CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html lang="tr" class="no-js"> <head>  <script type="text/javascript" > (function(m,e,t,r,i,k,a){m[i]=m[i]||function(){(m[i].a=m[i].a||[]).push(arguments)}; m[i].l=1*new Date();k=e.createElement(t),a=e.getElementsByTagName(t)[0],k.async=1,k.src=r,a.parentNode.insertBefore(k,a)}) (window, document, "script", "https://mc.yandex.ru/metrika/tag.js", "ym"); ym(66550639, "init", { clickmap:true, trackLinks:true, accurateTrackBounce:true, webvisor:true }); </script> <noscript><div><img src="https://mc.yandex.ru/watch/66550639" style="position:absolute; left:-9999px;" alt="" /></div></noscript>   <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-160819951-1"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'UA-160819951-1'); </script> <meta charset="UTF-8" /> <meta http-equiv="X-UA-Compatible" content="IE=edge,chrome=1"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0"> <meta name="description" content="Kur’ân-ı Kerîm’in okunuş keyfiyeti, kıraat âlimlerine nisbet edilen okuyuşlar, bunlarla ilgili ilim dalı."><meta property="og:url" content="/kiraat--ilim"><meta property="og:site_name" content="TDV İslâm Ansiklopedisi"><meta property="og:title" content="KIRAAT - TDV İslâm Ansiklopedisi"><meta property="og:type" content="website"><meta property="og:description" content="Kur’ân-ı Kerîm’in okunuş keyfiyeti, kıraat âlimlerine nisbet edilen okuyuşlar, bunlarla ilgili ilim dalı."><meta property="og:image" content="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/dia-f-logo.jpg"><meta property="twitter:card" content="summary"><meta property="twitter:site" content="@TDV_ISAM"><meta property="twitter:title" content="KIRAAT - TDV İslâm Ansiklopedisi"><meta property="twitter:image" content="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/dia-f-logo.jpg"><meta property="twitter:description" content="Kur’ân-ı Kerîm’in okunuş keyfiyeti, kıraat âlimlerine nisbet edilen okuyuşlar, bunlarla ilgili ilim dalı."> <title>KIRAAT - TDV İslâm Ansiklopedisi</title> <link rel="stylesheet async" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/dia.core.css?ver=22"> <link rel="stylesheet async" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/dia.design.css?ver=26" /> <link rel="stylesheet async" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/all.min.css" /> <link rel="shortcut icon" type="image/png" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/dia-favico-v3.ico"/> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.jquery.min.213.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.tipso.min.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/modal.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/ResizeSensor.min.js"></script> <script defer src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/theia-sticky-sidebar.min.js"></script> </head> <body> <style> #topnewst{ position: fixed; top: 0; background: #FF8951; left: 0; right: 0; text-align: center; font-size: 1.05rem; color: #fff; height:45px; line-height:45px; z-index: 1199; font-weight:bold; letter-spacing:0.02rem; } #topnewst a{color:#fff; text-decoration:underline !important;} #volume-list {display:none; } #letter-lisst { position: absolute; margin-top:-2px; z-index:-10; background:#fff; padding-top:10px; border:2px solid #ccc} #letter-list a { text-align:center; text-decoration:none; float:right} .azcontainer{width:100px;} .minict_wrapper ul li:hover{background:#ededed;} .menu-top-left{text-align:left !important;} #searc-complete-result{list-style:none; margin:0px; padding:0px;} #searc-complete-result li{ float:none; line-height:19px; margin:0px !important; padding: 13px 2px !important; border-bottom: 1px solid #efe9e9; border-top:none; } #searc-complete-result a{text-decoration:none;} #searc-complete-result li .sr-title{color:#0093B0; font-weight:bold} #searc-complete-result li .sr-desc{color:#666;} #searc-complete-result li:hover{background:#f1f4f4;} #auto-suggest-loading{height:45px;} #auto-suggest-loading1{height:45px;} #searchBox1{width: 90%;} .logged_user{border-top:2px solid #ddd;} /* header buyutme */ .header_logo img{height:58px !important;} .hover-menu ul li:hover{background:rgb(236, 230, 230, 0.60);} #albhabet_button:hover{color:#666 !important;} #cilt_button:hover{color:#666 !important;} .hover-menu ul li{text-align:left !important;} #auto-suggest-box{width:490px; top:50px !important; border:none; background-color:#f4f1f1; left:0px !important} #searc-complete-result{margin-top:14px; line-height:19px;} #searc-complete-result > a:first-child li{border-top: 2px solid #bdb7b7 !important; padding-top: 25px !important; padding-left:2px !important; padding-right:2px !important;} #searc-complete-result a.selected li{background:#e6e6e6 !important;} body{margin-top:60px;} #searchBox::-ms-clear { display: none; } .hover-menu ul a li{color:#666;} .hover-menu ul a:hover li{color:#000;} #searc-complete-result{margin:3px 12px 0 12px !important;} #searc-complete-result > a:first-child li{padding: 13px 2px !important; border-top:2px solid #ddd !important} .sr-title{font-size:0.98rem !important;} .sr-desc{font-size:0.95rem !important;} .sr-old{color: #9d9d9d; font-size:0.75rem !important;} #auto-suggest-box{min-height:125px !important; border: 2px solid rgb(93, 182, 213); border-top:none; background:#fff; border-radius:3px} #searc-complete-result > div.no-res{ padding:20px 0px 50px 5px; color:#666} #searc-complete-result .at-line{position:relative; padding-left:5px;} #searc-complete-result .at-line .author-photo{height:35px; border-radius:2px} #searc-complete-result .at-line .icon-user{font-size: 31px; color: #ddd; padding-right: 4px;} #searc-complete-result .at-line .author-title{position: absolute; top: -3px; padding-left: 10px; color: #0093B0; font-weight: bold;} #searc-complete-result .at-line .author-field{position: absolute; top: 15px; padding-left: 10px; font-size:15px; color:#999} #searc-complete-result .author-photo{height:30px;} .as-tabs div.as-m.act, .as-tabs div.as-y.act{} .as-tabs div.as.psv{cursor:pointer;} .as-tabs div.as img.ic{height:20px;} .as-tabs div.as.psv img.ic{opacity:0.4} .as-tabs div.as.psv img.ic:hover{opacity:1} .as-tabs div.as.psv img.up{display:none} .as-tabs div.as span{ color:#666; font-size:15px;} div.mr{text-align:left; padding: 10px 15px 10px 0px; } .deep{ height:17px; opacity:0.7; } .deep:hover{opacity:0.9;} .count{color:#999;} /*div.mr a{color:#06839c; font-size:0.93rem;} div.mr a:hover{text-decoration:underline !important;} div.mr .sall{color: #06839c !important; text-decoration: underline !important;} .metinshow{color: #06839c !important} .srchp:hover{color:#0e6779 !important;}*/ /* new alert */ /*#header_container{top:45px !important;} .body_container{margin-top:45px !important;}*/ .alert-warning { display: flex; flex-direction: row; align-items: center; color: #856404; background-color: #fff3cd; padding: 10px 15px; text-align: center; } .alert-content { flex: 1; padding: 0 10px; } .alert-close { flex: 0; padding-left: 10px; cursor: pointer; } .alert-close:hover { color: #c69500; } </style>  <div id="header_container" style="position:fixed; top:0px !important;"> <div class="centered" id="menu"> <div class="static_position pure-g" > <div class="pure-u-13-24 hdr-left"> <div class="header_left"> <ul class="dia-navul"> <li class="header_menu hover-menu-button" style="margin-right:8px; line-height:0px; margin-top:18px; margin-left:-7px "> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/blue-dot-menu-masaustu.png" /> <div class="hover-menu" style="left:10px; right:none; top: 47px;"> <div style="position:relative"> <img class="menu-top-arrow" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/hover-menu-arrow.png?ver=2" style="position:absolute; top:-9px; left:5px" /> <ul> <a href="/genel_kisaltmalar"><li class="hover_menu_first">Genel Kısaltmalar</li></a> <a href="/transkripsiyon_isaretleri"><li>Transkripsiyon İşaretleri</li></a> <a href="/duyuru/arama-kilavuzu"><li>Arama Kılavuzu</li></a> <a href="/duyurular"><li>Duyurular</li></a> <a href="/hakkinda/"><li style="border-bottom:none;">TDV İslâm Ansiklopedisi Hakkında</li></a> </ul> </div> </div> </li> <li class="header_logo" style="border-right:none; position:relative"> <a href="/" id="logo-part"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/dia-yatay-logo.svg" style="height:28px; width:318px;" /> </a> <div id="header-article" style="display:none"> </div> </li> </ul> </div> </div> <div class="pure-u-11-24 hdr-right"> <div class="header_right"> <ul class="dia-navul right"> <li class="header_search" style="padding:0px; margin-right:-2px;"> <span class="icon-search tipsoo tbottom tipso_style" style="background: #0093c1 !important; color: #fff !important;position:absolute;right:9px;top:16px;" id="icon-search-submit" data-width="175" data-tipso="Madde başlıklarında ara."></span> <span class="icon-search tipso tbottom tipso_style" style="background:transparent;color: #DF6F49 !important;position:absolute;right: 50px;top:17px;font-size: 1.1rem; " id="icon-search-submit-txt" data-width="175" data-tipso="Madde içeriklerinde ara."></span> <img class="open-keyboard" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/input-keyboard.png" /> <input id="searchBox" class="searchBox" style="width:490px; line-height:normal; height:45px; padding-right:55px;" type="text" value='' placeholder="TDV İslâm Ansiklopedisi'nde ara..." autocomplete="off"/> <div id="auto-suggest-box"> <input autocomplete="off" id="auto-suggest-state" style="display:none" /> <img src='https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/loading.gif' id="auto-suggest-loading" /> <div id="auto-suggest-content"></div> </div> <style> .open-keyboard{position: absolute; right: 90px; top: 27px; opacity: 0.3; cursor:pointer} .open-keyboard:hover{opacity:0.8} .dia-keyboard {display:none; background:#fff; border:1px solid #ddd; padding:20px 15px 15px 15px; position:absolute; top:10px; left:-490px; width:485px; line-height:0px; border-radius:3px;} .dia-keyboard ul{list-style:none; margin:0px; padding:0px; clear:both} .dia-keyboard ul li{float:left; width:30px; height:27px; text-align:center; border: 1px solid rgba(0,0,0,0.1); background-color: #f5f5f5; border-radius:2px; margin:2px; line-height:27px; cursor:pointer; font-size:15px;} .dia-keyboard ul li:hover{background:#ddd;} .dia-keyboard .shift{width:45px; font-size:13px; font-weight:bold} .dia-keyboard .close-keyboard{position: absolute;right: 10px; top: 10px; font-weight: bold; color: #666; cursor: pointer;} </style> <div class="dia-keyboard"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/controls/keyboard-arrow.png" style="line-height:0px;position:absolute; right:-5px;" /> <span class="close-keyboard">x</span> <ul> <li hb=""" hk=""">"</li> <li hb="1" hk="1">1</li> <li hb="2" hk="2">2</li> <li hb="3" hk="3">3</li> <li hb="4" hk="4">4</li> <li hb="5" hk="5">5</li> <li hb="6" hk="6">6</li> <li hb="7" hk="7">7</li> <li hb="8" hk="8">8</li> <li hb="9" hk="9">9</li> <li hb="0" hk="0">0</li> <li hb="*" hk="*">*</li> <li hb="-" hk="-">-</li> </ul> <ul style="margin-left:10px;"> <li hb="Q" hk="q">q</li> <li hb="W" hk="w">w</li> <li hb="E" hk="e">e</li> <li hb="R" hk="r">r</li> <li hb="T" hk="t">t</li> <li hb="Y" hk="y">y</li> <li hb="U" hk="u">u</li> <li hb="I" hk="ı">ı</li> <li hb="O" hk="o">o</li> <li hb="P" hk="p">p</li> <li hb="Ğ" hk="ğ">ğ</li> <li hb="Ü" hk="ü">ü</li> <li hb="," hk=",">,</li> </ul> <ul style="margin-left:25px"> <li hb="A" hk="a">a</li> <li hb="S" hk="s">s</li> <li hb="D" hk="d">d</li> <li hb="F" hk="f">f</li> <li hb="G" hk="g">g</li> <li hb="H" hk="h">h</li> <li hb="J" hk="j">j</li> <li hb="K" hk="k">k</li> <li hb="L" hk="l">l</li> <li hb="Ş" hk="ş">ş</li> <li hb="İ" hk="i">i</li> </ul> <ul> <li hb="abc" hk="ABC" class="shift noletter">ABC</li> <li hb="Z" hk="z">z</li> <li hb="X" hk="x">x</li> <li hb="C" hk="c">c</li> <li hb="V" hk="v">v</li> <li hb="B" hk="b">b</li> <li hb="N" hk="n">n</li> <li hb="M" hk="m">m</li> <li hb="Ö" hk="ö">ö</li> <li hb="Ç" hk="ç">ç</li> <li hb="." hk=".">.</li> <li hb="abc" hk="ABC" class="shift noletter">ABC</li> </ul> <ul style="margin-left:65px;"> <li hb="Boşluk" hk="Boşluk" class="space noletter" style="width:280px;">Boşluk</li> <li hb="Sil" hk="Sil" class="delete back noletter" style="width:50px">Sil</li> </ul> </div> </li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <script> $(document).ready(function () { // Focus search box when page load $('#searchBox').focus(); }); </script> <div id="scrollTop" title="Sayfanın başına dön." style="z-index:100000"> <span class="icon-chevron-up"></span> </div> <style> #newsbar_open{display:block ;} /* only this page */ .m-body{font-size:19px; line-height:28px; text-align:justify;} body{color:#494d55 !important} .inAtr{font-size:16px; color:#999 !important} @media screen { #print-part-temp { display: none;} .hdrprint{background:#ededed;} } @media print { #print-part-temp { display: block; padding:30px;} .hdrprint{background:#ededed; padding:5px; margin-bottom:20px; fonst-size:7px; border-bottom:1px solid #ddd; } .dosyaindir{display:none} body{margin: 0mm 0mm 1mm 0mm; } } .copy-link{cursor:pointer} .copy-link:hover{opacity:0.5 !important;} #div_bilgi{padding-top:6px;} .atif-btn{cursor:pointer;} .atif-kutusu{cursor: default !important;} .article-pd{font-size:14px; color:#999; line-height:20px; margin-top:5px;} .fotorama__caption{text-align:center !important;} .fotorama__caption__wrap{background-color: rgba(255,255,255,.9) !important; } .fotorama__caption__wrap b{color:#E16327} .article-part{margin-bottom:60px;} .sterm{background:#E3FF91;} .m-content p{margin-top:0px; margin-bottom:17px;} .m-content bibl p{margin-top:0px; margin-bottom:5px; line-height:22px; padding-left: 1.5em; text-indent:-1.5em; font-size:17px;} .article-part-header{background:#f4f1f1; border-radius:1px; position:relative; margin-bottom:20px;} .article-part-header.kor-part{background-color:#f1f4f4 !important; } .article-part-header .yazim-arrow{position:absolute; bottom:-10px; left:20px; z-index:1} .part-author{padding-left:15px; line-height:55px} .part-title{display:none} .part-title a{color:#666} .part-authors{} .part-authors span{color:#888} .part-authors a{color:#0093b0} .part-info{padding-right:15px;text-align:right; padding-top:16px} /* .atif-btn{position:absolute; cursor:pointer; color:#0093B0; font-size:26px; right:2px; top:-31px} */ .atif-btn.psv{} /* .atif-btn.top{position:absolute; top:5px; right:0px;} .atif-btn.top .atif-kutusu{border-top:1px solid #ddd;} .atif-btn.top .ak-list{height:280px; overflow-y:auto; overflow-x:hidden;} */ .atif-kutusu{text-align:left; right:-0px; background:#F7F7F7; display:none; border: 1px solid #e4e4e4;padding:10px 20px 20px 20px; z-index:5; font-size:0.85rem; color:#777; margin-top:-1px;} .ak-title{border-bottom:1px solid #ddd; font-size:1.05rem !important; line-height:23px !important; padding-bottom: 5px; font-weight:bold;} .ak-muellif{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-site{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-yayinci{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-ilkyayin{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-adres{line-height:18px; padding-top:9px;} .ak-copy{border-top:1px solid #ddd; padding-top:10px; margin-top:10px;} .ak-copy span{background:#f9f9f9; color:#666; padding:4px 15px 4px 15px; border:1px solid #ddd; border-radius:2px; cursor:pointer} .ak-copy span:hover{background:#f1f1f1;} .ak-copytext{display:none; line-height:17px; padding-top:20px; padding-bottom:10px} .msg-btn{ cursor:pointer; font-size:28px; color: #967A7A; position: absolute; right: 34px; top: -32px;} .msg-btn a{color: #967A7A} .print-btn{float:right; cursor:pointer; font-size:20px; color: #967A7A; padding-top:1px;} .article-part-nav-info{position:absolute; background:#E98A5C; top:-33px; left:0px; list-style-type:none; margin:0px; padding:0px; color:#fff; border-radius:2px;} .article-nav-prev{cursor:pointer; padding:2px 4px 0px 5px; height:18px; float:left; line-height:0px; border-right:none} .article-nav-prev span, .article-nav-next span{font-size:11px;} .article-nav-prev.kor{border-right:1px solid #ddd;} .article-nav-next{cursor:pointer; padding:2px 4px 0px 4px; height:18px; float:left; line-height:0px;} .article-nav-next.kor{border-left:1px solid #ddd;} .article-nav-passive{cursor:default;} .article-nav-passive img{opacity:0.3; cursor:default;} .article-nav-prev.kor span, .article-nav-next.kor span{color:#afa1a1;} .article-nav-numbers{padding:0.15rem 12px 0 12px; line-height:25px; float:left; border-right:1px solid #F3BFA7; border-left:1px solid #F3BFA7; font-size:13px; font-weight:bold; letter-spacing: 3px;} .article-nav-open-info{cursor:pointer; padding:0 9px; height:21px; line-height:22px; float:left; border:none; font-size:13px; font-weight:bold;} .article-nav-info-li{float:left; height:21px; background:rgb(181, 164, 164); font-size:13px; line-height:21px; height:21px; padding:0 10px; display:none; border-top-right-radius: 2px; border-bottom-right-radius: 2px;} .tipso_style{border-bottom:none !important;} .bibpos{position:absolute; color:#fff; font-size:1px;} .m-body span.eser{font-style:italic; text-justify: none; } .m-body span.kisaltma{text-justify: none;} .m-body bibl span.kisaltma{text-justify: none; border-bottom:dotted 2px #999; cursor:pointer} .m-body bibl span.eser.kisaltma{text-justify: none; border-bottom:dotted 2px #999; cursor:pointer} .m-body bibl{ margin-top: -17px !important; display: block; } .pop-title{font-weight:bold;} .article-left-bar{padding-bottom:0px !important; box-shadow:none !important; background:none !important; max-width: 68px;z-index: 1;} .rndleftbtn:hover{opacity:1 !important} .encokokunan{ background: #e4e8e8; width: 100px; /* padding: 2px 5px; */ text-align: center; border-radius: 2px; position: absolute; top: -25px; font-size: 0.80rem; padding: 2px 0px 3px 0px; font-weight: bold; color: #888; /* margin-top: 10px; */ } .encokokunan:hover{background:#dbdede; color:#666} .captcha-container > img { height: 38px; position: absolute } .captcha-container > .form-group { margin-left: 90px; } .error-box{background: #ff8585; padding: 7px 10px; font-weight: bold; color: #fff; margin-bottom: 20px; border-radius: 3px;} .success-box{background: #26b151; padding: 7px 10px; font-weight: bold; color: #fff; margin-bottom: 20px; border-radius: 3px;} .grecaptcha-badge { visibility: hidden; } .grecaptcha-badge.show { visibility: visible !important; z-index: 10000; } </style> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.jquery.print.js"></script> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.jquery.lazyload.min.js"></script> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.tipso.min.js"></script> <link rel="stylesheet" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/css/vendor.fotorama.css"> <script src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/js/vendor.fotorama.js"></script> <br /> <div class="centered body_container body_pad_article" style="position:relative"> <div class="print-meta visible-on-print" style="display: none;"> Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="KIRAAT" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim?utm_source=pdf">https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim</a> </div> <div class="article_header_container" style="margin-bottom:25px; position:relative;">   <div class="article-left-bar"> <div class="pure-g bar-line" style=" background: #fff; padding-top: 5px; border-top-left-radius: 4px; border-top-right-radius: 4px; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bleft"><span class="icon-align-left"></span></div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"><span class="icon-align-justify"></span></div> </div> <div class="pure-g bar-line" style="background: #fff; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell fup"><span id="txtup" class="icon-font up" style=""></span></div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"><span id="txtdown" class="icon-font down"></span></div> </div> <div class="pure-g bar-line-nav" style="background: #fff; padding-bottom: 5px; border-bottom-left-radius: 4px;border-bottom-right-radius: 4px; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bleft"><span id="pagecolorSepia" ></span></div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"><span id="pagecolorWhite"></span></div> </div> <div class="pure-g bar-line-nav rndleftbtn tipso tright tipso_style" data-tipso="<i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i>'nden rastgele bir madde görmek için tıklayınız." data-width="200" style="border-bottom: none; border-radius:4px; margin-top:10px; background:#2FB556; opacity:0.85; border: 1px #5abb76 solid; text-align: center; padding: 7px 0 2px 0px; cursor:pointer; box-shadow: 0 1px 2px rgba(0,0,0,0.2);"> <div class="pure-u-1"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_beyaz.png" style="height:20px" /></div> </div> <div class="pure-g" style="display:none"> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bleft"> <a href="kiptiler" class="tipso tright" data-width="200" data-tipso="Önceki madde: KIPTÎLER"> <span class="icon-chevron-circle-left"></span> </a> </div> <div class="pure-u-1-2 bar-cell bright"> <a href="kiraat--namaz" class="tipso tright" data-tipso="Sonraki madde: KIRAAT"> <span class="icon-chevron-circle-right"></span> </a> </div> </div> </div>  <style> .listen{width:15px; opacity:0.5; cursor:pointer} .listen:hover{opacity:1;} </style> <div class="article_title"><h1>KIRAAT</h1></div> <div class="arabic_title">القراءة</div> <div class="article_info"><h2> <div style="padding-top:6px;"><span style="color:#e16328">Kur’ân-ı Kerîm’in okunuş keyfiyeti, kıraat âlimlerine nisbet edilen okuyuşlar, bunlarla ilgili ilim dalı.</div> </h2> </div> </div> <div id="article-main-content" class="pure-g " style=""> <div class="pure-u-1 pure-u-md-15-24 sticky-content"> <div class="bibl-popup" style="display:none; position:absolute; padding:22px 24px 18px 18px; max-width:290px; background:#FEFEC6; z-index:1; box-shadow: 0 3px 10px rgba(0,0,0,.3);"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/bibl-popup-arrow.png" style="position: absolute;top: -10px;" /> <span class="icon-close close-bibl-poup" style="position: absolute;top: 8px; right: 10px; font-size: 20px;cursor: pointer; color:#555"></span> <div class="bibl-cnt"></div> </div> <div class="m-body" id="m-body" style="font-size:; line-height:">  <style> body.sepya{background-color:rgb(241, 233, 215) !important} .art-plan{margin-bottom:30px;border:1px solid #ededed; border-radius:3px;} .art-plan.sepya{border: 1px solid #c5bead !important;} .article-plan-buttons{border-bottom:1px solid #ededed; overflow:hidden} .article-plan-buttons.sepya{border:none; border-bottom: 1px solid #c5bead !important;} .article-plan-buttons .passive:hover{border-bottom:3px solid #ededed; color:#333; cursor:pointer} .article-plan-buttons .passive{color:#999; border-bottom:none; font-weight:normal} .article-plan-buttons .active{color:#666; border-bottom:3px solid #ddd; font-weight:bold} .btn-plan, .btn-preview{padding-bottom:5px !important; padding-top:5px !important} .plan-content, .preview-content{ clear:both; font-size:15px; border-radius:3px;} .preview-span{background: #ededed;padding: 2px 8px; margin-right:10px; font-size: 12px; letter-spacing: 1px;border-radius: 3px;} .preview-ul{list-style:none; padding:0px; margin:0px; height: 189px; overflow-y: auto; padding-right:15px;} .preview-ul li{padding-bottom:30px; line-height:22px; cursor:pointer; color:#777; width:100%;} .preview-ul li:hover{color:#888;} .ind2{padding-left:15px;} .ind3{padding-left:30px;} .ind4{padding-left:45px;} .ind5{padding-left:60px;} .ind6{padding-left:75px;} </style>  <style> .hdrprt1{border:1px solid #e4e4e4; border-radius:3px; margin-bottom:0px; position:relative} .hdrprt1.sepya{border: 1px solid #c5bead;} .hdrprt1arrows{border-bottom:1px solid #e4e4e4; overflow:hidden;background: #f4f1f1;} .hdrprt1arrows.sepya{border-bottom: 1px solid #c5bead;background: #e4ddcc;} .partnumbers{float:left; height:37px; font-size:0.90rem; letter-spacing: 3px; border-left:1px solid #ddd; border-right:1px solid #ddd; padding-left:12px; padding-right:12px; color:#007993; padding-top:5px;} .partnumbers.sepya{border-left:1px solid #c5bead; border-right:1px solid #c5bead;} .partdownarrow{float:left; height:37px; padding-top:4px; padding-left:12px; padding-right:12px;border-right:1px solid #ddd;} .partdownarrow.sepya{border-right:1px solid #c5bead;} .partprint{border-left:1px solid #e4e4e4; float:right;;height:37px; line-height:42px; padding-left: 14px; padding-right: 14px; cursor:pointer} .partprint.sepya{border-left:1px solid #c5bead} .partemail{border-left:1px solid #e4e4e4; float:right; line-height: 37px; padding: 1px 14px; cursor:pointer} .partemail.sepya{border-left:1px solid #c5bead;} .partatif{border-top-right-radius: 2px; float:right; border-left: 1px solid #e4e4e4; padding: 1px 14px; line-height: 37px;} .partatif.sepya{border-left: 1px solid #c5bead;} </style>  <div class="article-parts">  <div class="article-part" id="_1" style="position:relative"> <div class="print-meta" style="display: none;"> 1 bölümden oluşan maddenin 1. bölümüdür. Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: <a title="KIRAAT" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim?utm_source=pdf#1">https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim#1</a> </div> <div class="hdrprt1"> <img class="partblt" src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png" style="position: absolute; bottom: -9px; left: 10px;" /> <div class="hdrprt1arrows"> <div style="float:right; height:37px"> <div class="partatif atif-btn psv tipso tbottom" style="margin-left: 0 !important;" data-tipso="Bu bölümün atıf bilgilerini görün ve kopyalayın."> <span style="color: #967A7A;"><i class="fas fa-quote-right"></i></span> </div> <div class="partemail tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu madde/bölüm hakkında bildirimde bulunun."> <span class="feedback-btn" data-issue="KIRAAT" style="color: #967A7A;font-size: 1.35rem;"> <i class="fas fa-exclamation-circle"></i> </span> </div> <div class="partprint print-btn tipso tbottom tipso_style" data-tipso="Bu maddeyi/bölümü yazdırın." > <span class="icon-printer2 printPart" style=" font-size: 1.4rem;"></span> </div> </div> </div> <div style="padding: 9px 10px; line-height:19px !important; text-align:left !important;"> <span class="part-authors" style="margin-right: 15px"> <span style="font-size:0.85rem; color:#666">Müellif: </span> <span style="font-size:0.85rem;"> <a href="/muellif/abdulhamit-birisik"><b>ABDULHAMİT BİRIŞIK</b></a> </span> </span> </div> </div> <div class="atif-kutusu"> <div class="ak-title">KIRAAT</div> <div class="ak-list"> <div class="ak-muellif"><b>Müellif: </b> <span class='val'>ABDULHAMİT BİRIŞIK</span> </div> <div class="ak-site"><b>Web Sitesi: </b><span class="val">TDV İslâm Ansiklopedisi</span></div> <div class="ak-site"><b>Yayımcı: </b><span class="val">TDV İslâm Araştırmaları Merkezi</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Baskı Tarihi: </b><span class="val">2022</span></div> <div class="ak-ilkyayin"><b>Erişim Tarihi: </b><span class="val">25.11.2024</span></div> <div class="ak-adres"><b>Web Adresi:</b><br/><span class="val"> https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim</span> </div> </div> <div class="ak-copytext" id="ak-copytext1"> ABDULHAMİT BİRIŞIK, "KIRAAT", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim (25.11.2024). </div> <div class="ak-copy"><span>Kopyalama metni</span></div> </div> <div class="m-content" style="text-align:justify; position:relative; font-size:; line-height:; margin-top:15px; overflow-wrap: break-word;/*Long Word/URL Overflow*/"> <p>Sözlükte <b>kırâat</b> “okumak, tilâvet etmek, telaffuz etmek” anlamında masdar; “sesli veya sessiz, nağmeli veya nağmesiz okuma, tilâvet etme anlamında isimdir. Aynı kökün <b>kur’ân</b> şeklinde gelen masdarı da kıraât ile eş anlamlıdır (<span class="kisaltma" data-ad="lisanul-arab"><i>Lisânü’l-ʿArab</i></span>, “ḳrʾe” md.; <span class="kisaltma" data-ad="kamus-tercumesi"><i>Kāmus Tercümesi</i></span>, “ḳrʾe” md.). Kıraat kelimesi Kur’ân-ı Kerîm’de yer almamakla birlikte “tilâvet” mânasını veren fiil kalıplarında ve masdar olarak (kur’ân) birçok yerde geçer (el-A‘râf 7/204; en-Nahl 16/98; el-İsrâ 17/14, 45, 106; el-Kıyâme 75/17, 18; el-İnşikāk 84/21; el-Alak 96/1, 3). Hughes, kıraatin türediği kökün <b>kara</b> şeklinde İbrânîce’de bulunduğunu ve Tevrat’ta yer aldığını söylerken (<span class="eser">Notes on Muhammadanism</span>, s. 14) Arthur Jeffery, İbrânîce’nin yanında Ârâmîce’de de olduğunu bildirir (<span class="eser">The Foreign Vocabulary of the Qur’ān</span>, s. 233). Kur’an ilimleri terimi olarak kıraat çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Râgıb el-İsfahânî, “Tertîlde harf ve kelimeleri birbirine katmaya denir”; Taşköprizâde, “Mütevâtir ihtilâf vecihleri bakımından Allah kelâmı olan Kur’ân-ı Kerîm’in nazmının şekillerinden bahseden bir ilim dalıdır” diye tarif eder. İbnü’l-Cezerî’nin, “Kur’an kelimelerinin nasıl okunacağını ve râvilerine nisbet etmek suretiyle bu kelimeler üzerindeki farklı okuyuşları konu edinen bir ilimdir” (<span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span>, s. 3) şeklindeki tanımı daha kapsayıcıdır. Ayrıca kıraat imamlarından her birinin tercih ettiği okuyuşlar için de kıraat terimi kullanılmıştır: Nâfi‘ kıraati, Âsım kıraati gibi. Harf kelimesinin özellikle ilk dönemlerde kıraat yerine kullanıldığı da görülür (Mekkî b. Ebû Tâlib, s. 71). </p><p> Kıraat ilminin “kārî, kurrâ, mukrî, mübtedî, mütevassıt, müntehî, râvi, rivâyet, tarîk, vecih” gibi terimleri bu ilmi öğreten, öğrenen ve nakledenler hakkında ilgili eserlerde sıkça kullanılmaktadır. Kıraat kökünden ism-i fâil olan kārî (çoğulu kurrâ) genel anlamıyla “Kur’an tilâvet eden” demek olup mübtedî ve müntehî diye iki kısma ayrılır. İfrad metoduyla kıraat öğrenmeye başlayıp aynı metotla üç imamın kıraatini öğrenen kişiye mübtedî, kıraatlerin çoğunu ve meşhur olanlarını okuyarak nakleden kişiye müntehî (İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span>, s. 3), dört veya beş kıraati ifrad tarikiyle bilene de mütevassıt denmiştir (Bennâ, I, 68). İlk dönemde ashabın Kur’an kıraati konusunda geniş bilgisi olanları kurrâ diye anılmıştır (Buhârî, “Tefsîr”, 7/5; “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 8; “Daʿavât”, 58; “Meġāzî”, 28; Müslim, “Mesâcid”, 54, “İmâre”, 41; ayrıca bk. <a href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hafiz--kuran" target="_blank">HÂFIZ</a>). Mukrî terimi, kıraatleri sağlam ve kesintisiz bir isnadla almış bir üstattan müşâfehe yoluyla (ağızdan ağıza) rivayet eden kıraat âlimini ifade eder. Bu tabirin ilk olarak, Hz. Peygamber tarafından Birinci Akabe Biatı’nın ardından Evs ve Hazrec kabilelerine Kur’an öğretmek üzere görevlendirilen Mus‘ab b. Umeyr için kullanıldığı bildirilir (<span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-gayetun-nihaye">İbnü’l-Cezerî, <i>Ġāyetü’n-Nihâye</i></span>, II, 299). Kıraatleri imamlardan doğrudan veya vasıtalı olarak alıp nakleden kimse için râvi terimi kullanılırken râviye nisbet edilen kıraate de rivayet denmiştir. Kıraat imamlarından her birinin çok sayıda râvisi olmakla birlikte daha çok ders kitabı niteliğinde te’lif edilen kıraate dair eserlerde her imam için bunlardan en meşhur ikişer râviye yer verilmiştir. Kıraat râviden alana nisbet edildiğinde tarik adını alır (Nâfi‘ kıraatinin Kālûn rivayetinin Ebû Neşît tariki gibi). Râvilerin de birden çok râvisi (tarik) bulunmakla birlikte onların sayılarını da iki ile sınırlayan eserler telif edilmiş olup bu konuda İbnü’l-Cezerî’nin <span class="eser">en-Neşr</span>’ini ihtisar ederek kaleme aldığı <span class="eser">Taḳrîbü’n-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> adlı eseri meşhurdur. Bu eserin ders kitabı olarak yaygın biçimde kullanılması sebebiyle olmalıdır ki imamların râvilerini ve râvilerin de tariklerini iki ile sınırlayarak uygulanan kıraat programları için özellikle Osmanlı tedris sisteminde “takrîb” terimine yer verilmiştir. Tarik ayrıca yedili, onlu ve on dörtlü sistemlerin her biri için kullanıldığı gibi (seb‘a tariki, aşere tariki ...) kıraat tedrisinde takip edilen eserlerin adlarına (Şâtıbiyye [Hırzü’l-emânî] tariki, Tayyibe tariki ...), ülke ve şehirlerde benimsenen tedris metotlarına (Mısır tariki, İstanbul tariki) izâfeten de kullanılmıştır. Vecih (vech) ise kıraat, rivayet ve tarik dışında kalan ve tedris sistematiği içinde dikkate alınması ihtiyarî olan okuyuş farklılıklarına denilmiştir. </p><p> <b>Kıraatin Tarihi ve Önemi.</b> Kıraat ilmi, İslâmî ilimler içinde gerek ortaya çıkış zamanı gerekse önemi bakımından önceliğe sahiptir. Çünkü Resûl-i Ekrem inen âyetleri büyük bir özenle okuyor ve hemen ashabına aktarıyor, ondan öğrenenler bu okuyuşları başkalarına naklediyordu. Nâzil olan Kur’an âyetlerini Hz. Peygamber’in her yıl ramazan ayında Cebrâil’in huzurunda okuduğu, bazı sahâbîlerin de dinlediği, bu okuyuşların vefat ettiği yılın ramazan ayında iki defa gerçekleştiğine dair rivayet (Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 7) konunun önemini ortaya koyacak niteliktedir. Aslında Kur’an’ın hem Resûlullah hem de ümmeti tarafından doğru ve güzel okunması onun bir emridir. “Ağır ağır ve dikkatlice okumak” anlamına gelen “tertîl” kelimesinin yer aldığı âyetler (el-Furkān 25/32; el-Müzzemmil 73/4) kıraat ilminin Kur’ânî temelini oluşturmaktadır. Hz. Peygamber Kur’an’ı, tebliğ vazifesinin gereği olarak dinleyenin rahatça anlayacağı bir tarzda ağır ağır okur ve çoğunlukla her âyetin sonunda vakfederdi (<span class="kisaltma" data-ad="musned"><i>Müsned</i></span>, VI, 288, 302; Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 29, 30). Onun Kur’an’ı tertîl üzere ve güzel sesle okuyanları övdüğüne dair haberler nakledilmiştir (Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 31, 32, 33; İbn Mâce, “Muḳaddime”, 11, “İḳāmetü’ṣ-ṣalât”, 176). Bir defasında Resûl-i Ekrem, “Ümmetimin en iyi okuyanı Übey’dir” buyurmuş (Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 8), bizzat Übey b. Kâ‘b’a, “Allah bana Kur’an’ı sana okutmamı emretti” deyince Übeyy’in, “Allah beni sana isim olarak söyledi mi?” sorusuna da “evet” cevabını vermiştir (<span class="kisaltma" data-ad="musned"><i>Müsned</i></span>, III, 130, 137, 185, 218, 233, 273, 284; Buhârî, “Tefsîr”, 98, “Menâḳıbü’l-enṣâr”, 16; Müslim, “Ṣalâtü’l-müsâfirîn”, 246, “Feżâʾilü’ṣ-ṣaḥâbe”, 122; Tirmizî, “Menâḳıb”, 33). İbn Mes‘ûd, Zeyd b. Sâbit ve Sâlim’le ilgili övgüleri de bulunan Resûlullah, bu nevi ifadeleriyle hem ashabı Kur’an’ı doğru öğrenmeye ve okumaya teşvik etmiş, hem de özel bir gayret sarfederek kıraatlerini güçlendirenleri toplum içinde yüceltmiştir. Hadis ve siyer kaynaklarında Resûl-i Ekrem’in, hem zabt hem okuyuş güzelliğine sahip olan sahâbîleri Kur’an hocası olarak çeşitli bölgelere gönderdiğine dair bilgiler bulunmaktadır. Onun, Benî Âmir kabilesine Kur’an’ı ve İslâm’ı öğretmek üzere gönderip Bi’rimaûne hadisesinde öldürülen Suffe ehli sahâbîler için büyük üzüntü duyması ve bir ay boyunca katillere beddua etmesi (Müslim, “Mesâcid”, 301, 302, “İmâre”, 147) Kur’an bilgisine sahip olanlara verdiği değerin bir başka göstergesidir. </p><p> Kıraat ilmiyle ilgili ana konulardan biri olan ve okumayı kolaylaştırmayı amaçlayan “yedi harf” ruhsatı kıraat farklılıklarının önemli bir dayanağı olmuştur. Sahâbe, Resûl-i Ekrem’in vefatından sonra da Kur’an kıraatine önem vermiş, farklı okuyuşları ve ilgili rivayetleri muhafaza etmiştir. Kur’an âyetlerinin Hz. Ebû Bekir zamanında iki kapak arasında toplanması ve Hz. Osman döneminde bu asıl nüshanın kopyalarının çoğaltılması çalışmalarında Kur’an ve kıraat bilgisine sahip olan bu sahâbîlerden yararlanılmıştır. Kur’an’ın toplanmasında önemli bir sebep olarak gösterilen Yemâme savaşı, hem hâfızların o tarihte ulaştığı sayının çokluğu hem de bunların şehid oluşuyla İslâm toplumunda ortaya çıkan tedirginlik yüzünden (Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 3) hatırlanır. Hz. Peygamber inen âyetleri vahiy kâtiplerine yazdırıyor ve bu yazılı malzemeyi kendi yanında muhafaza ediyordu. Ancak Kur’an’ı Resûl-i Ekrem’den öğrenen ve kendileri için özel nüsha oluşturan bazı sahâbîler şartlar gereği uzak bölgelere gidiyorlardı. Kur’an’ın nüzûlünün devam etmesi, yedi harf ruhsatı ve Arap yazısının gelişmemiş olması gibi sebeplerle gittikleri yerlerde onların farklı okuyuşları önceleri bir sıkıntı doğurmazken Resûlullah’ın vefatını takip eden yıllarda Kur’an kıraati konusunda bazı ihtilâflar ortaya çıkmıştır. Kur’an’ın iki kapak arasına alınmasıyla da kesin olarak ortadan kalkmayan bu ihtilâf, Hz. Osman’ın Kur’an’ı nâzil olduğu Kureyş lehçesi (Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 2) üzerine çoğaltması ve çeşitli bölgelere göndermesiyle sona ermiştir. Hz. Osman’ın, halifelik yetkisini kullanarak şahsî Kur’an nüshalarının yakılması veya imha edilmesiyle ilgili emri de bu ihtilâfların sona erdirilmesinde etkili olmuştur. Kur’an’ın Kureyş lehçesi üzere çoğaltılması yedi harf ruhsatını sınırlamışsa da bu nüshalarda hareke ve nokta bulunmadığı için sözü edilen ruhsat bir ölçüde de olsa geçerliliğini korumuş ve kıraat ihtilâfları içinde günümüze kadar gelmiştir. </p><p> Üzerinde ashabın icmâ ettiği Hz. Osman mushafları kısa zamanda bütün İslâm coğrafyasına yayılmış ve öncelikle bu mushafların gönderildiği şehirler olmak üzere kıraat ilmi merkezleri doğmuştur. Kıraat alanında yazılan eserlerin 70 (689) ve 80’li (699) yıllara kadar gitmesi, büyük kıraat âlimlerinin çoğunun tâbiînden olması bu ilmin kısa zaman dilimi içinde aldığı mesafeyi göstermesi açısından önemlidir. Hicrî ilk üç asırda daha çok Mekke, Medine, Kûfe, Basra ve Şam gibi şehirlerde yoğunlaşan kıraat çalışmaları, daha sonra yapılan fetihler ve yürütülen İslâmlaştırma faaliyetlerine paralel olarak Mısır, Kuzey Afrika, Endülüs, İran, Anadolu ve Orta Asya’ya kadar yayılmıştır. Sözü edilen merkezlerde bulunan kıraat âlimleri gerek kelimeler gerekse med, kasr, imâle, tahfif, idgam gibi telaffuz keyfiyetleriyle ilgili farklı okuyuşları değişik hocalardan alırken bunlar arasında kendi tercihlerini ortaya koymuşlar, bu tercihleriyle oluşan okuyuşlarını öğretmeye başlamışlardır. Sahih rivayet ve okuyuşlar arasında tercihleri bulunan âlimlerin sayısı önceleri bir hayli çok iken zamanla insanlar bunlardan bazıları üzerinde yoğunlaşmış (Alemüddin es-Sehâvî, II, 428), böylece ilk kıraat ekolleri ortaya çıkmıştır. İlk yazılan eserler ve yapılan rivayet ve kıraat tâlimi çalışmalarına bakıldığında kendi içinde tutarlılığı olan kıraatlerin sayısının otuzu aştığı görülmektedir. Ebû Ubeyd Kāsım b. Sellâm kıraate dair kitabında meşhur yedi kıraatin yanında yirmi beş, Cehdamî ve İbn Cerîr et-Taberî konuyla ilgili eserlerinde yirmi kıraati toplamışlardır. İbn Mücâhid (ö. 324/936), <span class="eser">Kitâbü’s-Sebʿa</span> adlı eseriyle kıraat ilminin tarihinde bir dönüm noktası oluşturmuştur. Medine’de Nâfi‘ b. Abdurrahman, Mekke’de İbn Kesîr, Kûfe’de Âsım b. Behdele, Hamza b. Habîb ve Kisâî, Basra’da Ebû Amr b. Alâ ve Şam’da İbn Âmir’in kıraatinden meydana gelen bu sistem ilgiyle karşılanmış ve kabul görmüştür (<i>a.g.e.</i>, II, 432). Gerekli şartları taşıyan sahih kıraatlerle ilgili olarak zaman zaman bu sayıyı aşan tasnifler yapılmışsa da İbn Mücâhid’in çerçevelediği tasnif yaygınlık kazanmıştır. Kıraat ilmi, zamanla önemli bir kıraat merkezi haline gelen ve Mekkî b. Ebû Tâlib, Ebû Amr ed-Dânî, Kāsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî gibi büyük kıraatçiler yetiştiren Mağrib ve Endülüs’e IV. (X.) yüzyılın sonlarında Ahmed b. Muhammed et-Talemenkî el-Meâfirî tarafından sokulmuştur (<span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">İbnü’l-Cezerî, <i>en-Neşr</i></span>, I, 34). Dânî yedi kıraat (kırâat-i seb‘a) konusunda İbn Mücâhid’in tercihlerini benimsemiş ve eserleri İslâm dünyasında yedi kıraat öğretiminde esas kabul edilmiştir. Şâtıbî’nin manzum eseri <span class="eser">Ḥırzü’l-emânî</span> ise kıraat öğretiminin vazgeçilmez eserleri arasında yerini almıştır. İbn Mihrân en-Nîsâbûrî (ö. 381/992), on kıraate (aşere) dair <span class="eser">el-Ġāye fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> adlı eseriyle onlu sistemi ortaya koyan ilk müelliftir (<span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, XX, 199). Enderâbî <span class="eser">Ḳırâʾâtü’l-ḳurrâʾi’l-maʿrûfîn bi-rivâyâti’r-ruvâti’l-meşhûrîn</span> ve Ebü’l-Alâ el-Hemedânî <span class="eser">Ġāyetü’l-iḫtiṣâr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> adlı eserlerinde aynı çizgiyi takip ederek on kıraati rivayetleri ve tarikleriyle birlikte tanıtmışlardır. Ancak bu sistem kıraat öğretiminde kabul görmemiş ve belki de yedi rakamına vurgu yapan “yedi harf, yedi mushaf” gibi sebeplerle yedili tasnifin yerini alamamıştır. Onlu tasnifi kıraat öğretiminde bir tarik haline getiren İbnü’l-Cezerî olmuştur (ö. 833/1429); onun <span class="eser">en-Neşr</span>, <span class="eser">Ṭayyibetü’n-Neşr</span>, <span class="eser">Taḳrîbü’n-Neşr</span> gibi eserleriyle kıraat tedrisinde seb‘a tarikinin yerini aşere almıştır. Önceleri Mısır ve Osmanlı topraklarıyla Orta Asya’nın bazı kesimlerinde etkin olan onlu sistem Endülüs’ün İslâm hâkimiyetinden çıkmasıyla (1492) bütün İslâm âlemine yerleşmiştir. Kıraatleri tasnif çalışmalarının bir devamı olarak önce İbnü’l-Cezerî <span class="eser">Nihâyetü’l-berere fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱elâs̱ ez-zâʾide ʿale’l-ʿaşere</span> adlı eseriyle (Süleymaniye Ktp., Turhan Vâlide Sultan, nr. 1, vr. 117-134; Yazma Bağışlar, nr. 1843, vr. 38-55; İzmirli İsmail Hakkı, nr. 42, vr. 1-14) İbn Muhaysın, A‘meş ve Hasan-ı Basrî’nin kıraatlerini, Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî ve Ahmed b. Muhammed el-Bennâ da Yahyâ b. Mübârek el-Yezîdî kıraatini meşhur on kıraate eklemiş, böylece on dörtlü tasnif oluşmuştur. Ancak bu dört kıraat, içlerinde sahih kıraatin şartlarını taşıyan okuyuşlar ihtiva etse de geneli itibariyle şâz olarak nitelendirilmiştir. Bugün İslâm ülkelerinde kıraat ilminin aşere ölçüsünde öğretimi devam etmekle birlikte Nâfi‘ kıraatinin Verş rivayeti Kuzey Afrika’da, Ebû Amr kıraati Sudan ve yöresinde, Âsım kıraatinin Hafs rivayeti de İslâm dünyasının geri kalan bölgelerinde yaygın olarak okunmaktadır. </p><p> <b>Kıraat İmamları.</b> <b>1.</b> Nâfi‘ b. Abdurrahman el-Leysî (ö. 169/785). Aslen İsfahanlıdır. Kıraatte Medine imamı olarak tanınmış olup muttasıl kıraat senedi Resûlullah’a Übey b. Kâ‘b yoluyla ulaşır. Yetmiş kadar tâbiîden kıraat alan Nâfi‘ onların okuyuşlarından tercihler yaparak kendi kıraatini oluşturmuştur. Hocaları arasında Abdurrahman b. Hürmüz el-A‘rec, Ebû Ca‘fer el-Kārî ve Müslim b. Cündeb başta gelirken talebelerinden Kālûn ve Verş onun kıraatini rivayet konusunda en meşhur iki isimdir. Mekkî b. Ebû Tâlib, Nâfi‘ ve Âsım’ın okuyuşlarını kıraatlerin en evlâsı, senedi en sağlam olanı ve Arapça bakımından en fasihi olarak kabul eder (Zerkeşî, I, 331). <b>2.</b> Ebû Ma‘bed Abdullah b. Kesîr (ö. 120/738). Aslen İranlı olup İbn Kesîr künyesiyle meşhur olmuştur. Mekke kıraat imamı olarak tanınan İbn Kesîr’in kıraati Hz. Peygamber’e Mücâhid b. Cebr - Abdullah b. Abbas - Übey b. Kâ‘b senediyle ulaşmış, talebelerinin talebelerinden olan Bezzî ve Kunbül’ün rivayetleriyle yaygın hale gelmiştir. <b>3.</b> Ebû Amr b. Alâ el-Basrî (ö. 154/771). Mekke’de doğan ve Basra kurrâsından olan Ebû Amr’ın kıraati Hz. Peygamber’e Mücâhid b. Cebr – Abdullah b. Sâib – Zeyd b. Sâbit, Yezîd b. Rûmân – Abdullah b. Ayyâş – Übey b. Kâ‘b, Hasan-ı Basrî – Hıttân b. Abdullah – Ebû Mûsâ el-Eş‘arî gibi senedlerle ulaşmış, talebesi Yahyâ b. Mübârek el-Yezîdî’nin talebeleri Dûrî ve Sûsî’nin rivayetleriyle yaygınlık kazanmıştır. <b>4.</b> Abdullah b. Âmir el-Yahsubî (ö. 118/736). Aslen Yemenli olup İbn Âmir künyesiyle tanınmıştır. Şam kurrâsındandır. Kıraati Hz. Peygamber’e Mugīre b. Ebû Şihâb el-Mahzûmî – Hz. Osman senediyle ulaşmaktadır. Talebesi Yahyâ b. Hâris’in râvilerinden kıraat alan Hişâm b. Ammâr ve Ebû Amr İbn Zekvân’ın rivayetleriyle meşhur olmuştur. <b>5.</b> Âsım b. Behdele (ö. 127/745). Kûfe kurrâsından olup kıraati Ebû Abdurrahman es-Sülemî – Ali b. Ebû Tâlib ve Zir b. Hubeyş – Abdullah b. Mes‘ûd isnadlarıyla Resûlullah’a ulaşmış, talebeleri Ebû Bekir Şu‘be b. Ayyâş ve Hafs b. Süleyman’ın rivayetleriyle meşhur olmuştur. <b>6.</b> Hamza b. Habîb (ö. 156/773). Fars asıllı olup Kûfe kurrâsındandır. Kıraati Resûl-i Ekrem’e Muhammed b. Abdurrahman b. Ebû Leylâ – Îsâ b. Abdurrahman b. Ebû Leylâ – Abdurrahman b. Ebû Leylâ – Hz. Ali ve Humrân b. A‘yen – Ubeyd b. Nudayle – Abdullah b. Mes‘ûd isnadlarıyla ulaşmış, bu ilmi onun talebelerinden tahsil eden Hallâd b. Hâlid ve Halef b. Hişâm’ın rivayetleriyle meşhur olmuştur. <b>7.</b> Ali b. Hamza el-Kisâî (ö. 189/805). İran asıllı olup Kûfe kurrâsındandır. Kıraati Hz. Peygamber’e Hamza b. Habîb, Îsâ b. Ömer el-Hemedânî ve diğer bazı hocalarının isnadlarıyla ulaşmakta, talebelerinden Ebü’l-Hâris ve Dûrî’nin rivayetleriyle yaygınlık kazanmış bulunmaktadır. <b>8.</b> Ebû Ca‘fer Yezîd b. Ka‘kā‘ el-Kārî (ö. 130/747-48). Medine kurrâsındandır. Kıraati Hz. Peygamber’e Abdullah b. Ayyâş, Abdullah b. Abbas ve Ebû Hüreyre – Übey b. Kâ‘b isnadıyla ulaşmakta olup talebeleri İbn Cemmâz ve İbn Verdân’ın rivayetleriyle yaygınlık kazanmıştır. <b>9.</b> Ya‘kūb el-Hadramî (ö. 205/821). Basra kurrâsındandır. Kıraatteki isnadları Sellâm b. Süleyman b. Münzir, Abdurrahman b. Muhaysın, Mehdî b. Meymûn ve Ebü’l-Eşheb Ca‘fer b. Hayyân gibi hocalardan başlayıp Hz. Ömer, Ebû Mûsâ el-Eş‘arî, Abdullah b. Mes‘ûd ve Übey b. Kâ‘b gibi sahâbîlere uzanan zincirlerle Hz. Peygamber’e ulaşır. Kıraati talebelerinden Ravh ve Ruveys’in rivayetleriyle meşhur olmuştur. <b>10.</b> Halef b. Hişâm el-Bezzâr (ö. 229/844). Kûfe kurrâsındandır. Hamza b. Habîb’in kıraatini Süleym b. Îsâ’dan, Âsım b. Behdele’nin kıraatini Ebû Yûsuf Ya‘kūb b. Halîfe el-A‘şâ’dan ve Nâfi‘in kıraatini İshak el-Müseyyebî’den alan Halef’in isnadı Hz. Peygamber’e bu hocalarının yukarıda zikredilen yollarıyla ulaşmakta olup onun kıraati talebelerinden İdrîs b. Abdülkerîm ve İshak b. İbrâhim el-Verrâk’ın rivayetleriyle meşhur olmuştur. Bu on imamdan başka dört imamın ilâvesiyle oluşturulan on dörtlü sistem içinde yer alan imamlar ise şunlardır: Hasan-ı Basrî (ö. 110/728), İbn Muhaysın (ö. 123/741), A‘meş (ö. 148/765), Yahyâ b. Mübârek el-Yezîdî (ö. 202/817). </p><p> <table class="tbl1 w.80 center"> <tbody><tr class="baslik"><td colspan="5" class="center">Yedili, Onlu ve On Dörtlü Tasnife Göre Kıraat İmamları ve Râviler</td></tr> <tr class="baslik"><td colspan="4"><br></td><td class="center">Ölüm tarihleri</td></tr> <tr> <td rowspan="42" class="rotate" bgcolor="#B6B6B6"><div>On Dört Kıraat (Erbaate Aşer)</div></td> <td rowspan="30" class="rotate" bgcolor="#D4D4D4"><div>On Kıraat (Aşere)</div></td> <td rowspan="21" class="rotate" bgcolor="#F0F0F0"><div>Yedi Kıraat (Seb‘a)</div></td> <td>1. Nâfi‘</td><td class="center">169 (785)</td> </tr> <tr><td> a) Kālûn</td><td class="center">220 (835)</td></tr> <tr><td> b) Verş</td><td class="center">197 (812)</td></tr> <tr><td>2. İbn Kesîr</td><td class="center">120 (738)</td></tr> <tr><td> a) Bezzî</td><td class="center">250 (864)</td></tr> <tr><td> b) Kunbül</td><td class="center">291 (904)</td></tr> <tr><td>3. Ebû Amr</td><td class="center">154 (771)</td></tr> <tr><td> a) Dûrî</td><td class="center">248 (862)</td></tr> <tr><td> b) Sûsî</td><td class="center">261 (874)</td></tr> <tr><td>4. İbn Âmir</td><td class="center">118 (736)</td></tr> <tr><td> a) Hişâm b. Ammâr</td><td class="center">245 (859)</td></tr> <tr><td> b) İbn Zekvân</td><td class="center">242 (857)</td></tr> <tr><td>5. Âsım</td><td class="center">127 (745)</td></tr> <tr><td> a) Ebû Bekir Şu‘be b. Ayyâş</td><td class="center">193 (808)</td></tr> <tr><td> b) Hafs b. Süleyman</td><td class="center">180 (796)</td></tr> <tr><td>6. Hamza b. Habîb</td><td class="center">156 (773)</td></tr> <tr><td> a) Halef b. Hişâm</td><td class="center">229 (844)</td></tr> <tr><td> b) Hallâd b. Hâlid</td><td class="center">220 (835)</td></tr> <tr><td>7. Kisâî</td><td class="center">189 (805)</td></tr> <tr><td> a) Ebü’l-Hâris</td><td class="center">240 (854)</td></tr> <tr><td> b) Dûrî</td><td class="center">248 (862)</td></tr> <tr><td colspan="2">8. Ebû Ca‘fer el-Kārî</td><td class="center">130 (747-48)</td></tr> <tr><td colspan="2"> a) İbn Verdân</td><td class="center">160 (777)</td></tr> <tr><td colspan="2"> b) İbn Cemmâz</td><td class="center">170 (786)</td></tr> <tr><td colspan="2">9. Ya‘kūb el-Hadramî</td><td class="center">205 (821)</td></tr> <tr><td colspan="2"> a) Ruveys</td><td class="center">238 (852)</td></tr> <tr><td colspan="2"> b) Ravh b. Abdülmü’min</td><td class="center">235 (849)</td></tr> <tr><td colspan="2">10. Halef b. Hişâm</td><td class="center">229 (844)</td></tr> <tr><td colspan="2"> a) İshak el-Verrâk</td><td class="center">286 (889)</td></tr> <tr><td colspan="2"> b) İdrîs b. Abdülkerîm</td><td class="center">292 (905)</td></tr> <tr><td colspan="3">11. İbn Muhaysın</td><td class="center">123 (741)</td></tr> <tr><td colspan="3"> a) Bezzî</td><td class="center">250 (864)</td></tr> <tr><td colspan="3"> b) İbn Şenebûz</td><td class="center">328 (939)</td></tr> <tr><td colspan="3">12. Yezîdî</td><td class="center">202 (812)</td></tr> <tr><td colspan="3"> a) Süleyman b. Hakem</td><td class="center">235 (850)</td></tr> <tr><td colspan="3"> b) Ahmed b. Ferah</td><td class="center">303 (916)</td></tr> <tr><td colspan="3">13. Hasan-ı Basrî</td><td class="center">110 (728)</td></tr> <tr><td colspan="3"> a) Şücâ‘ b. Ebû Nasr</td><td class="center">190 (806)</td></tr> <tr><td colspan="3"> b) Dûrî</td><td class="center">248 (862)</td></tr> <tr><td colspan="3">14. A‘meş</td><td class="center">148 (765)</td></tr> <tr><td colspan="3"> a) Ebü’l-Abbas el-Muttavviî</td><td class="center">371 (982)</td></tr> <tr><td colspan="3"> b) Şenebûzî</td><td class="center">388 (998)</td></tr> </tbody></table> <br> <b>Kıraatlerin Sıhhati ve Değeri. a) Tevâtür Meselesi.</b> Kıraatlerin tevâtürü meselesi başlangıçtan itibaren tartışılmıştır. Bunda hadislerin belli bir sistem içerisinde tasnif edilmesi de etkili olmuş, hadis rivayetlerinin cerh ve ta‘dîl açısından incelenmesi kıraat rivayetlerinin de kritik edilmesinin zeminini oluşturmuştur. Kıraatlerin mütevâtir olması veya olmaması konusunda verilecek hüküm tevâtürden ne anlaşıldığına bağlıdır. Hadiste olduğu gibi yalan üzerine ittifakları aklen mümkün olmayan bir topluluğun yine öyle bir topluluktan aldığı bir haberi başka bir topluluğa nakletmesi kastediliyorsa kıraat imamlarının Hz. Peygamber’e ulaşan isnadlarının ricâl sayısı bakımından bu niteliğe sahip olmadığı açıktır. Ancak mütevâtirin “ricâli araştırılmaksızın kendisiyle amelin mutlak mânada vâcip olduğu haber” şeklindeki tanımı (İbn Hacer, s. 42) dikkate alındığında mütevâtirde sened aranmayacağı, arandığı takdirde hemen her haberin âhâd seviyesine düşebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Kıraatlere gelince bunlar, pek çok ibadet ve muâmelât konusunda olduğu gibi Kur’an tilâvetiyle ilgili icra ve telaffuz da tevâtüründe şüphe olmayan Kur’an metninin ayrılmaz bir yönüdür. Çünkü Kur’an kendine has telaffuz ve edası olan bir kitaptır (Süyûtî, I, 250). Nitekim Hz. Peygamber’in bizzat kendisi ashaba Kur’an tilâvet etmiş, onlara okutmuş, kendilerine kurrâ denilen sahâbîleri belde ve bölgelerde Kur’an muallimi olarak görevlendirmiştir. Kur’an nüshalarını çoğalttıran Hz. Osman da bu nüshaları belli başlı merkezlere Kur’an’ın eda keyfiyetini bilen kārîlerle göndermiştir. Resûl-i Ekrem’in Übey b. Kâ‘b’a, “Allah bana Kur’an’ı sana okumamı emretti” demesi (yk.bk.), Kur’an’ın herkesin istediği gibi okuyabileceği bir kitap olmadığının bir başka delilidir. </p><p> Kıraat imamlarının büyük çoğunluğunun I (VII) ve II. (VIII.) yüzyıllarda yaşaması, bazılarının ashapla görüşmesi ve Mekke, Medine, Kûfe, Basra, Şam gibi çok sayıda sahâbînin yaşadığı merkezlerde bulunması ve kendilerinden sonra kıraatleri yazılı hale gelinceye kadar hadis ilmindeki tevâtür şartına uygun olarak çok sayıda râvi tarafından nakledilmiş olması kıraatlerine olan güveni arttırmış, âdeta kıraatleri üzerinde sükûtî tevâtür ve icmâ gerçekleşmiştir. Bu hususu ve buna benzer diğer hususları değerlendiren âlimlerin çoğunluğu yedi kıraatin mütevâtir olduğunu söylemiştir (Ebû Şâme el-Makdisî, s. 173-174; Zerkeşî, I, 319). Yediyi ona tamamlayan üç kıraatin mütevâtir olduğunu ileri sürenler çoğunlukta olmakla birlikte meşhur düzeyinde sahih olduğunu belirtenler de vardır. İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span> adıyla gençlik yıllarında yazdığı eserinde meşhur on imamın kıraatlerinin bütün unsurlarıyla mütevâtir olduğunu ileri sürmüş, med, imâle ve hemzenin teshîli gibi konulardaki farklılıkları mütevâtir kabul etmeyen İbnü’l-Hâcib’i tenkit etmiş, kırâat-i seb‘a içinde sadece imâle ve med gibi usule dair konularda değil ferş-i hurûfta da şâz unsurların bulunduğunu ileri süren Ebû Şâme’yi de ağır bir dille eleştirmiştir (s. 15-16, 57-62; ayrıca bk. Zerkeşî, I, 319-320). Yetişkinlik döneminde kaleme aldığı <span class="eser">en-Neşr</span>’de (I, 9-13) aynı konuyu ele alan İbnü’l-Cezerî bu anlayışını yumuşatmış, mütevâtir yerine sahih kelimesini kullanmış, hatta önceki görüşünde yanıldığını itiraf etmiştir. </p><p> <b>b) Sahih Kıraatler.</b> Kıraat ilminde sahih terimi genellikle iki anlamda kullanılmıştır. Birinci anlama göre muttasıl ve güvenilir bir senedle Hz. Peygamber’e ulaşan, Hz. Osman’ın çoğaltıp büyük şehirlere gönderdiği mushaflardan birine takdiren de olsa uyan, yine bir vecihle de olsa Arap diline uygun düşen kıraatler âlimlerin ittifakıyla sahihtir. Burada sözü edilen senedin mütevâtir veya meşhur olma zorunluluğu yoktur. Hz. Osman’ın mushafları arasında sayıları az da olsa “vassâ-evsâ”, “enceytenâ-enceynâ” gibi farklı yazılan kelimelerin bulunması ve <span class="arapca" dir="rtl">”ملك، الصلحات“</span> kelimelerinde görüldüğü üzere elifsiz yazıldıkları halde elif takdir edilerek <span class="arapca" dir="rtl">”مالك، الصالحات“</span> diye okunabilmesi gibi hususlar sebebiyle mushaflardan birine -takdiren de olsa- kıraat vechinin uyması sıhhatinin şartlarından biri kabul edilmiştir. Kıraatin bir vecihle de olsa Arap diline uygun düşmesine gelince, bir kıraat diğer iki şartı taşımak kaydıyla Arap kabilelerinin herhangi birinin lehçesine veya nahiv vecihlerinden herhangi birine uyuyorsa ister fasih ister efsah olsun, ittifak veya ihtilâf edilen türden bulunsun sahih kabul edilmiştir (Mekkî b. Ebû Tâlib, s. 39; <span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">İbnü’l-Cezerî, <i>en-Neşr</i></span>, I, 9-12). Sahih teriminin kullanıldığı ikinci anlama göre güvenilir muttasıl sened ve Arap diline uygunluk şartlarını taşıdıkları halde Hz. Osman’ın mushaflarına uymayan kıraatler de sahih kabul edilmiştir. Ancak üzerinde icmâ edilen mushaflara uymadıkları için bu tür kıraatlerin okunması câiz görülmemiştir (İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span>, s. 16-17). Bu okuyuşlar Hz. Peygamber’in yedi harf ruhsatının bir sonucu olup kendilerinden bu tür sahih kıraatlerin rivayet edildiği sahâbîler arasında Hz. Osman, Hz. Ali, Abdullah b. Mes‘ûd, Übey b. Kâ‘b, Ebü’d-Derdâ, Zeyd b. Sâbit ve Ebû Mûsâ el-Eş‘arî gibi isimler yer almıştır. Mütevâtir veya meşhur olarak nitelendirilen on kıraat genelde sahih kategorisi içerisine girerse de üç temel şartı taşımayan bir kıraat vechi yedi veya on kıraat imamından da gelse şâz kabul edilir (<span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">İbnü’l-Cezerî, <i>en-Neşr</i></span>, I, 9-10). </p><p> <b>c) Şâz Kıraatler.</b> Sıhhat şartlarından en az birini taşımayan kıraat şâz kabul edilmiştir. Şâz kıraatlerin de kendi içlerinde dereceleri vardır. Arap diline uygunluk şartının eksik olması veya mushaflardan birine uymaması durumunda kıraat yedi harf ruhsatı göz önünde bulundurularak bazı maksatlar için kullanılabilir. Ancak muttasıl sened şartını taşımayan kıraat uydurma (mevzû) durumuna düşeceğinden terkedilir. Mushaflara ve Arap diline uygunluk şartını taşıdığı halde senedindeki ricâli sika olmayan kıraatler için de şâz tanımlaması yapılmıştır. Yedi veya on kıraatten olmadığı halde sahih kıraatin üç şartını taşıyan kıraatleri sahih kabul etme yönündeki eğilim güçlüdür. Çünkü bu okuyuşlar reddedildiği takdirde yedi veya onlu sistem içinde yer alan ihtilâfların kabul edilmesi anlamsız hale gelir (<i>a.g.e.</i>, I, 9). Şâz kıraatler namazlarda ve ibadet maksadıyla okunmaz (Zerkeşî, I, 332-333); ancak bazı fıkhî meselelerin çözümünde ve Arap dilinde şâhid olarak kullanılabilir (Süyûtî, I, 256). On dörtlü tasnif içinde yer alan İbn Muhaysın, Yezîdî, Hasan-ı Basrî ve A‘meş’in kıraatleri ulemânın ittifakı ile şâz olarak adlandırılmıştır. Kur’an’ın aslından olmayıp sahâbe tarafından tefsir maksadıyla âyetlerin arasına yazılan ve bazılarınca Kur’an’dan olduğu zannedilen müdrec kıraatleri de şâz tanımı içinde değerlendirmek gerekir. Sa‘d b. Ebû Vakkās’ın <span class="arapca-ayet" dir="rtl">وَلَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ</span> (en-Nisâ 4/12) âyetine <span class="arapca-hadis" dir="rtl">من أم</span>, İbn Abbas’ın <span class="arapca-ayet" dir="rtl">لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ</span> (el-Bakara 2/198) âyetine <span class="arapca-hadis" dir="rtl">في مواسم الحج</span> ve İbnü’z-Zübeyr’in <span class="arapca-ayet" dir="rtl">وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ</span> (Âl-i İmrân 3/104) âyetine <span class="arapca" dir="rtl">ويستعينون بالله على ما أصابهم</span> ilâvesi gibi kıraatler müdrecin belirgin örneklerindendir (Süyûtî, I, 243). </p><p> <b>d) Mevzû Kıraatler.</b> Hiçbir aslı olmadığı halde uydurma bir senedle birilerine nisbet edilerek nakledilen kıraatler vardır ki bunların en meşhur örneklerini Ebü’l-Fazl Muhammed b. Ca‘fer el-Huzâî’nin (ö. 408/1017) Ebû Hanîfe’ye nisbet ederek bir araya getirdiği kıraatler oluşturur. Ebü’l-Kāsım el-Hüzelî ve başkalarının da rivayet ettiği bu kıraatler içinde yer alan en bâriz örnek, “Kulları içinde ancak âlimler Allah’tan -gereğince- korkar” (Fâtır 35/28) meâlindeki âyette yer alan <span class="arapca-ayet" dir="rtl">الله</span> lafzının fâil yapılarak merfû okunması ve Allah’ın âlimlerden korktuğunun ifade edilmesidir (<span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">İbnü’l-Cezerî, <i>en-Neşr</i></span>, I, 16; <span class="eser">Ġāyetü’n-Nihâye</span>, II, 110). </p><p> <b>Kıraatlere Aykırı Yaklaşımlar.</b> Bazı şarkiyatçılar Kur’an’ın otantikliği ve menşei bağlamında kıraatler üzerinde durmuş ve kıraatlerin güvenilirliği konusunu tartışmıştır. Alman şarkiyatçısı Theodor Nöldeke ilk çalışmalarını Kur’an’ın kaynağı problemine ayırmış, daha sonra <span class="eser">Geschichte des Qorāns</span> adlı eserini yazarak (Göttingen 1860) onun oluşum sürecinin bütün safhalarını beşerî gayretler üzerine oturtmuştur. Talebesi Friedrich Schwally hocasının bu çalışmasını tamamlamak maksadıyla yeniden düzenlemiş ve iki cilt halinde yayımlamıştır (Leipzig 1909, 1919). Gotthelf Bergsträsser ise esere bir bölüm ve bir cilt daha eklemiştir (Königsberg 1926). Ignaz Goldziher’e göre Kur’an ilâhî kaynaklı bir kitap olmadığı gibi (krş. Wherry, s. 107-110; <span class="eser">Selections from the Koran</span>, s. 131-186) kıraatler de sağlam bir esasa dayanmamakta, daha çok Arap yazısının karakterine bağlı olarak âlimlerin tercihlerinden ibaret bulunmaktadır. Kur’an, Hz. Muhammed’in ölümünden sonra oluşturulan ve sübûtu konusunda ciddi şüpheler bulunan bir kitaptır. Mushaflar arasındaki farklar ve kıraatler bunun en açık delilidir (<span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, XIV, 109). Esas itibariyle Nöldeke ve Goldziher’le aynı düşünceleri paylaşan Gotthelf Bergsträsser, İbn Hâleveyh’in <span class="eser">Muḫtaṣar fî şevâẕẕi’l-Ḳurʾân</span>’ını ve İbnü’l-Cezerî’nin <span class="eser">Ġāyetü’n-Nihâye</span>’sini, Otto Pretzl, Ebû Amr ed-Dânî’nin <span class="eser">et-Teysîr</span>’ini ve Arthur Jeffery, İbn Ebû Dâvûd’un <span class="eser">Kitâbü’l-Meṣâḥif</span>’ini neşrederek bu düşüncelerini hayata geçirmeye bir başlangıç yapmışlardır. Jeffery, hocası Bergsträsser ile, 1926 yılında Kur’an metninin tarihî gelişimine dair bir çalışma için geniş bir Kur’an arşivi oluşturma kararı aldıklarından ve onun ölümüyle talebesi Otto Pretzl’in Münih’te eski Kur’an nüshaları ve kıraat materyalleriyle ilgili Bavarian Academy’ye bağlı olarak bir arşiv oluşturduğundan bahsetmekte, burada eski kûfî Kur’an nüshalarının fotoğraf ve kopyalarının bulunduğunu söylemektedir (<span class="eser">Materials for the History of Text of the Qurʾān</span>, s. VII). Maksadı açıkça belli olan bu proje II. Dünya Savaşı’nda arşiv tahrip edildiğinden tamamlanamamıştır (Chaudhary, XII/2 [1995], s. 171). Özellikle Jeffery, projenin sonuçsuz kalmasından sonra da çalışmalarını sürdürerek mevcut mushafın güvenilirliğinin tartışmalı olduğu tezini ortaya koymaya çalışmış, üzerinde icmâ bulunan bir mushaf olduğu ve bu mushafın oluşum süreciyle ilgili olarak sağlam veriler bulunduğu halde bunları değerlendirme dışı tutmuş, bazı şahsî nüshalardaki farklılıkları öne çıkarıp bilimsel objektiflikten uzaklaşmış, yazdığı diğer kitap ve makalelerde de bu yaklaşımını sürdürmüştür (<span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, XXIII, 578-579; Chaudhary, XII/2 [1995], s. 170-184). Son yıllarda Hz. Muhammed’in ilâhî mesaj alan bir peygamber olabileceği yolunda bazı düşünceler (Watt, s. 79-80) ve kitabı Fransızca’dan <span class="eser">el-Ḳurʾân ve ʿilmü’l-ḳırâʾe</span> adıyla çevrilen (trc. Münzir İyâşî, Beyrut 1996) Jacques Berque gibi konuyu objektif değerlendirenler olmaktaysa da şarkiyatçıların temel yaklaşımı değişmemiştir (iddialar ve cevapları için bk. Sirâceddin en-Neşşâr, neşredenlerin girişi, I, 23-40; Denffer, s. 158-164; Cerrahoğlu, XXXI [1989], s. 95-136; Chaudhary, XII/2 [1995], s. 170-184). </p><p> <b>Eğitim ve Öğretimi.</b> Kur’ân-ı Kerîm’in temel özelliklerinden biri de güzel sesle ve kendine has eda ile okunan bir kitap olmasıdır. Bunun kaynağı bizzat Kur’an’ın kendisi, aynı doğrultudaki nebevî uygulama ve sonraki dönemlerde görülen tatbikattır. İlk vahyin “ikra’” (oku) şeklinde gelmesi, ardından gerek kıraat gerek tertîl (ağır ağır ve dikkatlice okuma) (el-Furkān 25/32; el-Müzzemmil 73/4) gerekse tilâvet (sesli ve nağmeli okuma) (el-Bakara 2/129) kelimeleri kullanılarak verilen emirler Hz. Peygamber’e, vahyin okunuşunu Cebrâil’den takip etme yanında güzel okuma ve ümmetine öğretme görevini de vermiştir. Nitekim Resûl-i Ekrem’in Übey b. Kâ‘b’a hitaben “Allah bana Kur’an’ı sana okutmamı emretti” ve, “Allah, ‘Lem yekünillezîne keferû’ sûresini sana okumamı bana emretti” meâlindeki hadisleri (<span class="kisaltma" data-ad="musned"><i>Müsned</i></span>, III, 130, 137, 185, 218, 233, 273, 284; Buhârî, “Tefsîr”, 98, “Menâḳıbü’l-enṣâr”, 16; Müslim, “Ṣalâtü’l-müsâfirîn”, 246, “Feżâʾilü’ṣ-ṣaḥâbe”, 122; Tirmizî, “Menâḳıb”, 33) bunu açık olarak ortaya koymaktadır. Resûlullah’ın Kur’an’ı ashabına ağır ağır okuması, ashaptan tertîl üzere ve güzel sesle okuyanları övmesi kıraat eğitim ve öğretiminin temellerini oluşturmuştur. Bu eğitim ve öğretimde ağırlıklı olarak semâ (kıraati hocadan dinleyerek alma), müşâfehe (kıraati bizzat hocanın yakınında bulunarak onun ağzından alma ve gerekirse ona okuma ve tashih ettirme) ve arz (arza) (bir hocanın huzurunda ona ezberden veya mushaftan okuyarak kıraat dinletme) metotları uygulanmaktadır ki bunların hepsi Hz. Peygamber’e dayanır. Ashap Resûlullah’tan bu metotlarla Kur’an öğrenmiş ve başkalarına öğretmiş (<span class="kisaltma" data-ad="musned"><i>Müsned</i></span>, I, 374, 380, 433; Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 32; İbn Mücâhid, s. 48), kıraat öğrenmenin İslâm ümmetine farz-ı kifâye olduğu söylenmiştir (İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span>, s. 14). </p><p> Resûlullah Kur’an’ı Cebrâil’den semâ usulüyle almış (el-Kıyâme 75/17), arz metoduyla ona okumuş (Buhârî, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 7), ashap da kendisinden aynı metotlarla Kur’an okumayı öğrenmiştir. Hz. Peygamber’in vefatından sonra ana dilleri olan Arapça’ya ve onun seslendiriliş keyfiyetine hâkim olan ashap bunu öğretirken bir sıkıntı yaşanmamışsa da Kur’an’ı onlardan dinleyen herkesin lafızları aynı doğrulukta almış olması düşünülemez. Bu sebeple eda keyfiyetini en iyi biçimde alanlar toplum içinde yavaş yavaş temayüz etmiş, bunlardan okuyanlar da kendi içlerinde tabakalara ayrılmıştır. Tedvin süreci tamamlanan kıraatler başlangıçtan itibaren ifrad/infirad usulüne göre okutulup öğretilmiş, diğer bir ifadeyle talebe bir kıraatte hatim yapmadan diğerine geçirilmemiştir. İbnü’l-Cezerî’nin beyanına göre ifrad usulü IV. (X.) yüzyılın sonlarına kadar devam etmiş, bu yıllardan itibaren indirâc usulü (bir okuyuşta birden fazla kıraati cemederek okuma metodu) uygulanmaya başlanmıştır (<span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span>, s. 12-14). İndirâc metodunda dikkat edilecek en önemli husus, okumaya geçmeden önce talebenin bütün kıraatleri ifrad üzere öğrenmesi, kıraat ve resm-i hatta dair birer kitabı ezberlemesi, tecvidi ve harflerin sıfat ve mahreçlerini öğrenip uygulayabilmesidir. Kıraat vecihlerini cemederken uygunsuz yerlerde durmamaya ve uygun olmayan yerlerden başlangıç yapmamaya dikkat edilmelidir. Bazı müteahhir kurrânın yaptığı gibi kıraat farklılıklarını kelime kelime okuyarak göstermek bid‘attır (<i>a.g.e.</i>, s. 12-13). İndirâc metodunun uygulanmasındaki asıl amaç eğitimi kolaylaştırmak ve zaman kazanmaktır. Kıraat öğretiminde bazı kitapların yaygın şekilde esas alındığı ve ders kitabı olarak takip edildiği görülmektedir. Seb‘a tarikinde Dânî’nin <span class="eser">et-Teysîr</span>’i ve Şâtıbî’nin <span class="eser">Ḥırzü’l-emânî</span>’si, aşere tarikinde İbnü’l-Cezerî’nin <span class="eser">Taḥbîrü’t-Teysîr</span>’i bilhassa meşhurdur. </p><p> <b>Diğer İlimlerle İlgisi.</b> Kıraatlerin Arap dili, tefsir, hadis, fıkıh, kelâm ve tasavvuf gibi ilimlerle yakından ilgisi vardır. Arap dili bunların içinde kıraatle daha çok ilişkili olanıdır. Çünkü kıraat farklarının büyük çoğunluğu aynı zamanda anlamı değiştirmekte veya Kureyş dışında bir kabilenin kullanışını ortaya koymaktadır. Kıraat-Arap dili ilişkisindeki en önemli nokta, kıraatlerin sonradan oluşan Arap dili kurallarına göre değerlendirilip değerlendirilmeyeceğidir. Özellikle Basra ve Kûfe dil mekteplerinin oluşmasının ardından bu mekteplere mensup dil âlimleri bazı kıraatlerin Arap dili kurallarına uymadığını, fasih olmadığını veya harflerin birbirine idgamı gibi hususlarda yanlışlar yapıldığını ileri sürerek kıraat imamlarını eleştirmişlerdir. Zemahşerî, Asmaî, Zeccâc, Ferrâ gibi dilciler, kıraatlerden bir kısmının imamların şahsî tercihi olduğunu ve Hz. Peygamber’e kadar varan bir senedi bulunmadığını ileri sürmüşlerdir. Özellikle Zemahşerî’nin kıraatleri tevkīfî değil ihtiyarî ve ictihadî olarak adlandırması ve birtakım kıraatlerin nahivcilerin ıstılahlarına uymadığını söylemesi büyük tepki uyandırmıştır. Meselâ bu dilciler, Hamza b. Habîb’in “ve’l-erḥâmi” (en-Nisâ 4/1) ve “bi-muṣriḫiyyi” ile (İbrâhîm 14/22) Ebû Amr’ın “râ”yı “lâm”a idgam ederek okuduğu “yaġfilleküm”ü (Nûh 71/4) hatalı okuyuş olarak kabul ederler. Zeccâc da nahivcilerin icmâını ileri sürerek “râ”nın “lâm”a idgamını uygun görmez (Zerkeşî, I, 321-322; Tâhir b. Âşûr, sy. 16 [2001], s. 266; konunun tartışması için bk. Sirâceddin en-Neşşâr, neşredenlerin girişi, I, 14-20). İbn Hâleveyh meseleye daha farklı biçimde yaklaşır ve kıraatlerde dilcilerin hatalı dediği birçok hususun aslında Arap dilinin kendisinde var olduğunu ortaya koyar ve Kur’an’ın kendine özgü bir dili ve üslûbu bulunduğunu ifade eder (örnekler için bk. Güler, sy. 9 [2000], s. 402-407). </p><p> Tefsir ilmiyle ilişkisi bakımından kıraatleri iki kısma ayırmak mümkündür. Meddin mertebeleri, imâleler, tahfif, teshil, tahkik, cehr, hems ve gunne gibi harf ve harekelerin telaffuzundaki ihtilâfların tefsir ilmiyle bir ilgisi yoktur. Tefsiri ilgilendiren kıraat farkları “melik-mâlik” (el-Fâtiha 1/4), “nünşiruhâ-nünşizühâ” (el-Bakara 2/259) gibi kelimenin yapısıyla ilgili olan okuyuşlar ve yorumu etkileyen ihtilâflardır. Müfessirin tefsire etki eden kıraat farklarını açıklayarak âyetlerin bu türlü okunuşlarında mevcut anlam zenginliğini okuyucusuna ulaştırması gerekir (Tâhir b. Âşur, sy. 16 [2001], s. 259-263, 270-271, 276). Süyûtî, müfessirin bilmesi gereken ilimleri sayarken sahâbenin kıraat farklılıklarına göre yaptığı tefsirleri bilmenin zaruret ve önemine işaret etmiş, sahâbenin birbirine zıtmış gibi görünen tefsirlerinin sebebinin çok defa bu nevi kıraat farkları olduğuna dikkat çekmiştir (<span class="eser">el-İtḳān</span>, II, 1217). Müfessirler kıraat farkları üzerinde önemle durmuş, bazıları eserlerinde kıraat farkları için başlıklar ve bölümler ayırmışlardır (örnekler için bk. Muhammed b. Ömer b. Sâlim Bâzmûl, I, 75, 369 vd.; M. Ali Hasan Abdullah, sy. 35 [1992], s. 185-246). </p><p> Kıraat farkları fıkıh ilmini genellikle iki açıdan ilgilendirir. Bunlardan ilki, üç temel şartı taşımayan kıraatlerle bu şartları taşıdığı halde üzerinde icmâ bulunmayan kıraatlerin namazlarda okunup okunmayacağı, okunduğu takdirde namazın bozulup bozulmayacağıyla ilgilidir. Meselâ İmam Mâlik “fes‘av ilâ ẕikrillâh” (el-Cum‘a 62/9) ibaresinin “femdû ilâ ẕikrillâh”, “ṭaʿâmü’l-es̱îm” (ed-Duhân 44/44) ibaresinin “ṭaʿâmü’l-yetîm” ve “ṭaʿâmü’l-fâcir” şeklinde okunmasını uygun görmekle birlikte bunun namaz dışında geçerli olacağını, aksi takdirde bu kıraatlerle namaz kılanın arkasında namaz kılınmayacağını bildirmiştir (Zerkeşî, I, 222; <span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">İbnü’l-Cezerî, <i>en-Neşr</i></span>, I, 14-15). Diğer husus ise kıraat farklarının fıkhî konularda delil olarak kullanılıp kullanılmayacağıdır. Üzerinde icmâ olan yedi ve on kıraatten birinde bulunan bir okuyuşla herhangi bir fıkhî konunun temellendirilmesinde bir sakınca bulunmamaktadır. Sahih olup da şöhret bulmayan bir kıraat için aynı şeyi söylemek mümkünse de buna dayalı olarak verilen hüküm tartışmaya açıktır. Şâz kıraatler daha çok başka delillerin yardımıyla verilen hükümleri desteklemek için kullanılmış, sadece bunların üzerine hüküm bina edilmemiştir. Kıraat farklılıklarının değişik fıkhî sonuçlar meydana getirmesi tabiidir. Nitekim örnek olarak Nisâ sûresindeki (4/43) “lâmestüm” ibaresinin Hamza b. Habîb, Kisâî ve Halef b. Hişâm tarafından “lemestüm” şeklinde, Bakara sûresindeki (2/222) “hattâ yaṭhurne” ibaresinin aynı kāriler tarafından “hattâ yaṭṭahharne” olarak okunması anlamı değiştirmekte ve farklı iki fıkhî sonuç doğurmaktadır (Zerkeşî, I, 326-327; geniş bilgi için bk. Sabrî Abdürraûf M. Abdülkavî, <span class="eser">Es̱erü’l-ḳırâʾe</span>, tür.yer.). </p><p> <b>Literatür.</b> Gerek oluşum tarihinin eskiliği gerekse içindeki farklılıkların çokluğu sebebiyle kıraatlere dair tartışmalar ve kıraat ihtilâfları çok sayıda kitaba konu olmuş ve geniş bir literatür oluşmuştur. <b>a) İlk Telifler.</b> Kıraat ilmiyle ilgili ilk eserin İbn Ya‘mer’e (89/708 [?]) ait <span class="eser">el-Ḳırâʾe</span> olduğu ve eserin Vâsıt’ta yazıldığı ileri sürülmüştür (İbn Atıyye el-Endelüsî, s. 276; Sezgin, I, 145-172). İkinci eserin Ebân b. Tağlib (ö. 141/758) tarafından kaleme alınan <span class="eser">Kitâbü’l-Ḳırâʾât</span> olduğu anlaşılmaktadır (İbnü’n-Nedîm, s. 276). Kastallânî ise Ebû Ömer Hafs ed-Dûrî için (ö. 248/862 [?]) “kıraatleri ilk toplayan kişi” demiştir (<span class="eser">Leṭâʾifü’l-işârât</span>, I, 101). Mukātil b. Süleyman, Ebû Amr b. Alâ, Hamza b. Habîb, Ya‘kūb el-Hadramî ve Vâkıdî’nin de kıraat konusunda eser yazan ilk müellifler arasında bulunduğu kaydedilir (İbnü’n-Nedîm, s. 38). Ebû Ubeyd Kāsım b. Sellâm’ın (ö. 224/838) <span class="eser">Kitâbü’l-Ḳırâʾât</span>’inin sahanın ilkleri arasında olduğu konusunda ittifak vardır. Kıraatlerle doğrudan ilgisi bulunan “ihtilâfü’l-mesâhif”e dair teliflerin tarihi de oldukça eskidir. İbnü’n-Nedîm bu konuda Kisâî, Halef b. Hişâm, İbn Âmir, Ferrâ ve İbn Ebû Dâvûd es-Sicistânî gibi âlimlerin kitaplarından söz etmekteyse de (<span class="eser">el-Fihrist</span>, s. 38-39) bunlardan sadece İbn Ebû Dâvûd’un eseri günümüze ulaşmıştır (<span class="eser">Kitâbü’l-Meṣâḥif</span>, nşr. Arthur Jeffery, Kahire 1355/1936). Ebû Ubeyd eserinde yirmi beş kadar imamın kıraatini bir araya getirmiş, Ahmed b. Cübeyr el-Kûfî, belli başlı merkezlerin her birinden beş imamın kıraatine yer verdiği bir kitap yazmış, onu yirmi kıraati konu alan eseriyle İsmâil b. İshak el-Mâlikî takip etmiş, daha sonra İbn Cerîr et-Taberî ve Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed ed-Dâcûnî yirminin üzerinde imamın kıraatini derledikleri eserlerini kaleme almışlardır (<span class="kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">İbnü’l-Cezerî, <i>en-Neşr</i></span>, I, 33-34). Onları bu konuda <span class="eser">Kitâbü’s-Sebʿa</span>’sıyla İbn Mücâhid takip etmiştir. Bu kitap kıraat ilmi tarihinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir. Daha sonra yedi imamı ve kıraatlerini konu alan pek çok eser yazılmış olup bunlardan bir kısmına aşağıda işaret edilmiştir. </p><p> <b>b) Yedi Kıraatle İlgili Eserler.</b> İbn Mücâhid, <span class="eser">Kitâbü’s-Sebʿa</span> (nşr. Şevkī Dayf, Kahire 1980); İbn Hâleveyh, <span class="eser">el-Ḥücce fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (nşr. Abdülâl Sâlim Mekrem, Küveyt 1990, 1417/1996); Ebû Ali el-Fârisî, <span class="eser">el-Ḥücce li’l-ḳurrâʾi’s-sebʿa</span> (nşr. Muhammed Bedreddin Kahvecî – Beşîr Cüveycâtî, I-VI, Beyrut 1404-1413/1984-1993); Mekkî b. Ebû Tâlib, <span class="eser">el-Keşf ʿan vücûhi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ ve ʿilelihâ ve ḥucecihâ</span> (nşr. Muhyiddin Ramazan, I-II, Dımaşk 1394/1974; Beyrut 1984, 1987); Dânî, <span class="eser">et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (nşr. Otto Pretzl, İstanbul 1930), <span class="eser">Câmiʿu’l-beyân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (nşr. Abdülmüheymin Tahhân, Mekke 1988); İsmâil b. Halef es-Sarakustî, <span class="eser">el-ʿUnvân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (nşr. Züheyr Gāzî Zâhid – Halîl Atıyye, Beyrut 1986); İbn Şüreyh, <span class="eser">el-Kâfî fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (nşr. Ahmed Mahmûd Abdüssemî‘, Beyrut 1421/2000); Sefâkusî, <span class="eser">Ġays̱ü’n-nefʿ fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (Beyrut 1981); İbnü’l-Bâziş, <span class="eser">el-İknâʿ fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ</span> (nşr. Abdülmecîd Katâmiş, I-II, Dımaşk 1403/1983); Şâtıbî, <span class="eser">Ḥırzü’l-emânî ve vechü’t-tehânî</span> (Kahire 1876; Beyrut 1981; Tanta 1991). </p><p> <b>c) On Kıraatle İlgili Eserler.</b> İbn Mihrân en-Nîsâbûrî, <span class="eser">el-Ġāye fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> (nşr. Muhammed Gıyâs el-Canbâz, Riyad 1405/1985, 1411/1990), <span class="eser">el-Mebsûṭ fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> (nşr. Sübey‘ Hamza Hâkimî, Dımaşk 1401/1980); Mübârek b. Hasan eş-Şehrezûrî, <span class="eser">el-Miṣbâḥu’z-zâhir fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşri’l-bevâhir</span> (Zerkeşî, I, 318); Ebü’l-Alâ el-Hemedânî, <span class="eser">Ġāyetü’l-iḫtiṣâr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr li-eʾimmeti’l-emṣâr</span> (nşr. Eşref Muhammed Fuâd Tal‘at, I-II, Cidde 1414/1994); İbnü’l-Vecîh, <span class="eser">el-Kenz fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> (nşr. Henâ el-Hımsî, Beyrut 1419/1998); İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> (nşr. Muhammed Ahmed Dehmân, I-II, Dımaşk 1345; nşr. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘, I-II, Kahire, ts. [el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ], 1976; Beyrut 1940, 1985), <span class="eser">Ṭayyibetü’n-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> (nşr. Hasan et-Tûhî, Kahire 1282, 1302 [mecmua içinde, taşbaskı], 1307, 1308; nşr. Ali ed-Dabbâ‘, Kahire 1354/1935 [<span class="eser">İtḥâfü’l-berere fi’l-ḳırâʾât ve’r-resm ve’l-ây ve’t-tecvîd</span> adlı mecmua içinde, s. 168-263]), <span class="eser">Taḳrîbü’n-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr</span> (nşr. İbrâhim Atve İvaz, Kahire 1381/1961, 1412/1992), <span class="eser">Taḥbîrü’t-Teysîr fî ḳırâʾâti’l-eʾimmeti’l-ʿaşere</span> (nşr. Abdülfettâh el-Kādî – Muhammed Sâdık Kamhâvî, Kahire 1392/1972; Beyrut 1404/1983). </p><p> <b>d) Şâz Kıraatlerle İlgili Eserler.</b> İbn Hâleveyh, <span class="eser">Muḫtaṣar fî Şevâẕẕi’l-Ḳurʾân min Kitâbi’l-Bedîʿ</span> (nşr. G. Bergsträsser, Kahire 1934; Beyrut, ts. [Âlemü’l-kütüb]); İbn Cinnî, <span class="eser">el-Muḥteseb fî tebyîni vücûhi şevâẕẕi’l-ḳırâʾât ve’l-îżâḥi ʿanhâ</span> (nşr. Ali en-Necdî Nâsıf v.dğr., I-II, Kahire 1994); Ebü’l-Bekā el-Ukberî, <span class="eser">İmlâʾü mâ menne bihi’r-raḥmân ʿan vücûhi’l-iʿrâb ve’l-ḳırâʾât fî cemîʿi’l-Ḳurʾân</span> (nşr. İbrâhim Atve İvaz, I-II, Kahire 1303/1888; I-II, Kahire 1969; Beyrut 1979); İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Nihâyetü’l-berere fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱elâs̱ ez-zâʾide ʿale’l-ʿaşere (el-Ḳırâʾâtü’ş-şâẕẕe)</span> (Süleymaniye Ktp., Hüsrev Paşa, nr. 5, vr. 1-14; Nuruosmaniye Ktp., nr. 1248, vr. 1-21); Ahmed b. Muhammed el-Bennâ, <span class="eser">İtḥâfü fużalâʾi’l-beşer bi’l-ḳırâʾâti’l-erbaʿate ʿaşer</span> (nşr. Şa‘bân Muhammed İsmâil, I-II, Beyrut 1987; nşr. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘, Kahire 1359/1940). </p><p> <b>e) Kıraatle İlgili Diğer Eserler.</b> Muhammed b. Ahmed el-Ezherî, <span class="eser">Kitâbü Meʿâni’l-ḳırâʾât</span> (nşr. Avd b. Hamd Kavezî – Îd Mustafa Dervîş, I-III, [baskı yeri yok] 1412/1991 [Dârü’l-maârif]); Ebü’l-Hasan İbn Galbûn, <span class="eser">et-Teẕkire fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱emân</span> (nşr. Eymen Rüşdî Süveyd, I-II, Cidde 1991; nşr. Abdülfettâh Buhayrî İbrâhim, Kahire 1991); Mekkî b. Ebû Tâlib, <span class="eser">el-İbâne ʿan meʿâni’l-ḳırâʾât</span> (nşr. Muhyiddin Ramazan, Dımaşk 1979; nşr. Abdülfettâh İsmâil Şelebî, Mekke 1405/1985); Dânî, <span class="eser">el-Müktefâ fi’l-vaḳf ve’l-ibtidâ</span> (nşr. Câyid Zeydân Muhlif, Bağdad 1983; nşr. Yûsuf Abdurrahman Mar‘aşlî, Beyrut 1984), <span class="eser">el-İdġāmü’l-kebîr fi’l-Ḳurʾân</span> (nşr. Züheyr Gāzî Zâhid, Beyrut 1993); Ebû Ma‘şer et-Taberî, <span class="eser">et-Telḫîṣ fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱emân</span> (nşr. Muhammed Hasan Akīl Mûsâ, Cidde 1412/1992); İbn Ebû Meryem, <span class="eser">el-Mûḍaḥ fî vücûhi’l-ḳırâʾât ve ʿilelihâ</span> (nşr. Ömer Hamdân el-Kübeysî, I-III, Cidde 1414/1993); Alemüddin es-Sehâvî, <span class="eser">Cemâlü’l-ḳurrâʾ ve kemâlü’l-iḳrâʾ</span> (nşr. Ali Hüseyin el-Bevvâb, I-II, Mekke 1987; nşr. Abdülkerîm Zübeydî, Beyrut 1413/1993); Ebû Şâme, <span class="eser">el-Mürşidü’l-vecîz ilâ ʿulûm teteʿalleḳu bi’l-Kitâbi’l-ʿazîz</span> (nşr. Tayyar Altıkulaç, Beyrut 1395/1975; Ankara 1406/1986); İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn ve mürşidü’ṭ-ṭâlibîn</span> (Kahire 1350, 1977; Beyrut 1400/1980); Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî, <span class="eser">Leṭâʾifü’l-işârât li-fünûni’l-ḳırâʾât</span> (nşr. Âmir Seyyid Osman – Abdüssabûr Şâhin, Kahire 1392/1972); İsmâil Hakkı b. Abdurrahman el-Kastamonî, <span class="eser">ʿİlmü’t-taḳrîb</span> (Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, nr. 297/1-5); Ahmed Beyli, <span class="eser">el-İḫtilâf beyne’l-ḳırâʾât</span> (Beyrut, ts. [Dârü’l-cîl]); Hâmid b. Abdülfettâh Paluvî, <span class="eser">Zübdetü’l-ʿirfân</span> (İstanbul, ts. [Hilal Yayınları]); Mahmûd Halîl el-Husarî, <span class="eser">Aḥsenü’l-es̱er fî târîḫi’l-ḳurrâʾi’l-erbaʿate ʿaşer</span> (Kahire, ts. [Şeriketü’ş-Şemerli]); Muhammed Ahmed Hâtır, <span class="eser">Ḳırâʾatü ʿAbdillâh b. Mesʿûd: mekânetühâ meṣâdiruhâ iḥṣâʾühâ</span> (Kahire 1990); Hind Şelebî, <span class="eser">el-Ḳırâʾât bi-İfrîḳıyye</span> (Tunus 1983); Hüseyin Atvân, <span class="eser">el-Ḳırâʾâtü’l-Ḳurʾâniyye fî bilâdi’ş-Şâm</span> (Beyrut 1983); Saîd Ahmed A‘rab, <span class="eser">el-Ḳurrâʾ ve’l-ḳırâʾe bi’l-maġrib</span> (Beyrut 1990). </p><p> <b>f) Doktora Tezleri.</b> Mustafa Göl, <span class="eser">İbn Vesîk ve Resm-i Kur’an Hakkındaki Eseri</span> (1984, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Ahmet Madazlı, <span class="eser">Kıraat Adabı</span> (1973, EÜ İlâhiyat Fak.); Abdurrahman Çetin, <span class="eser">Ebû Amr ed-Dânî, Hayatı, Eserleri ve Câmi’u’l-Beyân</span> (1980, UÜ İlâhiyat Fakültesi); Mustafa Öztürk, <span class="eser">Muhammed b. el-Cezerî ve et-Temhîd fî İlmi’t-Tecvîd</span> (1981, UÜ İlâhiyat Fakültesi); M. Kemal Atik, <span class="eser">Câmiʿu’l-beyân fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿi’l meşhûra ve Kırâat İlmi Yönünden Tahlili</span> (1982, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi); Saleh Sulaiman al-Wohaibi, <span class="eser">Qur’anic Variants (İlm al-Qira’at): An Historical-Phonological Study (Islamic Recitation)</span> (1982, Indiana University); Rahim Tuğral, <span class="eser">Ebu Bekir b. Mücahid ve Kitâbü’s-Seb‘a</span> (1984, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü); Durmuş Sert, <span class="eser">Kırâat Ekolleri: Başlangıçtan VII. H. Asrın Başına Kadar</span> (1987, SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Ali Rıza Işın, <span class="eser">İmam Nafi ve Kıraati</span> (1991, SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Nihat Temel, <span class="eser">Kırâat İlminde Vakf ve İbtida</span> (1991, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Fatih Çollak, <span class="eser">Kıraat İlminde İmam Şâtıbî ve eş-Şâtıbiyye</span> (1991, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Arif Güneş, <span class="eser">Kur’an-ı Kerim’in Okunmasında Harf, Kıraat, Yazı Kavramı ve İlişkileri</span> (1992, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü); Mehmet Ali Sarı, <span class="eser">Ebû Ömer ed-Dûrî ve Kırâʾâtü’n-Nebî</span> (1993, MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü; kıraate dair eserler için ayrıca bk. Bennâ, neşredenin girişi, I, 33-41; Abdülhâdî el-Fazlî, s. 27 vd.; Şa‘bân M. İsmâil, s. 94, 113 vd.; <span class="eser">el-Fihrisü’ş-şâmil</span>, I-II, Amman 1407/1987, 1415/1994).</p> <bibl><br/><span class='bibliyografya'>BİBLİYOGRAFYA</span><p><span class="kisaltma" data-ad="ragib-el-isfahani-el-mufredat">Râgıb el-İsfahânî, <i>el-Müfredât</i></span>, “ḳrʾe” md.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="lisanul-arab"><i>Lisânü’l-ʿArab</i></span>, “ḳrʾe” md.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="kamus-tercumesi"><i>Kāmus Tercümesi</i></span>, “ḳrʾe” md.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="musned"><i>Müsned</i></span>, I, 374, 380, 433; III, 130, 137, 185, 218, 233, 273, 284; VI, 288, 302.</p><p>Buhârî, “Tefsîr”, 7/5, 98, “Feżâʾilü’l-Ḳurʾân”, 2, 3, 7, 8, 29, 30, 31, 32, 33, “Daʿavât”, 58, “Meġāzî”, 28, “Menâḳıbü’l-enṣâr”, 16.</p><p>Müslim, “Mesâcid”, 301, 302, “İmâre”, 147, “Ṣalâtü’l-müsâfirîn”, 246, “Feżâʾilü’ṣ-ṣaḥâbe”, 122.</p><p>İbn Mâce, “Muḳaddime”, 11, “İḳāmetü’ṣ-ṣalât”, 176.</p><p>Tirmizî, “Menâḳıb”, 33.</p><p>Yahyâ b. Ziyâd el-Ferrâ, <span class="eser">Meʿâni’l-Ḳurʾân</span>, Beyrut 1403/1983, I, 145; II, 132.</p><p>İbn Mücâhid, <span class="eser">Kitâbü’s-Sebʿa</span> (nşr. Şevkī Dayf), Kahire 1980, s. 11-15, 48, 53-79, 85-87.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="ibnun-nedim-el-fihrist-teceddud">İbnü’n-Nedîm, <i>el-Fihrist </i>(Teceddüd)</span>, s. 38-39, 276.</p><p>Mekkî b. Ebû Tâlib, <span class="eser">el-İbâne</span> (nşr. Muhyiddin Ramazan), Dımaşk 1399/1979, s. 26-31, 36-39, 44-50, 71, 94-97.</p><p>Enderâbî, <span class="eser">Ḳırâʾâtü’l-ḳurrâʾi’l-maʿrûfîn</span> (nşr. Ahmed Nusayyif el-Cenâbî), Beyrut 1405/1985, s. 41-49, 51-63, 75-76, 118-133, 135-141, 147-150.</p><p>İbn Atıyye el-Endelüsî, <span class="eser">Muḳaddimetü İbn ʿAṭıyye</span> (<span class="eser">Muḳaddimetân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân</span> içinde, nşr. A. Jeffery), Kahire 1954, s. 276.</p><p><span class="eser">Muḳaddimetü Kitâbi’l-Mebânî</span> (<i>a.e.</i> içinde), s. 141-171.</p><p>Alemüddin es-Sehâvî, <span class="eser">Cemâlü’l-ḳurrâʾ ve kemâlü’l-iḳrâʾ</span> (nşr. Ali Hüseyin el-Bevvâb), Mekke 1408/1987, II, 428, 432.</p><p>Ebû Şâme el-Makdisî, <span class="eser">el-Mürşidü’l-vecîz</span> (nşr. Tayyar Altıkulaç), Beyrut 1395/1975, s. 156-157, 160, 173-174.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="zerkesi-el-burhan">Zerkeşî, <i>el-Burhân</i></span>, I, 213-227, 318-322, 326-327, 331-333, 339-341.</p><p>İbnü’l-Cezerî, <span class="eser">Müncidü’l-muḳriʾîn</span>, Beyrut 1400/1980, s. 3, 6-7, 12-17, 40, 57-62.</p><p>a.mlf., <span class="eser kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-en-nesr">en-Neşr</span>, I, 9-15, 16, 33-34, 44-45, 205-209.</p><p>a.mlf., <span class="eser kisaltma" data-ad="ibnul-cezeri-gayetun-nihaye">Ġāyetü’n-Nihâye</span>, II, 109-110, 299.</p><p>İbn Hacer, <span class="eser">Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîḥi Nuḫbeti’l-fiker</span> (nşr. Nûreddin Itr), Dımaşk 1413/1992, s. 42.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="suyuti-el-itkan-buga">Süyûtî, <i>el-İtḳān </i>(Bugā)</span>, I, 243, 250, 255, 256, 312-313; II, 1217.</p><p>Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî, <span class="eser">Leṭâʾifü’l-işârât</span> (nşr. Âmir Seyyid Osman – Abdüssabûr Şâhin), Kahire 1392/1972, I, 78-83, 93-106.</p><p>Sirâceddin en-Neşşâr, <span class="eser">el-Budûrü’z-zâhire fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşri’l-mütevâtire</span> (nşr. Ali M. Muavvaz – Âdil Ahmed Abdülmevcûd), Beyrut 1421/2000, neşredenlerin girişi, I, 14-20, 23-40.</p><p><span class="kisaltma" data-ad="taskoprizade-miftahus-saade">Taşköprizâde, <i>Miftâḥu’s-saʿâde</i></span>, II, 6.</p><p>Ahmed b. Muhammed el-Bennâ, <span class="eser">İtḥâfü fużalâʾi’l-beşer</span> (nşr. Şa‘bân M. İsmâil), Beyrut 1407/1987, I, 68, 72; ayrıca bk. neşredenin girişi, I, 33-41.</p><p>T. P. Hughes, <span class="eser">Notes on Muhammadanism</span>, London 1894, s. 14.</p><p>E. M. Wherry, <span class="eser">A Comprehensive Commentary on the Quran</span>, London 1896, s. 107-110.</p><p><span class="eser">Selections from the Koran with an Introduction Copious Explanatory Notes and a Review of the Whole</span> (ed. J. Murdoch), London-Madras 1902, s. 131-186.</p><p>A. Jeffery, <span class="eser">Materials for the History of Text of the Qurʾān</span>, Leiden 1937, s. VII.</p><p>a.mlf., <span class="eser">The Foreign Vocabulary of the Qur’ān</span>, Baroda 1938, s. 233.</p><p>Sezgin, <span class="eser">GAS</span> (Ar.), Kahire 1971, I, 145-172.</p><p>M. Sâlim Muhaysin, <span class="eser">el-Ḳırâʾât ve es̱eruhâ fî ʿulûmi’l-ʿArabiyye</span>, Kahire 1984, I-II, tür.yer.</p><p>Abdülhâdî el-Fazlî, <span class="eser">el-Ḳırâʾâtü’l-Ḳurʾâniyye</span>, Beyrut 1985, s. 27 vd., 94, 113 vd.</p><p>Ahmad von Denffer, <span class="eser">ʿUlūm al-Qur’ān</span>, Leicester 1985, s. 158-164.</p><p>Şa‘bân M. İsmâil, <span class="eser">el-Ḳırâʾât: Aḥkâmühâ ve meṣâdiruhâ</span>, Kahire 1986, s. 20-22, 94, 113 vd.</p><p><span class="eser">el-Fihrisü’ş-şâmil: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’l-ḳırâʾât</span> (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1407/1987, I-II.</p><p>Sabrî Abdürraûf M. Abdülkavî, <span class="eser">Es̱erü’l-ḳırâʾe fi’l-fıḳhi’l-İslâmî</span>, Riyad 1418/1987, tür.yer.</p><p>Necati Tetik, <span class="eser">Başlangıçtan IX. Asra Kadar Kıraat İlminin Talimi</span>, İstanbul 1990, s. 31-35.</p><p>W. M. Watt, <span class="eser">Religious Truth for Our Time</span>, Oxford 1995, s. 79-80.</p><p>Muhammed b. Ömer b. Sâlim Bâzmûl, <span class="eser">el-Ḳırâʾât ve es̱eruhâ fi’t-tefsîr ve’l-aḥkâm</span>, [baskı yeri ve tarihi yok] (Dârü’l-hicre), I, 75, 369 vd.</p><p>İsmail Cerrahoğlu, “Oryantalizm ve Batı’da Kur’ân ve Kur’ân İlimleri Üzerine Araştırmalar”, <span class="kisaltma" data-ad="auifd"><i>AÜİFD</i></span>, XXXI (1989), s. 95-136.</p><p>M. Ali Hasan Abdullah, “el-Kırâʾâtü’l-Ḳurʾâniyye ve mevḳıfü’l-müfessirîn minhâ”, <span class="eser">Mecelletü’l-buḥûs̱i’l-İslâmiyye</span>, sy. 35, Riyad 1992, s. 185-246.</p><p>Mohammad A. Chaudhary, “Orientalism on Variant Readings of the Qur’an: The Case of Arthur Jeffery”, <span class="eser">The American Journal of Islamic Social Sciences</span>, XII/2, Herndon 1995, s. 170-184.</p><p>İsmail Güler, “İbn Hâleveyh’in Gramer Açısından Tartışmalı Kur’ân Kıraatlarına Yaklaşımı”, <span class="eser">UÜ İlâhiyat Fakültesi Dergisi</span>, IX, Bursa 2000, s. 401-408.</p><p>Tâhir b. Âşûr, “Kıraatler Hakkında Bir Değerlendirme” (trc. Necdet Çağıl), <span class="kisaltma" data-ad="eauifd"><i>EAÜİFD</i></span>, sy. 16 (2001), s. 259-263, 266, 270-271, 276, 286, 290-292.</p><p>R. Paret, “Ḳirāʾa”, <span class="kisaltma" data-ad="ei2-ing"><i>EI<sup>2</sup> </i>(İng.)</span>, V, 127-129.</p><p>Tahsin Görgün, “Goldziher, Ignaz”, <span class="kisaltma" data-ad="dia"><i>DİA</i></span>, XIV, 109.</p><p>Abdülhamit Birışık, “Hasan-ı Basrî”, <i>a.e.</i>, XVI, 302.</p><p>Ali Eroğlu, “İbn Mihrân en-Nîsâbûrî”, <i>a.e.</i>, XX, 199.</p><p>Tayyar Altıkulaç, “İbnü’l-Cezerî”, <i>a.e.</i>, XX, 553.</p><p>Rıza Kurtuluş, “Jeffery, Arthur”, <i>a.e.</i>, XXIII, 578-579.</p></bibl> <div class="article-ps" style="position: relative; padding-left: 40px; margin-top:10px;"> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 7px;"><a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/25/C25008316.pdf"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/pdf-download-icon.png" style="height: 40px;"></a></div> <i> Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2022 yılında Ankara’da basılan 25. cildinde, 425-432 numaralı sayfalarda yer almıştır. <a target="_blank" rel="nofollow" class="dosyaindir" onclick="pdfStat('KIRAAT', 'kiraat--ilim', '1', 'C25008316.pdf');" href="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/25/C25008316.pdf">Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.</a> </i> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="pure-u-1 pure-u-md-9-24 sticky-sidebar" style="padding-left:50px;">  <style> .ltfolcont{text-align:center; border: 1px dashed #e5774280; border-radius: 3px; padding: 13px 20px; font-size:0.9rem; margin-bottom: 30px; overflow: hidden; line-height:1.25rem;color:#777;} .ltfolcont span a{font-weight:bold; font-size:1.2rem; color:#e57742; line-height:1.2rem} .ltfolcont span a:hover{text-decoration:underline !important;} .ltfol:hover > div.ltfolcont{background:#f9f1f1;} </style> <div class="madde_suggested_container"> <div class="madde_suggested" id="#faketop"> <h2 class="visible-on-print">İlişkili Maddeler</h2> <ul class="related-subjects"> <a href="/kuran" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">KUR’AN</div><div class="rs-tanitim">İslâm dininin kutsal kitabı.</div></div></li></a><a href="/tilavet" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">TİLÂVET</div><div class="rs-tanitim">Kur’ân-ı Kerîm’in tecvid ve tertîl üzere okunması anlamında terim.</div></div></li></a><a href="/tecvid--kuran" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">TECVİD</div><div class="rs-tanitim">Kur’ân-ı Kerîm’in kurallarına uygun biçimde okunmasını konu alan bilim dalı ve bu dalda yazılan eserlerin ortak adı.</div></div></li></a><a href="/kurra" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">KURRÂ</div><div class="rs-tanitim">Çok Kur’an okuyan anlamına gelen ve farklı bağlamlarda kullanılan bir terim.</div></div></li></a><a href="/hafiz--kuran" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">HÂFIZ</div><div class="rs-tanitim">Kur’ân-ı Kerîm’in tamamını ezberleyen kimse.</div></div></li></a><a href="/reisulkurra" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">REÎSÜLKURRÂ</div><div class="rs-tanitim">Kıraat ilminde icâzeti olanların reisi anlamında bir tabir.</div></div></li></a><a href="/darulkurra" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">DÂRÜLKURRÂ</div><div class="rs-tanitim">Kur’an öğretilen ve hâfız yetiştirilen mekteplerin, kıraat tâlimi yapılan medrese veya bölümlerin genel adı.</div></div></li></a><a href="/el-ahrufus-seba" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">el-AHRUFÜ’s-SEB‘A</div><div class="rs-tanitim">Kur’ân-ı Kerîm’in lafızları ve kıraati ile ilgili yedi vecih veya lehçe.</div></div></li></a><a href="/ulumul-kuran" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">ULÛMÜ’l-KUR’ÂN</div><div class="rs-tanitim">Kur’ân-ı Kerîm’le ilgili ilimler anlamında bir tabir; bu ilimlere dair yazılan eserlerin ortak adı.</div></div></li></a><a href="/kitabus-seba" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">KİTÂBÜ’s-SEB‘A</div><div class="rs-tanitim">İbn Mücâhid’in (ö. 324/936) kırâat-i seb‘aya dair eseri.</div></div></li></a><a href="/nafi-b-abdurrahman" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">NÂFİ‘ b. ABDURRAHMAN</div><div class="rs-tanitim">Kırâat-i seb‘a imamlarından.</div></div></li></a><a href="/ibn-kesir-ebu-mabed" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">İBN KESÎR, Ebû Ma‘bed</div><div class="rs-tanitim">Yedi kıraat imamından biri, tâbiî.</div></div></li></a><a href="/ebu-amr-b-ala" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">EBÛ AMR b. ALÂ</div><div class="rs-tanitim">Yedi kıraat imamından biri, Arap dili ve edebiyatı âlimi.</div></div></li></a><a href="/ibn-amir" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">İBN ÂMİR</div><div class="rs-tanitim">Yedi kıraat imamından biri, tâbiî.</div></div></li></a><a href="/asim-b-behdele" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">ÂSIM b. BEHDELE</div><div class="rs-tanitim">Yedi kıraat imamından biri, tâbiî.</div></div></li></a><a href="/hamza-b-habib" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">HAMZA b. HABÎB</div><div class="rs-tanitim">Yedi kıraat imamından biri.</div></div></li></a><a href="/kisai-ali-b-hamza" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">KİSÂÎ, Ali b. Hamza</div><div class="rs-tanitim">Yedi kıraat imamından biri, nahiv âlimi.</div></div></li></a><a href="/ebu-cafer-el-kari" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">EBÛ CA‘FER el-KĀRÎ</div><div class="rs-tanitim">On kıraat imamından biri, tâbiî.</div></div></li></a><a href="/yakub-el-hadrami" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">YA‘KŪB el-HADRAMÎ</div><div class="rs-tanitim">Kırâat-i aşere imamlarından.</div></div></li></a><a href="/halef-b-hisam" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">HALEF b. HİŞÂM</div><div class="rs-tanitim">Kırâat-i aşere imamlarından ve Hamza b. Habîb kıraatinin meşhur iki râvisinden biri.</div></div></li></a><a href="/yezidi-yahya-b-mubarek" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">YEZÎDÎ, Yahyâ b. Mübârek</div><div class="rs-tanitim">Meşhur on dört kıraat imamından biri.</div></div></li></a><a href="/ibn-muhaysin" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">İBN MUHAYSIN</div><div class="rs-tanitim">On dört kıraat imamından biri.</div></div></li></a><a href="/ames" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div class="rs-mahiyet">On dört kıraat imamından biri</div><div style=""><div class="rs-adi">A‘MEŞ</div><div class="rs-tanitim">Hadis, kıraat ve ferâiz sahalarındaki bilgisiyle tanınan tâbiîn nesline mensup âlim.</div></div></li></a><a href="/hasan-i-basri" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div class="rs-mahiyet">On dört kıraat imamından biri</div><div style=""><div class="rs-adi">HASAN-ı BASRÎ</div><div class="rs-tanitim">Basralı meşhur tâbiî, âlim ve zâhid.</div></div></li></a><a href="/ibn-mihran-en-nisaburi" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">İBN MİHRÂN en-NÎSÂBÛRÎ</div><div class="rs-tanitim">Kırâat-i aşereye dair ilk eseri yazan âlim.</div></div></li></a><a href="/es-satibiyye" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">eş-ŞÂTIBİYYE</div><div class="rs-tanitim">Kāsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî’nin (ö. 590/1194) kırâat-i seb‘aya dair kasidesi.</div></div></li></a><a href="/camiul-beyan-fil-kiraatis-seb" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">CÂMİU’l-BEYÂN fi’l-KIRÂÂTİ’s-SEB‘</div><div class="rs-tanitim">Ebû Amr ed-Dânî’nin (ö. 444/1053) kırâat-i seb‘aya dair eseri.</div></div></li></a><a href="/et-teysir" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">et-TEYSÎR</div><div class="rs-tanitim">Ebû Amr ed-Dânî’nin (ö. 444/1053) kırâat-i seb‘aya dair eseri.</div></div></li></a><a href="/el-mursidul-veciz" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">el-MÜRŞİDÜ’l-VECÎZ</div><div class="rs-tanitim">Ebû Şâme el-Makdisî’nin (ö. 665/1267) yedi harf ve meşhur kıraatlere dair eseri.</div></div></li></a><a href="/en-nesr" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">en-NEŞR</div><div class="rs-tanitim">İbnü’l-Cezerî’nin (ö. 833/1429) kırâat-i aşereye dair eseri.</div></div></li></a><a href="/gayetun-nihaye" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">GĀYETÜ’n-NİHÂYE</div><div class="rs-tanitim">İbnü’l-Cezerî’nin (ö. 833/1429), kurrâ ve hâfızların hayatını ve kıraatlerinin hangi yollardan geldiğini anlatan eseri.</div></div></li></a><a href="/marifetul-kurrail-kibar" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">MA‘RİFETÜ’l-KURRÂİ’l-KİBÂR</div><div class="rs-tanitim">Zehebî’nin (ö. 748/1348) kıraat âlimlerinin biyografilerine dair eseri.</div></div></li></a><a href="/el-izah--enderabi" class="visible-on-print" target="_blank"><li><div style=""><div class="rs-adi">el-ÎZÂH</div><div class="rs-tanitim">Enderâbî’nin (ö. 470/1077) Kur’an ilimlerine ve kıraate dair eseri.</div></div></li></a> </ul> <div id="show-ralist" style="padding-top:15px;"><a style="color:#0093c1" href="/kiraat--ilim/iliskili-maddeler" target="_blank">Bütün ilişkili maddeler »</a></div> </div> </div> <div class="rg-container"> <h2 class="visible-on-print">Görseller</h2> <div> </div> </div> </div> </div> </div> <div id="print-part-temp"></div> <div id="print-part-temp-top"></div> <div class="modal" id="issue-modal"> <div class="modal-body"> <div class="modal-box"> <div class="close-button"> <span class="icon-close"></span> </div> <div class="modal-top"> <span>TDV İslâm Ansiklopedisi Madde Bildirim Formu</span> </div> <div class="modal-container"> <div style="width:540px; margin:0 auto;"> <div style="color:#777; font-size:17px; padding-bottom:10px; font-weight:bold;"></div> <div class="error-box" style="display: none;"></div> <div class="success-box" style="display: none;"></div> <div style="font-size:17px; color:#ef2f2f; padding: 0 0 15px 0; text-align:left; line-height:21px;"> Bu form aracılığıyla, sadece <strong id="issue-modal-madde">OSMANLILAR//8-mali-yapi</strong> maddesi ile alakalı mesajların iletilmesi rica olunur. TDV İslâm Ansiklopedisi'nin elektronik sürümü hakkındaki diğer hususların ise <a href="/iletisim-formu">İletişim Formu</a> aracılığıyla iletilmesi rica olunur. </div> <form id="modal-issue-form" method="post"> <div> <input name="bildirim-madde-adi" placeholder="Madde adı" value="" style="visibility:hidden; display:none;"> <input type="text" id="ref-url" name="ref-url" style="visibility:hidden; display:none;" value="https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim"> <input type="text" id="issue-g-token" name="g-token" hidden/> </div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-bildirim">Bildiriminiz <span style="color: red">*</span></label> <textarea class="form-control" name="bildirim-bildirim" style="max-height: 25vh; min-height: 100px;" placeholder="Ayrıntılı olarak bildiriminizi giriniz." id="bildirim-bildirim" required></textarea> </div> <div style="font-weight:bold; font-size:15px; color:#666; padding:5px 0 10px 0;">İletişim bilgileriniz</div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-ad-soyad">Adınız ve Soyadınız <span style="color: red">*</span></label> <input type="text" class="form-control" name="bildirim-ad-soyad" placeholder="Örn: Ahmet Sönmezgül" id="bildirim-ad-soyad" value="" required> </div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-eposta">E-Posta <span style="color: red">*</span></label> <input type="email" class="form-control" name="bildirim-eposta" placeholder="isim@ornek.com" id="bildirim-eposta" value="" required> </div> <div class="form-group"> <label for="bildirim-telefon">Telefon Numarası</label> <input type="tel" class="form-control" name="bildirim-telefon" placeholder="05XXXXXXXX" id="bildirim-telefon" value=""> </div> <p style="font-size: 12px;">Değişiklikleriniz taslak olarak tarayıcınıza kayıt edilir. Kapatıp daha sonra devam edebilirsiniz.</p> <div style="text-align: center"> <input id="modal-issue-submit" type="submit" class="tdv-btn tdv-btn-primary" style="min-width: 200px" value="Gönder" /> </div> </form> <div class="modal-loading"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/loading.gif"> </div> </div> </div> </div> </div> </div> <div id="fotorama" class="fotorama" data-nav="thumbs" data-allowfullscreen="true" data-auto="false" style="display:none"> </div> <div id="header-article-html" style="display:none"> <div id="header-article-html-code"> <style> .ults{margin:0px; padding:0px; list-style:none;} .ults li{float:left;} .icon-list-ul{cursor:pointer;} .icon-list-ul:hover{color:#777 !important;} </style> <ul class="ults"> <li> <a href="/"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/logo_2.svg" style="height:39px !important;"> </a> </li> <li style="padding-left:20px"><span style="font-weight:bold; color:#888; font-size:18px;">KIRAAT</span></li> </ul> </div> </div> <div id="copyright-text" class="centered" style="margin: 0px auto; padding: 30px 20px 0px 20px; color: #888; font-size: 14px; line-height:23px;"> <b>Her hakkı mahfuzdur.</b> <i>TDV İslâm Ansiklopedisi’</i>nin her türlü telif hakkı TDV İslâm Araştırmaları Merkezi’ne ait olup 5846 sayılı Kanun hükümlerine tâbidir. <i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i> internet sayfalarındaki yazıların bütün olarak elektronik ya da matbu bir ortamda yayımlanması yasaktır; ancak kaynak gösterilmesi (<i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i> internet sitesinde yer aldığının ifade edilmesi) ve doğrudan aktif bağlantı verilmesi şartıyla yazılardan kısa bölümler iktibas edilebilir. <i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i> internet sayfalarında yer alan resim, fotoğraf, grafik, çizim, cetvel vs. her türlü görüntü malzemesinin başka bir ortamda yayımlanması kesinlikle yasaktır. </div> <script src="https://www.google.com/recaptcha/api.js?render=6LenMjsaAAAAAP4m20J-NZT5_qtR9G8xQte1u-QS"></script> <style> #fcilt div{padding:3px 5px 3px 5px;} .flink{line-height:25px;} .flink:hover{text-decoration:underline !important;} .footer-box-alert:hover{text-decoration:underline;} .footer-container { margin-top: auto; padding-top: 40px; } .footer-content { background: #484848; padding-bottom: 50px; } .footer-top-border { background: #e2e2e2; color: #666; border-top: 1px solid #C8C8C8; border-bottom: 1px solid #C8C8C8; color: color: #777; padding-top: 20px; padding-bottom: 20px; } .footer-top-border a div{color:color:#777;} .motto-link:hover span{text-decoration:underline} .footer-bottom-link a:hover{text-decoration:underline !important; color:#333} .footer-logo-container img{opacity:0.9} .footer-logo-container img:hover{opacity:1} .footer-copy{opacity:0.9} .footer-copy:hover{opacity:1} .bbtns a > div{padding:11px 20px 11px 20px ; font-size:0.93rem; font-weight:bold; border-radius:3px; margin-left:15px; margin-right:15px;position:relative; opacity:0.9} .bbtns a > div:hover{opacity:1} .randombtn{font-size:0.95rem; font-weight:bold; border-radius:3px; margin-left:15px; margin-right:15px; background:#2FB556; color: #FFF; border:1px solid #f4a76b70; padding:10px 20px; text-align:center; text-shadow: 1px 0px 0px #407588;letter-spacing: 0.04rem;opacity:0.85; position:relative } .randombtn img{position:absolute; height:24px; margin-top:-2px;} .randombtn span{margin-left:40px;} .randombtn:hover{opacity:1} .btnarr{position:absolute; top:0; right:0; bottom:0; background:rgba(29, 48, 55, 0.6); border-top-right-radius: 3px;border-bottom-right-radius: 3px;padding: 7px 12px 10px 12px;font-size: 1.2rem;color: #fff !important; } .btnar{background: #4CAFD2;color: #fff;text-shadow: 1px 0px 0px #407588;letter-spacing: 0.04rem;} .as-tabs{overflow:hidden; border-bottom: 1px solid #fbcbb2; border-top: 1px solid #fbcbb2; padding-left:15px; padding-right:15px; } .as-tabs div.as span{font-size:1rem;} .as-tabs div.as{padding: 9px 10px; float:left; text-align:center} .as-tabs div.as.act{border-bottom: 2px solid #D97A4A;} .as-tabs .as .txt{color:#676767; font-weight:bold; font-size:0.97rem} .as-tabs .as.act .txt{} .as-tabs .as .txt span{color:#676767;} .as-tabs .as.act .txt span{color:#D97A4A} .as-tabs .as.psv{cursor:pointer;} .as-tabs span.txtcount{font-size:0.75rem !important;} div.mr{} </style> <div class="footer-container"> <div class="footer-content"> <div class="footer-top-border" style="border-top:2px solid #dedddd; background-color:#f8f8f8; padding-top:30px;"> <div class="centered" style="font-size:1.2rem; color:#666; position:relative; text-align:center; background:#f7f7f7; padding:20px 0px; border-radius:3px; border:1px dashed #ddd;"> Otuz üç yıllık birikim, yeni yüz: TDV İslâm Ansiklopedisi İnternet sitesi test yayınında. <a href="/hakkinda.php" style="color:#bd6338" class="motto-link"> <span style="color:#0093b0"> Daha fazla bilgi</span> </a> </div> <div class="centered bbtns" style=" padding:25px 20px 5px 20px"> <div class="pure-g"> <div class="pure-u-1-3"><a href="/dosyalar"><div class="btnar">DOSYALAR<div class="btnarr">»</div></div></a></div> <div class="pure-u-1-3"><a href="/sergi-arsivi"><div class="btnar">SERGİ ARŞİVİ<div class="btnarr">»</div></div></a></div>  <div class="pure-u-1-3"><div class="randombtn"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_beyaz.png" /><span>RASTGELE</span></div></div> </div> </div> </div> <div class="centered" style="margin-top: 50px;"> <div class="centered_container footer-logo-container" style="text-align:center;"> <a href="http://www.diyanet.gov.tr" target="_blank"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/diyanet-isleri-baskanligi-logo.png?t=1" style="border:none; height:140px;" /> </a> <a href="http://www.isam.org.tr/" class="flink" target="_blank"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/isam-logo.png" style="border:none; height:140px; margin: 0 80px;" /> </a> <a href="http://tdv.org/" target="_blank"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/tdv-logo.png" style="border:none; height:140px;" /> </a> </div> <div class="centered_container footer-bottom-link" style="text-align:center; padding-top:40px; color:#fff"> <b>Her hakkı mahfuzdur.</b> 2016-2024 TDV İslâm Araştırmaları Merkezi <span>|</span> <a href="/kullanim_sartlari.php" class="footer-copy" style="color:#fff">Kullanım Şartları</a> <span>|</span> <a href="/iletisim-formu" class="footer-copy" style="color:#fff">İletişim Formu</a> </div> </div> </div> </div>  <style> .rnd-left-img{text-align:center; padding-top:10px;} .rnd-left-img img{max-width:450px; max-height:300px; border-radius: 4px;} .rnd-title{font-size: 1.5rem;font-weight: bold; color: #777; text-align:center} .rnd-tanitim{color: #e16328; padding-top:2px; text-align:center; padding-left:20px; padding-right:20px;} .boxcontainer{overflow: hidden; margin: 20px; border: 1px dashed #c5c5c5; padding: 15px; border-radius: 5px; min-height:190px;} .rnd-goto {padding-top:15px;} .rnd-goto a{color:#897898;} .lightboxrernd{ width: 280px; background: #977898; padding: 7px 25px 8px 25px; margin: 0 auto; text-align: center; color: #fff; border-radius: 200px; opacity: 0.9; cursor:pointer; } .randombtn{cursor:pointer;} .rnd-author{padding-top:10px; font-size:0.9rem; color:#777} .rnd-author span{font-weight: bold; color: #999;} .rnd-kunye{color: #777; font-size: 0.95rem; text-align:center} .random-modal { background-color: #0000004f; text-align: center; z-index: 10000000; top: 0; bottom: 0; left: 0; right: 0; position: fixed; display: none; } .random-modal-container { position: absolute; top: 50%; left: 50%; transform: translate(-50%, -50%); background-color: white; max-width: 660px; max-height: 90%; width: 660px; margin: 0 auto; text-align:left; border:1px solid #ccc; border-top:none; border-radius: 5px; -moz-border-radius: 5px; -webkit-border-radius: 5px; box-shadow:0 0 5px #ccc; -moz-box-shadow:0 0 5px #ccc; -webkit-box-shadow:0 0 5px #ccc; z-index:1000001; padding-bottom: 20px; } .icon-close { position: absolute; right: 10px; top: 10px; color: #888; cursor: pointer; } .random-modal-box { overflow: hidden; margin: 20px; border: 1px dashed #c5c5c5; padding: 15px; border-radius: 5px; } .random-modal-random { font-size: 0.95rem; font-weight: bold; border-radius: 3px; margin-left: 15px; margin-right: 15px; background: #2FB556; color: #FFF; border: 1px solid #f4a76b70; padding: 10px 20px; text-align: center; text-shadow: 1px 0 0 #407588; letter-spacing: 0.04rem; opacity: 0.85; position: relative; display: inline-block; cursor: pointer; user-select: none; overflow: hidden; } .random-modal-random:hover { opacity: .95; } .random-modal-random:active { opacity: 1; } .random-modal-random img { position: absolute; height: 24px; margin-top: -2px; } .random-modal-random span { margin-left: 40px; } .random-modal-bottom { text-align: center; } .random-modal-box:hover { background-color: #f6f6f6; } .random-modal-box:active { background-color: #ebebeb; } </style> <div class="random-modal"> <div class="random-modal-container"> <span class="icon-close"></span> <div style="text-align:center;padding: 22px 25px 15px 25px; border-bottom: 1px solid #ddd; user-select: none;"><img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_popup_baslik.png" /></div> <div style="padding: 15px 25px; color:#777; background: #e6e5e5;text-align: center; user-select: none;"><i>TDV İslâm Ansiklopedisi</i>'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?</div> <div class="lightboxrndarticle"></div> <div class="random-modal-bottom"> <div class="random-modal-random"> <img src="https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/icons/rastgele_beyaz.png"> <span>BAŞKA BİR MADDE GÖSTER</span> </div> </div> </div> </div>  <style> .newsalertwrapper{position:fixed; left:0; right:0; bottom:0; top:0; background:rgba(0, 0, 0, 0.55); z-index:10000; display:none; } .newsalertbox{ position:relative; margin: 100px auto; width: 600px; background: #fff; border-radius: 6px; padding: 70px 40px 70px 40px; text-align: center;} .newsalertbox .hd1{ font-weight: bold; font-size: 1.45rem; color: #267893; padding-bottom: 30px; } .newsalertbox .hd2{ font-size: 1.15rem; color: #666; padding-bottom:20px; } .newsalertbox .hd3{ text-decoration: underline !important; font-size: 1.15rem; color:#0093b0; } .newsalertbox .hd3 .linkto{color:#0093b0; cursor:pointer;} .newsalertbox .hd4{padding-top: 30px; font-size: 1.05rem; color: #777; } .alertclose{ position:absolute; right:20px; top:18px; font-size: 1.7rem; color: #666; cursor:pointer; } </style>  <script> $('body').on("mousedown touchend", function(e){ var resultbox = $("#auto-suggest-box"); var inputbox = $("#searchBox"); var keyboard = $(".dia-keyboard"); if (!resultbox.is(e.target) && resultbox.has(e.target).length === 0 && !inputbox.is(e.target) && !keyboard.is(e.target) && keyboard.has(e.target).length === 0 ){ resultbox .hide(); /* $('#searchBox').css("background-color", "#f4f1f1"); $('#searchBox').css("border", "none"); */ } var container = $(".hover-menu"); var button = $(".hover-menu-button"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide(); //$('.hover-menu-button').css("background","#F7F4F4"); } }); $(document).ready(function() { $('.randombtn, .random-modal-random, .rndleftbtn').click(function(event){ $('.random-modal').show(); changeRndArticle(); jQuery("body").bind("scroll touchmove mousewheel DOMMouseScroll",function(e){ e.preventDefault(); return false; }); }); $('.lightboxrernd').click(function(event){ changeRndArticle(); }); $('.random-modal .icon-close').click(function(event){ $('.random-modal').hide(); jQuery("body").unbind('scroll touchmove mousewheel DOMMouseScroll'); }); function changeRndArticle(){ $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?c=g&mdl=rnd&q=rnd", cache : false, success: function(result){ if(result.trim() == "") { alert("not"); }else{ $('.lightboxrndarticle').html(result); } } }); } /* $(document).mouseup(function (e) { var resultbox = $(".lightboxcontent"); var inputbox = $(".lightboxcontent .icon-close"); if (!resultbox.is(e.target) && resultbox.has(e.target).length === 0 && !inputbox.is(e.target) && inputbox.has(e.target).length === 0){ $('.lightboxbg').hide(); $('.lightboxcontent').hide(); $('body').css("overflow","visible"); } }); */ /* random madde */ /* tooltip size */ $('.tipso.tbottom').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 200, position: 'bottom', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tleft').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'left', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tright').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'right', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.ttop').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'top', background: '#334350', maxWidth: 300}); $(window).scroll(function() { if ($(this).scrollTop() > 500 ) { $("#scrollTop").show(); } else{ $("#scrollTop").hide(); } }); $('#scrollTop').click(function(){ $("html, body").animate({ scrollTop: "0px" }); var url_string = location.href; var clean_url = url_string.split('#', 1); history.pushState({}, document.title, clean_url ); }); /* search autocomplete events */ var is_search_page = 0; var sr_type = 'aa'; if(is_search_page == 0) { var delay = (function(){ var timer = 0; return function(callback, ms){ clearTimeout (timer); timer = setTimeout(callback, ms); }; })(); // pass url search type parameter to autosuggest box var strt = 'm'; if(strt == "y") sr_type = "y"; else if(strt == "m") sr_type = "aa"; else if(strt == "b") sr_type = "b"; else if(strt == "t") sr_type = "t"; else sr_type = "aa"; $('#searchBox').keyup(function(e) { // ignor arrow actions.. var keycode = (e.keyCode || e.which); if(keycode == 37 || keycode == 38 || keycode == 39 || keycode == 40) { return; } getType(1000); }); // bind copy past $('#searchBox').bind('paste', null, function(e) { getType(1000); }); // mouse out and in open results $('#searchBox').click(function(e) { var typed = $.trim($('#searchBox').val()); if(typed.length > 1){ if(!$('#auto-suggest-box').is(":visible")){ if($('#auto-suggest-content').html() != ""){ $('#auto-suggest-box').show(); } else{ getType(0); } } } }); function getType(times) { delay(function(){ var typed = $.trim($('#searchBox').val()); if(typed.length > 1) { autocomplete(typed ); } else { $("#auto-suggest-box").hide(); $("#auto-suggest-loading").hide(); } }, times ); } function autocomplete(typed) { $("#auto-suggest-content").html(''); $("#auto-suggest-box").show(); $("#auto-suggest-loading").show(); urlcd = encodeURI("/ajax_search_auto.php?sp=" + sr_type + "&=ac&q=" + typed); $.ajax({ url: urlcd, success: function(result) { gtag('config', 'UA-160819951-1', { 'page_title' : 'Arama - TDV İslam Ansiklopedisi', 'page_path': '/arama/?q=' + typed + '&p=autocomplete-' + sr_type, }); gtag('event', 'view_search_results', { 'search_term': typed, 'q_p': sr_type }); if(result.trim() == "") { $("#auto-suggest-box").hide(); $("#auto-suggest-loading").hide(); $("#auto-suggest-content").html('Sonuç bulunmadı.'); gtag('config', 'UA-160819951-1', { 'page_title' : 'Arama - TDV İslam Ansiklopedisi', 'page_path': '/arama/?q=' + typed + '&p=autocomplete-no-result-' + sr_type, }); gtag('event', 'view_search_results', { 'search_term': typed, 'q_p': 'autocomplete-no-result-' + sr_type }); }else{ $("#auto-suggest-loading").hide(); $("#auto-suggest-content").html(result); // getTxtNumbers(typed); // break span if ($("#auto-suggest-box").width() < 400 ) { $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","block"); $("#auto-suggest-box span.txt span.txtcount").css("display","inline"); } $(".header_search").find(".srchp").attr( "href", encodeURI( $(".header_search").find(".srchp").attr("href") ) ); $(".header_search").find(".as-t a").attr( "href", encodeURI( $(".header_search").find(".as-t a").attr("href") ) ); } } }); } function getTxtNumbers(typed){ $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?mdl=txtdelay&q=" + typed, cache : false, success: function(result){ if(parseInt(result) > 0){ $('.txtcount').children('img').remove(); $('.txtcount').html(result); $('.txtcount').parent().parent().removeClass('n0').addClass('n' + result.trim()); $('.txtcount').removeClass('txtcount'); } else{ $('.txtcount').children('img').remove(); $('.txtcount').html(result); $('.txtcount').removeClass('txtcount'); } } }); } $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-m.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 'aa'; strt = 'm'; getType(10); }); $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-y.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 'y'; strt = 'y'; getType(10); }); $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-b.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 'b'; strt = 'b'; getType(10); }); $("#auto-suggest-content").on("click", ".as-t.psv", function(){ $('.as-tabs .as').removeClass("act").addClass("psv"); $(this).parent().removeClass("psv").addClass("act"); sr_type = 't'; strt = 't'; getType(10); }); } /* top menu hover */ $('.hover-menu-button').click(function(){ $(this).parent().find(".hover-menu").toggle(); //$(this).css("background","#ECE6E6"); }); /* search boxes silinecek $('.searchBoxyazar').keypress(function(e){ if(e.which == 13){//Enter key pressed var search = $(this).val(); window.location = '/muellif-arama/' + search;} }); $('.searchBoxBibl').keypress(function(e){ if(e.which == 13){//Enter key pressed var search = $(this).val(); window.location = '/bibliyografya_kisaltmalari/' + search;} }); */ $('.searchBox').keypress(function(e){ if(e.which == 13){ if($('#searc-complete-result a.selected').length == 0){ var search = encodeURI($(this).val()); window.location = '/arama/?q=' + search + '&p=' + strt; }else{ var target = $('#searc-complete-result a.selected').attr('href'); window.location = target; } } }); $('#icon-search-submit').click(function(){ var search = encodeURI($("#searchBox").val()); window.location = '/arama/?q=' + search; }); $('#icon-search-submit-txt').click(function(){ var search = encodeURI($("#searchBox").val()); window.location = '/arama/?p=t&q=' + search; }); $("#searchBox").keydown(function(e) { var searchbox = $(this); switch (e.which) { case 40: e.preventDefault(); // prevent moving the cursor if($('#searc-complete-result .alist a.selected').length == 0){ $('#searc-complete-result .alist a:first').addClass('selected'); }else{ $('#searc-complete-result .alist a:not(:last-child).selected').removeClass('selected').next().addClass('selected'); } break; case 38: e.preventDefault(); // prevent moving the cursor if($('#searc-complete-result a:first.selected').length == 1){ $('#searc-complete-result .selected').removeClass('selected'); } $('#searc-complete-result a:not(:first-child).selected').removeClass('selected').prev().addClass('selected'); break; } }); var isCapital = false; $('.dia-keyboard').click(function(event){ jQuery('#searchBox').focus(); }); $('.close-keyboard').click(function(event){ $('.dia-keyboard').hide(); $('.open-keyboard').css("opacity","0.3"); }); $('.open-keyboard').click(function(event){ if( $('.dia-keyboard').is(':visible') ){ $('.dia-keyboard').hide(); $('.open-keyboard').css("opacity","0.3"); } else{ $('.dia-keyboard').show(); $('.open-keyboard').css("opacity","0.8"); } }); function addCurrentLetter(letter) { var selStart = $("#searchBox")[0].selectionStart; var selEnd = $("#searchBox")[0].selectionEnd; var character = letter; var textAreaStr = $('#searchBox').val(); var value = textAreaStr.substring(0, selStart) + character + textAreaStr.substring(selEnd); $("#searchBox").val(value).focus(); $("#searchBox")[0].selectionStart = selStart+1, $("#searchBox")[0].selectionEnd = selStart+1; } function deleteCurrentLetter() { var selStart = $("#searchBox")[0].selectionStart; var selEnd = $("#searchBox")[0].selectionEnd; var textAreaStr = $('#searchBox').val(); var value = textAreaStr.substring(0, selStart-1) + textAreaStr.substring(selEnd); $("#searchBox").val(value).focus(); $("#searchBox")[0].selectionStart = selStart-1, $("#searchBox")[0].selectionEnd = selStart-1; } $('.shift').click(function(event){ $('.dia-keyboard ul li').each(function(){ if(isCapital){ $(this).text($(this).attr("hk")); } else{ $(this).text($(this).attr("hb")); } }); if(isCapital){ isCapital = false; }else{ isCapital = true; } }); $('.dia-keyboard ul li:not(.noletter)').click(function(event){ addCurrentLetter($(this).text()); $('#searchBox').keyup(); }); $('.dia-keyboard ul li.space').click(function(event){ addCurrentLetter(' '); $('#searchBox').keyup(); }); $('.dia-keyboard ul li.delete').click(function(event){ if($("#searchBox").val().length > 0){ deleteCurrentLetter(); $('#searchBox').keyup(); } }); /* volume close-open events */ $('#albhabet_button').click(function(){ $('.cz').hide(); $('.az').toggle(); $('#cilt_button').removeClass('arrow-selected'); $('#albhabet_button').toggleClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); $('#cilt_button').click(function(){ $('.az').hide(); $('.cz').toggle(); $('#albhabet_button').removeClass('arrow-selected'); $('#cilt_button').toggleClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); $('#close_alphabet_az').click(function(){ $('.az').hide(); $('#cilt_button').removeClass('arrow-selected'); $('#albhabet_button').removeClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); $('#close_alphabet_cz').click(function(){ $('.cz').hide(); $('#cilt_button').removeClass('arrow-selected'); $('#albhabet_button').removeClass('arrow-selected'); letter_volumes_setter(); }); function letter_volumes_setter() { if( $('.az').is(":visible")){ set_public_cookie("lt=1&vl=0"); }else if($('.cz').is(":visible")){ set_public_cookie("lt=0&vl=1"); }else{ set_public_cookie("lt=0&vl=0"); } } /* newsbar */ if(!$('#newsbar_container').is(":visible")){ $('#newsbar_open').show(); } $('#newsbar_close').click(function(){ $('#newsbar_container').hide(); $('#newsbar_open').show(); set_public_cookie("nb=0"); }); $('#newsbar_open').click(function(){ $('#newsbar_container').show(); $('#newsbar_open').hide(); set_public_cookie("nb=1"); }); }); function set_public_cookie(parameter){ $.ajax({ url: "/cookie_setter.php?" + parameter, cache : false, success: function(result){ } }); } </script> </body> </html> <script> var fotoramaLoaded = 0; /* article image loading */ $(function() { $("img.lazy").lazyload(); }); /* article info selected text */ function SelectText(element) { var doc = document , text = doc.getElementById(element) , range, selection ; if (doc.body.createTextRange) { range = document.body.createTextRange(); range.moveToElementText(text); range.select(); } else if (window.getSelection) { selection = window.getSelection(); range = document.createRange(); range.selectNodeContents(text); selection.removeAllRanges(); selection.addRange(range); } } function url_redirect(options){ var $form = $("<form />"); $form.attr("action",options.url); $form.attr("method",options.method); for (var data in options.data) $form.append('<input type="hidden" name="'+data+'" value="'+options.data[data]+'" />'); $("body").append($form); $form.submit(); } function requestCaptcha() { grecaptcha.execute('6LenMjsaAAAAAP4m20J-NZT5_qtR9G8xQte1u-QS', {action: 'submit'}) .then(function (token) { $('#issue-g-token').val(token); }); } function lockModal(lock = true) { let notification = $('textarea[name=bildirim-bildirim]'); let name = $('input[name=bildirim-ad-soyad]'); let email = $('input[name=bildirim-eposta]'); let phone = $('input[name=bildirim-telefon]'); let code = $('input[name=bildirim-kodu]'); let submitBtn = $('#modal-issue-submit'); let loader = $('.modal-loading'); if (lock) { notification.prop('disabled', true); name.prop('disabled', true); email.prop('disabled', true); phone.prop('disabled', true); code.prop('disabled', true); submitBtn.hide(); loader.show(); } else { notification.prop('disabled', false); name.prop('disabled', false); email.prop('disabled', false); phone.prop('disabled', false); code.prop('disabled', false); submitBtn.show(); loader.hide(); } } function resizeFotorama(fotorama) { let activeFrame = fotorama.activeFrame.$stageFrame; let activeImage = activeFrame.find('img.fotorama__img'); let activeCaption = activeFrame.find('div.fotorama__caption'); let hesap = activeFrame.height() - activeCaption.height(); let cssTag = $('#fotorama_max'); if (cssTag.length > 0) cssTag.remove() activeImage.parent().append('<style id="fotorama_max">.fotorama_max { max-height: '+ hesap +'px !important; }</style>') activeImage.addClass('fotorama_max'); } function pdfStat(articleName, articleSlug, partName, fileName) { const data = { 'event_category': 'pdf', 'event_label': `${articleName} - ${articleSlug} - ${fileName}`, 'file_name': fileName, 'file_extension': 'pdf', 'link_text': `${articleName} - #${partName}`, }; gtag('event', 'download', data); } $(document).ready(function() { // Sayfa yüklendiğinde küçük ekranlar için navbar madde adını hazırla. $("#header-article-html-code").appendTo($("#header-article")); /* right -left click */ $(document).keydown(function(event) { if (event.ctrlKey || event.metaKey) { switch (event.keyCode) { // left case 37: window.location.href = '/kiptiler'; break; //right case 39: window.location.href = '/kiraat--namaz'; break; default: return; } } }); let issueModal = $('#issue-modal').modal(); let feedbackBtn = $('.feedback-btn'); let issue = ''; /* show arrb */ $('bibl .kisaltma').click(function(event) { let popup = $('.bibl-popup'); let sidebar = $(".theiaStickySidebar"); let target = $(this); let slug = false; let bibkey = $(this).html(); if (target.data('ad')) { bibkey = target.data('ad'); slug = true; } let offsets = $(this).offset(); let position = $(this).position(); let sidebarTopOffset = sidebar.offset().top let topoffs = offsets.top - sidebarTopOffset + 40; let leftoffs = (position.left - 26) + ($(this).width() / 2); let isUseSafeArea = (sidebar.width() - position.left < 120); popup.find('img').css('right', 'unset'); if (isUseSafeArea) { popup.find('img').css('right', 24); } let q = bibkey.replace('[', '(').replace(']', ')'); $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?c=g&mdl=bpop&q=" + q + '&slug=' + slug, cache : false, success: function(result){ if(result.trim() !== "") { $('.bibl-cnt').html(result); if (isUseSafeArea) { leftoffs = leftoffs - popup.width() + 14; } popup.css("top", topoffs + "px"); popup.css("left", leftoffs + "px"); popup.show(); } } }); }); $( window ).resize(function() { $('.kisaltma').each(function( index ) { if($(this).find('.bibpos').length > 0) { } }); }); /* close bibl poup */ $('.close-bibl-poup').click(function(event){ $(this).parent().hide(); $('.kisaltma').find('.bibpos').remove(); }); issueModal.on('modal:show', function () { $('.grecaptcha-badge').addClass('show'); }); issueModal.on('modal:hide', function () { $('.grecaptcha-badge').removeClass('show'); }); /* feedback post */ feedbackBtn.click(function() { let errorBox = $('.error-box'); let successBox = $('.success-box'); let issueModalMadde = $('#issue-modal-madde'); errorBox.hide(); successBox.hide(); issue = $(this).data('issue'); if (issue) { let cookie = localStorage.getItem('bildirim_' + issue); let form = $('#modal-issue-form'); issueModalMadde.text(issue); form[0].reset(); form.find('input[name="bildirim-madde-adi"]').val(issue); if (cookie !== null) { let json = JSON.parse(cookie); $.each(json, function (index, elem) { if (elem.name !== 'bildirim-kodu' && elem.name !== 'bildirim-madde-adi') { form.find('[name="' + elem.name + '"]').val(elem.value); } }); } requestCaptcha(); issueModal.show(); } }); var article_div = $('.body_pad_article'); var article_div_bottom_pos = article_div.position().top + article_div.outerHeight(true); $(window).scroll(function() { if ($(this).scrollTop() > article_div_bottom_pos - 300 ) { $(".article-left-bar").css("position", "absolute"); } else{ $(".article-left-bar").css("position", "fixed"); } }); $('.show-former').click(function(event){ $(".country-former").toggle(); if($(".country-former").is(":visible")){ $(this).parent().find('.icon-chevron-down').removeClass('icon-chevron-down').addClass('icon-chevron-up'); }else{ $(this).parent().find('.icon-chevron-up').removeClass('icon-chevron-up').addClass('icon-chevron-down'); } if( $(this).css('font-weight') == "700") $(this).css('font-weight', 'normal'); else $(this).css('font-weight', 'bold'); }); $('.show-source').click(function(event){ if( $(this).css('font-weight') == "700") $(this).css('font-weight', 'normal'); else $(this).css('font-weight', 'bold'); $(".country-source").toggle(); }); $('.icon-list-ul').click(function(event){ $(".top-prev-container").show(); $(this).css("color","#777"); $(".preview-title").show(); $(".article_title h1").css("color","#fff"); }); $('.icon-list-up').click(function(event){ $(".top-prev-container-p").show(); $(this).css("color","#777"); }); $(document).mouseup(function (e) { // preview hover var container = $(".top-prev-container.bsk"); var button = $(".list-ll"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide(); button.css("color","#bcbcbc"); $(".preview-title").hide(); $(".article_title h1").css("color","inherit"); } /* var container = $(".top-prev-container-p"); var button = $(".icon-list-ul-p"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide(); button.css("color","#bcbcbc"); } */ }); $('.btn-preview').click(function(event){ $(this).removeClass("passive").addClass("active"); $('.btn-plan').removeClass("active").addClass("passive"); $('.plan-content').hide(); $('.preview-content').show(); }); $('.btn-plan').click(function(event){ $(this).removeClass("passive").addClass("active"); $('.btn-preview').removeClass("active").addClass("passive"); $('.plan-content').show(); $('.preview-content').hide(); }); /* prevent img click href */ $('.lazy').click(function(event){ event.preventDefault(); }); /* open image slider fotorama */ $('.lazy').click(function(){ if(fotoramaLoaded == 0){ $('.fotorama img').each(function(){ var imgurl = $(this).attr("srcs"); $(this).attr("src", imgurl); fotoramaLoaded = 1; }); } $('#fotorama').show(); var $fotoramaDiv = $('#fotorama').fotorama(); var fotorama = $fotoramaDiv.data('fotorama'); fotorama.requestFullScreen(); var order = $(this).parent().attr("img-order"); fotorama.show(order); }); $('.fotorama').on('fotorama:fullscreenexit', function (e, fotorama, extra) { $('#fotorama').hide(); }); $('.fotorama').on('fotorama:show fotorama:load fotorama:fullscreenenter', function (e, fotorama) { resizeFotorama(fotorama); }); $(window).on('resize', function () { let fotorama = $('.fotorama').data('fotorama'); if (fotorama) { setTimeout(function () { resizeFotorama(fotorama); }, 100); } }); /* article part info fade / soru işareti kaldırıldı $('.article-nav-open-info').click(function(){ var totals = $(this).parent().find('.article-nav-numbers').html().split("/")[1]; var currents = $(this).parent().find('.article-nav-numbers').html().split("/")[0]; $('.article-nav-info-li').html('<b>' + totals + '</b> bölümden oluşan maddenin <b>' + currents + '</b>. bölümü:'); $(this).parent().find(".article-nav-info-li").fadeIn("slow"); $(this).hide(); }); */ /* part info */ $('.ak-copy').click(function(){ if($(this).find('span').text() == 'Kopyalama metni'){ $(this).parent().find('.ak-list').hide(); $(this).parent().find('.ak-copytext').show(); SelectText($(this).parent().find('.ak-copytext').attr("id")); $(this).find('span').text('<< Geri'); }else{ $(this).parent().find('.ak-list').show(); $(this).parent().find('.ak-copytext').hide(); $(this).find('span').text('Kopyalama metni'); } }); /* tooltip size */ $('.tipso.tbottom').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 200, position: 'bottom', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tleft').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'left', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.tright').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'right', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('.tipso.ttop').tipso({size: 'small', color: '#fff', width: 250, position: 'top', background: '#334350', maxWidth: 300}); $('#authors_show').click(function(){$(".authors_popup").toggle();}); $(document).mouseup(function (e) { var container = $(".authors_popup"); var button = $("#authors_show"); if (!container.is(e.target) && container.has(e.target).length === 0 && !button.is(e.target)){ container.hide();} }); // default if ($("#auto-suggest-box").width() == 376 ) { $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","block"); $("#auto-suggest-box span.txt span.txtcount").css("display","inline"); } $(window).scroll(function() { var poss = ""; var firstPart = $('.article-parts').position().top; if ($(this).scrollTop() > 60) { $("#logo-part").hide(); $("#logo-beta").hide(); $("#header-article").show(); $("#searchBox").css("width","380px"); $("#auto-suggest-box").css("width","380px"); $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","block"); $("#auto-suggest-box span.txt span.txtcount").css("display","inline"); $(".hdr-left").addClass("pure-u-15-24").removeClass("pure-u-13-24"); $(".hdr-right").addClass("pure-u-9-24").removeClass("pure-u-11-24"); $("#header-article-html-code").appendTo($("#header-article")); $("#scrollTop").show(); } else{ $("#logo-part").show(); $("#logo-beta").show(); $("#header-article").hide(); $("#searchBox").css("width","490px"); $("#auto-suggest-box").css("width","490px"); $("#auto-suggest-box span.txt span").css("display","inline"); $(".hdr-left").addClass("pure-u-15-24").removeClass("pure-u-13-24"); $(".hdr-right").addClass("pure-u-9-24").removeClass("pure-u-11-24"); $("#scrollTop").hide(); } }); $('.clicktop').click(function(e){ $("html, body").animate({ scrollTop: "0px" }); window.location.hash="" ; }); $('.article-nav-next, .article-nav-prev, .preview-jump').not('.article-nav-passive').click(function(){ window.location = $(this).attr('data-jurl'); var jl = '#_' + window.location.href.split("#").pop(); $('html, body').animate({ scrollTop: ( $(jl).offset().top - 120) }, 900); $(".top-prev-container.bsk").hide(); }); issueModal.on('change', function () { let form = $('#modal-issue-form'); let bildirimText = form.find('textarea[name="bildirim-bildirim"]'); if (issue && bildirimText.val().length > 0) { let excludes = ['g-token']; let cookie = 'bildirim_' + issue; let formData = form.serializeArray(); $.each(formData, function (index, item) { if (item && excludes.indexOf(item.name) > -1) formData.splice(index, 1); }); localStorage.setItem(cookie, JSON.stringify(formData)); } }); $('#modal-issue-form').submit(function (e) { e.preventDefault(); let form = $('#modal-issue-form'); let data = form.serializeArray(); let errorBox = $('.error-box'); let successBox = $('.success-box'); errorBox.hide(); errorBox.empty(); successBox.hide(); successBox.empty(); lockModal(); data.push({ name: 'article-id', value: 13045 }); $.post('/bildirim.php', data).done(function (data) { successBox.empty(); successBox.html(data.message); errorBox.slideUp('fast'); successBox.slideDown('fast'); let maddeAdi = form.find('input[name="bildirim-madde-adi"]').val(); form[0].reset(); form.find('input[name="bildirim-madde-adi"]').val(maddeAdi); localStorage.removeItem('bildirim_' + issue); lockModal(false) requestCaptcha(); }).fail(function (data) { let response = data.responseJSON; if (response.errors) { errorBox.empty(); errorBox.html(response.errors.join('<br>')); errorBox.slideDown('fast'); } $('input[name=bildirim-kodu]').val(''); requestCaptcha(); lockModal(false); }); }); if(window.location.href.indexOf('#') > -1){ var dashvalue = window.location.href.split("#").pop(); try{ var jt = '#_' + window.location.href.split("#").pop(); if ($(window).scrollTop() <= 0) $('html, body').animate({ scrollTop: ( $(jt).offset().top - 160) }, 900); }catch(err){} } /* article toolbar functioms */ $('#pagecolorSepia').click(function(){ $("body").css("background", "#fff"); $(".body_container").css("background" , "#F5EEDE"); $(".m-body, .m-title, .title_info").css("color", "#614D1D"); $(".encyp_ico_container, .encyp_text_container").css("background","#F5EEDE"); $("#article_toolbar").css("border-color","#E4D0A3"); $("#artplan").addClass("sepya"); $(".article-plan-buttons").addClass("sepya"); $(".hdrprt1").addClass("sepya"); $(".hdrprt1arrows").addClass("sepya"); $(".partnumbers, .partdownarrow, .partprint, .partemail, .partatif, .article-country-container, body").addClass("sepya"); $(".partblt").attr("src", "https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down-sepya.png") $(".article-left-bar").css("background","#f5eede"); }); $('#pagecolorWhite').click(function(){ $(".body_container").css("background" , "#fff"); $("body").css("background", "#f1f4f4"); $(".m-body, .m-title, .title_info").css("color", "#333"); $(".encyp_ico_container, .encyp_text_container").css("background","#f4f1f1"); $("#article_toolbar").css("border-color","#ededed"); $("#artplan").removeClass("sepya"); $(".article-plan-buttons").removeClass("sepya"); $(".hdrprt1").removeClass("sepya"); $(".hdrprt1arrows").removeClass("sepya"); $(".partnumbers, .partdownarrow, .partprint, .partemail, .partatif, .article-country-container, body").removeClass("sepya"); $(".partblt").attr("src", "https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/assets/w/images/layouts/part-header-arrow-down.png"); $(".article-left-bar").css("background","#fff"); }); $('#txtdown').click(function(){ var fs = $('.m-content').css('font-size').split('px')[0]; var lh = $('.m-content').css('line-height').split('px')[0]; var nfs = parseInt(fs) + 1; var nlh = parseInt(lh) + 2; if(fs <= '23'){ $('.m-content').css({"font-size" : nfs + "px", "line-height" : nlh + "px"}); } set_public_cookie("as=" + nfs + "px"); // set_public_cookie('reader', nfs + 'px,' + nlh + 'px') }); $('#txtup').click(function(){ var fs = $('.m-content').css('font-size').split('px')[0]; var lh = $('.m-content').css('line-height').split('px')[0]; var nfs = parseInt(fs) - 1; var nlh = parseInt(lh) - 2; if(fs >= '17'){ $('.m-content').css({"font-size" : nfs + "px", "line-height" : nlh + "px"}); } set_public_cookie("as=" + nfs + "px"); //set_public_cookie('reader', nfs + 'px,' + nlh + 'px'); }); $('.icon-align-left').click(function(){ $('.m-content').css({"text-align" : "left"}); set_public_cookie("aa=left"); }); $('.icon-align-justify').click(function(){ $('.m-content').css({"text-align" : "justify"}); set_public_cookie("aa=justify"); }); /* article toolbar functioms */ $('#printbody').click(function(){ $('#m-body').print({ globalStyles: true, mediaPrint: false, stylesheet: null, noPrintSelector: ".no-print", iframe: true, append: null, prepend: null, manuallyCopyFormValues: true, deferred: $.Deferred(), timeout: 750, title: null, doctype: '<!doctype html>' }); }); $('.printPart').click(function() { const printButton = $(this); const printPart = $('<div class="article-parts"></div>'); const articlePart = printButton.closest('.article-part'); printPart.append(articlePart.clone()); let pdfPartUrl = ''; pdfPartUrl = 'https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat--ilim'; const pdfLink = $('<a></a>') .attr('href', pdfPartUrl) .text(pdfPartUrl.replace('https://', ' ')); const header = $('<div style="border-bottom: 1px solid #ddd; margin-bottom: 30px; padding-bottom: 10px;"></div>'); header.append('Maddenin TDV İslâm Ansiklopedisi’ndeki güncel elektronik versiyonuna erişmek için: '); header.append(pdfLink); const bodyContainer = $('<div class="centered body_container body_pad_article" style="margin-top: 15px;"></div>'); bodyContainer.append(header); const articleTitle = $('.article_header_container'); bodyContainer.append(articleTitle.clone()) const mBody = $('<div class="m-body"></div>'); mBody.append(printPart); bodyContainer.append(mBody); const body = $('<body></body>'); body.append(bodyContainer); body.print({ globalStyles: true, mediaPrint: true, stylesheet: null, noPrintSelector: ".no-print", iframe: true, append: null, prepend: null, manuallyCopyFormValues: true, deferred: $.Deferred(), timeout: 750, title: null, doctype: '<!doctype html>' }); }); /* search autocomplete events */ var delay = (function(){ var timer = 0; return function(callback, ms){ clearTimeout (timer); timer = setTimeout(callback, ms); }; })(); $('#searchBox1').keyup(function() { delay(function(){ var typed = $.trim($('#searchBox1').val()); if(typed.length > 1) { autocomplete(typed ); } else { $("#auto-suggest-box1").hide(); $("#auto-suggest-loading1").hide(); } }, 1000 ); }); function autocomplete(typed) { $("#auto-suggest-content1").html(''); $("#auto-suggest-box1").show(); $("#auto-suggest-loading1").show(); $.ajax({ url: "/ajax_search_auto.php?q=" + typed, cache : false, success: function(result){ if(result.trim() == "") { $("#auto-suggest-box1").hide(); $("#auto-suggest-loading1").hide(); }else{ $("#auto-suggest-loading1").hide(); $("#auto-suggest-content1").html(result); } } }); } /* atif */ $('.atif-btn').click(function(){ $(this).parent().parent().parent().parent().find('.atif-kutusu').slideToggle(); }); $(document).mouseup(function (e) { var resultbox = $(".atif-kutusu"); var inputbox = $(".atif-btn"); if (!resultbox.is(e.target) && resultbox.has(e.target).length === 0 && !inputbox.is(e.target) && inputbox.has(e.target).length === 0){ resultbox.hide(); $('.ak-list').show(); $('.ak-copytext').hide(); $('.ak-copy span').text('Kopyalama metni'); } }); $(document).mouseup(function (e) { var resultbox = $("#auto-suggest-box1"); var inputbox = $("#searchBox1"); if (!resultbox .is(e.target) && resultbox .has(e.target).length === 0 && !inputbox .is(e.target)){ resultbox.hide();} }); jQuery('.sticky-content, .sticky-sidebar').theiaStickySidebar({ additionalMarginTop: 30 }); }); </script>