CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Brontekst bekijken van Francis Fukuyama - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"84590feb-6c67-47d7-8c5f-0e3610c4b279","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Francis_Fukuyama","wgTitle":"Francis Fukuyama","wgCurRevisionId":67775313,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":64081,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Francis_Fukuyama","wgRelevantArticleId":64081,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl", "pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles": "ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/Francis_Fukuyama_2015_%28cropped%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1655"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/Francis_Fukuyama_2015_%28cropped%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1103"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="883"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Brontekst bekijken van Francis Fukuyama - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Francis_Fukuyama"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Francis_Fukuyama"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Francis_Fukuyama rootpage-Francis_Fukuyama skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/28_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Francis+Fukuyama&returntoquery=action%3Dedit%26undo%3D66735035%26undoafter%3D66734061" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Francis+Fukuyama&returntoquery=action%3Dedit%26undo%3D66735035%26undoafter%3D66734061" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Francis+Fukuyama&returntoquery=action%3Dedit%26undo%3D66735035%26undoafter%3D66734061" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Francis+Fukuyama&returntoquery=action%3Dedit%26undo%3D66735035%26undoafter%3D66734061" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Brontekst bekijken van Francis Fukuyama</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Dit artikel bestaat alleen in deze taal. Het artikel in andere talen toevoegen." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Talen toevoegen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Francis_Fukuyama" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Francis_Fukuyama" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Francis_Fukuyama"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Francis_Fukuyama"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Francis_Fukuyama" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Francis_Fukuyama" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DFrancis_Fukuyama%26action%3Dedit%26undo%3D66735035%26undoafter%3D66734061"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DFrancis_Fukuyama%26action%3Dedit%26undo%3D66735035%26undoafter%3D66734061"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q186123" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Francis_Fukuyama" title="Francis Fukuyama">Francis Fukuyama</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="error mw-undo-failure"><p>De wijziging kan niet ongedaan gemaakt worden vanwege andere strijdige wijzigingen. </p></div><p>U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want: </p> <ul class="permissions-errors"><li class="mw-permissionerror-blockedtext"><div style="border-top:3.5px solid #c71e1e; line-height: 1.4; text-align: left; font-size: 1.1em;"> <div style="height:.5em"></div>  <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Bestand:Cross_red_circle.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/46px-Cross_red_circle.svg.png" decoding="async" width="46" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/69px-Cross_red_circle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/92px-Cross_red_circle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure> <big><b>U heeft geen bewerkingsrechten</b></big><br />De opgegeven reden van uw blokkering luidt: <b>Open proxy - <a href="/wiki/Wikipedia:Blockreason9" title="Wikipedia:Blockreason9">Nadere informatie</a>.</b> <div style="height:.5em"></div> <p><i>Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.</i> </p><p>U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets. </p> <ul><li><b>Niet aangemelde gebruiker:</b> indien u geen gebruik maakt van een <a href="/wiki/Help:Aanmelden" class="mw-redirect" title="Help:Aanmelden">gebruikersaccount</a> en u krijgt deze melding, dan is uw externe <a href="/wiki/IP-adres" title="IP-adres">IP-adres</a> geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is <b>8.222.208.146</b>. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. <b>Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld.</b> Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen. <ul><li>Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Ipblocklist&ip=8.222.208.146">het logboek</a></span> tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding <i>alleen anoniemen</i> staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u <a href="/wiki/Speciaal:Aanmelden" title="Speciaal:Aanmelden">inlogt</a> als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding <i>aanmaken account geblokkeerd</i>, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Userlogin&type=signup">gebruikersaccount aanmaken</a></span>. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikimedia.org/wiki/Help:Oplossingen_voor_geblokkeerde_gebruikers">Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers</a></span>.</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Geregistreerde gebruiker:</b> uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.</li></ul> <p><i>Voor verdere vragen kunt u <a href="/wiki/Speciaal:Contactpagina" title="Speciaal:Contactpagina">contact opnemen</a> met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.</i> </p> </div></li><li class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is</a>.</b> <p>Deze blokkade is ingesteld door <a href="/wiki/Gebruiker:Jon_Kolbert" title="Gebruiker:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. De opgegeven reden is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Aanvang blokkade: 27 aug 2023 16:12</li> <li>Einde blokkade: 27 aug 2028 16:12</li></ul> <p>Uw huidige IP-adres is 8.222.208.146. Het geblokkeerde bereik is 8.222.128.0/17. </p><p>Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">Geen open proxy’s</a>. </p> Anders kunt u om de blokkering bespreken <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen</a>. U kunt ook een e-mail sturen naar de <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a>-wachtrij van de <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> op <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> met daarin alle bovenstaande gegevens.</li></ul><hr /> <p>U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="nl" dir="ltr" name="wpTextbox1">[[Bestand:Francis Fukuyama 2015 (cropped).jpg|thumb|Fukuyama (2015)]] '''Yoshihiro Francis Fukuyama''' ([[Chicago]], [[27 oktober]] [[1952]]) is een [[Verenigde Staten|Amerikaanse]] [[sociologie|socioloog]], [[politicologie|politicoloog]] en [[filosoof]]. Zijn bekendste werken zijn ''[[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens|The End of History and the Last Man]]'' (1992) en zijn twee boeken over politieke ontwikkeling ''[[De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting|The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution]]'' (2011) en ''[[Political Order and Political Decay: From the Industrial Revolution to the Globalisation of Democracy]]'' (2014). Fukuyama is [[hoogleraar]] aan de faculteit [[Politicologie|politieke wetenschappen]] van de [[Stanford-universiteit|universiteit van Stanford]]. Aldaar is hij sinds 2010 ook hoofdonderzoeker bij het ''Freeman Spogli Institute for International Studies,'' directeur van het ''Center on Democracy, Development and the Rule of Law'' en onderwijsdirecteur van ''Ford Dorsey master's of International Policy.''<ref name=":0">{{Citeer web|url=https://cddrl.fsi.stanford.edu/people/fukuyama|titel=Francis Fukuyama|bezochtdatum=2021-02-23|auteur=Stanford University|werk=cddrl.fsi.stanford.edu|taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210302213000/https://cddrl.fsi.stanford.edu/people/fukuyama|archiefdatum=2021-03-02}}</ref> Voordien was hij hoogleraar en directeur van het internationale ontwikkelingsprogramma aan de ''School of Advanced International Studies'' van de [[Johns Hopkins-universiteit]]. Voorheen was hij hoogleraar aan de ''School of Public Policy'' van de [[George Mason-universiteit]]. == Levensloop == Francis Fukuyama is geboren in [[Chicago]] in 1952, maar groeide op in [[New York (stad)|New York]].<ref name=":1">{{Citeer web |url=https://www.pbs.org/thinktank/transcript914.html |titel=PBS: Think Tank: Transcript for "Fukuyama 101" |bezochtdatum=2022-09-20 |werk=www.pbs.org|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920175012/https://www.pbs.org/thinktank/transcript914.html|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> Zijn [[grootvader]] langs vaderlijke zijde was gevlucht voor de [[Russisch-Japanse Oorlog|Russisch-Japanse oorlog van 1905]]<ref name=":2">{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama: 'Americans are not very good at nation-building' |auteur=Stephen Moss |taal=en |url=https://www.theguardian.com/books/2011/may/23/francis-fukuyama-americans-not-good-nation-building |uitgever=The Guardian |datum=23 mei 2011 |citaat=Fukuyama, who is 58, was born in Chicago but grew up in New York. His father is a second-generation Japanese-American whose own father fled the Russo-Japanese war in 1905 and started a shop on the west coast before being interned in the second world war (that distant family experience has made Fukuyama a critic of Islamophobia). His mother, who comes from an academic family in Japan, met her husband when she came to study in the US. Some Japanese was spoken at home, but Fukuyama, an only child, never learned to speak it – "it just wasn't fashionable to be ethnic when I was growing up" – though he says his three children have embraced their dual identity and his eldest son is learning Japanese.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220924195344/https://www.theguardian.com/books/2011/may/23/francis-fukuyama-americans-not-good-nation-building|archiefdatum=2022-09-24}}</ref> en was een [[ondernemer]] in [[Los Angeles]] tot hij werd [[Internering van Japanse Amerikanen|geïnterneerd vanwege zijn Japanse afkomst tijdens de Tweede Wereldoorlog]].<ref name=":1" /> Zijn vader, geboren in [[Los Angeles]], werd congretionalistisch predikant en onderwees [[godsdienstwetenschap]]pen in de [[Pennsylvania State University]] en daarna de [[Universiteit van Chicago]].<ref name=":8">{{Citeer web |url=https://www.youtube.com/watch?v=GZRTAEzgEAM |titel=JANUARY 17, 1992 Mr. Fukuyama discussed his book, The End of History and the Last Man, in which he contends that the shaping forces of history tend toward. |auteur=C-SPAN |uitgever=YouTube |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230106113028/https://www.youtube.com/watch?v=GZRTAEzgEAM|archiefdatum=2023-01-06}}</ref> Zijn moeder was geboren in [[Kyoto (stad)|Kyoto]] in [[Japan]] en was de dochter van de eerste voorzitter van de [[Universiteit van Osaka]] en oprichter van het Departement Economie aan de [[Universiteit van Kyoto]].<ref name=":2" /> Zij kwam in 1949 naar de Verenigde Staten.<ref name=":8" /> Hij heeft weinig connecties met de Japanse cultuur overgehouden<ref name=":2" /> en noemt zichzelf gewoon 'Amerikaan' i.p.v. '[[Japanse Amerikanen|Japans-Amerikaan]]' of '[[Aziatische Amerikanen|Aziatisch-Amerikaan]]':<ref>{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama: Trumpism came from the soul |taal=nl |url=https://www.youtube.com/watch?v=2WUm9-qEHXg|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220921215959/https://www.youtube.com/watch?v=2WUm9-qEHXg|archiefdatum=2022-09-21}}</ref><blockquote>En ik dacht dat dat het Amerika was, dat ik had zien ontstaan na het [[Burgerrechtenbeweging|burgerrechtentijdperk]] in de Verenigde Staten. Ik herinner me dat mijn vader me altijd vertelde: 'Als iemand zei: 'Waar kom je vandaan?' - dan moet je zeggen: 'Ik ben een Amerikaan, want een Amerikaan zijn heeft geen raciale connotatie.' Of je voorouders uit Japan komen, maakt niet uit.' En, weet je, dat is het soort Amerika waar ik bewondering voor had toen ik opgroeide, en ik dacht dat we het echt voor elkaar hadden gekregen.</blockquote>Francis Fukuyama behaalde een [[bachelor]] [[klassieke talen]] aan [[Cornell-universiteit]]<ref>{{Citeer web |url=https://profiles.stanford.edu/francis-fukuyama |titel=Francis Fukuyama's Profile {{!}} Stanford Profiles |bezochtdatum=2022-09-20 |werk=profiles.stanford.edu |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://profiles.stanford.edu/francis-fukuyama|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> en studeerde o.a. [[politieke filosofie]] bij [[Allan Bloom]], een professor die een grote invloed zou hebben op zijn denken<ref name=":9">{{Citeer boek |titel=Allan Bloom: Response to Fukuyama's *End of History and the Last Man* |auteur=Allan Bloom |taal=en |url=http://archive.org/details/AllanBloomResponseToFukuyamasendOfHistoryAndTheLastMan}}</ref><ref>{{Citeer journal |auteur=Frédéric Hamon |datum=1996 |titel=Continuité et discontinuées dans le discours sur la modernité et ses malaises : une étude de Francis Fukuyama, Allan Bloom et Charles Taylor. |uitgever=University of Ottawa (Canada) |url=http://ruor.uottawa.ca/handle/10393/9494}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.nytimes.com/1989/10/22/magazine/what-is-fukuyama-saying-and-to-whom-is-he-saying-it.html |titel=What Is Fukuyama Saying? And to Whom Is He Saying It? |auteur=James Atlas |datum=22 oktober 1989 |uitgever=New York Times Magazine |taal=en |citaat=Fukuyama grew up in Manhattan's Stuyvesant Town, a middle-class housing development on the Lower East Side. His father was a Congregational minister who later became a professor of religion, and Fukuyama's own direction in the beginning was toward an academic career. As a freshman at Cornell in 1970, he was a resident of Telluride House, a sort of commune for philosophy students; Allan Bloom was the resident Socrates. They shared meals and talked philosophy until all hours, living the good life Bloom would later evoke in "The Closing of the American Mind," the professor and his disciples sitting around the cafeteria discussing the Great Books.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230628204328/https://www.nytimes.com/1989/10/22/magazine/what-is-fukuyama-saying-and-to-whom-is-he-saying-it.html|archiefdatum=2023-06-28}}</ref> en op de [[Neoconservatisme|neoconservatieve]] beweging in het algemeen.<ref>{{Citeer boek |titel=America at the Crossroads: Democracy, Power and the Neoconservative Legacy |url=https://archive.org/details/americaatcrossro0000fuku |auteur=Francis Fukuyama |taal=en |datum=2006 |pagina's=[https://archive.org/details/americaatcrossro0000fuku/page/22 22]-30}}</ref> Daarna ging hij naar [[Yale-universiteit]] om [[literatuurwetenschap]] te studeren - samen met [[Deconstructie|deconstructionist]] [[Paul de Man]] - waarvan hij zei dat het "een soort [[Intelligentie|intellectuele]] zijreis [was]."<ref name=":3">{{Citeer web |url=https://www.nytimes.com/1989/10/22/magazine/what-is-fukuyama-saying-and-to-whom-is-he-saying-it.html |titel=What is Fukuyama saying? And to whom is he saying it? |auteur=James Atlas |datum=22 oktober 1989 |uitgever=New York Times Magazine |taal=en |citaat=Fukuyama majored in classics, then did graduate work in comparative literature at Yale, where he studied with the deconstructionist Paul de Man (who would achieve posthumous notoriety when it was discovered that he'd published pro-Nazi articles in the Belgian press at the height of World War II). "It was kind of an intellectual side journey," Fukuyama says. After Yale, he spent six months in Paris, sitting in on classes with Roland Barthes and Jacques Derrida, whose abstruse and fashionable discours would become required reading for a generation of American graduate students. Fukuyama was less than impressed. "I was turned off by their nihilistic idea of what literature was all about," he recalls. "It had nothing to do with the world. I developed such an aversion to that whole over-intellectual approach that I turned to nuclear weapons instead." He enrolled in Harvard's government department, where he studied Middle Eastern and Soviet politics. Three years later he got a Ph.D. in political science, writing his thesis on Soviet foreign policy in the Middle East.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230628204328/https://www.nytimes.com/1989/10/22/magazine/what-is-fukuyama-saying-and-to-whom-is-he-saying-it.html|archiefdatum=2023-06-28}}</ref> Vervolgens trok hij voor 6 maanden naar [[Parijs]] om bij [[Roland Barthes]] en [[Jacques Derrida]] te studeren, maar raakte gedesillusioneerd:<ref name=":3" /> <blockquote>Ik werd afgeschrikt door hun [[Nihilisme (filosofie)|nihilistische]] idee van wat [[literatuur]] was. Het had niets te maken met de [[Wereld (Aarde)|wereld]]. Ik kreeg zo'n afkeer van die hele overintellectuele benadering dat ik me in plaats daarvan op [[kernwapen]]s richtte. </blockquote>In een [[interview]] in 2018 zei hij zelfs:<ref>{{Citeer web |url=https://www.chronicle.com/article/what-follows-the-end-of-history-identity-politics/ |titel=What Follows the End of History? Identity Politics |auteur=Francis Fukuyama; Evan Goldstein |datum=2018-08-27 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230627060630/https://www.chronicle.com/article/what-follows-the-end-of-history-identity-politics/|archiefdatum=2023-06-27}}</ref> {{Citaat|Ik besloot dat het totale onzin was. Ze huldigden een soort Nietzscheaans relativisme dat zei dat er geen waarheid is, geen argument dat superieur is aan enig ander argument. Toch waren de meesten van hen toegewijd aan een marxistische agenda. Dat leek volledig tegenstrijdig. Als je echt een moreel relativist bent, is er geen reden waarom je het nationaalsocialisme of de raciale superioriteit van de Europeanen niet zou bevestigen, want niets is meer waar dan iets anders. Ik vond het een failliete manier van werken en besloot het roer om te gooien en politicologie te gaan studeren.|'What Follows the End of History? Identity Politics', The Chronicle of Higher Education, F. Fukuyama geïnterviewd door Evan Goldstein, 27 augustus 2018}} Hij begon [[Politicologie|politieke wetenschappen]] te studeren in [[Harvard-universiteit]] - o.a. onder [[Samuel Huntington]] (wiens these van [[Botsende beschavingen|''botsende beschaving'']] tegenover Fukuyama's [[Universalisme (filosofie)|universalistisch]] [[liberalisme]] zou staan na de [[Koude Oorlog]],<ref>{{Citeer web |url=https://www.e-ir.info/2018/04/22/huntington-vs-mearsheimer-vs-fukuyama-which-post-cold-war-thesis-is-most-accurate/ |titel=Huntington vs. Mearsheimer vs. Fukuyama: Which Post-Cold War Thesis is Most Accurate? |bezochtdatum=2022-09-20 |datum=2018-04-22 |werk=E-International Relations |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://www.e-ir.info/2018/04/22/huntington-vs-mearsheimer-vs-fukuyama-which-post-cold-war-thesis-is-most-accurate/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://go.gale.com/ps/i.do?id=GALE%7CA87943288&sid=googleScholar&v=2.1&it=r&linkaccess=abs&issn=01465945&p=AONE&sw=w&userGroupName=anon%7Ede7fe199 |titel=The future of "history": Francis Fukuyama vs. Samuel P. Huntington |taal=en}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/1993-06-01/clash-civilizations |titel=The Clash of Civilizations? |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Samuel P. Huntington |datum=2022-09-02 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/1993-06-01/clash-civilizations|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.standaardboekhandel.be/p/botsende-beschavingen-9789048829453 |titel=Botsende beschavingen {{!}} Standaard Boekhandel |bezochtdatum=2022-09-20 |werk=www.standaardboekhandel.be |taal=nl|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202028/https://www.standaardboekhandel.be/p/botsende-beschavingen-9789048829453|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.lefigaro.fr/international/le-monde-pacifie-de-fukuyama-efface-par-le-choc-des-civilisations-d-huntington-20191105 |titel=Le monde pacifié de Fukuyama effacé par le choc des civilisations d’Huntington |bezochtdatum=2022-09-20 |datum=2019-11-05 |werk=LEFIGARO |taal=fr|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202026/https://www.lefigaro.fr/international/le-monde-pacifie-de-fukuyama-efface-par-le-choc-des-civilisations-d-huntington-20191105|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> hoewel Fukuyama altijd respect zou behouden voor zijn oudprofessor<ref>{{Citeer web |url=https://www.the-american-interest.com/2018/08/27/huntingtons-legacy/ |titel=Huntington’s Legacy |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Francis Fukuyama |datum=2018-08-27 |werk=The American Interest |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://www.the-american-interest.com/2018/08/27/huntingtons-legacy/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1997-09-01/political-order-changing-societies |titel=Political Order in Changing Societies |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Francis FukuyamaSeptember/October 1997 |datum=2009-01-28 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1997-09-01/political-order-changing-societies|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://foreignpolicy.com/2011/01/06/samuel-huntingtons-legacy/ |titel=Samuel Huntington's Legacy |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Francis Fukuyama |werk=Foreign Policy |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://foreignpolicy.com/2011/01/06/samuel-huntingtons-legacy/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref>) en [[Harvey Mansfield]] - en zou in [[1981]] zijn [[doctoraat]] behalen met zijn these over [[Sovjet-Unie|Sovjet]]-[[beleid]] in het [[Midden-Oosten]], waarover hij ook veel onderzoek deed bij [[RAND Corporation]] sinds 1979.<ref name=":3" /><ref>{{Citeer web |url=https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/notes/2007/N1524.pdf |titel=THE SOVIET UNION AND IRAQ SINCE 1968 |auteur=Francis Fukuyama |datum=juli 1980 |uitgever=RAND Corporation |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230410073926/https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/notes/2007/N1524.pdf|archiefdatum=2023-04-10}}</ref> In 1981 zou hij door [[Paul Wolfowitz|Paul D. Wolfowitz]] - die een goede vriend van hem was tot een dispuut over de Irakoorlog<ref>{{Citeer web |url=https://www.ekathimerini.com/news/39474/iraq-war-was-a-mistake-says-fukuyama/ |titel=Iraq war ‘was a mistake,’ says Fukuyama {{!}} eKathimerini.com |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Newsroom |werk=www.ekathimerini.com |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202025/https://www.ekathimerini.com/news/39474/iraq-war-was-a-mistake-says-fukuyama/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> - uitgenodigd worden om te werken in het [[United States Department of State|Amerikaanse ''State Department'']] om mee te helpen met de beleidsplanning van de [[Ronald Reagan|Reagan]]-[[administratie]], wat hij 2 jaar deed (1981-1982) en nam o.a. deel aan een Amerikaanse delegatie voor een [[Egypte (land)|Egyptisch]]-[[Israël]]ische [[conferentie]] over [[Palestina (staat)|Palestijnse]] [[autonomie]].<ref name=":4">{{Citeer web |url=https://www.britannica.com/biography/Francis-Fukuyama |titel=Francis Fukuyama {{!}} Biography, Books, The End of History and the Last Man, & Facts {{!}} Britannica |bezochtdatum=2022-09-20 |werk=www.britannica.com |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202026/https://www.britannica.com/biography/Francis-Fukuyama|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> In 1983<ref name=":11">{{Citeer web |url=https://www.youtube.com/watch?v=UCgtW0HjGvQ |titel=Our Posthuman Future: The Perils and Promise of Biotechnology 2002 |datum=2002 |werk=C-SPAN |uitgever=YouTube |taal=en |citaat=He was a member of the political science department of the RAND Corporation from '79 to '80, then again from '83 to '89 and from '95 to '96. He has also served as a member of the policy planning staff of the U.S. Department of State - first as a regular member specializing in Middle East affairs and then as Deputy Director for European political-military affairs.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220926192133/https://www.youtube.com/watch?v=UCgtW0HjGvQ|archiefdatum=2022-09-26}}</ref> ging hij terug voor [[RAND Corporation|RAND]] werken en schreef 6 jaar lang rapporten over o.a. de [[Afghaanse Oorlog (1979-1989)|Sovjet-oorlog in Afghanistan]]<ref name=":5">{{Citeer web |url=https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA111442.pdf |titel=PAKISTAN SINCE THE SOVIET INVASION OF AFGHANISTAN |auteur=Francis Fukuyama |datum=25 januari 1982 |uitgever=STRATEGIC STUDIES INSTITUTE - US ARMY WAR COLLEGE |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221128115359/https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA111442.pdf|archiefdatum=2022-11-28}}</ref> (in 1980 was hij al eens naar Pakistan gegaan om te rapporteren<ref>{{Citeer web |url=https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/notes/2007/N1579.pdf |titel=The Future of the Soviet Role in Afghanistan {{!}} A Trip Report |auteur=Francis Fukuyama |datum=september 1980 |uitgever=RAND Corporation |taal=en |bezochtdatum=20 september 2022 |dodeurl=nee |archiefurl=https://web.archive.org/web/20221005225319/https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/notes/2007/N1579.pdf|archiefdatum=2022-10-05}}</ref>) en [[Sovjet-Unie|Sovjet]]-beleid t.o.v. 'de [[Derde wereld|Derde Wereld]]'.<ref name=":6">{{Citeer web |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/1986-03-01/gorbachev-and-third-world |titel=Gorbachev and the Third World |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Francis Fukuyama |datum=2022-02-22 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920202026/https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/1986-03-01/gorbachev-and-third-world|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref name=":7">{{Citeer web |url=https://www.nytimes.com/1989/10/22/magazine/what-is-fukuyama-saying-and-to-whom-is-he-saying-it.html |titel=What Is Fukuyama Saying? And to Whom Is He Saying It? |citaat=Fukuyama's first job out of the academic world was at the Rand Corporation in Santa Monica. Then, in 1981, Paul D. Wolfowitz, director of policy planning in the Reagan Administration (and also a former student of Bloom's), invited him to join his staff. Fukuyama worked in Washington for two years, then returned to Rand. For the next six years, he wrote papers for Rand on Soviet foreign policy, speculating on such weighty matters as "Pakistan Since the Soviet Invasion of Afghanistan" and "Soviet Civil-Military Relations and the Power Projection Mission." In "Gorbachev and the Third World" (published in the spring 1986 issue of Foreign Affairs), Fukuyama claimed that Soviet foreign policy was still expansionist, and that despite efforts to economize at home and act conciliatory abroad, Gorbachev was quietly "trying to stake out a more combative position" in client nations like Angola and Afghanistan, Libya and Nicaragua. The message of these heavily footnoted articles was clear: The cold war is still on. Last February, shortly before he returned to Washington to become deputy to Dennis Ross, the new director of policy planning, Fukuyama gave a lecture at the University of Chicago in which he surveyed the international political scene. It was sponsored by his former professor, Allan Bloom. "My whole life has been spent in organizations that prize technical expertise," says Fukuyama. "I was anxious to deal with larger and more important issues" - what Bloom calls "the big questions." As it happened, Owen Harries, co-editor of The National Interest, was looking around for a think piece on the current situation - a piece, as Harries explains it, that would "link history with the great traditions of political thought." Harries got hold of Fukuyama's lecture and instantly recognized that it was "a provocative, stimulating essay, just what the times needed."|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230628204328/https://www.nytimes.com/1989/10/22/magazine/what-is-fukuyama-saying-and-to-whom-is-he-saying-it.html|archiefdatum=2023-06-28}}</ref><ref>{{Citeer journal |auteur=Francis Fukuyama |datum=1987-01-01 |titel=Soviet Civil-Military Relations and the Power Projection Mission |uitgever=RAND Corporation |url=https://www.rand.org/pubs/reports/R3504.html |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230402063936/https://www.rand.org/pubs/reports/R3504.html|archiefdatum=2023-04-02}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The Military Dimension of Soviet Policy in the Third World |auteur=Francis Fukuyama |taal=en |url=https://books.google.be/books?id=_gIoAQAAIAAJ&source=gbs_similarbooks |uitgever=Rand Corporation |datum=1984|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230710090931/https://books.google.be/books?id=_gIoAQAAIAAJ&source=gbs_similarbooks|archiefdatum=2023-07-10}}</ref> In 1987 werkte hij mee aan ''The Soviet Union and the Third World: The Last Three Decades''<ref name=":4" /> en in 1989 ging hij terug bij de ''[[United States Department of State|State Department]]'' als [[Adjunct-|adjunct]]-[[directeur]] voor [[Europa (werelddeel)|Europese]] [[politiek]]-[[Krijgsmacht|militaire]] zaken''.''<ref name=":4" /><ref name=":11" /><ref name=":7" /> Maar hetzelfde jaar al zou hij op eigen initiatief weer vertrekken na de publicatie van zijn artikel '''The End of History?''<nowiki/>'<ref>{{Citeer nieuws |achternaam=Francis |voornaam=Fukuyama |datum=zomer 1989 |titel=End of History? |taal=en}}</ref> om het boek [[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens|''The End of History and the Last Man'']] te schrijven dat in 1992 werd gepubliceerd.''<ref>{{Citeer web |url=https://www.youtube.com/watch?v=GZRTAEzgEAM |titel=JANUARY 17, 1992 Mr. Fukuyama discussed his book, The End of History and the Last Man, in which he contends that the shaping forces of history tend toward liberal democracy. |datum=17 januari 1992 |werk=C-SPAN |uitgever=YouTube |taal=en |citaat=Fukuyama: "... and then I returned in 1989 and I was a deputy director in that same policy planning staff. But my second State Department career was cut a little bit short by the publication of the original article of the End of History, which led me to write the book." Interviewer: "Was it cut short by your decision or by the decision the State Department?" Fukyama: "No, the State Department had nothing to do with it - it was a completely voluntary decision. I simply thought that, you know, writing the book would be an opportunity in a certain sense, that would be very hard to pass up; whereas, you know, you can be a bureaucrat anytime you want."|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230106113028/https://www.youtube.com/watch?v=GZRTAEzgEAM|archiefdatum=2023-01-06}}</ref> ''Het artikel was gebaseerd op een lezing die Fukuyama eerder had gegeven op de [[Universiteit van Chicago]]''<ref name=":10">{{Citeer tijdschrift |achternaam=Fukuyama |voornaam=Francis |titel=End of History? |jaargang=1989 |tijdschrift=National Interest |datum=zomer 1989 |citaat=Francis Fukuyama is deputy director of the State Department's policy planning staff and former analyst at the RAND Corporation. This article is based on a lecture presented at the University of Chicago's John M. Olin Center and to Nathan Tarcov and Allan Bloom for their support in this and many earlier endeavors.}}</ref>'' (o.a. op initiatief van zijn voormalige [[Hoogleraar|prof]] [[Allan Bloom]]''<ref name=":10" /> ''die ook een antwoord schreef op Fukuyama's artikel en het aanprees).<ref name=":9" /> In [[1990-1999|de jaren 90]] zou hij twee andere boeken schrijven'' - Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity'' (1995)''<ref>{{Citeer web |url=https://www.amazon.com/Trust-Social-Virtues-Creation-Prosperity/dp/0684825252 |titel=AMAZON: Trust by F. Fukuyama |taal=en}}</ref>''<ref>{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama interview on "The End of History" and "Trust" (1995) |taal=nl |url=https://www.youtube.com/watch?v=VUeSVy7ZqgU|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230408225938/https://www.youtube.com/watch?v=VUeSVy7ZqgU|archiefdatum=2023-04-08}}</ref>; ''The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order'' (1999)<ref>{{Citeer web |url=https://www.amazon.com/Great-Disruption-Nature-Reconstitution-Social/dp/0684865777 |titel=The Great Disruption by F. Fukuyama |uitgever=Amazon |taal=en}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=What Does the Future Look Like? Human Nature and the Reconstitution of Social Order (1999) |taal=nl |url=https://www.youtube.com/watch?v=LKCKgQ0TGy8|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220921232032/https://www.youtube.com/watch?v=LKCKgQ0TGy8|archiefdatum=2022-09-21}}</ref> ''- ''en verscheidene artikelen publiceren''<ref>{{Citeer web |url=https://www.foresightfordevelopment.org/sobipro/55/720-women-and-the-evolution-of-world-politics |titel=Women and the Evolution of World Politics - Welcome to Foresight For Development |bezochtdatum=2022-09-21 |werk=www.foresightfordevelopment.org|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220921235122/https://www.foresightfordevelopment.org/sobipro/55/720-women-and-the-evolution-of-world-politics|archiefdatum=2022-09-21}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.commentary.org/articles/francis-fukuyama-2/immigrants-and-family-values/ |titel=Immigrants and Family Values |bezochtdatum=2022-09-21 |datum=1993-05-01 |werk=Commentary Magazine |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220921225108/https://www.commentary.org/articles/francis-fukuyama-2/immigrants-and-family-values/|archiefdatum=2022-09-21}}</ref><ref>{{Citeer web |url=http://www.wesjones.com/fukuyama.htm |titel=The Great Disruption - Francis Fukuyama |bezochtdatum=2022-09-21 |werk=www.wesjones.com|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220909012223/http://www.wesjones.com/fukuyama.htm|archiefdatum=2022-09-09}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm |titel=Social Capital and Civil Society - Francis Fukuyama - Prepared for delivery at the IMF Conference on Second Generation Reforms |bezochtdatum=2022-09-21 |werk=www.imf.org|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220923141300/https://www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm|archiefdatum=2022-09-23}}</ref>''. Van 1995 tot 1996 werkte hij terug bij de [[RAND Corporation]]<ref name=":11" /><ref>{{Citeer boek |titel=The "virtual Corporation" and Army Organization |auteur=Francis Fukuyama, Abram N. Shulsky |taal=en |url=https://books.google.be/books?id=bGKS_2B9lAoC&source=gbs_similarbooks |uitgever=Rand |datum=1997 |ISBN=978-0-8330-2532-6|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230710090949/https://books.google.be/books?id=bGKS_2B9lAoC&source=gbs_similarbooks|archiefdatum=2023-07-10}}</ref> en in 1996 werd hij [[hoogleraar]] aan de [[George Mason-universiteit]] tot 2001.<ref name=":4" /> In 2002 schreef hij ''Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution'',<ref name=":12">{{Citeer web |url=https://www.youtube.com/watch?v=UCgtW0HjGvQ |titel=Our Posthuman Future |datum=2002 |werk=C-SPAN |uitgever=YouTube |taal=en |citaat=One of the reasons that we ended up with liberal democracy and market-oriented capitalism, was that technology in the late 20th century was actually quite friendly to these kinds of institutions. The information technology revolution democratized life - instead of centralizing political control, it tended to spread it out. It gave ordinary people access to information and therefore sponsored the kinds of political values that led to what were, in my view, fairly decent political institutions. But technology is not necessarily friendly to good political values and it could be that we were on the cusp of a very major wave of technological innovation that might have different political consequences. (...) I started thinking about whether it might be the case that a different form of technology - that is to say biotechnology - would have a very different kind of political impact. In a certain sense, the reason why I think we've ended up with liberal democracy in the 20th century was that you had a couple hundred years of social and political experiments by utopian revolutionary movements that sought to remake human societies on a perfectly just basis by completely restructuring the nature of society. In my view, all of them failed: beginning with the French Revolution, but going through the Bolshevik and Chinese and Cambodian revolutions. All of these revolutions failed for one essential reason: because they ran into this brick wall called 'human nature'; that all of the revolutionaries began with a model of human nature or human behavior that was not realistic. (...) and they tried through various very crude technologies like agate prop and labor camps and re-education to get the square peg of human nature pounded into this particular round hole and at the end of the 20th century it had all failed and people had largely given up. Now, supposing that you have a technology that is much better than that that is based on a scientific understanding, for example, of the human brain; on a modern cognitive neuroscience that has its disposals much more powerful tools than labor camps and re-education. Wouldn't that lead to different possibilities for social engineering and social control? So this was the starting point where I began this, and this is why I began thinking about biotechnology and what potential political consequences it may have. (...) Let me say at the outset that I am not at all against biotechnology: it has tremendous therapeutic promise, with the discovery of stem cells, you have the possibility for the first time of regenerative medicine where you can actually recreate tissues including neurons in the brain that we had one point thought simply could not be recreated after early childhood. You have the possibility of curing many of the major diseases - cancers and heart disease and a number of other scourges of mankind - and I think I would be the last to deny the promise of this. However I think that one of the problems with this technology, is that there are some bad things or questionable things that are all wrapped up in the good things that biotechnology brings; (...) With biotechnology, I think the problems are much more subtle and they're all mixed up with the good things that it is going to bring and that's why it is much more problematic.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220926192133/https://www.youtube.com/watch?v=UCgtW0HjGvQ|archiefdatum=2022-09-26}}</ref> waarin hij waarschuwt voor mogelijke gevaren van [[biotechnologie]]: hij is niet tegen [[biotechnologie]] ''an sich'' en de medische toepassingen zijn beloftevol, maar hij denkt dat "de problemen veel subtieler zijn en dat ze vermengd zijn met de goede dingen die het gaat brengen, en daarom is het [heel problematisch]."<ref name=":12" /> Een verandering of beter [[begrip]] van de [[mens]]elijke [[Natuur (werkelijkheid)|natuur]] zou kunnen leiden tot nieuwe pogingen tot [[sociale controle]] waar [[Utopie|utopistische]] [[Revolutie|revolutionairen]] van de [[20e eeuw|20ste eeuw]] hadden gefaald door hun onbegrip van die [[mens]]elijke [[Natuur (werkelijkheid)|natuur]]<ref name=":12" /><ref>{{Citeer boek |titel=Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution |auteur=Francis Fukuyama |taal=en |url=https://books.google.be/books/about/Our_Posthuman_Future.html?id=Hcm9WquGww0C&redir_esc=y |uitgever=Macmillan |datum=2003-05 |ISBN=978-0-312-42171-7|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230710091040/https://books.google.be/books/about/Our_Posthuman_Future.html?id=Hcm9WquGww0C&redir_esc=y|archiefdatum=2023-07-10}}</ref> (zo heeft [[Karl Marx|Marx]]' [[communisme]], volgens Fukuyama, "de [[Verwantenselectie|natuurlijke neiging om verwanten]] en privé-[[eigendom]] te bevoordelen" niet meegerekend<ref>F., Fukuyama (2002). ''Our posthuman future : consequences of the biotechnology revolution.'' p. 127</ref>). Fukuyama was<ref>{{Citeer web |url=https://bioethicsarchive.georgetown.edu/pcbe/ |titel=The President's Council on Bioethics |citaat=The Charter of the President's Council on Bioethics expired on September 30, 2009.}}</ref> omwille van deze bezorgdheid lid geworden van de Presidentsraad over [[bio-ethiek]] (2001-2004)<ref name=":0" /><ref>{{Citeer web |url=https://bioethicsarchive.georgetown.edu/pcbe/about/fukuyama.html |titel=The President's Council on Bioethics: Council Member Francis Fukuyama}}</ref> onder de [[George W. Bush|George W. Bush-administratie]] (waarmee hij het nochtans over buitenlands beleid sterk oneens was).<ref>{{Citeer web |url=https://nationalinterest.org/article/the-neoconservative-moment-811 |titel=The Neoconservative Moment |bezochtdatum=2022-09-22 |auteur=Francis Fukuyama |datum=2004-06-01 |werk=The National Interest |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220818015437/https://nationalinterest.org/article/the-neoconservative-moment-811|archiefdatum=2022-08-18}}</ref> Fukuyama rekende zichzelf<ref name=":13">{{Citeer boek |titel=America at the Crossroads: Democracy, Power and the Neoconservative Legacy |auteur=Francis Fukuyama |taal=en |pagina's=ix |citaat=The subject of this book is American foreign policy since the al-Qaida attacks of September 11, 2001. This is a personal subject for me. Having long regarded myself as a neoconservative, I thought I shared a common worldview with other neoconservatives-including friends and acquaintances who served in the administration of George W. Bush. |origdatum=2006}}</ref> tot de [[Neoconservatisme|neoconservatieven]] en verdedigde vaak [[Amerikaans conservatisme|conservatieve]] [[Mening|standpunten]], zoals in het [[Menselijke migratie|migratiedebat]]<ref>{{Citeer web |url=https://www.youtube.com/watch?v=8riNLP0cc0g |titel=Will immigration change the American way? — with Francis Fukuyama (1994) {{!}} THINK TANK |datum=22 april 1994 |werk=American Enterprise Institute |uitgever=YouTube |taal=en |citaat=And so, to my mind, the issue is really much less immigration per se as what happens to the immigrants once they get there and whether, you know, we still believe in assimilation as the ultimate goal. And the only thing that troubles me about the current immigration compared to that that occurred at the turn of the century is that our belief in assimilation is — really we don’t believe in it in the way that we once did. (...) I mean, I am not nearly as confident as you in this American assimilation machine. I mean, I think we really do have something to worry about because the multicultural ideology, I think, is very strong today. And it’s something we’re doing to ourselves. It does not necessarily have to be. And I think that that’s really [a problem].|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162235/https://www.youtube.com/watch?v=8riNLP0cc0g|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> en buitenlands beleid<ref>{{Citeer web |url=https://www.washingtonpost.com/archive/opinions/2002/09/11/us-vs-them/03ce0755-2677-4134-8bee-6a3be506eec7/ |titel=U.S. vs. Them |auteur=Francis Fukuyama |datum=2002-09-11 |uitgever=The Washington Post |taal=en |citaat=Between these two views of the sources of legitimacy, the Europeans are theoretically right but wrong in practice. It is impossible to assert as a matter of principle that legitimately constituted liberal democracies can't make grave mistakes or indeed commit crimes against humanity. But the European idea that legitimacy is handed downward from a disembodied international community rather than handed upward from existing democratic institutions reflecting the public will on a nation-state level invites abuse on the part of elites, who are then free to interpret the will of the international community to suit their own preferences. This is the problem with the International Criminal Court. Instead of strengthening democracy on an international level, it tends to undermine democracy where it concretely lives, in nation-states. (...) This conflict does not lend itself to "moral clarity"; both sides believe what they believe by dint of their histories and experiences. Americans are right to insist that there is no such thing as an "international community" in the abstract, and that nation-states must ultimately look out for themselves when it comes to critical matters of security. But they should also understand that they are dependent on international institutions and cooperation to manage this thing called the global economy, from which they benefit enormously.}}</ref><ref name=":14">{{Citeer web |url=http://www.newamericancentury.org/statementofprinciples.htm |titel=Project for the New American Century - Statement of Principles |datum=3 juni 1997 |uitgever=Project for the New American Century |taal=en |citaat=June 3, 1997 "American foreign and defense policy is adrift. Conservatives have criticized the incoherent policies of the Clinton Administration. They have also resisted isolationist impulses from within their own ranks. But conservatives have not confidently advanced a strategic vision of America's role in the world. They have not set forth guiding principles for American foreign policy. They have allowed differences over tactics to obscure potential agreement on strategic objectives. And they have not fought for a defense budget that would maintain American security and advance American interests in the new century. We aim to change this. We aim to make the case and rally support for American global leadership. As the 20th century draws to a close, the United States stands as the world's preeminent power. Having led the West to victory in the Cold War, America faces an opportunity and a challenge: Does the United States have the vision to build upon the achievements of past decades? Does the United States have the resolve to shape a new century favorable to American principles and interests? We are in danger of squandering the opportunity and failing the challenge. We are living off the capital -- both the military investments and the foreign policy achievements -- built up by past administrations. Cuts in foreign affairs and defense spending, inattention to the tools of statecraft, and inconstant leadership are making it increasingly difficult to sustain American influence around the world. And the promise of short-term commercial benefits threatens to override strategic considerations. As a consequence, we are jeopardizing the nation's ability to meet present threats and to deal with potentially greater challenges that lie ahead. We seem to have forgotten the essential elements of the Reagan Administration's success: a military that is strong and ready to meet both present and future challenges; a foreign policy that boldly and purposefully promotes American principles abroad; and national leadership that accepts the United States' global responsibilities. Of course, the United States must be prudent in how it exercises its power. But we cannot safely avoid the responsibilities of global leadership or the costs that are associated with its exercise. America has a vital role in maintaining peace and security in Europe, Asia, and the Middle East. If we shirk our responsibilities, we invite challenges to our fundamental interests. The history of the 20th century should have taught us that it is important to shape circumstances before crises emerge, and to meet threats before they become dire. The history of this century should have taught us to embrace the cause of American leadership. Our aim is to remind Americans of these lessons and to draw their consequences for today. Here are four consequences: * we need to increase defense spending significantly if we are to carry out our global responsibilities today and modernize our armed forces for the future; * we need to strengthen our ties to democratic allies and to challenge regimes hostile to our interests and values; * we need to promote the cause of political and economic freedom abroad; * we need to accept responsibility for America's unique role in preserving and extending an international order friendly to our security, our prosperity, and our principles. Such a Reaganite policy of military strength and moral clarity may not be fashionable today. But it is necessary if the United States is to build on the successes of this past century and to ensure our security and our greatness in the next. Elliott Abrams, Gary Bauer, William J. Bennett, Jeb Bush, Dick Cheney, Eliot A. Cohen, Midge Decter, Paula Dobriansky, Steve Forbes, Aaron Friedberg, Francis Fukuyama, Frank Gaffney, Fred C. Ikle, Donald Kagan, Zalmay Khalilzad I., Lewis Libby, Norman Podhoretz, Dan Quayle, Peter W. Rodman, Stephen P. Rosen, Henry S. Rowen, Donald Rumsfeld, Vin Weber, George Weigel, Paul Wolfowitz |bezochtdatum=22 september 2022 |archiefdatum=12 januari 2013 |archiefurl=https://web.archive.org/web/20130112235337/http://www.newamericancentury.org/statementofprinciples.htm |dodeurl=unfit}}</ref> als een van de ondertekenaars van het [[Project for the New American Century]].<ref name=":14" /> Een jaar voor [[Irakoorlog|de Amerikaanse invasie van Irak in 2003]] veranderde hij van standpunt<ref name=":15">{{Citeer web |url=https://www.c-span.org/video/?191400-1/depth-francis-fukuyama |titel=In Depth with Francis Fukuyama {{!}} C-SPAN.org |bezochtdatum=2022-09-22 |werk=www.c-span.org|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162228/https://www.c-span.org/video/?191400-1/depth-francis-fukuyama|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> en hij keurde de [[Irakoorlog]] vervolgens af en over de [[Neoconservatisme|neoconservatieven]] spreekt hij in de [[Persoon (taalkunde)|derde persoon]]<ref name=":13" /><ref>{{Citeer nieuws |titel=The War Among the Conservatives: A leading neocon thinker breaks ranks with his former allies over Iraq. |taal=en |url=https://www.washingtonpost.com/archive/entertainment/books/2006/03/26/the-war-among-the-conservatives-span-classbankheada-leading-neocon-thinker-breaks-ranks-with-his-former-allies-over-iraq-span/ecf2d5a5-9fb1-4a23-bba5-b6131047fdfa/|archiefurl=https://web.archive.org/web/20170827194143/https://www.washingtonpost.com/archive/entertainment/books/2006/03/26/the-war-among-the-conservatives-span-classbankheada-leading-neocon-thinker-breaks-ranks-with-his-former-allies-over-iraq-span/ecf2d5a5-9fb1-4a23-bba5-b6131047fdfa/|archiefdatum=2017-08-27}}</ref>: {{Citaat|"Het neoconservatisme als politiek symbool en ideeëngoed, is geëvolueerd tot iets dat ik niet langer kan steunen (...)|F. Fukuyama: America at the Crossroads. Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy (2006)}} Deze breuk zorgde voor het einde van [[vriendschap]]pelijke [[relatie]]s met [[Paul Wolfowitz|Paul D. Wolfowitz]] ([[Vriendschap|vriend]] en [[collega]] sinds [[1980-1989|1980']]) en [[Charles Krauthammer]] (die zijn ''The End of History and the Last Man'' nog '''Gewaagd, helder, schandalig briljant.''<nowiki/>' had genoemd<ref>{{Citeer web |url=https://www.amazon.com/End-History-Last-Man/dp/0743284550 |titel=The End of History and the Last Man |uitgever=Amazon |taal=en |citaat=Kijk naar de achterkant van het boek. 'Bold, lucid, scandalously brilliant.'}}</ref>).<ref name=":15" /> In een [[interview]] met de [[VPRO]] zei hij dat als hij zelf de "[[Karl Marx|Marx]]" van deze beweging is, dat de regering-[[George Walker Bush|Bush]] dan "[[leninisme|leninistisch]]" bezig is,<ref>{{Citeer web |url=https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2005-2006/gesprek-met-francis-fukuyama.html |titel=Gesprek met Francis Fukuyama - tegenlicht |bezochtdatum=2022-09-22 |werk=VPRO |taal=nl|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162232/https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2005-2006/gesprek-met-francis-fukuyama.html|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> zoals Ken Jowitt - [[Verenigde Staten|Amerikaans]] [[journalist]] - het ook formuleerde:<ref>{{Citeer web |url=https://www.hoover.org/research/rage-hubris-and-regime-change |titel=Rage, Hubris, and Regime Change |bezochtdatum=2022-09-20 |werk=Hoover Institution |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920171617/https://www.hoover.org/research/rage-hubris-and-regime-change|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> {{Citaat|"(...) heeft de regering Bush geconcludeerd dat Fukuyama's historisch tijdschema te laissez-faire is en bij lange na niet genoeg aandacht heeft voor de hefbomen van de historische verandering. De geschiedenis, zo heeft de regering Bush geconcludeerd, heeft doelbewuste organisatie, leiderschap en richting nodig. In deze ironie der ironieën heeft de identificatie door de regering-Bush van regimeverandering als cruciaal voor haar antiterreurbeleid en integraal onderdeel van haar verlangen naar een democratische, kapitalistische wereld geleid tot een actief "Leninistisch" buitenlands beleid in plaats van Fukuyama's passieve "Marxistische" sociale teleologie."}} Hierover schreef hij in 2006 ''America at the Crossroads: Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy'' (Amerikaanse editie)/''After the Neo Cons: Where the Right went Wrong'' (Britse editie). Hij heeft zich sinds de [[21e eeuw|21ste eeuw]] beziggehouden met [[ontwikkelingssamenwerking]] en schreef daar veel over, zoals zijn boeken ''State-Building: Governance and World Order in the 21st Century'' (2004), ''Nation-Building: Beyond Afghanistan and Iraq'' (2006), ''Falling behind: explaining the development gap between Latin America and the United States'' (2008), ''The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution'' (2011) en ''Political Order and Political Decay: From the Industrial Revolution to the Globalisation of Democracy'' (2014) en zijn artikels, o.a. ''Social capital, civil society and development''<ref>{{Citeer web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm |titel=Social Capital and Civil Society - Francis Fukuyama - Prepared for delivery at the IMF Conference on Second Generation Reforms |bezochtdatum=2022-09-22 |werk=www.imf.org|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220923141300/https://www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm|archiefdatum=2022-09-23}}</ref> (2001), ''"Stateness" first''<ref>{{Citeer web |url=https://www.journalofdemocracy.org/articles/building-democracy-after-conflict-stateness-first/ |titel=Building Democracy After Conflict: ‘Stateness’ First |bezochtdatum=2022-09-22 |werk=Journal of Democracy |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162228/https://www.journalofdemocracy.org/articles/building-democracy-after-conflict-stateness-first/|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> (2005), ''The Post-Washington Consensus Development After the Crisis''<ref>{{Citeer web |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2011-02-16/post-washington-consensus |titel=The Post-Washington Consensus |bezochtdatum=2022-09-22 |auteur=Nancy Birdsall, Francis Fukuyama |datum=2022-06-14 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162228/https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2011-02-16/post-washington-consensus|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> (2011) en ''Governance: What Do We Know, and How Do We Know It?''<ref>{{Citeer web |url=https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-polisci-042214-044240 |titel=Governance: What Do We Know, and How Do We Know It? |uitgever=Annual Reviews of Political Science |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220927223352/https://www.annualreviews.org/doi/abs/10.1146/annurev-polisci-042214-044240|archiefdatum=2022-09-27}}</ref> (2016).<ref name=":16">{{Citeer web |url=https://profiles.stanford.edu/francis-fukuyama?tab=publications |titel=Francis Fukuyama's Profile {{!}} Stanford Profiles |bezochtdatum=2022-09-22 |werk=profiles.stanford.edu |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922110104/https://profiles.stanford.edu/francis-fukuyama|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> Hij heeft zich ook met andere [[politiek]]e onderwepen beziggehouden, o.a. [[islam]] in de [[21e eeuw|21ste eeuw]],<ref>{{Citeer web |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203946904574300374086282670 |titel=Iran, Islam, and the Rule of Law |datum=2009 |uitgever=Wall Street Jounal Opinion |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230606044400/https://www.wsj.com/articles/SB10001424052970203946904574300374086282670|archiefdatum=2023-06-06}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama - Radical Islam's Threat to Democracy |taal=nl |url=https://www.youtube.com/watch?v=px4np1wKaS8|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230106113046/https://www.youtube.com/watch?v=px4np1wKaS8|archiefdatum=2023-01-06}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.theguardian.com/world/2001/oct/11/afghanistan.terrorism30 |titel=Francis Fukuyama on radical Islam and the west |bezochtdatum=2022-09-22 |datum=2001-10-11 |werk=the Guardian |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220925114952/https://www.theguardian.com/world/2001/oct/11/afghanistan.terrorism30|archiefdatum=2022-09-25}}</ref> [[immigratie]]<ref>{{Citeer web |url=https://www.journalofdemocracy.org/articles/identity-immigration-and-liberal-democracy/ |titel=Identity, Immigration, and Liberal Democracy |bezochtdatum=2022-09-22 |werk=Journal of Democracy |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162229/https://www.journalofdemocracy.org/articles/identity-immigration-and-liberal-democracy/|archiefdatum=2022-09-22}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama: The Need for Immigration Reform |taal=nl |url=https://www.youtube.com/watch?v=sFbL39B1qS0|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220928024943/https://www.youtube.com/watch?v=sFbL39B1qS0|archiefdatum=2022-09-28}}</ref> en verdedigingen van zijn '[[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens|einde van de geschiedenis]]'-[[these]].<ref>{{Citeer nieuws |datum=2014 |titel=At the 'End of History' Still Stands Democracy |taal=en |url=https://www.wsj.com/articles/at-the-end-of-history-still-stands-democracy-1402080661|archiefurl=https://web.archive.org/web/20230519024018/https://www.wsj.com/articles/at-the-end-of-history-still-stands-democracy-1402080661|archiefdatum=2023-05-19}}</ref><ref>{{Citeer nieuws |datum=2022 |titel=The Long Arc of Historical Progress |taal=en |url=https://www.wsj.com/articles/the-long-arc-of-historical-progress-11651244262?mod=article_inline|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220926125733/https://www.wsj.com/articles/the-long-arc-of-historical-progress-11651244262?mod=article_inline|archiefdatum=2022-09-26}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/2012-01-01/future-history |titel=The Future of History |bezochtdatum=2022-09-22 |auteur=Francis Fukuyama |datum=2022-08-16 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922162227/https://www.foreignaffairs.com/articles/2012-01-01/future-history|archiefdatum=2022-09-22}}</ref><ref name=":16" /> Fukuyama zit in de adviesraad van verschillende instellingen, zoals [[National Endowment for Democracy|NED]] en [[Freedom House]]<ref>{{Citeer web |url=https://cddrl.fsi.stanford.edu/people/fukuyama |titel=Francis Fukuyama |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=© Stanford University, Stanford, California 94305 |werk=cddrl.fsi.stanford.edu |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220913234948/https://cddrl.fsi.stanford.edu/people/fukuyama|archiefdatum=2022-09-13}}</ref> en leidt het ontwikkelingsprogramma ''Center on Democracy, Development and the Rule of Law'' van zijn [[Stanford-universiteit]].<ref>{{Citeer web |url=https://cddrl.fsi.stanford.edu/people/cddrl-people |titel=CDDRL Faculty and Researchers |bezochtdatum=2022-09-22 |auteur=© Stanford University, Stanford, California 94305 |werk=cddrl.fsi.stanford.edu |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922163139/https://cddrl.fsi.stanford.edu/people/cddrl-people|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> ===Huidige wereldbeschouwing=== In een interview in 2018 voor het Engelse tijdschrift ''The New Statesman'' zei Francis Fukuyama over de terugkeer van het socialisme in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië: {{Cquote|"It all depends on what you mean by socialism. Ownership of the means of production – except in areas where it’s clearly called for, like public utilities – I don’t think that’s going to work. If you mean redistributive programmes that try to redress this big imbalance in both incomes and wealth that has emerged then, yes, I think not only can it come back, it ought to come back. This extended period, which started with Reagan and Thatcher, in which a certain set of ideas about the benefits of unregulated markets took hold, in many ways it’s had a disastrous effect. At this juncture, it seems to me that certain things Karl Marx said are turning out to be true. He talked about the crisis of overproduction… that workers would be impoverished and there would be insufficient demand." :Vertaling: ''Het hangt er helemaal van af van wat je bedoelt met socialisme. [Staats]Eigendom van de productiemiddelen, ik denk niet dat dat gaat werken, behalve op terreinen waar het echt noodzakelijk is, zoals nutsbedrijven. [Maar] Als je herverdelingsprogramma's bedoelt waarmee de ontstane grote onbalans in inkomen en rijkdom wordt geprobeerd te herstellen, ja dan denk ik dat het niet alleen terug kan komen, het zou ook terug moeten komen. De lange periode, die begon met Reagan en Thatcher, waarin bepaalde ideeën over de voordelen van niet-gereguleerde markten ingang vonden, heeft in veel opzichten een rampzalig effect gehad. Op dit moment lijkt het me dat bepaalde dingen die Karl Marx heeft gezegd waar blijken te zijn. Hij sprak over de crisis van de overproductie... dat arbeiders zouden verarmen en er onvoldoende vraag zou zijn.''|Interview in ''The New Statesman'', 17 oktober 2018<ref>{{Citeer nieuws|url=https://www.newstatesman.com/culture/observations/2018/10/francis-fukuyama-interview-socialism-ought-come-back|titel=Francis Fukuyama interview: "Socialism ought to come back"|auteur= George Eaton|datum=October 17, 2018|bezochtdatum=October 17, 2018|werk=New Statesman America|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210820175525/https://www.newstatesman.com/culture/observations/2018/10/francis-fukuyama-interview-socialism-ought-come-back|archiefdatum=2021-08-20}}</ref>}}Daarnaast steunt hij [[Oekraïne]] in het [[Russische invasie van Oekraïne in 2022|conflict tegen Rusland]]<ref>{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama: Russia now 'resembles Nazi Germany' {{!}} DW {{!}} 20.07.2022 |werk=www.dw.com) |taal=en |url=https://www.dw.com/en/francis-fukuyama-russia-now-resembles-nazi-germany/av-62538492|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220928003950/https://www.dw.com/en/francis-fukuyama-russia-now-resembles-nazi-germany/av-62538492|archiefdatum=2022-09-28}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Francis Fukuyama explains what the Russia-Ukraine war is about |taal=nl |url=https://www.youtube.com/watch?v=zGjWAHU3eS0|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922085544/https://www.youtube.com/watch?v=zGjWAHU3eS0|archiefdatum=2022-09-22}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://revdem.ceu.edu/2022/09/19/in-conversation-with-francis-fukuyama-russia-would-not-have-invaded-ukraine-if-it-had-been-a-democracy/ |titel=In conversation with Francis Fukuyama: "Russia would not have invaded Ukraine if it had been a democracy" {{!}} Review of Democracy |bezochtdatum=2022-09-20 |datum=2022-09-18 |werk=revdem.ceu.edu |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920173240/https://revdem.ceu.edu/2022/09/19/in-conversation-with-francis-fukuyama-russia-would-not-have-invaded-ukraine-if-it-had-been-a-democracy/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.rada.gov.ua/en/news/News/top_news/227783.html |titel=Verkhovna Rada of Ukraine |taal=en |citaat=The members of the initiative group thanked Francis Fukuyama for his consistent and unequivocal support for Ukraine during the Russian-Ukrainian war, for his publications, which tremendously helped the world gain a better understanding of Ukraine’s position.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220922055818/https://www.rada.gov.ua/en/news/News/top_news/227783.html|archiefdatum=2022-09-22}}</ref> en gelooft dat [[Oekraïne]] kan/zal winnen<ref>{{Citeer web |url=https://www.journalofdemocracy.org/why-ukraine-will-win/ |titel=Why Ukraine Will Win |bezochtdatum=2022-09-20 |werk=Journal of Democracy |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920172941/https://www.journalofdemocracy.org/why-ukraine-will-win/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> en in het [[tijdschrift]] ''American Purpose'' - waar hij deel uitmaakt van de redactie<ref>{{Citeer web |url=https://www.americanpurpose.com/about/ |titel=About |bezochtdatum=2022-09-20 |datum=2020-10-01 |werk=American Purpose |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920172940/https://www.americanpurpose.com/about/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> - doet hij allerlei voorspellingen:<ref>{{Citeer web |url=https://www.americanpurpose.com/blog/fukuyama/preparing-for-defeat/ |titel=Preparing for Defeat |bezochtdatum=2022-09-20 |datum=2022-03-10 |werk=American Purpose |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920172952/https://www.americanpurpose.com/blog/fukuyama/preparing-for-defeat/|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> * Rusland stevent af op een regelrechte nederlaag in Oekraïne. De Russische planning was incompetent, gebaseerd op de onjuiste veronderstelling dat de Oekraïners Rusland gunstig gezind waren en dat hun leger onmiddellijk na een invasie zou instorten. * De ineenstorting van hun positie zou plotseling en catastrofaal kunnen zijn, in plaats van langzaam te gebeuren via een uitputtingsslag. * Er is geen diplomatieke oplossing voor de oorlog mogelijk voordat dit gebeurt. Er is geen denkbaar compromis dat voor zowel Rusland als Oekraïne aanvaardbaar zou zijn, gezien de verliezen die zij op dit moment hebben geleden. * Poetin zal de nederlaag van zijn leger niet overleven. Hij krijgt steun omdat hij wordt gezien als een sterke man; wat heeft hij te bieden zodra hij incompetent blijkt en zijn dwangmatige macht wordt ontnomen? * De invasie heeft al enorme schade toegebracht aan populisten overal ter wereld, die vóór de aanval eenstemmig hun sympathie voor [[Vladimir Poetin|Poetin]] uitspraken. Daartoe behoren [[Matteo Salvini]], [[Jair Bolsonaro]], [[Éric Zemmour]], [[Marine Le Pen]], [[Viktor Orbán]] en natuurlijk [[Donald Trump]]. De politiek van de oorlog heeft hun openlijk [[Autoritarisme (politicologie)|autoritaire]] neigingen blootgelegd. * [[Turkije|Turkse]] drones zullen steeds belangrijker worden op het [[slagveld]]. * Een Russische nederlaag zal een "nieuwe geboorte van de vrijheid" mogelijk maken, en ons uit de put halen over de achteruitgang van de mondiale democratie. De geest van 1989 zal voortleven, dankzij een stel dappere Oekraïners. In 2022 heeft [[Aleksandr Doegin]] nog een antwoord geformuleerd op ieder van Fukuyama's punten.<ref>{{Citeer web |url=https://katehon.com/en/article/end-history-has-never-happened-and-never-russian-war-liberal-order |titel=End of history that has never happened and Russian war on the liberal order |bezochtdatum=2022-09-20 |datum=2022-03-14 |werk=Katehon think tank. Geopolitics & Tradition |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920172824/https://katehon.com/en/article/end-history-has-never-happened-and-never-russian-war-liberal-order|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> Fukuyama heeft ook het belang van [[nationale identiteit]] aangekaart,<ref name=":17">{{Citeer web |url=https://www.washingtonpost.com/outlook/2020/01/24/why-red-blue-america-cant-hear-each-other-anymore/ |titel=Why red and blue America can’t hear each other anymore |datum=2020-01-24 |uitgever=The Washington Post |taal=en |citaat=Democrats will not win back swing voters by writing off their opponents as simple racists and xenophobes; they need to show empathy for the legitimate concerns of a working class that is in serious trouble. Identity is an inherently flexible concept that can be deliberately shaped in broader or narrower ways. Liberals around the world have lost ground to populists by ignoring the broad moral appeal of national identity, which in a diverse contemporary society needs to be built around liberal and democratic values. Klein dismisses complaints about political correctness and identity politics on the left, but a politics built on the grievances of ever narrower identity groups breeds similar thinking on the right, and it cannot be the basis for a broader democratic, civic identity that is the ultimate answer to polarization.|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210924123128/https://www.washingtonpost.com/outlook/2020/01/24/why-red-blue-america-cant-hear-each-other-anymore/|archiefdatum=2021-09-24}}</ref> aangezien enkel de [[natiestaat]] de [[Macht (politiek)|macht]] en [[Legitimiteit (politiek)|legitimiteit]] heeft om [[Liberalisme|liberale]] [[recht]]en af te dwingen. Hoewel een [[Territorium (afhankelijk gebied)|territoriaal]] beperkt [[nationalisme]] moeilijk lijkt overeen te stemmen met [[Liberalisme|liberaal]] [[Universalisme (filosofie)|universalisme]], tracht Fukuyama in ''[[Foreign Affairs]]'' deze [[Paradox (logica)|paradox]] te overstijgen:<ref>{{Citeer web |url=https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-04-01/francis-fukuyama-liberalism-country |titel=A Country of Their Own |bezochtdatum=2022-09-20 |auteur=Francis Fukuyama |datum=2022-07-13 |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220920171903/https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-04-01/francis-fukuyama-liberalism-country|archiefdatum=2022-09-20}}</ref> {{Citaat|Het liberalisme, met zijn universalistische pretenties, staat misschien moeilijk naast een schijnbaar parochiaal nationalisme, maar de twee kunnen met elkaar worden verzoend. De doelstellingen van het liberalisme zijn volledig verenigbaar met een wereld verdeeld in natiestaten. . . . Liberale rechten zijn zinloos als ze niet door een staat kunnen worden afgedwongen ... De territoriale bevoegdheid van een staat komt noodzakelijkerwijs overeen met het gebied dat wordt bezet door de groep individuen die het sociaal contract hebben ondertekend. Mensen die buiten die jurisdictie wonen, moeten hun rechten door die staat laten respecteren, maar niet noodzakelijkerwijs afdwingen. . . . De noodzaak van internationale samenwerking bij de aanpak van problemen zoals de klimaatopwarming en pandemieën is nog nooit zo duidelijk geweest. Maar één bepaalde vorm van macht, het vermogen om regels af te dwingen door te dreigen met of daadwerkelijk gebruik te maken van geweld, blijft onder controle van natiestaten. . . . De uiteindelijke macht, met andere woorden, blijft de bevoegdheid van natiestaten, wat betekent dat de controle van de macht op dit niveau van cruciaal belang blijft. . . . . Er is dus geen noodzakelijke tegenstelling tussen liberaal universalisme en de noodzaak van natiestaten. De normatieve waarde van mensenrechten mag dan universeel zijn, handhavingsbevoegdheid is dat niet; het is een schaars goed dat noodzakelijkerwijs op een territoriaal afgebakende manier wordt toegepast.|A Country of Their Own: Liberalism Needs the Nation, Francis Fukuyama}}Hij is erg [[Kritiek|kritisch]] voor [[Donald Trump|de 45ste President van de Verenigde Staten Donald Trump]]<ref>{{Citeer web |url=https://www.esquire.com/news-politics/a23695274/francis-fukuyama-trump-democracy/ |titel=Democracy and Its Discontents - Esquire |datum=2018 |taal=en |citaat="As a citizen, I am horrified," Fukuyama said of Trump. "As a political scientist, I am delighted." The rise of such a figure is "a kind of natural experiment where we get to see how theories like checks and balances work in practice and where we can gauge how strong American institutions are. It’s all just theoretical until these concepts are challenged."|archiefurl=https://web.archive.org/web/20221230063612/https://www.esquire.com/news-politics/a23695274/francis-fukuyama-trump-democracy/|archiefdatum=2022-12-30}}</ref><ref name=":18">{{Citeer boek |titel=Identiteit: Waardigheid, ressentiment en identiteitspolitiek |auteur=F. Fukuyama |taal=nl |uitgever=Atlas Contact |datum=2019 |ISBN=9789045037806}}</ref> en voor de [[Republikeinse Partij (Verenigde Staten)|Republikeinse Partij]].<ref>{{Citeer web |url=https://twitter.com/fukuyamafrancis/status/1533498573584642058 |titel=The threat from the right does not lie with conservative intellectuals but with a Republican Party that is seeking to overturn legitimate elections|bezochtdatum=2022-09-23 |werk=Twitter |taal=nl|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220923120349/https://twitter.com/fukuyamafrancis/status/1533498573584642058|archiefdatum=2022-09-23}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.americanpurpose.com/blog/fukuyama/valuing-the-deep-state-part-i/ |titel=Valuing the Deep State, Part I |bezochtdatum=2022-09-23 |datum=2022-09-06 |werk=American Purpose |taal=en|archiefurl=https://web.archive.org/web/20220923120348/https://www.americanpurpose.com/blog/fukuyama/valuing-the-deep-state-part-i/|archiefdatum=2022-09-23}}</ref> Hij zegt dat liberale democraten de problemen van [[Trumpisme|Trump]]-aanhangers serieus moeten nemen<ref name=":17" /> en dat een [[Inclusieve samenleving|inclusieve]] [[nationale identiteit]] moet worden opgebouwd.<ref name=":18" /> == Werk == === Het einde van de geschiedenis === {{Zie ook|Zie ook [[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens]]}} In zijn bekendste boek ''[[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens|The End of history and the Last Man]]'' (''Het einde van de geschiedenis en de laatste mens'') verdedigt Fukuyama de stelling dat het einde van de [[Koude Oorlog]] meteen ook het het eindpunt van de [[Ideologie|ideologische]] [[evolutie]] van de [[mens]]heid zal zijn en dat daarbij de westerse [[liberalisme|liberale]] [[democratie]] de ultieme vorm openbaar bestuur zal blijken te zijn.<ref>1. Overigens waren titel en inhoud van dit boek lang niet zo oorspronkelijk en vernieuwend als Fukuyama het deed voorkomen. Zie bijvoorbeeld het boek van Daniel Bell, ''The End of Ideology: On the Exhaustion of Political Ideas in the Fifties'' (New York: The Free Press, 1960, vijfde, herziene druk Harvard University Press, 2000), aangehaald door de Nederlandse historicus en hoogleraar Rob Kroes in zijn 'Naschrift. Gebeurtenissen en ontwikkelingen sinds 1965', in: [[Jacques Presser]], ''Amerika. Van kolonie tot wereldmacht''. Vierde, herziene druk. Amsterdam/Brussel: Elsevier, 1976, pp. 511-537, aldaar 512: "Aan het eind der jaren vijftig vond de stelling ingang dat men in westerse samenlevingen ''the end of ideology'' beleefde - de grote strijd der ideologieën van het eind der vorige [negentiende] en de eerste helft van deze [twintigste] eeuw was achterhaald door de vestiging van de verzorgingsstaat met zijn subtiel apparaat van beleidsinstrumenten en van de gemengde economie, toegankelijker voor die instrumenten dan een vrije markteconomie." Hierbij kan opgemerkt worden dat juist aan die 'verzorgingsstaat' en 'gemengde economie' weer grotendeels een einde werd gemaakt vanaf ongeveer het midden van de jaren 1980 - versneld door het einde van het communisme na 1990 - door het bijna ongeremd doorschieten van het zogenoemde neoliberalisme (marktfundamentalisme, deregulering), wat op zijn beurt weer tot de financiële, economische en politieke crisis van 2008 en latere jaren leidde.</ref> Het werk bestaat uit twee delen: een 'empirisch' en een 'normatief' deel. Fukuyama beweert dat "de overwinning van het liberalisme vooral heeft plaatsgevonden in het rijk van de [[ideeën]] of het [[bewustzijn]] en nog onvolledig is in de echte of [[Materie|materiële]] wereld. Maar er zijn krachtige redenen om te geloven dat het het ideaal is dat ''op de lange termijn'' de materiële wereld zal regeren."<ref>Fukuyama, 'The End of History?', 1989: 1.</ref> Daarmee zegt hij dat 'het einde van de geschiedenis' eerder een normatieve dan empirische vaststelling is. "Het normatieve oordeel is kritisch afhankelijk van empirisch bewijs met betrekking tot, bijvoorbeeld, de werkbaarheid van [[Kapitalisme|kapitalistische]] en [[Socialisme|socialistische]] [[Economie (systeem)|economische systemen]], maar berust uiteindelijk op supra-empirische gronden."<ref name=":20">[{{citeer web|url=https://www.jstor.org/stable/2505433|auteur=Francis Fukuyama|titel=Reflections on the End of History, Five Years Later |volume=Vol. 34, No. 2, Theme Issue 34: World Historians and Their Critics (May, 1995), pp. 27-43 (17 pages)}}</ref> In het eerste deel poogt Francis Fukuyama aan te tonen dat een [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|hegeliaans]] concept van 'geschiedenis' "als een coherente, gerichte evolutie van menselijke samenlevingen als geheel" bestaat door te wijzen op economische ontwikkeling op basis van natuurwetenschappelijke vooruitgang.<ref name=":20" /> Volgens Fukuyama is dat echter onvoldoende om de verspreiding van liberale democratieën en vrije markten te verwachten, aangezien het "niet meer doet dan ons ''hoop'' geven dat de wereldgeschiedenis een [[Vooruitgang|progressief]] karakter heeft, en niet het normatieve geval bewijst."<ref name=":20" /> Daarvoor is, volgens hem, het [[Platonisme|platoonse]] concept van ''thymos'' nodig, het deel van de ziel dat volgens de [[Oude Griekenland|Oudgriekse]] [[filosoof]] mensen aanzette om waarde toe te kennen aan anderen en zichzelf. Fukuyama verbindt dit met [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegels]] concept van een "strijd voor erkenning" en beweert dat dit de basis is voor het succes van de liberaal-democratische [[ideologie]]. "We kunnen de totaliteit van het revolutionaire fenomeen [i.e. de [[val van het communisme]]] niet begrijpen als we de werking van de ''thymotische'' woede en de vraag naar erkenning die gepaard ging met de economische crisis van het [[communisme]], niet op waarde schatten."<ref>{{Citeer web |url=https://moderndiplomacy.eu/2020/07/23/identity-contemporary-identity-politics-and-the-struggle-for-recognition-book-review/ |titel=Identity: Contemporary Identity Politics and the Struggle for Recognition –Book Review |achternaam=Thakur |voornaam=Prof Harish K. |datum=2020-07-23 |bezochtdatum=2023-12-31 |werk=Modern Diplomacy |taal=en}}</ref> Daarnaast probeert hij de verschillende vormen van kritiek te weerleggen die filosofen als [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]]'','' [[Karl Marx|Marx]] en [[Jean-Jacques Rousseau|Rousseau]] hebben geuit op de liberale vrije-markt-democratie. Volgens Fukuyama hebben Nietzsche en Heidegger de "normatieve basis van de moderne [[liberale democratie]] inderdaad in gevaar gebracht door de filosofische 'crisis van de moderniteit'" en heeft [[postmoderne filosofie]] een bijzonder negatieve invloed gehad op de verdediging van het maatschappijmodel.<ref name=":20" /> Hij zegt daarbij dat deze "aporie, het meest serieus besproken in het [[Leo Strauss|Strauss]]-[[Alexandre Kojève|Kojève]]-debat, de centrale intellectuele kwestie van onze tijd is."<ref name=":20" /> Fukuyama baseert zich namelijk op de ideeën van de filosoof [[Alexandre Kojève]]. Opvallend is dat Kojève een heel andere visie op het werk van [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel]] heeft dan [[Karl Popper]].<ref>{{Citeer boek |titel=Het einde van de geschiedenis en de laatste mens |auteurlink=Francis Fukuyama |auteur=Francis Fukuyama}}</ref> Karl Popper noemt in zijn werk ''[[De open samenleving en haar vijanden|The Open Society and Its Enemies]]'' (1945) [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel]] samen met [[Karl Marx|Marx]] en [[Plato]] als een vijand van de [[open samenleving]]. [[Alexandre Kojève]] ziet [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel]] juist als een voorstander van de [[Liberalisme|liberale]] [[Open samenleving|(open) samenleving]]. === De oorsprong van onze politiek 1: Van de prehistorie tot de Verlichting === {{Zie ook|Zie ook [[De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting]]}} Professor Fukuyama draagt het boek op aan zijn overleden oudprofessor [[Samuel Huntington]]. In het voorwoord geeft Fukuyama aan dat hij ''De oorsprong van onze politiek'' schreef om verder te bouwen op Huntingtons werk ''[[Political Order in Changing Societies]]'' uit 1968 en fundamentele nieuwe inzichten te integreren. Daarnaast heeft Fukuyama belangstelling voor de problemen van ''[[Mislukte staat|failed states]]'', waar de [[internationale gemeenschap]] veel moeilijkheden heeft ondervonden om daar [[Moderne Tijd|moderne]] [[Natiestaat|natiestaten]] te ontwikkelen.<ref>{{Citeer boek |titel=De oorsprong van onze politiek 1: Van de prehistorie tot de Verlichting |achternaam=Fukuyama |voornaam=Francis |uitgever=Atlas Contact |datum=2011 |pagina=9-14}}</ref> <blockquote>De antwoorden op veel van deze vragen zijn niet te vinden in ''Political Order in Changing Societies''; en een nieuwe blik op Huntingtons thematiek vraagt om een uitgebreide verheldering van deze onderwerpen. Vandaar dit boek, over de historische achtergronden van instellingen, maar ook over het proces van politiek verval.<ref name=":19">Fukuyama, p. 9</ref></blockquote>Het boek behandelt de ontwikkeling van instellingen van "[[Homininae|voormenselijke tijden]] tot aan de vooravond van de [[Franse Revolutie|Franse]] en [[Amerikaanse Revolutie]]."<ref name=":19" /> Dit boek is ondergebracht in vijf delen: * Deel 1: Vóór de staat - In dit onderdeel behandelt Fukuyama thema's te maken met [[menselijke natuur]], [[Stam (antropologie)|tribale samenlevingen]] en de allervroegste [[staatsvorming]]. Hiervoor gebruikt hij ook vele inzichten uit de [[primatologie]] over het politiek gedrag van [[chimpansees]]. De essentie bestaat erin dat [[Intuïtie|intuïtief]] [[Mens|menselijk]] [[sociaal]] [[gedrag]], gericht op het bevoordelen van [[Verwantenselectie|genetisch verwanten]] en [[Wederkerigheid|wederkerig]] [[altruïsme]], in contrast staat met [[Moderne Tijd|moderne]] sociale en politieke organisatie, waar professionele en [[Meritocratie|meritocratische]] standaarden gelden. Premoderne politieke entiteiten stoelden hun macht meestal op [[patrimonialisme]], waarbij persoonlijke relaties en genetische verwantschap een cruciale rol speelden. * Deel 2: Staatsvorming - In dit onderdeel schetst Fukuyama de vroege [[staatsvorming]] en het gevaar van herpatrimonialisering. Daarvoor kijkt hij in de eerste plaats naar het [[Oude China]], dat zich in [[221 v.Chr.|221 v.C.]] verenigde onder keizer [[Huang Di|Huangdi]] van de [[Qin-dynastie]]. Door intense [[Krijgsmacht|militaire]] [[Territorium (afhankelijk gebied)|territoriale]] [[competitie]] tussen de verscheidene Chinese [[Politiek|politieke]] [[Entiteit|entiteiten]] vanaf de [[8e eeuw v.Chr.|8ste eeuw v.C.]] trad er [[staatsvorming]] op - met een dalend aantal staten en uiteindelijk één grootschalige staat tot gevolg - en [[Bestuur|bestuurlijke]] professionalisering, zoals [[Charles Tilly]] ook vaststelde in vroegmodern Europa. Deze Chinese staatsvorming contrasteert met de ontwikkeling in het premoderne India, waar slechts weinig centralisering en eenmaking was en waar politieke heersers meer sociale oppositie ondervonden; Fukuyama stelt dat de positie van het [[hindoeïsme]], dat de maatschappij verdeelt in een [[sociaal]]-[[Hiërarchie|hiërarchisch]] [[kastenstelsel]] waar de [[Religie|religieuze]] [[kaste]] - [[Brahmaan|brahmanen]] - boven de [[politiek]]-[[Krijgsmacht|militaire]] [[Kastenstelsel|kaste]] staat - ook wel de [[Kshatriya|kshatriya's]]. Het hindoeïsme en het [[Indiaas kastenstelsel|Indische kastenstelsel]] introduceerde eerst een [[Rechtssysteem|rechtsorde]] vooraleer een [[Overheid|staat]] zich kon ontwikkelen. Dit verklaart, volgens Fukuyama, mede waarom het [[India|moderne India]] een [[democratie]] met een sterk [[Rechtsstelsel|rechtssysteem]] is, maar met vaak weinig effectief [[bestuur]]; terwijl het [[Volksrepubliek China|moderne China]] vaak doortastende bestuursmaatregelen kan treffen, maar evenzeer [[Dictatuur|tyranniek]] kan optreden. Vervolgens wendt Fukuyama zich tot de islamwereld en vooral de [[Ottomaanse Rijk|Ottomanen]], die een professioneel leger en bestuur trachtten te organiseren rond de institutie van de [[Devşirme|devshirme]], waarbij christelijke kinderen uit de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]] als slaven geronseld afgezonderd werden van hun familie om al vanaf jonge leeftijd opgeleid te worden binnen de Ottomaanse staat. Een groot deel van de Ottomaanse elite was zo afkomstig uit het ''devshirme''systeem. De ''devshirme''-gangers - waaronder de [[janitsaren]], de militairen uit het systeem - behoorden op deze manier volledig loyaal te zijn aan de Ottomaanse sultan, aangezien zij geen familiale belangen konden verdedigen en oorspronkelijk hun titel niet konden doorgeven aan nakomelingen. Zodra in de 16de en 17de eeuw de janitsaren steeds meer rechten voor hun nakomelingen verworven, raakte het systeem meer in diskrediet, en begin 18de eeuw werd het afgeschaft. Militaire en bestuurlijke slavernij had een beperkt succes op lange termijn. In een laatste hoofdstuk bekijkt Fukuyama hoe de Katholieke Kerk in de middeleeuwen voorschriften invoerde die de positie van grote verwantschapsstructuren ondermijnden bij de Germaanse stammen die het voormalige West-Romeinse rijk overnamen en middeleeuwse West-Europeanen. In de vroege middeleeuwen legde de Katholieke Kerk verboden op op bepaalde huwelijkspraktijken, zoals huwelijken tussen neven en nichten. Zulke huwelijkspraktijken hadden de bedoeling onroerend bezit binnen de familie te behouden; als de Kerk dit tegenhield, kon ze dus zelf meer schenkingen verwerven van bijvoorbeeld kinderloze weduwen die niet binnen dezelfde familiegroep konden hertrouwen. Cruciaal was ook het wettelijke recht van vrouwen om onroerend goed te bezitten en van de hand te doen. Al dit zorgde ervoor dat het vermogen van een patrilineair-georganiseerde familie - i.e. een familie die haar afkomst langs mannelijke lijn traceert - om goederen te beheren ondermijnd werd en daarmee het sociale systeem van sterke verwantschapsstructuren onderuit werd gehaald. West-Europese christenen, en vooral Engelsen, waren op deze manier al sinds de middeleeuwen individualistischer ingesteld dan andere wereldregio's waar verwantschap een belangrijkere rol bleef/blijft spelen. Omwille hiervan stelt Fukuyama dat "sociale ontwikkeling [in Europa] vooraf[ging] aan politieke ontwikkeling."<ref>Fukuyama, p. 119-282</ref> * Deel 3: De rechtsorde<ref>Fukuyama, p. 283-366</ref> * Deel 4: De verantwoordelijke overheid<ref>Fukuyama, p. 367-494</ref> * Deel 5: Naar een theorie over de ontwikkeling van de politiek<ref>Fukuyama, p. 495-548</ref> == Boeken == * [[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens|''The End of History and the Last Man'' (1992)]] * ''Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity'' (1995) * ''The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order'' (1999) * ''Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution'' (2002) * ''State-Building: Governance and World Order in the 21st Century'' (2004) * ''America at the Crossroads: Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy'' (Amerikaanse editie); ''After the Neo Cons: Where the Right went Wrong'' (Britse editie) (2006) * [[De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting|''The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution'' (2011)]] {{ISBN|9781847652812}} * ''Political Order and Political Decay: From the Industrial Revolution to the Globalisation of Democracy'' (2014) * ''Identity: Contemporary Identity Politics and the Struggle for Recognition'' (2018) {{ISBN|9781781259801}} * ''Liberalism and Its Discontents'' (2022) {{ISBN|9781800810082}} == Nederlandse vertalingen == * ''[[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens]]'' * ''Welvaart: De grondslagen van het economisch handelen'' * ''De Grote Scheuring'' * ''De Nieuwe Mens'' * ''Het bouwen van een staat: De wereldorde in de 21ste eeuw'' * ''Na Het Neoconservatisme'' * ''[[De oorsprong van onze politiek I: Van de prehistorie tot de Verlichting|De oorsprong van onze politiek 1: Van de prehistorie tot de Verlichting]]'' * ''[[De oorsprong van onze politiek II: Orde en verval|De oorsprong van onze politiek 2: Orde en verval]]'' * ''Identiteit: Waardigheid, ressentiment en identiteitspolitiek'' (2019) * ''Het liberalisme en zijn schaduwzijden - verdediging van een klassiek ideaal'' (2022) == Prijzen en eredoctoraten == {| class="wikitable" |Eredoctoraten |- | * Connecticut College, New Londen, Connecticut, VS (1995) * Doane College, Crete, Nebraska, VS (2001) * Doshisha-universiteit, Kyoto, Japan (2007) * Kansai-universiteit, Suita, Japan (2009) * Aarhus-universiteit, Aarhus, Denemarken (2011) * Pardee Rand Graduate School, Santa Monica, Californië, VS (2012) |- |Prijzen |- | * Centennial Medal, Harvard Graduate School of Arts and Sciences (2016) * Johan Skytte-prijs in politieke wetenschap (2015) * Estoril Global Issues-boekenprijs (2015) * Democracy Service Medal, National Endowment for Democracy (2010) * Max M. Fisher-leraarsprijs, Johns Hopkins School of Advanced International Studies (2010) * Oprichtersprijs, Johns Hopkins School of Advanced International Studies (2010) * Premio Capri-prijs voor de Italiaanse vertaling van ''[[Het einde van de geschiedenis en de laatste mens]]'' (juni 1992) * Los Angeles Times' Book Critics-prijs binnen de '''Current Interest''<nowiki/>'-categorie voor ''Het einde van de geschiedenis en de laatste mens'' (november 1992) * Presidentiële medaille van de Italiaanse Republiek (oktober 1993) * Excellence 2000-prijs van de US Pan Asian-[[American Chamber of Commerce]] (mei 1995) * Graduaatsonderzoeker, National Security Program, Center for International Affairs, Harvard-university (1979) * Graduaatsonderzoeker, Center for Science and International Affairs, Harvard-university (1978-1979) |} == Publicaties == === Boeken en monografieën === * ''Moscow's Post-Brezhnev Reassessment of the Third World'', 1986. * ''The Soviet Union and the Third World: The Last Three Decades'', redacteur samen met Andrzej Korbonski, 1987. * ''Soviet Civil-Military Relations and the Power Projection Mission'',1987. * ''Gorbachev and the New Soviet Agenda in the Third World'', 1989. * ''The End of History and the Last Man'', 1992. * ''The US-Japan Security Relationship Aftern the Cold War'', samen met Kongdan Oh, 1993. * ''Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity'', 1995. * ''The Virtual Corporation and Army Organization'', samen met Abram Shulsky, 1997. * ''The End of Order'', 1997. * ''The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order'', 1999. * ''Information and Biological Revolutions: Global Governance Challenges— Summary of a Study Group'', redacteur samen met Caroline S. Wagner, 1999. * ''Our Posthuman Future: Consequences of the Biotechnology Revolution'', 2002. * ''State-Building: Governance and World Order in the 21st Century'', 2004. * ''Nation-Building: Beyond Afghanistan and Iraq'', redacteur, 2006. * ''America at the Crossroads: Democracy, Power, and the Neoconservative Legacy'', 2006. * ''Beyond Bioethics: A Proposal for Modernizing the Regulation of Human Biotechnologies'', 2006. * Voorwoord in Samuel P. Huntington, P''olitical Order in Changing Societies'', 2006. * ''Blindside: How to Anticipate Forcing Events and Wild Cards in Global Politics'', redacteur, 2007. * ''East Asian Multilateralism: Prospects for Regional Stability'', redacteur samen met Kent E. Calder, 2008. * ''Falling Behind: Explaining the Development Gap between the United States and Latin America'', redacteur, 2008. * ''New Ideas in Development After the Financial Crisis'', redacteur samen met Nancy Birdsall, 2011. * ''The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution'', 2011. * ''Poverty, Inequality, and Democracy'', redacteur samen met Larry Diamond en Marc Plattner, 2012. * ''Political Order and Political Decay: From the Industrial Revolution to the Globalization of Democracy'', 2014. * ''Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment'', 2018. * ''Report of the Working Group on Platform Scale, Stanford University Program on Democracy and the Internet'', 2020. * ''Liberalism and Its Discontents'', 2022. ==== Bijdrages in redactiebundels ==== * "Pakistan Since the Soviet Invasion of Afghanistan", in ''U.S. Strategic Interests in Southwest Asia'', 1982. * “New Directions for Soviet Middle East Policy: Implications for the Atlantic Alliance”, in ''The Middle East and the Western Alliance'', 1982. * “Escalation in the Middle East and Persian Gulf”, in ''Hawks, Doves, and Owls'', 1985. * “The New Marxist Leninist States and Internal Conflict in the Third World”, in ''Third World Marxist-Leninist Regimes: Strengths, Vulnerabilities, and U.S. Policy'', 1985. * “Soviet Experience with Cooperative Forces”, in ''Developing Cooperative Forces in the Third World'',1986. * “U.S.-Soviet Interactions in the Third World”, in ''U.S.- Soviet Relations: The Next Phase,''1986. * “Military Aspects of the U.S.-Soviet Competition in the Third World”, in ''East-West Tensions in the Third World'', 1986. * “A Systematic Soviet Strategy for the Third World?”, in ''The Red Orchestra'', 1986. * “Soviet Military Power in the Middle East; or, Whatever Became of Power Projection?”, in ''The Soviet-American Competition in the Middle East'', 1987. * “The Political Character of the Overseas Empire", in ''The Future of the Soviet Empire'', 1987. * "Soviet Strategy in the Third World", in ''The Soviet Union and the Third World: The Last Three Decades'', 1987. * “Discord or Cooperation in the Third World?” in ''Coping with Gorbachev's Soviet Union'', 1988. * “Reflections on 'The End of History' Five Years Later", in ''After History: Francis Fukuyama and His Critics'', 1994. * “Immigration", in ''The New Promise of American Life'', 1995. * “On the Possibility of Writing a Universal History", in ''History and the Idea of Progress'', 1995. * “The Politics of Women", in ''Predictions: 30 Great Minds on the Future'', 1999. * “Military Organization in the Information Age: Lessons from the World of Business”, samen met A. N. Shulsky, in ''The Changing Role of Information Warfare'', 1999. * “Asian Values, Korean Values, and Democratic Consolidation", in ''Institutional Reform and Democratic Consolidation in Korea'', 2000. * “Der unprogrammierte Unmensch”, in ''Die Gegenwart der Zukunft'', 2000. * “Social Capital”, in ''Culture Matters'', 2000. * “The Limits of Liberal Democracy”, in ''The Oxford Companion to Politics of the World'', 2001. * “Culture and Economic Development”, in ''International'' ''Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences'', 2001. * “Comparing East Asia and Latin America: Dimensions of Development”, samen met Sanjay Marwah, in ''Emerging Market Democracies: East Asia and Latin America'', 2002. * “Does ‘the West’ Still Exist?” in ''Beyond Paradise and Power: Europe, America, and the Future of a Troubled Partnership'', 2004. * “Economic, Political, and Cultural Consequences of Changes in Generational Relations”, in ''Intergenerational Solidarity, Welfare and Human Ecology'', 2005. * “Fighting the War on Terrorism”, in ''Uniting America: Restoring the Vital Center to American Democracy'', 2005. * “Still Disenchanted? The Modernity of Postindustrial Capitalism”, in ''The Economic Sociology of Capitalism'', 2005. * "Introduction", in ''Nation-Building: Beyond Afghanistan and Iraq'', 2006. * "Nation-building and the failure of institutional memory", in ''Nation-Building: Beyond Afghanistan and Iraq'', 2006. * "Conclusion: Guidelines for Future Nation-Builders", in ''Nation-Building: Beyond Afghanistan and Iraq'', 2006. * “Development and the Limits of Institutional Design”, in ''Political Institutions and Development: Failed Expectations and Renewed Hopes'', 2007. * “Soft Talk, Big Stick”, in ''To Lead the World: American Strategy After the Bush Doctrine'', 2008. * “Challenges to World Order after September 11”, in ''Imbalance of Power: US Hegemony and International Order'', 2009. * "International Institutional Transfer", in ''The Princeton Encyclopedia of the World Economy'', 2009. * “Reconceptualizing Democracies and Empowering Them to Deliver”, in ''Democracy in U.S. Security Strategy: From Promotion to Support'', 2009. * “National Identity, American and Otherwise”, in ''Narrating Peoplehood amidst Diversity: Historical and Theoretical Perspectives'', 2011. * “Agency or Inevitability: Will Human Beings Control Their Technological Future?”, in ''The Posthuman Condition'', 2012. * "Democracy: Should All Nations Be Encouraged to Promote Democratization: Yes", samen met Michael McFaul, in ''Controversies in Globalization: Contending Approaches to International Relations'', 2012. * "The Patterns of History", in ''Democracy in East Asia: A New Century'', 2013. * "Nation-Building and State Building", in ''Building the Nation: N.F.S. Grundtvig and Danish National Identity'', 2015. * “What is Corruption?”, in ''Against Corruption'', met voorwoord van David Cameron, 2016. * “Civil Society and Political Society”, in ''Jean Bethke Elshtain: Politics, Ethics, and Society'', 2018. * “Beyond Measurement: What is Needed for Effective Governance and Anti-Corruption Reforms”, samen met Francesca Recanatini, in ''Governance Indicators: Approaches, Progress, Promise'', 2018. * "The Intrinsic Functions of Government", in ''Public Service and Good Governance for the 21st Century'', 2020. * "Comparative Media Regulation in the United States and Europe", samen met Andy Grotto, in ''Social Media and Democracy: The State of the Field and Prospects for Reform'', 2020. * “Why National Identity Matters", in ''National Identity and Social Cohesion'', 2021. * “Corruption, Elites, and Power: An Overview of International Policy Efforts to Improve the Quality of Government”, samen met Francesca Recanatini, in ''The Oxford Handbook of The Quality of Government'', 2021. === Onderzoeksartikels === * “Egypt and Israel After Camp David”, samen met Steven J. Rosen, ''Current History'', 1979. * "The Soviet Threat to the Persian Gulf", ''RAND Corporation P-6596'',1981. * “A New Soviet Strategy”, ''Commentary'', 1979. * “Nuclear Shadowboxing: Soviet Intervention Threats in the Middle East", ''Orbis'', 1981. * "The Soviet Union and Iraq Since 1968", ''RAND Corporation N-1524-AF'', 1980. * "The Future of the Soviet Role in Afghanistan: A Trip Report", ''RAND Corporation N-1579-RC'', 1980. * "The Security of Pakistan: A Trip Report", ''RAND Corporation N-1584-RC'', 1980. * “The USSR and the Middle East", samen met A.S. Becker, ''Middle East Contemporary Survey'', 1981. * “The Rise and Fall of the Marxist-Leninist Vanguard Party", ''Survey'', 1985. * “Gorbachev and the Third World", ''Foreign Affairs'', 1986. * “Asia in a Global War", ''Comparative Strategy'', 1987. * “The Cycles of Soviet Third World Policy”, ''Problems of Communism'', 1987. * “The End of History?”, ''The National Interest'', 1989. * “A Reply to My Critics”, ''The National Interest'', 1989. * “The Next South Africa”, ''The National Interest'', 1991. * “Liberal Democracy as a Global Phenomenon”, ''Political Science'', 1991. * “Democratization and International Security”, ''Adelphi Papers'', 1991. * “Capitalism and Democracy: The Missing Link", ''Journal of Democracy'', 1992. * “The Beginning of Foreign Policy", ''The New Republic'', 1992. * “Neyasnost' Natsional'nogo Interessa ("Dubbelzinnigheid van nationaal belang")", ''Nezavisimaya Gazeta'' (Moskou), 1992. * “The Modernizing Imperative", ''The National Interest'', 1993. * “Immigrants and Family Values", ''Commentary'', 1993. * “Great Planes", ''The New Republic'', 1993. * “Against the New Pessimism", ''Commentary'', 1994. * “Die Zukunft des Krieges” (“De toekomst van oorlog”)", ''Frankfurter Allgemeine Magazin'', 1994. * “The Primacy of Culture", ''Journal of Democracy'', 1995. * “Confucianism and Democracy", ''Journal of Democracy'', 1995. * “Virtue and Prosperity", ''National Interest'', 1995. * “Social Capital and the Global Economy", ''Foreign Affairs'', 1995. * “Trust Still Counts in a Virtual World", ''Forbes ASAP'', 1996. * “The Illusion of Exceptionalism", ''Journal of Democracy'', 1997. * "Is It All In the Genes?", ''Commentary'', 1997. * “Asian Values and the Asian Crisis", ''Commentary'', 1998. * "Falling Tide: Global Trends and US Civil Society", ''Harvard International Review'', 1997. * "Response to Sebastian Mallaby", ''The National Interest'', 1998. * “Women and the Evolution of World Politics", ''Foreign Affairs'', 1998. * “The Great Disruption: Human Nature and the Reconstitution of Social Order", ''The Atlantic Monthly'', 1999. * “Second Thoughts: The Last Man in a Bottle", ''The National Interest'', 1999. * “Asian Values and the Current Crisis", ''Development Outreach'', 1999. * “How to Remoralize America", ''The Wilson Quarterly'', 1999. * “Asian Values in the Wake of the Asian Crisis", ''The Review of Korean Studies'', 1999. * “The March of Equality", ''Journal of Democracy'', 2000. * “Social Capital and Civil Society", ''IMF Working Paper WP/00/74'', 2000. * “Don’t Do It, Britannia", ''Prospect'', 2000. * “Comparing East Asia and Latin America: Dimensions of Development”, samen met Sanjay Marwah, ''Journal of Democracy'', October 2000. * "Social Capital, Civil Society, and Development", ''Third World Quarterly'', 2001. * “Natural Rights and Human History", ''The National Interest'', 2001. * “Differing Disciplinary Perspectives on the Origins of Trust", ''Boston University Law Review'', 2001. * “How to Regulate Science", ''The Public Interest'', 2002. * “Life, but Not as We Know It", ''New Scientist'', 2002. * "Gene Regime", ''Foreign Policy'', 2002. * “The Ground and Nature of Human Rights”, samen met William Schulz and Robin Fox, ''The National Interest'', 2002. * "In Defense of Nature, Human and Non-Human", ''World Watch Magazine'', 2002: 30-32. * “Holes in Our Gene Policy", ''Bloomberg Personal Finance'', 2002. * "Can Any Good Come of Radical Islam?", samen met Nadav Samin, ''Commentary'', 2002. * "Social Capital and Development: The Coming Agenda", ''SAIS Review'', 2002. * “Has History Restarted Since September 11?”, ''Centre for Independent Studies'', 2002. * “Nation-Building 101", ''The Atlantic Monthly'', 2004. * "The Imperative of State-Building", ''Journal of Democracy'', 2004. * “The Neoconservative Moment", ''The National Interest'', 2004. * “Transhumanism", ''Foreign Policy'', 2004. * “Why There is No Science of Public Administration", ''Journal of International Affairs'', 2004. * “Re-Envisioning Asia", ''Foreign Affairs'', 2005. * “‘Stateness’ First", ''Journal of Democracy'', 2005. * “Facing the Perils of Presidentialism?”, samen met Björn Dressel and Boo-Seung Chang, ''Journal of Democracy'', 2005. * “Human Biomedicine and the Problem of Governance", ''Perspectives in Biology and Medicine'', 2005. * “Identity, Immigration, and Liberal Democracy”, ''Journal of Democracy'', 2006. * “Liberalism versus State-Building", ''Journal of Democracy'', 2007. * “A Proposal for Modernizing the Regulation of Human Biotechnologies”, samen met Franco Furger, ''Hastings Center Report'', 2007. * “Identity and Migration", ''Prospect'', 2007. * "A Quiet Revolution", recensieartikel over Michael Reid, ''Forgotten Continent: The Battle for Latin America's Soul'' (2007), ''Foreign Affairs'', 2007. * "Should Democracy be Promoted or Demoted?", samen met Michael McFaul, ''Washington Quarterly'', 2007. * "The New Nationalism and the Strategic Architecture of Northeast Asia", ''Asia Policy'', 2007. * "The Latin American Experience", ''Journal of Democracy'', 2008. * “State-Building in Solomon Islands", ''Pacific Economic Bulletin'', 2008. * “What Were They Thinking", samen met Seth Colby, ''The American Interest'', 2009. * “Transitions to the Rule of Law", ''Journal of Democracy'', 2010. * “Development Strategies: Integrating Governance and Growth", samen met Brian Levy, ''World Bank Policy Research Working Paper No. 5196'', 2010. * "Left Out", ''The American Interest'', 2011. * “The Post-Washington Consensus", samen met Nancy Birdsall, ''Foreign Affairs'', 2011. * "Political Order in Egypt", ''The American Interest'', 2011: 6-13. * “Dealing with Inequality", ''Journal of Democracy'', 2011. * "American Political Dysfunction", ''The American Interest'', 2011. * "Is There a Proper Sequence in Democratic Transitions?", ''Current History'', 2011. * "The Future of History", ''Foreign Affairs'', 2012. * "The Patterns of History", ''Journal of Democracy'', 2012. * "What Is Governance?" ''Governance'', 2013. * “Democracy and the Quality of the State", ''Journal of Democracy'', 2013. * “America in Decay: The Sources of Political Dysfunction", ''Foreign Affairs'', 2014. * “Building Better Governments", ''The American Interest'', 2014. * "States and Democracy", ''Democratization'', 2014. * “Why Is Democracy Performing So Poorly?”, ''Journal of Democracy'', 2015. * "Comment on Jørgen Møller: The Importance of Equality", ''Journal of Democracy'', 2015. * “Fuss Budgeting", ''The American Interest'', 2015. * “Our Peculiar Reform Challenge”, samen met Bruce Cain, ''The American Interest'', 2015. * “A More Systematic Approach to Biological Risk", samen met Megan Palmer and David Relman, ''Science'', 2015. * “Reflections on Chinese Governance", ''Journal of Chinese Governance'', 2016. * "Governance: What Do We Know, and How Do We Know It?”, ''Annual Review of Political Science'', 2016: 89-105. * “Macro Theory and the Study of Political Development", ''Scandinavian Political Studies'', 2016. * “Too Much Law and Too Little Infrastructure", ''The American Interest'', 2016. * “American Political Decay or Renewal? The Meaning of the 2016 Election", ''Foreign Affairs'', 58-68. * “The Last English Civil War", ''Daedalus'', 2018: 15:24. * "The Populist Surge", ''The American Interest'', 2018: 16-18. * “Against Identity Politics", ''Foreign Affairs'', 2018: 90-115. * “Why National Identity Matters", ''Journal of Democracy'', 2018: 5-15. * "30 Years of World Politics: What Has Changed?" ''Journal of Democracy'', 2020: 11-21. * “What Would a Second Trump Term Do to the Federal Bureaucracy?”, ''Washington Monthly'', 2020. * “The Wages of American Political Decay", ''The American Interest'', 2020. * “What Kind of Regime Does China Have?”, ''The American Interest'', 2020. * “The Pandemic and Political Order", ''Foreign Affairs'', 2020. * "Responding to COVID-19 Through Surveys of Public Servants", samen met Christian Schuster, Lauren Weitzman, Kim Sass Mikkelsen, Jan Meyer-Sehling, Katherine Bersch, Dinsha Mistree, Patricia Paskov, Daniel Rogger, en Kerenssa Kay, ''Public Administration Review'', 2020: 792-796. * “Liberalism and Its Discontents", ''American Purpose'', 2020. * “The Stakes in the Coming Election", ''American Purpose'', 2020. * “How to Save Democracy from Technology: Ending Big Tech’s Information Monopoly", samen met Barak Richman en Ashish Goel, ''Foreign Affairs'', 2021. * "Rotten to the Core? How America's Political Decay Accelerated During the Trump Era", ''Foreign Affairs'', 2021. * “Making the Internet Safe for Democracy", ''Journal of Democracy'', 2021. * “The Future of Platform Power: Solving for a Moving Target", ''Journal of Democracy'' 32, 2021. * “A Country of Their Own: Liberalism Needs the Nation", ''Foreign Affairs'', 2022. * “The Obsolescing Bargain Crosses the Belt and Road Initiative: Renegotiations on BRI Projects", ''Oxford Review of Economic Policy'', 2022. * “Response to the Polity Collection", ''Polity'', 2022. * “The Global Survey of Public Servants: Evidence from 1,300,000 Public Servants in 1,300 Government Institutions in 23 Countries", samen met Christian Schuster, Kim Sass Mikkelsen, Daniel Rogger, Zahid Hasnain, Dinsha Mistree, Jan Meyer-Sehling, Katherine Bersch, en Kerenssa Kay, ''Public Administration Review'', 2023. * “Russia Is Winning in Georgia: America Needs to Get Tough on Tbilisi”, samen met Nino Evgenidze, ''Foreign Affairs'', 2023. * “Defining Bureaucratic Autonomy”, samen met Katherine Bersch, ''Annual Review of Political Science'', 2023. * “China’s Road to Ruin: The Real Toll of Beijing’s Belt and Road”, samen met Michael Bennon, ''Foreign Affairs'', 2023. * “In Defense of the Deep State", ''Asia Pacific Journal of Public Administration'', 2023. * “Response to the Global Perspectives Reviews of Liberalism and Its Discontents", ''Global Perspectives'', 2023. {{Appendix}} {{Commonscat|Francis Fukuyama}} {{Bibliografische informatie}} {{DEFAULTSORT:Fukuyama, Francis}} [[Categorie:Amerikaans filosoof]] [[Categorie:Amerikaans hoogleraar]] [[Categorie:Amerikaans politicoloog]] [[Categorie:Geschiedfilosoof]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Op deze pagina gebruikte sjablonen: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Sjabloon:Appendix" title="Sjabloon:Appendix">Sjabloon:Appendix</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Appendix&action=edit" title="Sjabloon:Appendix">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Aut" title="Sjabloon:Aut">Sjabloon:Aut</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Aut&action=edit" title="Sjabloon:Aut">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Bibliografische_informatie" title="Sjabloon:Bibliografische informatie">Sjabloon:Bibliografische informatie</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Bibliografische_informatie&action=edit" title="Sjabloon:Bibliografische informatie">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citaat" title="Sjabloon:Citaat">Sjabloon:Citaat</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citaat&action=edit" title="Sjabloon:Citaat">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_boek" title="Sjabloon:Citeer boek">Sjabloon:Citeer boek</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_boek&action=edit" title="Sjabloon:Citeer boek">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_journal" title="Sjabloon:Citeer journal">Sjabloon:Citeer journal</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_journal&action=edit" title="Sjabloon:Citeer journal">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_nieuws" title="Sjabloon:Citeer nieuws">Sjabloon:Citeer nieuws</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_nieuws&action=edit" title="Sjabloon:Citeer nieuws">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_tijdschrift" title="Sjabloon:Citeer tijdschrift">Sjabloon:Citeer tijdschrift</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_tijdschrift&action=edit" title="Sjabloon:Citeer tijdschrift">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_web" title="Sjabloon:Citeer web">Sjabloon:Citeer web</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_web&action=edit" title="Sjabloon:Citeer web">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeerslotjes" title="Sjabloon:Citeerslotjes">Sjabloon:Citeerslotjes</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeerslotjes&action=edit" title="Sjabloon:Citeerslotjes">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Commonscat" title="Sjabloon:Commonscat">Sjabloon:Commonscat</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Commonscat&action=edit" title="Sjabloon:Commonscat">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Cquote" title="Sjabloon:Cquote">Sjabloon:Cquote</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Cquote&action=edit" title="Sjabloon:Cquote">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Cquote/styles.css" title="Sjabloon:Cquote/styles.css">Sjabloon:Cquote/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Cquote/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Cquote/styles.css">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:First_non_empty" title="Sjabloon:First non empty">Sjabloon:First non empty</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:First_non_empty&action=edit" title="Sjabloon:First non empty">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:ISBN" title="Sjabloon:ISBN">Sjabloon:ISBN</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:ISBN&action=edit" title="Sjabloon:ISBN">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:InterProject" title="Sjabloon:InterProject">Sjabloon:InterProject</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:InterProject&action=edit" title="Sjabloon:InterProject">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie/styles.css" title="Sjabloon:Navigatie/styles.css">Sjabloon:Navigatie/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie/styles.css">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:References" title="Sjabloon:References">Sjabloon:References</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:References&action=edit" title="Sjabloon:References">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Sfnref" title="Sjabloon:Sfnref">Sjabloon:Sfnref</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Sfnref&action=edit" title="Sjabloon:Sfnref">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taal-en" title="Sjabloon:Taal-en">Sjabloon:Taal-en</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taal-en&action=edit" title="Sjabloon:Taal-en">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taal-fr" title="Sjabloon:Taal-fr">Sjabloon:Taal-fr</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taal-fr&action=edit" title="Sjabloon:Taal-fr">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taalaanduiding" title="Sjabloon:Taalaanduiding">Sjabloon:Taalaanduiding</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taalaanduiding&action=edit" title="Sjabloon:Taalaanduiding">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css" title="Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css">Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zie_hoofdartikel" title="Sjabloon:Zie hoofdartikel">Sjabloon:Zie hoofdartikel</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zie_hoofdartikel&action=edit" title="Sjabloon:Zie hoofdartikel">bekijk bron</a>) (beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zie_ook" title="Sjabloon:Zie ook">Sjabloon:Zie ook</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zie_ook&action=edit" title="Sjabloon:Zie ook">bekijk bron</a>) (beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zusterproject_box" title="Sjabloon:Zusterproject box">Sjabloon:Zusterproject box</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zusterproject_box&action=edit" title="Sjabloon:Zusterproject box">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Module:Arguments" title="Module:Arguments">Module:Arguments</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Arguments&action=edit" title="Module:Arguments">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Authority_control" title="Module:Authority control">Module:Authority control</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Authority_control&action=edit" title="Module:Authority control">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:If_empty" title="Module:If empty">Module:If empty</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:If_empty&action=edit" title="Module:If empty">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:ResolveEntityId" title="Module:ResolveEntityId">Module:ResolveEntityId</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:ResolveEntityId&action=edit" title="Module:ResolveEntityId">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:String" title="Module:String">Module:String</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:String&action=edit" title="Module:String">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Module:StringReplace" title="Module:StringReplace">Module:StringReplace</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:StringReplace&action=edit" title="Module:StringReplace">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li></ul></div><p id="mw-returnto">Terug naar <a href="/wiki/Francis_Fukuyama" title="Francis Fukuyama">Francis Fukuyama</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Francis_Fukuyama">https://nl.wikipedia.org/wiki/Francis_Fukuyama</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Francis_Fukuyama&action=edit&undo=66735035&undoafter=66734061&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-74cc59cb9d-mclpw","wgBackendResponseTime":246,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.012","walltime":"0.016","ppvisitednodes":{"value":27,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":831,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1.624 1 -total"," 95.26% 1.547 2 Sjabloon:Halfbr"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-74cc59cb9d-mclpw","timestamp":"20241128095051","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>