CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Racibórz – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"9780056b-d780-465a-904f-dbc40ad7ad53","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Racibórz","wgTitle":"Racibórz","wgCurRevisionId":74631405,"wgRevisionId":74631405,"wgArticleId":9627,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Strony używające rozszerzenia EasyTimeline","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Artykuły z brakującymi przypisami od 2009-02","Artykuły z brakującymi przypisami od 2009-01","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Racibórz","Miasta w Polsce lokowane w XIII wieku","Miasta w województwie śląskim"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Racibórz", "wgRelevantArticleId":9627,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74631405,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgCoordinates":{"lat":50.091944,"lon":18.219722},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q25302","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":[ "brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.timeline.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles": "ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.timeline.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Ratibor-rynek.jpg/1200px-Ratibor-rynek.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Ratibor-rynek.jpg/800px-Ratibor-rynek.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Ratibor-rynek.jpg/640px-Ratibor-rynek.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Racibórz – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Racibórz rootpage-Racibórz skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Menu główne </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z">Strona główna</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x">Losuj artykuł</a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne">Kategorie artykułów</a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii">Najlepsze artykuły</a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ">Częste pytania (FAQ)</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami">Kontakt</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki">Pierwsze kroki</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje">Portal wikipedystów</a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84">Ogłoszenia</a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady">Zasady</a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci">Pomoc</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r">Ostatnie zmiany</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"> Szukaj </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Wygląd </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class="">Wspomóż Wikipedię</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Racib%C3%B3rz" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class="">Utwórz konto</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Racib%C3%B3rz" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class="">Zaloguj się</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Narzędzia osobiste </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl">Wspomóż Wikipedię</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Racib%C3%B3rz" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."> Utwórz konto</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Racib%C3%B3rz" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"> Zaloguj się</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania">dowiedz się więcej</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y">Edycje</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Położenie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Położenie"> <div class="vector-toc-text"> 1 Położenie </div> </a> <ul id="toc-Położenie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Środowisko_naturalne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Środowisko_naturalne"> <div class="vector-toc-text"> 2 Środowisko naturalne </div> </a> <button aria-controls="toc-Środowisko_naturalne-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Środowisko naturalne </button> <ul id="toc-Środowisko_naturalne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Geologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geologia"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Geologia </div> </a> <ul id="toc-Geologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Morfologia_terenu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Morfologia_terenu"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Morfologia terenu </div> </a> <ul id="toc-Morfologia_terenu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hydrologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hydrologia"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Hydrologia </div> </a> <ul id="toc-Hydrologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wody_podziemne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wody_podziemne"> <div class="vector-toc-text"> 2.3.1 Wody podziemne </div> </a> <ul id="toc-Wody_podziemne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wody_powierzchniowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wody_powierzchniowe"> <div class="vector-toc-text"> 2.3.2 Wody powierzchniowe </div> </a> <ul id="toc-Wody_powierzchniowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Klimat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Klimat"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Klimat </div> </a> <ul id="toc-Klimat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Użytkowanie_gruntów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Użytkowanie_gruntów"> <div class="vector-toc-text"> 2.5 Użytkowanie gruntów </div> </a> <ul id="toc-Użytkowanie_gruntów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Morfologia_gleb" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Morfologia_gleb"> <div class="vector-toc-text"> 2.6 Morfologia gleb </div> </a> <ul id="toc-Morfologia_gleb-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zasoby_kopalin" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zasoby_kopalin"> <div class="vector-toc-text"> 2.7 Zasoby kopalin </div> </a> <ul id="toc-Zasoby_kopalin-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zasoby_przyrodnicze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zasoby_przyrodnicze"> <div class="vector-toc-text"> 2.8 Zasoby przyrodnicze </div> </a> <ul id="toc-Zasoby_przyrodnicze-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bioróżnorodność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bioróżnorodność"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.1 Bioróżnorodność </div> </a> <ul id="toc-Bioróżnorodność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Obszary_prawnie_chronione" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Obszary_prawnie_chronione"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.2 Obszary prawnie chronione </div> </a> <ul id="toc-Obszary_prawnie_chronione-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Obiekty_prawnie_chronione" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Obiekty_prawnie_chronione"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.3 Obiekty prawnie chronione </div> </a> <ul id="toc-Obiekty_prawnie_chronione-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ogrody_botaniczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ogrody_botaniczne"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.4 Ogrody botaniczne </div> </a> <ul id="toc-Ogrody_botaniczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lasy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Lasy"> <div class="vector-toc-text"> 2.8.5 Lasy </div> </a> <ul id="toc-Lasy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dzielnice" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dzielnice"> <div class="vector-toc-text"> 3 Dzielnice </div> </a> <ul id="toc-Dzielnice-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Demografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Demografia"> <div class="vector-toc-text"> 4 Demografia </div> </a> <button aria-controls="toc-Demografia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Demografia </button> <ul id="toc-Demografia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Prognoza_demograficzna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prognoza_demograficzna"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Prognoza demograficzna </div> </a> <ul id="toc-Prognoza_demograficzna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Nazwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwa"> <div class="vector-toc-text"> 5 Nazwa </div> </a> <ul id="toc-Nazwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> 6 Historia </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Historia </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kalendarium_historyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kalendarium_historyczne"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Kalendarium historyczne </div> </a> <ul id="toc-Kalendarium_historyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Architektura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Architektura"> <div class="vector-toc-text"> 7 Architektura </div> </a> <button aria-controls="toc-Architektura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Architektura </button> <ul id="toc-Architektura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zabytki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zabytki"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Zabytki </div> </a> <ul id="toc-Zabytki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zieleń_miejska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zieleń_miejska"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 Zieleń miejska </div> </a> <ul id="toc-Zieleń_miejska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Symbole" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbole"> <div class="vector-toc-text"> 8 Symbole </div> </a> <ul id="toc-Symbole-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kultura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kultura"> <div class="vector-toc-text"> 9 Kultura </div> </a> <button aria-controls="toc-Kultura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Kultura </button> <ul id="toc-Kultura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cykliczne_imprezy_kulturalne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cykliczne_imprezy_kulturalne"> <div class="vector-toc-text"> 9.1 Cykliczne imprezy kulturalne </div> </a> <ul id="toc-Cykliczne_imprezy_kulturalne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Oświata" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Oświata"> <div class="vector-toc-text"> 10 Oświata </div> </a> <ul id="toc-Oświata-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Służba_zdrowia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Służba_zdrowia"> <div class="vector-toc-text"> 11 Służba zdrowia </div> </a> <ul id="toc-Służba_zdrowia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Religia"> <div class="vector-toc-text"> 12 Religia </div> </a> <button aria-controls="toc-Religia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Religia </button> <ul id="toc-Religia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Katolicy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Katolicy"> <div class="vector-toc-text"> 12.1 Katolicy </div> </a> <ul id="toc-Katolicy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Żydzi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Żydzi"> <div class="vector-toc-text"> 12.2 Żydzi </div> </a> <ul id="toc-Żydzi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ewangelicy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ewangelicy"> <div class="vector-toc-text"> 12.3 Ewangelicy </div> </a> <ul id="toc-Ewangelicy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ewangeliczni_chrześcijanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ewangeliczni_chrześcijanie"> <div class="vector-toc-text"> 12.4 Ewangeliczni chrześcijanie </div> </a> <ul id="toc-Ewangeliczni_chrześcijanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Świadkowie_Jehowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Świadkowie_Jehowy"> <div class="vector-toc-text"> 12.5 Świadkowie Jehowy </div> </a> <ul id="toc-Świadkowie_Jehowy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Buddyści" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Buddyści"> <div class="vector-toc-text"> 12.6 Buddyści </div> </a> <ul id="toc-Buddyści-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gospodarka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gospodarka"> <div class="vector-toc-text"> 13 Gospodarka </div> </a> <button aria-controls="toc-Gospodarka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Gospodarka </button> <ul id="toc-Gospodarka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bezrobocie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bezrobocie"> <div class="vector-toc-text"> 13.1 Bezrobocie </div> </a> <ul id="toc-Bezrobocie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Transport" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport"> <div class="vector-toc-text"> 14 Transport </div> </a> <button aria-controls="toc-Transport-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Transport </button> <ul id="toc-Transport-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Komunikacja_miejska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunikacja_miejska"> <div class="vector-toc-text"> 14.1 Komunikacja miejska </div> </a> <ul id="toc-Komunikacja_miejska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transport_kolejowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_kolejowy"> <div class="vector-toc-text"> 14.2 Transport kolejowy </div> </a> <ul id="toc-Transport_kolejowy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transport_drogowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_drogowy"> <div class="vector-toc-text"> 14.3 Transport drogowy </div> </a> <ul id="toc-Transport_drogowy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transport_lotniczy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_lotniczy"> <div class="vector-toc-text"> 14.4 Transport lotniczy </div> </a> <ul id="toc-Transport_lotniczy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Media" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Media"> <div class="vector-toc-text"> 15 Media </div> </a> <ul id="toc-Media-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Polityka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Polityka"> <div class="vector-toc-text"> 16 Polityka </div> </a> <button aria-controls="toc-Polityka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Polityka </button> <ul id="toc-Polityka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Władze_miasta" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Władze_miasta"> <div class="vector-toc-text"> 16.1 Władze miasta </div> </a> <ul id="toc-Władze_miasta-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rada_Miasta" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rada_Miasta"> <div class="vector-toc-text"> 16.2 Rada Miasta </div> </a> <ul id="toc-Rada_Miasta-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Współpraca_międzynarodowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Współpraca_międzynarodowa"> <div class="vector-toc-text"> 16.3 Współpraca międzynarodowa </div> </a> <ul id="toc-Współpraca_międzynarodowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Urzędy_i_instytucje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Urzędy_i_instytucje"> <div class="vector-toc-text"> 16.4 Urzędy i instytucje </div> </a> <ul id="toc-Urzędy_i_instytucje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sport" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sport"> <div class="vector-toc-text"> 17 Sport </div> </a> <button aria-controls="toc-Sport-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Sport </button> <ul id="toc-Sport-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kluby_sportowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kluby_sportowe"> <div class="vector-toc-text"> 17.1 Kluby sportowe </div> </a> <ul id="toc-Kluby_sportowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Turystyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Turystyka"> <div class="vector-toc-text"> 18 Turystyka </div> </a> <button aria-controls="toc-Turystyka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Turystyka </button> <ul id="toc-Turystyka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Szlaki_turystyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szlaki_turystyczne"> <div class="vector-toc-text"> 18.1 Szlaki turystyczne </div> </a> <ul id="toc-Szlaki_turystyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Trasy_rowerowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trasy_rowerowe"> <div class="vector-toc-text"> 18.2 Trasy rowerowe </div> </a> <ul id="toc-Trasy_rowerowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Baza_noclegowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Baza_noclegowa"> <div class="vector-toc-text"> 18.3 Baza noclegowa </div> </a> <ul id="toc-Baza_noclegowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ochrona_środowiska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ochrona_środowiska"> <div class="vector-toc-text"> 19 Ochrona środowiska </div> </a> <ul id="toc-Ochrona_środowiska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> 20 Przypisy </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> 21 Bibliografia </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> 22 Linki zewnętrzne </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Przełącz stan spisu treści </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Racibórz</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 97 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-97" aria-hidden="true" > 97 języków </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рацибуж – abchaski" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Рацибуж" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abchaski" class="interlanguage-link-target">Аԥсшәа</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%B2" title="راسيبورز – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="راسيبورز" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Rasibuj" title="Rasibuj – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Rasibuj" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%88%DA%98" title="راسیبوژ – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="راسیبوژ" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Racibórz" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рацібуж – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Рацібуж" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B1%D0%BE%D1%80" title="Рацібор – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Рацібор" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%87%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рачибуж – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Рачибуж" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ratibo%C5%99_(Slezsk%C3%A9_vojvodstv%C3%AD)" title="Ratiboř (Slezské vojvodství) – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ratiboř (Slezské vojvodství)" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – pensylwański" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="pensylwański" class="interlanguage-link-target">Deitsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target">Dolnoserbski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%B1%CF%84%CF%83%CE%AF%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%82" title="Ρατσίμπους – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρατσίμπους" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Racibórz" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%DA%86%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B4" title="راچیبوش – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="راچیبوش" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Racibórz" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%9D%BC%EC%B9%98%EB%B6%80%EC%8B%9C" title="라치부시 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="라치부시" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8C%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AA" title="Ռացիբուժ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ռացիբուժ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%E0%A5%8D" title="रसिबोर्ज् – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रसिबोर्ज्" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рацибуж – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Рацибуж" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%98%D7%99%D7%91%D7%95%D7%A8" title="רטיבור – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="רטיבור" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – kaszubski" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaszubski" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="kongo" class="interlanguage-link-target">Kongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ratiboria" title="Ratiboria – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Ratiboria" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Racibo%C5%BEa" title="Raciboža – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Raciboža" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Racibu%C5%BEas" title="Racibužas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Racibužas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%9C%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Раќибуж – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Раќибуж" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A9%E3%83%81%E3%83%96%E3%82%B7%E3%83%A5" title="ラチブシュ – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ラチブシュ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – neapolitański" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="neapolitański" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Ratibooer" title="Ratibooer – Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Ratibooer" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target">Norfuk / Pitkern</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Ratibor" title="Ratibor – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Ratibor" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Ratsibuj" title="Ratsibuj – krymskotatarski" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Ratsibuj" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krymskotatarski" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рацибуж – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Рацибуж" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Racibozh" title="Racibozh – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Racibozh" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Racib%C5%8Drz" title="Racibōrz – śląski" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Racibōrz" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="śląski" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%9B%D0%B8%D0%B1%D0%BE%D0%B6" title="Раћибож – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Раћибож" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рацибуж – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Рацибуж" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%8A" title="ราชีบุช – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ราชีบุช" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%82%D1%81%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Ратсибуж – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ратсибуж" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%87%D0%B8%D0%B1%D1%83%D0%B6" title="Рачибуж – udmurcki" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Рачибуж" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurcki" class="interlanguage-link-target">Удмурт</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B1%D0%BE%D1%80_(%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%89%D0%B0)" title="Ратибор (Польща) – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ратибор (Польща)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – wolapik" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="wolapik" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Racibórz" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%8B%89%E9%BD%90%E5%B8%83%E6%97%A5" title="拉齐布日 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="拉齐布日" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%90%D7%98%D7%99%D7%91%D7%90%D7%A8" title="ראטיבאר – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ראטיבאר" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%8B%89%E9%BD%8A%E5%B8%83%E6%97%A5" title="拉齊布日 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="拉齊布日" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Rac%C4%97bu%C5%BEos" title="Racėbužos – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Racėbužos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%8B%89%E9%BD%90%E5%B8%83%E6%97%A5" title="拉齐布日 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="拉齐布日" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target">中文</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q25302#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c">Artykuł</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Racib%C3%B3rz" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >polski </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Racib%C3%B3rz">Czytaj</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Narzędzia </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Racib%C3%B3rz">Czytaj</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=history">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Racib%C3%B3rz" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j">Linkujące</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Racib%C3%B3rz" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k">Zmiany w linkowanych</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u">Prześlij plik</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q">Strony specjalne</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&oldid=74631405" title="Stały link do tej wersji tej strony">Link do tej wersji</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony">Informacje o tej stronie</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Racib%C3%B3rz&id=74631405&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę">Cytowanie tego artykułu</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FRacib%25C3%25B3rz">Zobacz skrócony adres URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FRacib%25C3%25B3rz">Pobierz kod QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Racib%C3%B3rz">Utwórz książkę</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Racib%C3%B3rz&action=show-download-screen">Pobierz jako PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p">Wersja do druku</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Racib%C3%B3rz" hreflang="pl">Wikicytaty</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Racib%C3%B3rz" hreflang="pl">Wikipodróże</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q25302" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g">Element Wikidanych</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output">Na mapach: <a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia"><img alt="Ziemia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/30px-Geographylogo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/40px-Geographylogo.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></a><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Racib%C3%B3rz&params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city">50°05′31″N 18°13′11″E/50,091944 18,219722</a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a>Ten artykuł dotyczy miasta w województwie śląskim. Zobacz też: <a href="/wiki/Racib%C3%B3rz_(ujednoznacznienie)" class="mw-disambig" title="Racibórz (ujednoznacznienie)">inne znaczenia hasła Racibórz</a>.</div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Racibórz</div> </caption> <tbody><tr style="background:#eee; color:black; text-align:center; font-style:italic; border-bottom:1px solid #aaa;"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Miasta_w_Polsce" title="Miasta w Polsce">miasto</a> i <a href="/wiki/Gmina_miejska" title="Gmina miejska">gmina</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Plik:Ratibor-rynek.jpg" class="mw-file-description" title="Rynek w Raciborzu"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Ratibor-rynek.jpg/240px-Ratibor-rynek.jpg" decoding="async" width="240" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Ratibor-rynek.jpg/360px-Ratibor-rynek.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Ratibor-rynek.jpg/480px-Ratibor-rynek.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="1728" /></a> <a href="/wiki/Rynek_w_Raciborzu" title="Rynek w Raciborzu">Rynek w Raciborzu</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="ibox2"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg" class="mw-file-description"><img alt="Herb" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg/100px-POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg.png" decoding="async" width="100" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg/150px-POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg/200px-POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg.png 2x" data-file-width="907" data-file-height="1000" /></a> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg" class="mw-file-description"><img alt="Flaga" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg/100px-POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg.png" decoding="async" width="100" height="63" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg/150px-POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg/200px-POL_Racib%C3%B3rz_flag.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1000" /></a> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Herb_Raciborza" title="Herb Raciborza">Herb</a> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Flaga_Raciborza" title="Flaga Raciborza">Flaga</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwo</a> </th> <td> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /> <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski" title="Podział administracyjny Polski">Województwo</a> </th> <td> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/22px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/33px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/44px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /> <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Powiat_(Polska)" title="Powiat (Polska)">Powiat</a> </th> <td> <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">raciborski</a> </td></tr> <tr> <th>Data założenia </th> <td> XI w. </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Prawa_miejskie" title="Prawa miejskie">Prawa miejskie</a> </th> <td> 1217 </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Prezydent_miasta" title="Prezydent miasta">Prezydent</a> </th> <td> <a href="/wiki/Jacek_Wojciechowicz" title="Jacek Wojciechowicz">Jacek Wojciechowicz</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pole_powierzchni" title="Pole powierzchni">Powierzchnia</a> </th> <td> 75 km² </td></tr> <tr> <th>Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość </th> <td> 50 743<a href="#cite_note-rocznik-2022-1">[1]</a> 677 os./km² </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Plan_numeracji_krajowej" title="Plan numeracji krajowej">Strefa numeracyjna</a> </th> <td> 32 </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Kod_pocztowy" title="Kod pocztowy">Kod pocztowy</a> </th> <td> 47-400 do 47-445 </td></tr> <tr> <th><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Polskie_tablice_rejestracyjne" class="extiw" title="s:Polskie tablice rejestracyjne">Tablice rejestracyjne</a> </th> <td> SRC </td></tr> <tr class="infobox-locationmap" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <td colspan="2"><div style="text-align:center;margin:0 auto;width:242px"><div style="color:var(--color-subtle, #54595d);;font-weight:bold">Położenie na mapie powiatu raciborskiego</div><div class="mapa-lokalizacyjna"><div style="width:238px;padding:0;border:0 solid #aaa;position:relative"><img alt="Mapa konturowa powiatu raciborskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Racibórz”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Racib%C3%B3rz_County_location_map02.svg/238px-Racib%C3%B3rz_County_location_map02.svg.png" decoding="async" width="238" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Racib%C3%B3rz_County_location_map02.svg/357px-Racib%C3%B3rz_County_location_map02.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Racib%C3%B3rz_County_location_map02.svg/476px-Racib%C3%B3rz_County_location_map02.svg.png 2x" data-file-width="837" data-file-height="1060" /><div aria-hidden="true" style="top:49.488304093567%;left:39.525462962963%;margin:0;position:absolute;height:0;padding:0;z-index:2;width:0"><div style="top:-3px;text-align:center;position:relative;line-height:6px;font-size:6px;left:-3px;width:6px"><a href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city_" title="Racibórz"><img alt="Racibórz" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></div><div style="line-height:15.12px;position:absolute;width:120px;z-index:90;font-size:12.6px;top:-0.5em;float:left;left:5px;text-align:left">Racibórz</div></div></div></div></div> </td></tr> <tr class="infobox-locationmap" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <td colspan="2"><div style="text-align:center;margin:0 auto;width:242px"><div style="color:var(--color-subtle, #54595d);;font-weight:bold">Położenie na mapie Polski</div><div class="mapa-lokalizacyjna"><div style="width:238px;padding:0;border:0 solid #aaa;position:relative"><img alt="Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Racibórz”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Poland_adm_location_map.svg/238px-Poland_adm_location_map.svg.png" decoding="async" width="238" height="231" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Poland_adm_location_map.svg/357px-Poland_adm_location_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Poland_adm_location_map.svg/476px-Poland_adm_location_map.svg.png 2x" data-file-width="861" data-file-height="837" /><div aria-hidden="true" style="top:78.58547008547%;left:41.305815160955%;margin:0;position:absolute;height:0;padding:0;z-index:2;width:0"><div style="top:-3px;text-align:center;position:relative;line-height:6px;font-size:6px;left:-3px;width:6px"><a href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city_" title="Racibórz"><img alt="Racibórz" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></div><div style="line-height:15.12px;position:absolute;width:120px;z-index:90;font-size:12.6px;top:-0.5em;float:left;left:5px;text-align:left">Racibórz</div></div></div></div></div> </td></tr> <tr class="infobox-locationmap" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <td colspan="2"><div style="text-align:center;margin:0 auto;width:242px"><div style="color:var(--color-subtle, #54595d);;font-weight:bold">Położenie na mapie województwa śląskiego</div><div class="mapa-lokalizacyjna"><div style="width:238px;padding:0;border:0 solid #aaa;position:relative"><img alt="Mapa konturowa województwa śląskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Racibórz”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Silesian_Voivodeship_location_map2.svg/238px-Silesian_Voivodeship_location_map2.svg.png" decoding="async" width="238" height="328" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Silesian_Voivodeship_location_map2.svg/357px-Silesian_Voivodeship_location_map2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Silesian_Voivodeship_location_map2.svg/476px-Silesian_Voivodeship_location_map2.svg.png 2x" data-file-width="2359" data-file-height="3249" /><div aria-hidden="true" style="top:57.325735788841%;left:15.33279025325%;margin:0;position:absolute;height:0;padding:0;z-index:2;width:0"><div style="top:-3px;text-align:center;position:relative;line-height:6px;font-size:6px;left:-3px;width:6px"><a href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city_" title="Racibórz"><img alt="Racibórz" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></div><div style="line-height:15.12px;position:absolute;width:120px;z-index:90;font-size:12.6px;top:-0.5em;float:left;left:5px;text-align:left">Racibórz</div></div></div></div></div> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"><a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia"><img alt="Ziemia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/30px-Geographylogo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/40px-Geographylogo.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></a><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Racib%C3%B3rz&params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city">50°05′31″N 18°13′11″E/50,091944 18,219722</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/TERC" title="TERC">TERC</a> (<a href="/wiki/TERYT" title="TERYT">TERYT</a>) </th> <td> 2411011 </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/SIMC" title="SIMC">SIMC</a> </th> <td> 0942469 </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); border-top:1px solid #aaa;"><div style="text-align:center;">Urząd miejski</div>ul. Batorego 6 47-400 Racibórz </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Racib%C3%B3rz" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="commons:Category:Racibórz">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Wikipodróże"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/28px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/42px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/56px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="voy:Racibórz">Informacje w Wikipodróżach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Racib%C3%B3rz" title="Wikinews"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/28px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="28" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/42px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/56px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="n:Kategoria:Racibórz">Wiadomości w Wikinews</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="q:Racibórz">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Wikisłownik"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="wikt:Racibórz">Hasło w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="2" class="naglowek" style="text-align:center; border-top: 1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1)"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl">Strona internetowa</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center; border-top:1px solid #aaa;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bipraciborz.pl">BIP</a> </td></tr> </tbody></table> Racibórz (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> Ratibor, <a href="/wiki/Dialekt_%C5%9Bl%C4%85ski_j%C4%99zyka_niemieckiego" title="Dialekt śląski języka niemieckiego">dś.</a> Rattebor<a href="#cite_note-Max_Monwood-2">[2]</a>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_czeski" title="Język czeski">cz.</a> Ratiboř, <a href="/wiki/Etnolekt_%C5%9Bl%C4%85ski" title="Etnolekt śląski">śl.</a> Racibōrz) – <a href="/wiki/Miasto" title="Miasto">miasto</a> w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a>, w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwie śląskim</a>; siedziba władz <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiatu raciborskiego</a>. Racibórz jest obok <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opola</a> jedną z historycznych <a href="/wiki/Stolica" title="Stolica">stolic</a> <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnego Śląska</a>, gdzie rezydowali <a href="/wiki/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ta_opolsko-raciborscy" title="Książęta opolsko-raciborscy">książęta opolsko-raciborscy</a>. Do dzisiaj zachowało się wiele cennych zabytków, m.in. <a href="/wiki/Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu" title="Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego w Raciborzu">kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego</a>, zwana perłą gotyku śląskiego<a href="#cite_note-newerla2-3">[3]</a>. Miasto jako pierwsze w Polsce i Europie otrzymało certyfikat Systemu Zarządzania Środowiskowego <a href="/wiki/ISO_14001" title="ISO 14001">ISO 14001</a>. Według danych z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 50 743 mieszkańców<a href="#cite_note-rocznik-2022-1">[1]</a>. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Położenie">Położenie</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Położenie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Położenie">edytuj kod</a>]</div> Racibórz znajduje się w południowej części Polski, a jego współrzędne geograficzne to 18º 13' długości geograficznej wschodniej i 50º 05' szerokości geograficznej północnej<a href="#cite_note-sr46-4">[4]</a><a href="#cite_note-z18-5">[5]</a>. Miasto jest oddalone o 30 km od <a href="/wiki/Ostrawa" title="Ostrawa">Ostrawy</a>, 75 km od <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowic</a>, 75 km od <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opola</a>, 145 km od <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowa</a>, 160 km od <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławia</a> oraz 350 km od <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawy</a><a href="#cite_note-sr46-4">[4]</a><a href="#cite_note-geo-6">[6]</a><a href="#cite_note-r1-7">[7]</a>. Racibórz pod względem administracyjnym leży w południowo-zachodniej części <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwa śląskiego</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-pos1-9">[9]</a>, w <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiecie raciborskim</a>, niedaleko granicy z <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechami</a>. Graniczy od północy z gminami <a href="/wiki/Rudnik_(gmina_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim)" title="Rudnik (gmina w województwie śląskim)">Rudnik</a> i <a href="/wiki/N%C4%99dza_(gmina)" title="Nędza (gmina)">Nędza</a>, od wschodu z gminami <a href="/wiki/Kornowac_(gmina)" title="Kornowac (gmina)">Kornowac</a> i <a href="/wiki/Lyski_(gmina)" title="Lyski (gmina)">Lyski</a>, od zachodu z gminą <a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie_(gmina)" title="Pietrowice Wielkie (gmina)">Pietrowice Wielkie</a>, a od południa z gminami <a href="/wiki/Krzanowice_(gmina)" title="Krzanowice (gmina)">Krzanowice</a>, <a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(gmina)" title="Krzyżanowice (gmina)">Krzyżanowice</a> i <a href="/wiki/Lubomia_(gmina)" title="Lubomia (gmina)">Lubomia</a><a href="#cite_note-z18-5">[5]</a><a href="#cite_note-pos1-9">[9]</a>. Racibórz jest centralnym miastem powiatu, który tworzą obok Raciborza miasta <a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźnia Raciborska</a> i <a href="/wiki/Krzanowice" title="Krzanowice">Krzanowice</a>, jak również duże gminy wiejskie <a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(gmina)" title="Krzyżanowice (gmina)">Krzyżanowice</a>, <a href="/wiki/N%C4%99dza_(gmina)" title="Nędza (gmina)">Nędza</a>, <a href="/wiki/Rudnik_(gmina_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim)" title="Rudnik (gmina w województwie śląskim)">Rudnik</a>, <a href="/wiki/Kornowac_(gmina)" title="Kornowac (gmina)">Kornowac</a> i <a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie_(gmina)" title="Pietrowice Wielkie (gmina)">Pietrowice Wielkie</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-pos1-9">[9]</a>. Swoją siedzibę w mieście mają Starostwo Powiatowe, a także oddziały instytucji takich jak Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa<a href="#cite_note-z18-5">[5]</a><a href="#cite_note-pos1-9">[9]</a>. Miasto położone jest częściowo na <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_G%C5%82ubczycki" title="Płaskowyż Głubczycki">Płaskowyżu Głubczyckim</a> oraz w <a href="/wiki/Kotlina_Raciborska" title="Kotlina Raciborska">Kotlinie Raciborskiej</a>, <a href="/wiki/Mezoregion" title="Mezoregion">mezoregionach</a> <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Al%C4%85ska" title="Nizina Śląska">Niziny Śląskiej</a><a href="#cite_note-sr46-4">[4]</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a>. Racibórz leży nad rzeką <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odrą</a> w dolinie górnej Odry<a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-k8-13">[13]</a>. Sąsiadująca z nią Kotlina Raciborska otoczona jest od południa przez <a href="/wiki/Pog%C3%B3rze_Karpackie" title="Pogórze Karpackie">Pogórze Karpackie</a>, od zachodu przez <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Opawskie" title="Góry Opawskie">Góry Opawskie</a>, należące do <a href="/wiki/Sudety_Wschodnie" title="Sudety Wschodnie">Sudetów Wschodnich</a>, a od północy przez próg <a href="/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85ska" title="Wyżyna Śląska">Wyżyny Śląskiej</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-k8-13">[13]</a>. Niewielki obszar zachodniej części miasta leży na <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_Rybnicki" title="Płaskowyż Rybnicki">Płaskowyżu Rybnickim</a> będącym mezoregionem Wyżyny Śląskiej<a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a>. Historycznie Racibórz jest położony na <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnym Śląsku</a>. Administracyjnie od 1741 r. jest w <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiecie raciborskim</a><a href="#cite_note-14">[14]</a>. Do 1945 r. pozostawał w granicach <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemiec</a>, choć jedna z dzielnic Raciborza, <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a> (do 1975 r. samodzielna wieś) znalazła się po polskiej stronie granicy już w 1922 r.<a href="#cite_note-brzdp-15">[15]</a> <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski_(1944%E2%80%931975)#1957–1975" title="Podział administracyjny Polski (1944–1975)">W latach 1950–1975</a> miasto administracyjnie należało do <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie" title="Województwo opolskie">województwa opolskiego</a>, natomiast <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski_(1975%E2%80%931998)" title="Podział administracyjny Polski (1975–1998)">w latach 1975–1998</a> do <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_katowickie_(1975%E2%80%931998)" title="Województwo katowickie (1975–1998)">województwa katowickiego</a><a href="#cite_note-n4-16">[16]</a>. Według danych z 31 grudnia 2009 r. powierzchnia Raciborza wynosi 75 km², co stanowi 13,8% powierzchni powiatu<a href="#cite_note-z18-5">[5]</a><a href="#cite_note-pos1-9">[9]</a><a href="#cite_note-p6-17">[17]</a>. Stawia to miasto na 56. pozycji w Polsce pod względem powierzchni<a href="#cite_note-gusdd-18">[18]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Środowisko_naturalne">Środowisko naturalne</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Środowisko naturalne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Środowisko naturalne">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg/220px-POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg.png" decoding="async" width="220" height="383" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg/330px-POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg/440px-POL_Racib%C3%B3rz_-_szkic_geologiczny.svg.png 2x" data-file-width="546" data-file-height="950" /></a><figcaption>Położenie Raciborza na tle szkicu geologicznego regionu bez utworów kenozoicznych</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geologia">Geologia</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Geologia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geologia">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Geologia_Raciborza" title="Geologia Raciborza">Geologia Raciborza</a>.</div> Racibórz należy do Zagłębia Górnośląskiego, tzn. do zapadliskowej struktury, która wchodzi w skład masywów kaledońsko-waryscyjskich. Najstarsze napotkane i rozpoznane utwory geologiczne to <a href="/wiki/Paleozoik" title="Paleozoik">paleozoiczne</a> skały dolnego <a href="/wiki/Karbon" title="Karbon">karbonu</a>, na których zalegają osady <a href="/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik">kenozoiczne</a> pochodzące z <a href="/wiki/Trzeciorz%C4%99d" title="Trzeciorzęd">trzeciorzędu</a> i <a href="/wiki/Czwartorz%C4%99d" title="Czwartorzęd">czwartorzędu</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a>. <a href="/wiki/Kotlina_Raciborska" title="Kotlina Raciborska">Kotlina Raciborska</a> jest <a href="/wiki/Zapadlisko_tektoniczne" title="Zapadlisko tektoniczne">zapadliskiem tektonicznym</a>, które powstało na północnym przedpolu <a href="/wiki/Karpaty" title="Karpaty">Karpat</a> podczas <a href="/wiki/Orogeneza_hercy%C5%84ska" title="Orogeneza hercyńska">orogenezy hercyńskiej</a> (karbon)<a href="#cite_note-sr46-4">[4]</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a>. Wypełniona jest głównie czwartorzędowymi <a href="/wiki/Piasek" title="Piasek">piaskami</a> i <a href="/wiki/%C5%BBwir" title="Żwir">żwirami</a>. Południowa część doliny <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odry</a> ma prostolinijny przebieg, który przypomina <a href="/wiki/R%C3%B3w_tektoniczny" title="Rów tektoniczny">rów tektoniczny</a>. W dnie doliny o szerokości 4–5 km i głębokości 180–200 m n.p.m., a także na jej zboczach występuje kilka poziomów <a href="/wiki/Terasa" title="Terasa">terasowych</a>. Zostały one utworzone przez rzekę. Powyżej nich rozciągają się <a href="/wiki/Wysoczyzna" title="Wysoczyzna">wysoczyzny</a> <a href="/wiki/Morena" title="Morena">morenowe</a>. Największy wpływ na rzeźbę tego terenu miały dwa zlodowacenia: <a href="/wiki/Zlodowacenie_po%C5%82udniowopolskie" title="Zlodowacenie południowopolskie">południowopolskie</a> oraz <a href="/wiki/Zlodowacenie_%C5%9Brodkowopolskie" title="Zlodowacenie środkowopolskie">środkowopolskie</a><a href="#cite_note-sr46-4">[4]</a>. Ogólnie budowa <a href="/wiki/Geologia" title="Geologia">geologiczna</a> ziemi raciborskiej powiązana jest w dużej mierze z historią geologiczną takich gór jak <a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudety</a>, <a href="/wiki/Karpaty" title="Karpaty">Karpaty</a>, a także <a href="/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85ska" title="Wyżyna Śląska">Wyżyny Śląskiej</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a>. Obszar ziemi raciborskiej uległ wypiętrzeniu wraz z Sudetami w okresie karbonu, a później ulegał systematycznej <a href="/wiki/Erozja" title="Erozja">erozji</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a><a href="#cite_note-pos3-20">[20]</a>. Podczas <a href="/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik">kenozoiku</a> teren ziemi raciborskiej uległ obniżeniu, a następnie został zalany<a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a><a href="#cite_note-pos3-20">[20]</a>. Po wycofaniu się wody pozostały duże pokłady piasków, <a href="/wiki/Wapie%C5%84" title="Wapień">wapieni</a> oraz <a href="/wiki/I%C5%82_(ska%C5%82a)" title="Ił (skała)">iłów</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a><a href="#cite_note-pos3-20">[20]</a><a href="#cite_note-r3-21">[21]</a>. Powstanie koryta Odry związane jest z ruchami ziemi w późnym <a href="/wiki/Trzeciorz%C4%99d" title="Trzeciorzęd">trzeciorzędzie</a><a href="#cite_note-opava2-22">[22]</a>. Dwa kolejne <a href="/wiki/Zlodowacenie" title="Zlodowacenie">zlodowacenia</a>, które nadeszły w <a href="/wiki/Plejstocen" title="Plejstocen">plejstocenie</a> spowodowały, że obszar jest bardzo urozmaicony pod względem <a href="/wiki/Rze%C5%BAba_terenu" title="Rzeźba terenu">ukształtowania powierzchni</a><a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a><a href="#cite_note-z22-19">[19]</a><a href="#cite_note-pos3-20">[20]</a><a href="#cite_note-r3-21">[21]</a><a href="#cite_note-opava2-22">[22]</a>. <a href="/wiki/Lodowiec" title="Lodowiec">Lodowce</a> pozostawiły po sobie duże pokłady piasków i żwirów o miąższości sięgającej 50 metrów, a także <a href="/wiki/G%C5%82az_narzutowy" title="Głaz narzutowy">głazy narzutowe</a> ze <a href="/wiki/Skandynawia" title="Skandynawia">Skandynawii</a>. <a href="/wiki/G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu" title="Głaz narzutowy na placu Wolności w Raciborzu">Jeden z nich</a>, z czerwonego <a href="/wiki/Granit" title="Granit">granitu</a> znajduje się na <a href="/wiki/Plac_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu" title="Plac Wolności w Raciborzu">placu Wolności w Raciborzu</a><a href="#cite_note-r3-21">[21]</a><a href="#cite_note-opava2-22">[22]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg/220px-G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg/330px-G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg/440px-G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu_4.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption><a href="/wiki/G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu" title="Głaz narzutowy na placu Wolności w Raciborzu">Głaz narzutowy na placu Wolności</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Morfologia_terenu">Morfologia terenu</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Morfologia terenu" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Morfologia terenu">edytuj kod</a>]</div> Obszar miasta pod względem <a href="/wiki/Rze%C5%BAba_terenu" title="Rzeźba terenu">morfologicznym</a> podzielony jest na dwie odrębne struktury: <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Al%C4%85ska" title="Nizina Śląska">Nizina Śląska</a> i <a href="/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85sko-Krakowska" title="Wyżyna Śląsko-Krakowska">Wyżyna Śląsko-Krakowska</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-z20-23">[23]</a>. Z tych dwóch struktur zdecydowanie większą powierzchnię zajmuje podprowincja Niziny Śląskiej, która obejmuje całą zachodnią i środkową część gminy, a także dolinę <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odry</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-z20-23">[23]</a>. W tej podprowincji można wyróżnić dwa <a href="/wiki/Mezoregion" title="Mezoregion">mezoregiony</a>: <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_G%C5%82ubczycki" title="Płaskowyż Głubczycki">Płaskowyż Głubczycki</a> i <a href="/wiki/Kotlina_Raciborska" title="Kotlina Raciborska">Kotlinę Raciborską</a><a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-z20-23">[23]</a>. Znacznie mniejsza jest podprowincja Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, która obejmuje wschodnią część miasta, gdzie wyróżnia się mezoregion, jakim jest <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_Rybnicki" title="Płaskowyż Rybnicki">Płaskowyż Rybnicki</a>, najdalej wysunięty na południe<a href="#cite_note-pos7-10">[10]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a><a href="#cite_note-z20-23">[23]</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Kotlina_Raciborska" title="Kotlina Raciborska">Kotlina Raciborska</a>, <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_G%C5%82ubczycki" title="Płaskowyż Głubczycki">Płaskowyż Głubczycki</a> i <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_Rybnicki" title="Płaskowyż Rybnicki">Płaskowyż Rybnicki</a>.</div> Racibórz i ziemia raciborska należą do tzw. Równin Środkowopolskich i są ich najdalej wysuniętym na południe obszarem. Oprócz tego te ziemie należą do makroregionu <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Al%C4%85ska" title="Nizina Śląska">Niziny Śląskiej</a>, gdzie są najdalej wysuniętą na południowy wschód jego częścią<a href="#cite_note-pgo1-8">[8]</a>. Między tymi wzniesieniami istnieją naturalne obniżenia terenu zwane bramami<a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a>. I tak na południe w kierunku Czech prowadzi <a href="/wiki/Brama_Morawska" title="Brama Morawska">Brama Morawska</a>, stanowiąca przejście pomiędzy Sudetami Wschodnimi i Pogórzem Karpackim<a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a><a href="#cite_note-r2-12">[12]</a>. Na północny zachód otwiera się Brama Krapkowicka, prowadząca do Kotliny Śląskiej, a na wschód wiedzie <a href="/wiki/Brama_Krakowska_(makroregion)" title="Brama Krakowska (makroregion)">Brama Krakowska</a>. Przez te obniżenia terenu prowadziły najstarsze szlaki handlowe<a href="#cite_note-opava1-11">[11]</a>. Racibórz położony jest na wysokości ok. 188 m n.p.m.<a href="#cite_note-k9-24">[24]</a> Wysokość terenu na poziomie rynku wynosi 192,2 m n.p.m., najwyższy punkt – wzgórze <a href="/wiki/Lipki_(wzg%C3%B3rze)" title="Lipki (wzgórze)">Lipki</a> (276 m n.p.m.), najniższy – 164 m n.p.m.<a href="#cite_note-25">[25]</a><a href="#cite_note-n75-26">[26]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hydrologia">Hydrologia</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Hydrologia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Hydrologia">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Racib%C3%B3rz,_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_(z_napisami).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Racib%C3%B3rz%2C_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_%28z_napisami%29.svg/330px-Racib%C3%B3rz%2C_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_%28z_napisami%29.svg.png" decoding="async" width="330" height="327" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Racib%C3%B3rz%2C_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_%28z_napisami%29.svg/495px-Racib%C3%B3rz%2C_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_%28z_napisami%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Racib%C3%B3rz%2C_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_%28z_napisami%29.svg/660px-Racib%C3%B3rz%2C_mapa_obszar%C3%B3w_le%C5%9Bnych_i_wa%C5%BCniejszych_ciek%C3%B3w_wodnych_%28z_napisami%29.svg.png 2x" data-file-width="1059" data-file-height="1049" /></a><figcaption>Ważniejsze cieki i zbiorniki wodne na terenie Raciborza</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Wody_podziemne">Wody podziemne</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Wody podziemne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wody podziemne">edytuj kod</a>]</div> Na terenie Raciborza występują dwa poziomy wodonośne: <a href="/wiki/Czwartorz%C4%99d" title="Czwartorzęd">czwartorzędowy</a> i <a href="/wiki/Trzeciorz%C4%99d" title="Trzeciorzęd">trzeciorzędowy</a>. Wody podziemne znajdujące się na poziomie czwartorzędowym powiązane są z piaskami i żwirami dolin rzecznych i pradoliny miasta. Wody te znajdują się w utworach ilastych <a href="/wiki/Miocen" title="Miocen">miocenu</a> i tworzą porowy system hydrauliczny<a href="#cite_note-z45-27">[27]</a>. Wody podziemne znajdujące się na poziomie trzeciorzędowym związane są z wkładkami lub soczewkami piaszczystymi i piaszczysto-żwirowymi, których miąższość kształtuje się w przedziale 2–38 m. Zalegają one w kompleksie ilastym <a href="/w/index.php?title=Sarmat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarmat (strona nie istnieje)">sarmatu</a> i <a href="/wiki/Torton" title="Torton">tortonu</a>. Ponadto wody te związane są z klastycznymi utworami <a href="/wiki/Pliocen" title="Pliocen">pliocenu</a>, które wypełniają struktury kopalne w stropie trzeciorzędu. Również tworzą one porowy system hydrauliczny<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a>. Racibórz leży w południowej części <a href="/wiki/G%C5%82%C3%B3wny_zbiornik_w%C3%B3d_podziemnych" title="Główny zbiornik wód podziemnych">Głównego Zbiornika Wód Podziemnych</a> nr 332 „Subniecka Kędzierzyńsko-Głubczycka”<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a><a href="#cite_note-pos24-29">[29]</a><a href="#cite_note-sr50-30">[30]</a>. Zbiornik ten, występujący w utworach piaszczystych i żwirowych, jest typu porowego. Posiada on powierzchnię 1350 km² oraz dysponuje zasobami wynoszącymi 110 000 m³/d i modułem zasobowym 1 l/skm². Zbiornik składa się z trzeciorzędowego poziomu wodonośnego i czwartorzędowych dolin kopalnych. Średnia głębokość ujęcia wynosi 80–120 m, a wydajność studni waha się w granicach 60–80 m³/h. Główna część zbiornika zawiera wody podziemne dobrej jakości, m.in. klasy Ic, lokalnie Ib i Id. Eksploracja wód z poziomu trzeciorzędu trwa od ponad 90 lat. Zasoby dyspozycyjne zostały określone na ok. 130 000 m³/d i są eksploatowane w około 50%. 800 km² powierzchni zbiornika znajduje się w obszarze najwyższej ochrony, a 1000 km² w obszarze wysokiej ochrony<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a><a href="#cite_note-pos24-29">[29]</a>. Oprócz tego na obszarze miasta znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 352 „Racibórz”, który objęty został monitoringiem w sieci krajowej oraz regionalnej<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a><a href="#cite_note-pos24-29">[29]</a>. Zbiornik ten jest typu porowego, który występuje w utworach piaszczystych i żwirowych akumulacji rzecznej. Związany jest z kopalną doliną rzeki <a href="/wiki/Ruda_(dop%C5%82yw_Odry)" title="Ruda (dopływ Odry)">Rudy</a>. Zbiornik cechuje się swobodnym zwierciadłem wody i tym, że zalega na niewielkich głębokościach. W okolicach rzeki Rudy znajduje się tuż pod powierzchnią terenu. Poziom wodonośny zasilany jest przez <a href="/wiki/Infiltracja_(geologia)" title="Infiltracja (geologia)">infiltrację</a> wód opadowych. Eksploatuje się go głównie przez <a href="/wiki/Studnia" title="Studnia">studnie</a> gospodarskie. Zbiornik zawiera wody podziemne średniej jakości, przede wszystkim klasy Ic i Id, lokalnie II. Woda z tego zbiornika nie nadaje się do spożycia bez uprzedniego uzdatnienia. Cała powierzchnia zbiornika należy do obszaru najwyższej ochrony<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a><a href="#cite_note-pos25-31">[31]</a>. Na terenie miasta wody podziemne są badane w dwóch punktach pomiarowych, z czego jeden należy do sieci krajowej, a drugi do sieci regionalnej<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a><a href="#cite_note-sr50-30">[30]</a><a href="#cite_note-pos25-31">[31]</a>. W 2000 r. krajowy punkt pomiarowy nr 1114 odnotował poprawę jakości wód z klasy II do Ib. Natomiast regionalny punkt pomiarowy nr 65 odnotował pogorszenie jakości wód z klasy II do III. W 2002 r. jednak wyniki monitoringu w krajowym punkcie pomiarowym wskazywały na pogorszenie jakości wód w oznaczeniach przewodności, <a href="/wiki/Mangan" title="Mangan">manganu</a>, <a href="/wiki/%C5%BBelazo" title="Żelazo">żelaza</a>, <a href="/wiki/Fosforany" title="Fosforany">fosforanów</a> i <a href="/wiki/Chrom" title="Chrom">chromu</a>. Natomiast raport regionalnego punktu pomiarowego nie wskazywał żadnych zmian<a href="#cite_note-z46-28">[28]</a><a href="#cite_note-pos25-31">[31]</a>. <table cellpadding="2" cellspacing="0" border="0"> <tbody><tr> <td> <table class="wikitable" style="width:1000px; text-align:center; font-size:90%; margin:0;"> <caption>Wyniki badań punktów pomiarowych z lat 1999–2001<a href="#cite_note-32">[32]</a> </caption> <tbody><tr> <th>Nr otworu </th> <th>Stratygrafia </th> <th>Rodzaj wód </th> <th>Nr GZWP </th> <th>Typ ośrodka </th> <th>Rok badań </th> <th>Klasa jakości </th> <th>Składniki decydujące o przynależności do danej klasy jakości </th> <th>Składniki chemiczne przekraczające wartości graniczne dla danej klasy czystości </th> <th>Typ hydrochemiczny </th></tr> <tr> <td rowspan="3">1114 </td> <td rowspan="3">Q </td> <td rowspan="3">W </td> <td rowspan="3">352 </td> <td rowspan="3">P </td> <td>1999 </td> <td>II </td> <td>brak danych </td> <td>brak danych </td> <td>brak danych </td></tr> <tr> <td>2000 </td> <td>Ib </td> <td>Ba, CN, Si, Sr, Ca, HCO3 </td> <td>Fe, Mn </td> <td>HCO3-Ca-Mg </td></tr> <tr> <td>2001 </td> <td>Ib </td> <td>Ba, Si, Ca, HCO3, NH4, substancje rozpuszczalne, twardość ogólna </td> <td>Fe, Mn, przew. </td> <td>HCO3-Ca-Mg </td></tr> <tr> <td rowspan="2">65 </td> <td rowspan="2">Q </td> <td rowspan="2">G </td> <td rowspan="2">352 </td> <td rowspan="2">P </td> <td>2000 </td> <td>II </td> <td>przew., Eh, Mn, Ba </td> <td>Fe </td> <td>SO4-HCO3-Ca-Mg </td></tr> <tr> <td>2001 </td> <td>III </td> <td>przew. </td> <td>Fe </td> <td>SO4-HCO3-Ca </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td>Objaśnienia: Q – czwartorzęd W – wody wgłębne G – wody gruntowe P – porowy </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Wody_powierzchniowe">Wody powierzchniowe</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Wody powierzchniowe" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wody powierzchniowe">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG/220px-POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG/330px-POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG/440px-POL_Racib%C3%B3rz_Most_piaskowa.JPG 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1500" /></a><figcaption><a href="/wiki/Most_na_ulicy_Piaskowej_w_Raciborzu" title="Most na ulicy Piaskowej w Raciborzu">Most nad Odrą na ulicy Piaskowej</a> w Raciborzu</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG/220px-POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG" decoding="async" width="220" height="78" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG/330px-POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG/440px-POL_Racib%C3%B3rz_Obora_staw_cienisty.JPG 2x" data-file-width="4804" data-file-height="1709" /></a><figcaption>Jeden ze stawów w <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a></figcaption></figure> Racibórz znajduje się w całości w dorzeczu <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odry</a>, która jest osią hydrograficzną całego regionu<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z40-36">[36]</a>. <a href="/wiki/Sie%C4%87_rzeczna" title="Sieć rzeczna">Sieć rzeczną</a> miasta stanowi Odra wraz z jej lewym dopływem <a href="/wiki/Psina" title="Psina">Psiną</a> z <a href="/wiki/Troja_(rzeka)" title="Troja (rzeka)">Troją</a> o długości ok. 55 km, a także prawym dopływem Rudą długości ok. 50 km i <a href="/wiki/Sumina_(struga)" title="Sumina (struga)">Suminą</a>. Gęstość sieci rzecznej waha się w przedziale 0,5–1 km/100 km²<a href="#cite_note-k15-37">[37]</a>. Odra to druga co do wielkości rzeka <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polski</a>, która swój początek bierze w <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechach</a> w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Odrza%C5%84skie" title="Góry Odrzańskie">Górach Odrzańskich</a>, na południowo-wschodnim stoku wzniesienia <a href="/wiki/Fidl%C5%AFv_kopec" title="Fidlův kopec">Fidlův kopec</a>, który znajduje się 680 m n.p.m.<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z40-36">[36]</a><a href="#cite_note-k15-37">[37]</a><a href="#cite_note-nsdfk-38">[38]</a><a href="#cite_note-mapcz-39">[39]</a> W około 20 km biegu rzeki w miejscowości Chałupki znajduje się przekrój graniczny<a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z40-36">[36]</a>. W miejscu, w którym rzeka przekracza granicę jej nurt znajduje się na wysokości 195 m n.p.m. Natomiast przy ujściu rzeki <a href="/wiki/Ruda_(dop%C5%82yw_Odry)" title="Ruda (dopływ Odry)">Ruda</a> koło <a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźni Raciborskiej</a> znajduje się na wysokości 178 m n.p.m. W związku z tym jej spadek jest niewielki i stanowi ok. 17 m na 40 km<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-k15-37">[37]</a>. W okolicach miasta <a href="/wiki/Odra_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Odra (województwo śląskie)">Odra</a> jest rzeką nizinną o dużych wahaniach wodostanu, co doprowadziło w 1997 r. do <a href="/wiki/Pow%C3%B3d%C5%BA_tysi%C4%85clecia" title="Powódź tysiąclecia">olbrzymiej powodzi</a> i ogromnych strat materialnych<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-k15-37">[37]</a>. Odra na terenie Raciborza ma powolny przepływ, meandrujące koryto i płaskie dno<a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a>. Na terenie Raciborza długość rzeki wynosi ok. 9,3 km i wpływa na jego teren w południowej części miasta w 45,7 km jej długości rozdzielając się na dwie części. Pierwsza z nich to Odra, która przepływa przez centrum miasta, a druga to znajdujący się po prawej stronie rzeki <a href="/wiki/Kana%C5%82_Ulga_w_Raciborzu" title="Kanał Ulga w Raciborzu">kanał Ulga</a>, który został sztucznie wybudowany, aby chronić miasto przed powodzią. Kanał ten leży po prawej stronie rzeki i posiada długość 7,3 km. Kanał Ulga i Odra łączą się ponownie w północnej części miasta, w dzielnicy <a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedonia</a> na około 50 km biegu rzeki<a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z40-36">[36]</a>. Oprócz Odry i kanału Ulga w granicach Raciborza znajduje się jeszcze sześć nazwanych cieków wodnych. Są to <a href="/wiki/Struga_(hydrologia)" title="Struga (hydrologia)">strugi</a> <a href="/wiki/Pl%C4%99%C5%9Bnica" title="Plęśnica">Plinc</a>, <a href="/wiki/Kamieniok" title="Kamieniok">Kamieniok</a>, <a href="/wiki/%C5%81%C4%99go%C5%84_(dop%C5%82yw_Odry_ko%C5%82o_Grzegorzowic)" title="Łęgoń (dopływ Odry koło Grzegorzowic)">Łęgoń</a>, <a href="/wiki/%C5%BBabnica_(dop%C5%82yw_%C5%81%C4%99gonia)" title="Żabnica (dopływ Łęgonia)">Bodek</a> i <a href="/wiki/N%C4%99dza_(struga)" title="Nędza (struga)">Nędza</a> (wszystkie po prawej stronie biegu rzeki) oraz kanał <a href="/wiki/Psinka" title="Psinka">Psinka</a> po lewej stronie, a także liczne <a href="/wiki/R%C3%B3w_wodny" title="Rów wodny">rowy melioracyjne</a><a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-geo2-40">[40]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. W okresie wiosny zasoby wody na Odrze są bardzo duże, natomiast w lecie niskie<a href="#cite_note-k16-42">[42]</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odra</a> i <a href="/wiki/Kana%C5%82_Ulga_w_Raciborzu" title="Kanał Ulga w Raciborzu">Kanał Ulga w Raciborzu</a>.</div> Wśród pozostałych zbiorowisk wodnych można wymienić stawy w dzielnicach <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a> oraz <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a>, a także stawy Brzeziniak oraz inne zlokalizowane w <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a><a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. Ponadto oprócz tego występują stawy, które znajdują się w rękach prywatnych. W dzielnicy <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a> znajdują się 3 stawy o powierzchni 4,2 ha, w dzielnicy Brzezie – 5 stawów o powierzchni 22,75 ha i w dzielnicy Miedonia – 3 stawy o powierzchni 1,75 ha<a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. Na terenie miasta znajdują się także wyrobiska powstałe po wydobyciu kopalin. W dzielnicach Brzezie i <a href="/wiki/P%C5%82onia_(Racib%C3%B3rz)" title="Płonia (Racibórz)">Płonia</a> wyrobiska te zajmują ok. 90 ha<a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. Ponadto wyrobiska znajdują się w dzielnicy <a href="/wiki/Ostr%C3%B3g_(Racib%C3%B3rz)" title="Ostróg (Racibórz)">Ostróg</a> i zajmują 43,21 ha, oraz w dzielnicach <a href="/wiki/Studzienna_(Racib%C3%B3rz)" title="Studzienna (Racibórz)">Studzienna</a> i <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a>, tzw. stawy Witolda o powierzchni 24,5 ha<a href="#cite_note-sr50-30">[30]</a><a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. Na terenie Raciborza prowadzone są badania monitoringowe Odry w dwóch przekrojach pomiarowo-kontrolnych<a href="#cite_note-sr50-30">[30]</a><a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. Poniższa tabela prezentuje wpływ zanieczyszczeń z terenów gmin wiejskich położonych wzdłuż biegu Odry na południe od miasta. Pierwszy przekrój pomiarowo-kontrolny znajduje się w miejscowości <a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Krzyżanowice (województwo śląskie)">Krzyżanowice</a> poniżej rzeki <a href="/wiki/Olza_(rzeka)" title="Olza (rzeka)">Olzy</a> w 34,5 km biegu Odry. Natomiast drugi przekrój znajduje się u ujścia rzeki <a href="/wiki/Psina" title="Psina">Psiny</a> do Odry. Przy klasyfikacji czystości rzeki według metody statystycznej zastosowano metodę gwarantowanych stężeń zanieczyszczeń. Przy tej metodzie wykorzystano metodę Nesmeraka, a umieszczone w tabeli wyniki oparte są na 90% prawdopodobieństwie nieprzekraczalności wartości stężeń otrzymanych podczas badania<a href="#cite_note-pos27-34">[34]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a>. <table class="wikitable" style="width:1000px; font-size:100%; margin:0;"> <caption>Klasyfikacja rzek Odry oraz Psiny w latach 1999–2001 według poszczególnych oznaczeń oraz klasyfikacja pełna<a href="#cite_note-43">[43]</a> </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2"> </th> <th colspan="3">BZT5, ChZT, utlenialność </th> <th colspan="3">związki biogenne (bez NO2) </th> <th colspan="3">związki mineralne </th> <th colspan="3">metale ciężkie </th> <th colspan="3">zawiesina </th></tr> <tr> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th></tr> <tr> <td>Odra, poniżej Olzy 34,5 km </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <td>Psina, ujście do Odry 0,2 km </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <td>Odra, Racibórz 48,5 km </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <td>Odra, Miedonia 55,5 km </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: blue"> </td> <td style="background: green"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td></tr> <tr> <th rowspan="2"> </th> <th colspan="3">oznaczenia fizyko-chemiczne bez biogenów </th> <th colspan="3">oznaczenia fizyko-chemiczne </th> <th colspan="3">oznaczenia bakteriologiczne </th> <th colspan="3">klasyfikacja pełna </th> <th colspan="3" rowspan="6"> </th></tr> <tr> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th> <th>1999 </th> <th>2000 </th> <th>2001 </th></tr> <tr> <td>Odra, poniżej Olzy 34,5 km </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <td>Psina, ujście do Odry 0,2 km </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <td>Odra, Racibórz 48,5 km </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <td>Odra, Miedonia 55,5 km </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: yellow"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td> <td style="background: red"> </td></tr> <tr> <th colspan="16">  </th></tr> <tr> <th>Legenda </th> <th style="background: blue"> </th> <th colspan="3">I klasa czystości </th> <th style="background: green"> </th> <th colspan="3">II klasa czystości </th> <th style="background: yellow"> </th> <th colspan="3">III klasa czystości </th> <th style="background: red"> </th> <th colspan="2">n.o.n. </th></tr></tbody></table> Jak wynika z powyższej tabeli badania czystości wody w Raciborzu wskazują na jej pozaklasowy charakter. Każdy z kontrolowanych przekrojów wskazuje na wody nieodpowiadające normom, w szczególności przy oznaczeniach fizyko-chemicznych oraz bakteriologicznych. Jednak w punkcie pomiarowym w Miedoni znajdującym się na 55,5 km biegu rzeki można zauważyć poprawę czystości wód w stosunku do punktu pomiarowego umiejscowionego w mieście na 48,5 km. Dotyczy to przede wszystkim oznaczeń BZT5, ChZT, metali ciężkich, zawiesiny oraz oznaczeń fizyko-chemicznych oprócz związków biogennych<a href="#cite_note-sr50-30">[30]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a><a href="#cite_note-pos29-44">[44]</a>. Z analizy pozostałych danych monitoringowych można stwierdzić, że woda na Odrze w <a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Krzyżanowice (województwo śląskie)">Krzyżanowicach</a> jest bardziej zanieczyszczona od tej na terenie Raciborza w przypadku oznaczeń fizyko-chemicznych bez związków biogennych. Przede wszystkim rzeka Psina wprowadza do Odry wody pozaklasowe we wszystkich oznaczeniach z wyjątkiem związków mineralnych i metali ciężkich<a href="#cite_note-z41-41">[41]</a><a href="#cite_note-pos29-44">[44]</a>. W związku z tym wody Odry po przejściu przez teren miasta ulegają nieznacznej poprawie w oznaczeniach BZT5, ChZT, utlenialności, zawiesiny oraz fizyko-chemicznych z wyjątkiem związków biogennych<a href="#cite_note-sr50-30">[30]</a><a href="#cite_note-z41-41">[41]</a><a href="#cite_note-pos29-44">[44]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Klimat">Klimat</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Klimat" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klimat">edytuj kod</a>]</div> <table class="wikitable" style="width:40%; margin-left:10px; margin-bottom: 10px; float: right; text-align:center; font-size:90%; margin:0;"> <caption>Średnie temperatury miesięczne i roczne w latach 1848–1977<a href="#cite_note-k17-45">[45]</a> </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2">Miesiące </th> <th colspan="8">Lata </th></tr> <tr> <th>1848–1871 </th> <th>1881–1939 </th> <th>1955 </th> <th>1956 </th> <th>1958 </th> <th>1959 </th> <th>1960 </th> <th>1977 </th></tr> <tr> <td>styczeń</td> <td>–2,8</td> <td>–2,1</td> <td>–2,0</td> <td>0</td> <td>–2,5</td> <td>–0,3</td> <td>–1,8</td> <td>–0,1 </td></tr> <tr> <td>luty</td> <td>–1,2</td> <td>–1,0</td> <td>–1,7</td> <td>–12,2</td> <td>–1,8</td> <td>–2,0</td> <td>–1,8</td> <td>1,9 </td></tr> <tr> <td>marzec</td> <td>2,2</td> <td>3,0</td> <td>0,4</td> <td>1,6</td> <td>–1,7</td> <td>–5,6</td> <td>3,5</td> <td>7,1 </td></tr> <tr> <td>kwiecień</td> <td>7,8</td> <td>7,7</td> <td>5,5</td> <td>6,5</td> <td>5,3</td> <td>9,5</td> <td>6,9</td> <td>6,9 </td></tr> <tr> <td>maj</td> <td>12,9</td> <td>13,3</td> <td>11,9</td> <td>12,5</td> <td>16,1</td> <td>13,2</td> <td>13,2</td> <td>12,9 </td></tr> <tr> <td>czerwiec</td> <td>17,3</td> <td>16,1</td> <td>15,5</td> <td>15,8</td> <td>15,8</td> <td>16,0</td> <td>16,9</td> <td>17,4 </td></tr> <tr> <td>lipiec</td> <td>18,3</td> <td>18,0</td> <td>18,1</td> <td>17,8</td> <td>18,8</td> <td>19,7</td> <td>16,4</td> <td>17,0 </td></tr> <tr> <td>sierpień</td> <td>17,7</td> <td>16,8</td> <td>17,2</td> <td>15,9</td> <td>17,4</td> <td>17,5</td> <td>13,3</td> <td>16,5 </td></tr> <tr> <td>wrzesień</td> <td>13,8</td> <td>13,3</td> <td>13,2</td> <td>13,4</td> <td>13,4</td> <td>12,0</td> <td>12,7</td> <td>11,8 </td></tr> <tr> <td>październik</td> <td>9,0</td> <td>8,4</td> <td>8,6</td> <td>8,2</td> <td>9,7</td> <td>7,5</td> <td>10,2</td> <td>10,3 </td></tr> <tr> <td>listopad</td> <td>2,4</td> <td>3,1</td> <td>3,9</td> <td>–0,4</td> <td>4,0</td> <td>3,8</td> <td>5,7</td> <td>5,7 </td></tr> <tr> <td>grudzień</td> <td>–2,0</td> <td>–0,2</td> <td>1,8</td> <td>0,5</td> <td>2,1</td> <td>4,9</td> <td>2,6</td> <td>–0,7 </td></tr> <tr> <th>Średnie temp. roczne </th> <th>8,0 </th> <th>8,0 </th> <th>7,7 </th> <th>6,6 </th> <th>8,0 </th> <th>8,8 </th> <th>8,4 </th> <th>8,9 </th></tr></tbody></table> Racibórz według podziału <a href="/wiki/Romuald_Gumi%C5%84ski" title="Romuald Gumiński">Romualda Gumińskiego</a> należy do podsudeckiej dzielnicy klimatycznej, czyli występuje tam stosunkowo łagodny klimat<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-k19-46">[46]</a>. Związane jest to z usytuowaniem na przedpolu <a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudetów</a> oraz położeniem u północnych wrót <a href="/wiki/Brama_Morawska" title="Brama Morawska">Bramy Morawskiej</a><a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-k17-45">[45]</a>. Natomiast według podziału E. Romera na regiony klimatyczne Polski Racibórz należy do strefy klimatycznej Brama Morawska, która jest jedną z najcieplejszych w kraju<a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-r17-48">[48]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Klimat Kotliny Raciborskiej jest kształtowany przez napływ ciepłych mas powietrza pochodzących z południa przez Bramę Morawską, a także oceanicznych mas powietrza napływających z zachodu<a href="#cite_note-sr46-4">[4]</a>. Średnia roczna temperatura powietrza waha się między 7 a 9 °C<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-r17-48">[48]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Natomiast średnia wieloletnia temperatura wynosi 8 °C<a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-k18-51">[51]</a>. W lipcu, który jest najcieplejszym miesiącem, wynosi 18 °C, a w najzimniejszym – lutym –2 °C<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-r17-48">[48]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Średnia temperatura stycznia jest wyższa niż w innych miastach w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> i waha się między –2 a 0 °C<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-k17-45">[45]</a>. Natomiast średnie temperatury lipca są raczej wysokie, ale mimo to niższe niż w <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opolu</a> czy <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławiu</a><a href="#cite_note-k18-51">[51]</a>. Maria Połońska wyznaczyła dla miasta podział dni w roku: 1,3 dni bardzo mrożnych (temp. –10 °C), 30,4 dni mroźnych (temp. poniżej 0 °C), 102,4 dni z przymrozkami (temp. 0 °C), 39,6 dni letnich (temp. 25 °C) i 5,2 dni gorących (temp 30 °C)<a href="#cite_note-k18-51">[51]</a>. Czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi ok. 210 do powyżej 220 dni. Pokrywa śnieżna natomiast zalega przeciętnie 60–75 dni<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. W Raciborzu notuje się około 100–110 dni z <a href="/wiki/Przymrozek" title="Przymrozek">przymrozkami</a><a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Opad śródroczny oscyluje wokół 695 mm, w półroczu letnim wynosi on ok. 495 mm, a w półroczu zimowym ok. 236 mm<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a>. W lipcu osiągany jest maksymalny opad, a w lutym i marcu minimalny<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a>. Opady w mieście można zaobserwować średnio przez 170 dni, w tym przez 45 dni pada śnieg<a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Wilgotność powietrza waha się między 75% a 82,5%<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. W ciągu roku w mieście można zaobserwować około 34 dni z mgłą. Maksymalne zachmurzenie występuje w okresie od listopada do stycznia, natomiast minimalne od sierpnia do września<a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Średnie usłonecznienie miasta w ciągu roku to około 1400 godzin, w tym przez 30 dni usłonecznienie przekracza 10 godzin<a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. Można zaobserwować wiatry z kierunków: południowo-zachodniego, północno-zachodniego, zachodniego oraz północno-wschodniego<a href="#cite_note-pgo2-33">[33]</a><a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a>. Według Marii Połońskiej wiatry z kierunku południowo-zachodniego stanowią 22%, północno-zachodniego – 18%, zachodniego – 15% i północno-wschodniego – 5,6%<a href="#cite_note-k18-51">[51]</a>. Wiatry są przeważnie słabe (2–5 m/s) i stanowią 58,3% całości, 23,3% stanowią wiatry bardzo słabe, 12,6% umiarkowane, a 5% to wiatry silne i bardzo silne<a href="#cite_note-k19-46">[46]</a><a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a>. Średnie prędkości wiatrów wahają się między 1,7 a 3,4 m/s<a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. <table class="wikitable" style="width:40%; margin-left:10px; margin-bottom: 10px; float: right; text-align:center; font-size:90%; margin:0;"> <caption>Miesięczne sumy opadów w latach 1891–1977<a href="#cite_note-k18-51">[51]</a> </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2">Miesiące </th> <th colspan="8">Opady, mm </th></tr> <tr> <th>1891–1930 </th> <th>1958 </th> <th>1959 </th> <th>1960 </th> <th>1977 </th></tr> <tr> <td>styczeń</td> <td>36</td> <td>32</td> <td>29</td> <td>34</td> <td>76 </td></tr> <tr> <td>luty</td> <td>26</td> <td>23</td> <td>8</td> <td>26</td> <td>90 </td></tr> <tr> <td>marzec</td> <td>35</td> <td>49</td> <td>22</td> <td>49</td> <td>60 </td></tr> <tr> <td>kwiecień</td> <td>49</td> <td>41</td> <td>44</td> <td>45</td> <td>55 </td></tr> <tr> <td>maj</td> <td>71</td> <td>51</td> <td>57</td> <td>143</td> <td>86 </td></tr> <tr> <td>czerwiec</td> <td>80</td> <td>106</td> <td>87</td> <td>93</td> <td>35 </td></tr> <tr> <td>lipiec</td> <td>100</td> <td>88</td> <td>119</td> <td>179</td> <td>191 </td></tr> <tr> <td>sierpień</td> <td>89</td> <td>61</td> <td>95</td> <td>114</td> <td>224 </td></tr> <tr> <td>wrzesień</td> <td>53</td> <td>58</td> <td>2</td> <td>58</td> <td>99 </td></tr> <tr> <td>październik</td> <td>57</td> <td>96</td> <td>12</td> <td>42</td> <td>19 </td></tr> <tr> <td>listopad</td> <td>40</td> <td>33</td> <td>36</td> <td>27</td> <td>36 </td></tr> <tr> <td>grudzień</td> <td>37</td> <td>46</td> <td>68</td> <td>25</td> <td>31 </td></tr> <tr> <th>Opady roczne, mm </th> <th>673 </th> <th>684 </th> <th>579 </th> <th>835 </th> <th>1002 </th></tr></tbody></table> Na klimat lokalny wpływ mają przede wszystkim ukształtowanie terenu oraz jego przestrzenne zagospodarowanie. Płaskowyż Głubczycki, Kotlina Raciborska i Płaskowyż Rybnicki posiadają odrębne klimaty lokalne. Pierwszy z nich charakteryzuje się odmiennością warunków ze względu na ekspozycję terenu. Warunki klimatowe na płaskowyżu są korzystne dla osadnictwa i rolnictwa. Wąskie dolinki boczne posiadają osobne cechy mikroklimatyczne. Doliny te są słabo przewietrzane, a także występują tam częste inwersje temperatur. Te warunki są niekorzystne dla upraw wrażliwych na przymrozki oraz grzybienie, a także dla osadnictwa. Dolina Odry jest szeroka oraz płaskodenna, dlatego też posiada cechy doliny inwersyjnej. Mimo to nie występuje tutaj zbyt wiele inwersji, a te które występują osiągają nieduże miąższości. Warunki klimatyczne są niekorzystne, przede wszystkim w obrębie najniżej położonych terenów, które znajdują się między wałami przeciwpowodziowymi. Naturalne i sztuczne przegrody terenowy mieszczące się poprzecznie do osi doliny powodują dodatkowe pogorszenie warunków klimatycznych. Płaskowyż Rybnicki natomiast posiada unikalne cechy klimatu lokalnego, na który wpływają położenie i wysoka szata roślinna. Tereny te są mniej korzystne dla rolnictwa, ponieważ uprawy cierpią na niedobór wilgotności w okresach bezdeszczowych<a href="#cite_note-pos4-47">[47]</a><a href="#cite_note-z25-49">[49]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Użytkowanie_gruntów">Użytkowanie gruntów</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Użytkowanie gruntów" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Użytkowanie gruntów">edytuj kod</a>]</div> Rolnictwo to jedna z głównych dziedzin rozwoju gospodarczego miasta. Potwierdza to m.in. struktura użytkowania gruntów. W 2001 r. użytki rolne stanowiły 4987 ha (66,5%), w tym grunty orne stanowiły 4206 ha (56%), sady 57 ha (0,76%), łąki 626 ha (8,35%) i pastwiska 98 ha (1,3%). Oprócz tego 404 ha (5,4%) stanowiły lasy i grunty leśne, a 2105 ha (28%) pozostałe grunty<a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a>. Według danych z 2002 r. miasto miało obszar 75 km², z czego użytki rolne stanowiły ponad 66% ogólnej powierzchni, a leśne 5%<a href="#cite_note-regioset-54">[54]</a><a href="#cite_note-sr64-55">[55]</a>. W 2007 r. użytki rolne stanowiły 4970 ha (66,3%), w tym grunty orne stanowiły 4191 ha (56%), sady 45 ha (0,6%), łąki 635 ha (8,5%) i pastwiska 99 ha (1,3%). Oprócz tego 404 ha (5,4%) stanowiły lasy i grunty leśne, a 2122 ha (28,3%) pozostałe grunty<a href="#cite_note-z26-56">[56]</a>. <table class="wikitable" style="font-size: 90%; float:right; text-align:right;"> <caption>Struktura użytkowania gruntów (2007)<a href="#cite_note-z26-56">[56]</a> </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2">Powierzchnia miasta </th> <th colspan="5">Użytki rolne </th> <th rowspan="2">Lasy i grunty leśne </th> <th rowspan="2">Pozostałe grunty </th></tr> <tr> <th>ogółem</th> <th>grunty orne</th> <th>sady</th> <th>łąki</th> <th>pastwiska </th></tr> <tr> <td>7496 <a href="/wiki/Hektar" title="Hektar">ha</a> </td> <td>4970 ha </td> <td>4191 ha </td> <td>45 ha </td> <td>635 ha </td> <td>99 ha </td> <td>404 ha </td> <td>2122 </td></tr> <tr> <td>100% </td> <td>66,3% </td> <td>56% </td> <td>0,6% </td> <td>8,47% </td> <td>1,3% </td> <td>5,4% </td> <td>28,3% </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Morfologia_gleb">Morfologia gleb</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Morfologia gleb" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Morfologia gleb">edytuj kod</a>]</div> W 2002 r. <a href="/wiki/Politechnika_%C5%9Al%C4%85ska" title="Politechnika Śląska">Politechnika Śląska</a> wykonała badania na podstawie których powstało opracowanie „Kompleksowe badania jakości i przydatności rolniczej gleb w mieście Racibórz wraz z opracowaniem raportu i wskazań ich zagospodarowania”<a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a><a href="#cite_note-z34-57">[57]</a><a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. W mieście nie został usytuowany żaden punkt monitoringu gleb w ramach <a href="/wiki/Pa%C5%84stwowy_monitoring_%C5%9Brodowiska" title="Państwowy monitoring środowiska">Państwowego Monitoringu Środowiska</a>. Najbliższy taki punkt znajduje się na terenie gminy Nędza i jest oznaczony numerem 327. Badania monitoringowe przeprowadzone w tym punkcie nie wskazują na zanieczyszczenia gleb<a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a>. Na podstawie map glebowo-rolniczych można stwierdzić, że na terenie miasta występują następujące rodzaje gleb: <a href="/wiki/Mady" title="Mady">mady</a>, <a href="/wiki/Czarnoziemy" title="Czarnoziemy">czarnoziemy</a> zdegradowane, czarnoziemy deluwialne, gleby brunatne oraz gleby pseudobielicowe. Spośród wymienionych gleb przeważają mady, które wytworzyły się z osadów aluwialnych o budowie warstwowej i zaliczane są do mad bardzo ciężkich, ciężkich i średnich<a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a><a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. Według <a href="/wiki/Bonitacja_(gleboznawstwo)" title="Bonitacja (gleboznawstwo)">klas bonitacyjnych</a> 57,2% użytków rolnych miasta to gleby o klasach I-III, czyli są to gleby o wysokiej przydatności rolniczej<a href="#cite_note-k19-46">[46]</a><a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a><a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a><a href="#cite_note-sr64-55">[55]</a><a href="#cite_note-z34-57">[57]</a><a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. Gleby średnie klasy IV stanowią 30,5%, a słabe klasy V i VI – 12,3%<a href="#cite_note-k19-46">[46]</a>. Gleby gliniaste, pyłowe pochodzenia wodnego, lessowe oraz lessopodobne znajdują się przede wszystkim na Płaskowyżu Głubczyckim. Oprócz tego występują mniej urodzajne mady w dolinie Odry. W północno-wschodniej części miasta, Kotlinie Raciborskiej występują nieurodzajne gleby piaszczyste<a href="#cite_note-k19-46">[46]</a><a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a>. Około 75% gleb na terenie Raciborza zaliczane jest do kompleksów pszenno-buraczanych<a href="#cite_note-sr64-55">[55]</a><a href="#cite_note-z34-57">[57]</a>. Biorąc pod uwagę przydatność rolniczą gleb w obrębie samego miasta, jak i dzielnic: <a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedonia</a>, <a href="/wiki/Ocice_(Racib%C3%B3rz)" title="Ocice (Racibórz)">Ocice</a>, <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a> oraz częściowo <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowic</a> występuje bardzo dobry kompleks pszenny. Natomiast wadliwy kompleks pszenny występuje w niewielkiej części miasta oraz w dzielnicy Sudół<a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a><a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. W 1995 r. <a href="/wiki/Pa%C5%84stwowy_Instytut_Geologiczny" title="Państwowy Instytut Geologiczny">Państwowy Instytut Geologiczny</a> przeprowadził badania geochemiczne gleb, które wykazały, iż ilości baru, chromu, cynku, kobaltu, miedzi, niklu i ołowiu są dwukrotnie, a nawet trzykrotnie wyższe od wartości najmniej zanieczyszczonych gleb całego kraju. Podwyższenia te tłumaczone są wyższym tłem geochemicznym większości pierwiastków w tym rejonie Polski. Podobne wyniki osiągnięto w przypadku arsenu, kadmu i rtęci. 56% zbadanych gleb należało do grupy A<a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. Wyższe ilości ołowiu i cynku są prawdopodobnie związane z antropogenicznym pochodzeniem. Podobne wnioski wysnuwano w przypadku miedzi, baru, cynku i ołowiu w rejonach kanału Ulgi<a href="#cite_note-z69-59">[59]</a>. Miasto nie posiada zanieczyszczonych gleb, co potwierdziły badania wykonane w 2002 r. przez <a href="/wiki/Politechnika_%C5%9Al%C4%85ska" title="Politechnika Śląska">Politechnikę Śląską</a><a href="#cite_note-sr49-35">[35]</a><a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a><a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. Wystąpiły w niektórych próbkach podwyższone zawartości <a href="/wiki/Kadm" title="Kadm">kadmu</a>, <a href="/wiki/O%C5%82%C3%B3w" title="Ołów">ołowiu</a> i <a href="/wiki/Cynk" title="Cynk">cynku</a>, które najczęściej są naturalną zawartością tych pierwiastków w glebach występujących na terenie miasta. Gleby występujące w dolinie Odry mają więcej kadmu, cynku, boru i niklu niż gleby w pozostałej części miasta<a href="#cite_note-z68-58">[58]</a><a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG/220px-Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG/330px-Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG/440px-Racib%C3%B3rz_-_wjazd_do_miasta_od_strony_Markowic_3.JPG 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Racibórz – wjazd do miasta od strony <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowic</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a> i Markowice, wschodnie dzielnice miasta mają gleby o największej kwasowości<a href="#cite_note-z68-58">[58]</a><a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a>. Przy określaniu dawki promieniowania gamma oraz stężenia radionuklidów cezu związanego z <a href="/wiki/Katastrofa_w_Czarnobylskiej_Elektrowni_J%C4%85drowej" title="Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej">katastrofą w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej</a> użyto badań gamma-spektrometrycznych, które zostały wykonane dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000. Wartości te w przypadku promieniowania gamma w rejonie miasta są dość wysokie i wahają się w przedziale 40–60 nGy/h. Wartość uśredniona, która wynosi ok. 50 nGy/h jest wyższa od średniej dla kraju (34,2 nGy/h). Powodem tego jest występowanie w rejonie Raciborza rozległych pokryw lessowych. Oprócz tego w <a href="/wiki/Aluwium" title="Aluwium">aluwiach</a> Odry notuje się podwyższoną promieniotwórczość naturalną. W przypadku stężenia radionuklidów cezu wahają się one w przedziale 4–8 kBq/m². Wartości te są stosunkowo niskie i są charakterystyczne dla mało zanieczyszczonych obszarów<a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. Na terenie miasta występuje 16,66 ha gruntów zdewastowanych, które wymagają <a href="/wiki/Rekultywacja" title="Rekultywacja">rekultywacji</a>. W mieście występuje przekształcanie mechaniczne gleb w dość dużym stopniu. Spowodowane jest to m.in. zabudową terenu i związanym z nią wymieszaniem. Duży wpływ na zmianę struktury gleb ma rolnictwo. Wśród pozostałych czynników można wyróżnić: depozycję zanieczyszczeń powietrza z emisji gazów i pyłów oraz zanieczyszczenia komunikacyjne wzdłuż dróg. Procesy niszczenia gleb występują przede wszystkim w miejscach, w których powstają nowe budynki, drogi, a także na terenach sąsiadujących z zakładami przemysłowymi<a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zasoby_kopalin">Zasoby kopalin</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Zasoby kopalin" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zasoby kopalin">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg/310px-POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg.png" decoding="async" width="310" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg/465px-POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg/620px-POL_Racib%C3%B3rz_-_zasoby_kopalin.svg.png 2x" data-file-width="550" data-file-height="600" /></a><figcaption>Zasoby kopalin na terenie Raciborza</figcaption></figure> Istnienie kopalin na terenie Raciborza związane jest przede wszystkim z budową geologiczną struktur czwartorzędowych. Można tutaj spotkać złoża kruszyw naturalnych i surowców ilastych ceramiki budowlanej. Przeważającym surowcem są piaski pochodzenia fluwioglacjalnego, które w obrębie Płaskowyżu Głubczyckiego pokryte są glinami piaszczystymi i lessopodobnymi. W obrębie teras erozyjno-akumulacyjnych i akumulacyjnych Odry występują utwory żwirowo-piaszczyste<a href="#cite_note-z69-59">[59]</a><a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a>. Głównym źródłem, z którego pozyskuje się kruszywa naturalne są piaski i żwiry doliny Odry. Miąższość złóż w tym rejonie wynosi średnio 7 m. Natomiast właściwości fizyczne żwirów są bardzo dobre, a także cechują się niewielkim zróżnicowaniem. Oprócz wymienionych surowców na terenie miasta spotykane są również utwory ilaste wśród których warto wymienić muły rzeczne i gliny piaszczyste powiązane z rzeką Odrą oraz gliny lessopodobne związane z Płaskowyżem Głubczyckim. Jednakże zasobność i jakość mułów rzecznych i glin piaszczystych nie są zbyt dobre. Wykorzystywane są bardziej złoża glin lessopodobnych, a jej zasoby wynoszą ok. 85 000 m³. Stanowią one okresowo eksploatowane złoże Racibórz<a href="#cite_note-z69-59">[59]</a><a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a>. Na terenie miasta wyróżnia się kilka złóż surowców. Pierwsze z nich to złoże glin ceramiki budowlanej „Racibórz”, które znajduje się na północ od centrum miasta. Złoże to zostało udokumentowane w kategorii C1. Posiada powierzchnię 3,3 ha, jego średnia miąższość wynosi 2,9 m, a grubość nadkładu gleby 0,7 m. Parametry jakościowe surowca kształtują się następująco: średnia skurczliwość wysychania wynosi 8,7%, woda zarobowa – 25,6%. Natomiast po wypaleniu surowca parametry jakościowe wynoszą: porowatość względna – 31,5%, nasiąkliwość na zimno – 17,2%, wytrzymałość na ściskanie – 5,8 MPa. W ziarnach większych niż 0,5 mm surowiec nie zawiera margla. Kopalina z tych złóż nadaje się do produkowania ceramiki budowlanej. Złoże tp zostało zaklasyfikowane z punktu widzenia ochrony środowiska do złóż małokonfliktowych – klasa A<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. Złoże piasków i żwirów czwartorzędowych „Racibórz I i II” również zostało udokumentowane w kategorii C1. Posiada powierzchnię 50,8 ha, jego średnia miąższość wynosi 7,7 m, a grubość nadkładu gleby 3,6 m. Nadkład składa się z gleb oraz glin pylastych i piaszczystych. Część z tych glin została udokumentowana jako złoże glin ceramiki budowlanej „Racibórz”. W serii złożowej zaobserwowano nieregularne przerosty gliniaste i ilaste, których miąższość wynosi 0,5–1,2 m. Parametry jakościowe surowca kształtują się następująco: punkt piaskowy – 44%, zawartość pyłów mineralnych – 2,05%, nasiąkliwość – 1,74%, gęstość nasypowa w stanie luźnym – 1,74 g/cm³, w stanie zagęszczonym – 1,9 g/cm³<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. Kolejne złoże znajduje się na wschód od dwóch powyższych, w dolinie rzeki Odry. Jest to złoże żwirów czwartorzędowych „Racibórz” i zostało udokumentowane w kategorii A. Posiada powierzchnię 10 ha, jego średnia miąższość wynosi 10 m, a grubość nadkładu gleby 2,6 m. Parametry jakościowe surowca kształtują się następująco: punkt piaskowy – 26%, zawartość pyłów mineralnych – 1,4%, nasiąkliwość – 0,95%. Złoże to było eksploatowane w latach 1963–1984. W chwili obecnej teren ten został zrekultywowany i znajdują się na nim ogródki działkowe<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. W 2001 r. na terenie miasta eksploatowane było złoże kruszyw naturalnych „Brzezie nad Odrą”, niedaleko granicy z gminą Lubomia. To właśnie na terenie tej gminy znajduje się większa część tego złoża<a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a><a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. zostało udokumentowane w kategorii B+c1+C2. Posiada powierzchnię 297 ha, jego średnia miąższość wynosi 7,75 m, a grubość nadkładu gleby 4,1 m. Nakład składa się z gleb, glin pylastych i piaszczystych oraz piasków zaglinionych. Parametry jakościowe surowca kształtują się następująco: punkt piaskowy – 45%, zawartość pyłów mineralnych – 1,14%, gęstość nasypowa w stanie luźnym – 1,63 g/cm³, w stanie zagęszczonym – 1,82 g/cm³<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. Zasoby bilansowe tego złoża wynoszą 29 113 000 m³, w tym 14 530 000 m³ to zasoby przemysłowe<a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a><a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. W 2001 r. wydobyto z całego złoża 420 000 m³ surowca<a href="#cite_note-pos10-60">[60]</a>. Surowiec znajduje zastosowanie w budownictwie<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. Powyższe złoże eksploatowane jest od 1975 r. Obecnie znajdują się tam dwie firmy, które wydobywają surowiec. Przedsiębiorstwo Produkcji Kruszyw Mineralnych i Lekkich w Katowicach posiada obszar i teren górniczy „Brzezie”, gdzie oba posiadają powierzchnię 46,8 ha. Saksońska Unia Betonowa w Katowicach posiada obszar i teren górniczy „Nieboczowy” o powierzchni 142,2 ha. Po eksploatacji złoże zostanie zrekultywowane w kierunku wodnym wraz z zagospodarowaniem rolnym składowiska nakładu. Związane jest to z budową zbiornika retencyjnego „<a href="/wiki/Racib%C3%B3rz_Dolny" title="Racibórz Dolny">Racibórz Dolny</a>”<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. W związku z tym, że kopaliny znajdują się na obszarze gleb chronionych zostały one zakwalifikowane jako konfliktowe. Na terenie miasta brak jest zwałowisk odpadów mineralnych<a href="#cite_note-z70-61">[61]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zasoby_przyrodnicze">Zasoby przyrodnicze</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Zasoby przyrodnicze" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zasoby przyrodnicze">edytuj kod</a>]</div> <table class="wikitable" style="font-size: 90%; float:right; text-align:right;"> <caption>Typy biotypów występujących na terenie Raciborza<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a> </caption> <tbody><tr> <th>Typ biotypu </th> <th>Powierzchnia [ha] </th> <th>Udział w powierzchni miasta [%] </th></tr> <tr> <td>Las liściasty</td> <td>67,62</td> <td>0,9 </td></tr> <tr> <td>Las mieszany</td> <td>345,56</td> <td>4,7 </td></tr> <tr> <td>Las iglasty</td> <td>17</td> <td>0,2 </td></tr> <tr> <td>Zadrzewienie</td> <td>40,24</td> <td>0,5 </td></tr> <tr> <td>Łąka świeża</td> <td>1 294</td> <td>17,4 </td></tr> <tr> <td>Łąka wilgotna</td> <td>23</td> <td>0,3 </td></tr> <tr> <td>Obszar zurbanizowany</td> <td>767,3</td> <td>10,3 </td></tr> <tr> <td>Pole</td> <td>3 662</td> <td>49,3 </td></tr> <tr> <td>Woda płynąca</td> <td>69,8</td> <td>0,9 </td></tr> <tr> <td>Woda stojąca</td> <td>278,4</td> <td>3,7 </td></tr> <tr> <td>Szuwary i zarośla nadwodne</td> <td>40,7</td> <td>0,5 </td></tr> <tr> <td>Park</td> <td>19,5</td> <td>0,3 </td></tr> <tr> <td>Zieleniec</td> <td>15,6</td> <td>0,2 </td></tr> <tr> <td>Ogrody przydomowe</td> <td>663,2</td> <td>8,9 </td></tr> <tr> <td>Ogrody działkowe</td> <td>111</td> <td>1,5 </td></tr> <tr> <td>Cmentarze</td> <td>14,5</td> <td>0,2 </td></tr> <tr> <td>Razem</td> <td>7 429</td> <td>100,0 </td></tr></tbody></table> Duża lesistość charakteryzowała pierwotną szatę roślinną Raciborza. Wpływ na obecną szatę roślinną wywarła przede wszystkim działalność człowieka. W chwili obecnej lasy zachowały się jedynie w formie szczątkowej. Dla ochrony zachowanych obszarów leśnych utworzono <a href="/wiki/Rezerwat_przyrody_%C5%81%C4%99%C5%BCczok" title="Rezerwat przyrody Łężczok">rezerwat przyrody Łężczok</a>, <a href="/wiki/Park_Krajobrazowy_Cysterskie_Kompozycje_Krajobrazowe_Rud_Wielkich" title="Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich">Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich</a> oraz <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a><a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a>. Na terenie miasta wyróżniono 18 typów <a href="/wiki/Biotyp" title="Biotyp">biotypów</a>, które zostały wyszczególnione w tabeli obok<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a>. Lasy i grunty leśne stanowią 5,8% ogólnej powierzchni miasta (430 ha) i są położone w jego wschodniej części<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a>. Zadrzewienia, które są niewielkimi grupami roślinności wysokiej znajdują się na terenie całego Raciborza. W mieście wyróżniono 6 obiektów tego typu, które zajmują powierzchnię 40,24 ha. Od zieleńców różnią się typem roślinności, który jest bardziej dynamiczny. Łąki występują przede wszystkim na obrzeżach miasta w pobliżu pól uprawnych oraz w dolinie Odry i jej dopływów. Na obszarze Raciborza wyszczególniono 24 obiekty tego typu o powierzchni 1 317 ha. Największy obszar zajmują w północno-wschodniej części miasta, gdzie znajduje się zlewnia potoku Łęgoń<a href="#cite_note-z59-63">[63]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bioróżnorodność">Bioróżnorodność</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Bioróżnorodność" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bioróżnorodność">edytuj kod</a>]</div> Duża lesistość charakteryzowała pierwotny krajobraz Raciborza. W ciągu wieków na ukształtowanie szaty roślinnej miasta znaczący wpływ wywarł człowiek. Do dnia dzisiejszego lasy zachowały się w formie szczątkowej, w tym lasy łęgowe<a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a>. Na terenie miasta znajduje się kilka obszarów objętych ochroną na których występuje szereg gatunków roślin i grzybów podlegających ochronie. Spośród chronionych roślin warto wymienić: <a href="/wiki/%C5%9Anie%C5%BCyczka_przebi%C5%9Bnieg" title="Śnieżyczka przebiśnieg">śnieżyczkę przebiśnieg</a> występującą w lesie Widok, lesie Młyńskim i Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Zimowit_jesienny" title="Zimowit jesienny">zimowit jesienny</a>, którego można spotkać na wałach przeciwpowodziowych <a href="/wiki/Kana%C5%82_Ulga_w_Raciborzu" title="Kanał Ulga w Raciborzu">kanału Ulga</a> i w Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Skrzyp_olbrzymi" title="Skrzyp olbrzymi">skrzyp olbrzymi</a> w lesie Widok, lesie Młyńskim, w <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzeziu</a> oraz w rejonie stawów i w Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Kotewkowate" title="Kotewkowate">kotewkę</a> występującą w stawach w Brzeziu; <a href="/wiki/Lindernia_mu%C5%82owa" title="Lindernia mułowa">lindernię mułową</a> w <a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedoni</a>; <a href="/wiki/Grzybienie_bia%C5%82e" title="Grzybienie białe">grzybień biały</a> w stawach w Brzeziu; <a href="/wiki/Gr%C4%85%C5%BCel_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty" title="Grążel żółty">grążel żółty</a> w stawach w Brzeziu; obrazek alpejski w lesie na Widoku. Spośród grzybów warto zwrócić uwagę na: <a href="/wiki/Czasznica_olbrzymia" title="Czasznica olbrzymia">purchawicę olbrzymią</a> w rejonie strugi <a href="/wiki/Pl%C4%99%C5%9Bnica" title="Plęśnica">Plęśnica</a>; <a href="/wiki/Wachlarzowiec_olbrzymi" title="Wachlarzowiec olbrzymi">flagowiec olbrzymi</a>, którego miejscami występowania są las Widok i Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Sromotnik_smrodliwy" title="Sromotnik smrodliwy">sromotnik bezwstydny</a> w lesie Widok oraz w Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Siedzu%C5%84_sosnowy" title="Siedzuń sosnowy">szmaciak gałęzisty</a> w lesie Widok, w Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Szyszkowiec_%C5%82uskowaty" title="Szyszkowiec łuskowaty">szyszkowiec łuskowaty</a>, którego można spotkać w lesie Widok; <a href="/wiki/Borowikowiec_t%C4%99gosk%C3%B3rowy" title="Borowikowiec tęgoskórowy">podgrzybek pasożytniczy</a> w lesie Widok<a href="#cite_note-pos36-64">[64]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg/220px-DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg/330px-DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg/440px-DOE_Racib%C3%B3rz02.jpg 2x" data-file-width="3860" data-file-height="2583" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kana%C5%82_Ulga_w_Raciborzu" title="Kanał Ulga w Raciborzu">Kanał Ulga</a> – kanał przeciwpowodziowy otaczający miasto od wschodu</figcaption></figure> Łagodny klimat oraz urozmaicona szata roślina sprzyjają rozwojowi fauny. W związku z tym w mieście i na ziemiach raciborskich występuje ok. 50 gatunków dziko żyjących ssaków, 250 gatunków ptaków, 15 gatunków płazów oraz kilkaset bezkręgowców<a href="#cite_note-pos3-20">[20]</a>. Na terenie ziemi raciborskiej występuje wiele gatunków chronionych. Wśród <a href="/wiki/P%C5%82azy" title="Płazy">płazów</a> można wyróżnić: <a href="/wiki/Rzekotka_drzewna" title="Rzekotka drzewna">rzekotkę drzewną</a>, którą można spotkać w <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a>, <a href="/wiki/%C5%BBaba_wodna" title="Żaba wodna">żabę wodną</a> występującą na <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzeziu</a>, w rejonie strugi <a href="/wiki/Pl%C4%99%C5%9Bnica" title="Plęśnica">Plęśnica</a>, <a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedoni</a> i w Arboretum Bramy Morawskiej oraz <a href="/wiki/%C5%BBaba_jeziorkowa" title="Żaba jeziorkowa">żabę jeziorkową</a>, która zamieszkuje stawy w Brzeziu, <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowicach</a> oraz Arboretum Bramy Morawskiej. Wymienione płazy są objęte ochroną w okresie od 1 marca do 31 maja. Spośród <a href="/wiki/Gady" title="Gady">gadów</a> można wyróżnić: dwa chronione gatunki: <a href="/wiki/Zaskroniec_zwyczajny" title="Zaskroniec zwyczajny">zaskrońca zwyczajnego</a> oraz <a href="/wiki/Jaszczurka_zwinka" title="Jaszczurka zwinka">jaszczurkę zwinkę</a>, które można spotkać w Arboretum Bramy Morawskiej. Na terenie miasta zinwentaryzowano 55 gatunków chronionych ptaków, wśród których warto wymienić: <a href="/wiki/Perkoz_dwuczuby" title="Perkoz dwuczuby">perkoza dwuczubego</a>, który występuje w dzielnicy Brzezie; <a href="/wiki/Bocian_bia%C5%82y" title="Bocian biały">bociana białego</a> zamieszkującego Brzezie, <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a>, Miedonię, Markowice i Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/B%C5%82otniak_stawowy" title="Błotniak stawowy">błotniaka stawowego</a> mającego swoje gniazda w Brzeziu; <a href="/wiki/Myszo%C5%82%C3%B3w_zwyczajny" class="mw-redirect" title="Myszołów zwyczajny">myszołowa zwyczajnego</a> w dzielnicy Brzezie i w Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Turkawka_zwyczajna" class="mw-redirect" title="Turkawka zwyczajna">turkawkę</a> w Brzeziu; <a href="/wiki/Dzi%C4%99cio%C5%82_du%C5%BCy" title="Dzięcioł duży">dzięcioła dużego</a> w <a href="/wiki/Park_im._Miasta_Roth_w_Raciborzu" title="Park im. Miasta Roth w Raciborzu">parku im. Miasta Roth</a>, <a href="/wiki/Park_im._kpt._Franciszka_Stala,_Kawalera_Orderu_Virtuti_Militari_w_Raciborzu" title="Park im. kpt. Franciszka Stala, Kawalera Orderu Virtuti Militari w Raciborzu">parku Kolejowym</a>, w Brzeziu, parku przy Rafako S.A. i w Arboretum Bramy Morawskiej<a href="#cite_note-pos36-64">[64]</a><a href="#cite_note-z67-65">[65]</a>. Wśród ssaków można wyróżnić: gatunki chronione <a href="/wiki/Je%C5%BC_zachodni" title="Jeż zachodni">jeża europejskiego</a>, który występuje w bardzo wielu miejscach; <a href="/wiki/Popielica_szara" title="Popielica szara">popielicę</a> w dzielnicach Brzezie, w lesie na Widoku; <a href="/wiki/Gronostaj_europejski" title="Gronostaj europejski">gronostaja</a> w lesie na Widoku, lesie przy ul. Rybnickiej i Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/%C5%81asica_pospolita" title="Łasica pospolita">łasicę</a>, którą można spotkać w wielu miejscach, m.in. Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Nocek_rudy" title="Nocek rudy">nocka rudego</a>; <a href="/wiki/Borowiec_wielki" title="Borowiec wielki">borowca wielkiego</a> w Arboretum Bramy Morawskiej; <a href="/wiki/Karlik_malutki" title="Karlik malutki">karlika malutkiego</a>; <a href="/wiki/Nocek_w%C4%85satek" title="Nocek wąsatek">nocka wąsatka</a> w Arboretum Bramy Morawskiej<a href="#cite_note-z68-58">[58]</a><a href="#cite_note-z67-65">[65]</a><a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Obszary_prawnie_chronione">Obszary prawnie chronione</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Obszary prawnie chronione" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Obszary prawnie chronione">edytuj kod</a>]</div> Na system obszarów prawnie chronionych na terenie Raciborza składają się częściowo jeden park krajobrazowy oraz częściowo jeden rezerwat przyrody<a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a>. <a href="/wiki/Park_Krajobrazowy_Cysterskie_Kompozycje_Krajobrazowe_Rud_Wielkich" title="Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich">Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich</a> o powierzchni 49 387 ha powstał w 1993 r. Swoim zasięgiem obejmuje niewielki północno-wschodni obszar Raciborza od wschodniego brzegu <a href="/wiki/Kana%C5%82_Ulga_w_Raciborzu" title="Kanał Ulga w Raciborzu">kanału Ulga</a> wraz z dzielnicą miasta – <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a> aż po wschodnią granicę miasta wraz z <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a>. Park łącznie zajmuje ok. 12 km² powierzchni miasta, m.in. wspomniane powyżej Arboretum Bramy Morawskiej oraz <a href="/wiki/Rezerwat_przyrody_%C5%81%C4%99%C5%BCczok" title="Rezerwat przyrody Łężczok">rezerwat przyrody Łężczok</a>. Swoim obszarem obejmuje takie gminy jak <a href="/wiki/N%C4%99dza_(gmina)" title="Nędza (gmina)">Nędza</a>, <a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska_(gmina)" title="Kuźnia Raciborska (gmina)">Kuźnia Raciborska</a>, <a href="/wiki/Knur%C3%B3w_(gmina)" title="Knurów (gmina)">Knurów</a>, <a href="/wiki/Czerwionka-Leszczyny_(gmina)" title="Czerwionka-Leszczyny (gmina)">Czerwionka-Leszczyny</a>, <a href="/wiki/Orzesze" title="Orzesze">Orzesze</a>, <a href="/wiki/%C5%BBory" title="Żory">Żory</a>, <a href="/wiki/Suszec_(gmina)" title="Suszec (gmina)">Suszec</a>, <a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a>, <a href="/wiki/Lyski_(gmina)" title="Lyski (gmina)">Lyski</a>, <a href="/wiki/So%C5%9Bnicowice_(gmina)" title="Sośnicowice (gmina)">Sośnicowice</a> i <a href="/wiki/Pilchowice_(gmina)" title="Pilchowice (gmina)">Pilchowice</a>. Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich jest jednym z największych w Polsce jeśli chodzi o zajmowaną powierzchnię<a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a><a href="#cite_note-z61-68">[68]</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Park_Krajobrazowy_Cysterskie_Kompozycje_Krajobrazowe_Rud_Wielkich" title="Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich">Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich</a>.</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Salwinia_natns_w_naturze.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Salwinia_natns_w_naturze.JPG/220px-Salwinia_natns_w_naturze.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Salwinia_natns_w_naturze.JPG/330px-Salwinia_natns_w_naturze.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Salwinia_natns_w_naturze.JPG/440px-Salwinia_natns_w_naturze.JPG 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Naturalne stanowisko <a href="/wiki/Salwinia_p%C5%82ywaj%C4%85ca" title="Salwinia pływająca">salwinii pływającej</a> na jednym ze stawów w rezerwacie przyrody Łężczok</figcaption></figure> <a href="/wiki/Rezerwat_przyrody_%C5%81%C4%99%C5%BCczok" title="Rezerwat przyrody Łężczok">Rezerwat przyrody Łężczok</a> powstał w 1957 r. i rozciąga się od Raciborza, a dokładniej jego dzielnicy <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a> przez <a href="/wiki/N%C4%99dza_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Nędza (województwo śląskie)">Nędzę</a>, <a href="/wiki/Babice_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Babice (województwo śląskie)">Babice</a> aż po <a href="/wiki/Zawada_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ca" title="Zawada Książęca">Zawadę Książęcą</a><a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a><a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-lezczok1-70">[70]</a>. Teren rezerwatu znajduje się za linią kolejową <a href="/wiki/K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle" title="Kędzierzyn-Koźle">Kędzierzyn-Koźle</a> – Racibórz<a href="#cite_note-nedza2-71">[71]</a>. Jest jednym z największych w województwie śląskim, a jego powierzchnia to 408,2 <a href="/wiki/Hektar" title="Hektar">ha</a>, z czego 218 ha stanowią <a href="/wiki/Staw_(akwen)" title="Staw (akwen)">stawy</a>, 144 ha <a href="/wiki/Las" title="Las">lasy</a>, 7 ha <a href="/wiki/%C5%81%C4%85ka" title="Łąka">łąki</a>, natomiast pozostałą część stanowią drogi i <a href="/wiki/Grobla" title="Grobla">groble</a><a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a><a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-lezczok-72">[72]</a><a href="#cite_note-lezczok2-73">[73]</a><a href="#cite_note-weekend-74">[74]</a><a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a>. Na terenie miasta znajduje się ok. 81 ha powierzchni rezerwatu<a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a><a href="#cite_note-z62-69">[69]</a>. Łężczok sąsiaduje z użytkami zielonymi i polami uprawnymi<a href="#cite_note-lezczok-72">[72]</a><a href="#cite_note-slaskie-76">[76]</a>. Dominującymi siedliskami rezerwatu są: grąd subkontynentalny, łęg jesionowo-wiązowy, olszowy łęg przypotokowy, ols porzeczkowy i kwaśna dąbrowa<a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a><a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a>. Grąd subkontynentalny posiada drzewostan dębowo-grabowy z domieszką lipy drobnolistnej. W tym siedlisku można spotkać rośliny chronione, takie jak <a href="/wiki/Lilia_z%C5%82otog%C5%82%C3%B3w" title="Lilia złotogłów">lilia złotogłów</a>, <a href="/wiki/Barwinek_pospolity" title="Barwinek pospolity">barwinek pospolity</a>, <a href="/wiki/Bluszcz_pospolity" title="Bluszcz pospolity">bluszcz pospolity</a> i <a href="/wiki/Przytulia_wonna" title="Przytulia wonna">marzanka wonna</a><a href="#cite_note-pos33-67">[67]</a>. Łęg jesionowo-wiązowy to najlepiej zachowane i najbardziej charakterystyczne siedlisko rezerwatu. Można znaleźć w nim starodrzew z przeważającą liczbą dębu szypułkowego, jesionu i klonu oraz niewielką liczbą lip, grabów i wiązów. Olszowy łęg przypotokowy znajduje się we wschodniej części rezerwatu, a przeważają w nim olsza czarna z niewielką ilością jesionu, dębu szypułkowego i świerku. W runie można znaleźć gatunki łęgowe, m.in. czartawę leśną, niecierpka pospolitego, oraz gatunki olsowe, szuwarowe i grądowe. Ols porzeczkowy znajduje się w północno-wschodniej części rezerwatu, a przeważa w nim olsza czarna. Natomiast w runie można znaleźć rośliny typowe dla olsu, m.in. porzeczkę czarną, turzycę długokosą, karbieniec pospolity, a także bagienne gatunki traw i turzyc. Kwaśna dąbrowa posiada drzewostan z przeważającą ilością dębów szypułkowych i brzozy brodawkowatej z domieszką sosny pospolitej<a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a>. Na terenie rezerwatu znajduje się 8 stawów: Ligotniak, Brzeźniok, Babiczak, Grabowiec, Tatusiak, Markowiak, Salm Duży i Salm Mały<a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-nedza2-71">[71]</a><a href="#cite_note-lezczok-72">[72]</a><a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a><a href="#cite_note-lezczok3-77">[77]</a>. Stawy te istnieją już od XIII w. i prowadzona jest ekstensywna gospodarka rybacka<a href="#cite_note-slaskie-76">[76]</a>. Florę rezerwatu reprezentuje 530 gatunków roślin naczyniowych, z czego 22 objęte są ścisłą ochroną, a 8 ochroną częściową<a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-lezczok5-78">[78]</a><a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a>. Wśród nich znajduje się 70 gatunków drzew oraz 54 gatunki roślin zarodnikowych<a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a>. Wśród nich warto wymienić takie jak: kotewka orzech wodny, storczyk, strzałka wodna, salwinia pływająca, grzybień biały i grążel żółty<a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a>. Na terenie rezerwatu żyje 51% gatunków <a href="/wiki/Ptaki" title="Ptaki">ptaków</a> żyjących w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a>, czyli 211 gatunków, z czego 121 to gatunki lęgowe<a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a><a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a><a href="#cite_note-lezczok5-78">[78]</a>. Reszta wykorzystuje te tereny jako miejsce zdobywania pokarmu oraz odpoczynku podczas wędrówek<a href="#cite_note-lezczok5-78">[78]</a>. Można spotkać tutaj m.in. takie ptaki jak: bocian czarny, kania czarna, perkoz, trzmielojad, kormoran i orlik krzykliwy<a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-pos34-75">[75]</a>. Oprócz tego na terenie rezerwatu występuje kilkaset bezkręgowców oraz 36 gatunków ssaków<a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a>. Sieć <a href="/wiki/Natura_2000" title="Natura 2000">Natura 2000</a> obejmuje 2 obszary rezerwatu Łężczok<a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a><a href="#cite_note-z62-69">[69]</a><a href="#cite_note-z63-80">[80]</a>: <ul><li>Ostoja – Obszar Specjalnej Ochrony ptaków Stawy Łężczok (kod PLB240003),</li> <li>Ostoja – Specjalny Obszar Ochrony siedliskowej Stawy Łężczok (kod PLH240010).</li></ul> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Rezerwat_przyrody_%C5%81%C4%99%C5%BCczok" title="Rezerwat przyrody Łężczok">Rezerwat przyrody Łężczok</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Obiekty_prawnie_chronione">Obiekty prawnie chronione</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Obiekty prawnie chronione" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Obiekty prawnie chronione">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG/170px-D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG/255px-D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG/340px-D%C4%85b_Sobieskiego_7.JPG 2x" data-file-width="3000" data-file-height="4000" /></a><figcaption><a href="/wiki/D%C4%85b_Sobieskiego_w_%C5%81%C4%99%C5%BCczoku" title="Dąb Sobieskiego w Łężczoku">Dąb Sobieskiego w Łężczoku</a> – jeden z pomników przyrody</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Pomniki_przyrody_w_Raciborzu" title="Pomniki przyrody w Raciborzu">Pomniki przyrody w Raciborzu</a>.</div> Na terenie Raciborza znajduje się łącznie 20 obiektów uznanych za pomniki przyrody, na które składają się pojedyncze drzewa, grupy drzew, jedno pnącze oraz głaz narzutowy – jedyny pomnik przyrody nieożywionej w Raciborzu<a href="#cite_note-pom-81">[81]</a>. Pierwszymi obiektami w Raciborzu uznanymi za <a href="/wiki/Pomnik_przyrody" title="Pomnik przyrody">pomniki przyrody</a> były <a href="/wiki/G%C5%82az_narzutowy_na_placu_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu" title="Głaz narzutowy na placu Wolności w Raciborzu">głaz narzutowy z epoki lodowcowej</a> na <a href="/wiki/Plac_Wolno%C5%9Bci_w_Raciborzu" title="Plac Wolności w Raciborzu">placu Wolności</a> (1960), sosna <a href="/wiki/Sosienka" title="Sosienka">Sosienka</a> w <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzeziu</a> (1963) oraz <a href="/wiki/D%C4%85b_Sobieskiego_w_%C5%81%C4%99%C5%BCczoku" title="Dąb Sobieskiego w Łężczoku">Dąb Sobieskiego</a> w <a href="/wiki/Rezerwat_przyrody_%C5%81%C4%99%C5%BCczok" title="Rezerwat przyrody Łężczok">Łężczaku</a> (1967), choć te dwa ostatnie w granicach Raciborza znalazły się dopiero w latach 70. XX w., po przyłączeniu do miasta Brzezia (1975)<a href="#cite_note-n309-82">[82]</a> i <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowic</a> (1977)<a href="#cite_note-n75-26">[26]</a>. W 1992 r. uchwała Rady Miasta do rangi pomników przyrody zakwalifikowała kolejnych 9 pojedynczych <a href="/wiki/Drzewo" title="Drzewo">drzew</a>, jedną grupę drzew oraz jedno <a href="/wiki/Pn%C4%85cze" title="Pnącze">pnącze</a><a href="#cite_note-pgcty-83">[83]</a>. W 2000 r. z kolei wycięto brzeską sosnę po tym, jak została podpalona. W sporządzonej w roku 2006 waloryzacji przyrodniczej miasta Racibórz wskazano 17 nowych obiektów, z których po analizie postanowiono objąć ochroną 6 następnych (przy czym z 9 proponowanych drzew z terenu dawnego szpitala przy ul. Bema jedno odrzucono, a pozostałe 8 połączono w grupę i uznano jako jeden pomnik przyrody)<a href="#cite_note-p65-84">[84]</a>. Ponadto pozytywnie rozpatrzono wniosek <a href="/wiki/Osoba_fizyczna" title="Osoba fizyczna">osoby fizycznej</a> o uznanie za pomnik przyrody jesionu wyniosłego przy ul. Babickiej. Ostatecznie uchwała Rady Miasta z 2008 r.<a href="#cite_note-ucwrm-85">[85]</a> zatwierdziła poszerzoną listę 18 obiektów, którą uzupełniają wspomniane już wcześniej dąb szypułkowy i głaz narzutowy<a href="#cite_note-pom-81">[81]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ogrody_botaniczne">Ogrody botaniczne</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Ogrody botaniczne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ogrody botaniczne">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a>.</div> <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a> usytuowane jest we wschodniej części Raciborza, po prawej stronie rzeki <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odry</a><a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a><a href="#cite_note-um-86">[86]</a><a href="#cite_note-dp-87">[87]</a><a href="#cite_note-z64-88">[88]</a>. Oprócz tego kompleks leśny położony jest w południowo-zachodniej części Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”<a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a><a href="#cite_note-z61-68">[68]</a><a href="#cite_note-um-86">[86]</a><a href="#cite_note-z64-88">[88]</a><a href="#cite_note-sp-89">[89]</a>. Ogród powstał w 2000 r. i swoim zasięgiem objął cały obszar lasu komunalnego Obora<a href="#cite_note-um-86">[86]</a><a href="#cite_note-z64-88">[88]</a>. Arboretum znajduje się w korytarzu ekologicznym, tzw. Pradolinie Górnej Odry o znaczeniu międzynarodowym<a href="#cite_note-um-86">[86]</a>. Arboretum jest ogrodem botanicznym, status ten został zatwierdzony przez Ministra Ochrony Środowiska. Swoim obszarem obejmuje powierzchnię 162 ha<a href="#cite_note-z64-88">[88]</a>. Arboretum jest interesującym przyrodniczo terenem z licznymi okazami starodrzewia, m.in. <a href="/wiki/D%C4%85b" title="Dąb">dębami</a> o 4 metrowym obwodzie, ale znajdują się tu także <a href="/wiki/Jar_(geografia)" title="Jar (geografia)">jary</a>, <a href="/wiki/Staw_(akwen)" title="Staw (akwen)">stawy</a> i <a href="/wiki/%C5%B9r%C3%B3d%C5%82o" title="Źródło">źródła</a><a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a>. Siedliska dominujące to: las mieszany zajmujący 127 ha (88% powierzchni), las świeży o powierzchni 14 ha (10%) oraz ols jesionowy – 3 ha (2%)<a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a>. Głównymi celami arboretum są działalność dydaktyczna, naukowa, kulturalna, turystyczna i zdrowotna<a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a><a href="#cite_note-z38-90">[90]</a>. Na terenie ogrodu wyznaczone zostały jedna ścieżka zdrowotna oraz dwie ścieżki dydaktyczne: ekologiczna i dendrologiczna<a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a><a href="#cite_note-z64-88">[88]</a><a href="#cite_note-z38-90">[90]</a><a href="#cite_note-ps-91">[91]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Lasy">Lasy</h4>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Lasy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Lasy">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG/400px-POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG" decoding="async" width="400" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG/600px-POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG/800px-POL_Racib%C3%B3rz_widok_na_Obor%C4%99.JPG 2x" data-file-width="7673" data-file-height="1621" /></a><figcaption>Widok na <a href="/wiki/Las_Miejski_Obora_w_Raciborzu" title="Las Miejski Obora w Raciborzu">Las Miejski Obora</a></figcaption></figure> W Raciborzu lasy i obszary leśne stanowią 5,8% ogólnej powierzchni miasta, czyli zajmują 430 ha. Jest to niewiele w stosunku do powiatu raciborskiego, gdzie lesistość wynosi 26%<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-pos38-92">[92]</a>. Lasy publiczne stanowią prawie 98% powierzchni wszystkich obszarów leśnych na terenie Raciborza. 58% wszystkich obszarów leśnych należy do Skarbu Państwa. Grunty leśne stanowiące własność miasta zajmują powierzchnię 162,7 ha, w tym lasy obejmujące 157 ha. <a href="/wiki/Nadle%C5%9Bnictwo_Rudy_Raciborskie" title="Nadleśnictwo Rudy Raciborskie">Nadleśnictwo Rudy Raciborskie</a> sprawuje nadzór nad państwowymi lasami<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a>. Na terenie miasta znajdują się cztery główne skupiska leśne: <a href="/wiki/Las_Miejski_Obora_w_Raciborzu" title="Las Miejski Obora w Raciborzu">Las Obora</a> wraz z <a href="/wiki/Arboretum_Bramy_Morawskiej" title="Arboretum Bramy Morawskiej">Arboretum Bramy Morawskiej</a>, <a href="/wiki/Las_Widok_w_Raciborzu" title="Las Widok w Raciborzu">Las Widok</a>, Las Młyński oraz Las Magistracki<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-pos38-92">[92]</a>. W Raciborzu znajdują się przede wszystkim lasy liściaste, iglaste oraz mieszane. Umiejscowione są przede wszystkim we wschodniej części miasta. Lasy rezerwatu Łężczok i Las Magistracki związane są z doliną Odry i jej dopływami. Pierwotny charakter tych lasów to łęgi wiązowo-jesionowe, jednak poprzez uregulowanie rzek i ograniczanie zalewów przekształcają się w kierunku grądów środkowoeuropejskich. Obszary leśne znajdujące się na skarnie pradoliny Odry oraz terasach ponadzalewowych mają charakter grądów środkowoeuropejskich. Widoczna jest tu jeszcze większa ingerencja człowieka w postaci gospodarowania drzewostanem i sztucznymi nasadzeniami drzew, które należą do innych typów zbiorowisk leśnych<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-z59-63">[63]</a>. Lasy mieszane znajdują się przy osiedlach Brzezie, Pogwizdów, Dębicz i Obora, a także na granicy miasta ze wsiami <a href="/wiki/Kobyla_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Kobyla (województwo śląskie)">Kobyla</a> i <a href="/wiki/Pogrzebie%C5%84" title="Pogrzebień">Pogrzebień</a>. Do nielicznych siedlisk wilgotnych i warunkowanych wysokim poziomem wód gruntowych w podłożu na terenie miasta zaliczany jest łęg jesionowo-olszowy, który został wydzielony w rezerwacie Łężczok. Ponadto w południowej części miasta, wokół starorzeczy Odry, między rzeką a linią kolejową znajdują się lasy tworzące kompleks nadrzecznych łęgów wierzbowych oraz łęgów topolowych<a href="#cite_note-z59-63">[63]</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Las_Miejski_Obora_w_Raciborzu" title="Las Miejski Obora w Raciborzu">Las Miejski Obora w Raciborzu</a>.</div> <a href="/wiki/Las_Miejski_Obora_w_Raciborzu" title="Las Miejski Obora w Raciborzu">Las Obora</a> znajduje się we wschodniej części miasta i zajmuje powierzchnię 164 ha<a href="#cite_note-pos37-66">[66]</a><a href="#cite_note-um-86">[86]</a><a href="#cite_note-dp-87">[87]</a>. Las można podzielić na dwa zasadnicze obszary. Pierwszy o powierzchni około 35 ha, na którym znajduje się zagospodarowany i ogrodzony ogród właściwy arboretum, gdzie umieszczono kolekcje roślin i ośrodki dydaktyczne. Drugi obszar to część przyrodniczo-krajobrazowa z fragmentami naturalnej przyrody, która zajmuje pozostałą część powierzchni<a href="#cite_note-sr47-50">[50]</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Las_Widok_w_Raciborzu" title="Las Widok w Raciborzu">Las Widok w Raciborzu</a>.</div> <a href="/wiki/Las_Widok_w_Raciborzu" title="Las Widok w Raciborzu">Las Widok</a> położony jest we wschodniej części Raciborza i zachodniej części <a href="/wiki/Kornowac_(gmina)" title="Kornowac (gmina)">gminy Kornowac</a>. Zajmuje powierzchnię 92 ha, w tym na terenie miasta 77,6 ha i gminy 14,3 ha. Las Widok jest obszarem, na którym widoczna jest gospodarka leśna. Obszar leśny w większości obejmuje drzewostany sosnowe. Wśród unikatowych roślin można wymienić: <a href="/wiki/Lilia_z%C5%82otog%C5%82%C3%B3w" title="Lilia złotogłów">lilia złotogłów</a>, <a href="/wiki/Skrzyp_olbrzymi" title="Skrzyp olbrzymi">skrzyp olbrzymi</a>, <a href="/wiki/Zimowit_jesienny" title="Zimowit jesienny">zimowit jesienny</a>. Miejsce to służy mieszkańcom Raciborza i gminy Kornowac w celach rekreacyjnych<a href="#cite_note-k7-93">[93]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dzielnice">Dzielnice</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Dzielnice" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dzielnice">edytuj kod</a>]</div> W skład Raciborza wchodzi 12 dzielnic: <ul><li><a href="/wiki/Centrum_(Racib%C3%B3rz)" title="Centrum (Racibórz)">Centrum</a></li> <li><a href="/wiki/Nowe_Zagrody_(Racib%C3%B3rz)" title="Nowe Zagrody (Racibórz)">Nowe Zagrody</a></li> <li><a href="/wiki/Ocice_(Racib%C3%B3rz)" title="Ocice (Racibórz)">Ocice</a></li> <li><a href="/wiki/Stara_Wie%C5%9B_(Racib%C3%B3rz)" title="Stara Wieś (Racibórz)">Stara Wieś</a></li> <li><a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedonia</a></li> <li><a href="/wiki/Ostr%C3%B3g_(Racib%C3%B3rz)" title="Ostróg (Racibórz)">Ostróg</a></li> <li><a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a></li> <li><a href="/wiki/P%C5%82onia_(Racib%C3%B3rz)" title="Płonia (Racibórz)">Płonia</a></li> <li><a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a></li> <li><a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a></li> <li><a href="/wiki/Studzienna_(Racib%C3%B3rz)" title="Studzienna (Racibórz)">Studzienna</a></li> <li><a href="/wiki/Obora_(Racib%C3%B3rz)" title="Obora (Racibórz)">Obora</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Demografia">Demografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Demografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Demografia">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg/170px-POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg" decoding="async" width="170" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg/255px-POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg/340px-POL_Racib%C3%B3rz_seal_1296.jpg 2x" data-file-width="1618" data-file-height="1698" /></a><figcaption>Odlew pieczęci Raciborza z 1296 r.</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Demografia_Raciborza" class="mw-redirect" title="Demografia Raciborza">Demografia Raciborza</a>.</div> Liczba ludności w pierwszym okresie powstawania miasta jest trudna do określenia. Do jej wzrostu przyczyniały się zarówno przyrost naturalny, jak i napływ ludności. Jednak wojny, choroby, pożary i inne klęski żywiołowe powodowały wahania w liczebności mieszkańców. Według danych szacunkowych na podstawie <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99topietrze" title="Świętopietrze">świętopietrza</a> w 1329 r. Racibórz liczył 2348, a w 1337 r. 2882 mieszkańców, co czyni go jednym z najliczebniejszych miast ówczesnego <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnego Śląska</a>. W połowie XIV w. szacuje się, że Racibórz wraz z przedmieściami miał ok. 3100 mieszkańców<a href="#cite_note-94">[94]</a><a href="#cite_note-95">[95]</a>. Na początku XVII wieku liczba ludności wynosiła ok. 3300 osób, a pod koniec pierwszej połowy XVIII w. spadła do ok. 2700 osób<a href="#cite_note-96">[96]</a>, co czyniło go drugim pod względem wielkości miastem Górnego Śląska, zaraz po <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudniku</a><a href="#cite_note-97">[97]</a>. W 1749 r. było 1577 mieszkańców<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-r30-99">[99]</a>. Z 1787 r. pochodzą najwcześniejsze oficjalne dane, które mówią o 3272 mieszkańcach<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-n2-100">[100]</a><a href="#cite_note-p1-101">[101]</a>. W 1800 r. populacja miasta wynosiła 3457 mieszkańców<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a>. Należy pamiętać, że w tamtych czasach miasto zamykało się w obrębie <a href="/wiki/Mury_miejskie_w_Raciborzu" title="Mury miejskie w Raciborzu">murów miejskich</a>. W 1840 r. miasto liczyło 7022 mieszkańców<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-p2-102">[102]</a>, a 3 grudnia 1867 r. w Raciborzu było 14 571 mieszkańców<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a>. 2 grudnia 1895 r. populacja wyniosła 21 680<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-p3-103">[103]</a><a href="#cite_note-n3-104">[104]</a>. W 1900 r. miasto poszerzyło swoje granice o Bosacz, a w 1902 również o <a href="/wiki/Stara_Wie%C5%9B_(Racib%C3%B3rz)" title="Stara Wieś (Racibórz)">Starą Wieś</a> oraz Proszowiec, licząc wtedy łącznie 30 398 mieszkańców. 5 stycznia 1927 r. włączono <a href="/wiki/Obszar_dworski" title="Obszar dworski">obszary dworskie</a> obejmujące <a href="/wiki/Ostr%C3%B3g_(Racib%C3%B3rz)" title="Ostróg (Racibórz)">Ostróg</a> wraz z <a href="/wiki/Racib%C3%B3rz-Zamek" title="Racibórz-Zamek">obszarem zamkowym</a>, <a href="/wiki/Studzienna_(Racib%C3%B3rz)" title="Studzienna (Racibórz)">Studzienną</a>, <a href="/wiki/Ocice_(Racib%C3%B3rz)" title="Ocice (Racibórz)">Ocice</a>, Starą Wieś i <a href="/w/index.php?title=Proszowiec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Proszowiec (strona nie istnieje)">Proszowiec</a> do miasta, które liczyło 49 076 mieszkańców<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-n3-104">[104]</a><a href="#cite_note-105">[105]</a>. W 1939 r. liczba mieszkańców sięgnęła 49 724 mieszkańców<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-p4-106">[106]</a><a href="#cite_note-n5-107">[107]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG/170px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG" decoding="async" width="170" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG/255px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG/340px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Brzeziu_5.JPG 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Kościół w <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Raciborzu-Brzeziu</a></figcaption></figure> W maju 1945 r. w mieście przebywało ok. 3000 mieszkańców. W 1946 r. liczba mieszkańców wzrosła do 19 605<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-n5-107">[107]</a><a href="#cite_note-p5-108">[108]</a>. W 1950 r. miasto zamieszkiwało 26 447 osób. 27 maja 1975 r. do miasta przyłączono <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a><a href="#cite_note-n309-82">[82]</a><a href="#cite_note-brxrm-109">[109]</a>, które liczyło wówczas 2900 osób. Pod koniec 1975 r. Racibórz liczył 50 293 osoby. 1 lutego 1977 r. włączono Ocice Górne, które liczyły 235 osób oraz <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a> liczący 110 mieszkańców, a także <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a> i <a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedonię</a>. 31 grudnia 1980 r. miasto liczyło 55 532 mieszkańców. Najwięcej mieszkańców, 65 300 Racibórz miał w 1991 r. 31 grudnia 1993 r. liczba ludności wynosiła 64 875<a href="#cite_note-n75-26">[26]</a><a href="#cite_note-n1-98">[98]</a>. W 2002 r. miasto liczyło 60 162 mieszkańców, w 2003 r. – 59 466 mieszkańców, a w 2004 r. – 58 817 mieszkańców<a href="#cite_note-sr2-110">[110]</a>. Dane z 2006 r. mówią o 57 987 mieszkańcach. W 2007 r. Racibórz liczył 56 410 osób zameldowanych na pobyt stały, z czego 29 635 kobiet i 26 775 mężczyzn oraz 1495 osób zameldowanych na pobyt czasowy, w tym 801 kobiet i 694 mężczyzn<a href="#cite_note-z19-111">[111]</a>. Na koniec 2008 r. miasto liczyło 56 727 mieszkańców<a href="#cite_note-ludnoscx-112">[112]</a>. Według danych z 31 grudnia 2009 r. liczba ludności wynosiła 56 484<a href="#cite_note-gusdd-18">[18]</a><a href="#cite_note-ludnoscy-113">[113]</a>, a 31 grudnia 2010 r. – 56 397<a href="#cite_note-114">[114]</a>. <table class="wikitable" align="center" width="700"> <caption>Wykres liczby ludności miasta Racibórz od 1749 r.<a href="#cite_note-n1-98">[98]</a><a href="#cite_note-p1-101">[101]</a><a href="#cite_note-p2-102">[102]</a><a href="#cite_note-p3-103">[103]</a><a href="#cite_note-p4-106">[106]</a><a href="#cite_note-p5-108">[108]</a><a href="#cite_note-ludnoscy-113">[113]</a><a href="#cite_note-115">[115]</a><a href="#cite_note-116">[116]</a><a href="#cite_note-117">[117]</a><a href="#cite_note-118">[118]</a> </caption> <tbody><tr> <td> <div class="timeline-wrapper"><map name="timeline_73ifqbhvkyggzhudjios3uxcnjeaiaf"></map><img usemap="#timeline_73ifqbhvkyggzhudjios3uxcnjeaiaf" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/pl/timeline/73ifqbhvkyggzhudjios3uxcnjeaiaf.png" /></div> </td></tr></tbody></table> <a href="/wiki/G%C4%99sto%C5%9B%C4%87_zaludnienia" title="Gęstość zaludnienia">Gęstość zaludnienia</a> w 2004 r. wynosiła ok. 778 mieszkańców/km², a w 2008 r. – 756,3 mieszkańca/km²<a href="#cite_note-sr2-110">[110]</a><a href="#cite_note-ludnoscx-112">[112]</a>. W 2009 r. gęstość zaludnienia wynosiła 753 mieszkańców/km²<a href="#cite_note-ludnoscy-113">[113]</a>. <a href="/wiki/Struktura_p%C5%82ci_i_wieku" title="Struktura płci i wieku">Struktura płci</a> w latach 2000–2004 nie uległa znacznym zmianom i na koniec 2004 r. kształtowała się następująco: populacja kobiet wynosiła 52,4%, a mężczyzn 47,6%<a href="#cite_note-sr2-110">[110]</a>. W 2006 r. populacja kobiet wyniosła 52,56%, a mężczyzn 47,44%<a href="#cite_note-lp2-119">[119]</a>. Natomiast w 2008 r. struktura ta kształtowała się następująco: populacja kobiet – 52,46%, a mężczyzn – 47,54%<a href="#cite_note-ludnoscx-112">[112]</a>. W 2009 r. struktura wynosiła kolejno 52,5% w przypadku kobiet i 47,5% w przypadku mężczyzn<a href="#cite_note-ludnoscy-113">[113]</a>. W latach 2001–2003 w Raciborzu występował dodatni, ale malejący <a href="/wiki/Przyrost_naturalny" title="Przyrost naturalny">przyrost naturalny</a>. W 2004 r. wystąpił wzrost przyrostu w porównaniu z latami poprzednimi, który wynosił 65, gdy w roku poprzednim tylko 7<a href="#cite_note-sr2-110">[110]</a>. Natomiast w 2009 r. przyrost był ujemny i wynosił –58<a href="#cite_note-ludnoscy-113">[113]</a>. Pod względem ekonomicznej klasyfikacji grup wiekowych przeważa grupa produkcyjna, która w 2004 r. stanowiła 65,4% ogółu mieszkańców. Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 20,3%, a w wieku poprodukcyjnym 14,3%<a href="#cite_note-sr2-110">[110]</a>. W stosunku do poprzednich lat widoczny jest wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym przy jednoczesnym spadku ludności w wieku przedprodukcyjnym<a href="#cite_note-sr3-120">[120]</a>. W 2006 r. nadal dominowała ludność w wieku produkcyjnym i stanowiła 66% wszystkich mieszkańców. Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 19%, a w wieku poprodukcyjnym 15%<a href="#cite_note-lp2-119">[119]</a>. W 2003 r. saldo migracji wyniosło –528 osób, a w 2004 –534 osoby. Przy czym przeważała migracja zewnętrzna, która najczęściej związana była z poszukiwaniem pracy za granicą (m.in. w Holandii i Niemczech)<a href="#cite_note-sr3-120">[120]</a>. W 2009 r. do miasta przybyło 495 osób, a opuściło je 519 osób. W związku z tym odnotowano ujemne saldo migracyjne wynoszące –24 i było ono mniejsze w porównaniu z latami ubiegłymi<a href="#cite_note-ludnoscy-113">[113]</a>. Mieszkańcy Raciborza stanowią około 51,5% populacji <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiatu raciborskiego</a>, co stanowi 1,2% populacji <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwa śląskiego</a><a href="#cite_note-lp2-119">[119]</a>. Według danych z 31 grudnia 2009 r. miasto zajmowało 81. miejsce pod względem ludności miast w Polsce<a href="#cite_note-gusdd-18">[18]</a>. Piramida wieku mieszkańców Raciborza w 2014 r.<a href="#cite_note-populacja2016-121">[121]</a>: <a href="/wiki/Plik:Piramida_wieku_Raciborz.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Piramida_wieku_Raciborz.png/600px-Piramida_wieku_Raciborz.png" decoding="async" width="600" height="480" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Piramida_wieku_Raciborz.png/900px-Piramida_wieku_Raciborz.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/06/Piramida_wieku_Raciborz.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="800" /></a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prognoza_demograficzna">Prognoza demograficzna</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Prognoza demograficzna" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Prognoza demograficzna">edytuj kod</a>]</div> <a href="/wiki/G%C5%82%C3%B3wny_Urz%C4%85d_Statystyczny" title="Główny Urząd Statystyczny">Główny Urząd Statystyczny</a> przeprowadził prognozę demograficzną na lata 2002–2030 w świetle której miasto odnotuje spadek liczby ludności o 37%. Główną przyczyną takiego spadku będzie obniżający się przyrost naturalny. Natomiast w przypadku salda migracji wystąpi korzystne zjawisko, tzn. napływ ludności przewyższy jej odpływ i według prognoz wyniesie 38 osób. Prognoza przewiduje kontynuację tendencji spadkowej w przypadku liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. W 2030 r. 54% ogółu mieszkańców będą stanowić osoby w wieku produkcyjnym, 13% w wieku przedprodukcyjnym oraz 33% w wieku poprodukcyjnym<a href="#cite_note-z20-23">[23]</a><a href="#cite_note-sr4-122">[122]</a>. <table class="wikitable" align="center" width="700"> <caption>Prognoza demograficzna GUS dla miasta Raciborza do roku 2030<a href="#cite_note-z20-23">[23]</a><a href="#cite_note-z19-111">[111]</a><a href="#cite_note-sr5-123">[123]</a> </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2">Rok </th> <th colspan="3">Ogółem </th> <th colspan="3">Ogółem </th> <th rowspan="2">Saldo migracji </th> <th rowspan="2">Przyrost naturalny </th></tr> <tr> <th>razem </th> <th>mężczyźni </th> <th>kobiety </th> <th>0-17 </th> <th>18-59/64 </th> <th>60+/65+ </th></tr> <tr> <td style="text-align:center;">2010 </td> <td style="text-align:center;">54 481 </td> <td style="text-align:center;">25 853 </td> <td style="text-align:center;">28 628 </td> <td style="text-align:center;">8984 </td> <td style="text-align:center;">36 138 </td> <td style="text-align:center;">9359 </td> <td style="text-align:center;">–63 </td> <td style="text-align:center;">–108 </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;">2015 </td> <td style="text-align:center;">51 214 </td> <td style="text-align:center;">24 252 </td> <td style="text-align:center;">26 962 </td> <td style="text-align:center;">7697 </td> <td style="text-align:center;">32 670 </td> <td style="text-align:center;">10 847 </td> <td style="text-align:center;">–12 </td> <td style="text-align:center;">–160 </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;">2020 </td> <td style="text-align:center;">47 921 </td> <td style="text-align:center;">22 665 </td> <td style="text-align:center;">25 256 </td> <td style="text-align:center;">6948 </td> <td style="text-align:center;">28 536 </td> <td style="text-align:center;">12 437 </td> <td style="text-align:center;">–2 </td> <td style="text-align:center;">–247 </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;">2021 </td> <td style="text-align:center;">47 269 </td> <td style="text-align:center;">22 353 </td> <td style="text-align:center;">24 916 </td> <td style="text-align:center;">6814 </td> <td style="text-align:center;">27 807 </td> <td style="text-align:center;">12 648 </td> <td style="text-align:center;">5 </td> <td style="text-align:center;">–272 </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;">2025 </td> <td style="text-align:center;">44 559 </td> <td style="text-align:center;">21 027 </td> <td style="text-align:center;">23 532 </td> <td style="text-align:center;">6199 </td> <td style="text-align:center;">25 103 </td> <td style="text-align:center;">13 257 </td> <td style="text-align:center;">15 </td> <td style="text-align:center;">–331 </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;">2030 </td> <td style="text-align:center;">41 115 </td> <td style="text-align:center;">19 366 </td> <td style="text-align:center;">21 749 </td> <td style="text-align:center;">5382 </td> <td style="text-align:center;">22 328 </td> <td style="text-align:center;">13 405 </td> <td style="text-align:center;">38 </td> <td style="text-align:center;">–402 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nazwa">Nazwa</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Nazwa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwa">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png/260px-1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png" decoding="async" width="260" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png/390px-1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png/520px-1592_Polonia_Silesia_Wenceslao_Godreccio.png 2x" data-file-width="547" data-file-height="526" /></a><figcaption>Racibórz jako Ratiborz na mapie <a href="/wiki/Wac%C5%82aw_Grodziecki" title="Wacław Grodziecki">Wacława Grodzieckiego</a> z 1592 roku</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg/260px-Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg" decoding="async" width="260" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg/390px-Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg/520px-Polskie-nazwy_%C5%9Bl%C4%85skich_miejscowosci_z_patentu_Fryderyka_II_1750.jpg 2x" data-file-width="3773" data-file-height="3164" /></a><figcaption>Nazwa Raciborz wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym <a href="/wiki/Prusy_(kraina_historyczna)" title="Prusy (kraina historyczna)">pruskim</a> dokumencie z 1750 roku wydanym w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">języku polskim</a> w <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinie</a><a href="#cite_note-124">[124]</a>.</figcaption></figure> Nazwa miasta pochodziła najprawdopodobniej od <a href="/wiki/Imiona_s%C5%82owia%C5%84skie" title="Imiona słowiańskie">słowiańskiego imienia</a> „<a href="/wiki/Racibor_(imi%C4%99)" title="Racibor (imię)">Racibor</a>” („Ratibor” – forma zgermanizowana)<a href="#cite_note-rac1-125">[125]</a>. Według Weltzla pochodziła ona od czasownika „rati” = orać i „bor” = bór, las. Inne źródła nadają temu imieniu znaczenie „walczący na wojnie” bądź „chętny do boju”, co jest zgodne z ostatnimi badaniami onomastycznymi. Nazwa miasta pochodzi od dwóch znaczeniowo tożsamych słów „rati=walczyć” oraz „boriti=walczyć” i oznacza „walczący na wojnie”. Imię Racibor było charakterystyczne we wczesnym średniowieczu dla <a href="/wiki/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ta_pomorscy" title="Książęta pomorscy">książąt pomorskich</a> oraz <a href="/wiki/Obodryci" title="Obodryci">obodrzyckich</a>. Nadawano władcom imię Racibor być może na dobrą wróżbę, aby „walczyli i zwyciężali w boju”<a href="#cite_note-rac1-125">[125]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG/170px-Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG" decoding="async" width="170" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG/255px-Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG/340px-Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu_4.JPG 2x" data-file-width="2712" data-file-height="4071" /></a><figcaption><a href="/wiki/Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu" title="Baszta więzienna w Raciborzu">Baszta więzienna</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG/220px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG/330px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG/440px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu_9.JPG 2x" data-file-width="4456" data-file-height="3090" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu" title="Kościół św. Jakuba w Raciborzu">Kościół św. Jakuba</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_(jesie%C5%84_2013)_2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_%28jesie%C5%84_2013%29_2.JPG/220px-Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_%28jesie%C5%84_2013%29_2.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_%28jesie%C5%84_2013%29_2.JPG/330px-Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_%28jesie%C5%84_2013%29_2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_%28jesie%C5%84_2013%29_2.JPG/440px-Zamek_w_Raciborzu_po_remoncie_%28jesie%C5%84_2013%29_2.JPG 2x" data-file-width="4430" data-file-height="2952" /></a><figcaption><a href="/wiki/Zamek_w_Raciborzu" title="Zamek w Raciborzu">Zamek książąt raciborskich</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg/220px-POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg" decoding="async" width="220" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg/330px-POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg/440px-POL_Racib%C3%B3rz_zamek_prze%C5%82om_XVII_i_XVIII_wieku.jpg 2x" data-file-width="714" data-file-height="457" /></a><figcaption>Raciborski zamek (XVII – XVIII)</figcaption></figure> Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 r. we <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławiu</a> wymienia nazwę miasta zanotowaną w dokumencie z 1108 r. Raciborz<a href="#cite_note-Adamy-126">[126]</a>. Nazwa Raciborza w formie łacińskiej Ratibor pojawiła się po raz pierwszy w <a href="/wiki/Kronika_Galla_Anonima" title="Kronika Galla Anonima">Kronice polskiej</a> spisanej przez <a href="/wiki/Gall_Anonim" title="Gall Anonim">Anonima zwanego Gallem</a> w latach 1112–1116<a href="#cite_note-127">[127]</a><a href="#cite_note-128">[128]</a> Miejscowość została wzmiankowana w łacińskim dokumencie papieża <a href="/wiki/Grzegorz_IX" title="Grzegorz IX">Grzegorza IX</a> wystawionym 26 maja 1230 r. w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_staropolski" title="Język staropolski">staropolskiej</a> formie Racziborz we fragmencie in Kozle castellaturam de Racziborz circa Rybnik<a href="#cite_note-CITEREFGrünhagen1866153-129">[129]</a>. Nazwa miejscowości w zlatynizowanej formie Raziboria wymieniona jest w łacińskim dokumencie <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_%C5%81okietek" title="Władysław I Łokietek">Władysława Łokietka</a> z 1315 r. wydanym w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a><a href="#cite_note-130">[130]</a>. W łacińskiej <a href="/wiki/Liber_fundationis_episcopatus_Vratislaviensis" title="Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis">Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">pol.</a> Księga uposażeń <a href="/wiki/Archidiecezja_wroc%C5%82awska" title="Archidiecezja wrocławska">biskupstwa wrocławskiego</a>) spisanej za czasów biskupa <a href="/wiki/Henryk_z_Wierzbna_(zm._1319)" title="Henryk z Wierzbna (zm. 1319)">Henryka z Wierzbna</a> w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Rathibor. Kronika ta wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak: <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudoł</a> jako Schuchdol, <a href="/wiki/Studzienna_(Racib%C3%B3rz)" title="Studzienna (Racibórz)">Studzienna</a> w formie Stusona<a href="#cite_note-131">[131]</a><a href="#cite_note-132">[132]</a>. W roku 1613 śląski regionalista i historyk <a href="/wiki/Miko%C5%82aj_Henel" title="Mikołaj Henel">Mikołaj Henel</a> z <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudnika</a> wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Ratiboria, Ratibovia, Retiboria, Retisboria<a href="#cite_note-133">[133]</a>. W 1750 r. nazwa Raciborz wymieniona została w języku polskim przez <a href="/wiki/Fryderyk_II_Wielki" title="Fryderyk II Wielki">Fryderyka II</a> pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska<a href="#cite_note-134">[134]</a> W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 r. we <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławiu</a> przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Racibors oraz nazwą Ratibor we fragmencie „Racibors, polnische Benennung der Kreistadt Ratibor”<a href="#cite_note-CITEREFKnie1830607-135">[135]</a>. Nazwę Racibórz w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3wek" title="Głogówek">Głogówku</a> w 1847 r. wymienił śląski pisarz <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Lompa" title="Józef Lompa">Józef Lompa</a><a href="#cite_note-136">[136]</a>. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946<a href="#cite_note-137">[137]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Historia_Raciborza" title="Historia Raciborza">Historia Raciborza</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kalendarium_historyczne">Kalendarium historyczne</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Kalendarium historyczne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kalendarium historyczne">edytuj kod</a>]</div> <ul><li>ok. 985-990 – tereny plemienia <a href="/wiki/Gol%C4%99szyce" title="Golęszyce">Gołęszyców</a> stają się częścią <a href="/wiki/Polska_wczesnopiastowska" title="Polska wczesnopiastowska">Państwa Piastów</a>,</li> <li>1103-1108 – gród znajduje się pod <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Czech" title="Księstwo Czech">czeską</a> okupacją<a href="#cite_note-138">[138]</a>,</li> <li>1108 – pierwsza historyczna wzmianka o Raciborzu w kronice <a href="/wiki/Gall_Anonim" title="Gall Anonim">Galla Anonima</a>, <a href="/wiki/Bitwa_pod_Raciborzem_(1108)" title="Bitwa pod Raciborzem (1108)">bitwa pod Raciborzem</a>, na skutek której gród wraca w polskie ręce,</li> <li>1172-1173 – <a href="/wiki/Mieszko_I_Pl%C4%85tonogi" title="Mieszko I Plątonogi">Mieszko I Plątonogi</a> otrzymuje oddzielne <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_raciborskie" title="Księstwo raciborskie">Księstwo Raciborskie</a>,</li> <li>1211-1217 – lokacja Raciborza na <a href="/wiki/Prawo_flamandzkie" title="Prawo flamandzkie">prawie flamandzkim</a> przez księcia <a href="/wiki/Kazimierz_I_opolski" title="Kazimierz I opolski">Kazimierza I</a>,</li> <li>1241 – zwycięska <a href="/wiki/Bitwa_pod_Raciborzem_(1241)" title="Bitwa pod Raciborzem (1241)">obrona miasta</a> przed <a href="/wiki/Mongo%C5%82owie" title="Mongołowie">Mongołami</a>,</li> <li>1246 – powstanie <a href="/wiki/Klasztor_Dominikan%C3%B3w_w_Raciborzu" title="Klasztor Dominikanów w Raciborzu">klasztoru dominikanów</a>, w którym zapisano pierwsze polskie zdanie „Gorze szą nam stało”, czyli „Gorzej się nam stało”</li> <li>1280-1287 – budowa gotyckiego zamku i kaplicy na <a href="/wiki/Ostr%C3%B3g_(Racib%C3%B3rz)" title="Ostróg (Racibórz)">Ostrogu</a>,</li> <li>1287 – konflikt na terenie Raciborza biskupa <a href="/wiki/Tomasz_II_Zaremba" title="Tomasz II Zaremba">Tomasza II</a> i księcia śląskiego <a href="/wiki/Henryk_IV_Prawy" title="Henryk IV Prawy">Henryka IV Prawego</a>,</li> <li>1296 – datacja zachowanej pieczęci z <a href="/wiki/Herb_Raciborza" title="Herb Raciborza">herbem miasta</a>: pół orła i pół koła,</li> <li>1299 – książę <a href="/wiki/Przemys%C5%82aw_raciborski" title="Przemysław raciborski">Przemysław</a> przekazuje władzę w Raciborzu radzie miejskiej według prawa magdeburskiego: miasto otoczone jest murami obronnymi z trzema bramami; założenie klasztoru dominikanek,</li> <li>XIII wiek – w Raciborzu bito monetę z napisem „MILOST”, mennica z przerwami działała do 1715 r.,</li> <li>1302 – wzmianka o szkole parafialnej,</li> <li>1318 – plaga <a href="/wiki/Szara%C5%84czowate" title="Szarańczowate">szarańczy</a>,</li> <li>1336 – umiera ostatni piastowski książę raciborski <a href="/wiki/Leszek_raciborski" title="Leszek raciborski">Leszek</a>; księstwo przechodzi w ręce <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_opawskie" title="Księstwo opawskie">opawskich</a> <a href="/wiki/Przemy%C5%9Blidzi" title="Przemyślidzi">Przemyślidów</a>,</li> <li>1521 – śmierć ostatniego księcia z dynastii Przemyślidów – <a href="/wiki/Walentyn_raciborski" title="Walentyn raciborski">Walentyna</a>,</li> <li>1532 – po śmierci księcia <a href="/wiki/Jan_II_Dobry_(ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_opolski)" title="Jan II Dobry (książę opolski)">Jana Opolskiego</a> Księstwo Raciborskie przechodzi w ręce Hohenzollernów, potem Habsburgów,</li> <li>1567 – wzmianka o istnieniu browaru zamkowego, obecnie najstarszego browaru w Polsce,</li> <li>1586 – przywilej cesarza <a href="/wiki/Rudolf_II_Habsburg" title="Rudolf II Habsburg">Rudolfa II</a> porządkuje żeglugę na Odrze; Racibórz do końca XIX w. jest miastem portowym,</li> <li>1670 – wzmianka o działaniu poczty,</li> <li>1683 – <a href="/wiki/Jan_III_Sobieski" title="Jan III Sobieski">Jan III Sobieski</a> ucztuje na zamku w drodze na odsiecz <a href="/wiki/Bitwa_pod_Wiedniem" title="Bitwa pod Wiedniem">Wiednia</a>,</li> <li>1727 – wzniesienie na Rynku Kolumny Maryjnej dłuta <a href="/wiki/Johann_Melchior_%C3%96sterreich" title="Johann Melchior Österreich">Johanna Melchiora Österreicha</a>,</li> <li>1742 – Racibórz wraz z większością <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląska</a> staje się częścią Prus,</li> <li>1788 – nieudana próba zabójstwa króla pruskiego <a href="/wiki/Fryderyk_Wilhelm_II_Pruski" title="Fryderyk Wilhelm II Pruski">Fryderyka II</a>,</li> <li>1819 – otwarcie gimnazjum,</li> <li>1826 – oddanie do użytku budynku sądu według projektu Schinkla,</li> <li>1846 – miasto uzyskało połączenie kolejowe z Wrocławiem,</li> <li>1849 – uruchomienie linii telegraficznej <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedeń</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a>,</li> <li>1858 – oddanie do użytku gazowni miejskiej,</li> <li>1882 – w gimnazjum uczył się poeta <a href="/wiki/Jan_Kasprowicz" title="Jan Kasprowicz">Jan Kasprowicz</a>,</li> <li>1889 – ukazał się pierwszy numer polskich „<a href="/wiki/Nowiny_Raciborskie" title="Nowiny Raciborskie">Nowin Raciborskich</a>”,</li> <li>1904 – uruchomienie elektrowni miejskiej,</li> <li>1911 – otwarcie <a href="/wiki/Dom_Kultury_Strzecha_w_Raciborzu" title="Dom Kultury Strzecha w Raciborzu">Domu Polskiego Strzecha</a>,</li> <li>20 marca 1921 – plebiscyt górnośląski: w Raciborzu 2227 (9,13%)<a href="#cite_note-139">[139]</a> uprawnionych oddaje głos za Polską, natomiast 22.291<a href="#cite_note-140">[140]</a> (87,98%) głosujących opowiada się za przynależnością miasta do Niemiec, w tym prawie 24% tzw. emigrantów plebiscytowych (ściągniętych na tereny plebiscytowe w celu podniesienia końcowego rezultatu<a href="#cite_note-141">[141]</a>; wniosek o prawo głosu dla emigrantów złożyła Polska, ale w praktyce znaczna większość z nich głosowała na Niemcy),</li> <li>1921 – przeprowadzono plebiscyt na <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnym Śląsku</a> i wybuchło <a href="/wiki/III_powstanie_%C5%9Bl%C4%85skie" title="III powstanie śląskie">III powstanie śląskie</a>, w którego wyniku 437 ha obszaru dzisiejszego miasta przekazano <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> (ówczesne miasto pozostało w Niemczech, natomiast po drugiej stronie granicy znalazła się m.in. obecna dzielnica <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a>, wówczas samodzielna wioska<a href="#cite_note-142">[142]</a>),</li> <li>1939 – w mieście stacjonuje przed atakiem na <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polskę</a> niemiecka <a href="/wiki/14_Armia_(III_Rzesza)" title="14 Armia (III Rzesza)">14 Armia</a>,</li> <li>1945: <ul><li>pod koniec stycznia przez Racibórz, a następnie <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudnik</a> i <a href="/wiki/K%C5%82odzko" title="Kłodzko">Kłodzko</a>, przeszła kolumna więźniów aresztu w <a href="/wiki/Mys%C5%82owice" title="Mysłowice">Mysłowicach</a> (tzw. <a href="/wiki/Marsze_%C5%9Bmierci" title="Marsze śmierci">marsz śmierci</a>);</li> <li>wojska radzieckie 31 marca zdobyły (<a href="/wiki/Walki_o_Racib%C3%B3rz" title="Walki o Racibórz">po dwumiesięcznym oblężeniu</a>) Racibórz; w walkach z jednostkami <a href="/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht">Wehrmachtu</a> i <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a> uczestniczyli żołnierze <a href="/wiki/60_Armia_(ZSRR)" title="60 Armia (ZSRR)">60 Armii</a> i <a href="/wiki/4_Armia_Pancerna_(ZSRR)" title="4 Armia Pancerna (ZSRR)">4 Armii Pancernej</a> <a href="/wiki/1_Front_Ukrai%C5%84ski" title="1 Front Ukraiński">1 Frontu Ukraińskiego</a> <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armii Czerwonej</a><a href="#cite_note-CITEREFMała_encyklopedia_wojskowa19715-143">[143]</a>.</li> <li>9 maja polska administracja obejmuje władzę;</li> <li>10 maja w mieście zostają ulokowane <a href="/wiki/Czechos%C5%82owacja" title="Czechosłowacja">czechosłowackie</a> władze powiatowe</li> <li>wysiedlanie ludności niemieckiej i osiedlanie się Polaków wysiedlonych z <a href="/wiki/Kresy_Wschodnie" title="Kresy Wschodnie">Kresów Wschodnich</a> oraz z centralnej Polski<a href="#cite_note-144">[144]</a>,</li></ul></li> <li>1946 – powstanie pierwszej polskiej szkoły podstawowej <a href="/w/index.php?title=Szko%C5%82a_Podstawowa_nr_1_w_Raciborzu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Szkoła Podstawowa nr 1 w Raciborzu (strona nie istnieje)">SP 1</a>,</li> <li>1958 – obchody IX wieków Raciborza; otwarcie odbudowanego <a href="/wiki/Dom_Kultury_Strzecha_w_Raciborzu" title="Dom Kultury Strzecha w Raciborzu">Domu Kultury „Strzecha”</a>,</li> <li>1975 – miasto wraz z powiatem raciborskim zostały włączone do województwa katowickiego,</li> <li>1986 – otwarcie <a href="/w/index.php?title=M%C5%82odzie%C5%BCowy_Dom_Kultury_w_Raciborzu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Młodzieżowy Dom Kultury w Raciborzu (strona nie istnieje)">Młodzieżowego Domu Kultury</a>.</li> <li>1990 – przeprowadzono pierwsze demokratyczne wybory do <a href="/wiki/Polityka_w_Raciborzu" title="Polityka w Raciborzu">Rady Miejskiej</a>,</li> <li>1991 – podpisano umowę partnerską z (również górnośląskim) miastem <a href="/wiki/Opawa" title="Opawa">Opawa</a> w <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechach</a>,</li> <li>1992 – podpisano umowę partnerską z <a href="/wiki/Roth_(Bawaria)" title="Roth (Bawaria)">Roth</a> w <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a>,</li> <li>1993 – otwarto <a href="/wiki/Przej%C5%9Bcie_graniczne_Pietraszyn-Sudice" title="Przejście graniczne Pietraszyn-Sudice">przejście graniczne Pietraszyn-Sudice</a>,</li> <li>1997 – Racibórz został dotknięty największą od stuleci klęską powodzi,</li> <li>1999 – ukształtował się nowy podział administracyjny kraju – powstał <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiat raciborski</a> (1 września), powstał <a href="/wiki/Euroregion_Silesia" title="Euroregion Silesia">Euroregion Silesia</a> (20 września),</li> <li>2001 – jako pierwsze miasto w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> i <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a> uzyskano certyfikat Zarządzania Środowiskowego według normy ISO 14001,</li> <li>2002 – podpisano umowę partnerską z miastem <a href="/wiki/Kr%C3%B3lewiec" title="Królewiec">Królewiec</a> w <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosji</a> (5 marca), oraz z miastem <a href="/wiki/Leverkusen" title="Leverkusen">Leverkusen</a> w <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a> (18 marca), zorganizowano III Dożynki <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">Województwa Śląskiego</a>, przeprowadzono pierwsze bezpośrednie wybory na prezydenta, burmistrza, wójta,</li> <li>2005 – reaktywowano browar raciborski i podpisano umowę partnerską z miastem <a href="/wiki/K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle" title="Kędzierzyn-Koźle">Kędzierzyn-Koźle</a>,</li> <li>2008 – 900-lecie miasta, wielka impreza z udziałem między innymi <a href="/wiki/Piotr_Rubik" title="Piotr Rubik">Piotra Rubika</a> i <a href="/wiki/The_Jet_Set" title="The Jet Set">The Jet Set</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Architektura">Architektura</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Architektura" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Architektura">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Historia_Raciborza" title="Historia Raciborza">Historia Raciborza</a>.</div> <center> <table> <tbody><tr> <td><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70384462">.mw-parser-output .szablon-duza-grafika{display:flex}@media(max-width:720px){body.skin-minerva .mw-parser-output .szablon-duza-grafika{display:block}}</style><div class="thumb szablon-duza-grafika" style="max-width:1010px; margin-left: auto; margin-right:auto;"> <div class="thumbinner"><div class="noresize" style="overflow:auto; overflow-y:display; overflow-x:auto;"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg" class="mw-file-description" title="Rynek w Raciborzu"><img alt="Rynek w Raciborzu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg/1000px-POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg" decoding="async" width="1000" height="93" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg/1500px-POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg/2000px-POL_Racib%C3%B3rz_Rynek_-_panorama.jpg 2x" data-file-width="19146" data-file-height="1782" /></a></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/Rynek_w_Raciborzu" title="Rynek w Raciborzu">Rynek w Raciborzu</a></div> </div></div> </td></tr></tbody></table> </center> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zabytki">Zabytki</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Zabytki" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zabytki">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG/220px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG/330px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG/440px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_NMP_w_Raciborzu_1.JPG 2x" data-file-width="4752" data-file-height="3485" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Raciborzu" title="Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu">Kościół Wniebowzięcia NMP</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG/170px-Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG" decoding="async" width="170" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG/255px-Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG/340px-Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu_5.JPG 2x" data-file-width="3008" data-file-height="4512" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu" title="Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego w Raciborzu">Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Zabytki_Raciborza" title="Zabytki Raciborza">Zabytki Raciborza</a>.</div> <ul><li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Raciborzu" title="Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu">Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi</a> – <a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotycki</a>, kościół farny, najstarszy w Raciborzu, pochodzi z 1205 r.</li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu" title="Kościół św. Jakuba w Raciborzu">Kościół św. Jakuba</a> – <a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotycki</a>, pochodzi sprzed 1258 r., <a href="/wiki/Dominikanie" title="Dominikanie">podominikański</a>. <ul><li>Kaplica Gaszynów – <a href="/wiki/Barok" title="Barok">barokowa</a>, wykonana między 1637 a 1665 r.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Parafia_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Raciborzu" title="Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu">Kościół św. Ducha</a> – <a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotycki</a>, pochodzi z 1327 r., <a href="/wiki/Dominikanie" title="Dominikanie">podominikański</a>.</li> <li><a href="/wiki/Baszta_wi%C4%99zienna_w_Raciborzu" title="Baszta więzienna w Raciborzu">Baszta więzienna</a> – pochodzi z XVI w. Została ukazana na jednorazowej serii monet „Miasta Polski”.</li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu" title="Kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu">Kościół św. Jana Chrzciciela</a> na <a href="/wiki/Ostr%C3%B3g_(Racib%C3%B3rz)" title="Ostróg (Racibórz)">Ostrogu</a> – <a href="/wiki/Neogotyk" title="Neogotyk">neogotycki</a>, pochodzi z 1856 r.</li> <li><a href="/wiki/Parafia_%C5%9Bw._Miko%C5%82aja_w_Raciborzu" title="Parafia św. Mikołaja w Raciborzu">Kościół św. Mikołaja</a> na <a href="/wiki/Stara_Wie%C5%9B_(Racib%C3%B3rz)" title="Stara Wieś (Racibórz)">Starej Wsi</a> – <a href="/wiki/Neogotyk" title="Neogotyk">neogotycki</a>, pochodzi z 1902 r.</li> <li><a href="/wiki/Parafia_Matki_Bo%C5%BCej_Raciborskiej" title="Parafia Matki Bożej Raciborskiej">Kościół Matki Bożej</a> – <a href="/wiki/Barok" title="Barok">barokowy</a>, pochodzi z 1727 r.</li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszego_Serca_Pana_Jezusa_w_Raciborzu" title="Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Raciborzu">Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa</a> – modernistyczny, z lat 30. XX w.</li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Matki_Bo%C5%BCej_R%C3%B3%C5%BCa%C5%84cowej_w_Raciborzu" title="Kościół Matki Bożej Różańcowej w Raciborzu">Kościół Matki Bożej Różańcowej</a> – z ok. 1904 r., w dzielnicy <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a></li> <li><a href="/wiki/Rynek_w_Raciborzu" title="Rynek w Raciborzu">Rynek</a> <ul><li><a href="/wiki/Kolumna_Matki_Boskiej_w_Raciborzu" title="Kolumna Matki Boskiej w Raciborzu">Kolumna Matki Boskiej</a>, tzw. Kolumna Maryjna wykonana w latach 1725–1727 przez Johanna Melchiora Österreicha.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Zamek_w_Raciborzu" title="Zamek w Raciborzu">Zamek książąt raciborskich</a> – wzniesiony w latach 1281–1287, obecnie w trakcie renowacji i odbudowy, <ul><li><a href="/wiki/Kaplica_zamkowa_pw._%C5%9Bw._Tomasza_Kantuaryjskiego_w_Raciborzu" title="Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego w Raciborzu">Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego</a> – tzw. perła <a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotyku</a> śląskiego, wybudowana po 1287 r.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Mury_miejskie_w_Raciborzu" title="Mury miejskie w Raciborzu">Mury obronne</a> – powstałe w latach 1287–1290.</li> <li><a href="/wiki/Pomnik_Zgody_w_Raciborzu" title="Pomnik Zgody w Raciborzu">Statua Zgody</a> – wybudowana na przełomie XVIII i XIX w.</li> <li>Budynek Sądu – <a href="/wiki/Klasycyzm" title="Klasycyzm">późnoklasyczny</a>, wybudowany w latach 1823–1826 według projektu <a href="/wiki/Karl_Friedrich_Schinkel" title="Karl Friedrich Schinkel">Karla Friedricha Schinkla</a>.</li> <li><a href="/wiki/Zak%C5%82ad_Karny_Racib%C3%B3rz" title="Zakład Karny Racibórz">Zespół budynków więzienia</a> – <a href="/wiki/Neogotyk" title="Neogotyk">neogotycki</a>, wybudowany w latach 1845–1851.</li> <li>Zakład Poprawczy – dawniej budynek Sądu Krajowego, <a href="/wiki/Neorenesans" title="Neorenesans">neorenesansowy</a>, wybudowany w latach 1889–1892.</li> <li>Budynek Poczty – <a href="/wiki/Neorenesans" title="Neorenesans">neorenesansowy</a>, pochodzący z 1889 r.</li></ul> Pełna lista zabytków: <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobna strona: <a href="/wiki/Wikipedia:Wiki_Lubi_Zabytki/%C5%9Bl%C4%85skie/powiat_raciborski/gmina_Racib%C3%B3rz" title="Wikipedia:Wiki Lubi Zabytki/śląskie/powiat raciborski/gmina Racibórz">Wikipedia:Wiki Lubi Zabytki/śląskie/powiat raciborski/gmina Racibórz</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zieleń_miejska">Zieleń miejska</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Zieleń miejska" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zieleń miejska">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG/220px-POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG/330px-POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG/440px-POL_Racib%C3%B3rz_Park_zamkowy.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption><a href="/wiki/Park_Zamkowy_w_Raciborzu" title="Park Zamkowy w Raciborzu">Park Zamkowy</a></figcaption></figure> Na terenie Raciborza wyróżniono 45 obiektów zakwalifikowanych jako <a href="/wiki/Ziele%C5%84_miejska" title="Zieleń miejska">zieleń urządzoną</a>, do której zalicza się: parki, zieleńce, ogrody przydomowe, ogrody działkowe i cmentarze. Zieleń miejska stanowi 823,91 ha powierzchni miasta<a href="#cite_note-z60-145">[145]</a>. W Raciborzu znajduje się 5 parków o łącznej powierzchni 19,52 ha<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a><a href="#cite_note-z60-145">[145]</a>. Cztery z nich znajdują się w centrum miasta, a jeden w jego zachodniej części. Największymi są <a href="/wiki/Park_Zamkowy_w_Raciborzu" title="Park Zamkowy w Raciborzu">park Zamkowy</a> o powierzchni 8,6 ha i <a href="/wiki/Park_im._Miasta_Roth_w_Raciborzu" title="Park im. Miasta Roth w Raciborzu">park im. Miasta Roth</a> zajmujący 5,5 ha. Pozostałe parki to park Jordanowski o powierzchni 2,82 ha, <a href="/wiki/Park_im._kpt._Franciszka_Stala,_Kawalera_Orderu_Virtuti_Militari_w_Raciborzu" title="Park im. kpt. Franciszka Stala, Kawalera Orderu Virtuti Militari w Raciborzu">Park im. kpt. Franciszka Stala</a> – 1,43 ha oraz park w <a href="/wiki/Ocice_(Racib%C3%B3rz)" title="Ocice (Racibórz)">Ocicach</a> – 1,22 ha<a href="#cite_note-z60-145">[145]</a>. Zieleńce obejmują powierzchnię 15,6 ha<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a><a href="#cite_note-z60-145">[145]</a>. Do zieleńców został zaliczony m.in. obszar Cmentarza Żołnierzy Radzieckich przy ul. Reymonta, gdyż jest to cmentarz pamiątkowy, a zieleń nie posiada charakteru cmentarnego. Do tej grupy należą także sad wokół Zakładu Kanalizacji i Wodociągów przy ul. Bogumińskiej i obszar przylegający do <a href="/wiki/Zak%C5%82ad_Karny_Racib%C3%B3rz" title="Zakład Karny Racibórz">Zakładu Karnego</a> przy ul. Eichendorffa<a href="#cite_note-z60-145">[145]</a>. Skwery obejmują powierzchnię 13 ha<a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a>. Skwer im. Kresowiaków znajduje się między gmachem Urzędu Miasta a sklepem Kaufland, natomiast skwer im. Sybiraków między Galerią Młyńską a ul. Batorego<a href="#cite_note-rac2-146">[146]</a>. Obok <a href="/wiki/Parafia_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Raciborzu" title="Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Raciborzu">kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny</a> znajduje się skwer im. ks. prałata Stefana Pieczki<a href="#cite_note-dz1-147">[147]</a>. Naprzeciw budynku Sądu Rejonowego znajduje się skwer im. <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Moniuszko" title="Stanisław Moniuszko">Stanisława Moniuszki</a><a href="#cite_note-fp1-148">[148]</a>, natomiast obok sali gimnastycznej Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” znajduje się skwer im. Olimpijczyków i Sław Sportu Ziemi Raciborskiej<a href="#cite_note-o1-149">[149]</a>. Warto wymienić jeszcze skwer przy Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Niesłyszących i Słabosłyszących oraz skwer przy ul. Podwale. Na skwerze przy <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jakuba_w_Raciborzu" title="Kościół św. Jakuba w Raciborzu">kościele św. Jakuba</a> wkrótce powstanie hotel<a href="#cite_note-dz2-150">[150]</a>. Do ogrodów przydomowych, które zajmują powierzchnie 663 ha zaliczono domy jednorodzinne wraz z przylegającymi do nich ogrodami i sadami. Obszary te występują przede wszystkim na obrzeżach miasta, m.in. w dzielnicach Płonia, Ocice, Nowe Zagrody, Miedonia, Markowice, Obora, Dębicz, Brzezie, Pogwizdów, Studzienna i Sudoł<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-z60-145">[145]</a>. Zieleń osiedlowa zajmuje 38,5 ha<a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a>. Ogródki działkowe stanowią 111 ha i znajdują się na terenie całego miasta<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-z61-68">[68]</a><a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a>. W największej ilości znajdują się w centrum, południowo-wschodniej i południowo-zachodniej części Raciborza. Występują przede wszystkim w dzielnicach: Nowe Zagrody, Ocice, Brzezie<a href="#cite_note-z61-68">[68]</a>. Łączna powierzchnia cmentarzy na terenie miasta wynosi 14,5 ha<a href="#cite_note-z58-62">[62]</a><a href="#cite_note-z61-68">[68]</a>. Występują na terenie całego miasta. Największe ich skupiska znajdują się w zachodnich dzielnicach: Nowe Zagrody i Stara Wieś<a href="#cite_note-z61-68">[68]</a>. W mieście znajduje się także jedna z najdłuższych w Polsce alej <a href="/wiki/Leszczyna_turecka" title="Leszczyna turecka">leszczyny tureckiej</a> – <a href="/wiki/Ulica_Juliusza_S%C5%82owackiego_w_Raciborzu" title="Ulica Juliusza Słowackiego w Raciborzu">ulica Słowackiego</a><a href="#cite_note-sr48-79">[79]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Symbole">Symbole</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Symbole" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Symbole">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobne artykuły: <a href="/wiki/Herb_Raciborza" title="Herb Raciborza">Herb Raciborza</a> i <a href="/wiki/Flaga_Raciborza" title="Flaga Raciborza">Flaga Raciborza</a>.</div> Herb Raciborza to według Uchwały Rady Miasta Racibórz z 18 grudnia 2013 r. „w polu czerwonym z prawej połuorła srebrnego, z lewej półkoło wozowe z pięcioma pełnymi szprychami, dzwonami i gwoździami, oraz dwiema połówkowymi szprychami i dzwonami w miejscu przepołowienia”<a href="#cite_note-r24-151">[151]</a><a href="#cite_note-umh-152">[152]</a>. Godło to pojawiło się po raz pierwszy na miejskim dokumencie z 1296 r.<a href="#cite_note-r24-151">[151]</a> Logo Raciborza zawiera nazwę miasta w kolorze niebieskim, którą zdobią z jednej strony baszta więzienna w kolorze czerwonym, a z drugiej zielony liść z białym napisem ISO 14001. Ostatni element ma podkreślić proekologiczne działanie władz<a href="#cite_note-umh-152">[152]</a><a href="#cite_note-r25-153">[153]</a>. Znak nawiązuje do promocyjnego loga Polski<a href="#cite_note-r25-153">[153]</a>. Maskotka Raciborza została wybrana 18 maja 2005 r. spośród prac konkursowych jakie nadesłały dzieci<a href="#cite_note-r25-153">[153]</a><a href="#cite_note-umm-154">[154]</a>. Wygrał Raciborek, który jest dziecięcym odpowiednikiem dorosłego rycerza, który według miejscowej legendy założył miasto<a href="#cite_note-r25-153">[153]</a>. Flagę Raciborza stanowi prostokątny czerwony płat z godłem herbu miasta w 1/3 odległości od drzewca<a href="#cite_note-umh-152">[152]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kultura">Kultura</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Kultura" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kultura">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG/220px-POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG/330px-POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG/440px-POL_Racib%C3%B3rz_Strzecha.JPG 2x" data-file-width="1849" data-file-height="1415" /></a><figcaption>Dom Kultury „Strzecha”</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_(obecnie_muzeum_miejskie)_w_Raciborzu_6.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_%28obecnie_muzeum_miejskie%29_w_Raciborzu_6.JPG/220px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_%28obecnie_muzeum_miejskie%29_w_Raciborzu_6.JPG" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_%28obecnie_muzeum_miejskie%29_w_Raciborzu_6.JPG/330px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_%28obecnie_muzeum_miejskie%29_w_Raciborzu_6.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_%28obecnie_muzeum_miejskie%29_w_Raciborzu_6.JPG/440px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Ducha_%28obecnie_muzeum_miejskie%29_w_Raciborzu_6.JPG 2x" data-file-width="4347" data-file-height="3033" /></a><figcaption>Kościół św. Ducha (obecnie <a href="/wiki/Muzeum_w_Raciborzu" title="Muzeum w Raciborzu">muzeum miejskie</a>) w Raciborzu</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Racib%C3%B3rz,_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_(118130).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Racib%C3%B3rz%2C_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_%28118130%29.jpg/220px-Racib%C3%B3rz%2C_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_%28118130%29.jpg" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Racib%C3%B3rz%2C_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_%28118130%29.jpg/330px-Racib%C3%B3rz%2C_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_%28118130%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Racib%C3%B3rz%2C_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_%28118130%29.jpg/440px-Racib%C3%B3rz%2C_Raciborskie_Centrum_Kultury_-_fotopolska.eu_%28118130%29.jpg 2x" data-file-width="667" data-file-height="928" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Raciborskie_Centrum_Kultury&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborskie Centrum Kultury (strona nie istnieje)">Raciborskie Centrum Kultury</a></figcaption></figure> Racibórz zawsze był kulturalną stolicą regionu, do dziś tę tradycję kontynuują Dom Kultury „Strzecha”, Młodzieżowy Dom Kultury, <a href="/wiki/Muzeum_w_Raciborzu" title="Muzeum w Raciborzu">Muzeum</a>, Raciborskie Centrum Kultury, <a href="/wiki/Miejska_i_Powiatowa_Biblioteka_Publiczna_im._Ryszarda_Kincla_w_Raciborzu" title="Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Ryszarda Kincla w Raciborzu">Miejska Biblioteka Publiczna</a> oraz Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej. Działalność tych instytucji obejmuje bowiem nie tylko miasto, ale również placówki kulturalno-oświatowe ziemi raciborskiej. Największą instytucją kulturalną jest jednak Raciborskie Centrum Kultury. W mieście znajdują się dwa kina: „Bałtyk” oraz „Przemko”. Ośrodkami kultury w mieście są: <ul><li>Raciborskie Centrum Kultury</li> <li>Dom Kultury Strzecha</li> <li>Młodzieżowy Dom Kultury</li> <li><a href="/wiki/Miejska_i_Powiatowa_Biblioteka_Publiczna_im._Ryszarda_Kincla_w_Raciborzu" title="Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Ryszarda Kincla w Raciborzu">Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Raciborzu</a></li> <li><a href="/wiki/Muzeum_w_Raciborzu" title="Muzeum w Raciborzu">Muzeum</a></li> <li>Kino Bałtyk w Raciborzu</li> <li>Niezależne Centrum Kultury „ASP-Akcja Sztuka Przestrzeń”</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cykliczne_imprezy_kulturalne">Cykliczne imprezy kulturalne</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Cykliczne imprezy kulturalne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Cykliczne imprezy kulturalne">edytuj kod</a>]</div> Lista imprez kulturalnych odbywających się cyklicznie w Raciborzu: <ul><li>Festiwal Podróżniczy „Wiatraki”<a href="#cite_note-fpodr-155">[155]</a></li> <li>Dni Raciborza</li> <li>Raciborski Festiwal Średniowieczny</li> <li><a href="/wiki/Goblikon" title="Goblikon">Konwent Miłośników Fantastyki i RPG Goblikon</a></li> <li><a href="/wiki/Memoria%C5%82_im._m%C5%82._kpt._A._Kaczyny_i_dh._A._Malinowskiego" title="Memoriał im. mł. kpt. A. Kaczyny i dh. A. Malinowskiego">Memoriał imienia młodszego kapitana Andrzeja Kaczyny i druha Andrzeja Malinowskiego</a> (sierpień)</li> <li>Festiwal Pieśni Chóralnej do słów Josepha von Eichendorffa<a href="#cite_note-fpcde-156">[156]</a></li> <li>Festiwal Pieśni Stanisława Moniuszki<a href="#cite_note-fpism-157">[157]</a></li> <li>Raciborski Przegląd Piosenki Religijnej Spotkałem Pana<a href="#cite_note-spotk-158">[158]</a></li> <li>Raciborski Festiwal Motywy Bluesa<a href="#cite_note-nwnmb-159">[159]</a></li> <li>Dni Muzyki Organowej i Kameralnej im. Henryka Klai<a href="#cite_note-dmohk-160">[160]</a></li> <li>Ogólnopolski Festiwal Ekologiczny Piosenki i Wiersza dla Dzieci i Młodzieży Szkolnej<a href="#cite_note-ofepw-161">[161]</a></li> <li>Intro Festiwal</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oświata">Oświata</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Oświata" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Oświata">edytuj kod</a>]</div> W Raciborzu znajdują się: 4 żłobki, 16 przedszkoli, 12 szkół podstawowych, 9 szkół ponadgimnazjalnych oraz jedna uczelnia wyższa (<a href="/wiki/Akademia_Nauk_Stosowanych_w_Raciborzu" title="Akademia Nauk Stosowanych w Raciborzu">Akademia Nauk Stosowanych w Raciborzu</a>). W 2006 r. decyzją Rady Miasta zlikwidowana została Szkoła Podstawowa nr 11 (włączona do <a href="/wiki/Szko%C5%82a_Podstawowa_nr_15_im._Jana_III_Sobieskiego_w_Raciborzu" title="Szkoła Podstawowa nr 15 im. Jana III Sobieskiego w Raciborzu">Szkoły Podstawowej nr 15</a>). <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Służba_zdrowia">Służba zdrowia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Służba zdrowia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Służba zdrowia">edytuj kod</a>]</div> <ul><li>Szpital Rejonowy im. dr. <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Rostek" title="Józef Rostek">Józefa Rostka</a> w Raciborzu<a href="#cite_note-162">[162]</a></li> <li>Przychodnie niepubliczne prowadzone przez Centrum zdrowia<a href="#cite_note-163">[163]</a> przy ul. Ocickiej, Klasztornej oraz centrum Eskulap przy ul. Kolejowej<a href="#cite_note-164">[164]</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Religia">Religia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Religia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Religia">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG/170px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG" decoding="async" width="170" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG/255px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG/340px-Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu_6.JPG 2x" data-file-width="2707" data-file-height="4767" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Raciborzu" title="Kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu">Kościół św. Jana Chrzciciela w Raciborzu</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:KosciolMB.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/KosciolMB.jpg/220px-KosciolMB.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/KosciolMB.jpg/330px-KosciolMB.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/KosciolMB.jpg/440px-KosciolMB.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption><a href="/wiki/Parafia_Matki_Bo%C5%BCej_Raciborskiej" title="Parafia Matki Bożej Raciborskiej">Kościół Matki Bożej</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Katolicy"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%82aci%C5%84ski" title="Kościół łaciński">Katolicy</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Katolicy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Katolicy">edytuj kod</a>]</div> W mieście istnieje 11 <a href="/wiki/Parafia" title="Parafia">parafii</a>. Racibórz posiada również <a href="/wiki/Parafia_Matki_Bo%C5%BCej_Raciborskiej" title="Parafia Matki Bożej Raciborskiej">Sanktuarium Matki Bożej Raciborskiej</a>, do którego corocznie przybywa wielu pielgrzymów, natomiast w <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzeziu</a> znajduje się grób siostry <a href="/wiki/Maria_Dulcissima_Hoffmann" title="Maria Dulcissima Hoffmann">Marii Dulcissimy Hoffmann</a>. W połowie sierpnia corocznie wyrusza raciborski nurt opolskiej pieszej pielgrzymki do <a href="/wiki/Jasna_G%C3%B3ra" title="Jasna Góra">Częstochowy</a>. Raciborskie parafie należą głównie do <a href="/wiki/Dekanat_Racib%C3%B3rz" title="Dekanat Racibórz">dekanatu raciborskiego</a>, którego jest siedzibą, lecz również jedna parafia należy do <a href="/wiki/Dekanat_Twork%C3%B3w" title="Dekanat Tworków">dekanatu tworkowskiego</a>, natomiast parafia w Brzeziu należy do <a href="/wiki/Archidiecezja_katowicka" title="Archidiecezja katowicka">archidiecezji katowickiej</a>. Przy parafiach działa wiele grup, m.in.: Róże Różańcowe, Liturgiczna Służba Ołtarza, Dzieci Maryi oraz Duszpasterstwo Młodzieży Miasta Racibórz „Linia Najwyższego Napięcia”. Cmentarz na Ostrogu – nekropolia pochodzi najprawdopodobniej z XIV w., lecz nagrobki na niej się znajdujące pochodzą z pierwszej połowy XIX w. Na cmentarzu znajdują się dwie kaplice. Pierwsza, murowana, pochodzi z początku XIX w., natomiast druga – drewniana w stylu neogotyckim pochodzi prawdopodobnie z 1869 r. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Cmentarze_katolickie_w_Raciborzu" title="Cmentarze katolickie w Raciborzu">Cmentarze katolickie w Raciborzu</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Żydzi"><a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żydzi</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Żydzi" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Żydzi">edytuj kod</a>]</div> Pierwsze wzmianki o ludności żydowskiej w Raciborzu pojawiły się ok. XI w., kiedy to, według podań ludowych, na miejscu obecnego <a href="/wiki/Parafia_%C5%9Bw._Miko%C5%82aja_w_Raciborzu" title="Parafia św. Mikołaja w Raciborzu">kościoła św. Mikołaja</a> miała istnieć <a href="/wiki/Synagoga" title="Synagoga">bożnica</a>. Jednak podczas <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> Żydzi opuścili Racibórz, emigrując lub trafiając do <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_koncentracyjny" title="Obóz koncentracyjny">obozów koncentracyjnych</a>, nigdy już nie wracając do rodzinnego miasta. Po wojnie nastąpiła kolejna fala ucieczki z miasta ze względu na represje władz komunistycznych. W Raciborzu istniały <a href="/wiki/Synagoga" title="Synagoga">synagoga</a> oraz <a href="/wiki/Cmentarz_%C5%BCydowski_w_Raciborzu" title="Cmentarz żydowski w Raciborzu">cmentarz żydowski</a>, a oba miejsca zostały rozebrane po wojnie. Obecnie w Raciborzu mieszka zaledwie 57 Żydów. W mieście istniały prawdopodobnie trzy synagogi, żadna z nich nie przetrwała do dzisiaj. Pierwsza, według podań ludowych znajdowała się na miejscu obecnego kościoła św. Mikołaja, druga przy ul. Sukienniczej, obecnie róg ul. Solnej i Leczniczej, a ostatnia, rozebrana w latach pięćdziesiątych przy Szewskiej. Pozostałości po cmentarzu żydowskim znajdują się przy obecnych ulicach Głubczyckiej i Fojcika, za mleczarnią. Nekropolia założona została w 1814 r. i zajmowała łącznie powierzchnię 2 ha. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobne artykuły: <a href="/wiki/Gmina_%C5%BCydowska_w_Raciborzu" title="Gmina żydowska w Raciborzu">Gmina żydowska w Raciborzu</a>, <a href="/wiki/Synagoga_w_Raciborzu" title="Synagoga w Raciborzu">Synagoga w Raciborzu</a> i <a href="/wiki/Cmentarz_%C5%BCydowski_w_Raciborzu" title="Cmentarz żydowski w Raciborzu">Cmentarz żydowski w Raciborzu</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ewangelicy"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_ewangelickie" title="Kościoły ewangelickie">Ewangelicy</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Ewangelicy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ewangelicy">edytuj kod</a>]</div> <a href="/wiki/Parafia_Ewangelicko-Augsburska_w_Raciborzu" title="Parafia Ewangelicko-Augsburska w Raciborzu">Parafia Ewangelicko-Augsburska w Raciborzu</a> i jedyny ocalały <a href="/wiki/Cmentarz_ewangelicki_przy_ulicy_Starowiejskiej_w_Raciborzu" title="Cmentarz ewangelicki przy ulicy Starowiejskiej w Raciborzu">cmentarz</a> administrowane są przez <a href="/wiki/Parafia_Ewangelicko-Augsburska_w_Rybniku" title="Parafia Ewangelicko-Augsburska w Rybniku">parafię w Rybniku</a><a href="#cite_note-165">[165]</a><a href="#cite_note-166">[166]</a>. Cmentarz, jak i <a href="/wiki/Kaplica" title="Kaplica">kaplica</a> są świadectwem współistnienia wiary <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanckiej</a> z wiarą <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicką</a> na przestrzeni wieków w Raciborzu. W mieście istniało pięć cmentarzy ewangelickich, lecz do dziś ocalał tylko jeden, przy ul. Starowiejskiej. Pozostałe znajdowały się przy ulicach: Zborowej i Mickiewicza, Nowej, Opawskiej, placu Długosza i na Płoni[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Cmentarze_ewangelickie_w_Raciborzu" title="Cmentarze ewangelickie w Raciborzu">Cmentarze ewangelickie w Raciborzu</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ewangeliczni_chrześcijanie"><a href="/wiki/Ewangelikalizm" title="Ewangelikalizm">Ewangeliczni chrześcijanie</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Ewangeliczni chrześcijanie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=36" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ewangeliczni chrześcijanie">edytuj kod</a>]</div> W Raciborzu działają cztery <a href="/wiki/Zb%C3%B3r" title="Zbór">zbory</a> o charakterze <a href="/wiki/Ewangelikalizm" title="Ewangelikalizm">ewangelicznym</a>. Należą do nich <a href="/wiki/Zb%C3%B3r_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_Ewangelicznych_Chrze%C5%9Bcijan_w_Raciborzu" title="Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan w Raciborzu">zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan</a><a href="#cite_note-167">[167]</a>, zbór <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Zielono%C5%9Bwi%C4%85tkowy_w_RP" title="Kościół Zielonoświątkowy w RP">Kościoła Zielonoświątkowego</a><a href="#cite_note-168">[168]</a>, placówka misyjna <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84ska_Wsp%C3%B3lnota_Ewangeliczna" title="Chrześcijańska Wspólnota Ewangeliczna">Chrześcijańskiej Wspólnoty Ewangelicznej</a><a href="#cite_note-169">[169]</a> oraz parafia Ewangelicznego Kościoła Chrześcijańskiego<a href="#cite_note-170">[170]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Świadkowie_Jehowy"><a href="/wiki/%C5%9Awiadkowie_Jehowy" title="Świadkowie Jehowy">Świadkowie Jehowy</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Świadkowie Jehowy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=37" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Świadkowie Jehowy">edytuj kod</a>]</div> W mieście działalność kaznodziejską prowadzą również dwa <a href="/wiki/Zb%C3%B3r#Zbór_u_Świadków_Jehowy" title="Zbór">zbory</a> <a href="/wiki/%C5%9Awiadkowie_Jehowy" title="Świadkowie Jehowy">Świadków Jehowy</a> – Racibórz-Wschód, Racibórz-Zachód – z <a href="/wiki/Sala_kr%C3%B3lestwa" title="Sala królestwa">Salą Królestwa</a><a href="#cite_note-171">[171]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Buddyści"><a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">Buddyści</a></h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Buddyści" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=38" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Buddyści">edytuj kod</a>]</div> Znajduje się tu również ośrodek <a href="/wiki/Buddyjski_Zwi%C4%85zek_Diamentowej_Drogi_Linii_Karma_Kagyu" title="Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu">buddyzmu Diamentowej Drogi</a><a href="#cite_note-172">[172]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gospodarka">Gospodarka</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=39" title="Edytuj sekcję: Gospodarka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=39" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Gospodarka">edytuj kod</a>]</div> Miasto jest centralnym ośrodkiem <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiatu raciborskiego</a>, który jest regionem o charakterze rolniczo-przemysłowym. Przemysł jest skupiony przede wszystkim w mieście Racibórz. Bardzo ważną rolę odgrywało <a href="/wiki/Rolnictwo" title="Rolnictwo">rolnictwo</a> w mieście, bowiem sprzyjały temu korzystne warunki naturalne, m.in. urodzajne gleby oraz sprzyjające warunki klimatyczne z długim okresem wegetacyjnym. Około 60% użytków rolnych na terenie gminy Racibórz to gleby w klasach bonitacyjnych od I do III<a href="#cite_note-k19-46">[46]</a><a href="#cite_note-pgo4-52">[52]</a><a href="#cite_note-pos9-53">[53]</a><a href="#cite_note-sr64-55">[55]</a><a href="#cite_note-z34-57">[57]</a><a href="#cite_note-z68-58">[58]</a>. Na terenie miasta działa kilka organizacji i instytucji, które wspierają rozwój rolnictwa, są to m.in.: Agencja Rozwoju Rolnictwa i Przemysłu Przetwórczego Regionu Raciborskiego, Ośrodek Doradztwa Rolniczego, <a href="/wiki/Agencja_Restrukturyzacji_i_Modernizacji_Rolnictwa" title="Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa">Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa</a> oraz Zrzeszenie Plantatorów Roślin Okopowych w Raciborzu. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg/220px-POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg/330px-POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg/440px-POL_Racib%C3%B3rz_Dluga2.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Racibórz <a href="/wiki/Ulica_D%C5%82uga_w_Raciborzu" title="Ulica Długa w Raciborzu">ul. Dluga</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG/220px-Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG/330px-Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG/440px-Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption><a href="/wiki/Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu" title="Zakład Elektrod Węglowych w Raciborzu">Zakład Elektrod Węglowych w Raciborzu</a></figcaption></figure> W <a href="/wiki/Centrum_(Racib%C3%B3rz)" title="Centrum (Racibórz)">centrum</a> miasta handel skupia się w ciągu ulic Opawskiej, Odrzańskiej i <a href="/wiki/Ulica_D%C5%82uga_w_Raciborzu" title="Ulica Długa w Raciborzu">Długiej</a>. W centrum usytuowane są także dwie galerie handlowe: Srebrna i Młyńska. W dzielnicy Obora duże centrum handlowe Castorama, Auchan i galeria handlowa. Ziemia raciborska, jak i sam Racibórz nie są bogate w kopaliny jak sąsiadujący z nimi <a href="/wiki/Rybnicki_Okr%C4%99g_W%C4%99glowy" title="Rybnicki Okręg Węglowy">Rybnicki Okręg Węglowy</a>, mimo to dysponują dużymi zasobami piasków i żwirów eksploatowanych na północ i na południe od miasta oraz pokładami gliny, która służy do produkcji cegieł. Pomimo braku bogactw naturalnych Racibórz jest miastem zasobnym w zakłady przemysłowe z branż chemicznej, maszynowej, energetycznej, rolno-spożywczej (m.in.: Elko, <a href="/wiki/Henkel" title="Henkel">Henkel</a>, <a href="/wiki/Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu" title="Zakład Elektrod Węglowych w Raciborzu">Tokai Cobex</a>, <a href="/wiki/Rafako" title="Rafako">Rafako</a>, <a href="/wiki/Mieszko_(przedsi%C4%99biorstwo)" title="Mieszko (przedsiębiorstwo)">Mieszko</a>, AwBud, Spółdzielnia Mleczarska, Sunex, <a href="/wiki/DHL" title="DHL">DHL</a>, Koltech)[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]. To właśnie tutaj powstały: pierwszy na ziemiach polskich <a href="/wiki/Browar_Zamkowy" title="Browar Zamkowy">browar</a> (1567), czy <a href="/wiki/Zak%C5%82ad_Elektrod_W%C4%99glowych_w_Raciborzu" title="Zakład Elektrod Węglowych w Raciborzu">fabryka elektrod</a> – jedna z najstarszych na świecie (obydwa zakłady pracują do dziś). O poziomie raciborskiego przemysłu i jakości jego produktów świadczą certyfikaty <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Organizacja_Normalizacyjna" title="Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna">ISO</a> oraz nagrody i wyróżnienia zdobywane na targach na całym świecie. Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1294,31 zł<a href="#cite_note-regioset-54">[54]</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Z tym tematem związana jest kategoria: <a href="/wiki/Kategoria:Przedsi%C4%99biorstwa_w_Raciborzu" title="Kategoria:Przedsiębiorstwa w Raciborzu">Przedsiębiorstwa w Raciborzu</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bezrobocie">Bezrobocie</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=40" title="Edytuj sekcję: Bezrobocie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=40" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bezrobocie">edytuj kod</a>]</div> W latach 2000–2004 odnotowano spadek liczby bezrobotnych. W 2001 r. liczba bezrobotnych wynosiła 3 084, w 2002 r. – 3 176, a w 2003 r. – 2 905. W 2004 r. bez pracy pozostawało 2661 osób, co stanowiło około 11% mniej niż rok wcześniej<a href="#cite_note-sr5-123">[123]</a>. W 2005 r. liczba bezrobotnych wynosiła 2 490, czyli o ok. 6,5% mniej niż w poprzednim roku<a href="#cite_note-173">[173]</a>. W 2007 r. liczba bezrobotnych wynosiła 1094 osoby<a href="#cite_note-lp1-174">[174]</a>. W październiku 2010 r. było 2586 zarejestrowanych bezrobotnych<a href="#cite_note-175">[175]</a>. W 2004 r. 27% spośród wszystkich bezrobotnych stanowiły osoby do 24 roku życia, jednakże w ciągu ostatnich 3 latach odnotowano spadek liczby bezrobotnych w tej grupie wiekowej. 26% ogółu bezrobotnych stanowią osoby w wieku 25–34 lata, 21% w wieku 35-44 oraz 26% w wieku powyżej 45 roku życia. W latach 2002–2004 odnotowano wzrost liczby bezrobotnych w wieku powyżej 55 lat<a href="#cite_note-sr6-176">[176]</a>. W 2004 r. 34,6% ogółu bezrobotnych stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym, 28,4% z wykształceniem zawodowym, 21,2% z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym, 9,3% z wykształceniem średnim i 3,8% z wykształceniem wyższym<a href="#cite_note-sr6-176">[176]</a>. W 2001 r. stopa bezrobocia w powiecie wynosiła 13,1%, a w 2002 r. wzrosła do 14,1%. W kolejnych latach udało się ją zmniejszyć i tak w 2003 r. wyniosła 13,8%, a w 2004 r. – 13,7%<a href="#cite_note-sr7-177">[177]</a>. W kolejnych latach stopa bezrobocia nadal spadała i tak w 2005 r. wynosiła 12,8%, w 2006 r. – 9,7%, w 2007 r. – 6,4% i w 2008 r. – 5,5%. W 2009 r. odnotowano wzrost stopy bezrobocia do poziomu 7,4%<a href="#cite_note-lp1-174">[174]</a><a href="#cite_note-178">[178]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Transport">Transport</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=41" title="Edytuj sekcję: Transport" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=41" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg/220px-Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg/330px-Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg/440px-Dworzec_PKS_Racib%C3%B3rz.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Dworzec PKS</figcaption></figure> Bardzo korzystne gospodarczo jest położenie Raciborza, bowiem miasto leży w obrębie <a href="/wiki/Euroregion_Silesia" title="Euroregion Silesia">Euroregionu Silesia</a>, gdzie do roku 2007 funkcjonowało 21 przejść granicznych z <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechami</a> (3 ogólnodostępne, 1 kolejowe i 17 małego ruchu). W odległości ok. 40 km od Raciborza znajduje się <a href="/wiki/Lotnisko" title="Lotnisko">lotnisko</a> międzynarodowe w <a href="/wiki/Port_lotniczy_Ostrawa" title="Port lotniczy Ostrawa">Ostrawie</a>, ponadto w niewielkiej odległości od miasta, ok. 30 km leży <a href="/wiki/Autostrada_A1_(Polska)" title="Autostrada A1 (Polska)">autostrada A1</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Komunikacja_miejska">Komunikacja miejska</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=42" title="Edytuj sekcję: Komunikacja miejska" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=42" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunikacja miejska">edytuj kod</a>]</div> Na terenie Gminy Racibórz istnieje 8 linii autobusowych, które obsługuje <a href="/wiki/Przedsi%C4%99biorstwo_Komunalne_Racib%C3%B3rz" title="Przedsiębiorstwo Komunalne Racibórz">Przedsiębiorstwo Komunalne</a>. Są to linie: 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17. W związku z posiadaniem certyfikatu <a href="/wiki/ISO_14001" title="ISO 14001">ISO 14001</a> wszystkie autobusy przystosowane są do używania <a href="/wiki/Biopaliwo" title="Biopaliwo">biopaliwa</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transport_kolejowy">Transport kolejowy</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=43" title="Edytuj sekcję: Transport kolejowy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=43" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport kolejowy">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Transport_kolejowy_w_Raciborzu" title="Transport kolejowy w Raciborzu">Transport kolejowy w Raciborzu</a>.</div> W 1846 r. wybudowano pierwszą linię kolejową, która dwa lata później połączyła <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> z <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedniem</a>. Racibórz był ważnym węzłem kolejowym. Z Raciborza odjeżdża 28 pociągów REGIO, do <a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnika</a>, <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowic</a>, <a href="/wiki/Cha%C5%82upki_(powiat_raciborski)" title="Chałupki (powiat raciborski)">Chałupek</a>, <a href="/wiki/K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle" title="Kędzierzyn-Koźle">Kędzierzyna-Koźla</a> oraz <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławia</a>. Obecnie w mieście znajdują się dwie obsługiwane stacje kolejowe: <a href="/wiki/Racib%C3%B3rz_(stacja_kolejowa)" title="Racibórz (stacja kolejowa)">Racibórz</a> oraz <a href="/wiki/Racib%C3%B3rz_Markowice" title="Racibórz Markowice">Racibórz Markowice</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transport_drogowy">Transport drogowy</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=44" title="Edytuj sekcję: Transport drogowy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=44" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport drogowy">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG/220px-DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG/330px-DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG/440px-DW_416_%C5%BBerdziny_%E2%80%93_Racib%C3%B3rz.JPG 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Ulica Głubczycka w Raciborzu – fragment <a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_416" title="Droga wojewódzka nr 416">drogi wojewódzkiej nr 416</a> na trasie Racibórz – Żerdziny, widok w stronę Raciborza Żerdziny</figcaption></figure> Przez miasto przebiegają drogowe szlaki komunikacyjne. Są to m.in.: <ul><li><a href="/wiki/Droga_krajowa_nr_45_(Polska)" title="Droga krajowa nr 45 (Polska)">droga krajowa nr 45</a>: <a href="/wiki/Cha%C5%82upki_(powiat_raciborski)" title="Chałupki (powiat raciborski)">Chałupki</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opole</a> – <a href="/wiki/Kluczbork" title="Kluczbork">Kluczbork</a> – <a href="/wiki/Praszka" title="Praszka">Praszka</a> – <a href="/wiki/Wielu%C5%84" title="Wieluń">Wieluń</a> – <a href="/wiki/Z%C5%82oczew" title="Złoczew">Złoczew</a></li> <li><a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_416" title="Droga wojewódzka nr 416">droga wojewódzka nr 416</a>: <a href="/wiki/Krapkowice" title="Krapkowice">Krapkowice</a> – <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3wek" title="Głogówek">Głogówek</a> – <a href="/wiki/G%C5%82ubczyce" title="Głubczyce">Głubczyce</a> – <a href="/wiki/Kietrz" title="Kietrz">Kietrz</a> – Racibórz</li> <li><a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_915" title="Droga wojewódzka nr 915">droga wojewódzka nr 915</a>: Racibórz – <a href="/wiki/Zawada_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ca" title="Zawada Książęca">Zawada Książęca</a> – <a href="/wiki/Ciechowice" title="Ciechowice">Ciechowice</a></li> <li><a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_916" title="Droga wojewódzka nr 916">droga wojewódzka nr 916</a>: <a href="/wiki/Pietraszyn" title="Pietraszyn">Pietraszyn</a> – <a href="/wiki/Samborowice_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Samborowice (województwo śląskie)">Samborowice</a> – Racibórz</li> <li><a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_917" title="Droga wojewódzka nr 917">droga wojewódzka nr 917</a>: <a href="/wiki/Krzanowice" title="Krzanowice">Krzanowice</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a></li> <li><a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_919" title="Droga wojewódzka nr 919">droga wojewódzka nr 919</a>: Racibórz – <a href="/wiki/Rudy_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Rudy (województwo śląskie)">Rudy</a> – <a href="/wiki/So%C5%9Bnicowice" title="Sośnicowice">Sośnicowice</a></li> <li><a href="/wiki/Droga_wojew%C3%B3dzka_nr_935" title="Droga wojewódzka nr 935">droga wojewódzka nr 935</a>: <a href="/wiki/Rudnik" class="mw-disambig" title="Rudnik">Rudnik</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Rydu%C5%82towy" title="Rydułtowy">Rydułtowy</a> – <a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a> – <a href="/wiki/%C5%BBory" title="Żory">Żory</a> – <a href="/wiki/Pszczyna" title="Pszczyna">Pszczyna</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transport_lotniczy">Transport lotniczy</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=45" title="Edytuj sekcję: Transport lotniczy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=45" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport lotniczy">edytuj kod</a>]</div> W 2011 r. otwarto oficjalnie sanitarne <a href="/wiki/L%C4%85dowisko_Racib%C3%B3rz" title="Lądowisko Racibórz">lądowisko</a> przy ul. Gamowskiej. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Media">Media</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=46" title="Edytuj sekcję: Media" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=46" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Media">edytuj kod</a>]</div> W mieście wydawane są dwa tygodniki, jeden dwutygodnik i jeden miesięcznik, które traktują o sprawach związanych z regionem, nadają także jedna lokalna stacja radiowa i telewizja. W Raciborzu wydawane są także ogólnopolski dwumiesięcznik energetyczny <a href="/wiki/Nowa_Energia" title="Nowa Energia">Nowa Energia</a> i półrocznik kulturalny <a href="/wiki/Almanach_Prowincjonalny" title="Almanach Prowincjonalny">Almanach Prowincjonalny</a>. <ul><li>„Tygodnik Regionalny Nowiny”</li> <li>„<a href="/wiki/Nowiny_Raciborskie" title="Nowiny Raciborskie">Nowiny Raciborskie</a>”</li> <li><a href="/wiki/Nowa_Energia" title="Nowa Energia">Nowa Energia</a></li> <li>„Oblicza Ziemi Raciborskiej”</li> <li>„Gazeta – Informator Raciborski”</li> <li>„<a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy</a>”, najstarszy w mieście (działający od 2001 w oparciu o witrynę internetową www.raciborz.com.pl)<a href="#cite_note-179">[179]</a></li> <li>„Nasz Racibórz”</li> <li><a href="/wiki/Radio_Vanessa" title="Radio Vanessa">Radio „Vanessa”</a></li> <li>Polsko-Niemieckie Radio „MITTENDRIN”</li> <li>Raciborska Telewizja Kablowa</li> <li>„Niezależny Portal Raciborski”</li> <li>Wydawnictwo BMP, wydawca 8 ogólnopolskich czasopism branżowych: Energetyka Cieplna i Zawodowa, Chemia Przemysłowa, Kierunek WOD-KAN, Kierunek Spożywczy, Przemysł Farmaceutyczny, Przemysł Kosmetyczny, Surowce i maszyny budowlane, Pompy Pompownie.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Polityka">Polityka</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=47" title="Edytuj sekcję: Polityka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=47" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Polityka">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Władze_miasta">Władze miasta</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=48" title="Edytuj sekcję: Władze miasta" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=48" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władze miasta">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg/220px-Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg/330px-Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg/440px-Urz%C4%85d_Miasta_Racib%C3%B3rz.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Urząd Miasta</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobne artykuły: <a href="/wiki/Zarz%C4%85dcy_Raciborza" title="Zarządcy Raciborza">Zarządcy Raciborza</a> i <a href="/wiki/Polityka_w_Raciborzu" title="Polityka w Raciborzu">Polityka w Raciborzu</a>.</div> Obecnym <a href="/wiki/Zarz%C4%85dcy_Raciborza" title="Zarządcy Raciborza">prezydentem miasta Racibórz</a> jest <a href="/wiki/Dariusz_Polowy" title="Dariusz Polowy">Dariusz Polowy</a>. Od zajęcia miasta przez wojska radzieckie w marcu 1945 r. miasto miało 17 <a href="/wiki/Prezydent_miasta" title="Prezydent miasta">prezydentów</a> i 24 wiceprezydentów. Najważniejsze stanowisko we władzach wykonawczych Raciborza było na przestrzeni lat różnie nazywane: od 9 maja 1950 r. najważniejszą osobę nazywano przewodniczącym rady miejskiej, od 15 maja 1963 r. naczelnikiem, a od 30 czerwca 1975 r. przywrócono nazwę prezydent, która jest w użyciu do dziś. W 2002 r., po nowelizacji Ustawy o samorządzie lokalnym rada miasta utraciła prawo wyboru prezydenta. Zgodnie z tą ustawą 27 października 2002 r. odbyły się pierwsze wybory powszechne na prezydenta Raciborza, w których został wybrany <a href="/wiki/Jan_Osuchowski" title="Jan Osuchowski">Jan Osuchowski</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rada_Miasta">Rada Miasta</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=49" title="Edytuj sekcję: Rada Miasta" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=49" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rada Miasta">edytuj kod</a>]</div> W skład <a href="/wiki/Rada_gminy" title="Rada gminy">Rady Miasta</a> Raciborza wchodzi 23 <a href="/wiki/Radny" title="Radny">radnych</a>, wybieranych w wyborach bezpośrednich. <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Ugrupowanie </th> <th>Kadencja 2002−2006<a href="#cite_note-180">[180]</a> </th> <th>Kadencja 2006−2010<a href="#cite_note-181">[181]</a> </th> <th>Kadencja 2010–2014<a href="#cite_note-182">[182]</a> </th> <th>Kadencja 2014–2018<a href="#cite_note-183">[183]</a> </th></tr> <tr> <td>Sojusz Lewicy Demokratycznej </td> <td>6 (<a href="/wiki/Sojusz_Lewicy_Demokratycznej_%E2%80%93_Unia_Pracy" title="Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy">SLD-UP</a>) </td> <td>1 (<a href="/wiki/Lewica_i_Demokraci" title="Lewica i Demokraci">LiD</a>) </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Inicjatywa Samorządowa Pojednanie </td> <td>1 </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Ruch Samorządowy Racibórz 2000 </td> <td>7 </td> <td>4 </td> <td>5 </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Forum Samorządowe Regionu Raciborskiego </td> <td>3 </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej </td> <td>6 </td> <td>3 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Prawo i Sprawiedliwość </td> <td>– </td> <td>4 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Platforma Obywatelska </td> <td>– </td> <td>3 </td> <td>5 </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Oblicze Dla Rozwoju Raciborza </td> <td>– </td> <td>3 </td> <td>– </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Mirosław Lenk „Razem dla Raciborza” </td> <td>– </td> <td>5 </td> <td>6 </td> <td>11 </td></tr> <tr> <td>Komitet Obywatelski Raciborzan </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>3 </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>Raciborskie Stowarzyszenie Samorządowe Nasze Miasto </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>4 </td> <td>– </td></tr> <tr> <td>KWW Dawida Wacławczyka </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>7 </td></tr> <tr> <td>Czas na Zmiany w Mieście  </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>2 </td></tr> <tr> <td>Mniejszość Niemiecka </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>1 </td></tr> <tr> <td>KWW Michała Fity </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>1 </td></tr> <tr> <td>KWW Michała Wosia </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>– </td> <td>1 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Współpraca_międzynarodowa">Współpraca międzynarodowa</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=50" title="Edytuj sekcję: Współpraca międzynarodowa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=50" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Współpraca międzynarodowa">edytuj kod</a>]</div> Do tej pory Racibórz podpisało osiem umów o współpracy z innymi miastami<a href="#cite_note-ummp1-184">[184]</a>. Wszystkie miasta znajdują się w Europie. <table class="wikitable" style="font-size: 90%; float:right;"> <tbody><tr> <th colspan="2">Miasta partnerskie Raciborza<a href="#cite_note-ummp2-185">[185]</a><a href="#cite_note-ummp3-186">[186]</a><a href="#cite_note-ummp4-187">[187]</a><a href="#cite_note-ummp5-188">[188]</a><a href="#cite_note-ummp6-189">[189]</a><a href="#cite_note-ummp7-190">[190]</a><a href="#cite_note-ummp8-191">[191]</a><a href="#cite_note-ummp9-192">[192]</a> </th></tr> <tr> <th>Miasto </th> <th>Data i miejsce podpisania umowy </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Czechy" title="Czechy"><img alt="Czechy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Opawa" title="Opawa">Opawa</a></td> <td>1 czerwca 1991 r. w Opawie </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy"><img alt="Niemcy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Roth_(Bawaria)" title="Roth (Bawaria)">Roth</a></td> <td>19 września 1992 r. w Raciborzu </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy"><img alt="Niemcy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Leverkusen" title="Leverkusen">Leverkusen</a></td> <td>18 marca 2002 r. w Leverkusen </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina"><img alt="Ukraina" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/22px-Flag_of_Ukraine.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/33px-Flag_of_Ukraine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/44px-Flag_of_Ukraine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/Ty%C5%9Bmienica_(miasto)" title="Tyśmienica (miasto)">Tyśmienica</a></td> <td>8 maja 2004 r. w Raciborzu </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania"><img alt="Wielka Brytania" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Wrexham" title="Wrexham">Wrexham</a></td> <td>8 maja 2004 r. w Raciborzu </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Polska" title="Polska"><img alt="Polska" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle" title="Kędzierzyn-Koźle">Kędzierzyn-Koźle</a></td> <td>22 lipca 2005 r. w Raciborzu </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Francja" title="Francja"><img alt="Francja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Villeneuve-d%E2%80%99Ascq" title="Villeneuve-d’Ascq">Villeneuve-d’Ascq</a></td> <td>16 października 2007 r. w Villeneuve-d’Ascq </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry"><img alt="Węgry" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/22px-Flag_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/33px-Flag_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/44px-Flag_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Zugl%C3%B3" title="Zugló">Zugló</a></td> <td>11 grudnia 2008 r. w Zugló </td></tr> <tr> <th colspan="2">Miasta zaprzyjaźnione Raciborza </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Polska" title="Polska"><img alt="Polska" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a> <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudnik</a></td> <td align="center">– </td></tr></tbody></table> Pierwsza umowa partnerska została podpisana za rządów <a href="/wiki/Jan_Kuliga" title="Jan Kuliga">Jana Kuligi</a> z czeską <a href="/wiki/Opawa" title="Opawa">Opawą</a>. Umowę podpisano 1 czerwca 1991 r. w Opawie. Miasta współpracują ze sobą w zakresie wymiany doświadczeń między organami samorządowymi zarządzającymi miastami, organizacji kontaktów służb miejskich i jednostek organizacyjnych, które obsługują ludność obu miast oraz w zakresie stwarzania warunków do współpracy instytucji kultury, sztuki, sportu, turystyki i rekreacji. W 2003 r. za rządów <a href="/wiki/Jan_Osuchowski" title="Jan Osuchowski">Jana Osuchowskiego</a> odbyła się wspólna sesja rad obu miast<a href="#cite_note-ummp2-185">[185]</a>. Umowa z <a href="/wiki/Roth_(Bawaria)" title="Roth (Bawaria)">Roth</a> została podpisana 19 września 1992 r. w Raciborzu. Współpraca ma dotyczyć tych samych aspektów jak w przypadku umowy z Opawą. W 2002 r. obchodzono 10-lecie podpisania umowy. W uroczystościach zorganizowanych z tej okazji uczestniczyli ówczesny prezydent Raciborza <a href="/wiki/Adam_Hajduk" title="Adam Hajduk">Adam Hajduk</a> oraz nadburmistrz Roth Richard Erdmann<a href="#cite_note-ummp5-188">[188]</a>. Umowę z <a href="/wiki/Kr%C3%B3lewiec" title="Królewiec">Królewcem</a> podpisano w tym mieście 5 marca 2002 r. przez prezydenta Raciborza Adama Hajduka i <a href="/wiki/Mer_(urz%C4%99dnik)" title="Mer (urzędnik)">mera</a> Królewca, Aleksieja Koniuszenko. Umowa dotyczyła wymiany doświadczeń między samorządami, w tym w sprawach socjalnych i ochrony środowiska. Ponadto współpraca miała miejsce w takich dziedzinach jak przemysł i handel, a na terenach miast realizowano wspólne przedsięwzięcia. Strony zobowiązały się też do współpracy w zakresie edukacji i kultury, w tym do współpracy między szkołami oraz wymiany dzieci i młodzieży<a href="#cite_note-ummp3-186">[186]</a>. Po <a href="/wiki/Inwazja_Rosji_na_Ukrain%C4%99" title="Inwazja Rosji na Ukrainę">rosyjskiej agresji na Ukrainę</a> w 2022 roku współpraca obydwu miast została zerwana<a href="#cite_note-193">[193]</a>. Umowę z <a href="/wiki/Leverkusen" title="Leverkusen">Leverkusen</a> podpisano 18 marca 2002 r. w tym mieście. Racibórz reprezentował prezydent Adam Hajduk, a Leverkusen Paul Hebbel, jego nadburmistrz. Współpraca dotyczy m.in. polityki komunalnej, sportu, turystyki, kultury, kontaktów religijnych, rozwoju gospodarczego, naukowego, technicznego oraz współpracy młodzieży<a href="#cite_note-ummp4-187">[187]</a>. 8 maja 2004 r. w Raciborzu została podpisana umowa z <a href="/wiki/Ty%C5%9Bmienica_(miasto)" title="Tyśmienica (miasto)">Tyśmienicą</a>. Współpraca ma dotyczyć wymiany doświadczeń między samorządami, gospodarki komunalnej, ochrony środowiska, rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, wymiany kontaktów pomiędzy przedsiębiorstwami, instytucjami, szkołami i mieszkańcami, a także takich dziedzin jak kultura, oświata, sport i rekreacja<a href="#cite_note-ummp6-189">[189]</a>. Umowę z <a href="/wiki/K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle" title="Kędzierzyn-Koźle">Kędzierzynem-Koźlem</a> podpisano 22 lipca 2005 r. w Raciborzu. List intencyjny podpisali prezydent Raciborza <a href="/wiki/Jan_Osuchowski" title="Jan Osuchowski">Jan Osuchowski</a> oraz prezydent Kędzierzyna-Koźla <a href="/wiki/Wies%C5%82aw_F%C4%85fara" title="Wiesław Fąfara">Wiesław Fąfara</a>. Współpraca ma dotyczyć dwóch sfer: kultury i sportu. W sferze kultury współpraca ma dotyczyć organizacji wspólnych przedsięwzięć oraz wymiany informacji o organizowanych imprezach. Natomiast w sferze sportu współpraca dotyczy głównie wspólnej organizacji imprezy „Odra – rzeką integracji europejskiej”, czyli tzw. Pływadła<a href="#cite_note-ummp7-190">[190]</a>. Umowa z <a href="/wiki/Villeneuve-d%E2%80%99Ascq" title="Villeneuve-d’Ascq">Villeneuve-d’Ascq</a> została podpisana 16 października 2007 r. w tej miejscowości przez wiceprezydenta Raciborza Wojciecha Krzyżeka oraz mera Villeneuve-d’Ascq, J.M. Stievenarda. Zawarta została za rządów <a href="/wiki/Miros%C5%82aw_Lenk" title="Mirosław Lenk">Mirosława Lenka</a>. Współpraca ma dotyczyć takich sfer jak: ochrona środowiska, promocja zrównoważonego rozwoju, kultura, turystyka, sport i rekreacja oraz administracja lokalna<a href="#cite_note-ummp8-191">[191]</a>. 11 grudnia 2008 r. podpisano umowę z <a href="/wiki/Zugl%C3%B3" title="Zugló">Zugló</a>, tj. XIV dzielnicą miasta stołecznego <a href="/wiki/Budapeszt" title="Budapeszt">Budapeszt</a>. Podpisana została w tej dzielnicy przez wiceprezydenta Raciborza Wojciecha Krzyżeka oraz burmistrza Zugló Leonárda Weineka. Zawarta została za rządów Mirosława Lenka. Współpraca ma dotyczyć wymiany doświadczeń między samorządami oraz takich sfer jak oświata, sprawy społeczne, kultura, turystyka, sport i rekreacja czy ochrona środowiska<a href="#cite_note-ummp9-192">[192]</a>. Ponadto Racibórz i <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudnik</a> są miastami zaprzyjaźnionymi. Współpraca ma dotyczyć wymiany doświadczeń między samorządami w sferze rozwoju turystyki<a href="#cite_note-194">[194]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG/220px-S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG/330px-S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG/440px-S%C4%85d_Rejonowy_w_Raciborzu_2.JPG 2x" data-file-width="4326" data-file-height="2884" /></a><figcaption>Sąd Rejonowy w Raciborzu</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Urzędy_i_instytucje">Urzędy i instytucje</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=51" title="Edytuj sekcję: Urzędy i instytucje" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=51" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Urzędy i instytucje">edytuj kod</a>]</div> W Raciborzu jako siedzibie <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiatu raciborskiego</a> znajduje się wiele ważnych urzędów i instytucji. Do lat 50 XX w. w Raciborzu istniał <a href="/wiki/S%C4%85d_okr%C4%99gowy" title="Sąd okręgowy">sąd okręgowy</a>. Mieścił się on w budynku obecnego zakładu poprawczego. Został on zlikwidowany w związku z reorganizacją sądownictwa. Sądy okręgowe zostały zniesione, a na ich miejsce wprowadzono <a href="/wiki/S%C4%85d_wojew%C3%B3dzki" title="Sąd wojewódzki">sądy wojewódzkie</a>. Do jego jurysdykcji należały powiaty <a href="/wiki/Powiat_g%C5%82ubczycki" title="Powiat głubczycki">głubczycki</a>, <a href="/wiki/Powiat_kozielski" title="Powiat kozielski">kozielski</a> i <a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">raciborski</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sport">Sport</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=52" title="Edytuj sekcję: Sport" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=52" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sport">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG/220px-POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG/330px-POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG/440px-POL_Racib%C3%B3rz_Osir_stadion1.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption><a href="/wiki/Stadion_OSiR-u_w_Raciborzu" title="Stadion OSiR-u w Raciborzu">Stadion OSiR-u</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach,_Racib%C3%B3rz_2011_(15).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach%2C_Racib%C3%B3rz_2011_%2815%29.JPG/220px-M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach%2C_Racib%C3%B3rz_2011_%2815%29.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach%2C_Racib%C3%B3rz_2011_%2815%29.JPG/330px-M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach%2C_Racib%C3%B3rz_2011_%2815%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach%2C_Racib%C3%B3rz_2011_%2815%29.JPG/440px-M%C5%9A_Weteran%C3%B3w_w_zapasach%2C_Racib%C3%B3rz_2011_%2815%29.JPG 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rafako_Arena" title="Rafako Arena">Rafako Arena</a>, MŚ Weteranów w zapasach, Racibórz 2011</figcaption></figure> Rozwojowi sportu i rekreacji ruchowej sprzyjają m.in. [<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]: <ul><li>10 stadionów i dużych boisk sportowych</li> <li>3 hale sportowe</li> <li>2 kryte pływalnie</li> <li>8 kortów tenisowych</li> <li>26 sal gimnastycznych</li> <li>2 kręgielnie</li> <li>lodowisko odkryte</li> <li>strzelnica sportowa</li> <li>5 „orlików”</li></ul> Największym osiągnięciem było zdobycie złotego medalu na <a href="/wiki/Igrzyska_olimpijskie" title="Igrzyska olimpijskie">Igrzyskach Olimpijskich</a> w <a href="/wiki/Atlanta" title="Atlanta">Atlancie</a> w 1996 r. przez zapaśnika <a href="/wiki/Ryszard_Wolny" title="Ryszard Wolny">Ryszarda Wolnego</a>. Wielu raciborskich zapaśników, pływaków, lekkoatletów i szachistów reprezentowało Polskę na Mistrzostwach <a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia">Świata</a> i <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europy</a>, zdobywali również tytuły i medale Mistrzostw Kraju w różnych kategoriach sportowych. Największym kompleksem obiektów sportowych w mieście zarządza Ośrodek Sportu i Rekreacji, który w 1995 r. oddał do użytku pole minigolfa, a w 1996 r. dokonał gruntownego remontu basenu. W latach 1995–1997 Ośrodek Sportu i Rekreacji przeprowadził 329 imprez sportowych, w których wzięło udział 125 tysięcy uczestników. Miasto od wielu lat jest miejscem, gdzie są rozgrywane mistrzostwa kraju w pływaniu, zapasach oraz ogólnopolskie i międzynarodowe wyścigi kolarskie i turniejów szachowych. To tutaj odbywa się wojewódzka inauguracja Dni Olimpijczyka. W poprzednich latach w Raciborzu odbyły się Mistrzostwa Polski w szachach i akrobatyce, Ogólnopolskie Dni Kultury Fizycznej, a także Centralna Inauguracja Sportowego Roku Szkolnego. Racibórz jest miastem, w którym funkcjonuje zamknięty cykl szkolenia sportowego, który rozpoczyna się od klas sportowych, poprzez doskonalenie umiejętności w Zespole Szkół Ogólnokształcących Mistrzostwa Sportowego, kończąc na możliwości kontynuowania nauki w Kolegium Nauczycielskim. Miasto organizuje Memoriał im. młodszego kapitana A. Kaczyny i druha A. Malinowskiego (strażaków poległych w gaszeniu dużego pożaru lasu w <a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźni Raciborskiej</a> w sierpniu 1992 r.), dawniej wyścig kolarski, a obecnie zawody zapaśnicze. Z Raciborza wywodzą się: pływaczka <a href="/wiki/Katarzyna_Dulian" title="Katarzyna Dulian">Katarzyna Dulian</a> oraz złoci medaliści <a href="/wiki/Igrzyska_olimpijskie" title="Igrzyska olimpijskie">Igrzysk Olimpijskich</a>, zapaśnik <a href="/wiki/Ryszard_Wolny" title="Ryszard Wolny">Ryszard Wolny</a> i <a href="/wiki/Bramkarz" title="Bramkarz">bramkarz</a> <a href="/wiki/Reprezentacja_Polski_w_pi%C5%82ce_no%C5%BCnej_m%C4%99%C5%BCczyzn" title="Reprezentacja Polski w piłce nożnej mężczyzn">reprezentacji Polski w piłce nożnej</a>, <a href="/wiki/Hubert_Kostka" title="Hubert Kostka">Hubert Kostka</a>. <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Z tym tematem związana jest kategoria: <a href="/wiki/Kategoria:Sport_w_Raciborzu" title="Kategoria:Sport w Raciborzu">Sport w Raciborzu</a>.</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kluby_sportowe">Kluby sportowe</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=53" title="Edytuj sekcję: Kluby sportowe" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=53" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kluby sportowe">edytuj kod</a>]</div> <ul><li>Pływacki: Victoria Racibórz</li> <li>Piłkarskie: <a href="/wiki/KP_Unia_Racib%C3%B3rz" title="KP Unia Racibórz">KP Unia Racibórz</a>, <a href="/wiki/RTP_Unia_Racib%C3%B3rz" title="RTP Unia Racibórz">RTP Unia Racibórz</a>, <a href="/wiki/KS_Rafako_Racib%C3%B3rz" title="KS Rafako Racibórz">KS Rafako Racibórz</a>, <a href="/wiki/LKS_07_Markowice" title="LKS 07 Markowice">LKS 07 Markowice</a>, <a href="/wiki/Ocice_(Racib%C3%B3rz)#LKS_Ocice" title="Ocice (Racibórz)">LKS Ocice Racibórz</a>, LKS Studzienna, LKS Brzezie, LKS Wicher Płonia</li> <li>Zapaśniczy: MKZ Unia Racibórz</li> <li>Siatkarski: <a href="/wiki/KS_AZS_Rafako_Racib%C3%B3rz" title="KS AZS Rafako Racibórz">KS AZS Rafako Racibórz</a></li> <li>Szachowy: <a href="/wiki/Silesia_Racib%C3%B3rz" title="Silesia Racibórz">KSz Silesia Racibórz</a></li> <li>Tenisowy: TKKF Rafako</li> <li>Karate: Raciborski Klub Karate Kyokushin</li> <li>Podnoszenia ciężarów: TKKF Belfer Racibórz</li> <li>Aikido: Raciborski Ośrodek Aikido</li> <li>Koszykówka: Ofensywa Racibórz</li> <li>Futbol Amerykański: KS Raptors Racibórz</li> <li>Wioślarstwo i kajakarstwo: <a href="/wiki/Raciborskie_Towarzystwo_Wio%C5%9Blarskie" title="Raciborskie Towarzystwo Wioślarskie">Raciborskie Towarzystwo Wioślarskie</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Turystyka">Turystyka</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=54" title="Edytuj sekcję: Turystyka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=54" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Turystyka">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG/220px-%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG/330px-%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG/440px-%C5%9Acie%C5%BCka_w_Parku_Zamkowym_w_Raciborzu.JPG 2x" data-file-width="4752" data-file-height="3295" /></a><figcaption>Ścieżka w Parku Zamkowym i fragment żółtej trasy rowerowej (Katowice – Głubczyce)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szlaki_turystyczne">Szlaki turystyczne</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=55" title="Edytuj sekcję: Szlaki turystyczne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=55" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szlaki turystyczne">edytuj kod</a>]</div> <a href="/wiki/Szlak_turystyczny" title="szlak turystyczny żółty"><img alt="szlak turystyczny żółty" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/POL_Szlak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg/24px-POL_Szlak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg.png" decoding="async" width="24" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/POL_Szlak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg/36px-POL_Szlak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/POL_Szlak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg/48px-POL_Szlak_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="90" /></a> <a href="/wiki/Szlak_im._Polskich_Szk%C3%B3%C5%82_Mniejszo%C5%9Bciowych" title="Szlak im. Polskich Szkół Mniejszościowych">Szlak im. Polskich Szkół Mniejszościowych</a> <ul><li>Trasa: <a href="/wiki/Cha%C5%82upki_(powiat_raciborski)" title="Chałupki (powiat raciborski)">Chałupki</a> – <a href="/wiki/Twork%C3%B3w" title="Tworków">Tworków</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a> – <a href="/wiki/%C5%81%C4%99g_(powiat_raciborski)" title="Łęg (powiat raciborski)">Łęg</a> – <a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźnia Raciborska</a> – <a href="/wiki/Bierawa" title="Bierawa">Bierawa</a></li></ul> <a href="/wiki/Szlak_turystyczny" title="szlak turystyczny czerwony"><img alt="szlak turystyczny czerwony" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/POL_Szlak_czerwony.svg/24px-POL_Szlak_czerwony.svg.png" decoding="async" width="24" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/POL_Szlak_czerwony.svg/36px-POL_Szlak_czerwony.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/POL_Szlak_czerwony.svg/48px-POL_Szlak_czerwony.svg.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="90" /></a> <a href="/wiki/Szlak_Husarii_Polskiej" title="Szlak Husarii Polskiej">Szlak im. Husarii Polskiej</a> <ul><li>Trasa: <a href="/wiki/B%C4%99dzin" title="Będzin">Będzin</a> – <a href="/wiki/Bytom" title="Bytom">Bytom</a> – <a href="/wiki/Tarnowskie_G%C3%B3ry" title="Tarnowskie Góry">Tarnowskie Góry</a> – <a href="/wiki/Gliwice" title="Gliwice">Gliwice</a> – <a href="/wiki/Rudy_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Rudy (województwo śląskie)">Rudy</a> – <a href="/wiki/Rezerwat_przyrody_%C5%81%C4%99%C5%BCczok" title="Rezerwat przyrody Łężczok">rezerwat Łężczok</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie" title="Pietrowice Wielkie">Pietrowice Wielkie</a> – <a href="/wiki/Krzanowice" title="Krzanowice">Krzanowice</a></li></ul> <a href="/wiki/Szlak_turystyczny" title="szlak turystyczny niebieski"><img alt="szlak turystyczny niebieski" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/POL_Szlak_niebieski.svg/24px-POL_Szlak_niebieski.svg.png" decoding="async" width="24" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/POL_Szlak_niebieski.svg/36px-POL_Szlak_niebieski.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/POL_Szlak_niebieski.svg/48px-POL_Szlak_niebieski.svg.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="90" /></a> <a href="/w/index.php?title=Szlak_im._M%C5%82odo%C5%9Bci_J._Von_Eichendorffa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Szlak im. Młodości J. Von Eichendorffa (strona nie istnieje)">Szlak im. Młodości J. Von Eichendorffa</a> <ul><li>Trasa: <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a> – <a href="/wiki/Pogrzebie%C5%84" title="Pogrzebień">Pogrzebień</a> – <a href="/wiki/Kobyla_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Kobyla (województwo śląskie)">Kobyla</a> – <a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a> – <a href="/wiki/%C5%81ubowice_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Łubowice (województwo śląskie)">Łubowice</a></li></ul> <a href="/wiki/Szlak_turystyczny" title="szlak turystyczny zielony"><img alt="szlak turystyczny zielony" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/POL_Szlak_zielony.svg/24px-POL_Szlak_zielony.svg.png" decoding="async" width="24" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/POL_Szlak_zielony.svg/36px-POL_Szlak_zielony.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/POL_Szlak_zielony.svg/48px-POL_Szlak_zielony.svg.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="90" /></a> <a href="/w/index.php?title=Szlak_Go%C5%82%C4%99szyc%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Szlak Gołęszyców (strona nie istnieje)">Szlak Gołęszyców</a> <ul><li>Trasa: Racibórz Kamieniok – <a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a> – <a href="/wiki/Kobyla_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Kobyla (województwo śląskie)">Kobyla</a> – <a href="/wiki/Grodzisko_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Grodzisko (województwo śląskie)">Grodzisko</a> – <a href="/wiki/Syrynia" title="Syrynia">Syrynia</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trasy_rowerowe">Trasy rowerowe</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=56" title="Edytuj sekcję: Trasy rowerowe" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=56" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trasy rowerowe">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Szlak_rowerowy" title="szlak rowerowy czerwony"><img alt="szlak rowerowy czerwony" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Szlak_rowerowy_czerwony.svg/18px-Szlak_rowerowy_czerwony.svg.png" decoding="async" width="18" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Szlak_rowerowy_czerwony.svg/27px-Szlak_rowerowy_czerwony.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Szlak_rowerowy_czerwony.svg/36px-Szlak_rowerowy_czerwony.svg.png 2x" data-file-width="108" data-file-height="107" /></a> Trasa rowerowa nr 6, która prowadzi ze <a href="/wiki/S%C5%82awk%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Sławków (województwo śląskie)">Sławkowa</a> do granicy polsko-czeskiej <a href="/wiki/Krzanowice_(wie%C5%9B)" title="Krzanowice (wieś)">Krzanowice</a>/<a href="/wiki/Strahovice" title="Strahovice">Strahovice</a>. Częściowo prowadzi <a href="/wiki/Szlak_Husarii_Polskiej" title="Szlak Husarii Polskiej">szlakiem im. Husarii Polskiej</a>, a ukazuje walory przyrodnicze i architektoniczne terenu przez który prowadzi. Odcinek od Raciborza do granicy ma długość 19 km.</li> <li><a href="/wiki/Szlak_rowerowy" title="szlak rowerowy żółty"><img alt="szlak rowerowy żółty" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Szlak_rowerowy_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg/18px-Szlak_rowerowy_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg.png" decoding="async" width="18" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Szlak_rowerowy_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg/27px-Szlak_rowerowy_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Szlak_rowerowy_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg/36px-Szlak_rowerowy_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty.svg.png 2x" data-file-width="108" data-file-height="107" /></a> Trasa rowerowa nr 2: <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a> – <a href="/wiki/Miko%C5%82%C3%B3w" title="Mikołów">Mikołów</a> – <a href="/wiki/Orzesze" title="Orzesze">Orzesze</a> – <a href="/wiki/Czerwionka-Leszczyny" title="Czerwionka-Leszczyny">Czerwionka-Leszczyny</a> – <a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a> – Racibórz – <a href="/wiki/Gr%C3%B3dczanki" title="Gródczanki">Gródczanki</a> – <a href="/wiki/Kietrz" title="Kietrz">Kietrz</a> – <a href="/wiki/Ksi%C4%99%C5%BCe_Pole" title="Księże Pole">Księże Pole</a> – <a href="/wiki/Czerwonk%C3%B3w" title="Czerwonków">Czerwonków</a> – <a href="/wiki/Babor%C3%B3w" title="Baborów">Baborów</a> – <a href="/wiki/Dzie%C4%87mar%C3%B3w" title="Dziećmarów">Dziećmarów</a> – <a href="/wiki/G%C5%82ubczyce" title="Głubczyce">Głubczyce</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Baza_noclegowa">Baza noclegowa</h3>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=57" title="Edytuj sekcję: Baza noclegowa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=57" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Baza noclegowa">edytuj kod</a>]</div> W Raciborzu znajdują się 2 <a href="/wiki/Hotel" title="Hotel">hotele</a> trzygwiazdkowe oraz 1 dwugwiazdkowy. Ponadto istnieją 2 domy studenta, 2 domy sportowca, domy gościnne. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ochrona_środowiska">Ochrona środowiska</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=58" title="Edytuj sekcję: Ochrona środowiska" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=58" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ochrona środowiska">edytuj kod</a>]</div> Racibórz jest pierwszą gminą w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> i w <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a>, która zdobyła certyfikat <a href="/wiki/ISO_14001" title="ISO 14001">ISO 14001</a>. Miasto wprowadza nowatorskie rozwiązania w zakresie <a href="/wiki/Ochrona_%C5%9Brodowiska" title="Ochrona środowiska">ochrony środowiska</a>, m.in. w zakresie gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej i ochrony przyrody<a href="#cite_note-iso-195">[195]</a>. W mieście na każdym osiedlu znajdują się odpowiednie kontenery do segregacji odpadów, natomiast do domów jednorodzinnych dostarczane są odpowiednie worki. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=59" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=59" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-rocznik-2022-1">↑ <a href="#cite_ref-rocznik-2022_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-rocznik-2022_1-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf">https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf</a> </li> <li id="cite_note-Max_Monwood-2"><a href="#cite_ref-Max_Monwood_2-0">↑</a> Max Monwood: Bunte bilder aus dem Schlesierlande, Tom 2, 1903, Breslau, s. 308. </li> <li id="cite_note-newerla2-3"><a href="#cite_ref-newerla2_3-0">↑</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 38.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=38"></cite> </li> <li id="cite_note-sr46-4">↑ <a href="#cite_ref-sr46_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr46_4-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr46_4-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr46_4-3">d</a> <a href="#cite_ref-sr46_4-4">e</a> <a href="#cite_ref-sr46_4-5">f</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 46.</cite> </li> <li id="cite_note-z18-5">↑ <a href="#cite_ref-z18_5-0">a</a> <a href="#cite_ref-z18_5-1">b</a> <a href="#cite_ref-z18_5-2">c</a> <a href="#cite_ref-z18_5-3">d</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 18.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=18"></cite> </li> <li id="cite_note-geo-6"><a href="#cite_ref-geo_6-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=319627.078125,211247.9296875,748827.078125,492047.9296875&SRS=2180">Geoportal</a>. [dostęp 2010-12-12]. </li> <li id="cite_note-r1-7"><a href="#cite_ref-r1_7-0">↑</a> <cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 8.</cite> </li> <li id="cite_note-pgo1-8">↑ <a href="#cite_ref-pgo1_8-0">a</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-1">b</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-2">c</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-3">d</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-4">e</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-5">f</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-6">g</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-7">h</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-8">i</a> <a href="#cite_ref-pgo1_8-9">j</a> <cite class="citation book">Plan gospodarki odpadami dla Gminy Racibórz na lata 2005–2015. s. 5.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Plan+gospodarki+odpadami+dla+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2005%E2%80%932015&rft.pages=5"></cite> </li> <li id="cite_note-pos1-9">↑ <a href="#cite_ref-pos1_9-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos1_9-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos1_9-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos1_9-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos1_9-4">e</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 5.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=5"></cite> </li> <li id="cite_note-pos7-10">↑ <a href="#cite_ref-pos7_10-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-6">g</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-7">h</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-8">i</a> <a href="#cite_ref-pos7_10-9">j</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 7.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=7"></cite> </li> <li id="cite_note-opava1-11">↑ <a href="#cite_ref-opava1_11-0">a</a> <a href="#cite_ref-opava1_11-1">b</a> <a href="#cite_ref-opava1_11-2">c</a> <a href="#cite_ref-opava1_11-3">d</a> <a href="#cite_ref-opava1_11-4">e</a> <a href="#cite_ref-opava1_11-5">f</a> <a href="#cite_ref-opava1_11-6">g</a> <cite class="citation book">Norbert Mika, Šárka Bělastová: Wspólne raciborsko-opawskie dziedzictwo. Podręcznik do edukacji regionalnej. s. 5.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wsp%C3%B3lne+raciborsko-opawskie+dziedzictwo.+Podr%C4%99cznik+do+edukacji+regionalnej&rft.aulast=Mika&rft.aufirst=Norbert&rft.pages=5"></cite> </li> <li id="cite_note-r2-12">↑ <a href="#cite_ref-r2_12-0">a</a> <a href="#cite_ref-r2_12-1">b</a> <a href="#cite_ref-r2_12-2">c</a> <a href="#cite_ref-r2_12-3">d</a> <a href="#cite_ref-r2_12-4">e</a> <a href="#cite_ref-r2_12-5">f</a> <a href="#cite_ref-r2_12-6">g</a> <a href="#cite_ref-r2_12-7">h</a> <a href="#cite_ref-r2_12-8">i</a> <a href="#cite_ref-r2_12-9">j</a> <cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 14.</cite> </li> <li id="cite_note-k8-13">↑ <a href="#cite_ref-k8_13-0">a</a> <a href="#cite_ref-k8_13-1">b</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 8.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=8"></cite> </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> <cite class="citation book">Alojzy Nowara: Zarys Dziejów Raciborskiego. W: Wypisy do Dziejów Raciborskiego. Franciszek Hawranek (red.). s. 94.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wypisy+do+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.atitle=Zarys+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.au=Alojzy+Nowara&rft.pages=94"></cite> </li> <li id="cite_note-brzdp-15"><a href="#cite_ref-brzdp_15-0">↑</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 316.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=316"></cite> </li> <li id="cite_note-n4-16"><a href="#cite_ref-n4_16-0">↑</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 18.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=18"></cite> </li> <li id="cite_note-p6-17"><a href="#cite_ref-p6_17-0">↑</a> <cite class="citation web">Główny Urząd Statystyczny: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id=21589&p_token=0.3952884510268705">Powierzchnia. Bank Danych Lokalnych</a>. stat.gov.pl. [dostęp 2010-12-11]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-gusdd-18">↑ <a href="#cite_ref-gusdd_18-0">a</a> <a href="#cite_ref-gusdd_18-1">b</a> <a href="#cite_ref-gusdd_18-2">c</a> <cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_powierzchnia_ludnosc_teryt_2010.pdf">Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.</a>, GUS, Departament Metodologii, Standardów i Rejestrów, s. 183<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.pub=GUS%2C+Departament+Metodologii%2C+Standard%C3%B3w+i+Rejestr%C3%B3w&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Powierzchnia+i+ludno%C5%9B%C4%87+w+przekroju+terytorialnym+w+2010+r.&rft_id=http%3A%2F%2Fstat.gov.pl%2Fcps%2Frde%2Fxbcr%2Fgus%2FL_powierzchnia_ludnosc_teryt_2010.pdf" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-z22-19">↑ <a href="#cite_ref-z22_19-0">a</a> <a href="#cite_ref-z22_19-1">b</a> <a href="#cite_ref-z22_19-2">c</a> <a href="#cite_ref-z22_19-3">d</a> <a href="#cite_ref-z22_19-4">e</a> <a href="#cite_ref-z22_19-5">f</a> <a href="#cite_ref-z22_19-6">g</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 22.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=22"></cite> </li> <li id="cite_note-pos3-20">↑ <a href="#cite_ref-pos3_20-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos3_20-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos3_20-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos3_20-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos3_20-4">e</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 8.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=8"></cite> </li> <li id="cite_note-r3-21">↑ <a href="#cite_ref-r3_21-0">a</a> <a href="#cite_ref-r3_21-1">b</a> <a href="#cite_ref-r3_21-2">c</a> <cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 15.</cite> </li> <li id="cite_note-opava2-22">↑ <a href="#cite_ref-opava2_22-0">a</a> <a href="#cite_ref-opava2_22-1">b</a> <a href="#cite_ref-opava2_22-2">c</a> <cite class="citation book">Norbert Mika, Šárka Bělastová: Wspólne raciborsko-opawskie dziedzictwo. Podręcznik do edukacji regionalnej. s. 6.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wsp%C3%B3lne+raciborsko-opawskie+dziedzictwo.+Podr%C4%99cznik+do+edukacji+regionalnej&rft.aulast=Mika&rft.aufirst=Norbert&rft.pages=6"></cite> </li> <li id="cite_note-z20-23">↑ <a href="#cite_ref-z20_23-0">a</a> <a href="#cite_ref-z20_23-1">b</a> <a href="#cite_ref-z20_23-2">c</a> <a href="#cite_ref-z20_23-3">d</a> <a href="#cite_ref-z20_23-4">e</a> <a href="#cite_ref-z20_23-5">f</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 20.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=20"></cite> </li> <li id="cite_note-k9-24"><a href="#cite_ref-k9_24-0">↑</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 9.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=9"></cite> </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121114184125/http://www.raciborz.com.pl/art9147.html">Średniowieczna majówka – 785-lecia Brzezia</a>. <a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy_www.raciborz.com.pl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl</a>, 25 maja 2008. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art9147.html">tego adresu</a> (2012-11-14)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-n75-26">↑ <a href="#cite_ref-n75_26-0">a</a> <a href="#cite_ref-n75_26-1">b</a> <a href="#cite_ref-n75_26-2">c</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 75.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=75"></cite> </li> <li id="cite_note-z45-27"><a href="#cite_ref-z45_27-0">↑</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 45.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=45"></cite> </li> <li id="cite_note-z46-28">↑ <a href="#cite_ref-z46_28-0">a</a> <a href="#cite_ref-z46_28-1">b</a> <a href="#cite_ref-z46_28-2">c</a> <a href="#cite_ref-z46_28-3">d</a> <a href="#cite_ref-z46_28-4">e</a> <a href="#cite_ref-z46_28-5">f</a> <a href="#cite_ref-z46_28-6">g</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 46.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=46"></cite> </li> <li id="cite_note-pos24-29">↑ <a href="#cite_ref-pos24_29-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos24_29-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos24_29-2">c</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 24.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=24"></cite> </li> <li id="cite_note-sr50-30">↑ <a href="#cite_ref-sr50_30-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr50_30-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr50_30-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr50_30-3">d</a> <a href="#cite_ref-sr50_30-4">e</a> <a href="#cite_ref-sr50_30-5">f</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 50.</cite> </li> <li id="cite_note-pos25-31">↑ <a href="#cite_ref-pos25_31-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos25_31-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos25_31-2">c</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 25.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=25"></cite> </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 26.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=26"></cite> </li> <li id="cite_note-pgo2-33">↑ <a href="#cite_ref-pgo2_33-0">a</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-1">b</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-2">c</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-3">d</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-4">e</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-5">f</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-6">g</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-7">h</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-8">i</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-9">j</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-10">k</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-11">l</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-12">m</a> <a href="#cite_ref-pgo2_33-13">n</a> <cite class="citation book">Plan gospodarki odpadami dla Gminy Racibórz na lata 2005–2015. Racibórz: 2005, s. 6.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Plan+gospodarki+odpadami+dla+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2005%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=6"></cite> </li> <li id="cite_note-pos27-34">↑ <a href="#cite_ref-pos27_34-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-6">g</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-7">h</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-8">i</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-9">j</a> <a href="#cite_ref-pos27_34-10">k</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 27.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=27"></cite> </li> <li id="cite_note-sr49-35">↑ <a href="#cite_ref-sr49_35-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-3">d</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-4">e</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-5">f</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-6">g</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-7">h</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-8">i</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-9">j</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-10">k</a> <a href="#cite_ref-sr49_35-11">l</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 49.</cite> </li> <li id="cite_note-z40-36">↑ <a href="#cite_ref-z40_36-0">a</a> <a href="#cite_ref-z40_36-1">b</a> <a href="#cite_ref-z40_36-2">c</a> <a href="#cite_ref-z40_36-3">d</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 40.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=40"></cite> </li> <li id="cite_note-k15-37">↑ <a href="#cite_ref-k15_37-0">a</a> <a href="#cite_ref-k15_37-1">b</a> <a href="#cite_ref-k15_37-2">c</a> <a href="#cite_ref-k15_37-3">d</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 15.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=15"></cite> </li> <li id="cite_note-nsdfk-38"><a href="#cite_ref-nsdfk_38-0">↑</a> <cite class="citation web">JacekJ. Dębicki JacekJ., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.is/SCMQK">U początku Odry</a> [online], naszesudety.pl [dostęp 2016-04-26]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Jacek&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=U+pocz%C4%85tku+Odry&rft.aulast=D%C4%99bicki&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.is%2FSCMQK" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-mapcz-39"><a href="#cite_ref-mapcz_39-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mapy.cz/#mm=TTtTcP@x=140225920@y=134355840@z=13">Mapy.cz</a>. [dostęp 2010-12-14]. </li> <li id="cite_note-geo2-40"><a href="#cite_ref-geo2_40-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mapy.geoportal.gov.pl/imap/?gpmap=gp0&bbox=438689.578125,242759.6484375,452102.078125,251534.6484375&SRS=2180">Geoportal</a>. [dostęp 2010-12-14]. </li> <li id="cite_note-z41-41">↑ <a href="#cite_ref-z41_41-0">a</a> <a href="#cite_ref-z41_41-1">b</a> <a href="#cite_ref-z41_41-2">c</a> <a href="#cite_ref-z41_41-3">d</a> <a href="#cite_ref-z41_41-4">e</a> <a href="#cite_ref-z41_41-5">f</a> <a href="#cite_ref-z41_41-6">g</a> <a href="#cite_ref-z41_41-7">h</a> <a href="#cite_ref-z41_41-8">i</a> <a href="#cite_ref-z41_41-9">j</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 41.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=41"></cite> </li> <li id="cite_note-k16-42"><a href="#cite_ref-k16_42-0">↑</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 16.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=16"></cite> </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 28.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=28"></cite> </li> <li id="cite_note-pos29-44">↑ <a href="#cite_ref-pos29_44-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos29_44-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos29_44-2">c</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 29.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=29"></cite> </li> <li id="cite_note-k17-45">↑ <a href="#cite_ref-k17_45-0">a</a> <a href="#cite_ref-k17_45-1">b</a> <a href="#cite_ref-k17_45-2">c</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 17.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=17"></cite> </li> <li id="cite_note-k19-46">↑ <a href="#cite_ref-k19_46-0">a</a> <a href="#cite_ref-k19_46-1">b</a> <a href="#cite_ref-k19_46-2">c</a> <a href="#cite_ref-k19_46-3">d</a> <a href="#cite_ref-k19_46-4">e</a> <a href="#cite_ref-k19_46-5">f</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 19.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=19"></cite> </li> <li id="cite_note-pos4-47">↑ <a href="#cite_ref-pos4_47-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-6">g</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-7">h</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-8">i</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-9">j</a> <a href="#cite_ref-pos4_47-10">k</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 12.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=12"></cite> </li> <li id="cite_note-r17-48">↑ <a href="#cite_ref-r17_48-0">a</a> <a href="#cite_ref-r17_48-1">b</a> <a href="#cite_ref-r17_48-2">c</a> <cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 17.</cite> </li> <li id="cite_note-z25-49">↑ <a href="#cite_ref-z25_49-0">a</a> <a href="#cite_ref-z25_49-1">b</a> <a href="#cite_ref-z25_49-2">c</a> <a href="#cite_ref-z25_49-3">d</a> <a href="#cite_ref-z25_49-4">e</a> <a href="#cite_ref-z25_49-5">f</a> <a href="#cite_ref-z25_49-6">g</a> <a href="#cite_ref-z25_49-7">h</a> <a href="#cite_ref-z25_49-8">i</a> <a href="#cite_ref-z25_49-9">j</a> <a href="#cite_ref-z25_49-10">k</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 25.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=25"></cite> </li> <li id="cite_note-sr47-50">↑ <a href="#cite_ref-sr47_50-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-3">d</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-4">e</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-5">f</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-6">g</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-7">h</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-8">i</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-9">j</a> <a href="#cite_ref-sr47_50-10">k</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 47.</cite> </li> <li id="cite_note-k18-51">↑ <a href="#cite_ref-k18_51-0">a</a> <a href="#cite_ref-k18_51-1">b</a> <a href="#cite_ref-k18_51-2">c</a> <a href="#cite_ref-k18_51-3">d</a> <a href="#cite_ref-k18_51-4">e</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 18.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=18"></cite> </li> <li id="cite_note-pgo4-52">↑ <a href="#cite_ref-pgo4_52-0">a</a> <a href="#cite_ref-pgo4_52-1">b</a> <a href="#cite_ref-pgo4_52-2">c</a> <a href="#cite_ref-pgo4_52-3">d</a> <a href="#cite_ref-pgo4_52-4">e</a> <a href="#cite_ref-pgo4_52-5">f</a> <a href="#cite_ref-pgo4_52-6">g</a> <cite class="citation book">Plan gospodarki odpadami dla Gminy Racibórz na lata 2005–2015. Racibórz: 2005, s. 7.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Plan+gospodarki+odpadami+dla+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2005%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=7"></cite> </li> <li id="cite_note-pos9-53">↑ <a href="#cite_ref-pos9_53-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-6">g</a> <a href="#cite_ref-pos9_53-7">h</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 9.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=9"></cite> </li> <li id="cite_note-regioset-54">↑ <a href="#cite_ref-regioset_54-0">a</a> <a href="#cite_ref-regioset_54-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.regioset.pl/">Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset</a>. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-sr64-55">↑ <a href="#cite_ref-sr64_55-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr64_55-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr64_55-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr64_55-3">d</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 64.</cite> </li> <li id="cite_note-z26-56">↑ <a href="#cite_ref-z26_56-0">a</a> <a href="#cite_ref-z26_56-1">b</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 26.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=26"></cite> </li> <li id="cite_note-z34-57">↑ <a href="#cite_ref-z34_57-0">a</a> <a href="#cite_ref-z34_57-1">b</a> <a href="#cite_ref-z34_57-2">c</a> <a href="#cite_ref-z34_57-3">d</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 34.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=34"></cite> </li> <li id="cite_note-z68-58">↑ <a href="#cite_ref-z68_58-0">a</a> <a href="#cite_ref-z68_58-1">b</a> <a href="#cite_ref-z68_58-2">c</a> <a href="#cite_ref-z68_58-3">d</a> <a href="#cite_ref-z68_58-4">e</a> <a href="#cite_ref-z68_58-5">f</a> <a href="#cite_ref-z68_58-6">g</a> <a href="#cite_ref-z68_58-7">h</a> <a href="#cite_ref-z68_58-8">i</a> <a href="#cite_ref-z68_58-9">j</a> <a href="#cite_ref-z68_58-10">k</a> <a href="#cite_ref-z68_58-11">l</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 68.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=68"></cite> </li> <li id="cite_note-z69-59">↑ <a href="#cite_ref-z69_59-0">a</a> <a href="#cite_ref-z69_59-1">b</a> <a href="#cite_ref-z69_59-2">c</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 69.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=69"></cite> </li> <li id="cite_note-pos10-60">↑ <a href="#cite_ref-pos10_60-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos10_60-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos10_60-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos10_60-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos10_60-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos10_60-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos10_60-6">g</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 10.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=10"></cite> </li> <li id="cite_note-z70-61">↑ <a href="#cite_ref-z70_61-0">a</a> <a href="#cite_ref-z70_61-1">b</a> <a href="#cite_ref-z70_61-2">c</a> <a href="#cite_ref-z70_61-3">d</a> <a href="#cite_ref-z70_61-4">e</a> <a href="#cite_ref-z70_61-5">f</a> <a href="#cite_ref-z70_61-6">g</a> <a href="#cite_ref-z70_61-7">h</a> <a href="#cite_ref-z70_61-8">i</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 70.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=70"></cite> </li> <li id="cite_note-z58-62">↑ <a href="#cite_ref-z58_62-0">a</a> <a href="#cite_ref-z58_62-1">b</a> <a href="#cite_ref-z58_62-2">c</a> <a href="#cite_ref-z58_62-3">d</a> <a href="#cite_ref-z58_62-4">e</a> <a href="#cite_ref-z58_62-5">f</a> <a href="#cite_ref-z58_62-6">g</a> <a href="#cite_ref-z58_62-7">h</a> <a href="#cite_ref-z58_62-8">i</a> <a href="#cite_ref-z58_62-9">j</a> <a href="#cite_ref-z58_62-10">k</a> <a href="#cite_ref-z58_62-11">l</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 58.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=58"></cite> </li> <li id="cite_note-z59-63">↑ <a href="#cite_ref-z59_63-0">a</a> <a href="#cite_ref-z59_63-1">b</a> <a href="#cite_ref-z59_63-2">c</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 59.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=59"></cite> </li> <li id="cite_note-pos36-64">↑ <a href="#cite_ref-pos36_64-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos36_64-1">b</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 36.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=36"></cite> </li> <li id="cite_note-z67-65">↑ <a href="#cite_ref-z67_65-0">a</a> <a href="#cite_ref-z67_65-1">b</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 67.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=67"></cite> </li> <li id="cite_note-pos37-66">↑ <a href="#cite_ref-pos37_66-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-6">g</a> <a href="#cite_ref-pos37_66-7">h</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 37.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=37"></cite> </li> <li id="cite_note-pos33-67">↑ <a href="#cite_ref-pos33_67-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos33_67-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos33_67-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos33_67-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos33_67-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos33_67-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos33_67-6">g</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 33.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=33"></cite> </li> <li id="cite_note-z61-68">↑ <a href="#cite_ref-z61_68-0">a</a> <a href="#cite_ref-z61_68-1">b</a> <a href="#cite_ref-z61_68-2">c</a> <a href="#cite_ref-z61_68-3">d</a> <a href="#cite_ref-z61_68-4">e</a> <a href="#cite_ref-z61_68-5">f</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 61.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=61"></cite> </li> <li id="cite_note-z62-69">↑ <a href="#cite_ref-z62_69-0">a</a> <a href="#cite_ref-z62_69-1">b</a> <a href="#cite_ref-z62_69-2">c</a> <a href="#cite_ref-z62_69-3">d</a> <a href="#cite_ref-z62_69-4">e</a> <a href="#cite_ref-z62_69-5">f</a> <a href="#cite_ref-z62_69-6">g</a> <a href="#cite_ref-z62_69-7">h</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 62.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=62"></cite> </li> <li id="cite_note-lezczok1-70"><a href="#cite_ref-lezczok1_70-0">↑</a> <cite class="citation web">Marek Czogalik: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lezczok.pl/Rezerwat/O%20rezerwacie.html">Rezerwat Łężczok – O rezerwacie</a>. [dostęp 2009-02-09]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-nedza2-71">↑ <a href="#cite_ref-nedza2_71-0">a</a> <a href="#cite_ref-nedza2_71-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd gminy Nędza: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nedza.pl/turystyka/przyroda.html">Przyroda – Rezerwat Łężczok</a>. [dostęp 2009-02-15]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-lezczok-72">↑ <a href="#cite_ref-lezczok_72-0">a</a> <a href="#cite_ref-lezczok_72-1">b</a> <a href="#cite_ref-lezczok_72-2">c</a> <cite class="citation web">Tadeusz Gajewski: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lezczok.net/rezerwat1.php">Rezerwat przyrody Łężczok – Historia i opis rezerwatu</a>. [dostęp 2009-02-09]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-lezczok2-73"><a href="#cite_ref-lezczok2_73-0">↑</a> <cite class="citation web">Damian Kolarczyk: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.ph/20130503162831/http://www.lezczok.cba.pl/o%20rezerwacie.htm">Rezerwat Łężczok – O rezerwacie</a>. [dostęp 2009-02-09]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-weekend-74"><a href="#cite_ref-weekend_74-0">↑</a> <cite class="citation book">Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003, s. 32. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391745341" title="Specjalna:Książki/8391745341">ISBN 83-917453-4-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Weekend+w+Bramie+Morawskiej&rft.aulast=Wawoczny&rft.aufirst=Grzegorz&rft.pub=Wydawnictwo+i+Agencja+Informacyjna+WAW&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=32&rft.isbn=83-917453-4-1"></cite> </li> <li id="cite_note-pos34-75">↑ <a href="#cite_ref-pos34_75-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos34_75-1">b</a> <a href="#cite_ref-pos34_75-2">c</a> <a href="#cite_ref-pos34_75-3">d</a> <a href="#cite_ref-pos34_75-4">e</a> <a href="#cite_ref-pos34_75-5">f</a> <a href="#cite_ref-pos34_75-6">g</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 34.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=34"></cite> </li> <li id="cite_note-slaskie-76">↑ <a href="#cite_ref-slaskie_76-0">a</a> <a href="#cite_ref-slaskie_76-1">b</a> <cite class="citation web">A. Henel: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://2007.przyroda.katowice.pl/op_stawy_lezczok.html">Przyroda województwa śląskiego – Stawy Łężczok</a>. [dostęp 2009-02-15]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-lezczok3-77"><a href="#cite_ref-lezczok3_77-0">↑</a> <cite class="citation web">Damian Kolarczyk: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140103175414/http://www.lezczok.cba.pl/fauna%20i%20flora.htm">Rezerwat Łężczok – Fauna i Flora</a>. [dostęp 2009-02-11]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lezczok.cba.pl/fauna%20i%20flora.htm">tego adresu</a> (3 stycznia 2014)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-lezczok5-78">↑ <a href="#cite_ref-lezczok5_78-0">a</a> <a href="#cite_ref-lezczok5_78-1">b</a> <a href="#cite_ref-lezczok5_78-2">c</a> <cite class="citation web">Tadeusz Gajewski: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lezczok.net/rezerwat3.php">Rezerwat przyrody Łężczok – Historia i opis rezerwatu</a>. [dostęp 2009-02-12]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-sr48-79">↑ <a href="#cite_ref-sr48_79-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-3">d</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-4">e</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-5">f</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-6">g</a> <a href="#cite_ref-sr48_79-7">h</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 48.</cite> </li> <li id="cite_note-z63-80"><a href="#cite_ref-z63_80-0">↑</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 63.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=63"></cite> </li> <li id="cite_note-pom-81">↑ <a href="#cite_ref-pom_81-0">a</a> <a href="#cite_ref-pom_81-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121114184105/http://www.raciborz.com.pl/art10970.html">Rada Miasta ustanowiła pomniki przyrody</a>. <a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy_www.raciborz.com.pl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl</a>, 12 grudnia 2008. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art10970.html">tego adresu</a> (14 listopada 2012)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-n309-82">↑ <a href="#cite_ref-n309_82-0">a</a> <a href="#cite_ref-n309_82-1">b</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 309.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=309"></cite> </li> <li id="cite_note-pgcty-83"><a href="#cite_ref-pgcty_83-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bipraciborz.pl/zalacznik?idZalacznika=478780">Plan gospodarki odpadami dla Gminy Racibórz na lata 2005–2015</a>. bipraciborz.pl, 23 lutego 2005. s. 8. [dostęp 2010-10-12]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-p65-84"><a href="#cite_ref-p65_84-0">↑</a> <cite class="citation book">Projekt programu ochrony środowiska dla gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 65.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Projekt+programu+ochrony+%C5%9Brodowiska+dla+gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=65"></cite> </li> <li id="cite_note-ucwrm-85"><a href="#cite_ref-ucwrm_85-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110808083625/http://www.raciborz.pl/main/aktualnosci,news1288.html">Sesja Rady Miasta Racibórz</a>. raciborz.pl, 23 listopada 2008. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl/main/aktualnosci,news1288.html">tego adresu</a> (8 sierpnia 2011)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-um-86">↑ <a href="#cite_ref-um_86-0">a</a> <a href="#cite_ref-um_86-1">b</a> <a href="#cite_ref-um_86-2">c</a> <a href="#cite_ref-um_86-3">d</a> <a href="#cite_ref-um_86-4">e</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta Racibórz: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090220211152/http://www.raciborz.pl/main/arboretum_bramy_morawskiej.html">Arboretum Bramy Morawskiej</a>. [dostęp 2009-02-01]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl/main/arboretum_bramy_morawskiej.html">tego adresu</a> (20 lutego 2009)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-dp-87">↑ <a href="#cite_ref-dp_87-0">a</a> <a href="#cite_ref-dp_87-1">b</a> <cite class="citation web">yoosta: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090501083329/http://drzewa.przyroda.polska.pl/arboreta/parkowe/article,,id,258412.htm">Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu</a>. [dostęp 2009-02-01]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://drzewa.przyroda.polska.pl/arboreta/parkowe/article,,id,258412.htm">tego adresu</a> (1 maja 2009)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-z64-88">↑ <a href="#cite_ref-z64_88-0">a</a> <a href="#cite_ref-z64_88-1">b</a> <a href="#cite_ref-z64_88-2">c</a> <a href="#cite_ref-z64_88-3">d</a> <a href="#cite_ref-z64_88-4">e</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 64.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=64"></cite> </li> <li id="cite_note-sp-89"><a href="#cite_ref-sp_89-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://slaskie.parki.org/arboretum_raciborz">Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu</a>. [dostęp 2009-02-01]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-z38-90">↑ <a href="#cite_ref-z38_90-0">a</a> <a href="#cite_ref-z38_90-1">b</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 38.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=38"></cite> </li> <li id="cite_note-ps-91"><a href="#cite_ref-ps_91-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.polskieszlaki.pl/arboretum-bramy-morawskiej-w-raciborzu.htm">Arboretum Bramy Morawskiej w Raciborzu</a>. [dostęp 2009-02-08]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-pos38-92">↑ <a href="#cite_ref-pos38_92-0">a</a> <a href="#cite_ref-pos38_92-1">b</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. s. 38.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.pages=38"></cite> </li> <li id="cite_note-k7-93"><a href="#cite_ref-k7_93-0">↑</a> <cite class="citation book">Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kornowac. s. 7.</cite> </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> <cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. s. 55–56.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pages=55%E2%80%9356"></cite> </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> <cite class="citation book">Alojzy Nowara: Zarys Dziejów Raciborskiego. W: Wypisy do Dziejów Raciborskiego. Franciszek Hawranek (red.). s. 90.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wypisy+do+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.atitle=Zarys+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.au=Alojzy+Nowara&rft.pages=90"></cite> </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">↑</a> <cite class="citation book">Alojzy Nowara: Zarys Dziejów Raciborskiego. W: Wypisy do Dziejów Raciborskiego. Franciszek Hawranek (red.). s. 93.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wypisy+do+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.atitle=Zarys+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.au=Alojzy+Nowara&rft.pages=93"></cite> </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://podroze.gazeta.pl/podroze/7,114158,26383003,prudnik-magiczne-miasto-pogranicza.html">Prudnik. Kraina multi-kulti dla wielu niezrozumiała. „W domach mówimy po polsku, śląsku i niemiecku”</a> [online], gazetapl [dostęp 2021-04-02]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Prudnik.+Kraina+multi-kulti+dla+wielu+niezrozumia%C5%82a.+%E2%80%9EW+domach+m%C3%B3wimy+po+polsku%2C+%C5%9Bl%C4%85sku+i+niemiecku%E2%80%9D&rft_id=https%3A%2F%2Fpodroze.gazeta.pl%2Fpodroze%2F7%2C114158%2C26383003%2Cprudnik-magiczne-miasto-pogranicza.html" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-n1-98">↑ <a href="#cite_ref-n1_98-0">a</a> <a href="#cite_ref-n1_98-1">b</a> <a href="#cite_ref-n1_98-2">c</a> <a href="#cite_ref-n1_98-3">d</a> <a href="#cite_ref-n1_98-4">e</a> <a href="#cite_ref-n1_98-5">f</a> <a href="#cite_ref-n1_98-6">g</a> <a href="#cite_ref-n1_98-7">h</a> <a href="#cite_ref-n1_98-8">i</a> <a href="#cite_ref-n1_98-9">j</a> <a href="#cite_ref-n1_98-10">k</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 71.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=71"></cite> </li> <li id="cite_note-r30-99"><a href="#cite_ref-r30_99-0">↑</a> <cite class="citation book">Marcin Kutzner: Racibórz. Śląsk w zabytkach sztuki. s. 30.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz.+%C5%9Al%C4%85sk+w+zabytkach+sztuki&rft.aulast=Kutzner&rft.aufirst=Marcin&rft.pages=30"></cite> </li> <li id="cite_note-n2-100"><a href="#cite_ref-n2_100-0">↑</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 70.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=70"></cite> </li> <li id="cite_note-p1-101">↑ <a href="#cite_ref-p1_101-0">a</a> <a href="#cite_ref-p1_101-1">b</a> <cite class="citation book">Tadeusz Ładogórski: Generalne tabele statystyczne Śląska 1787 roku. Wrocław: 1954, s. 96–102.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Generalne+tabele+statystyczne+%C5%9Al%C4%85ska+1787+roku&rft.aulast=%C5%81adog%C3%B3rski&rft.aufirst=Tadeusz&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=96%E2%80%93102"></cite> </li> <li id="cite_note-p2-102">↑ <a href="#cite_ref-p2_102-0">a</a> <a href="#cite_ref-p2_102-1">b</a> <cite class="citation"><a href="/wiki/Johann_Georg_Knie" title="Johann Georg Knie">Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G.</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/808">Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ...</a>, wyd. 2, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1845, s. 900<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Breslau&rft.edition=2&rft.aufirst=Johann+Georg&rft.aulast=Knie&rft.date=1845&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Alphabethisch-Statistisch-Topographische+Uebersicht+aller+D%C3%B6rfer%2C+Flecken%2C+St%C3%A4dte+und+andern+Orte+der+K%C3%B6nigl.+Preu%C3%9F.+Provinz+Schlesien+...&rft.pub=Gra%C3%9F%2C+Barth+und+Comp.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sbc.org.pl%2Fdlibra%2Fshow-content%2Fpublication%2Fedition%2F808" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-p3-103">↑ <a href="#cite_ref-p3_103-0">a</a> <a href="#cite_ref-p3_103-1">b</a> <cite class="citation book">Gemeindelecikon für die Provinz Schlesien, Auf Grund der Volkszählung vom 2. Dezember 1895 und anderen amtlichen Quellen bearbeitet vom Königlichen Statistischen Bureau. Berlin: 1898, s. 422–423.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gemeindelecikon+f%C3%BCr+die+Provinz+Schlesien%2C+Auf+Grund+der+Volksz%C3%A4hlung+vom+2.+Dezember+1895+und+anderen+amtlichen+Quellen+bearbeitet+vom+K%C3%B6niglichen+Statistischen+Bureau&rft.place=Berlin&rft.pages=422%E2%80%93423"></cite> </li> <li id="cite_note-n3-104">↑ <a href="#cite_ref-n3_104-0">a</a> <a href="#cite_ref-n3_104-1">b</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 72.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=72"></cite> </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> <cite class="citation book">G. Hyckel: Die deutsche Besiedlung des Ratiborer Landes. Glewitz: 1939, s. 14.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Die+deutsche+Besiedlung+des+Ratiborer+Landes&rft.aulast=Hyckel&rft.aufirst=G.&rft.place=Glewitz&rft.pages=14"></cite> </li> <li id="cite_note-p4-106">↑ <a href="#cite_ref-p4_106-0">a</a> <a href="#cite_ref-p4_106-1">b</a> <cite class="citation book">Statistik des Deutschen Reiches, tom 568, Volks-, Berufs- und Betriebszählung vom 17. V. 1939. 1939, s. 41–43.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Statistik+des+Deutschen+Reiches%2C+tom+568%2C+Volks-%2C+Berufs-+und+Betriebsz%C3%A4hlung+vom+17.+V.+1939&rft.pages=41%E2%80%9343"></cite> </li> <li id="cite_note-n5-107">↑ <a href="#cite_ref-n5_107-0">a</a> <a href="#cite_ref-n5_107-1">b</a> <cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. s. 74.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pages=74"></cite> </li> <li id="cite_note-p5-108">↑ <a href="#cite_ref-p5_108-0">a</a> <a href="#cite_ref-p5_108-1">b</a> <cite class="citation book">Biuletyn statystyki ludności. 1959.</cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-brxrm-109"><a href="#cite_ref-brxrm_109-0">↑</a> <cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19750150087">Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rozporz%C4%85dzenie+Rady+Ministr%C3%B3w+z+dnia+22+maja+1975+r.+w+sprawie+zmiany+granic+niekt%C3%B3rych+miast+w+wojew%C3%B3dztwach+katowickim+i+opolskim&rft_id=https%3A%2F%2Fisap.sejm.gov.pl%2Fisap.nsf%2FDocDetails.xsp%3Fid%3DWDU19750150087"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-sr2-110">↑ <a href="#cite_ref-sr2_110-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr2_110-1">b</a> <a href="#cite_ref-sr2_110-2">c</a> <a href="#cite_ref-sr2_110-3">d</a> <a href="#cite_ref-sr2_110-4">e</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 18.</cite> </li> <li id="cite_note-z19-111">↑ <a href="#cite_ref-z19_111-0">a</a> <a href="#cite_ref-z19_111-1">b</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 19.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=19"></cite> </li> <li id="cite_note-ludnoscx-112">↑ <a href="#cite_ref-ludnoscx_112-0">a</a> <a href="#cite_ref-ludnoscx_112-1">b</a> <a href="#cite_ref-ludnoscx_112-2">c</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110926221413/http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5468/6/7/1/l_ludnosc_stan_struktura_2008.zip">Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2008 r.</a>. stat.gov.pl, 2 czerwca 2009. [dostęp 2010-08-11]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5468/6/7/1/l_ludnosc_stan_struktura_2008.zip">tego adresu</a> (26 września 2011)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ludnoscy-113">↑ <a href="#cite_ref-ludnoscy_113-0">a</a> <a href="#cite_ref-ludnoscy_113-1">b</a> <a href="#cite_ref-ludnoscy_113-2">c</a> <a href="#cite_ref-ludnoscy_113-3">d</a> <a href="#cite_ref-ludnoscy_113-4">e</a> <a href="#cite_ref-ludnoscy_113-5">f</a> <cite class="citation web">Urząd Statystyczny w Katowicach: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_ludnosc2009.pdf">Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie śląskim w 2009 r.</a>. stat.gov.pl, lipiec 2010. [dostęp 2010-12-10]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">↑</a> <cite class="citation web">Główny Urząd Statystyczny: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Downloader.aspx?file=pl_lud_2010_24_09.zip&sys=lud">Ludność według płci i miast. Rok 2010. Województwo śląskie</a>. stat.gov.pl. [dostęp 2012-01-10]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">↑</a> <cite class="citation book">Johann Adam Valentin Weigel: Geographische, naturhistorische und technologische Beschreibung des souverainen Herzogthums Schlesien, Siebenter Theil, Die Fürstenthümer Oels, Trachenberg, Neiße und Rattibor. Berlin: 1803, s. 163.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Geographische%2C+naturhistorische+und+technologische+Beschreibung+des+souverainen+Herzogthums+Schlesien%2C+Siebenter+Theil%2C+Die+F%C3%BCrstenth%C3%BCmer+Oels%2C+Trachenberg%2C+Nei%C3%9Fe+und+Rattibor&rft.aulast=Weigel&rft.aufirst=Johann+Adam+Valentin&rft.place=Berlin&rft.pages=163"></cite> </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> <cite class="citation book">Felix Triest: Topographisches Handbuch von Oberschlesien, 2. Teilband. Breslau: 1865, s. 656.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Topographisches+Handbuch+von+Oberschlesien%2C+2.+Teilband&rft.aulast=Triest&rft.aufirst=Felix&rft.place=Breslau&rft.pages=656"></cite> </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">↑</a> <cite class="citation book">Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Schlesien und ihre Bevölkerung, nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. Dezember 1871 bearbeitet und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. Breslau: 1874, s. 358–359.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Die+Gemeinden+und+Gutsbezirke+der+Provinz+Schlesien+und+ihre+Bev%C3%B6lkerung%2C+nach+den+Urmaterialien+der+allgemeinen+Volksz%C3%A4hlung+vom+1.+Dezember+1871+bearbeitet+und+zusammengestellt+vom+K%C3%B6niglichen+Statistischen+Bureau&rft.place=Breslau&rft.pages=358%E2%80%93359"></cite> </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> <cite class="citation book">Statistik des Deutschen Reiches, tom 454, Volks-, Berufs- und Betriebszählung vom 16. VI. 1933. 1933, s. 42.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Statistik+des+Deutschen+Reiches%2C+tom+454%2C+Volks-%2C+Berufs-+und+Betriebsz%C3%A4hlung+vom+16.+VI.+1933&rft.pages=42"></cite> </li> <li id="cite_note-lp2-119">↑ <a href="#cite_ref-lp2_119-0">a</a> <a href="#cite_ref-lp2_119-1">b</a> <a href="#cite_ref-lp2_119-2">c</a> <cite class="citation book">Lokalny program rewitalizacji miasta Racibórz na lata 2007–2013. Racibórz. s. 15.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lokalny+program+rewitalizacji+miasta+Racib%C3%B3rz+na+lata+2007%E2%80%932013&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=15"></cite> </li> <li id="cite_note-sr3-120">↑ <a href="#cite_ref-sr3_120-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr3_120-1">b</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. Racibórz. s. 19.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Strategia+rozwoju+miasta+Racib%C3%B3rz+na+lata+2006%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=19"></cite> </li> <li id="cite_note-populacja2016-121"><a href="#cite_ref-populacja2016_121-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.polskawliczbach.pl/Raciborz">Racibórz w liczbach</a> [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Racib%C3%B3rz+w+liczbach&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=Polska+w+liczbach&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.polskawliczbach.pl%2FRaciborz" style="display:none"> , liczba ludności na podstawie danych GUS.</cite> </li> <li id="cite_note-sr4-122"><a href="#cite_ref-sr4_122-0">↑</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 20.</cite> </li> <li id="cite_note-sr5-123">↑ <a href="#cite_ref-sr5_123-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr5_123-1">b</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. s. 21.</cite> </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=26222&from=FBC">Pruski dokument z roku 1750 ustalający urzędowe opłaty na Śląsku – „Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”</a>. </li> <li id="cite_note-rac1-125">↑ <a href="#cite_ref-rac1_125-0">a</a> <a href="#cite_ref-rac1_125-1">b</a> <cite class="citation web">Anna Burek: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111118002751/http://www.raciborz.com.pl/art11225.html">Prof. Miodek dla raciborzan</a>. 12 grudnia 2008, 12 grudnia 2008. [dostęp 2009-01-18]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art11225.html">tego adresu</a> (18 listopada 2011)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-Adamy-126"><a href="#cite_ref-Adamy_126-0">↑</a> <cite class="citation book">HeinrichH. Adamy HeinrichH., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/10535/edition/9787/content">Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit</a>, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 8, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/456751858">456751858</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Breslau&rft.edition=2&rft.aufirst=Heinrich&rft.aulast=Adamy&rft.date=1888&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Die+schlesischen+Ortsnamen%2C+ihre+Entstehung+und+Bedeutung.+Ein+Bild+aus+der+Vorzeit&rft.pub=Verlag+von+Priebatsch%E2%80%99s+Buchhandlung&rft_id=info%3Aoclcnum%2F456751858&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sbc.org.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F10535%2Fedition%2F9787%2Fcontent" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-127"><a href="#cite_ref-127">↑</a> „Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Nard. Ossolińskich, Wrocław, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783939991649" title="Specjalna:Książki/9783939991649">ISBN 978-3-939991-64-9</a>, s. 112. </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">↑</a> „Monumenta Germaniae Historica”, „Chronicae Polonorum”, tom IX, Hannoverae 1851 s. 462. </li> <li id="cite_note-CITEREFGrünhagen1866153-129"><a href="#cite_ref-CITEREFGrünhagen1866153_129-0">↑</a> <a href="#CITEREFGrünhagen1866">Grünhagen 1866 ↓</a>, s. 153. </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">↑</a> „Codex Diplomaticus Maioris Poloniae”, tomus II, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1878, s. 318.. </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dokumentyslaska.pl/cds%2014/liber.html">Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online</a>. </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">↑</a> H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889. </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">↑</a> <cite class="citation book">Detlef Haberland: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/31994/edition/37152">Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld</a>. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788391059524" title="Specjalna:Książki/9788391059524">ISBN 978-83-910595-2-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Die+%E2%80%9ESilesiographia%E2%80%9D+und+%E2%80%9EBreslo-Graphia%E2%80%9D+von+Nicolaus+Henel+von+Hennenfeld&rft.aulast=Haberland&rft.aufirst=Detlef&rft.pub=Biblioteka+Uniwersytecka+we+Wroc%C5%82awiu&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=180&rft.isbn=978-83-910595-2-4&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bibliotekacyfrowa.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F31994%2Fedition%2F37152"></cite> </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=26222&from=FBC">„Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750”.</a> </li> <li id="cite_note-CITEREFKnie1830607-135"><a href="#cite_ref-CITEREFKnie1830607_135-0">↑</a> <a href="#CITEREFKnie1830">Knie 1830 ↓</a>, s. 607. </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Lompa" title="Józef Lompa">Józef Lompa</a>, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 12. </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">↑</a> Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19460440085">M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85</a>). </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">↑</a> R. Drogi: „Państwo Czeskie Przemyślidów” (historia Czech, cz. III. 1). </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">↑</a> <a href="/wiki/Jan_Drabina" title="Jan Drabina">Jan Drabina</a>, Górny Śląsk, Wrocław 2002, s. 147. </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/*/http://quellen.herder-institut.de/M01/quellen/plebiszite.pdf">Rocznik statystyczny GUS 1920-1922</a>. </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">↑</a> <cite class="citation book nourl">DorotaD. Borowicz DorotaD., Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II wojny światowej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 39, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322925697" title="Specjalna:Książki/8322925697">ISBN 83-229-2569-7</a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/69318732">69318732</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.aufirst=Dorota&rft.aulast=Borowicz&rft.date=2004&rft.isbn=83-229-2569-7&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Mapy+narodowo%C5%9Bciowe+G%C3%B3rnego+%C5%9Al%C4%85ska+od+po%C5%82owy+XIX+wieku+do+II+wojny+%C5%9Bwiatowej&rft.pub=Wydawnictwo+Uniwersytetu+Wroc%C5%82awskiego&rft_id=info%3Aoclcnum%2F69318732" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.naszraciborz.pl/site/art/5/14/59349.html">4 lipca 1922. Polacy zajmują Brzezie, Racibórz pozostaje w Niemczech</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFMała_encyklopedia_wojskowa19715-143"><a href="#cite_ref-CITEREFMała_encyklopedia_wojskowa19715_143-0">↑</a> <a href="#CITEREFMała_encyklopedia_wojskowa1971">Mała encyklopedia wojskowa 1971 ↓</a>, s. 5. </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">↑</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.raciborz.pl/turystyka_raciborz_zabytki/dzieje_miasta">https://www.raciborz.pl/turystyka_raciborz_zabytki/dzieje_miasta</a> </li> <li id="cite_note-z60-145">↑ <a href="#cite_ref-z60_145-0">a</a> <a href="#cite_ref-z60_145-1">b</a> <a href="#cite_ref-z60_145-2">c</a> <a href="#cite_ref-z60_145-3">d</a> <a href="#cite_ref-z60_145-4">e</a> <a href="#cite_ref-z60_145-5">f</a> <cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. s. 60.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.pages=60"></cite> </li> <li id="cite_note-rac2-146"><a href="#cite_ref-rac2_146-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121114184131/http://www.raciborz.com.pl/art17338.html">Kresowianie i Sybiracy na skwery</a>. <a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy_www.raciborz.com.pl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl</a>, 24 września 2010. [dostęp 2011-01-19]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art17338.html">tego adresu</a> (14 listopada 2012)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-dz1-147"><a href="#cite_ref-dz1_147-0">↑</a> <cite class="citation web">Aleksander Król: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dziennikzachodni.pl/aktualnosci/340439,raciborskie-skwery-zostaly-oznakowane,id,t.html">Raciborskie skwery zostały oznakowane</a>. dziennikzachodni.pl, 3 grudnia 2010. [dostęp 2011-01-19]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-fp1-148"><a href="#cite_ref-fp1_148-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://slaskie.fotopolska.eu/1308,obiekt.html">Skwer im. Stanisława Moniuszki</a>. fotopolska.eu. [dostęp 2011-01-19]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-o1-149"><a href="#cite_ref-o1_149-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.olimpijski.pl/pl/pages/news/4177/0">Racibórz pamiętał..</a>. olimpijski.pl, 8 października 2010. [dostęp 2011-01-19]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-dz2-150"><a href="#cite_ref-dz2_150-0">↑</a> <cite class="citation web">Aleksander Król: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.naszemiasto.pl/artykul/616620,na-hotel-przy-raciborskim-rynku-musimy-poczekac,id,t.html">Na hotel przy raciborskim rynku musimy poczekać</a>. dziennikzachodni.pl, 15 października 2010. [dostęp 2011-01-19]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-r24-151">↑ <a href="#cite_ref-r24_151-0">a</a> <a href="#cite_ref-r24_151-1">b</a> <cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 24.</cite> </li> <li id="cite_note-umh-152">↑ <a href="#cite_ref-umh_152-0">a</a> <a href="#cite_ref-umh_152-1">b</a> <a href="#cite_ref-umh_152-2">c</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160404171028/http://www.raciborz.pl/miasto_raciborz/aktualnosci_lista/Flaga-i-nowy-herb-miasta/idn:3166.html">Flaga i nowy herb miasta</a>. [dostęp 2013-12-20]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl/miasto_raciborz/aktualnosci_lista/Flaga-i-nowy-herb-miasta/idn:3166.html">tego adresu</a> (4 kwietnia 2016)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-r25-153">↑ <a href="#cite_ref-r25_153-0">a</a> <a href="#cite_ref-r25_153-1">b</a> <a href="#cite_ref-r25_153-2">c</a> <a href="#cite_ref-r25_153-3">d</a> <cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. s. 25.</cite> </li> <li id="cite_note-umm-154"><a href="#cite_ref-umm_154-0">↑</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110808083416/http://www.raciborz.pl/main/aktualnosci,news483.html">Racibórz ma maskotkę</a>. 18 maja 2005. [dostęp 2011-01-21]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl/main/aktualnosci,news483.html">tego adresu</a> (8 sierpnia 2011)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-fpodr-155"><a href="#cite_ref-fpodr_155-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160306143039/http://www.wiatraki.rosynant.pl/o-imprezie">IX Raciborski Festiwal Podróżniczy „Wiatraki” – O Imprezie</a>. wiatraki.rosynant.pl. [dostęp 2013-06-02]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wiatraki.rosynant.pl/o-imprezie">tego adresu</a> (2016-03-06)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-fpcde-156"><a href="#cite_ref-fpcde_156-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121114184137/http://www.raciborz.com.pl/art17951.html">XX Festiwal Pieśni Chóralnej</a>. <a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy_www.raciborz.com.pl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl</a>, 20 listopada 2010. [dostęp 2011-04-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art17951.html">tego adresu</a> (2012-11-14)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-fpism-157"><a href="#cite_ref-fpism_157-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121114184119/http://www.raciborz.com.pl/art15899.html">Festiwal Pieśni Stanisława Moniuszki</a>. <a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy_www.raciborz.com.pl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl</a>, 24 kwietnia 2010. [dostęp 2011-04-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art15899.html">tego adresu</a> (2012-11-14)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-spotk-158"><a href="#cite_ref-spotk_158-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120114130345/http://www.spotkalempana.raciborz.com.pl/">Start</a>. spotkalempana.raciborz.com.pl. [dostęp 2011-04-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spotkalempana.raciborz.com.pl/">tego adresu</a> (2012-01-14)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-nwnmb-159"><a href="#cite_ref-nwnmb_159-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nowiny.pl/59523-raciborski-festiwal-motywy-bluesa.html">Raciborski Festiwal Motywy Bluesa</a>. nowiny.pl, 16 maja 2010. [dostęp 2011-04-08]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-dmohk-160"><a href="#cite_ref-dmohk_160-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121114184143/http://www.raciborz.com.pl/art17181.html">Wieczorny koncert dla melomanów</a>. <a href="/w/index.php?title=Raciborski_Portal_Internetowy_www.raciborz.com.pl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl (strona nie istnieje)">Raciborski Portal Internetowy www.raciborz.com.pl</a>, 9 września 2010. [dostęp 2011-04-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.com.pl/art17181.html">tego adresu</a> (2012-11-14)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ofepw-161"><a href="#cite_ref-ofepw_161-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110324165839/http://www.powiatraciborski.pl/starostwo/ogolnopolski_festiwal.html">Ogólnopolski Festiwal Ekologiczny Piosenki i Wiersza dla Dzieci i Młodzieży Szkolnej – Starostwo Powiatowe w Raciborzu</a>. powiatraciborski.pl. [dostęp 2011-04-30]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.powiatraciborski.pl/starostwo/ogolnopolski_festiwal.html">tego adresu</a> (2011-03-24)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.szpital-raciborz.org/">Szpital Rejonowy im. dr. J. Rostka w Raciborzu ul. Gamowska 3</a>. [dostęp 2020-06-23]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://centrum-zdrowia.net/">Centrum zdrowia w Raciborzu</a>. [dostęp 2020-06-23].</cite> </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.eskulap.raciborz.com.pl/kontakt/">Centrum medyczne Eskulap w Raciborzu. Kontakt</a>. [dostęp 2020-06-23].</cite> </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.luteranie.pl/raciborz/">Racibórz</a>. luteranie.pl. [dostęp 2022-08-18].</cite> </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nowiny.pl/193187-lubie-pogodac-z-parafianami-wywiad-z-ks-miroslawem-sikora-proboszczem-parafii-ewangelicko-augsburskiej-w-rybniku.html">Lubię pogodać z parafianami. Wywiad z ks. Mirosławem Sikorą – proboszczem parafii ewangelicko-augsburskiej w Rybniku</a>. nowiny.pl. [dostęp 2022-08-15].</cite> </li> <li id="cite_note-167"><a href="#cite_ref-167">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kech.pl/zbory-kech-w-polsce/">Zbory KECh w Polsce</a>. kech.pl. [dostęp 2022-08-18].</cite> </li> <li id="cite_note-168"><a href="#cite_ref-168">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://naszkosciol.org/contact/">Kontakt</a>. naszkosciol.org. [dostęp 2022-08-18].</cite> </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.chwe.pl/lista-placowek/">Zbory i placówki</a> [online], chwe.pl [dostęp 2023-08-15]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Zbory+i+plac%C3%B3wki&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.chwe.pl%2Flista-placowek%2F" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ekch.pl/index.php/pl/kosciol/placowki">Parafie Ewangelicznego Kościoła Chrześcijańskiego</a>. ekch.pl. [dostęp 2022-08-18].</cite> </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">↑</a> Dane według <cite class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://apps.jw.org/ui/P/meeting-search.html#/weekly-meetings">wyszukiwarki zborów</a>, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy <a href="/wiki/Jw.org" title="Jw.org">jw.org</a> [dostęp 2014-06-10]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=na+oficjalnej+stronie+%C5%9Awiadk%C3%B3w+Jehowy+%5B%5Bjw.org%5D%5D&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=wyszukiwarki+zbor%C3%B3w&rft_id=https%3A%2F%2Fapps.jw.org%2Fui%2FP%2Fmeeting-search.html%23%2Fweekly-meetings" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-172"><a href="#cite_ref-172">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.buddyzm.pl/osrodki">Ośrodki</a>. buddyzm.pl. [dostęp 2022-08-18].</cite> </li> <li id="cite_note-173"><a href="#cite_ref-173">↑</a> <cite class="citation web">Urząd Statystyczny w Katowicach: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/katow/ASSETS_rynekpracy2005.pdf">Rynek pracy w województwie śląskim w 2005 r.</a>. stat.gov.pl. [dostęp 2010-12-11]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-lp1-174">↑ <a href="#cite_ref-lp1_174-0">a</a> <a href="#cite_ref-lp1_174-1">b</a> <cite class="citation book">Lokalny program rewitalizacji miasta Racibórz na lata 2007–2013. Racibórz. s. 18.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lokalny+program+rewitalizacji+miasta+Racib%C3%B3rz+na+lata+2007%E2%80%932013&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=18"></cite> </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">↑</a> <cite class="citation web">Powiatowy Urząd Pracy w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pup-raciborz.pl/index.php?urzad/statystyka">Statystyka</a>. pup-raciborz.pl. [dostęp 2010-12-11]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-sr6-176">↑ <a href="#cite_ref-sr6_176-0">a</a> <a href="#cite_ref-sr6_176-1">b</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. Racibórz. s. 21.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Strategia+rozwoju+miasta+Racib%C3%B3rz+na+lata+2006%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=21"></cite> </li> <li id="cite_note-sr7-177"><a href="#cite_ref-sr7_177-0">↑</a> <cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. Racibórz. s. 22.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Strategia+rozwoju+miasta+Racib%C3%B3rz+na+lata+2006%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pages=22"></cite> </li> <li id="cite_note-178"><a href="#cite_ref-178">↑</a> <cite class="citation web">Główny Urząd Statystyczny: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stat.gov.pl/bdl/app/dane_podgrup.display?p_id=21303&p_token=0.3475309158983435">Stopa bezrobocia rejestrowanego. Bank Danych Lokalnych</a>. stat.gov.pl. [dostęp 2010-12-11]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-179"><a href="#cite_ref-179">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborskiemedia.pl/o_wydawnictwie.php">O wydawnictwie</a>. raciborskiemedia.pl. [dostęp 2016-12-21]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-180"><a href="#cite_ref-180">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wybory2002.pkw.gov.pl/grada/gw1/w24/p2411/g241101/index.html">Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe</a>. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].</cite> </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wybory2006.pkw.gov.pl/kbw/wynikiRadaGminyb5ca.html?jdn=241101">Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza</a>. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].</cite> </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wybory2010.pkw.gov.pl/geo/pl/240000/241101.html#tabs-4">Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – – m. Racibórz</a>. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].</cite> </li> <li id="cite_note-183"><a href="#cite_ref-183">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wybory2014.pkw.gov.pl/pl/wyniki/gminy/view/241101">Państwowa Komisja Wyborcza | Racibórz</a>. wybory2014.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-14].</cite> </li> <li id="cite_note-ummp1-184"><a href="#cite_ref-ummp1_184-0">↑</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101126230528/http://raciborz.pl/main/miasta_partnerskie.html">Miasta Partnerskie</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/miasta_partnerskie.html">tego adresu</a> (26 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp2-185">↑ <a href="#cite_ref-ummp2_185-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp2_185-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101127002908/http://raciborz.pl/main/opava.html">Opava</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/opava.html">tego adresu</a> (27 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp3-186">↑ <a href="#cite_ref-ummp3_186-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp3_186-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101126234810/http://raciborz.pl/main/kaliningrad.html">Kaliningrad</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/kaliningrad.html">tego adresu</a> (26 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp4-187">↑ <a href="#cite_ref-ummp4_187-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp4_187-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101127002653/http://raciborz.pl/main/leverkusen.html">Leverkusen</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/leverkusen.html">tego adresu</a> (27 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp5-188">↑ <a href="#cite_ref-ummp5_188-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp5_188-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101126235208/http://raciborz.pl/main/roth.html">Roth</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/roth.html">tego adresu</a> (26 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp6-189">↑ <a href="#cite_ref-ummp6_189-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp6_189-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101127002211/http://raciborz.pl/main/tysmenica.html">Tyśmienica</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/tysmenica.html">tego adresu</a> (27 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp7-190">↑ <a href="#cite_ref-ummp7_190-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp7_190-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101127005718/http://raciborz.pl/main/kedzierzyn_kozle.html">Kędzierzyn-Koźle</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://raciborz.pl/main/kedzierzyn_kozle.html">tego adresu</a> (27 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp8-191">↑ <a href="#cite_ref-ummp8_191-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp8_191-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101127011529/http://raciborz.pl/main/Francja.html">Villeneuve-d’Ascq</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl/main/Francja.html">tego adresu</a> (27 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-ummp9-192">↑ <a href="#cite_ref-ummp9_192-0">a</a> <a href="#cite_ref-ummp9_192-1">b</a> <cite class="citation web">Urząd Miasta w Raciborzu: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101127003418/http://raciborz.pl/main/Zuglo.html">Zugló</a>. [dostęp 2011-01-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.raciborz.pl/main/zuglo.html">tego adresu</a> (27 listopada 2010)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-193"><a href="#cite_ref-193">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.naszraciborz.pl/site/art/1/0/94786">Umowa była, ale jej nie ma. Raciborza nic już nie łączy z Kaliningradem</a>. naszraciborz.pl, 2022-03-01. [dostęp 2022-03-03].</cite> </li> <li id="cite_note-194"><a href="#cite_ref-194">↑</a> <cite class="citation web">KrzysztofK. Erdmann KrzysztofK., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wiesciprudnickie.wixsite.com/index/post/delegacja-z-raciborza-znów-w-prudniku">Delegacja z Raciborza znów w Prudniku</a> [online], Wieści Prudnickie, 26 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-26]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Krzysztof&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Delegacja+z+Raciborza+zn%C3%B3w+w+Prudniku&rft.date=2022-08-26&rft.aulast=Erdmann&rft_id=https%3A%2F%2Fwiesciprudnickie.wixsite.com%2Findex%2Fpost%2Fdelegacja-z-raciborza-zn%C3%B3w-w-prudniku" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-iso-195"><a href="#cite_ref-iso_195-0">↑</a> <cite class="citation web">Anita Tyszkiewicz – Zimałka: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bipraciborz.pl/bip/?id=1327">ISO 14001</a>. bipraciborz.pl, 13 czerwca 2003. [dostęp 2010-08-11]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=60" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=60" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><cite class="citation book">Strategia rozwoju miasta Racibórz na lata 2006–2015. Racibórz.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Strategia+rozwoju+miasta+Racib%C3%B3rz+na+lata+2006%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz"></cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book nourl">Racibórz wczoraj i dziś... KazimierzK. Frączek, Racibórz: wyd. R.A.F. SCRIBA, 1998, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8387151017" title="Specjalna:Książki/8387151017">ISBN 83-87151-01-7</a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/749205111">749205111</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Racib%C3%B3rz+wczoraj+i+dzi%C5%9B...&rft.isbn=83-87151-01-7&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.pub=wyd.+R.A.F.+SCRIBA&rft.date=1998&rft_id=info%3Aoclcnum%2F749205111" style="display:none"> .</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li>J. Szczęsny, Racibórz w fotografii Bolesława Stachowa, Katowice 1998, wyd. Infomax Katowice</li> <li>G. Wawoczny, Dawny Racibórz, Racibórz 2002, wyd. WAW</li> <li>G. Wawoczny, Racibórz nieznany, Racibórz 2003, wyd. WAW</li> <li><cite class="citation book">Alojzy Nowara: Zarys Dziejów Raciborskiego. W: Wypisy do Dziejów Raciborskiego. Franciszek Hawranek (red.). Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1975.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wypisy+do+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.atitle=Zarys+Dziej%C3%B3w+Raciborskiego&rft.au=Alojzy+Nowara&rft.pub=Instytut+%C5%9Al%C4%85ski+w+Opolu&rft.place=Opole"></cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788389802736" title="Specjalna:Książki/9788389802736">ISBN 978-83-89802-73-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Raciborza+i+jego+dzielnic&rft.aulast=Newerla&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft.pub=Wydawnictwo+i+Agencja+Informacyjna+WAW&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.isbn=978-83-89802-73-6"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/Jan_Kantyka" title="Jan Kantyka">Jana Kantyki</a>: Racibórz: Zarys rozwoju miasta. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1981. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321601405" title="Specjalna:Książki/8321601405">ISBN 83-216-0140-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz%3A+Zarys+rozwoju+miasta&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJan+Kantyka%7CJana+Kantyki%5D%5D&rft.pub=Wydawnictwo+%E2%80%9E%C5%9Al%C4%85sk%E2%80%9D&rft.place=Katowice&rft.isbn=83-216-0140-5"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGrünhagen1866"><a href="/wiki/Colmar_Gr%C3%BCnhagen" title="Colmar Grünhagen">ColmarC. Grünhagen ColmarC.</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.digitale-sammlungen.de/de/view/bsb10000776?page=1">Regesten zur Schlesischen Geschichte</a>, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Colmar&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Regesten+zur+Schlesischen+Geschichte&rft.place=Breslau&rft.pub=Josef+Max+%26+KOMP.&rft.date=1866&rft.aulast=Gr%C3%BCnhagen&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.digitale-sammlungen.de%2Fde%2Fview%2Fbsb10000776%3Fpage%3D1" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKnie1830"><a href="/wiki/Johann_Georg_Knie" title="Johann Georg Knie">Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G.</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.de/books?id=wIRfAAAAcAAJ">Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ...</a>, Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/751379865">751379865</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Johann+Georg&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Alphabethisch-Statistisch-Topographische+Uebersicht+aller+D%C3%B6rfer%2C+Flecken%2C+St%C3%A4dte+und+andern+Orte+der+K%C3%B6nigl.+Preu%C3%9F.+Provinz+Schlesien+...&rft.place=Breslau&rft.pub=Gra%C3%9F%2C+Barth+und+Comp.&rft.date=1830&rft.aulast=Knie&rft_id=info%3Aoclcnum%2F751379865&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.de%2Fbooks%3Fid%3DwIRfAAAAcAAJ" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book">Marcin Kutzner: Racibórz. Śląsk w zabytkach sztuki. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1965.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz.+%C5%9Al%C4%85sk+w+zabytkach+sztuki&rft.aulast=Kutzner&rft.aufirst=Marcin&rft.pub=Ossolineum&rft.place=Wroc%C5%82aw+%E2%80%93+Warszawa+%E2%80%93+Krak%C3%B3w"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Iwona Baturo: Racibórz. Miasto na czasie. Kraków: Amistad Sp. z o.o., 2009. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788375600582" title="Specjalna:Książki/9788375600582">ISBN 978-83-7560-058-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Racib%C3%B3rz.+Miasto+na+czasie&rft.au=Iwona+Baturo&rft.date=2009&rft.pub=Amistad+Sp.+z+o.o.&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=978-83-7560-058-2"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Norbert Mika, Šárka Bělastová: Wspólne raciborsko-opawskie dziedzictwo. Podręcznik do edukacji regionalnej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna „WAW”, 2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391203042" title="Specjalna:Książki/8391203042">ISBN 83-912030-4-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wsp%C3%B3lne+raciborsko-opawskie+dziedzictwo.+Podr%C4%99cznik+do+edukacji+regionalnej&rft.aulast=Mika&rft.aufirst=Norbert&rft.pub=Wydawnictwo+i+Agencja+Informacyjna+%E2%80%9EWAW%E2%80%9D&rft.place=Racib%C3%B3rz&rft.isbn=83-912030-4-2"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr> • <abbr title="Treść w języku czeskim (čeština)">cz.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2004–2015. Racibórz: marzec 2004.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2004%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz"></cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Program ochrony środowiska Gminy Racibórz na lata 2008–2015. Racibórz: czerwiec 2008.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Program+ochrony+%C5%9Brodowiska+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2008%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz"></cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">Plan gospodarki odpadami dla Gminy Racibórz na lata 2005–2015. Racibórz: 2005.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Plan+gospodarki+odpadami+dla+Gminy+Racib%C3%B3rz+na+lata+2005%E2%80%932015&rft.place=Racib%C3%B3rz"></cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">GUS, DepartamentD. Metodologii DepartamentD., Standardów iS. Rejestrów Standardów iS., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_powierzchnia_ludnosc_teryt_2010.pdf">Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r.</a>, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, sierpień 2010, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1505-5507">1505-5507</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.au=GUS&rft.place=Warszawa&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Powierzchnia+i+ludno%C5%9B%C4%87+w+przekroju+terytorialnym+w+2010+r.&rft.issn=1505-5507&rft.pub=Zak%C5%82ad+Wydawnictw+Statystycznych&rft.date=2010-08&rft.gengre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fstat.gov.pl%2Fcps%2Frde%2Fxbcr%2Fgus%2FL_powierzchnia_ludnosc_teryt_2010.pdf" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMała_encyklopedia_wojskowa1971">Praca zbiorowa pod redakcją <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Urbanowicz" title="Józef Urbanowicz">Józefa Urbanowicza</a>: Mała encyklopedia wojskowa. R-Ż. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1971.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ma%C5%82a+encyklopedia+wojskowa.+R-%C5%BB&rft.au=Praca+zbiorowa+pod+redakcj%C4%85+%5B%5BJ%C3%B3zef+Urbanowicz%7CJ%C3%B3zefa+Urbanowicza%5D%5D&rft.pub=Wydawnictwo+MON&rft.place=Warszawa"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne">Linki zewnętrzne</h2>[<a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&veaction=edit&section=61" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&action=edit&section=61" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne">edytuj kod</a>]</div> <table class="infobox noprint plainlinks"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; font-weight: bold;">Informacje w <a href="/wiki/Wikipedia:Projekty_siostrzane" title="Wikipedia:Projekty siostrzane">projektach siostrzanych</a></td> </tr> <tr> <td><a href="/wiki/Plik:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/13px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="13" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/26px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a>  <a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Racib%C3%B3rz?uselang=pl">Multimedia</a> w <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:Wikisource-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/15px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/23px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/30px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a>  <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Kategoria:Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="s:Kategoria:Racibórz">Teksty źródłowe</a> w <a href="/wiki/Wiki%C5%BAr%C3%B3d%C5%82a" title="Wikiźródła">Wikiźródłach</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:Wikiquote-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a>  <a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="q:Racibórz">Cytaty</a> w <a href="/wiki/Wikicytaty" title="Wikicytaty">Wikicytatach</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:Wikinews-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/15px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/23px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a>  <a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="n:Kategoria:Racibórz">Wiadomości</a> w <a href="/wiki/Wikinews" title="Wikinews">Wikinews</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:WiktionaryPl_nodesc.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/15px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/23px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/30px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a>  <a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Racib%C3%B3rz" class="extiw" title="wikt:Racibórz">Definicje słownikowe</a> w <a href="/wiki/Wikis%C5%82ownik" title="Wikisłownik">Wikisłowniku</a></td> </tr> </tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.leverkusen.com/guide/postkarte/ratibor/index.html">Przedwojenny i powojenny Racibórz</a></li> <li><cite class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/362">Raciborz</a>, [w:] <a href="/wiki/S%C5%82ownik_geograficzny_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Słownik geograficzny Królestwa Polskiego">Słownik geograficzny Królestwa Polskiego</a>, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 362<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=S%C5%82ownik+geograficzny+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&rft.atitle=Raciborz&rft.place=Warszawa&rft.date=1888" style="display:none"> .</cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Miasta_wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Szablon:Miasta województwa śląskiego">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Miasta_wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Bl%C4%85skiego&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Miasta województwa śląskiego (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Miasta_wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Bl%C4%85skiego&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Miasta <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwa śląskiego</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Miasta na prawach powiatu</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bielsko-Bia%C5%82a" title="Bielsko-Biała">Bielsko-Biała</a></li> <li><a href="/wiki/Bytom" title="Bytom">Bytom</a></li> <li><a href="/wiki/Chorz%C3%B3w" title="Chorzów">Chorzów</a></li> <li><a href="/wiki/Cz%C4%99stochowa" title="Częstochowa">Częstochowa</a></li> <li><a href="/wiki/D%C4%85browa_G%C3%B3rnicza" title="Dąbrowa Górnicza">Dąbrowa Górnicza</a></li> <li><a href="/wiki/Gliwice" title="Gliwice">Gliwice</a></li> <li><a href="/wiki/Jastrz%C4%99bie-Zdr%C3%B3j" title="Jastrzębie-Zdrój">Jastrzębie-Zdrój</a></li> <li><a href="/wiki/Jaworzno" title="Jaworzno">Jaworzno</a></li> <li><a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a></li> <li><a href="/wiki/Mys%C5%82owice" title="Mysłowice">Mysłowice</a></li> <li><a href="/wiki/Piekary_%C5%9Al%C4%85skie" title="Piekary Śląskie">Piekary Śląskie</a></li> <li><a href="/wiki/Ruda_%C5%9Al%C4%85ska" title="Ruda Śląska">Ruda Śląska</a></li> <li><a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a></li> <li><a href="/wiki/Siemianowice_%C5%9Al%C4%85skie" title="Siemianowice Śląskie">Siemianowice Śląskie</a></li> <li><a href="/wiki/Sosnowiec" title="Sosnowiec">Sosnowiec</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99toch%C5%82owice" title="Świętochłowice">Świętochłowice</a></li> <li><a href="/wiki/Tychy" title="Tychy">Tychy</a></li> <li><a href="/wiki/Zabrze" title="Zabrze">Zabrze</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBory" title="Żory">Żory</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Miasta powiatowe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/B%C4%99dzin" title="Będzin">Będzin</a></li> <li><a href="/wiki/Bieru%C5%84" title="Bieruń">Bieruń</a></li> <li><a href="/wiki/Cieszyn" title="Cieszyn">Cieszyn</a></li> <li><a href="/wiki/K%C5%82obuck" title="Kłobuck">Kłobuck</a></li> <li><a href="/wiki/Lubliniec" title="Lubliniec">Lubliniec</a></li> <li><a href="/wiki/Miko%C5%82%C3%B3w" title="Mikołów">Mikołów</a></li> <li><a href="/wiki/Myszk%C3%B3w" title="Myszków">Myszków</a></li> <li><a href="/wiki/Pszczyna" title="Pszczyna">Pszczyna</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Racibórz</a></li> <li><a href="/wiki/Tarnowskie_G%C3%B3ry" title="Tarnowskie Góry">Tarnowskie Góry</a></li> <li><a href="/wiki/Wodzis%C5%82aw_%C5%9Al%C4%85ski" title="Wodzisław Śląski">Wodzisław Śląski</a></li> <li><a href="/wiki/Zawiercie" title="Zawiercie">Zawiercie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBywiec" title="Żywiec">Żywiec</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Miasta gminne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Blachownia" title="Blachownia">Blachownia</a></li> <li><a href="/wiki/Czechowice-Dziedzice" title="Czechowice-Dziedzice">Czechowice-Dziedzice</a></li> <li><a href="/wiki/Czelad%C5%BA_(miasto)" title="Czeladź (miasto)">Czeladź</a></li> <li><a href="/wiki/Czerwionka-Leszczyny" title="Czerwionka-Leszczyny">Czerwionka-Leszczyny</a></li> <li><a href="/wiki/Imielin" title="Imielin">Imielin</a></li> <li><a href="/wiki/Kalety" title="Kalety">Kalety</a></li> <li><a href="/wiki/K%C5%82obuck" title="Kłobuck">Kłobuck</a></li> <li><a href="/wiki/Knur%C3%B3w" title="Knurów">Knurów</a></li> <li><a href="/wiki/Koniecpol" title="Koniecpol">Koniecpol</a></li> <li><a href="/wiki/Kozieg%C5%82owy_(miasto)" title="Koziegłowy (miasto)">Koziegłowy</a></li> <li><a href="/wiki/Krzanowice" title="Krzanowice">Krzanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Krzepice" title="Krzepice">Krzepice</a></li> <li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźnia Raciborska</a></li> <li><a href="/wiki/L%C4%99dziny" title="Lędziny">Lędziny</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%81aziska_G%C3%B3rne" title="Łaziska Górne">Łaziska Górne</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%81azy" title="Łazy">Łazy</a></li> <li><a href="/wiki/Miasteczko_%C5%9Al%C4%85skie" title="Miasteczko Śląskie">Miasteczko Śląskie</a></li> <li><a href="/wiki/Olsztyn_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Olsztyn (województwo śląskie)">Olsztyn</a></li> <li><a href="/wiki/Ogrodzieniec" title="Ogrodzieniec">Ogrodzieniec</a></li> <li><a href="/wiki/Orzesze" title="Orzesze">Orzesze</a></li> <li><a href="/wiki/Pilica_(miasto)" title="Pilica (miasto)">Pilica</a></li> <li><a href="/wiki/Por%C4%99ba" title="Poręba">Poręba</a></li> <li><a href="/wiki/Przyr%C3%B3w" title="Przyrów">Przyrów</a></li> <li><a href="/wiki/Psz%C3%B3w" title="Pszów">Pszów</a></li> <li><a href="/wiki/Pyskowice" title="Pyskowice">Pyskowice</a></li> <li><a href="/wiki/Radlin" title="Radlin">Radlin</a></li> <li><a href="/wiki/Radzionk%C3%B3w" title="Radzionków">Radzionków</a></li> <li><a href="/wiki/Rydu%C5%82towy" title="Rydułtowy">Rydułtowy</a></li> <li><a href="/wiki/Siewierz" title="Siewierz">Siewierz</a></li> <li><a href="/wiki/Skocz%C3%B3w" title="Skoczów">Skoczów</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%82awk%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Sławków (województwo śląskie)">Sławków</a></li> <li><a href="/wiki/So%C5%9Bnicowice" title="Sośnicowice">Sośnicowice</a></li> <li><a href="/wiki/Strumie%C5%84_(miasto)" title="Strumień (miasto)">Strumień</a></li> <li><a href="/wiki/Szczekociny" title="Szczekociny">Szczekociny</a></li> <li><a href="/wiki/Szczyrk" title="Szczyrk">Szczyrk</a></li> <li><a href="/wiki/Toszek" title="Toszek">Toszek</a></li> <li><a href="/wiki/Ustro%C5%84" title="Ustroń">Ustroń</a></li> <li><a href="/wiki/Wilamowice" title="Wilamowice">Wilamowice</a></li> <li><a href="/wiki/Wis%C5%82a_(miasto)" title="Wisła (miasto)">Wisła</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82odowice" title="Włodowice">Włodowice</a></li> <li><a href="/wiki/Wojkowice" title="Wojkowice">Wojkowice</a></li> <li><a href="/wiki/Wo%C5%BAniki" title="Woźniki">Woźniki</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBarki" title="Żarki">Żarki</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <a href="/wiki/Herb_wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Herb województwa śląskiego"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/60px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png" decoding="async" width="60" height="66" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/90px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/120px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="816" /></a> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Powiat_raciborski" title="Szablon:Powiat raciborski">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Powiat_raciborski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Powiat raciborski (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Powiat_raciborski&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">Powiat raciborski</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Miasto" title="Miasto">Miasta</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Krzanowice" title="Krzanowice">Krzanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźnia Raciborska</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Racibórz</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gmina_miejska" title="Gmina miejska">Gminy miejskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Racibórz</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gmina_miejsko-wiejska" title="Gmina miejsko-wiejska">Gminy miejsko-wiejskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Krzanowice_(gmina)" title="Krzanowice (gmina)">Krzanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska_(gmina)" title="Kuźnia Raciborska (gmina)">Kuźnia Raciborska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gmina_wiejska" title="Gmina wiejska">Gminy wiejskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kornowac_(gmina)" title="Kornowac (gmina)">Kornowac</a></li> <li><a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(gmina)" title="Krzyżanowice (gmina)">Krzyżanowice</a></li> <li><a href="/wiki/N%C4%99dza_(gmina)" title="Nędza (gmina)">Nędza</a></li> <li><a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie_(gmina)" title="Pietrowice Wielkie (gmina)">Pietrowice Wielkie</a></li> <li><a href="/wiki/Rudnik_(gmina_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim)" title="Rudnik (gmina w województwie śląskim)">Rudnik</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <a href="/wiki/Herb_powiatu_raciborskiego" title="Herb powiatu raciborskiego"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/POL_powiat_raciborski_COA.svg/50px-POL_powiat_raciborski_COA.svg.png" decoding="async" width="50" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/POL_powiat_raciborski_COA.svg/75px-POL_powiat_raciborski_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/POL_powiat_raciborski_COA.svg/100px-POL_powiat_raciborski_COA.svg.png 2x" data-file-width="595" data-file-height="699" /></a> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Powiat_raciborski_(dawny)" title="Szablon:Powiat raciborski (dawny)">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Powiat_raciborski_(dawny)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Powiat raciborski (dawny) (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Powiat_raciborski_(dawny)&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Powiat_raciborski_(1945%E2%80%931975)" title="Powiat raciborski (1945–1975)">Powiat raciborski</a> (1945–1975)</div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <ul><li>Siedziba powiatu – <a class="mw-selflink selflink">Racibórz</a></li></ul> </div><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo" title="Województwo">Przynależność wojewódzka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_(1945%E2%80%931950)" title="Województwo śląskie (1945–1950)">woj. śląskie</a> (1945–50)</li> <li><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie_(1950%E2%80%931975)" title="Województwo opolskie (1950–1975)">woj. opolskie</a> (1950–75)</li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gmina_miejska" title="Gmina miejska">Miasta</a> (1945–75)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźnia Raciborska</a> (od 1967)</li> <li><a class="mw-selflink selflink">Racibórz</a> (do 1948 <a href="/wiki/Powiat_grodzki" title="Powiat grodzki">→</a>)</li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Dawne_osiedla_w_Polsce" title="Dawne osiedla w Polsce">Osiedla</a> (1954–72)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska" title="Kuźnia Raciborska">Kuźnia Raciborska</a> (1956–66)</li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gmina_wiejska" title="Gmina wiejska">Gminy wiejskie</a> (1945–54 i 1973–75)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Cha%C5%82upki_(gmina)" title="Chałupki (gmina)">Chałupki</a> (do 1954)</li> <li><a href="/wiki/Krowiarki_(gmina)" title="Krowiarki (gmina)">Krowiarki</a> (Krawarz Polski) (do 1954)</li> <li><a href="/wiki/Krzanowice_(gmina)" title="Krzanowice (gmina)">Krzanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(gmina)" title="Krzyżanowice (gmina)">Krzyżanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska_(gmina)" title="Kuźnia Raciborska (gmina)">Kuźnia Raciborska</a> (Raciborska Kuźnia)</li> <li><a href="/wiki/%C5%81ubowice_(gmina)" title="Łubowice (gmina)">Łubowice</a> (do 1954)</li> <li><a href="/wiki/Markowice_(gmina)" title="Markowice (gmina)">Markowice</a> (do 1954)</li> <li><a href="/wiki/N%C4%99dza_(gmina)" title="Nędza (gmina)">Nędza</a> (od 1973)</li> <li><a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie_(gmina)" title="Pietrowice Wielkie (gmina)">Pietrowice Wielkie</a> (Pietrowice)</li> <li><a href="/wiki/Rudnik_(gmina_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim)" title="Rudnik (gmina w województwie śląskim)">Rudnik</a></li> <li><a href="/wiki/Rudy_(gmina)" title="Rudy (gmina)">Rudy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gromada_(podzia%C5%82_administracyjny)" title="Gromada (podział administracyjny)">Gromady</a> (1954–72)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bie%C5%84kowice_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Bieńkowice (gromada w powiecie raciborskim)">Bieńkowice</a> (1954–61)</li> <li><a href="/wiki/Borucin_(gromada)" title="Borucin (gromada)">Borucin</a> (1954–61)</li> <li><a href="/wiki/Cha%C5%82upki_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Chałupki (gromada w powiecie raciborskim)">Chałupki</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Grzegorzowice_(gromada)" title="Grzegorzowice (gromada)">Grzegorzowice</a> (1954–57)</li> <li><a href="/wiki/Krowiarki_(gromada)" title="Krowiarki (gromada)">Krowiarki</a> (1954–61)</li> <li><a href="/wiki/Krzanowice_(gromada)" title="Krzanowice (gromada)">Krzanowice</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Krzyżanowice (gromada w powiecie raciborskim)">Krzyżanowice</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska_(gromada)" title="Kuźnia Raciborska (gromada)">Kuźnia Raciborska</a> (1954–55)</li> <li><a href="/wiki/Lekart%C3%B3w_(gromada)" title="Lekartów (gromada)">Lekartów</a> (1954–68)</li> <li><a href="/wiki/Ligota_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ca_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Ligota Książęca (gromada w powiecie raciborskim)">Ligota Książęca</a> (1954–57)</li> <li><a href="/wiki/%C5%81ubowice_(gromada)" title="Łubowice (gromada)">Łubowice</a> (1958–72)</li> <li><a href="/wiki/Mak%C3%B3w_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Maków (gromada w powiecie raciborskim)">Maków</a> (1961–72)</li> <li><a href="/wiki/Markowice_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Markowice (gromada w powiecie raciborskim)">Markowice</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/N%C4%99dza_(gromada)" title="Nędza (gromada)">Nędza</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Paw%C5%82%C3%B3w_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Pawłów (gromada w powiecie raciborskim)">Pawłów</a> (1954–61)</li> <li><a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie_(gromada)" title="Pietrowice Wielkie (gromada)">Pietrowice Wielkie</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Rudnik_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Rudnik (gromada w powiecie raciborskim)">Rudnik</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Rudy_(gromada)" title="Rudy (gromada)">Rudy</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Szonowice_(gromada)" title="Szonowice (gromada)">Szonowice</a> (1954–68)</li> <li><a href="/wiki/Szymocice_(gromada)" title="Szymocice (gromada)">Szymocice</a> (1954–57)</li> <li><a href="/wiki/Turze_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Turze (gromada w powiecie raciborskim)">Turze</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Twork%C3%B3w_(gromada)" title="Tworków (gromada)">Tworków</a> (1954–72)</li> <li><a href="/wiki/Wojnowice_(gromada_w_powiecie_raciborskim)" title="Wojnowice (gromada w powiecie raciborskim)">Wojnowice</a> (1954–68)</li> <li><a href="/wiki/Zawada_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ca_(gromada)" title="Zawada Książęca (gromada)">Zawada Książęca</a> (1954–68)</li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Dawne_powiaty_pruskiej_prowincji_%C5%9Al%C4%85sk" title="Szablon:Dawne powiaty pruskiej prowincji Śląsk">p</a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Dawne_powiaty_pruskiej_prowincji_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dyskusja szablonu:Dawne powiaty pruskiej prowincji Śląsk">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Dawne_powiaty_pruskiej_prowincji_%C5%9Al%C4%85sk&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Podział administracyjny <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">Prowincji Śląsk</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Rejencja_legnicka" title="Rejencja legnicka">Rejencja legnicka</a> (1815-1945)</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty miejskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3w" title="Głogów">Glogau</a> (od 1920)</li> <li><a href="/wiki/G%C3%B6rlitz" title="Görlitz">Görlitz</a> (od 1873)</li> <li><a href="/wiki/Zielona_G%C3%B3ra" title="Zielona Góra">Grünberg</a> (1922-1933)</li> <li><a href="/wiki/Jelenia_G%C3%B3ra" title="Jelenia Góra">Hirschberg</a> (od 1922)</li> <li><a href="/wiki/Legnica" title="Legnica">Liegnitz</a> (od 1874)</li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty ziemskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powiat_Bolkenhain" title="Powiat Bolkenhain">Bolkenhain</a> (1820-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Bunzlau" title="Powiat Bunzlau">Bunzlau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Fraustadt" title="Powiat Fraustadt">Fraustadt</a> (od 1938)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Freystadt" title="Powiat Freystadt">Freystadt</a> (do 1932 i od 1933)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Glogau" title="Powiat Glogau">Glogau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Goldberg" title="Powiat Goldberg">Goldberg</a> (do 1818, od 1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Goldberg-Haynau" title="Powiat Goldberg-Haynau">Goldberg-Haynau</a> (1818-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_G%C3%B6rlitz_(%C5%9Al%C4%85sk)" title="Powiat Görlitz (Śląsk)">Görlitz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Gr%C3%BCnberg" title="Powiat Grünberg">Grünberg</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Hirschberg_im_Riesengebirge" title="Powiat Hirschberg im Riesengebirge">Hirschberg im Riesengebirge</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Hoyerswerda" title="Powiat Hoyerswerda">Hoyerswerda</a> (od 1825)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Jauer" title="Powiat Jauer">Jauer</a> (do 1932 i od 1933)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Landeshut" title="Powiat Landeshut">Landeshut</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Lauban" title="Powiat Lauban">Lauban</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Liegnitz" title="Powiat Liegnitz">Liegnitz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_L%C3%B6wenberg" title="Powiat Löwenberg">Löwenberg</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_L%C3%BCben" title="Powiat Lüben">Lüben</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Rothenburg_(Oberlausitz)" title="Powiat Rothenburg (Oberlausitz)">Rothenburg (Oberlausitz)</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Sagan" title="Powiat Sagan">Sagan</a> (do 1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Sch%C3%B6nau" title="Powiat Schönau">Schönau</a> (1818-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Sprottau" title="Powiat Sprottau">Sprottau</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Rejencja_opolska" title="Rejencja opolska">Rejencja opolska</a> (1815-1945)</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty miejskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bytom" title="Bytom">Beuthen O.S.</a> (od 1890)</li> <li><a href="/wiki/Gliwice" title="Gliwice">Gleiwitz</a> (od 1897)</li> <li><a href="/wiki/Zabrze" title="Zabrze">Hindenburg</a> (od 1927)</li> <li><a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Kattowitz</a> (1897-1922)</li> <li><a href="/wiki/Chorz%C3%B3w" title="Chorzów">Königshütte</a> (1898-1922)</li> <li><a href="/wiki/Nysa" title="Nysa">Neisse</a> (od 1911)</li> <li><a href="/wiki/Opole" title="Opole">Oppeln</a> (od 1899)</li> <li><a class="mw-selflink selflink">Ratibor</a> (od 1904)</li></ul> </td></tr><tr class="a2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty ziemskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powiat_Beuthen" title="Powiat Beuthen">Beuthen</a> (do 1927)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Beuthen-Tarnowitz" title="Powiat Beuthen-Tarnowitz">Beuthen-Tarnowitz</a> (od 1927)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Cosel" title="Powiat Cosel">Cosel</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Falkenberg_O.S." title="Powiat Falkenberg O.S.">Falkenberg O.S.</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Gro%C3%9F_Strehlitz" title="Powiat Groß Strehlitz">Groß Strehlitz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Grottkau" title="Powiat Grottkau">Grottkau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Guttentag" title="Powiat Guttentag">Guttentag</a> (1922-1939)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Hindenburg_O.S." title="Powiat Hindenburg O.S.">Hindenburg O.S.</a> (1873-1926, do 1915 Zabrze)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Kattowitz" title="Powiat Kattowitz">Kattowitz</a> (od 1873)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Kreuzburg" title="Powiat Kreuzburg">Kreuzburg</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_g%C5%82ubczycki_(1818%E2%80%931945)" title="Powiat głubczycki (1818–1945)">Leobschütz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Lublinitz" title="Powiat Lublinitz">Lublinitz</a> (do 1922 i od 1939)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Neisse" title="Powiat Neisse">Neisse</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Neustadt_O.S." title="Powiat Neustadt O.S.">Neustadt</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Oppeln" title="Powiat Oppeln">Oppeln</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Ple%C3%9F" title="Powiat Pleß">Pleß</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Ratibor_(1818%E2%80%931945)" title="Powiat Ratibor (1818–1945)">Ratibor</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Rosenberg_O.S." title="Powiat Rosenberg O.S.">Rosenberg O.S.</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Rybnik" title="Powiat Rybnik">Rybnik</a> (1818–1927)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Tarnowitz" title="Powiat Tarnowitz">Tarnowitz</a> (1873-1927)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Tost-Gleiwitz" title="Powiat Tost-Gleiwitz">Tost-Gleiwitz</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Rejencja_wroc%C5%82awska" title="Rejencja wrocławska">Rejencja wrocławska</a> (1815-1945)</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a3_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty miejskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Breslau</a></li> <li><a href="/wiki/Brzeg_(miasto)" title="Brzeg (miasto)">Brieg</a> (od 1907)</li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awidnica" title="Świdnica">Schweidnitz</a> (od 1899)</li> <li><a href="/wiki/Wa%C5%82brzych" title="Wałbrzych">Waldenburg</a> (od 1924)</li></ul> </td></tr><tr class="a3_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty ziemskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powiat_Breslau" title="Powiat Breslau">Breslau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Brieg" title="Powiat Brieg">Brieg</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Frankenstein" title="Powiat Frankenstein">Frankenstein</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Glatz" title="Powiat Glatz">Glatz</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Gro%C3%9F_Wartenberg" title="Powiat Groß Wartenberg">Groß Wartenberg</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Guhrau" title="Powiat Guhrau">Guhrau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Habelschwerdt" title="Powiat Habelschwerdt">Habelschwerdt</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Kreuzburg" title="Powiat Kreuzburg">Kreuzburg</a> (do 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Militsch" title="Powiat Militsch">Militsch</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_M%C3%BCnsterberg" title="Powiat Münsterberg">Münsterberg</a> (1820-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Namslau" title="Powiat Namslau">Namslau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Neumarkt" title="Powiat Neumarkt">Neumarkt</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Neurode" title="Powiat Neurode">Neurode</a> (1854-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Nimptsch" title="Powiat Nimptsch">Nimptsch</a> (1820-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Oels" title="Powiat Oels">Oels</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Ohlau" title="Powiat Ohlau">Ohlau</a> (do 1932 i od 1933)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Reichenbach" title="Powiat Reichenbach">Reichenbach</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Schweidnitz" title="Powiat Schweidnitz">Schweidnitz</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Steinau" title="Powiat Steinau">Steinau</a> (do 1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Strehlen" title="Powiat Strehlen">Strehlen</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Striegau" title="Powiat Striegau">Striegau</a> (1820-1932)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Trebnitz" title="Powiat Trebnitz">Trebnitz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Waldenburg" title="Powiat Waldenburg">Waldenburg</a> (od 1820)</li> <li><a href="/wiki/Powiat_Wohlau" title="Powiat Wohlau">Wohlau</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Rejencja_dzier%C5%BConiowska" title="Rejencja dzierżoniowska">Rejencja dzierżoniowska</a> (1815-1820)</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a4_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty miejskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li>brak</li></ul> </td></tr><tr class="a4_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty ziemskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powiat_Bolkenhain" title="Powiat Bolkenhain">Bolkenhain</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Frankenstein" title="Powiat Frankenstein">Frankenstein</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Hirschberg_im_Riesengebirge" title="Powiat Hirschberg im Riesengebirge">Hirschberg im Riesengebirge</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Glatz" title="Powiat Glatz">Glatz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Habelschwerdt" title="Powiat Habelschwerdt">Habelschwerdt</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Jauer" title="Powiat Jauer">Jauer</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Landeshut" title="Powiat Landeshut">Landeshut</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_M%C3%BCnsterberg" title="Powiat Münsterberg">Münsterberg</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Nimptsch" title="Powiat Nimptsch">Nimptsch</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Reichenbach" title="Powiat Reichenbach">Reichenbach</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Schweidnitz" title="Powiat Schweidnitz">Schweidnitz</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Sch%C3%B6nau" title="Powiat Schönau">Schönau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Striegau" title="Powiat Striegau">Striegau</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_Waldenburg" title="Powiat Waldenburg">Waldenburg</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <a href="/wiki/Plik:Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png/70px-Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png" decoding="async" width="70" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png/105px-Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png/140px-Wappen_Preu%C3%9Fische_Provinzen_-_Schlesien.png 2x" data-file-width="648" data-file-height="787" /></a> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Dzielnice_Raciborza" title="Szablon:Dzielnice Raciborza">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Dzielnice_Raciborza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Dzielnice Raciborza (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Dzielnice_Raciborza&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Dzielnice i części miasta <a class="mw-selflink selflink">Raciborza</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dzielnice</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Brzezie_(Racib%C3%B3rz)" title="Brzezie (Racibórz)">Brzezie</a></li> <li><a href="/wiki/Centrum_(Racib%C3%B3rz)" title="Centrum (Racibórz)">Centrum</a></li> <li><a href="/wiki/Markowice_(Racib%C3%B3rz)" title="Markowice (Racibórz)">Markowice</a></li> <li><a href="/wiki/Miedonia" title="Miedonia">Miedonia</a></li> <li><a href="/wiki/Nowe_Zagrody_(Racib%C3%B3rz)" title="Nowe Zagrody (Racibórz)">Nowe Zagrody</a></li> <li><a href="/wiki/Ocice_(Racib%C3%B3rz)" title="Ocice (Racibórz)">Ocice</a></li> <li><a href="/wiki/Ostr%C3%B3g_(Racib%C3%B3rz)" title="Ostróg (Racibórz)">Ostróg</a></li> <li><a href="/wiki/P%C5%82onia_(Racib%C3%B3rz)" title="Płonia (Racibórz)">Płonia</a></li> <li><a href="/wiki/Stara_Wie%C5%9B_(Racib%C3%B3rz)" title="Stara Wieś (Racibórz)">Stara Wieś</a></li> <li><a href="/wiki/Studzienna_(Racib%C3%B3rz)" title="Studzienna (Racibórz)">Studzienna</a></li> <li><a href="/wiki/Sud%C3%B3%C5%82_(Racib%C3%B3rz)" title="Sudół (Racibórz)">Sudół</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Części miasta</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=D%C4%99bicz_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dębicz (Racibórz) (strona nie istnieje)">Dębicz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%81%C4%99%C5%BCczak_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Łężczak (Racibórz) (strona nie istnieje)">Łężczak</a></li> <li><a href="/wiki/Obora_(Racib%C3%B3rz)" title="Obora (Racibórz)">Obora</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ocice_G%C3%B3rne_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ocice Górne (Racibórz) (strona nie istnieje)">Ocice Górne</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pogwizd%C3%B3w_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pogwizdów (Racibórz) (strona nie istnieje)">Pogwizdów</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Proszowiec_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Proszowiec (Racibórz) (strona nie istnieje)">Proszowiec</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Raszyce_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raszyce (Racibórz) (strona nie istnieje)">Raszyce</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stankowice_(Racib%C3%B3rz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stankowice (Racibórz) (strona nie istnieje)">Stankowice</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <a href="/wiki/Herb_Raciborza" title="Herb Raciborza"><img alt="Herb Raciborza" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg/50px-POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg.png" decoding="async" width="50" height="55" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg/75px-POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg/100px-POL_Racib%C3%B3rz_COA.svg.png 2x" data-file-width="907" data-file-height="1000" /></a> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li>Na podstawie <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eteryt.stat.gov.pl">bazy TERYT/SIMC</a> oraz <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dane.gov.pl/pl/dataset/780,panstwowy-rejestr-nazw-geograficznych-prng/resource/30102/table">Państwowego rejestru nazw geograficznych</a> – stan danych na 16-10-2017</li></ul> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Zwi%C4%85zek_Gmin_i_Powiat%C3%B3w_Subregionu_Zachodniego_Wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Al%C4%85skiego_z_siedzib%C4%85_w_Rybniku" title="Szablon:Związek Gmin i Powiatów Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego z siedzibą w Rybniku">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Zwi%C4%85zek_Gmin_i_Powiat%C3%B3w_Subregionu_Zachodniego_Wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Al%C4%85skiego_z_siedzib%C4%85_w_Rybniku&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Związek Gmin i Powiatów Subregionu Zachodniego Województwa Śląskiego z siedzibą w Rybniku (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Zwi%C4%85zek_Gmin_i_Powiat%C3%B3w_Subregionu_Zachodniego_Wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Al%C4%85skiego_z_siedzib%C4%85_w_Rybniku&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Subregionu_Zachodniego" title="Związek Subregionu Zachodniego">Związek Gmin i Powiatów Subregionu Zachodniego</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">miasta na prawach powiatu</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Jastrz%C4%99bie-Zdr%C3%B3j" title="Jastrzębie-Zdrój">Jastrzębie-Zdrój</a></li> <li><a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBory" title="Żory">Żory</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">powiaty</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Powiat_raciborski" title="Powiat raciborski">powiat raciborski</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_rybnicki" title="Powiat rybnicki">powiat rybnicki</a></li> <li><a href="/wiki/Powiat_wodzis%C5%82awski" title="Powiat wodzisławski">powiat wodzisławski</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">miasta</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Psz%C3%B3w" title="Pszów">Pszów</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Racibórz</a></li> <li><a href="/wiki/Radlin" title="Radlin">Radlin</a></li> <li><a href="/wiki/Rydu%C5%82towy" title="Rydułtowy">Rydułtowy</a></li> <li><a href="/wiki/Wodzis%C5%82aw_%C5%9Al%C4%85ski" title="Wodzisław Śląski">Wodzisław Śląski</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">gminy miejsko-wiejskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Czerwionka-Leszczyny_(gmina)" title="Czerwionka-Leszczyny (gmina)">Czerwionka-Leszczyny</a></li> <li><a href="/wiki/Krzanowice_(gmina)" title="Krzanowice (gmina)">Krzanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Ku%C5%BAnia_Raciborska_(gmina)" title="Kuźnia Raciborska (gmina)">Kuźnia Raciborska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">gminy wiejskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Gaszowice_(gmina)" title="Gaszowice (gmina)">Gaszowice</a></li> <li><a href="/wiki/God%C3%B3w_(gmina)" title="Godów (gmina)">Godów</a></li> <li><a href="/wiki/Gorzyce_(gmina_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim)" title="Gorzyce (gmina w województwie śląskim)">Gorzyce</a></li> <li><a href="/wiki/Jejkowice_(gmina)" title="Jejkowice (gmina)">Jejkowice</a></li> <li><a href="/wiki/Kornowac_(gmina)" title="Kornowac (gmina)">Kornowac</a></li> <li><a href="/wiki/Krzy%C5%BCanowice_(gmina)" title="Krzyżanowice (gmina)">Krzyżanowice</a></li> <li><a href="/wiki/Lubomia_(gmina)" title="Lubomia (gmina)">Lubomia</a></li> <li><a href="/wiki/Lyski_(gmina)" title="Lyski (gmina)">Lyski</a></li> <li><a href="/wiki/Marklowice_(gmina)" title="Marklowice (gmina)">Marklowice</a></li> <li><a href="/wiki/Mszana_(gmina)" title="Mszana (gmina)">Mszana</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awierklany_(gmina)" title="Świerklany (gmina)">Świerklany</a></li> <li><a href="/wiki/Rudnik_(gmina_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim)" title="Rudnik (gmina w województwie śląskim)">Rudnik</a></li> <li><a href="/wiki/N%C4%99dza_(gmina)" title="Nędza (gmina)">Nędza</a></li> <li><a href="/wiki/Pietrowice_Wielkie_(gmina)" title="Pietrowice Wielkie (gmina)">Pietrowice Wielkie</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/wiki/Gmina_miejska" title="Gmina miejska">gmina miejska</a>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/311219100">311219100</a></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/n82150399">n82150399</a></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/62726-4">62726-4</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ge130626">ge130626</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007567087905171">987007567087905171</a></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Raciborz">place/Raciborz</a></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Racib%C3%B3rz">Racibórz</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0053856.xml">0053856</a></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Racibórz&oldid=74631405">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Racibórz&oldid=74631405</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Racib%C3%B3rz" title="Kategoria:Racibórz">Racibórz</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Miasta_w_Polsce_lokowane_w_XIII_wieku" title="Kategoria:Miasta w Polsce lokowane w XIII wieku">Miasta w Polsce lokowane w XIII wieku</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Miasta_w_wojew%C3%B3dztwie_%C5%9Bl%C4%85skim" title="Kategoria:Miasta w województwie śląskim">Miasta w województwie śląskim</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Strony_u%C5%BCywaj%C4%85ce_rozszerzenia_EasyTimeline" title="Kategoria:Strony używające rozszerzenia EasyTimeline">Strony używające rozszerzenia EasyTimeline</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2009-02" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2009-02">Artykuły z brakującymi przypisami od 2009-02</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2009-01" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2009-01">Artykuły z brakującymi przypisami od 2009-01</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 28 sie 2024, 01:52.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Racib%C3%B3rz&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-694cf4987f-6tzk5","wgBackendResponseTime":225,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.423","walltime":"3.007","ppvisitednodes":{"value":83208,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":413852,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":81612,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":23,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":39,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":266345,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":4,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 2446.912 1 -total"," 26.21% 641.225 111 Szablon:Cytuj_książkę"," 18.97% 464.122 63 Szablon:Cytuj_stronę"," 9.21% 225.340 1 Szablon:Polskie_miasto_infobox"," 7.31% 178.869 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 5.82% 142.448 10 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 4.71% 115.139 1 Szablon:Miasta_województwa_śląskiego"," 2.69% 65.742 23 Szablon:Dmbox"," 2.36% 57.729 8 Szablon:Cytuj"," 2.33% 56.959 1 Szablon:Infobox_mapa_lokalizacyjna"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.908","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6550551,"limit":52428800},"limitreport-logs":"\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\nwspółrzędne = \"50°05′31″N 18°13′11″E\"\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Polskie miasto infobox\",\n [\"geohack\"] = \"type:city\",\n}\nmap = \"powiat raciborski\"\nmap = \"śląskie\"\nmap = \"Polska\"\nmap = \"powiat raciborski\"\ntable#1 {\n [\"autoAlt\"] = \"punkt z opisem „Racibórz”\",\n [\"description\"] = \"Racibórz\",\n [\"latitude\"] = 50.091944444444,\n [\"link\"] = \"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city_\",\n [\"longitude\"] = 18.219722222222,\n [\"mark\"] = \"Red pog.svg\",\n [\"posDesc\"] = \"blisko centrum na lewo\",\n [\"rx\"] = 94.070601851852,\n [\"ry\"] = 149.16259685454,\n [\"size\"] = 6,\n [\"x\"] = 39.525462962963,\n [\"y\"] = 49.488304093567,\n}\nmap = \"Polska\"\ntable#1 {\n [\"autoAlt\"] = \"punkt z opisem „Racibórz”\",\n [\"description\"] = \"Racibórz\",\n [\"latitude\"] = 50.091944444444,\n [\"link\"] = \"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city_\",\n [\"longitude\"] = 18.219722222222,\n [\"mark\"] = \"Red pog.svg\",\n [\"posDesc\"] = \"na dole\",\n [\"rx\"] = 98.307840083074,\n [\"ry\"] = 181.81994371482,\n [\"size\"] = 6,\n [\"x\"] = 41.305815160955,\n [\"y\"] = 78.58547008547,\n}\nmap = \"śląskie\"\ntable#1 {\n [\"autoAlt\"] = \"punkt z opisem „Racibórz”\",\n [\"description\"] = \"Racibórz\",\n [\"latitude\"] = 50.091944444444,\n [\"link\"] = \"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026params=50.091944444444_N_18.219722222222_E_type:city_\",\n [\"longitude\"] = 18.219722222222,\n [\"mark\"] = \"Red pog.svg\",\n [\"posDesc\"] = \"po lewej\",\n [\"rx\"] = 36.492040802734,\n [\"ry\"] = 187.90933915876,\n [\"size\"] = 6,\n [\"x\"] = 15.33279025325,\n [\"y\"] = 57.325735788841,\n}\n\n== selectProperty ==\nrank = \"najlepsza\"\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 2\n#prop B = 2\nrequired = table#1 {\n}\nWRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-c5vfx","timestamp":"20241124191124","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Racib\u00f3rz","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Racib%C3%B3rz","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q25302","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q25302","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-12-28T01:15:21Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/cd\/Ratibor-rynek.jpg","headline":"miasto i gmina w wojew\u00f3dztwie \u015bl\u0105skim"}</script> </body> </html>