CINXE.COM

Bilan de liaison — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Bilan de liaison — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"c8f95109-7caa-4800-a52b-64118a252a09","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Bilan_de_liaison","wgTitle":"Bilan de liaison","wgCurRevisionId":221470221,"wgRevisionId":221470221,"wgArticleId":2785369,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article manquant de références depuis février 2013","Article manquant de références/Liste complète","Portail:Télécommunications/Articles liés","Portail:Technologies/Articles liés","Traitement du signal","Propagation des ondes radioélectriques"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Bilan_de_liaison","wgRelevantArticleId":2785369,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":9000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1509342","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Bilan de liaison — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Bilan_de_liaison"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bilan_de_liaison"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Bilan_de_liaison rootpage-Bilan_de_liaison skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d&#039;articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Bilan+de+liaison" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Bilan+de+liaison" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Bilan+de+liaison" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Bilan+de+liaison" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Principe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Principe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Principe</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Principe-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Principe</span> </button> <ul id="toc-Principe-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Liaison_analogique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liaison_analogique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Liaison analogique</span> </div> </a> <ul id="toc-Liaison_analogique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liaison_numérique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liaison_numérique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Liaison numérique</span> </div> </a> <ul id="toc-Liaison_numérique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Atténuation_et_bruit_du_média" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Atténuation_et_bruit_du_média"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Atténuation et bruit du média</span> </div> </a> <ul id="toc-Atténuation_et_bruit_du_média-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Marge_de_liaison" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Marge_de_liaison"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Marge de liaison</span> </div> </a> <ul id="toc-Marge_de_liaison-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Étapes_et_itérations" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Étapes_et_itérations"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Étapes et itérations</span> </div> </a> <ul id="toc-Étapes_et_itérations-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Exemple_simplifié_d’une_liaison_numérique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Exemple_simplifié_d’une_liaison_numérique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Exemple simplifié d’une liaison numérique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Exemple_simplifié_d’une_liaison_numérique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Exemple simplifié d’une liaison numérique</span> </button> <ul id="toc-Exemple_simplifié_d’une_liaison_numérique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Détermination_du_taux_d’erreur_brut_nécessaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Détermination_du_taux_d’erreur_brut_nécessaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Détermination du taux d’erreur brut nécessaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Détermination_du_taux_d’erreur_brut_nécessaire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Détermination_du_rapport_signal_sur_bruit_nécessaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Détermination_du_rapport_signal_sur_bruit_nécessaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Détermination du rapport signal sur bruit nécessaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Détermination_du_rapport_signal_sur_bruit_nécessaire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Puissance_d’entrée_nécessaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Puissance_d’entrée_nécessaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Puissance d’entrée nécessaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Puissance_d’entrée_nécessaire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Détermination_de_la_puissance_d’émetteur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Détermination_de_la_puissance_d’émetteur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Détermination de la puissance d’émetteur</span> </div> </a> <ul id="toc-Détermination_de_la_puissance_d’émetteur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pertes_diverses" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pertes_diverses"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Pertes diverses</span> </div> </a> <ul id="toc-Pertes_diverses-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Présentation_du_bilan_de_liaison" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Présentation_du_bilan_de_liaison"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Présentation du bilan de liaison</span> </div> </a> <ul id="toc-Présentation_du_bilan_de_liaison-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Bilan de liaison</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 7 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-7" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">7 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Balan%C3%A7_de_l%27enlla%C3%A7" title="Balanç de l&#039;enllaç – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Balanç de l&#039;enllaç" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Leistungs%C3%BCbertragungsbilanz" title="Leistungsübertragungsbilanz – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Leistungsübertragungsbilanz" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Link_budget" title="Link budget – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Link budget" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87_%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%A9" title="بودجه لینک – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بودجه لینک" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%96%D7%9F_%D7%A2%D7%A8%D7%95%D7%A5" title="מאזן ערוץ – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="מאזן ערוץ" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Bilancio_di_collegamento" title="Bilancio di collegamento – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Bilancio di collegamento" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%93%BE%E8%B7%AF%E9%A2%84%E7%AE%97" title="链路预算 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="链路预算" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1509342#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bilan_de_liaison" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Bilan_de_liaison" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bilan_de_liaison"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Bilan_de_liaison"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Bilan_de_liaison" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Bilan_de_liaison" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;oldid=221470221" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Bilan_de_liaison&amp;id=221470221&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FBilan_de_liaison"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FBilan_de_liaison"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Bilan+de+liaison"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Bilan_de_liaison&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1509342" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata bandeau-article bandeau-niveau-modere"><figure class="mw-halign-right noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:%C3%80_sourcer" title="Si ce bandeau n&#39;est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus."><img alt="Si ce bandeau n&#39;est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption>Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus.</figcaption></figure><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:2017-fr.wp-orange-source.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/60px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/2017-fr.wp-orange-source.svg/120px-2017-fr.wp-orange-source.svg.png 1.5x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p><strong class="bandeau-titre">Cet article <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">ne cite pas suffisamment ses sources</a></strong> <small>(<time class="nowrap" datetime="2013-02" data-sort-value="2013-02">février 2013</time>).</small> </p> <div class="nomobile"> <p>Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les <b>références utiles à sa <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:V%C3%A9rifiabilit%C3%A9" title="Wikipédia:Vérifiabilité">vérifiabilité</a></b> et en les liant à la section «&#160;<a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_r%C3%A9f%C3%A9rence" title="Aide:Insérer une référence">Notes et références</a>&#160;». </p> <b>En pratique&#160;:</b> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citez_vos_sources#Qualité_des_sources" title="Wikipédia:Citez vos sources">Quelles sources sont attendues&#160;?</a> <a href="/wiki/Aide:Ins%C3%A9rer_une_r%C3%A9f%C3%A9rence_(%C3%89diteur_visuel)" title="Aide:Insérer une référence (Éditeur visuel)">Comment ajouter mes sources&#160;?</a></div> </div></div> <p>Le <b>bilan de liaison</b> est un calcul par étapes permettant de déterminer la qualité d’une liaison. Les détails varient selon la nature du média, <a href="/wiki/Onde_radio" title="Onde radio">hertzien</a>, ligne, <a href="/wiki/Fibre_optique" title="Fibre optique">fibre optique</a>, et le type de signaux et de <a href="/wiki/Modulation_du_signal" title="Modulation du signal">modulation</a>, mais le principe est le même. C'est le calcul global qui relie tous les domaines&#160;: <a href="/wiki/Radio%C3%A9lectricit%C3%A9" title="Radioélectricité">radioélectricité</a>, <a href="/wiki/Traitement_du_signal" title="Traitement du signal">traitement du signal</a>, <a href="/wiki/Protocole_de_communication" title="Protocole de communication">protocoles</a>, etc. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Principe">Principe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Principe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Principe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liaison_analogique">Liaison analogique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Liaison analogique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Liaison analogique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans ce cas, le but est d’obtenir un rapport entre le signal et le bruit final suffisant pour l’application. Ce chiffre dépend du service&#160;: ainsi par exemple, en <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9vision" title="Télévision">télévision</a> on utilise une échelle de qualité subjective qui indiquerait qu’un objectif de 40&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr> donne une image de haute qualité. En <a href="/wiki/Radiot%C3%A9l%C3%A9phonie" title="Radiotéléphonie">radiotéléphonie</a> utilitaire, on peut admettre que 10&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr> est acceptable, alors qu’en radio <a href="/wiki/Modulation_de_fr%C3%A9quence" title="Modulation de fréquence">FM</a>, 50&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr> est souhaitable pour une qualité musicale type <a href="/wiki/Disque_compact" title="Disque compact">CD</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liaison_numérique"><span id="Liaison_num.C3.A9rique"></span>Liaison numérique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Liaison numérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Liaison numérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans ce cas c’est le taux d’erreur acceptable par le protocole utilisé qui sera l’objectif de qualité. Selon le codage utilisé, ce taux d’erreur sera obtenu pour un rapport Eb/N0 minimum, qui correspond à un <a href="/wiki/Rapport_signal_sur_bruit" title="Rapport signal sur bruit">rapport signal sur bruit</a> à l’entrée du <a href="/wiki/D%C3%A9modulateur" title="Démodulateur">démodulateur</a>. </p> <ul><li>Eb est l’énergie par bit.</li> <li>N0 est la <a href="/wiki/Densit%C3%A9_spectrale_de_bruit" title="Densité spectrale de bruit">densité spectrale de bruit</a>.</li></ul> <p>Le taux d’erreur brut acceptable dépend du type de <a href="/wiki/Code_correcteur" title="Code correcteur">code correcteur</a> et de protocole utilisé. Un système monodirectionnel interdisant toute répétition en cas d’erreur demandera un taux d’erreur directement utilisable (exemple&#160;: transmission de photos depuis un satellite). Si le protocole inclut des échanges pour répétition, le taux d’erreur brut peut être plus élevé (cas d’<a href="/wiki/Internet" title="Internet">Internet</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Atténuation_et_bruit_du_média"><span id="Att.C3.A9nuation_et_bruit_du_m.C3.A9dia"></span>Atténuation et bruit du média</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Atténuation et bruit du média" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Atténuation et bruit du média"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En transmission radioélectrique, c’est l'<a href="/wiki/%C3%89quation_des_t%C3%A9l%C3%A9communications" title="Équation des télécommunications">équation des télécommunications</a> qui définit l’<a href="/wiki/Att%C3%A9nuation" title="Atténuation">atténuation</a>, de forme proportionnelle au carré de la distance dans les cas simples. En liaison filaire coaxiale ou optique, c’est une perte par <a href="/wiki/Unit%C3%A9_de_longueur" title="Unité de longueur">unité de longueur</a>. Le bruit ajouté par le média peut être du bruit radioélectrique d’espace, atmosphérique, industriel, ou d’interférences diffuses. Pour des lignes, ce peut être du bruit de <a href="/wiki/Diaphonie" title="Diaphonie">diaphonie</a> entre lignes voisines. Dans des cas où la propagation est très fluctuante, seules des valeurs statistiques peuvent être obtenues, par exemple en liaisons transhorizon HF, ou à l’intérieur de locaux. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Marge_de_liaison">Marge de liaison</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Marge de liaison" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Marge de liaison"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La marge de liaison sera l’écart positif entre le bilan calculé et la qualité minimale demandée. Si le bilan incluait tous les paramètres avec exactitude, cette marge pourrait théoriquement être nulle. Une marge est cependant toujours nécessaire et dépend du type de liaison. Ainsi dans une liaison spatiale, les calculs peuvent inclure toutes sources de bruits et pertes, la propagation peut être stable, la marge peut être réduite à, par exemple, 3&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr>. Si au contraire le bilan n’est fait qu’en situation nominale, sans défaut de pointage, sans tenir compte des imperfections, la marge doit être élevée, par exemple 10&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr>. </p><p>En marge, le rapport porteuse/bruit ou C/N, définition selon l'UIT: Exprime conventionnellement le niveau de la qualité de la <a href="/wiki/Liaison_descendante" title="Liaison descendante">liaison descendante</a> en sortie d'antenne. </p><p>Pour une liaison TV satellite numérique descendante, la marge C/N, entre le seuil de décodage (limite, image/ écran noir) et le signal obtenu sous ciel clair, conventionnement admise, doit au moins valoir 4 dB mais 5 dB sont recommandés pour compenser les pertes dues aux hydrométéores habituels à plus forte intensité. Donc un C/N de 12&#160;ou 14&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr>, ciel clair, est requis, selon les paramètres particuliers du <a href="/wiki/Transpondeur" title="Transpondeur">transpondeur</a>, comme le FEC, valeur qui influe sur le niveau de seuil, (entre 6..5&#160;et 9,5&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr>) qui, en plus, n'est donc pas forcément le même selon la sensibilité du tuner et la <a href="/wiki/Largeur_de_bande" title="Largeur de bande">largeur de bande</a> 27, 33 ou 36 Mhz en présence. Les résultats s'entendent à partir d'une parabole de 60&#160;<abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr> de large, minimum, afin de bénéficier d'un angle d'ouverture limité =/&lt; 3° à 11&#160;<abbr class="abbr" title="gigahertz">GHz</abbr> en présence d'autres sources satellitaires à 3° de différence de <a href="/wiki/Longitude" title="Longitude">longitude</a> dites "brouilleuses ". Les autres valeurs exprimées en MER et en BER, ne sont généralement pas retenues dans la détermination du bilan de liaison, mais sont plutôt désignées pour la qualification conclusive du signal au niveau de l'usager </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Étapes_et_itérations"><span id=".C3.89tapes_et_it.C3.A9rations"></span>Étapes et itérations</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Étapes et itérations" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Étapes et itérations"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le bilan de liaison est un outil qui s’affine pendant le développement d’un système&#160;: </p> <ul><li>en phase d’étude de faisabilité il inclut des courbes théoriques et des pertes supposées et permet de choisir les paramètres clé&#160;: antennes, puissances, codes, protocoles&#160;;</li> <li>en études détaillées et réalisation, ce sont des résultats réels sur les circuits ou le média qui sont introduits&#160;;</li> <li>en expérimentation, les mesures réelles sont obtenues et comparées, les écarts analysés.</li></ul> <p>Ainsi plusieurs itérations sont effectuées, avec parfois des évolutions de conception. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Exemple_simplifié_d’une_liaison_numérique"><span id="Exemple_simplifi.C3.A9_d.E2.80.99une_liaison_num.C3.A9rique"></span>Exemple simplifié d’une liaison numérique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Exemple simplifié d’une liaison numérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Exemple simplifié d’une liaison numérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Détermination_du_taux_d’erreur_brut_nécessaire"><span id="D.C3.A9termination_du_taux_d.E2.80.99erreur_brut_n.C3.A9cessaire"></span>Détermination du taux d’erreur brut nécessaire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : Détermination du taux d’erreur brut nécessaire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : Détermination du taux d’erreur brut nécessaire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans cet exemple, aucun protocole ou code correcteur n’est inclus, et un taux d’erreur de 10<sup>-8</sup> est demandé, correspondant à la qualité d'un son numérique sans correction d'erreur. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Détermination_du_rapport_signal_sur_bruit_nécessaire"><span id="D.C3.A9termination_du_rapport_signal_sur_bruit_n.C3.A9cessaire"></span>Détermination du rapport signal sur bruit nécessaire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Détermination du rapport signal sur bruit nécessaire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Détermination du rapport signal sur bruit nécessaire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg/330px-Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg.png" decoding="async" width="300" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg/500px-Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg/600px-Diff_enc_BPSK_BER_curves.svg.png 2x" data-file-width="708" data-file-height="564" /></a><figcaption>courbes d'erreur en PSK</figcaption></figure> <p>Chaque type de modulation est caractérisé par une courbe de taux d’erreur théorique en fonction du rapport Eb/N0 pour un démodulateur parfait. Par exemple une modulation BPSK à 10<sup>-8</sup> demande un Eb/N0 de 12&#160;<abbr class="abbr" title="décibel">dB</abbr> selon la courbe ci-jointe. </p><p>Le rapport S/B est noté de préférence C/N pour éviter les confusions, c’est en effet la puissance de porteuse C et la densité de bruit N qui sont à considérer. </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\frac {C}{N}}={\frac {E_{b}}{N_{0}}}*{\frac {D_{b}}{B_{r}}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mi>C</mi> <mi>N</mi> </mfrac> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>b</mi> </mrow> </msub> <msub> <mi>N</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> </mfrac> </mrow> <mo>&#x2217;<!-- ∗ --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <msub> <mi>D</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>b</mi> </mrow> </msub> <msub> <mi>B</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>r</mi> </mrow> </msub> </mfrac> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\frac {C}{N}}={\frac {E_{b}}{N_{0}}}*{\frac {D_{b}}{B_{r}}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/1b49830b410318cb04ff4fcc727b13b0efac393c" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.338ex; width:15.648ex; height:5.843ex;" alt="{\displaystyle {\frac {C}{N}}={\frac {E_{b}}{N_{0}}}*{\frac {D_{b}}{B_{r}}}}" /></span></dd></dl> <ul><li>Eb est l’énergie par bit.</li> <li>N0 est la densité spectrale de bruit.</li> <li>Db = <a href="/wiki/D%C3%A9bit_binaire" title="Débit binaire">Débit binaire</a> (nombre de bits par seconde)</li> <li>Br = bande passante du récepteur (<a href="/wiki/Hz" class="mw-redirect" title="Hz">Hz</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Puissance_d’entrée_nécessaire"><span id="Puissance_d.E2.80.99entr.C3.A9e_n.C3.A9cessaire"></span>Puissance d’entrée nécessaire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : Puissance d’entrée nécessaire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : Puissance d’entrée nécessaire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Avec un récepteur et un média parfait, c’est le <a href="/wiki/Bruit_thermique" title="Bruit thermique">bruit thermique</a> seul qui limite, défini par la <a href="/wiki/Formule_de_Boltzmann" title="Formule de Boltzmann">formule de Boltzmann</a>&#160;: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle N=k_{B}*T*Br}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>N</mi> <mo>=</mo> <msub> <mi>k</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>B</mi> </mrow> </msub> <mo>&#x2217;<!-- ∗ --></mo> <mi>T</mi> <mo>&#x2217;<!-- ∗ --></mo> <mi>B</mi> <mi>r</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle N=k_{B}*T*Br}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/251acba17e07ccb61ec9d0f6149fc3947233127d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:16.691ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle N=k_{B}*T*Br}" /></span></dd></dl> <ul><li>N = puissance de bruit (<a href="/wiki/Watt" title="Watt">W</a>)</li> <li>k<sub>B</sub> = <a href="/wiki/Constante_de_Boltzmann" title="Constante de Boltzmann">constante de Boltzmann</a> = 1,3806 × 10<sup>-23</sup> <a href="/wiki/Joule" title="Joule">J</a>.<a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K<sup>-1</sup></a></li> <li>T = <a href="/wiki/Temp%C3%A9rature_effective" title="Température effective">température effective</a> (<a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">K</a>)</li> <li>Br = bande passante du récepteur (<a href="/wiki/Hz" class="mw-redirect" title="Hz">Hz</a>)</li></ul> <p>La bande passante du récepteur est sa bande équivalente de bruit, c’est au minimum la bande passante demandée par la modulation utilisée. Dans un cas réel, la température effective de réception doit tenir compte de tous les bruits&#160;: espace, réc epteur,&#160;<abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Détermination_de_la_puissance_d’émetteur"><span id="D.C3.A9termination_de_la_puissance_d.E2.80.99.C3.A9metteur"></span>Détermination de la puissance d’émetteur</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Détermination de la puissance d’émetteur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Détermination de la puissance d’émetteur"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La puissance de réception étant déterminée, la puissance d’émission est définie par l’<a href="/wiki/%C3%89quation_des_t%C3%A9l%C3%A9communications" title="Équation des télécommunications">équation des télécommunications</a> hertziennes en fonction de la distance, de la <a href="/wiki/Longueur_d%27onde" title="Longueur d&#39;onde">longueur d’onde</a> et des gains d’antennes. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pertes_diverses">Pertes diverses</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Pertes diverses" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Pertes diverses"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cette approche ne tient pas compte de divers effets mineurs qui en se cumulant peuvent réduire la marge de plusieurs décibels&#160;: </p> <ul><li>le bruit entre signal et émission, de quantification, de traitement, d'amplification,&#160;<abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>&#160;;</li> <li>les pertes diverses de modulation, de «&#160;<a href="/wiki/D%C3%A9pointage" title="Dépointage">dépointage</a>&#160;» d'antenne, de «&#160;désadaptation&#160;»,&#160;<abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Présentation_du_bilan_de_liaison"><span id="Pr.C3.A9sentation_du_bilan_de_liaison"></span>Présentation du bilan de liaison</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Présentation du bilan de liaison" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Présentation du bilan de liaison"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'utilisation des décibels est en général commode pour additionner gains et pertes, dans un <a href="/wiki/Tableur" title="Tableur">tableur</a> informatique. Le bilan peut se présenter de diverses façons selon le but cherché&#160;: </p> <ul><li>évaluation de marge d'un système existant&#160;;</li> <li>détermination de la surface d'antenne minimale pour une réception correcte&#160;;</li> <li>liaison à plusieurs étapes (<a href="/wiki/R%C3%A9p%C3%A9teur" title="Répéteur">répéteur</a>).</li></ul> <p>Le diagramme ci-dessus explicite par exemple les ordres de grandeurs des gains et atténuations successives subies par le signal entre le modulateur et le démodulateur d'un faisceau hertzien. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=16" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Faisceau_hertzien" title="Faisceau hertzien">Faisceau hertzien</a></li> <li><a href="/wiki/Puissance_isotrope_rayonn%C3%A9e_%C3%A9quivalente" title="Puissance isotrope rayonnée équivalente">PIRE</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;action=edit&amp;section=17" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://rainet.enic.fr/unit/fondementstelecoms/s8/p15_telecom_s8.htm">Bilan de liaison en fibre optique (parlant)</a>, rainet.enic.fr</li> <li><abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.emic.ucl.ac.be/Courses/ELEC2700_HYPERFR/elec2700/chapitre6_bilan%20liaison_ppt.pdf">Calculs explicitant le bilan de liaison d'un répéteur satellite</a>, emic.ucl.ac.be</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://home.deds.nl/~pa0hoo/helix_wifi/linkbudgetcalc/wlan_budgetcalc.html"><i> Link Planning for Wireless LAN (WLAN)</i>, Calcul de bilan de liaison en Wi-Fi</a>, deds.nl</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>+<abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sss-mag.com/pdf/an9804.pdf"><i>Tutorial on Basic Link Budget Analysis</i></a>, sss-mag.com</li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:T%C3%A9l%C3%A9communications" title="Portail des télécommunications"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Circle-icons-phone.svg/40px-Circle-icons-phone.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Circle-icons-phone.svg/60px-Circle-icons-phone.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:T%C3%A9l%C3%A9communications" title="Portail:Télécommunications">Portail des télécommunications</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐7b4fff7949‐5jchn Cached time: 20250326174205 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.106 seconds Real time usage: 0.262 seconds Preprocessor visited node count: 623/1000000 Post‐expand include size: 9069/2097152 bytes Template argument size: 578/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 76/5000000 bytes Lua time usage: 0.047/10.000 seconds Lua memory usage: 3833624/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 190.703 1 -total 42.52% 81.086 1 Modèle:À_sourcer 30.32% 57.819 1 Modèle:Portail 28.96% 55.236 1 Modèle:Méta_bandeau_d&#039;avertissement 16.81% 32.060 1 Modèle:Catégorisation_badges 12.21% 23.289 2 Modèle:En 11.40% 21.739 1 Modèle:Indication_de_langue 8.45% 16.115 1 Modèle:Suivi_des_biographies 7.11% 13.554 10 Modèle:Unité 4.27% 8.136 1 Modèle:Contrôle_date_bandeau --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:2785369:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250326174205 and revision id 221470221. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;oldid=221470221">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;oldid=221470221</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Traitement_du_signal" title="Catégorie:Traitement du signal">Traitement du signal</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Propagation_des_ondes_radio%C3%A9lectriques" title="Catégorie:Propagation des ondes radioélectriques">Propagation des ondes radioélectriques</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_manquant_de_r%C3%A9f%C3%A9rences_depuis_f%C3%A9vrier_2013" title="Catégorie:Article manquant de références depuis février 2013">Article manquant de références depuis février 2013</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_manquant_de_r%C3%A9f%C3%A9rences/Liste_compl%C3%A8te" title="Catégorie:Article manquant de références/Liste complète">Article manquant de références/Liste complète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:T%C3%A9l%C3%A9communications/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Télécommunications/Articles liés">Portail:Télécommunications/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Technologies/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Technologies/Articles liés">Portail:Technologies/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 26 décembre 2024 à 14:04.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Bilan_de_liaison" title="Spécial:Citer/Bilan de liaison">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilan_de_liaison&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Bilan de liaison</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>7 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7b4fff7949-5jchn","wgBackendResponseTime":409,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.106","walltime":"0.262","ppvisitednodes":{"value":623,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":9069,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":578,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":76,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 190.703 1 -total"," 42.52% 81.086 1 Modèle:À_sourcer"," 30.32% 57.819 1 Modèle:Portail"," 28.96% 55.236 1 Modèle:Méta_bandeau_d\u0026#039;avertissement"," 16.81% 32.060 1 Modèle:Catégorisation_badges"," 12.21% 23.289 2 Modèle:En"," 11.40% 21.739 1 Modèle:Indication_de_langue"," 8.45% 16.115 1 Modèle:Suivi_des_biographies"," 7.11% 13.554 10 Modèle:Unité"," 4.27% 8.136 1 Modèle:Contrôle_date_bandeau"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.047","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3833624,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7b4fff7949-5jchn","timestamp":"20250326174205","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Bilan de liaison","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Bilan_de_liaison","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1509342","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1509342","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-02-17T23:46:19Z","dateModified":"2024-12-26T13:04:58Z"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10