CINXE.COM

Ordre du Saint-Esprit — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ordre du Saint-Esprit — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"04fb5ba9-f722-4166-a7e0-8cbe318aab1d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ordre_du_Saint-Esprit","wgTitle":"Ordre du Saint-Esprit","wgCurRevisionId":222943552,"wgRevisionId":222943552,"wgArticleId":256305,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article à référence nécessaire","Article utilisant une Infobox","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant un modèle Bases inactif","Page utilisant P7305","Page utilisant P6058","Page utilisant P3219","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Récompenses et distinctions/Articles liés", "Portail:Société/Articles liés","Portail:Royaume de France/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:France/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Armée française/Articles liés","Portail:Histoire militaire/Articles liés","Ordre de chevalerie de l'époque moderne","Ancien Régime","Fondation en 1578","Ordre du Saint-Esprit","Henri III (roi de France)"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ordre_du_Saint-Esprit","wgRelevantArticleId":256305,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true, "nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1335445","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/1200px-Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1379"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/800px-Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="920"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/640px-Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="736"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ordre du Saint-Esprit — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Ordre_du_Saint-Esprit"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Ordre_du_Saint-Esprit"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ordre_du_Saint-Esprit rootpage-Ordre_du_Saint-Esprit skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Ordre+du+Saint-Esprit" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Ordre+du+Saint-Esprit" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Ordre+du+Saint-Esprit" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Ordre+du+Saint-Esprit" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Historique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Historique</span> </button> <ul id="toc-Historique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ancien_Régime" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ancien_Régime"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Ancien Régime</span> </div> </a> <ul id="toc-Ancien_Régime-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_la_Révolution_à_Louis-Philippe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_la_Révolution_à_Louis-Philippe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>De la Révolution à Louis-Philippe</span> </div> </a> <ul id="toc-De_la_Révolution_à_Louis-Philippe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Organisation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Organisation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Organisation</span> </div> </a> <ul id="toc-Organisation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Insignes_et_habits_de_cérémonie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Insignes_et_habits_de_cérémonie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Insignes et habits de cérémonie</span> </div> </a> <ul id="toc-Insignes_et_habits_de_cérémonie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Trésor_de_l’Ordre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Trésor_de_l’Ordre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Trésor de l’Ordre</span> </div> </a> <ul id="toc-Trésor_de_l’Ordre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Galerie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Galerie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Galerie</span> </div> </a> <ul id="toc-Galerie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liste_de_l&#039;ordre_dynastique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Liste_de_l&#039;ordre_dynastique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Liste de l'ordre dynastique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Liste_de_l&#039;ordre_dynastique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Liste de l'ordre dynastique</span> </button> <ul id="toc-Liste_de_l&#039;ordre_dynastique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sources_primaires_et_bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sources_primaires_et_bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Sources primaires et bibliographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Sources_primaires_et_bibliographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Sources primaires et bibliographie</span> </button> <ul id="toc-Sources_primaires_et_bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Source_primaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Source_primaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Source primaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Source_primaire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ordre du Saint-Esprit</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 18 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-18" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">18 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Orde_de_l%27Esperit_Sant" title="Orde de l&#039;Esperit Sant – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Orde de l&#039;Esperit Sant" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C5%98%C3%A1d_sv._Ducha" title="Řád sv. Ducha – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Řád sv. Ducha" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Orden_vom_Heiligen_Geist" title="Orden vom Heiligen Geist – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Orden vom Heiligen Geist" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Order_of_the_Holy_Spirit" title="Order of the Holy Spirit – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Order of the Holy Spirit" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Orden_del_Esp%C3%ADritu_Santo" title="Orden del Espíritu Santo – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Orden del Espíritu Santo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Pyh%C3%A4n_Hengen_ritarikunta" title="Pyhän Hengen ritarikunta – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Pyhän Hengen ritarikunta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ordine_dello_Spirito_Santo" title="Ordine dello Spirito Santo – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Ordine dello Spirito Santo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ventosios_Dvasios_ordinas" title="Šventosios Dvasios ordinas – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Šventosios Dvasios ordinas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Orde_van_de_Heilige_Geest" title="Orde van de Heilige Geest – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Orde van de Heilige Geest" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Den_Hellige_%C3%85nds_orden" title="Den Hellige Ånds orden – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Den Hellige Ånds orden" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Ducha_%C5%9Awi%C4%99tego" title="Order Ducha Świętego – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Order Ducha Świętego" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ordem_do_Esp%C3%ADrito_Santo" title="Ordem do Espírito Santo – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ordem do Espírito Santo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%94%D1%83%D1%85%D0%B0" title="Орден Святого Духа – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Орден Святого Духа" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Red_Svetega_Duha" title="Red Svetega Duha – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Red Svetega Duha" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Urdhri_Shpirti_i_Shenjt%C3%AB" title="Urdhri Shpirti i Shenjtë – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Urdhri Shpirti i Shenjtë" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Helgeandsorden_(utm%C3%A4rkelse)" title="Helgeandsorden (utmärkelse) – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Helgeandsorden (utmärkelse)" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%94%D1%83%D1%85%D0%B0" title="Орден Святого Духа – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Орден Святого Духа" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%A3%E7%81%B5%E5%8B%8B%E7%AB%A0" title="圣灵勋章 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="圣灵勋章" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1335445#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ordre_du_Saint-Esprit" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Ordre_du_Saint-Esprit" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ordre_du_Saint-Esprit"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ordre_du_Saint-Esprit"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Ordre_du_Saint-Esprit" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Ordre_du_Saint-Esprit" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;oldid=222943552" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;id=222943552&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FOrdre_du_Saint-Esprit"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FOrdre_du_Saint-Esprit"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Ordre+du+Saint-Esprit"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Order_of_the_Holy_Spirit" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1335445" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Fr%C3%A8res_Hospitaliers_du_Saint-Esprit" class="mw-redirect" title="Frères Hospitaliers du Saint-Esprit">Frères Hospitaliers du Saint-Esprit</a>. </p> </div></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox_v2 infobox infobox--frwiki noarchive"> <tbody><tr> <td colspan="2" class="entete defaut" style="background-color:#aa0033;color:#ffffff;">Ordre du Saint-Esprit </td></tr> <tr><td colspan="2" style="text-align:center; line-height: 1.5em;"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/w/index.php?title=Fichier:Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_(heraldry).svg&amp;lang=fr" class="mw-file-description"><img alt="Image illustrative de l’article Ordre du Saint-Esprit" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/langfr-180px-Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png" decoding="async" width="180" height="207" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/langfr-270px-Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/langfr-360px-Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png 2x" data-file-width="234" data-file-height="269" /></a></span> <br />Croix de l’ordre du Saint-Esprit </td></tr> <tr> <td colspan="2"><hr style="height:2px; color:inherit; background-color:#AAAAAA;" /></td></tr> <tr> <th scope="row">Devise </th> <td><i>Duce et Auspice</i><br /><i>Sous la direction et la protection [du Saint-Esprit]</i> </td> </tr> <tr> <th scope="row">Création </th> <td><time class="nowrap" datetime="1579-01-10" data-sort-value="1579-01-10">31 décembre 1578</time><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> </td> </tr> <tr> <th scope="row">Statut </th> <td>Ordre dynastique<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> </td> </tr> <tr> <th scope="row">Langue officielle </th> <td><a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">Français</a> </td> </tr> <tr> <th scope="row">Siège </th> <td>Couvent des Grands Augustins<br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/20px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/30px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/40px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a> (<a href="/wiki/Royaume_de_France" title="Royaume de France">France</a>) </td> </tr> <tr> <th scope="row">Grand maître </th> <td><a href="/wiki/Roi_de_France" title="Roi de France">Roi de France</a> </td> </tr> <tr> <th scope="row">Membres </th> <td>Souverain Grand Maître (<a href="/wiki/Roi" title="Roi">roi</a>)<br />Officiers-commandeurs (<a href="/wiki/Liste_des_officiers_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit" title="Liste des officiers de l&#39;ordre du Saint-Esprit">4</a>)<br />Commandeurs (<a href="/wiki/Liste_des_chevaliers_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit" title="Liste des chevaliers de l&#39;ordre du Saint-Esprit">8</a>)<br /> Chevaliers (<a href="/wiki/Liste_des_chevaliers_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit" title="Liste des chevaliers de l&#39;ordre du Saint-Esprit">100</a>) </td> </tr> <tr> <td class="navigation-only" colspan="2" style="border-top: 2px #AAAAAA solid; font-size: 80%; background:inherit; color: inherit; text-align: right;"><span class="plainlinks" style="float:left;"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=0"><span class="infodoc">modifier</span></a></span>&#160;<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Ordre_de_chevalerie" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></td> </tr> </tbody></table> <p>L’<b>ordre du Saint-Esprit</b> est un <a href="/wiki/Ordre_de_chevalerie" title="Ordre de chevalerie">ordre de chevalerie</a> français, fondé le <time class="nowrap" datetime="1579-01-10" data-sort-value="1579-01-10">31 décembre 1578</time> par <a href="/wiki/Henri_III_(roi_de_France)" title="Henri III (roi de France)">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></a>. Pendant les deux siècles et demi de son existence, il est l’<a href="/wiki/Ordre_de_chevalerie" title="Ordre de chevalerie">ordre de chevalerie</a> le plus prestigieux de la <a href="/wiki/Monarchie" title="Monarchie">monarchie</a> française. Ce n’est cependant pas le plus ancien, puisque l’<a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Michel" title="Ordre de Saint-Michel">ordre de Saint-Michel</a> a été fondé cent dix ans auparavant. </p><p>Tous les chevaliers du Saint-Esprit étaient faits chevaliers de l'ordre de Saint-Michel avant leur réception et portaient de ce fait le titre de «&#160;chevaliers des ordres du roi&#160;». </p><p>L'ordre du Saint-Esprit est aussi nommé le <a href="/wiki/Cordon_bleu" title="Cordon bleu">cordon bleu</a>, la croix de l'ordre du Saint-Esprit étant habituellement portée par les chevaliers autour de l'épaule droite sur un ruban de couleur bleue. </p><p>Il n'est plus attribué par l'État depuis 1830, et relève aujourd'hui d'un <a href="/wiki/Ordre_dynastique" title="Ordre dynastique">ordre dynastique</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historique">Historique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Historique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Historique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ancien_Régime"><span id="Ancien_R.C3.A9gime"></span>Ancien Régime</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Ancien Régime" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Ancien Régime"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg/220px-Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg" decoding="async" width="220" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg/330px-Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg/440px-Henri_III_pr%C3%A9sidant_la_premi%C3%A8re_c%C3%A9r%C3%A9monie_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.jpg 2x" data-file-width="1017" data-file-height="1337" /></a><figcaption><center>Le roi <a href="/wiki/Henri_III_(roi_de_France)" title="Henri III (roi de France)">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></a> préside la première cérémonie de l'ordre du Saint-Esprit.<br /><a href="/wiki/Enluminure" title="Enluminure">Enluminure</a> de Guillaume Richardière, 1586, <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_Cond%C3%A9" title="Musée Condé">musée Condé</a>, <a href="/wiki/Chantilly" title="Chantilly">Chantilly</a>.</center></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_(2004_1_57).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_%282004_1_57%29.jpg/250px-Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_%282004_1_57%29.jpg" decoding="async" width="250" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_%282004_1_57%29.jpg/375px-Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_%282004_1_57%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_%282004_1_57%29.jpg/500px-Champaigne_Henri_d%27Orl%C3%A9ans_%282004_1_57%29.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="579" /></a><figcaption><center><i>Réception d'<a href="/wiki/Henri_II_d%27Orl%C3%A9ans-Longueville" title="Henri II d&#39;Orléans-Longueville">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr> d'Orléans-Longueville</a> dans l'ordre du Saint-Esprit par le roi <a href="/wiki/Louis_XIII" title="Louis XIII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr></a> le <time class="nowrap" datetime="1633-05-15" data-sort-value="1633-05-15">15 mai 1633</time><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></i>,<br /><a href="/wiki/Philippe_de_Champaigne" title="Philippe de Champaigne">Philippe de Champaigne</a>, <a href="/wiki/1633" title="1633">1633</a>, <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_des_Augustins_de_Toulouse" title="Musée des Augustins de Toulouse">musée des Augustins de Toulouse</a>.</center></figcaption></figure> <p>C'est le <time class="nowrap" datetime="1579-01-10" data-sort-value="1579-01-10">31 décembre 1578</time>, en pleines <a href="/wiki/Guerres_de_Religion_(France)" title="Guerres de Religion (France)">guerres de Religion</a>, qu’<a href="/wiki/Henri_III_(roi_de_France)" title="Henri III (roi de France)">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></a> fonde l’«&#160;ordre et milice du benoît Saint-Esprit&#160;». </p><p>Le monarque choisit le nom de <a href="/wiki/Saint-Esprit" title="Saint-Esprit">Saint-Esprit</a>, en référence à son couronnement sur le trône de <a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a> et plus tard sur celui de <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, les deux événements étant survenus le jour de la <a href="/wiki/Pentec%C3%B4te" title="Pentecôte">Pentecôte</a>. L'idée lui est venue à <a href="/wiki/Venise" title="Venise">Venise</a>, où il a vu le manuscrit original d'un ordre du Saint Esprit, ou du Droit Désir, fondé en <a href="/wiki/1353" title="1353">1353</a> par <a href="/wiki/Louis_de_Tarente" title="Louis de Tarente">Louis d'Anjou</a>, roi titulaire de Jérusalem et de Sicile et époux de <a href="/wiki/Jeanne_Ire_de_Naples" class="mw-redirect" title="Jeanne Ire de Naples">Jeanne</a>, reine de Naples et comtesse de Provence, et placé sous la protection de <a href="/wiki/Nicolas_de_Myre" title="Nicolas de Myre">saint Nicolas de Bari</a>, dont l'image a été reproduite sur le pendentif du collier. Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr> s'est rendu compte que l'<a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Michel" title="Ordre de Saint-Michel">ordre de Saint-Michel</a> a été dégradé pendant les guerres civiles, et il a donc décidé de placer le nouvel ordre du Saint-Esprit à ses côtés et de les attribuer ensemble&#160;; pour cette raison, qui a été créé chevalier du Saint-Esprit est appelé «&#160;chevalier des ordres du roi&#160;»<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Il s'agit du premier ordre de la monarchie française et les monarques de France en sont les grands maîtres. Ses membres doivent être catholiques, d'une noblesse héréditaire remontant au moins à leur arrière-grand-père, et avoir au moins trente-cinq ans<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les <a href="/wiki/Prince_%C3%A9tranger" title="Prince étranger">princes étrangers au sang de France</a> peuvent être reçus dès vingt-cinq ans, les <a href="/wiki/Princes_du_sang" class="mw-redirect" title="Princes du sang">princes du sang</a> dès quinze ans et les <a href="/wiki/Appellations_des_membres_de_la_maison_de_France" title="Appellations des membres de la maison de France">fils de France</a> le reçoivent dès leur baptême. </p><p>Bien que cet ordre soit initialement réservé aux plus hauts dignitaires du royaume, le roi <a href="/wiki/Henri_IV_(roi_de_France)" title="Henri IV (roi de France)">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr></a> permet à un nombre restreint de monarques et de grands seigneurs étrangers de confession <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholique</a>, <a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe" title="Église orthodoxe">orthodoxe</a> ou <a href="/wiki/Anglicanisme" title="Anglicanisme">anglicane</a> d’y entrer. </p><p>Un impôt spécifique appelé «&#160;<a href="/wiki/Marc_d%27or_(taxe)" title="Marc d&#39;or (taxe)">Marc d'or</a>&#160;» est instauré pour subvenir aux besoins de l’ordre dont le siège se trouve au <a href="/wiki/Couvent_des_Grands-Augustins" title="Couvent des Grands-Augustins">couvent des Grands-Augustins</a> à <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>. Sa devise est <i>Duce et Auspice</i>, «&#160;Sous la direction et la protection [du Saint-Esprit]&#160;». </p><p>«&#160;Sous Henri&#160;<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr> et Louis&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr>, le règlement qui exige quatre degrés de noblesse semble avoir subi des entorses. C'est encore quelquefois le cas sous Louis&#160;<abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr> (...). Sous les règnes de Louis&#160;<abbr class="abbr" title="15"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XV</span></abbr> et de Louis&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr>, en revanche, il semble que tous les chevaliers satisfont aux preuves<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;», rapporte Benoît Defauconpret. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_la_Révolution_à_Louis-Philippe"><span id="De_la_R.C3.A9volution_.C3.A0_Louis-Philippe"></span>De la Révolution à Louis-Philippe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : De la Révolution à Louis-Philippe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : De la Révolution à Louis-Philippe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Supprimé en <a href="/wiki/1791" title="1791">1791</a> pendant la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>, l’ordre du Saint-Esprit est rétabli en <a href="/wiki/1814" title="1814">1814</a>. <a href="/wiki/Louis_XVIII" title="Louis XVIII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="18"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVIII</span></abbr></a> le confère notamment à <a href="/wiki/Alexandre_Ier_de_Russie" class="mw-redirect" title="Alexandre Ier de Russie">Alexandre&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr> de Russie</a>, à <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Ier_(empereur_d%27Autriche)" title="François Ier (empereur d&#39;Autriche)">Francois&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr> d'Autriche</a>, à <a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric-Guillaume_III" title="Frédéric-Guillaume III">Frédéric-Guillaume&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr> de Prusse</a> et au <a href="/wiki/Arthur_Wellesley_de_Wellington" class="mw-redirect" title="Arthur Wellesley de Wellington">duc de Wellington</a>. Charles&#160;<abbr class="abbr" title="10"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">X</span></abbr> restaure les cérémonies de l'ordre<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Comme l'<a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Michel" title="Ordre de Saint-Michel">ordre de Saint-Michel</a>, l'ordre du Saint-Esprit n'est plus attribué par l'État à partir de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_de_Juillet" class="mw-redirect" title="Révolution de Juillet">révolution de Juillet</a>, en 1830, sans être formellement supprimé<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> par la <a href="/wiki/Monarchie_de_Juillet" title="Monarchie de Juillet">monarchie de Juillet</a> (ni par les régimes suivants), l'<a href="/wiki/Ordre_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur" class="mw-redirect" title="Ordre de la Légion d&#39;honneur">ordre de la Légion d'honneur</a> restant le seul ordre national mentionné dans la <a href="/wiki/Charte_de_1830" class="mw-redirect" title="Charte de 1830">charte de 1830</a> (article 63). </p><p>N'étant plus attribué par l'État depuis son délaissement par le roi Louis-Philippe, il est devenu un <a href="/wiki/Ordre_dynastique" title="Ordre dynastique">ordre dynastique</a> français et fut porté ainsi que conféré par les prétendants légitimistes et orléanistes au trône de France. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Organisation">Organisation</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Organisation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Organisation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg/220px-Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg" decoding="async" width="220" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg/330px-Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg/440px-Roslin_Louis_XVI_of_France.jpg 2x" data-file-width="1459" data-file-height="1910" /></a><figcaption>Le roi <a href="/wiki/Louis_XVI" title="Louis XVI">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr></a> en habit de l'ordre du Saint-Esprit, par <a href="/wiki/Alexandre_Roslin" title="Alexandre Roslin">Alexandre Roslin</a>.</figcaption></figure> <p>L’ordre est doté de la personnalité morale, ce qui permet notamment au souverain de l'utiliser pour lever des emprunts. La direction en est réservée au roi, qui en est le «&#160;souverain grand maître&#160;». </p><p>Listes des grands maîtres de l'ordre du Saint-Esprit&#160;: </p> <ul><li>1578 à 1589 Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> grand maître, fondateur de l'ordre&#160;;</li> <li>1589 à 1610 Henri&#160;<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> grand maître&#160;;</li> <li>1610 à 1643 Louis&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> grand maître&#160;;</li> <li>1643 à 1715 Louis&#160;<abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr> grand maître&#160;;</li> <li>1715 à 1774 Louis&#160;<abbr class="abbr" title="15"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XV</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Cinquième">5<sup>e</sup></abbr> grand maître&#160;;</li> <li>1774 à 1791 Louis&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Sixième">6<sup>e</sup></abbr> grand maître&#160;;</li> <li>1814 à 1824 Louis&#160;<abbr class="abbr" title="18"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVIII</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Septième">7<sup>e</sup></abbr> grand maître&#160;;</li> <li>1824 à 1830 Charles&#160;<abbr class="abbr" title="10"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">X</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="Huitième">8<sup>e</sup></abbr> grand maître.</li></ul> <p>L'administration de l'ordre est confiée aux commandeurs-officiers. </p> <ul><li>Les chevaliers&#160;: au nombre de cent, ils sont choisis parmi la plus haute noblesse du royaume et ceux qui, dans la noblesse seconde, jouissent de la faveur royale. Le roi peut choisir théoriquement tout noble prouvant trois degrés de noblesse (des preuves fausses sont parfois acceptées mais les anoblis restent exclus)&#160;; néanmoins les membres des familles ducales sont parmi les plus représentés dans les rangs des chevaliers. Les chevaliers du Saint-Esprit sont également chevaliers de <a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Michel" title="Ordre de Saint-Michel">Saint-Michel</a>, ce qui fait qu’on les nomme le plus souvent «&#160;chevaliers des ordres du roi&#160;».</li> <li>Les commandeurs&#160;: il s’agit d’ecclésiastiques, au nombre de huit. L’ordre devait compter à l’origine quatre <a href="/wiki/Cardinal_(religion)" title="Cardinal (religion)">cardinaux</a> ou <a href="/wiki/Archev%C3%AAque" title="Archevêque">archevêques</a> et quatre <a href="/wiki/%C3%89v%C3%AAque" title="Évêque">évêques</a>, mais ce ratio ne fut pas toujours respecté. Le <a href="/wiki/Grand_aum%C3%B4nier_de_France" title="Grand aumônier de France">grand aumônier de France</a> est commandeur-né de l’ordre et n’est donc pas pris en compte dans les huit. Les commandeurs, étant ecclésiastiques, ne peuvent être chevaliers de Saint-Michel.</li> <li>Les commandeurs-officiers&#160;: il s’agit des quatre plus hauts officiers de l’ordre. Ils sont assimilés en dignité aux chevaliers et sont comme eux chevaliers de Saint-Michel. Les quatre commandeurs-officiers sont&#160;:</li></ul> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG/220px-Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG" decoding="async" width="220" height="58" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG/330px-Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG/440px-Masse_de_l%27ordre_du_Saint_Esprit.JPG 2x" data-file-width="3634" data-file-height="958" /></a><figcaption>Masse du prévôt et maître des cérémonies de l'ordre du Saint-Esprit, qui la portera «&#160;sur le col&#160;» (1584-1586), par <a href="/w/index.php?title=Fran%C3%A7ois_II_Dujardin&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="François II Dujardin (page inexistante)">François&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr> Dujardin</a> (orfèvre), musée du Louvre.</figcaption></figure> <ul><li><ul><li>le chancelier et garde des sceaux</li> <li>le prévôt et maître des cérémonies</li> <li>le grand trésorier</li> <li>le greffier</li></ul></li></ul> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg/220px-Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg" decoding="async" width="220" height="331" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg/330px-Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg/440px-Richelieu_Schiaffino_Louvre_LP455.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="3008" /></a><figcaption>Le <a href="/wiki/Louis-Fran%C3%A7ois-Armand_de_Vignerot_du_Plessis_de_Richelieu" title="Louis-François-Armand de Vignerot du Plessis de Richelieu">duc de Richelieu</a> en costume de chevalier du Saint-Esprit, par <a href="/w/index.php?title=Francesco_Schiaffino&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Francesco Schiaffino (page inexistante)">Francesco Schiaffino</a> (1748), <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_du_Louvre" title="Musée du Louvre">musée du Louvre</a>.</figcaption></figure><p> Il n'existe aucune condition de noblesse pour les officiers, ce qui fait que le roi peut utiliser ces fonctions pour honorer des personnes récemment anoblies. Les exemples les plus connus sont ceux des grands ministres de Louis&#160;<abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr> <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Colbert" title="Jean-Baptiste Colbert">Colbert</a> et <a href="/wiki/Michel_Le_Tellier_(homme_d%27%C3%89tat)" title="Michel Le Tellier (homme d&#39;État)">Louvois</a>, ou encore (sur la fin de son règne) celui du riche financier <a href="/wiki/Antoine_Crozat" title="Antoine Crozat">Antoine Crozat</a> (marquis du Chatel de fraîche date), qui fut grand trésorier de l'ordre (ces charges pouvaient toutefois être exercées également par des chevaliers ou commandeurs ecclésiastiques). Louis&#160;<abbr class="abbr" title="15"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XV</span></abbr> nomme ainsi de la même façon <a href="/wiki/Abel-Fran%C3%A7ois_Poisson_de_Vandi%C3%A8res" title="Abel-François Poisson de Vandières">Abel Poisson de Marigny</a>, le frère de la <a href="/wiki/Madame_de_Pompadour" title="Madame de Pompadour">marquise de Pompadour</a>. Par tradition remontant à <a href="/wiki/Guillaume_Pot_de_Rhodes" title="Guillaume Pot de Rhodes">Guillaume Pot de Rhodes</a>, le prévôt maître des cérémonies fait ses preuves de noblesse, comme les chevaliers<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Insignes_et_habits_de_cérémonie"><span id="Insignes_et_habits_de_c.C3.A9r.C3.A9monie"></span>Insignes et habits de cérémonie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Insignes et habits de cérémonie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Insignes et habits de cérémonie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les insignes de l'ordre se composent<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;: </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg/220px-Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg" decoding="async" width="220" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg/330px-Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg/440px-Collier_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit.jpg 2x" data-file-width="1490" data-file-height="1240" /></a><figcaption>Collier de l'ordre.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_(Stewart_1984-8).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_%28Stewart_1984-8%29.jpg/220px-Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_%28Stewart_1984-8%29.jpg" decoding="async" width="220" height="297" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_%28Stewart_1984-8%29.jpg/330px-Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_%28Stewart_1984-8%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_%28Stewart_1984-8%29.jpg/440px-Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis_%28Stewart_1984-8%29.jpg 2x" data-file-width="1553" data-file-height="2100" /></a><figcaption>Le <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Gaston_de_L%C3%A9vis" title="François Gaston de Lévis">duc de Lévis</a> portant en écharpe le cordon du Saint-Esprit et la croix de <a href="/wiki/Ordre_royal_et_militaire_de_Saint-Louis" title="Ordre royal et militaire de Saint-Louis">Saint-Louis</a>.</figcaption></figure> <ul><li>d'une «&#160;croix&#160;» composée à partir de la forme de la <a href="/wiki/Croix_de_Malte_(symbole)" title="Croix de Malte (symbole)">croix de Malte</a>. À quatre branches, terminées par huit pointes boutonnées&#160;; elle est anglée de <a href="/wiki/Fleur_de_lys" title="Fleur de lys">fleur de lys</a>. D'or, les branches émaillées de vert, bordé de blanc. La croix présente en son centre à l'avers une <a href="/wiki/Colombe" title="Colombe">colombe</a> aux ailes déployées et à la tête dirigée vers le bas, au revers Saint-Michel. La croix était habituellement portée par les chevaliers à un large ruban de couleur moirée bleu ciel porté en écharpe de l'épaule droite à la hanche gauche, d'où le surnom de «&#160;cordon bleu&#160;» donné aux chevaliers qui la portaient. Les commandeurs ecclésiastiques portaient la croix en sautoir.</li> <li>d'une «&#160;plaque&#160;» en broderie d'argent reprenant l'avers de l'insigne, portée au côté gauche.</li> <li>d'un «&#160;collier&#160;» formé de fleurs de lys et de différents motifs, utilisé lors des cérémonies.</li></ul> <p>Lors des cérémonies de l'ordre, les chevaliers portent un grand manteau de velours noir garni d'un mantelet de toile d'argent. Le jour du chapitre de l'ordre, le <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier, les novices portent un habit en étoffe d'argent que commente ainsi le duc de Croÿ&#160;: </p> <blockquote> <p>«&#160;Un vêtement de novice très beau et très singulier&#160;: c'est l'habit de fête de la cour de <a href="/wiki/Louis_XIII" title="Louis XIII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr></a> (sic), qui tient de celui d'Espagne du même temps. Il est remarquable et conviendrait à des hommes jeunes et bien faits, malheureusement, il ne sert qu'à des gens d'un âge relativement avancé<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.&#160;» </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Trésor_de_l’Ordre"><span id="Tr.C3.A9sor_de_l.E2.80.99Ordre"></span>Trésor de l’Ordre</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Trésor de l’Ordre" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Trésor de l’Ordre"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À sa création, Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr> dota l'ordre d'un trésor comprenant deux groupes d'objets&#160;: douze objets antérieurs à la création de l'ordre, prélevés par le roi dans les collections royales où ils sont décrits en 1561 (dont le reliquaire en or émaillé et les deux anges-reliquaires en argent doré et cristal de roche)&#160;; dix objets en argent doré exécutés entre 1579 et 1585<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'ordre du Saint-Esprit fit par ailleurs réaliser une somptueuse chapelle brodée utilisée pour les cérémonies de l'ordre et dont une partie importante de cet ensemble exceptionnel est encore conservée au département des Objets d'art du musée du Louvre<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Lorsque l’ordre du Saint-Esprit ne fut plus attribué, à l’avènement de Louis-Philippe en 1830, le trésor qui avait entièrement survécu — à l’exception d’une grande <a href="/wiki/Croix_processionnelle" class="mw-redirect" title="Croix processionnelle">croix processionnelle</a> en cristal de roche et argent doré — fut versé au musée du Louvre où il est exposé, au même titre que plusieurs des quatorze manteaux de l’Ordre conservés dans les collections publiques françaises<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le livre de évangiles, utilisé pour recevoir le serment des chevaliers au moment de leur réception, et enluminé par Guillaume Richardière, était considéré comme perdu depuis la Révolution française, à l'exception du frontispice conservé au musée Condé au château de Chantilly<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il a récemment été identifié dans les collections du Philadelphia Museum of Art<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Galerie">Galerie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Galerie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Galerie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Portraits de quelques chevaliers de l'ordre du Saint-Esprit portant leur insigne en écharpe. On peut noter que l'usage de porter l'écharpe de l'épaule droite à la hanche gauche semble se fixer sous le règne de <a href="/wiki/Louis_XIV" title="Louis XIV">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr></a>. </p> <ul class="gallery mw-gallery-packed" style="text-align:center"> <li class="gallerybox" style="width: 138.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 136.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Alphonse_Corse,_dit_d%27Ornano_(1548-1610).jpg" class="mw-file-description" title="Le maréchal d&#39;Ornano."><img alt="Le maréchal d&#39;Ornano." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Alphonse_Corse%2C_dit_d%27Ornano_%281548-1610%29.jpg/205px-Alphonse_Corse%2C_dit_d%27Ornano_%281548-1610%29.jpg" decoding="async" width="137" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Alphonse_Corse%2C_dit_d%27Ornano_%281548-1610%29.jpg/308px-Alphonse_Corse%2C_dit_d%27Ornano_%281548-1610%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Alphonse_Corse%2C_dit_d%27Ornano_%281548-1610%29.jpg/410px-Alphonse_Corse%2C_dit_d%27Ornano_%281548-1610%29.jpg 2x" data-file-width="540" data-file-height="672" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Alphonse_d%27Ornano" title="Alphonse d&#39;Ornano">maréchal d'Ornano</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 140px"> <div class="thumb" style="width: 138px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_(by_Frans_Pourbus_the_Younger).jpg" class="mw-file-description" title="Le jeune Louis&#160;XIII."><img alt="Le jeune Louis&#160;XIII." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_%28by_Frans_Pourbus_the_Younger%29.jpg/207px-Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_%28by_Frans_Pourbus_the_Younger%29.jpg" decoding="async" width="138" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_%28by_Frans_Pourbus_the_Younger%29.jpg/311px-Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_%28by_Frans_Pourbus_the_Younger%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_%28by_Frans_Pourbus_the_Younger%29.jpg/415px-Portrait_of_King_Louis_XIII_of_France_with_the_Sash_and_Badge_of_the_Order_of_the_Saint_Esprit_%28by_Frans_Pourbus_the_Younger%29.jpg 2x" data-file-width="1301" data-file-height="1600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le jeune <a href="/wiki/Louis_XIII" title="Louis XIII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr></a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 138.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 136.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Philippe_of_France,_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_(Versailles).jpg" class="mw-file-description" title="Monsieur, duc d&#39;Orléans."><img alt="Monsieur, duc d&#39;Orléans." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Philippe_of_France%2C_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_%28Versailles%29.jpg/205px-Philippe_of_France%2C_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_%28Versailles%29.jpg" decoding="async" width="137" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Philippe_of_France%2C_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_%28Versailles%29.jpg/309px-Philippe_of_France%2C_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_%28Versailles%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Philippe_of_France%2C_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_%28Versailles%29.jpg/411px-Philippe_of_France%2C_Duke_of_Orl%C3%A9ans_from_the_workshop_of_Pierre_Mignard_%28Versailles%29.jpg 2x" data-file-width="1612" data-file-height="2000" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Philippe_d%27Orl%C3%A9ans_(1640-1701)" title="Philippe d&#39;Orléans (1640-1701)">Monsieur</a>, duc d'Orléans.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 128px"> <div class="thumb" style="width: 126px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin,_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_(Versailles).jpg" class="mw-file-description" title="Le duc d&#39;Antin."><img alt="Le duc d&#39;Antin." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin%2C_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_%28Versailles%29.jpg/189px-1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin%2C_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_%28Versailles%29.jpg" decoding="async" width="126" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin%2C_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_%28Versailles%29.jpg/284px-1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin%2C_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_%28Versailles%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin%2C_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_%28Versailles%29.jpg/378px-1710_portrait_of_Louis_Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin%2C_Duke_of_Antin_wearing_the_Order_of_the_Holy_Spirit_by_Hyacinthe_Rigaud_%28Versailles%29.jpg 2x" data-file-width="420" data-file-height="567" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Louis-Antoine_de_Pardaillan_de_Gondrin" title="Louis-Antoine de Pardaillan de Gondrin">duc d'Antin</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 113.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 111.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon,_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg" class="mw-file-description" title="Le comte de Clermont."><img alt="Le comte de Clermont." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon%2C_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg/167px-1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon%2C_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg" decoding="async" width="112" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon%2C_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg/251px-1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon%2C_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon%2C_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg/334px-1771_portrait_painting_of_Louis_de_Bourbon%2C_Count_of_Clermont_by_Fran%C3%A7ois_Hubert_Drouais.jpg 2x" data-file-width="1283" data-file-height="1957" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Louis_de_Bourbon-Cond%C3%A9_(1709-1771)" title="Louis de Bourbon-Condé (1709-1771)">comte de Clermont</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 125.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 123.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg" class="mw-file-description" title="Le prince de Condé."><img alt="Le prince de Condé." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg/185px-Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg" decoding="async" width="124" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg/278px-Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg/371px-Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9.jpg 2x" data-file-width="1310" data-file-height="1802" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Louis_VI_Henri_de_Bourbon-Cond%C3%A9" title="Louis VI Henri de Bourbon-Condé">prince de Condé</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 147.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 145.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Armand-Emmanuel_du_Plessis,_duc_de_Richelieu.jpg" class="mw-file-description" title="Le duc de Richelieu."><img alt="Le duc de Richelieu." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Armand-Emmanuel_du_Plessis%2C_duc_de_Richelieu.jpg/218px-Armand-Emmanuel_du_Plessis%2C_duc_de_Richelieu.jpg" decoding="async" width="146" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Armand-Emmanuel_du_Plessis%2C_duc_de_Richelieu.jpg/328px-Armand-Emmanuel_du_Plessis%2C_duc_de_Richelieu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Armand-Emmanuel_du_Plessis%2C_duc_de_Richelieu.jpg/436px-Armand-Emmanuel_du_Plessis%2C_duc_de_Richelieu.jpg 2x" data-file-width="876" data-file-height="1024" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Armand-Emmanuel_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand-Emmanuel du Plessis de Richelieu">duc de Richelieu</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 138.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 136.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Order_of_the_Holy_Spirit_(heraldry).svg" class="mw-file-description" title="Collier des chevaliers de l&#39;ordre."><img alt="Collier des chevaliers de l&#39;ordre." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/205px-Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png" decoding="async" width="137" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/308px-Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg/411px-Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="715" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Collier des chevaliers de l'ordre.</div> </li> </ul> <p>Portraits de quelques <b>commandeurs</b> de l'ordre du Saint-Esprit portant leur insigne en sautoir. </p> <ul class="gallery mw-gallery-packed" style="text-align:center"> <li class="gallerybox" style="width: 223.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 221.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Kardinaal_de_Richelieu.jpg" class="mw-file-description" title="Le cardinal de Richelieu."><img alt="Le cardinal de Richelieu." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Kardinaal_de_Richelieu.jpg/332px-Kardinaal_de_Richelieu.jpg" decoding="async" width="222" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Kardinaal_de_Richelieu.jpg/498px-Kardinaal_de_Richelieu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Kardinaal_de_Richelieu.jpg/663px-Kardinaal_de_Richelieu.jpg 2x" data-file-width="2052" data-file-height="1578" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">cardinal de Richelieu</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 140.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 138.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Noailles,_Louis_Antoine.jpg" class="mw-file-description" title="Le cardinal de Noailles."><img alt="Le cardinal de Noailles." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Noailles%2C_Louis_Antoine.jpg/208px-Noailles%2C_Louis_Antoine.jpg" decoding="async" width="139" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Noailles%2C_Louis_Antoine.jpg/312px-Noailles%2C_Louis_Antoine.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Noailles%2C_Louis_Antoine.jpg/415px-Noailles%2C_Louis_Antoine.jpg 2x" data-file-width="508" data-file-height="624" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Louis-Antoine_de_Noailles" title="Louis-Antoine de Noailles">cardinal de Noailles</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 135.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 133.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg" class="mw-file-description" title="Le cardinal de Rohan."><img alt="Le cardinal de Rohan." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg/200px-Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg" decoding="async" width="134" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg/301px-Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg/400px-Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan.jpg 2x" data-file-width="1570" data-file-height="2000" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Armand-Gaston-Maximilien_de_Rohan" title="Armand-Gaston-Maximilien de Rohan">cardinal de Rohan</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 115.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 113.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Cardinal_Rohan2.jpg" class="mw-file-description" title="Le cardinal de Rohan."><img alt="Le cardinal de Rohan." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Cardinal_Rohan2.jpg/170px-Cardinal_Rohan2.jpg" decoding="async" width="114" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Cardinal_Rohan2.jpg/256px-Cardinal_Rohan2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Cardinal_Rohan2.jpg 2x" data-file-width="289" data-file-height="432" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Louis-Ren%C3%A9_de_Rohan" title="Louis-René de Rohan">cardinal de Rohan</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 118.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 116.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_(Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart)_by_an_unknown_artist.jpg" class="mw-file-description" title="Le cardinal de Rochechouart."><img alt="Le cardinal de Rochechouart." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_%28Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart%29_by_an_unknown_artist.jpg/175px-1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_%28Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart%29_by_an_unknown_artist.jpg" decoding="async" width="117" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_%28Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart%29_by_an_unknown_artist.jpg/263px-1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_%28Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart%29_by_an_unknown_artist.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_%28Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart%29_by_an_unknown_artist.jpg/351px-1770_portrait_of_the_%22Cardinal_de_Rochechouart%22_%28Jean_Fran%C3%A7ois_Joseph_de_Rochechouart%29_by_an_unknown_artist.jpg 2x" data-file-width="1016" data-file-height="1476" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois-Joseph_de_Rochechouart" title="Jean-François-Joseph de Rochechouart">cardinal de Rochechouart</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 118px"> <div class="thumb" style="width: 116px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG" class="mw-file-description" title="Le cardinal de Croÿ."><img alt="Le cardinal de Croÿ." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG/174px-Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG" decoding="async" width="116" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG/261px-Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG/348px-Gustave_Maximilien_Juste_de_Cro%C3%BF-Solre.JPG 2x" data-file-width="2226" data-file-height="3264" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Gustave-Maximilien-Juste_de_Cro%C3%BF-Solre" title="Gustave-Maximilien-Juste de Croÿ-Solre">cardinal de Croÿ</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 124.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 122.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Saint-Esprit2.svg" class="mw-file-description" title="Croix de l&#39;ordre toujours portée en sautoir par les ecclésiastiques."><img alt="Croix de l&#39;ordre toujours portée en sautoir par les ecclésiastiques." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Saint-Esprit2.svg/184px-Saint-Esprit2.svg.png" decoding="async" width="123" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Saint-Esprit2.svg/277px-Saint-Esprit2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Saint-Esprit2.svg/369px-Saint-Esprit2.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="2212" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Croix de l'ordre toujours portée en sautoir par les ecclésiastiques.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liste_de_l'ordre_dynastique"><span id="Liste_de_l.27ordre_dynastique"></span>Liste de l'ordre dynastique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : Liste de l&#039;ordre dynastique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : Liste de l&#039;ordre dynastique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 122px"> <div class="thumb" style="width: 120px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg" class="mw-file-description" title="Jacques-Henri de Bourbon, duc d&#39;Anjou, qui conféra l&#39;ordre à plusieurs reprises à partir de 1972."><img alt="Jacques-Henri de Bourbon, duc d&#39;Anjou, qui conféra l&#39;ordre à plusieurs reprises à partir de 1972." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg/180px-Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg" decoding="async" width="120" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg/270px-Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg/360px-Jaime_Enrique_de_Borb%C3%B3n.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Jacques-Henri_de_Bourbon" title="Jacques-Henri de Bourbon">Jacques-Henri de Bourbon</a>, <a href="/wiki/Liste_des_comtes_et_ducs_d%27Anjou" title="Liste des comtes et ducs d&#39;Anjou">duc d'Anjou</a>, qui conféra l'ordre à plusieurs reprises à partir de 1972.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 144.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 142.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_(1)_(cropped).jpg" class="mw-file-description" title="Louis de Bourbon, duc d&#39;Anjou (« Louis&#160;XX »), qui revendique la grande maîtrise de l&#39;ordre."><img alt="Louis de Bourbon, duc d&#39;Anjou (« Louis&#160;XX »), qui revendique la grande maîtrise de l&#39;ordre." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_%281%29_%28cropped%29.jpg/214px-Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_%281%29_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="143" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_%281%29_%28cropped%29.jpg/321px-Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_%281%29_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_%281%29_%28cropped%29.jpg/428px-Louis_Alphonse_de_Bourbon_et_la_princesse_Marie-Marguerite_%281%29_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="573" data-file-height="722" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Louis_de_Bourbon_(1974)" title="Louis de Bourbon (1974)">Louis de Bourbon</a>, duc d'Anjou («&#160;Louis&#160;<abbr class="abbr" title="20"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XX</span></abbr>&#160;»), qui revendique la grande maîtrise de l'ordre.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 131.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 129.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:DukeOrleans.jpg" class="mw-file-description" title="Philippe d&#39;Orléans, duc d&#39;Orléans, portant, entre autres décorations, la plaque de chevalier de l’ordre du Saint-Esprit."><img alt="Philippe d&#39;Orléans, duc d&#39;Orléans, portant, entre autres décorations, la plaque de chevalier de l’ordre du Saint-Esprit." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/DukeOrleans.jpg/194px-DukeOrleans.jpg" decoding="async" width="130" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/DukeOrleans.jpg/292px-DukeOrleans.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/DukeOrleans.jpg/389px-DukeOrleans.jpg 2x" data-file-width="3792" data-file-height="5264" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Philippe_d%27Orl%C3%A9ans_(1869-1926)" title="Philippe d&#39;Orléans (1869-1926)">Philippe d'Orléans</a>, <a href="/wiki/Duc_d%27Orl%C3%A9ans" title="Duc d&#39;Orléans">duc d'Orléans</a>, portant, entre autres décorations, la plaque de chevalier de l’ordre du Saint-Esprit.</div> </li> </ul> <p>Liste successive des prétendants au trône de France ayant conféré l'ordre<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <ul><li><a href="/wiki/Seconde_maison_d%27Artois" title="Seconde maison d&#39;Artois">Branche aînée de la maison de Bourbon</a> <ul><li><a href="/wiki/Louis_de_France_(1775-1844)" title="Louis de France (1775-1844)">Louis de France</a> (1775-1844), comte de Marnes, dit «&#160;Louis&#160;<abbr class="abbr" title="19"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIX</span></abbr>&#160;», conféra l'ordre&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Henri_d%27Artois" title="Henri d&#39;Artois">Henri d'Artois</a> (1820-1883), comte de Chambord, dit «&#160;Henri&#160;<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>&#160;», porta rarement l'ordre, et le conféra selon certaines sources&#160;;</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Maison_de_Bourbon_(Espagne)" title="Maison de Bourbon (Espagne)">Branche espagnole de la maison de Bourbon</a> (devenue aînée en 1883 et prétendant au trône) <ul><li><a href="/wiki/Jean_de_Bourbon_(1822-1887)" title="Jean de Bourbon (1822-1887)">Jean de Bourbon</a> (Don Juan de Borbón) (1822-1887), comte de Montizón, dit «&#160;Jean&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>&#160;», porta<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> l'ordre en 1883&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Charles_de_Bourbon_(1848-1909)" title="Charles de Bourbon (1848-1909)">Charles de Bourbon</a> <i>(Don Carlos de Borbón)</i> (1848-1909), duc de Madrid, dit «&#160;Charles&#160;<abbr class="abbr" title="11"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XI</span></abbr>&#160;», conféra l'ordre&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Jacques_de_Bourbon_(1870-1931)" title="Jacques de Bourbon (1870-1931)">Jacques de Bourbon</a> <i>(Don Jaime de Borbón)</i> (1870-1931), duc d'Anjou et de Madrid, dit «&#160;Jacques&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr>&#160;», conféra l'ordre&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Alphonse-Charles_de_Bourbon" title="Alphonse-Charles de Bourbon">Alphonse-Charles de Bourbon</a> <i>(Don Alfonso Carlos de Borbón)</i> (1849-1936), duc de San Jaime, dit «&#160;Charles&#160;<abbr class="abbr" title="12"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XII</span></abbr>&#160;», fait chevalier de l'ordre en 1894&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Alphonse_XIII" title="Alphonse XIII">Alphonse de Bourbon</a> <i>(Don Alfonso de Borbón)</i> (1886-1941), duc de Tolède, dit «&#160;Alphonse&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr>&#160;», <a href="/wiki/Roi_d%27Espagne" title="Roi d&#39;Espagne">roi d'Espagne</a> sous le nom d'Alphonse&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr>, fait chevalier de l'ordre en 1931&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Jacques-Henri_de_Bourbon" title="Jacques-Henri de Bourbon">Jacques-Henri de Bourbon</a> <i>(Don Jaime de Borbón)</i> (1908-1975), duc d'Anjou et de Ségovie, dit «&#160;Henri&#160;<abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr>&#160;», conféra l'ordre&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Alphonse_de_Bourbon_(1936-1989)" title="Alphonse de Bourbon (1936-1989)">Alphonse de Bourbon</a> <i>(Don Alfonso de Borbón)</i> (1936-1989), duc d’Anjou et <a href="/wiki/Duc_de_Cadix" title="Duc de Cadix">de Cadix</a>, dit «&#160;Alphonse II&#160;», porta l’ordre&#160;;</li> <li><a href="/wiki/Louis_de_Bourbon_(1974)" title="Louis de Bourbon (1974)">Louis de Bourbon</a> <i>(Don Luis Alfonso de Borbón)</i> (né en <a href="/wiki/1974" title="1974">1974</a>), duc d'Anjou, dit «&#160;Louis&#160;<abbr class="abbr" title="20"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XX</span></abbr>&#160;», portait l'ordre lors de l'audience privée accordée par le pape <a href="/wiki/Beno%C3%AEt_XVI" title="Benoît XVI">Benoît&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr></a> le <time class="nowrap" datetime="2008-11-08" data-sort-value="2008-11-08">8 novembre 2008</time><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul></li></ul> <ul><li>Branche de la <a href="/wiki/Quatri%C3%A8me_maison_d%27Orl%C3%A9ans" title="Quatrième maison d&#39;Orléans">maison d'Orléans</a>, (régnante entre 1830 et 1848, prétendant au trône depuis 1883) <ul><li><a href="/wiki/Philippe_d%27Orl%C3%A9ans_(1869-1926)" title="Philippe d&#39;Orléans (1869-1926)">Philippe d’Orléans</a> (1869-1926), duc d’Orléans, connu sous le nom de «&#160;Philippe&#160;<abbr class="abbr" title="8"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VIII</span></abbr>&#160;», porta les insignes de l'ordre, conféra l'ordre<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/Jean_d%27Orl%C3%A9ans_(1874-1940)" title="Jean d&#39;Orléans (1874-1940)">Jean d'Orléans</a> (1874-1940), duc de Guise, dit «&#160;Jean&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>&#160;».</li> <li><a href="/wiki/Henri_d%27Orl%C3%A9ans_(1908-1999)" title="Henri d&#39;Orléans (1908-1999)">Henri d'Orléans</a> (1908-1999), comte de Paris, dit «&#160;Henri&#160;<abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr>&#160;».</li> <li><a href="/wiki/Henri_d%27Orl%C3%A9ans_(1933-2019)" title="Henri d&#39;Orléans (1933-2019)">Henri d'Orléans</a> (1933-2019), comte de Paris, dit «&#160;Henri&#160;<abbr class="abbr" title="7"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VII</span></abbr>&#160;».</li> <li><a href="/wiki/Jean_d%27Orl%C3%A9ans_(1965)" title="Jean d&#39;Orléans (1965)">Jean d'Orléans</a> (1965), comte de Paris, dit «&#160;Jean&#160;<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr>&#160;».</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style="column-width:36em; column-count:2;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">L’ordre, malgré son abolition en <a href="/wiki/1791" title="1791">1791</a>, continua à être distribué sous l’<a href="/wiki/Premier_Empire" title="Premier Empire">Empire</a> par le <a href="/wiki/Louis_XVIII" title="Louis XVIII">comte de Provence</a> en tant que «&#160;roi de France et de Navarre&#160;» (après la mort de son neveu <a href="/wiki/Louis_XVII" title="Louis XVII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="17"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVII</span></abbr></a> en <a href="/wiki/1795" title="1795">1795</a>). En <a href="/wiki/1815" title="1815">1815</a>, il fut rétabli officiellement par <a href="/wiki/Louis_XVIII" title="Louis XVIII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="18"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVIII</span></abbr></a>, devenu roi.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text">L’ordre est aboli le <time class="nowrap" datetime="1792-07-30" data-sort-value="1792-07-30">30 juillet 1792</time> par l’<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_nationale_l%C3%A9gislative_(R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise)" title="Assemblée nationale législative (Révolution française)">Assemblée nationale législative</a> avant d’être rétabli (puis de nouveau aboli sous les <a href="/wiki/Cent-Jours" title="Cent-Jours">Cent-Jours</a>) sous la <a href="/wiki/Restauration_(histoire_de_France)" class="mw-redirect" title="Restauration (histoire de France)">Restauration</a> (<a href="/wiki/Louis_XVIII" title="Louis XVIII">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="18"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVIII</span></abbr></a> et <a href="/wiki/Charles_X" title="Charles X">Charles&#160;<abbr class="abbr" title="10"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">X</span></abbr></a>). À partir du <time class="nowrap" datetime="1830-08-01" data-sort-value="1830-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 1830</time>, il n'est plus attribué par <a href="/wiki/Louis-Philippe_Ier" title="Louis-Philippe Ier">Louis-Philippe</a>, qui considère l’<a href="/wiki/Ordre_national_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur" title="Ordre national de la Légion d&#39;honneur">ordre de la Légion d’honneur</a> comme étant le seul ordre «&#160;national&#160;» — ce qui est valable jusqu’à nos jours.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">Ce tableau montre le roi, au centre, en costume de grand maître de l'ordre, recevant le serment de fidélité d'Henri&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr> d'Orléans. Louis&#160;<abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr> est entouré de <a href="/wiki/Claude_Bouthillier" title="Claude Bouthillier">Claude Bouthillier</a>, grand trésorier de l'ordre, du chancelier <a href="/wiki/Claude_de_Bullion" title="Claude de Bullion">Claude de Bullion</a>, du greffier du Saint-Esprit <a href="/w/index.php?title=Charles_Duret&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Charles Duret (page inexistante)">Charles Duret</a> et du prévôt maître de cérémonie <a href="/w/index.php?title=Michel_de_Beauclerc&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Michel de Beauclerc (page inexistante)">Michel de Beauclerc</a>. Au-dessus du roi est figurée la <a href="/wiki/Colombe" title="Colombe">colombe</a> symbolique, les ailes étendues dans une auréole. La richesse des décors et des costumes participe à la solennité de la scène. Les revers jaune orangé des manteaux de l'ordre apportent des touches colorées. Celui destiné à Henri d'Orléans, porté par Michel de Beauclerc sur l'envers, lance des reflets flamboyants. La dignité simple des attitudes s'accompagne de portraits qui témoignent d'une grande attention psychologique. Aucun de ces personnages conscients de leur importance, hormis peut-être le chancelier Claude de Bullion, n'accorde le moindre regard au nouveau venu dans l'ordre. Source&#160;: <span class="ouvrage"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/joconde/05620000045">Notice <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;05620000045</a>, sur la plateforme ouverte du patrimoine, <a href="/wiki/Joconde_(catalogue)" title="Joconde (catalogue)">base Joconde</a>, <a href="/wiki/Minist%C3%A8re_de_la_Culture_(France)" title="Ministère de la Culture (France)">ministère français de la Culture</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dormer_Stanhope,_Earl_of_Chesterfield1750-1752"><span class="ouvrage" id="Philip_Dormer_Stanhope,_Earl_of_Chesterfield1750-1752">Philip Dormer Stanhope, Earl of Chesterfield, <cite class="italique">Lettres du Lord Chesterfield à son fils, à Paris</cite>, Paris, 1750-1752<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Lettres+du+Lord+Chesterfield+%C3%A0+son+fils%2C+%C3%A0+Paris&amp;rft.place=Paris&amp;rft.au=Philip+Dormer+Stanhope%2C+Earl+of+Chesterfield&amp;rft.date=1752&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="SpazioSputnik.it"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : italien">(it)</abbr> <span class="nom_auteur">SpazioSputnik.it</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rialfri.eu/rialfriWP/opere/statuts-de-lordre-du-saint-espirit"><cite style="font-style:normal;" lang="it-it">Statuts de l’Ordre du Saint Espirit – RIALFrI</cite></a>&#160;» <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-05-14" data-sort-value="2021-05-14">14 mai 2021</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text">Statuts de l'ordre.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">Benoît Defauconpret, <i>Les preuves de noblesse au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</i>, éd. ICC, 1999, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;85.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dufour2023"><span class="ouvrage" id="Philippe_Dufour2023">Philippe Dufour, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gazette-drouot.com/article/en-direct-du-sacre-de-charles-C2-A0x-C2-A0grace-au-peintre-nicolas-gosse/42015"><cite style="font-style:normal;">En direct du sacre de Charles&#160;<abbr class="abbr" title="10"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">X</span></abbr> grâce au peintre Nicolas Gosse</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">www.gazette-drouot.com</span>, <time class="nowrap" datetime="2023-02-09" data-sort-value="2023-02-09">9 février 2023</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-02-10" data-sort-value="2023-02-10">10 février 2023</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gosse"><span class="ouvrage" id="Nicolas_Gosse">Nicolas Gosse, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.interencheres.com/meubles-objets-art/vente-mobiliere-de-fevrier-602324/lot-71021362.html"><cite style="font-style:normal;">Réception des chevaliers du Saint-Esprit dans la cathédrale de Reims le 30 mai 1825</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">www.interencheres.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-02-10" data-sort-value="2023-02-10">10 février 2023</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Pinoteau1983"><span class="ouvrage" id="Hervé_Pinoteau1983">Hervé Pinoteau, <cite class="italique">État de l’ordre du Saint-Esprit en 1830 et la survivance des ordres du roi</cite>, Paris, Nouvelles Éditions latines, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Autour des dynasties françaises&#160;», <time>1983</time>, 165&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7233-0213-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7233-0213-X"><span class="nowrap">2-7233-0213-X</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=0U7a-h-dFg8C&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;102 et 113<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%C3%89tat+de+l%E2%80%99ordre+du+Saint-Esprit+en+1830+et+la+survivance+des+ordres+du+roi&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Nouvelles+%C3%89ditions+latines&amp;rft.aulast=Pinoteau&amp;rft.aufirst=Herv%C3%A9&amp;rft.date=1983&amp;rft.pages=102+et+113&amp;rft.tpages=165&amp;rft.isbn=2-7233-0213-X&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Dès le <time class="nowrap" datetime="1830-07-31" data-sort-value="1830-07-31">31 juillet 1830</time>, date où l’on confie au <a href="/wiki/Louis-Philippe_Ier" title="Louis-Philippe Ier">duc d’Orléans</a> la <a href="/wiki/Lieutenance_g%C3%A9n%C3%A9rale_de_Louis-Philippe_d%27Orl%C3%A9ans" title="Lieutenance générale de Louis-Philippe d&#39;Orléans">lieutenance générale</a> du <a href="/wiki/Royaume_de_France" title="Royaume de France">royaume</a>, il <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une référence." style="cursor:help;">décide</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">&#91;réf.&#160;nécessaire&#93;</a></sup> que l’<a href="/wiki/Ordre_national_de_la_L%C3%A9gion_d%27honneur" title="Ordre national de la Légion d&#39;honneur">ordre de la Légion d’honneur</a> sera l’unique ordre national.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">Saint-Simon, <i>Traités politiques et autres écrits</i>, «&#160;Légères notions des commandeurs, chevaliers et grands officiers de l'ordre du Saint-Esprit&#160;», «&#160;Prévôts et grands maîtres des cérémonies&#160;», Paris, Bibliothèque de la Pléiade, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;867.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.amis-musee-legiondhonneur.fr/son-bulletin/num%C3%A9ro-12/">Les informations suivantes proviennent de la version numérique du bulletin <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;12 de la Société des amis du musée national de la Légion d'honneur et des Ordres de chevalerie.</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Duc de Croÿ, <i>Mémoires sur les cours de Louis&#160;<abbr class="abbr" title="15"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XV</span></abbr> et de Louis&#160;<abbr class="abbr" title="16"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XVI</span></abbr></i>, Paris, 1895-1896, p. 172, à la date du <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 1759, c'est-à-dire lors de sa propre nomination à l'ordre.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Alcouffe1987"><span class="ouvrage" id="Daniel_Alcouffe1987">Daniel Alcouffe, «&#160;<cite style="font-style:normal">À propos de l’orfèvrerie commandée par Henri III pour l’ordre du Saint-Esprit</cite>&#160;», <i>Hommage à Hubert Landais</i>,&#8206; <time>1987</time>, p. 135-142<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=%C3%80+propos+de+l%E2%80%99orf%C3%A8vrerie+command%C3%A9e+par+Henri+III+pour+l%E2%80%99ordre+du+Saint-Esprit&amp;rft.jtitle=Hommage+%C3%A0+Hubert+Landais&amp;rft.aulast=Alcouffe&amp;rft.aufirst=Daniel&amp;rft.date=1987&amp;rft.pages=p.+135-142&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Alcouffe1994"><span class="ouvrage" id="Daniel_Alcouffe1994">Daniel Alcouffe, «&#160;<cite style="font-style:normal">La chapelle de l’Ordre du Saint-Esprit</cite>&#160;», <i>Revue du Louvre et des musées de France</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;1,&#8206; <time>1994</time>, p. 29-42<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=La+chapelle+de+l%E2%80%99Ordre+du+Saint-Esprit&amp;rft.jtitle=Revue+du+Louvre+et+des+mus%C3%A9es+de+France&amp;rft.aulast=Alcouffe&amp;rft.aufirst=Daniel&amp;rft.date=1994&amp;rft.volume=1&amp;rft.pages=p.+29-42&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bos2011"><span class="ouvrage" id="Agnès_Bos2011">Agnès Bos, «&#160;<cite style="font-style:normal">Art et liturgie au temps d’Henri III, à propos d’un textile de la chapelle de l’ordre du Saint-Esprit</cite>&#160;», <i>Bulletin de la Société nationale des Antiquaires de France</i>,&#8206; <time>2011</time>, p. 87-100<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Art+et+liturgie+au+temps+d%E2%80%99Henri+III%2C+%C3%A0+propos+d%E2%80%99un+textile+de+la+chapelle+de+l%E2%80%99ordre+du+Saint-Esprit&amp;rft.jtitle=Bulletin+de+la+Soci%C3%A9t%C3%A9+nationale+des+Antiquaires+de+France&amp;rft.aulast=Bos&amp;rft.aufirst=Agn%C3%A8s&amp;rft.date=2011&amp;rft.pages=p.+87-100&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bos_et_Anne_Labourdette2023"><span class="ouvrage" id="Agnès_Bos_et_Anne_Labourdette2023">Agnès Bos et Anne Labourdette, «&#160;<cite style="font-style:normal">Les flammes de l'ordre du Saint-Esprit. Broderies royales</cite>&#160;», <i>Grande Galerie. Le journal du Louvre</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;no&#160;65,&#8206; hiver 2023-2024, p.&#160;70-79 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1959-1764">1959-1764</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Les+flammes+de+l%27ordre+du+Saint-Esprit.+Broderies+royales&amp;rft.jtitle=Grande+Galerie.+Le+journal+du+Louvre&amp;rft.au=Agn%C3%A8s+Bos+et+Anne+Labourdette&amp;rft.date=2023&amp;rft.volume=no%C2%A065&amp;rft.pages=p.%C2%A070-79&amp;rft.issn=1959-1764&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://communaute.louvre.fr/louvre/manteaux-de-lordre-du-saint-esprit">http://communaute.louvre.fr/louvre/manteaux-de-lordre-du-saint-esprit</a> </span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.musee-conde.fr/fr/notice/pe-272-henry-iii-tenant-le-premier-chapitre-du-saint-esprit-f7f703ec-35c8-4150-a3f5-12f6cf9b85f5"><cite style="font-style:normal;">Enluminure de Richardière</cite></a>&#160;» <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-11-03" data-sort-value="2024-11-03">3 novembre 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bos2022"><span class="ouvrage" id="Agnès_Bos2022">Agnès Bos, «&#160;<cite style="font-style:normal">Le livre des évangiles de l’ordre du Saint-Esprit. Redécouverte d’un manuscrit</cite>&#160;», <i>Bulletin de la Société nationale des Antiquaires de France</i>,&#8206; <time>2022</time>, p. 35-60<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Le+livre+des+%C3%A9vangiles+de+l%E2%80%99ordre+du+Saint-Esprit.+Red%C3%A9couverte+d%E2%80%99un+manuscrit&amp;rft.jtitle=Bulletin+de+la+Soci%C3%A9t%C3%A9+nationale+des+Antiquaires+de+France&amp;rft.aulast=Bos&amp;rft.aufirst=Agn%C3%A8s&amp;rft.date=2022&amp;rft.pages=p.+35-60&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://openn.%20library.upenn.edu/Data/0031/html/1945_65_19.html"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Book of gospels</cite></a>&#160;»</span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>État présent de la maison de Bourbon. Quatrième édition.</i> Paris, Le Léopard d’or, 1991&#160;; <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;222&#160;: «&#160;<a href="/wiki/Louis_de_France_(1775-1844)" title="Louis de France (1775-1844)">Louis&#160;<abbr class="abbr" title="19"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIX</span></abbr></a>, <a href="/wiki/Henri_d%27Artois" title="Henri d&#39;Artois">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr></a>, <a href="/wiki/Charles_de_Bourbon_(1848-1909)" title="Charles de Bourbon (1848-1909)">Charles&#160;<abbr class="abbr" title="11"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XI</span></abbr></a> et <a href="/wiki/Jacques_de_Bourbon_(1870-1931)" title="Jacques de Bourbon (1870-1931)">Jacques&#160;<abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></a> continuèrent à donner l’ordre dans la discrétion et en 1972, <a href="/wiki/Jacques-Henri_de_Bourbon" title="Jacques-Henri de Bourbon">Jacques-Henri&#160;<abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr></a> suivit leur exemple, son fils <a href="/wiki/Alphonse_de_Bourbon_(1936-1989)" title="Alphonse de Bourbon (1936-1989)">Alphonse&#160;<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></a> faisant de même.&#160;» <br />L’<i>État présent…</i> donne ensuite le nom de quatre chevaliers, créés par lettres patentes de 1972 et 1973.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PinoteauVan_Kerrebrouck2011"><span class="ouvrage" id="Hervé_PinoteauPatrick_Van_Kerrebrouck2011"><a href="/wiki/Herv%C3%A9_Pinoteau" title="Hervé Pinoteau">Hervé Pinoteau</a> et Patrick Van Kerrebrouck, <cite class="italique">Clefs pour une somme&#160;: comportant l'index et la bibliographie de "La symbolique royale française" et du "Chaos français et ses signes", ainsi que des additions et corrections</cite>, La Roche-Rigault, PSR éditions, <time>2011</time>, 294&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-908571-61-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-908571-61-5"><span class="nowrap">978-2-908571-61-5</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-908571-61-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-908571-61-7"><span class="nowrap">2-908571-61-7</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;83<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Clefs+pour+une+somme&amp;rft.place=La+Roche-Rigault&amp;rft.pub=PSR+%C3%A9ditions&amp;rft.stitle=comportant+l%27index+et+la+bibliographie+de+%22La+symbolique+royale+fran%C3%A7aise%22+et+du+%22Chaos+fran%C3%A7ais+et+ses+signes%22%2C+ainsi+que+des+additions+et+corrections&amp;rft.aulast=Pinoteau&amp;rft.aufirst=Herv%C3%A9&amp;rft.au=Patrick+Van+Kerrebrouck&amp;rft.date=2011&amp;rft.pages=83&amp;rft.tpages=294&amp;rft.isbn=978-2-908571-61-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://lesroissouterrains.over-blog.com/2016/03/legitimoscopie-vii-herve-pinoteau-premieres-notions-sur-l-ordre-du-saint-esprit.html"><cite style="font-style:normal;">Légitimoscopie VII - Hervé Pinoteau&#160;: premières notions sur l'ordre du Saint-Esprit (<abbr class="abbr" title="Trente-quatrième">34<sup>e</sup></abbr> minute de la vidéo)</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Les Rois Souterrains</span>, <time class="nowrap" datetime="2016-03-13" data-sort-value="2016-03-13">13 mars 2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-02-23" data-sort-value="2017-02-23">23 février 2017</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><i><a href="/wiki/L%27Osservatore_Romano" title="L&#39;Osservatore Romano">Osservatore Romano</a></i>, 9 novembre 2008</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Pinoteau1983"><span class="ouvrage" id="Hervé_Pinoteau1983">Hervé <span class="nom_auteur">Pinoteau</span>, <cite class="italique">Etat de l'Ordre du Saint-Esprit en 1830&#160;; et, La survivance des ordres du roi</cite>, <a href="/wiki/Nouvelles_%C3%89ditions_latines" title="Nouvelles Éditions latines">Nouvelles Editions Latines</a>, <time>1983</time>, 165&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7233-0213-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7233-0213-5"><span class="nowrap">978-2-7233-0213-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=0U7a-h-dFg8C&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Etat+de+l%27Ordre+du+Saint-Esprit+en+1830+%3B+et%2C+La+survivance+des+ordres+du+roi&amp;rft.pub=Nouvelles+Editions+Latines&amp;rft.aulast=Pinoteau&amp;rft.aufirst=Herv%C3%A9&amp;rft.date=1983&amp;rft.tpages=165&amp;rft.isbn=978-2-7233-0213-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sources_primaires_et_bibliographie">Sources primaires et bibliographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : Sources primaires et bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : Sources primaires et bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Source_primaire">Source primaire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Source primaire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Source primaire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="de_L&#39;Estoile1997"><span class="ouvrage" id="Pierre_de_L&#39;Estoile1997"><a href="/wiki/Pierre_de_L%27Estoile" title="Pierre de L&#39;Estoile">Pierre <span class="nom_auteur">de L'Estoile</span></a> (édition établie par Madeleine Lazard et Gilbert Schrenck), <cite class="italique">Registre-journal du règne de Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></cite>, <abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>&#160;: <span class="italique">1579-1581</span>, Genève, <a href="/wiki/Librairie_Droz" title="Librairie Droz">Droz</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Textes littéraires français&#160;» (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;487), <time>1997</time>, 232&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-600-00233-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-600-00233-2"><span class="nowrap">2-600-00233-2</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/doc/rhren_0181-6799_1998_num_47_1_2248">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Registre-journal+du+r%C3%A8gne+de+Henri%26nbsp%3BIII&amp;rft.place=Gen%C3%A8ve&amp;rft.pub=Droz&amp;rft.aulast=de+L%27Estoile&amp;rft.aufirst=Pierre&amp;rft.date=1997&amp;rft.tpages=232&amp;rft.isbn=2-600-00233-2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg/250px-Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg" decoding="async" width="250" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg/375px-Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg/500px-Orde_van_de_Heilige_Geest_door_Vanloo.jpg 2x" data-file-width="1228" data-file-height="1475" /></a><figcaption><center>Le roi <a href="/wiki/Henri_III_(roi_de_France)" title="Henri III (roi de France)">Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></a> préside l'ordre du Saint-Esprit, tableau de <a href="/wiki/Charles_Andr%C3%A9_van_Loo" title="Charles André van Loo">Charles André van Loo</a>, <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle.</center></figcaption></figure> <ul><li><span class="ouvrage" id="de_Valles1631"><span class="ouvrage" id="Claude_de_Valles1631">Claude de Valles, <cite class="italique">Recueil de tous les chevaliers de l'ordre du Saint Esprit, depuis l'institution jusques en la presente année mil six cens trente un</cite> (Armorial manuscrit), <time>1631</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/1177175303">1177175303</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8470172t">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Recueil+de+tous+les+chevaliers+de+l%27ordre+du+Saint+Esprit%2C+depuis+l%27institution+jusques+en+la+presente+ann%C3%A9e+mil+six+cens+trente+un&amp;rft.au=Claude+de+Valles&amp;rft.date=1631&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F1177175303&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Lenoble1644"><span class="ouvrage" id="Ambroise_Lenoble1644"><a href="/wiki/Ambroise_Lenoble" title="Ambroise Lenoble">Ambroise Lenoble</a>, <cite class="italique">Recueil des noms, surnoms, qualitez, armes et blasons des princes, seigneurs et gentilz-hommes, chevaliers, commandeurs et officiers de l'ordre et milice du Sainct Esprit, depuis la première création faite par Henry III, roy de France et de Pologne, chef souverin grand maistre et instituteur dudict ordre, le dernier décembre 1578, jusqu'à la dernière promotion de 1633</cite>, <time>1644</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b525175736/f23.item">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Recueil+des+noms%2C+surnoms%2C+qualitez%2C+armes+et+blasons+des+princes%2C+seigneurs+et+gentilz-hommes%2C+chevaliers%2C+commandeurs+et+officiers+de+l%27ordre+et+milice+du+Sainct+Esprit%2C+depuis+la+premi%C3%A8re+cr%C3%A9ation+faite+par+Henry+III%2C+roy+de+France+et+de+Pologne%2C+chef+souverin+grand+maistre+et+instituteur+dudict+ordre%2C+le+dernier+d%C3%A9cembre+1578%2C+jusqu%27%C3%A0+la+derni%C3%A8re+promotion+de+1633&amp;rft.aulast=Lenoble&amp;rft.aufirst=Ambroise&amp;rft.date=1644&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>, manuscrit français FR 5864</li> <li>Christophe Guimaraes, <i>Un verre à inclusion à l'Ordre du Saint-Esprit</i>, dans le bulletin de la société des amis du musée de la Légion d'honneur et des ordres de chevalerie <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;23/2020, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">56-61</span>.</li> <li><i>Notice historique sur l'ordre du Saint-Esprit</i>, dans <i>Revue historique de la noblesse</i>, 1846, tome 4, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">5-40</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=Ew9mCgdRizYC&amp;pg=PA5#v=onepage&amp;q&amp;f=false">(<i>lire en ligne</i>)</a></li> <li><span class="ouvrage" id="Pinoteau1983"><span class="ouvrage" id="Hervé_Pinoteau1983"><a href="/wiki/Herv%C3%A9_Pinoteau" title="Hervé Pinoteau">Hervé <span class="nom_auteur">Pinoteau</span></a>, <cite class="italique">Etat de l'Ordre du Saint-Esprit en 1830&#160;: Autour des dynasties françaises&#160;; et, La survivance des ordres du roi</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;2, Éditeur Nouvelles Editions Latines, <time>1983</time>, 165&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7233-0213-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7233-0213-5"><span class="nowrap">978-2-7233-0213-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Z231Jb87ESMC&amp;printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Etat+de+l%27Ordre+du+Saint-Esprit+en+1830&amp;rft.pub=%C3%89diteur+Nouvelles+Editions+Latines&amp;rft.stitle=Autour+des+dynasties+fran%C3%A7aises+%3B+et%2C+La+survivance+des+ordres+du+roi&amp;rft.aulast=Pinoteau&amp;rft.aufirst=Herv%C3%A9&amp;rft.date=1983&amp;rft.volume=2&amp;rft.tpages=165&amp;rft.isbn=978-2-7233-0213-5&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>&#160;;</li> <li>Michel Popoff, "Armorial de l'ordre du Saint-Esprit". Paris&#160;: Le Léopard d'or, 1996.</li> <li>Michel Popoff et Patrick Spilliaert, "Hommage à Hervé Pinoteau (1927-2020), autour de l'ordre du Saint-Esprit". Paris&#160;: Le Léopard d'or, 2020.</li> <li>Patrick Spilliaert, <i>Les insignes de l'ordre du Saint-Esprit, Que nous apprennent les archives du musée de la Légion d’honneur sur les insignes de l’ordre du Saint-Esprit&#160;?</i>, in Bulletin <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;12 de la Société des amis du musée national de la Légion d'honneur et des ordres de chevalerie, 2009, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">4-33</span>.</li> <li>Patrick Spilliaert, <i>Les colliers et croix de l'ordre du Saint-Esprit sous l'Ancien Régime</i>, in Bulletin <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;18 de la Société des amis du musée de la Légion d'honneur et des ordres de chevalerie, 2015, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">14-31</span>.</li> <li>Patrick Spilliaert, <i>The insignia of the Order of the Holy Spirit, 1578-1830</i>, in The journal of the Orders and Medals Research Society (OMRS), June 2016.</li> <li>Patrick Spilliaert, <i>Les insignes de l'ordre du Saint-Esprit, colliers, croix, plaques, chapelets et autres ornements distribués à Messieurs les chevaliers, prélats et officiers des Ordres du roi</i>. Paris&#160;: Le Léopard d'or, 2016.</li> <li>Ouvrage collectif, <i>Spécial ordre du Saint-Esprit</i>, in Bulletin <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;5 de la Société des amis du musée national de la Légion d'honneur et des ordres de chevalerie, 2005, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">3-35</span>.</li> <li><i>Abrégé historique des chevaliers et officiers commandeurs de l'ordre du Saint-<a href="/wiki/Esprit" title="Esprit">Esprit</a> depuis son institution jusqu'à la révolution de 1789, suivi de la liste des personnes admises aux honneurs de la Cour</i>, Genève&#160;: J.-G. Fick, 1873 (Attribué à Félicité de Flavigny (1777-1829) et vraisemblablement édité par son neveu Alfred de Flavigny (1813-1879)).</li> <li><span class="ouvrage" id="Le_Roux2001"><span class="ouvrage" id="Nicolas_Le_Roux2001">Nicolas <span class="nom_auteur">Le Roux</span>, <cite class="italique">La faveur du Roi&#160;: mignons et courtisans au temps des derniers Valois</cite>, Seyssel, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Champ_Vallon" title="Éditions Champ Vallon">Champ Vallon</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Époques&#160;», <time>2001</time>, 805&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-87673-311-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-87673-311-0"><span class="nowrap">2-87673-311-0</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/doc/bec_0373-6237_2002_num_160_2_461688_t1_0683_0000_3">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+faveur+du+Roi&amp;rft.place=Seyssel&amp;rft.pub=Champ+Vallon&amp;rft.stitle=mignons+et+courtisans+au+temps+des+derniers+Valois&amp;rft.aulast=Le+Roux&amp;rft.aufirst=Nicolas&amp;rft.date=2001&amp;rft.tpages=805&amp;rft.isbn=2-87673-311-0&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>, <small>&#91;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cairn.info/revue-historique-2003-2-page-345.htm#s1n26">présentation en ligne</a>&#93;</small><div style="margin-left:2em; line-height:1.5;">Réédition&#160;: <span class="ouvrage" id="Le_Roux2013"><span class="ouvrage" id="Nicolas_Le_Roux2013">Nicolas <span class="nom_auteur">Le Roux</span>, <cite class="italique">La faveur du Roi&#160;: mignons et courtisans au temps des derniers Valois</cite>, Seyssel, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Champ_Vallon" title="Éditions Champ Vallon">Champ Vallon</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Les classiques de Champ Vallon&#160;», <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="deuxième">2<sup>e</sup></abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 2001), 805&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-87673-907-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-87673-907-9"><span class="nowrap">978-2-87673-907-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://clio-cr.clionautes.org/nicolas-le-roux-la-faveur-du-roi-mignons-et-courtisans-au-temps-des-derniers-valois.html">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+faveur+du+Roi&amp;rft.place=Seyssel&amp;rft.pub=Champ+Vallon&amp;rft.edition=2&amp;rft.stitle=mignons+et+courtisans+au+temps+des+derniers+Valois&amp;rft.aulast=Le+Roux&amp;rft.aufirst=Nicolas&amp;rft.date=2013&amp;rft.tpages=805&amp;rft.isbn=978-2-87673-907-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</div></li> <li><a href="/wiki/Alexandre_Teulet" title="Alexandre Teulet">Alexandre Teulet</a>, <i>Liste chronologique des chevaliers de l'ordre du Saint-Esprit depuis son origine jusqu'à son extinction (1578-1830)</i>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">32-136</span>, dans <i>Annuaire-bulletin de la Société de l'histoire de France</i>, 1863, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k122126/f292.item.zoom">(<i>lire en ligne</i>)</a></li> <li><i>Liste alphabétique des noms des chevaliers reçus et non reçus, des officiers commandeurs et des officiers non commandeurs de l'ordre du Saint-Esprit</i>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">137-214</span>, dans <i>Annuaire-bulletin de la Société de l'histoire de France</i>, 1863, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k122126/f397.item.zoom">(<i>lire en ligne</i>)</a></li> <li><i>Table des promotions</i>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">215-220</span>, dans <i>Annuaire-bulletin de la Société de l'histoire de France</i>, 1863, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k122126/f475.item.zoom">(<i>lire en ligne</i>)</a></li> <li><span class="ouvrage" id="Roumegou_(dir._Olivier_Poncet_et_Laurent_Bourquin)2017"><span class="ouvrage" id="Lenaïg_Roumegou_(dir._Olivier_Poncet_et_Laurent_Bourquin)2017">Lenaïg Roumegou (dir. Olivier Poncet et Laurent Bourquin), <cite class="italique">L'Ordre du Saint-Esprit sous Louis&#160;<abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr>&#160;: un instrument au service du pouvoir, 1643-1715</cite> (thèse pour le diplôme d'archiviste paléographe), Paris, École nationale des chartes, <time>2017</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=L%27Ordre+du+Saint-Esprit+sous+Louis%26nbsp%3BXIV&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=%C3%89cole+nationale+des+chartes&amp;rft.stitle=un+instrument+au+service+du+pouvoir%2C+1643-1715&amp;rft.au=Lena%C3%AFg+Roumegou+%28dir.+Olivier+Poncet+et+Laurent+Bourquin%29&amp;rft.date=2017&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Levkoff1989"><span class="ouvrage" id="Mary_L._Levkoff1989">Mary L. <span class="nom_auteur">Levkoff</span>, «&#160;<cite style="font-style:normal">L'art cérémonial de l'Ordre du Saint-Esprit sous Henri&#160;<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></cite>&#160;», <i>Bulletin de la Société de l'Histoire de l'art français</i>, Paris, Société de l'Histoire de l'art français «&#160;Année 1987&#160;»,&#8206; <time>1989</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">7-23</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=L%27art+c%C3%A9r%C3%A9monial+de+l%27Ordre+du+Saint-Esprit+sous+Henri%26nbsp%3BIII&amp;rft.jtitle=Bulletin+de+la+Soci%C3%A9t%C3%A9+de+l%27Histoire+de+l%27art+fran%C3%A7ais&amp;rft.aulast=Levkoff&amp;rft.aufirst=Mary+L.&amp;rft.date=1989&amp;rft.pages=7-23&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span>.</li> <li>Bos Agnès. Art et liturgie au temps d’Henri III, à propos d’un textile de la chapelle de l’ordre du Saint-Esprit. In: <i>Bulletin de la Société Nationale des Antiquaires de France</i>, 2011, 2016. pp. 87-100. <a href="//doi.org/10.3406/bsnaf.2016.12214" class="extiw" title="doi:10.3406/bsnaf.2016.12214">DOI</a>&#160;: https://doi.org/10.3406/bsnaf.2016.122 www.persee.fr/doc/bsnaf_0081-1181_2016_num_2011_1_12214</li> <li>Antoinette Villa and Agnès Bos, “Éléments de technique et de vocabulaire sur la broderie d’or à l’époque moderne, autour d’un manteau de l’ordre du Saint-Esprit conservé au musée du Louvre”, <i>Technè</i> [Online], 41 | 2015, Online since 08 August 2020, connection on 22 March 2024. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://doi.org/10.4000/techne.4498">https://doi.org/10.4000/techne.4498</a></li> <li><span class="ouvrage" id="BosLabourdette2023"><span class="ouvrage" id="Agnès_BosAnne_Labourdette2023">Agnès Bos et Anne Labourdette, «&#160;<cite style="font-style:normal">Les flammes de l'ordre du Saint-Esprit. Broderies royales</cite>&#160;», <i>Grande Galerie. Le journal du Louvre</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;65,&#8206; hiver 2023-2024, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">70-79</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1959-1764">1959-1764</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Les+flammes+de+l%27ordre+du+Saint-Esprit.+Broderies+royales&amp;rft.jtitle=Grande+Galerie.+Le+journal+du+Louvre&amp;rft.issue=65&amp;rft.aulast=Bos&amp;rft.aufirst=Agn%C3%A8s&amp;rft.au=Anne+Labourdette&amp;rft.date=2023&amp;rft.pages=70-79&amp;rft.issn=1959-1764&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AOrdre+du+Saint-Esprit"></span></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Order_of_the_Holy_Spirit?uselang=fr">Ordre du Saint-Esprit</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_chevaliers_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit" title="Liste des chevaliers de l&#39;ordre du Saint-Esprit">Liste des chevaliers et commandeurs de l'ordre du Saint-Esprit</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_officiers_de_l%27ordre_du_Saint-Esprit" title="Liste des officiers de l&#39;ordre du Saint-Esprit">Liste des officiers de l'ordre du Saint-Esprit</a></li> <li><a href="/wiki/Saint-Esprit_(1765)" title="Saint-Esprit (1765)">Vaisseau de ligne le <i>Saint-Esprit</i></a></li> <li><a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Michel" title="Ordre de Saint-Michel">Ordre de Saint-Michel</a></li> <li><a href="/wiki/Ordre_de_chevalerie" title="Ordre de chevalerie">Ordre de chevalerie</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_ordres,_d%C3%A9corations_et_m%C3%A9dailles_de_la_France" title="Liste des ordres, décorations et médailles de la France">Liste des ordres, décorations et médailles de la France</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;action=edit&amp;section=15" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1335445?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3894699"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/ordre_du_Saint-Esprit/142259"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/ordre-du-saint-esprit/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1335445?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/189158786">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12496571b">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12496571b">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/066857074">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n85068749">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4439265-5">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007605553005171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.vatlib.it/auth/detail/494_1143">Vatican</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/identities/lccn-n85-068749">WorldCat</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.blason-armoiries.org/institutions/o/ordre-du-saint-esprit.htm#statuts">Statuts de l'ordre du Saint-Esprit</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.heraldique-europeenne.org/Armoriaux/Saint_Esprit/1728.htm">Armorial des chevaliers du Saint-Esprit</a></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:R%C3%A9compenses_et_distinctions" title="Portail des récompenses et distinctions"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Cup_ballonicon2.svg/24px-Cup_ballonicon2.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Cup_ballonicon2.svg/36px-Cup_ballonicon2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Cup_ballonicon2.svg/48px-Cup_ballonicon2.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:R%C3%A9compenses_et_distinctions" title="Portail:Récompenses et distinctions">Portail des récompenses et distinctions</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Royaume_de_France" title="Portail du royaume de France"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/33px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/50px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg/66px-Royal_Standard_of_the_King_of_France.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Royaume_de_France" title="Portail:Royaume de France">Portail du royaume de France</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Arm%C3%A9e_fran%C3%A7aise" title="Portail de l’Armée française"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Portail_Armee_fran%C3%A7aise_vectorise.svg/36px-Portail_Armee_fran%C3%A7aise_vectorise.svg.png" decoding="async" width="36" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Portail_Armee_fran%C3%A7aise_vectorise.svg/54px-Portail_Armee_fran%C3%A7aise_vectorise.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Portail_Armee_fran%C3%A7aise_vectorise.svg/72px-Portail_Armee_fran%C3%A7aise_vectorise.svg.png 2x" data-file-width="720" data-file-height="481" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Arm%C3%A9e_fran%C3%A7aise" title="Portail:Armée française">Portail de l’Armée française</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐64cbfc75fb‐f4svh Cached time: 20250225230634 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.456 seconds Real time usage: 0.639 seconds Preprocessor visited node count: 4043/1000000 Post‐expand include size: 105785/2097152 bytes Template argument size: 7000/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 49318/5000000 bytes Lua time usage: 0.177/10.000 seconds Lua memory usage: 7301458/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 514.184 1 -total 24.88% 127.916 1 Modèle:Références 23.80% 122.352 1 Modèle:Liens 11.44% 58.814 1 Modèle:Infobox_Ordre_de_chevalerie 10.97% 56.404 11 Modèle:Ouvrage 5.23% 26.880 1 Modèle:Autres_projets 5.15% 26.477 13 Modèle:Infobox/Ligne_mixte_optionnelle 4.77% 24.548 42 Modèle:Noble- 4.51% 23.187 1 Modèle:Voir_homonymes 4.40% 22.627 27 Modèle:Noble --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:256305:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250225230634 and revision id 222943552. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;oldid=222943552">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;oldid=222943552</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ordre_de_chevalerie_de_l%27%C3%A9poque_moderne" title="Catégorie:Ordre de chevalerie de l&#039;époque moderne">Ordre de chevalerie de l'époque moderne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ancien_R%C3%A9gime" title="Catégorie:Ancien Régime">Ancien Régime</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Fondation_en_1578" title="Catégorie:Fondation en 1578">Fondation en 1578</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ordre_du_Saint-Esprit" title="Catégorie:Ordre du Saint-Esprit">Ordre du Saint-Esprit</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Henri_III_(roi_de_France)" title="Catégorie:Henri III (roi de France)">Henri III (roi de France)</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_un_mod%C3%A8le_Bases_inactif" title="Catégorie:Page utilisant un modèle Bases inactif">Page utilisant un modèle Bases inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6058" title="Catégorie:Page utilisant P6058">Page utilisant P6058</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:R%C3%A9compenses_et_distinctions/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Récompenses et distinctions/Articles liés">Portail:Récompenses et distinctions/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Société/Articles liés">Portail:Société/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Royaume_de_France/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Royaume de France/Articles liés">Portail:Royaume de France/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France/Articles liés">Portail:France/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Arm%C3%A9e_fran%C3%A7aise/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Armée française/Articles liés">Portail:Armée française/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire_militaire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire militaire/Articles liés">Portail:Histoire militaire/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 12 février 2025 à 10:11.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Ordre_du_Saint-Esprit" title="Spécial:Citer/Ordre du Saint-Esprit">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordre_du_Saint-Esprit&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Ordre du Saint-Esprit</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>18 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6cc877bdc-bdqsc","wgBackendResponseTime":124,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.456","walltime":"0.639","ppvisitednodes":{"value":4043,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":105785,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":7000,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":49318,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 514.184 1 -total"," 24.88% 127.916 1 Modèle:Références"," 23.80% 122.352 1 Modèle:Liens"," 11.44% 58.814 1 Modèle:Infobox_Ordre_de_chevalerie"," 10.97% 56.404 11 Modèle:Ouvrage"," 5.23% 26.880 1 Modèle:Autres_projets"," 5.15% 26.477 13 Modèle:Infobox/Ligne_mixte_optionnelle"," 4.77% 24.548 42 Modèle:Noble-"," 4.51% 23.187 1 Modèle:Voir_homonymes"," 4.40% 22.627 27 Modèle:Noble"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.177","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7301458,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-64cbfc75fb-f4svh","timestamp":"20250225230634","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ordre du Saint-Esprit","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Ordre_du_Saint-Esprit","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1335445","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1335445","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-05-06T23:57:39Z","dateModified":"2025-02-12T09:11:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/53\/Cross_of_the_Order_of_the_Holy_Spirit_%28heraldry%29.svg","headline":"ordre de chevalerie fran\u00e7ais"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10