">(Боевые) действия</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Асимметричная война">Асимметричные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D1%83%D1%88%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Воздушная война">Воздушные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B8%D0%B1%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Гибридная война">Гибридные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%B9" title="Уличный бой">Городские</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F_%D0%B2_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0%D1%85" title="Боевые действия в горах">Горные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Информационная война">Информационные</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Кибервойна">Кибернетические</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B1%D0%BE%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Ночные боевые действия">Ночные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Сухопутная война">Сухопутные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B5" title="Война на море">Морские</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Космические войны (страница отсутствует)">Космические</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Война на истощение">На истощение</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Партизанская война">Партизанские</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Позиционная война">Позиционные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Контрпартизанская война">Контрпартизанские</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%91%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Манёвренная война">Манёвренные</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B3" title="Блицкриг">Блицкриг</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Осада">Осада</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Психологическая война">Психологические</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Минная война">Минные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Подземная война">Подземные</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Сетецентрическая война">Сетецентрические</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r137874932">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid #36c;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%}html body.mediawiki.skin-minerva .mw-parser-output .ambox{border-width:0 0 0 4px}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid var(--border-color-error,#b32424);background-color:var(--background-color-error-subtle,#fee7e6)}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid var(--border-color-error,#b32424)}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid var(--color-warning,#edab00)}.mw-parser-output .ambox-good{border-left:10px solid #66cc44}.mw-parser-output .ambox-discussion{border-left:10px solid #339966}.mw-parser-output .ambox-merge{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}.mw-parser-output .ambox .mbox-textsmall-div{font-size:90%}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(max-width:1366px){.mw-parser-output .ambox{margin-left:6%;margin-right:6%}}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .ambox{margin-left:0;margin-right:0}}</style><table class="plainlinks metadata ambox ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Emblem-important.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/40px-Emblem-important.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/60px-Emblem-important.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/80px-Emblem-important.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div"><b>Некоторые внешние ссылки в этой статье ведут на сайты, занесённые в <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC-%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Википедия:Изменение спам-листа">спам-лист</a>.</b></div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact">Эти сайты могут нарушать авторские права, быть признаны <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%B2%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Авторитетные источники">неавторитетными источниками</a> или по другим причинам быть запрещены в Википедии. Редакторам следует заменить такие ссылки <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Внешние ссылки">ссылками на соответствующие правилам сайты</a> или библиографическими ссылками на печатные источники либо удалить их (возможно, вместе с подтверждаемым ими содержимым). <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r142621938">.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок{margin:0;overflow:hidden;border-collapse:collapse;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-title{text-align:center;font-weight:bold;line-height:1.6em;min-height:1.2em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок .mw-collapsible-content{overflow-x:auto;overflow-y:hidden;clear:both}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок::before,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок .mw-collapsible-toggle{padding-top:.1em;width:6em;font-weight:normal;font-size:calc(90%/0.95)}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-rightHideLink .mw-collapsible-toggle{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-leftHideLink .mw-collapsible-toggle{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray{padding:2px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent{border:none}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray .ts-Скрытый_блок-title{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.1em 6em;padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent .ts-Скрытый_блок-title{background:transparent;padding:.1em 5.5em;padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray .mw-collapsible-content{padding:.25em 1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent .mw-collapsible-content{padding:.25em 0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-right:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-left:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-left:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-left:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-left:6.5em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-rightTitle{padding-right:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .ts-Скрытый_блок-title-rightTitle,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-left:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-rightTitle,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок+.ts-Скрытый_блок,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок+link+.ts-Скрытый_блок{border-top-style:hidden}</style><div class="mw-collapsible mw-collapsed ts-Скрытый_блок ts-Скрытый_блок-gray ts-Скрытый_блок-rightHideLink" style="border:0; font-size:105.2632%; padding:0;"><div class="ts-Скрытый_блок-title" style="text-align:center;background:none; padding:0;">Список проблемных ссылок<div class="mw-collapsible-toggle-placeholder"></div></div><div class="mw-collapsible-content" style=""> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li>militera.lib.ru/science/clausewitz/</li></ul> </div></div></div></td></tr></tbody></table> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐d8647bfd6‐j5h46 Cached time: 20250223052419 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.537 seconds Real time usage: 0.796 seconds Preprocessor visited node count: 5894/1000000 Post‐expand include size: 75039/2097152 bytes Template argument size: 9349/2097152 bytes Highest expansion depth: 13/100 Expensive parser function count: 6/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 37916/5000000 bytes Lua time usage: 0.192/10.000 seconds Lua memory usage: 4663866/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 567.015 1 -total 23.47% 133.065 1 Шаблон:Примечания 14.40% 81.639 1 Шаблон:Спам-ссылки 13.90% 78.815 1 Шаблон:Ambox 10.45% 59.239 1 Шаблон:Навигация 10.17% 57.669 1 Шаблон:Нет_АИ 9.73% 55.162 3 Шаблон:Публикация 9.53% 54.051 1 Шаблон:Внешние_ссылки 8.03% 45.521 2 Шаблон:БСЭ3 7.87% 44.602 3 Шаблон:Другое_значение --> <!-- Saved in parser cache with key ruwiki:pcache:7613:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250223052419 and revision id 143461164. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Источник — <a dir="ltr" href="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=Военное_дело&oldid=143461164">https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=Военное_дело&oldid=143461164</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8" title="Служебная:Категории">Категория</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Категория:Военное дело">Военное дело</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Скрытые категории: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B,_%D0%B8%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D1%83%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%88%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_ISBN" title="Категория:Страницы, использующие волшебные ссылки ISBN">Страницы, использующие волшебные ссылки ISBN</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC_Falseredirect,_%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%B9_%D0%BD%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA" title="Категория:Википедия:Статьи с шаблоном Falseredirect, который не находит источник">Википедия:Статьи с шаблоном Falseredirect, который не находит источник</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC_Falseredirect" title="Категория:Википедия:Статьи с шаблоном Falseredirect">Википедия:Статьи с шаблоном Falseredirect</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B_%D1%81_%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC_Hatnote_%D1%81_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%B9" title="Категория:Википедия:Страницы с модулем Hatnote с красной ссылкой">Википедия:Страницы с модулем Hatnote с красной ссылкой</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_(%D1%82%D0%B8%D0%BF:_%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B5)" title="Категория:Википедия:Статьи без источников (тип: понятие)">Википедия:Статьи без источников (тип: понятие)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9D%D0%B5%D1%82_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8F_2017" title="Категория:Википедия:Нет источников с ноября 2017">Википедия:Нет источников с ноября 2017</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D1%83%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B5_14_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Категория:Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней">Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C" title="Категория:Статьи со ссылками на Викисловарь">Статьи со ссылками на Викисловарь</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA" title="Категория:Статьи со ссылками на Викицитатник">Статьи со ссылками на Викицитатник</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Категория:Статьи со ссылками на Викисклад">Статьи со ссылками на Викисклад</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB" title="Категория:Статьи со ссылками на портал">Статьи со ссылками на портал</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC-%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Категория:Википедия:Статьи со спам-ссылками">Википедия:Статьи со спам-ссылками</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%BF%D0%BE_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D1%83" title="Категория:Википедия:Статьи с шаблонами недостатков по алфавиту">Википедия:Статьи с шаблонами недостатков по алфавиту</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Навигация</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Персональные инструменты</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item"><span title="Страница участника для моего IP">Вы не представились системе</span></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9C%D0%BE%D1%91_%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%83%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Страница обсуждений для моего IP [n]" accesskey="n"><span>Обсуждение</span></a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Список правок, сделанных с этого IP-адреса [y]" accesskey="y"><span>Вклад</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%8C_%D1%83%D1%87%D1%91%D1%82%D0%BD%D1%83%D1%8E_%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C&returnto=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Мы предлагаем вам создать учётную запись и войти в систему, хотя это и не обязательно."><span>Создать учётную запись</span></a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%92%D1%85%D0%BE%D0%B4&returnto=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Здесь можно зарегистрироваться в системе, но это необязательно. [o]" accesskey="o"><span>Войти</span></a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Пространства имён</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Просмотреть контентную страницу [c]" accesskey="c"><span>Статья</span></a></li><li id="ca-talk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%81%D1%83%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5:%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" rel="discussion" title="Обсуждение основной страницы [t]" accesskey="t"><span>Обсуждение</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">русский</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Просмотры</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&stable=1"><span>Читать</span></a></li><li id="ca-current" class="collapsible selected mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&stable=0&redirect=no" title="Показать текущую версию этой страницы [v]" accesskey="v"><span>Текущая версия</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&veaction=edit" title="Редактировать данную страницу [v]" accesskey="v"><span>Править</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=edit" title="Править исходный текст этой страницы [e]" accesskey="e"><span>Править код</span></a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=history" title="Журнал изменений страницы [h]" accesskey="h"><span>История</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Ещё</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Поиск</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Искать в Википедии" aria-label="Искать в Википедии" autocapitalize="sentences" title="Искать в Википедии [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Служебная:Поиск"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Найти страницы, содержащие указанный текст" value="Найти"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Перейти к странице, имеющей в точности такое название" value="Перейти"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Перейти на заглавную страницу"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Навигация</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Перейти на заглавную страницу [z]" accesskey="z"><span>Заглавная страница</span></a></li><li id="n-content" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5"><span>Содержание</span></a></li><li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8" title="Статьи, считающиеся лучшими статьями проекта"><span>Избранные статьи</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Посмотреть случайно выбранную страницу [x]" accesskey="x"><span>Случайная статья</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A2%D0%B5%D0%BA%D1%83%D1%89%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Статьи о текущих событиях в мире"><span>Текущие события</span></a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ru.wikipedia.org&uselang=ru" title="Поддержите нас"><span>Пожертвовать</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-participation" class="mw-portlet mw-portlet-participation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-participation-label" > <h3 id="p-participation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Участие</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BE%D0%B1_%D0%BE%D1%88%D0%B8%D0%B1%D0%BA%D0%B0%D1%85" title="Сообщить об ошибке в этой статье"><span>Сообщить об ошибке</span></a></li><li id="n-introduction" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0:%D0%92%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5"><span>Как править статьи</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="О проекте, о том, чем здесь можно заниматься, а также — где что находится"><span>Сообщество</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC" title="Форум участников Википедии"><span>Форум</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Место расположения Справки"><span>Справка</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B8" title="Список последних изменений [r]" accesskey="r"><span>Свежие правки</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B" title="Список недавно созданных страниц"><span>Новые страницы</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B"><span>Служебные страницы</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Инструменты</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D1%81%D1%8E%D0%B4%D0%B0/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Список всех страниц, ссылающихся на данную [j]" accesskey="j"><span>Ссылки сюда</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B8/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" rel="nofollow" title="Последние изменения в страницах, на которые ссылается эта страница [k]" accesskey="k"><span>Связанные правки</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&oldid=143461164" title="Постоянная ссылка на эту версию страницы"><span>Постоянная ссылка</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=info" title="Подробнее об этой странице"><span>Сведения о странице</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&id=143461164&wpFormIdentifier=titleform" title="Информация о том, как цитировать эту страницу"><span>Цитировать страницу</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fru.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2592%25D0%25BE%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B5_%25D0%25B4%25D0%25B5%25D0%25BB%25D0%25BE"><span>Получить короткий URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:QrCode&url=https%3A%2F%2Fru.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2592%25D0%25BE%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B5_%25D0%25B4%25D0%25B5%25D0%25BB%25D0%25BE"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Печать/экспорт</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:DownloadAsPdf&page=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&action=show-download-screen" title="Скачать эту страницу как файл PDF"><span>Скачать как PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&printable=yes" title="Версия этой страницы для печати [p]" accesskey="p"><span>Версия для печати</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">В других проектах</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Military" hreflang="en"><span>Викисклад</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://ru.wikinews.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" hreflang="ru"><span>Викиновости</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://ru.wikiquote.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" hreflang="ru"><span>Викицитатник</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1791716" title="Ссылка на связанный элемент репозитория данных [g]" accesskey="g"><span>Элемент Викиданных</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">На других языках</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A4%D9%88%D9%86_%D8%B9%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="شؤون عسكرية — арабский" lang="ar" hreflang="ar" data-title="شؤون عسكرية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабский" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Militar" title="Militar — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Militar" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/H%C9%99rbi_i%C5%9F" title="Hərbi iş — азербайджанский" lang="az" hreflang="az" data-title="Hərbi iş" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанский" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B8_%D1%8D%D1%88" title="Хәрби эш — башкирский" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Хәрби эш" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкирский" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Ваенная справа — белорусский" lang="be" hreflang="be" data-title="Ваенная справа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорусский" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Вайсковая справа — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вайсковая справа" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE" title="Военно дело — болгарский" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Военно дело" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгарский" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%91%E0%BD%98%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%91%E0%BD%BC%E0%BD%93%E0%BC%8D" title="དམག་དོན། — тибетский" lang="bo" hreflang="bo" data-title="དམག་དོན།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тибетский" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D3%80%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D3%80%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%85" title="ТӀеман гӀуллакх — чеченский" lang="ce" hreflang="ce" data-title="ТӀеман гӀуллакх" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="чеченский" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Vojenstv%C3%AD" title="Vojenství — чешский" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Vojenství" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чешский" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Milit%C3%A4rwesen" title="Militärwesen — немецкий" lang="de" hreflang="de" data-title="Militärwesen" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Military_affairs" title="Military affairs — английский" lang="en" hreflang="en" data-title="Military affairs" data-language-autonym="English" data-language-local-name="английский" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Militar" title="Militar — испанский" lang="es" hreflang="es" data-title="Militar" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испанский" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/S%C3%B5jandus" title="Sõjandus — эстонский" lang="et" hreflang="et" data-title="Sõjandus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонский" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Militaire" title="Militaire — французский" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Militaire" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французский" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE" title="Ռազմական գործ — армянский" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ռազմական գործ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянский" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Militisto" title="Militisto — идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Militisto" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Militare" title="Militare — итальянский" lang="it" hreflang="it" data-title="Militare" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальянский" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%BB%8D%E4%BA%8B" title="軍事 — японский" lang="ja" hreflang="ja" data-title="軍事" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японский" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D1%81%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B8_%D1%96%D1%81" title="Әскери іс — казахский" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Әскери іс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казахский" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B5%B0%EC%82%AC" title="군사 — корейский" lang="ko" hreflang="ko" data-title="군사" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корейский" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="избранная статья"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Res_militaris" title="Res militaris — латинский" lang="la" hreflang="la" data-title="Res militaris" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латинский" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Milit%C3%A4rwiesen" title="Militärwiesen — люксембургский" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Militärwiesen" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембургский" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Militar" title="Militar — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Militar" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Militar" title="Militar — португальский" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Militar" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португальский" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Войскова справа — русинский" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Войскова справа" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="русинский" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Vojenstvo" title="Vojenstvo — словацкий" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Vojenstvo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словацкий" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Voja%C5%A1tvo" title="Vojaštvo — словенский" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Vojaštvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словенский" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Harbiye_(terminoloji)" title="Harbiye (terminoloji) — турецкий" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Harbiye (terminoloji)" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vusocha" title="Vusocha — тсонга" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vusocha" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="тсонга" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B8_%D1%8D%D1%88" title="Хәрби эш — татарский" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Хәрби эш" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D0%B9%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Військова справа — украинский" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Військова справа" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украинский" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Mi%C5%82itare" title="Miłitare — венецианский" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Miłitare" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="венецианский" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1" title="Quân sự — вьетнамский" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Quân sự" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнамский" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%BB%8D%E4%BA%8B" title="軍事 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="軍事" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%BB%8D%E4%BA%8B" title="軍事 — китайский" lang="zh" hreflang="zh" data-title="軍事" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="китайский" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Kun-s%C5%AB" title="Kun-sū — миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Kun-sū" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%BB%8D%E4%BA%8B" title="軍事 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="軍事" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1791716#sitelinks-wikipedia" title="Править ссылки на другие языки" class="wbc-editpage">Править ссылки</a></span></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Эта страница в последний раз была отредактирована 18 февраля 2025 в 15:27.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст доступен по <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">лицензии Creative Commons «С указанием авторства — С сохранением условий» (CC BY-SA)</a>; в отдельных случаях могут действовать дополнительные условия. <span class="noprint">Подробнее см. <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/ru">Условия использования</a>.</span><br /> Wikipedia® — зарегистрированный товарный знак некоммерческой организации <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/ru/">«Фонд Викимедиа» (Wikimedia Foundation, Inc.)</a></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Политика конфиденциальности</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5">Описание Википедии</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BE%D1%82_%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8">Отказ от ответственности</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:Контакты">Свяжитесь с нами</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Universal_Code_of_Conduct/ru">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Разработчики</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ru.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Заявление о куки</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ru.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобильная версия</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7d695944bd-7v7dr","wgBackendResponseTime":145,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.537","walltime":"0.796","ppvisitednodes":{"value":5894,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":75039,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":9349,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":37916,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 567.015 1 -total"," 23.47% 133.065 1 Шаблон:Примечания"," 14.40% 81.639 1 Шаблон:Спам-ссылки"," 13.90% 78.815 1 Шаблон:Ambox"," 10.45% 59.239 1 Шаблон:Навигация"," 10.17% 57.669 1 Шаблон:Нет_АИ"," 9.73% 55.162 3 Шаблон:Публикация"," 9.53% 54.051 1 Шаблон:Внешние_ссылки"," 8.03% 45.521 2 Шаблон:БСЭ3"," 7.87% 44.602 3 Шаблон:Другое_значение"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.192","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4663866,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-j5h46","timestamp":"20250223052419","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0412\u043e\u0435\u043d\u043d\u043e\u0435 \u0434\u0435\u043b\u043e","url":"https:\/\/ru.wikipedia.org\/wiki\/%D0%92%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1791716","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1791716","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-06-25T16:42:23Z","dateModified":"2025-02-18T15:27:57Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/94\/Bamboo_book_-_binding_-_UCR.jpg","headline":"\u0442\u0435\u043e\u0440\u0435\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u0438\u0435 \u0438 \u043f\u0440\u0430\u043a\u0442\u0438\u0447\u0435\u0441\u043a\u0438\u0435 \u0432\u043e\u043f\u0440\u043e\u0441\u044b, \u0441\u0432\u044f\u0437\u0430\u043d\u043d\u044b\u0435 \u0441\u043e \u0441\u0442\u0440\u043e\u0438\u0442\u0435\u043b\u044c\u0441\u0442\u0432\u043e\u043c, \u043f\u043e\u0434\u0433\u043e\u0442\u043e\u0432\u043a\u043e\u0439 \u0438 \u0434\u0435\u0439\u0441\u0442\u0432\u0438\u044f\u043c\u0438 \u0432\u043e\u043e\u0440\u0443\u0436\u0451\u043d\u043d\u044b\u0445 \u0441\u0438\u043b"}</script> </body> </html>