CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Imperium brytyjskie – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"34fea058-cf40-4109-abaa-428afc7ee923","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Imperium_brytyjskie","wgTitle":"Imperium brytyjskie","wgCurRevisionId":74458025,"wgRevisionId":74458025,"wgArticleId":88006,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Wyróżnione artykuły","Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Szablon odn bez numeru strony","Dobre Artykuły","Imperium brytyjskie","Imperia kolonialne"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Imperium_brytyjskie","wgRelevantArticleId":88006,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true, "wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74458025,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgCoordinates":{"lat":51.507222,"lon":-0.1275},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q8680","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/The_British_Empire.png/1200px-The_British_Empire.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="610"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/The_British_Empire.png/800px-The_British_Empire.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="407"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/The_British_Empire.png/640px-The_British_Empire.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="325"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Imperium brytyjskie – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Imperium_brytyjskie"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Imperium_brytyjskie"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Imperium_brytyjskie rootpage-Imperium_brytyjskie skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Menu główne </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z">Strona główna</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x">Losuj artykuł</a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne">Kategorie artykułów</a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii">Najlepsze artykuły</a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ">Częste pytania (FAQ)</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami">Kontakt</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki">Pierwsze kroki</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje">Portal wikipedystów</a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84">Ogłoszenia</a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady">Zasady</a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci">Pomoc</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r">Ostatnie zmiany</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"> Szukaj </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Wygląd </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class="">Wspomóż Wikipedię</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Imperium+brytyjskie" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class="">Utwórz konto</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Imperium+brytyjskie" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class="">Zaloguj się</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Narzędzia osobiste </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl">Wspomóż Wikipedię</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Imperium+brytyjskie" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."> Utwórz konto</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Imperium+brytyjskie" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"> Zaloguj się</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania">dowiedz się więcej</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y">Edycje</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Początki_(1497–1583)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Początki_(1497–1583)"> <div class="vector-toc-text"> 1 Początki (1497–1583) </div> </a> <button aria-controls="toc-Początki_(1497–1583)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Początki (1497–1583) </button> <ul id="toc-Początki_(1497–1583)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Plantacje_Irlandii" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Plantacje_Irlandii"> <div class="vector-toc-text"> 1.1 Plantacje Irlandii </div> </a> <ul id="toc-Plantacje_Irlandii-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pierwsze_imperium_brytyjskie_(1583–1783)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pierwsze_imperium_brytyjskie_(1583–1783)"> <div class="vector-toc-text"> 2 Pierwsze imperium brytyjskie (1583–1783) </div> </a> <button aria-controls="toc-Pierwsze_imperium_brytyjskie_(1583–1783)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Pierwsze imperium brytyjskie (1583–1783) </button> <ul id="toc-Pierwsze_imperium_brytyjskie_(1583–1783)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ameryka,_Afryka_i_handel_niewolnikami" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ameryka,_Afryka_i_handel_niewolnikami"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Ameryka, Afryka i handel niewolnikami </div> </a> <ul id="toc-Ameryka,_Afryka_i_handel_niewolnikami-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rywalizacja_z_Holandią_w_Azji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rywalizacja_z_Holandią_w_Azji"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Rywalizacja z Holandią w Azji </div> </a> <ul id="toc-Rywalizacja_z_Holandią_w_Azji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wojny_z_Francją" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wojny_z_Francją"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Wojny z Francją </div> </a> <ul id="toc-Wojny_z_Francją-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Początki_drugiego_imperium_brytyjskiego_(1783–1815)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Początki_drugiego_imperium_brytyjskiego_(1783–1815)"> <div class="vector-toc-text"> 3 Początki drugiego imperium brytyjskiego (1783–1815) </div> </a> <button aria-controls="toc-Początki_drugiego_imperium_brytyjskiego_(1783–1815)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Początki drugiego imperium brytyjskiego (1783–1815) </button> <ul id="toc-Początki_drugiego_imperium_brytyjskiego_(1783–1815)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Rządy_Brytyjskiej_Kompanii_Wschodnioindyjskiej_w_Indiach" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rządy_Brytyjskiej_Kompanii_Wschodnioindyjskiej_w_Indiach"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Rządy Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w Indiach </div> </a> <ul id="toc-Rządy_Brytyjskiej_Kompanii_Wschodnioindyjskiej_w_Indiach-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Utrata_trzynastu_kolonii_w_Ameryce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Utrata_trzynastu_kolonii_w_Ameryce"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Utrata trzynastu kolonii w Ameryce </div> </a> <ul id="toc-Utrata_trzynastu_kolonii_w_Ameryce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eksploracja_Pacyfiku" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eksploracja_Pacyfiku"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Eksploracja Pacyfiku </div> </a> <ul id="toc-Eksploracja_Pacyfiku-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wojny_napoleońskie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wojny_napoleońskie"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Wojny napoleońskie </div> </a> <ul id="toc-Wojny_napoleońskie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zniesienie_niewolnictwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zniesienie_niewolnictwa"> <div class="vector-toc-text"> 3.5 Zniesienie niewolnictwa </div> </a> <ul id="toc-Zniesienie_niewolnictwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Stulecie_Wielkiej_Brytanii_(1815–1914)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Stulecie_Wielkiej_Brytanii_(1815–1914)"> <div class="vector-toc-text"> 4 Stulecie Wielkiej Brytanii (1815–1914) </div> </a> <button aria-controls="toc-Stulecie_Wielkiej_Brytanii_(1815–1914)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Stulecie Wielkiej Brytanii (1815–1914) </button> <ul id="toc-Stulecie_Wielkiej_Brytanii_(1815–1914)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska_w_Azji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska_w_Azji"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska w Azji </div> </a> <ul id="toc-Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska_w_Azji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rywalizacja_z_Rosją" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rywalizacja_z_Rosją"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Rywalizacja z Rosją </div> </a> <ul id="toc-Rywalizacja_z_Rosją-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Od_Kapsztadu_po_Kair" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Od_Kapsztadu_po_Kair"> <div class="vector-toc-text"> 4.3 Od Kapsztadu po Kair </div> </a> <ul id="toc-Od_Kapsztadu_po_Kair-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zmiana_statusu_białych_kolonii" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zmiana_statusu_białych_kolonii"> <div class="vector-toc-text"> 4.4 Zmiana statusu białych kolonii </div> </a> <ul id="toc-Zmiana_statusu_białych_kolonii-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Wojny_światowe_i_dwudziestolecie_międzywojenne_(1914–1945)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Wojny_światowe_i_dwudziestolecie_międzywojenne_(1914–1945)"> <div class="vector-toc-text"> 5 Wojny światowe i dwudziestolecie międzywojenne (1914–1945) </div> </a> <button aria-controls="toc-Wojny_światowe_i_dwudziestolecie_międzywojenne_(1914–1945)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Wojny światowe i dwudziestolecie międzywojenne (1914–1945) </button> <ul id="toc-Wojny_światowe_i_dwudziestolecie_międzywojenne_(1914–1945)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-I_wojna_światowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#I_wojna_światowa"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 I wojna światowa </div> </a> <ul id="toc-I_wojna_światowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dwudziestolecie_międzywojenne_i_irlandzka_wojna_o_niepodległość" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dwudziestolecie_międzywojenne_i_irlandzka_wojna_o_niepodległość"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Dwudziestolecie międzywojenne i irlandzka wojna o niepodległość </div> </a> <ul id="toc-Dwudziestolecie_międzywojenne_i_irlandzka_wojna_o_niepodległość-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-II_wojna_światowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#II_wojna_światowa"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 II wojna światowa </div> </a> <ul id="toc-II_wojna_światowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dekolonizacja_i_rozpad_imperium_(1945–1997)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dekolonizacja_i_rozpad_imperium_(1945–1997)"> <div class="vector-toc-text"> 6 Dekolonizacja i rozpad imperium (1945–1997) </div> </a> <button aria-controls="toc-Dekolonizacja_i_rozpad_imperium_(1945–1997)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Dekolonizacja i rozpad imperium (1945–1997) </button> <ul id="toc-Dekolonizacja_i_rozpad_imperium_(1945–1997)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Początki_dekolonizacji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Początki_dekolonizacji"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Początki dekolonizacji </div> </a> <ul id="toc-Początki_dekolonizacji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kryzys_sueski_i_jego_następstwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kryzys_sueski_i_jego_następstwa"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Kryzys sueski i jego następstwa </div> </a> <ul id="toc-Kryzys_sueski_i_jego_następstwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wiatr_zmian" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wiatr_zmian"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Wiatr zmian </div> </a> <ul id="toc-Wiatr_zmian-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Koniec_imperium" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Koniec_imperium"> <div class="vector-toc-text"> 6.4 Koniec imperium </div> </a> <ul id="toc-Koniec_imperium-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dziedzictwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dziedzictwo"> <div class="vector-toc-text"> 7 Dziedzictwo </div> </a> <ul id="toc-Dziedzictwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> 8 Zobacz też </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> 9 Uwagi </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> 10 Przypisy </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> 11 Bibliografia </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Przełącz stan spisu treści </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Imperium brytyjskie</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 141 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-141" aria-hidden="true" > 141 języków </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Britse_Ryk" title="Britse Ryk – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Britse Ryk" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Britisches_Weltreich" title="Britisches Weltreich – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Britisches Weltreich" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%89%A5%E1%88%AA%E1%89%B3%E1%8A%95%E1%8B%AB_%E1%88%98%E1%8A%95%E1%8C%8D%E1%88%A5%E1%89%B5" title="የብሪታንያ መንግሥት – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="የብሪታንያ መንግሥት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Bryttisce_R%C4%ABce" title="Bryttisce Rīce – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Bryttisce Rīce" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية البريطانية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الإمبراطورية البريطانية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Imperio_Britanico" title="Imperio Britanico – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Imperio Britanico" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Imperiu_brit%C3%A1nicu" title="Imperiu británicu – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Imperiu británicu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Vyret%C3%A1%C3%B1a_Mburuvi" title="Vyretáña Mburuvi – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Vyretáña Mburuvi" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8A%D1%83%D0%BB_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Британиялъул империя – awarski" lang="av" hreflang="av" data-title="Британиялъул империя" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="awarski" class="interlanguage-link-target">Авар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Britaniya_imperiyas%C4%B1" title="Britaniya imperiyası – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Britaniya imperiyası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%84%D9%88%D8%BA%D9%88" title="بریتانیا ایمپیراتورلوغو – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بریتانیا ایمپیراتورلوغو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="ব্রিটিশ সাম্রাজ্য – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ব্রিটিশ সাম্রাজ্য" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C4%81i-eng_T%C3%A8-kok" title="Tāi-eng Tè-kok – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tāi-eng Tè-kok" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Британия империяһы – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Британия империяһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Брытанская імперыя – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Брытанская імперыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Брытанская імпэрыя – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Брытанская імпэрыя" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%B6_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="ब्रिटिश साम्राज्य – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="ब्रिटिश साम्राज्य" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Britaniko" title="Imperyong Britaniko – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Imperyong Britaniko" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Британска империя – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Британска империя" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Britansko_Carstvo" title="Britansko Carstvo – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Britansko Carstvo" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Impalaeriezh_Breizh-Veur" title="Impalaeriezh Breizh-Veur – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Impalaeriezh Breizh-Veur" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8D_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Британиин эзэнтэ гүрэн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Британиин эзэнтэ гүрэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Imperi_Brit%C3%A0nic" title="Imperi Britànic – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Imperi Britànic" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%C4%95" title="Британи империйĕ – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Британи империйĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Britsk%C3%A9_imp%C3%A9rium" title="Britské impérium – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Britské impérium" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Ymerodraeth_Brydeinig" title="Yr Ymerodraeth Brydeinig – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Ymerodraeth Brydeinig" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Britiske_Imperium" title="Britiske Imperium – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Britiske Imperium" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Britisches_Weltreich" title="Britisches Weltreich – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Britisches Weltreich" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Briti_impeerium" title="Briti impeerium – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Briti impeerium" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%81%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%91%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1" title="Βρετανική Αυτοκρατορία – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Βρετανική Αυτοκρατορία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/British_Empire" title="British Empire – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="British Empire" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Imperio_brit%C3%A1nico" title="Imperio británico – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Imperio británico" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Brita_imperio" title="Brita imperio – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Brita imperio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Britainiar_Inperioa" title="Britainiar Inperioa – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Britainiar Inperioa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="امپراتوری بریتانیا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/British_Samrajya" title="British Samrajya – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="British Samrajya" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_britannique" title="Empire britannique – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Empire britannique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Britske_Ryk" title="Britske Ryk – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Britske Ryk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Impireacht_na_Breataine" title="Impireacht na Breataine – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Impireacht na Breataine" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Impiraght_Ghoaldagh" title="Yn Impiraght Ghoaldagh – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Impiraght Ghoaldagh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cmpireachd_Bhreatainn" title="Ìmpireachd Bhreatainn – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ìmpireachd Bhreatainn" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Imperio_Brit%C3%A1nico" title="Imperio Británico – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Imperio Británico" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thai-y%C3%AEn_Ti-koet" title="Thai-yîn Ti-koet – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thai-yîn Ti-koet" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8C%80%EC%98%81_%EC%A0%9C%EA%B5%AD" title="대영 제국 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="대영 제국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Daular_Biritaniya" title="Daular Biritaniya – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Daular Biritaniya" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բրիտանական կայսրություն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Բրիտանական կայսրություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%B6_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="ब्रिटिश साम्राज्य – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="ब्रिटिश साम्राज्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Britansko_Carstvo" title="Britansko Carstvo – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Britansko Carstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Britanian_imperio" title="Britanian imperio – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Britanian imperio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Imperio_a_Britaniko" title="Imperio a Britaniko – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Imperio a Britaniko" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Imperium_Britania_Raya" title="Imperium Britania Raya – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Imperium Britania Raya" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Imperio_Britannic" title="Imperio Britannic – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Imperio Britannic" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D1%8B_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Британийы импери – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Британийы импери" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/UbuKumkani_bamaBritane" title="UbuKumkani bamaBritane – khosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="UbuKumkani bamaBritane" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="khosa" class="interlanguage-link-target">IsiXhosa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Breska_heimsveldi%C3%B0" title="Breska heimsveldið – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Breska heimsveldið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Impero_britannico" title="Impero britannico – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Impero britannico" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%94_%D7%94%D7%91%D7%A8%D7%99%D7%98%D7%99%D7%AA" title="האימפריה הבריטית – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="האימפריה הבריטית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Imperium_Britania" title="Imperium Britania – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Imperium Britania" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%9F%E0%B3%80%E0%B2%B7%E0%B3%8D_%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E0%B2%AF" title="ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Британ империя – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Британ империя" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბრიტანეთის იმპერია – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბრიტანეთის იმპერია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B" title="Британ империясы – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Британ империясы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Emperoureth_Breten_Veur" title="Emperoureth Breten Veur – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Emperoureth Breten Veur" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Milki_ya_Uingereza" title="Milki ya Uingereza – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Milki ya Uingereza" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Ampir_britanik" title="Ampir britanik – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Ampir britanik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Emperatoriya_Br%C3%AEtan%C3%AE" title="Împeratoriya Brîtanî – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Împeratoriya Brîtanî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B" title="Британ империясы – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Британ империясы" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AD%E0%BA%B2%E0%BA%99%E0%BA%B2%E0%BA%88%E0%BA%B1%E0%BA%81%E0%BA%AD%E0%BA%B1%E0%BA%87%E0%BA%81%E0%BA%B4%E0%BA%94" title="ອານາຈັກອັງກິດ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ອານາຈັກອັງກິດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Imperium_Britannicum" title="Imperium Britannicum – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Imperium Britannicum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Britu_imp%C4%93rija" title="Britu impērija – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Britu impērija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Британиядин империя – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Британиядин империя" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Brit%C5%B3_imperija" title="Britų imperija – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Britų imperija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Impero_Brites" title="Impero Brites – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Impero Brites" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Brit_Birodalom" title="Brit Birodalom – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Brit Birodalom" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Британска Империја – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Британска Империја" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AC%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%80%E0%B4%B7%E0%B5%8D_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%9C%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%82" title="ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Imperu_Brittaniku" title="Imperu Brittaniku – maltański" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Imperu Brittaniku" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltański" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%B6_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="ब्रिटिश साम्राज्य – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="ब्रिटिश साम्राज्य" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბრიტანეთიშ იმპერია – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბრიტანეთიშ იმპერია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Empayar_British" title="Empayar British – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Empayar British" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Imperium_Baritania" title="Imperium Baritania – minangkabu" lang="min" hreflang="min" data-title="Imperium Baritania" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabu" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Amp%C3%A9rio_Brit%C3%A1nico" title="Ampério Británico – mirandyjski" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ampério Británico" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandyjski" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Британийн эзэнт гүрэн – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Британийн эзэнт гүрэн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%97%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%9E%E1%80%BB%E1%80%BE%E1%80%A1%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%9A%E1%80%AC" title="ဗြိတိသျှအင်ပါယာ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ဗြိတိသျှအင်ပါယာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Britse_Rijk" title="Britse Rijk – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Britse Rijk" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%B8_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="ब्रिटिस साम्राज्य – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="ब्रिटिस साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="बेलायती साम्राज्य – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="बेलायती साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="polecany artykuł"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A4%E3%82%AE%E3%83%AA%E3%82%B9%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="イギリス帝国 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="イギリス帝国" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Британийн импери – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Британийн импери" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Britisk_Weltrik" title="Britisk Weltrik – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Britisk Weltrik" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Det_britiske_imperiet" title="Det britiske imperiet – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Det britiske imperiet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Det_britiske_imperiet" title="Det britiske imperiet – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Det britiske imperiet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Emp%C3%A8ri_Britanic" title="Empèri Britanic – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Empèri Britanic" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Britaniya_imperiyasi" title="Britaniya imperiyasi – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Britaniya imperiyasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AC%E0%A8%B0%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%B5%E0%A9%80_%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%AE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%9C" title="ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="سلطنت برطانیا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سلطنت برطانیا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%97%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%9E%E1%80%BB%E1%80%A1%E1%80%89%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%9A%E1%80%AC" title="ဗိတိသျအဉ်ပါယာ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဗိတိသျအဉ်ပါယာ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%8A%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%8A" title="د بریتانیا سترواکي، امپراتوري – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د بریتانیا سترواکي، امپراتوري" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/British_Empaya" title="British Empaya – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="British Empaya" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Britsch_Weltriek" title="Britsch Weltriek – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Britsch Weltriek" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A9rio_Brit%C3%A2nico" title="Império Britânico – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Império Britânico" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Britaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" title="Britaniya İmperiyası – krymskotatarski" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Britaniya İmperiyası" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krymskotatarski" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Imperiul_Britanic" title="Imperiul Britanic – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Imperiul Britanic" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Брітаньска імперія – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Брітаньска імперія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Британская империя – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Британская империя" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B0" title="Британия Империята – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Британия Империята" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A8riu_Brit%C3%A0nnicu" title="Impèriu Britànnicu – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Impèriu Britànnicu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Breetish_Empire" title="Breetish Empire – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Breetish Empire" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Perandoria_Britanike" title="Perandoria Britanike – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Perandoria Britanike" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%AD%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA_%E0%B6%85%E0%B6%B0%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%A2%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B6%BA" title="බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/British_Empire" title="British Empire – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="British Empire" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="سلطنت برطانيا – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سلطنت برطانيا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Britsk%C3%A9_imp%C3%A9rium" title="Britské impérium – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Britské impérium" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Britanski_imperij" title="Britanski imperij – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Britanski imperij" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%86%D8%B1%DB%8C%DB%95%D8%AA%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%95%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ئیمپراتۆریەتیی بەریتانی – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیمپراتۆریەتیی بەریتانی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Британска империја – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Британска империја" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Britansko_Carstvo" title="Britansko Carstvo – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Britansko Carstvo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Brittil%C3%A4inen_imperiumi" title="Brittiläinen imperiumi – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Brittiläinen imperiumi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Brittiska_imperiet" title="Brittiska imperiet – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Brittiska imperiet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Britaniko" title="Imperyong Britaniko – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Imperyong Britaniko" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%87%E0%AE%B0%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="பிரித்தானியப் பேரரசு – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பிரித்தானியப் பேரரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Британия империясе – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Британия империясе" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%B7%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82" title="బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%8A" title="จักรวรรดิบริติช – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="จักรวรรดิบริติช" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%B8_%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%91" title="Империяи Бритониё – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Империяи Бритониё" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Britanya_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Britanya İmparatorluğu – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Britanya İmparatorluğu" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Britan_imperi%C3%BDasy" title="Britan imperiýasy – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Britan imperiýasy" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Британська імперія – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Британська імперія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" title="سلطنت برطانیہ – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سلطنت برطانیہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%89%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%89%D9%8A%DB%95_%D8%A6%D9%89%D9%85%D9%BE%DB%90%D8%B1%D9%89%D9%8A%DB%95%D8%B3%D9%89" title="برىتانىيە ئىمپېرىيەسى – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="برىتانىيە ئىمپېرىيەسى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Inpero_brit%C3%A0nego" title="Inpero britànego – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Inpero britànego" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Britanine_imperii" title="Britanine imperii – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Britanine imperii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Anh" title="Đế quốc Anh – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đế quốc Anh" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Briti_impeerium" title="Briti impeerium – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Briti impeerium" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Imperyo_Britaniko" title="Imperyo Britaniko – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Imperyo Britaniko" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E8%8B%B1%E5%B8%9D%E5%9C%8B" title="大英帝國 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="大英帝國" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%A8%D7%99%D7%98%D7%99%D7%A9%D7%A2_%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%A2" title="בריטישע אימפעריע – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="בריטישע אימפעריע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Il%E1%BA%B9%CC%80_%E1%BB%8Dbal%C3%BAay%C3%A9_Br%C3%ADt%C3%A1n%C3%AC%C3%AC" title="Ilẹ̀ ọbalúayé Brítánìì – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ilẹ̀ ọbalúayé Brítánìì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E8%8B%B1%E5%B8%9D%E5%9C%8B" title="大英帝國 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="大英帝國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Br%C4%97tu_imper%C4%97j%C4%97" title="Brėtu imperėjė – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Brėtu imperėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E8%8B%B1%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="大英帝国 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="大英帝国" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target">中文</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8680#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Imperium_brytyjskie" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c">Artykuł</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Imperium_brytyjskie" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >polski </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Imperium_brytyjskie">Czytaj</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Narzędzia </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Imperium_brytyjskie">Czytaj</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=history">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Imperium_brytyjskie" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j">Linkujące</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Imperium_brytyjskie" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k">Zmiany w linkowanych</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u">Prześlij plik</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q">Strony specjalne</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&oldid=74458025" title="Stały link do tej wersji tej strony">Link do tej wersji</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony">Informacje o tej stronie</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Imperium_brytyjskie&id=74458025&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę">Cytowanie tego artykułu</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FImperium_brytyjskie">Zobacz skrócony adres URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FImperium_brytyjskie">Pobierz kod QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Imperium+brytyjskie">Utwórz książkę</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Imperium_brytyjskie&action=show-download-screen">Pobierz jako PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p">Wersja do druku</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:British_Empire" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8680" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g">Element Wikidanych</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output">Na mapach: <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Imperium_brytyjskie&params=51.507222_N_0.1275_W_type:city">51,507222°N 0,127500°W/51,507222 -0,127500</a></div></div> <div id="mw-indicator-good-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Wikipedia:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Dobrego Artykułu”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="To jest dobry artykuł" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/20px-Propozycja_DA.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/30px-Propozycja_DA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/40px-Propozycja_DA.svg.png 2x" data-file-width="586" data-file-height="642" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Imperium brytyjskie</div><div class="iboxt-2">British Empire</div> </caption> <tbody><tr style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">1583–1997 </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="ibox2"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Plik:Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_(1901-1952).svg" class="mw-file-description"><img alt="Herb" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_%281901-1952%29.svg/100px-Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_%281901-1952%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_%281901-1952%29.svg/150px-Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_%281901-1952%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_%281901-1952%29.svg/200px-Coat_of_arms_of_the_United_Kingdom_%281901-1952%29.svg.png 2x" data-file-width="1495" data-file-height="1482" /></a> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Plik:Flag_of_the_United_Kingdom_(1-2).svg" class="mw-file-description"><img alt="Flaga" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg/100px-Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg/150px-Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg/200px-Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Herb_Wielkiej_Brytanii" title="Herb Wielkiej Brytanii">Herb Wielkiej Brytanii</a> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Flaga_Wielkiej_Brytanii" title="Flaga Wielkiej Brytanii">Flaga</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr style="border-bottom:1px solid #aaa;"> <td colspan="2" style="text-align:center;"><a href="/wiki/Hymn_pa%C5%84stwowy" title="Hymn państwowy">Hymn</a>: <a href="/wiki/Hymn_Wielkiej_Brytanii" title="Hymn Wielkiej Brytanii">God Save the Queen</a> <audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="200" style="width:200px;" data-durationhint="64" data-mwtitle="United_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/United_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/03/United_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga/United_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية ‪(ar)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=de&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="de" label="Deutsch ‪(de)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=fa&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fa" label="فارسی ‪(fa)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français ‪(fr)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=id&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="id" label="Bahasa Indonesia ‪(id)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=it&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="it" label="italiano ‪(it)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=ja&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ja" label="日本語 ‪(ja)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=ko&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ko" label="한국어 ‪(ko)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=ms&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ms" label="Bahasa Melayu ‪(ms)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=nb&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="nb" label="norsk bokmål ‪(nb)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=pt-br&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt-BR" label="português do Brasil ‪(pt-br)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=pt&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt" label="português ‪(pt)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=ru&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ru" label="русский ‪(ru)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=th&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="th" label="ไทย ‪(th)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=uk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="uk" label="українська ‪(uk)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=vi&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="vi" label="Tiếng Việt ‪(vi)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=zh-cn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans-CN" label="中文（中国大陆） ‪(zh-cn)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=zh-hk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant-HK" label="中文（香港） ‪(zh-hk)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.oga&lang=zh-tw&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant-TW" label="中文（臺灣） ‪(zh-tw)‬" data-dir="ltr" /></audio> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny" title="Ustrój polityczny">Ustrój polityczny</a> </th> <td> <a href="/wiki/Monarchia_parlamentarna" title="Monarchia parlamentarna">monarchia parlamentarna</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Stolica" title="Stolica">Stolica</a> </th> <td> <a href="/wiki/Londyn" title="Londyn">Londyn</a> </td></tr> <tr> <th>Data powstania </th> <td> 1583 (pierwsza kolonia w Nowej Fundlandii) </td></tr> <tr> <th>Data likwidacji </th> <td> 1997 (przekazanie <a href="/wiki/Hongkong" title="Hongkong">Hongkongu</a> Chinom) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Monarcha" title="Monarcha">Władca</a> </th> <td> <a href="/wiki/El%C5%BCbieta_II" title="Elżbieta II">Elżbieta II</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Premier" title="Premier">Premier</a> </th> <td> (ostatni) <a href="/wiki/Tony_Blair" title="Tony Blair">Tony Blair</a> </td></tr> <tr> <th>Powierzchnia </th> <td> około 35 800 000 km² </td></tr> <tr> <th style="padding-bottom:0px;">Populacja (1925) • liczba ludności </th> <td style="padding-bottom:0px;"> 478 000 000 </td></tr> <tr> <th style="padding-top:0px;">• gęstość </th> <td style="padding-top:0px;"> 13 os./km² </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Waluta" title="Waluta">Waluta</a> </th> <td> <a href="/wiki/Funt_szterling" title="Funt szterling">funt szterling</a> (£) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Strefa_czasowa" title="Strefa czasowa">Strefa czasowa</a> </th> <td> <a href="/wiki/Uniwersalny_czas_koordynowany" title="Uniwersalny czas koordynowany">UTC</a> od –12 (<a href="/wiki/Hawaje_(archipelag)" title="Hawaje (archipelag)">Hawaje</a>) do +14 (<a href="/wiki/Tokelau" title="Tokelau">Tokelau</a>) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/J%C4%99zyk_urz%C4%99dowy" title="Język urzędowy">Język urzędowy</a> </th> <td> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">angielski</a> (de facto) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Religia" title="Religia">Religia</a> dominująca </th> <td> <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">hinduizm</a>, <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijaństwo</a> (<a href="/wiki/Anglikanizm" title="Anglikanizm">anglikanizm</a>, <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%82aci%C5%84ski" title="Kościół łaciński">katolicyzm</a>), <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyzm</a>, <a href="/wiki/Religia_plemienna" title="Religia plemienna">religie pierwotne</a><a href="#cite_note-1">[1]</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Terytorium_zale%C5%BCne" title="Terytorium zależne">Terytoria zależne</a> </th> <td> <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a> (dominium 1867–1953) <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> (dominium 1901–1953) <a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nowa Zelandia</a> (dominium 1907–1953) <a href="/wiki/Dominium_Nowej_Fundlandii" title="Dominium Nowej Fundlandii">Nowa Fundlandia</a> (dominium 1907–1949) <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Po%C5%82udniowej_Afryki" title="Związek Południowej Afryki">Związek Południowej Afryki</a> (dominium 1910–1953) <a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Irlandzkie" title="Wolne Państwo Irlandzkie">Wolne Państwo Irlandzkie</a> (dominium 1922–1937) <a href="/wiki/Irlandia" title="Irlandia">Irlandia</a> (dominium 1937–1949) <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indie</a> (dominium 1947–1950) <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> (dominium 1947–1956) <a href="/wiki/Cejlon" title="Cejlon">Cejlon</a> (dominium 1948–1953) </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Plik:The_British_Empire.png" class="mw-file-description" title="Wszystkie terytoria wchodzące w różnym okresie w skład imperium brytyjskiego"><img alt="Mapa opisywanego kraju" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/The_British_Empire.png/240px-The_British_Empire.png" decoding="async" width="240" height="122" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/The_British_Empire.png/360px-The_British_Empire.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/The_British_Empire.png/480px-The_British_Empire.png 2x" data-file-width="2753" data-file-height="1400" /></a> Wszystkie terytoria wchodzące w różnym okresie w skład imperium brytyjskiego </td></tr> <tr class="infobox-locationmap" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <td colspan="2"><div style="text-align:center;margin:0 auto;width:242px"><div style="color:var(--color-subtle, #54595d);;font-weight:bold">Położenie na mapie świata</div><div class="mapa-lokalizacyjna"><div style="width:238px;padding:0;border:0 solid #aaa;position:relative"><img alt="Mapa konturowa świata, u góry znajduje się punkt z opisem „Imperium brytyjskie”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/World_location_map.svg/238px-World_location_map.svg.png" decoding="async" width="238" height="119" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/World_location_map.svg/357px-World_location_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/World_location_map.svg/476px-World_location_map.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="400" /><div aria-hidden="true" style="top:21.384876666667%;left:49.964583333333%;margin:0;position:absolute;height:0;padding:0;z-index:2;width:0"><div style="top:-3px;text-align:center;position:relative;line-height:6px;font-size:6px;left:-3px;width:6px"><a href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&params=51.507222_N_0.1275_W_type:city_" title="Imperium brytyjskie"><img alt="Imperium brytyjskie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></div><div style="line-height:15.12px;position:absolute;width:111px;z-index:90;font-size:12.6px;top:-1em;float:left;left:5px;text-align:left">Imperium brytyjskie</div></div></div></div></div> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Imperium_brytyjskie&params=51.507222_N_0.1275_W_type:city">51,507222°N 0,127500°W/51,507222 -0,127500</a> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:British_Empire" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:British_Empire" class="extiw" title="commons:Category:British Empire">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> Imperium brytyjskie – <a href="/wiki/Imperium_kolonialne" title="Imperium kolonialne">imperium kolonialne</a> obejmujące <a href="/wiki/Dominium_brytyjskie" title="Dominium brytyjskie">dominia</a>, <a href="/wiki/Kolonia_(geografia_polityczna)" title="Kolonia (geografia polityczna)">kolonie</a>, <a href="/wiki/Protektorat" title="Protektorat">protektoraty</a>, <a href="/wiki/Terytorium_mandatowe" title="Terytorium mandatowe">terytoria mandatowe</a> i inne <a href="/wiki/Terytorium_zale%C5%BCne" title="Terytorium zależne">terytoria zależne</a> należące do <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielkiej Brytanii</a> lub przez nią zarządzane. Rozwinęło się z kolonii i <a href="/wiki/Faktoria" title="Faktoria">placówek handlowych</a> zakładanych przez <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Anglii" title="Królestwo Anglii">Anglię</a> pomiędzy końcem XVI a początkiem XVIII wieku. U szczytu swojej potęgi było <a href="/wiki/Lista_najwi%C4%99kszych_pa%C5%84stw_w_historii" title="Lista największych państw w historii">największym imperium</a> w historii świata i przez ponad stulecie było jedynym <a href="/wiki/Supermocarstwo" title="Supermocarstwo">supermocarstwem</a><a href="#cite_note-2">[2]</a>. Największą powierzchnię osiągnęło po <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojnie światowej</a>, ale wtedy największe składowe imperium, <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a> i <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> oraz kilka mniejszych, były już <a href="/wiki/Dominium_brytyjskie" title="Dominium brytyjskie">dominiami</a>, czyli prawie niezależnymi państwami, jedynie uznającymi zwierzchność korony brytyjskiej. W 1925 roku imperium brytyjskie zamieszkiwało około 478 milionów ludzi, co stanowiło jedną czwartą ówczesnej ludności świata<a href="#cite_note-United_Nations_Archives_at_Geneva-3">[3]</a>. Liczyło około 35,8 mln km² powierzchni, tj. prawie jedną czwartą powierzchni lądowej Ziemi<a href="#cite_note-United_Nations_Archives_at_Geneva-3">[3]</a>. W rezultacie jego dziedzictwo polityczne, prawne i kulturowe, podobnie jak <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">język angielski</a>, rozprzestrzeniło się w wielu częściach świata. U szczytu swojej potęgi było często określane jako „<a href="/wiki/Imperium,_nad_kt%C3%B3rym_nigdy_nie_zachodzi_s%C5%82o%C5%84ce" title="Imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce">imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce</a>”, gdyż dzięki jego rozległości zawsze istniało takie terytorium do niego należące, gdzie trwał dzień. W XV i XVI wieku, epoce wielkich odkryć geograficznych, <a href="/wiki/Imperium_portugalskie" title="Imperium portugalskie">Portugalia</a> i <a href="/wiki/Imperium_hiszpa%C5%84skie" title="Imperium hiszpańskie">Hiszpania</a> przodowały w odkrywaniu nowych ziem i w rezultacie utworzyły ogromne imperia kolonialne. O ile do pierwszej połowy XVII wieku głównym przeciwnikiem Anglii na morzach i oceanach była Hiszpania, to po upadku hiszpańskiej dominacji w połowie XVII wieku, na czoło wysunęły się <a href="/wiki/Holenderskie_imperium_kolonialne" title="Holenderskie imperium kolonialne">Holandia</a> – największa potęga morska, która zaczęła zakładać własne kolonie i sieci handlowe w Ameryce i Azji – oraz Francja – największa potęga europejska, również rozwijająca stopniowo ekspansję kolonialną<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b2-4">[4]</a>. W wyniku kolejnych wojen prowadzonych tym razem z tymi potęgami w XVII i XVIII wieku, Anglia (a następnie <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii" title="Królestwo Wielkiej Brytanii">Wielka Brytania</a> zawiązana w 1707 roku w wyniku <a href="/wiki/Akt_unii_(1707)" title="Akt unii (1707)">unii między Anglią i Szkocją</a>) stała się dominującą potęgą kolonialną w Ameryce Północnej i Indiach. Uzyskanie niepodległości przez <a href="/wiki/Trzyna%C5%9Bcie_kolonii" title="Trzynaście kolonii">trzynaście kolonii</a> w Ameryce Północnej w 1783 roku, w wyniku <a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych">rewolucji amerykańskiej</a>, spowodowało, że Wielka Brytania utraciła jedne ze swoich najstarszych i najludniejszych kolonii. Uwaga Brytyjczyków zwróciła się wówczas w kierunku Azji, Afryki i Pacyfiku. Po pokonaniu Francji w <a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">wojnach napoleońskich</a> zakończonych w 1815 roku, Wielka Brytania na niemal stulecie stała się supermocarstwem i zdobywała nowe posiadłości na całym świecie. Jedyny rywal Wielkiej Brytanii – Rosja – został pokonany w <a href="/wiki/Wojna_krymska" title="Wojna krymska">wojnie krymskiej</a> z lat 1853–1856 i rozpoczął się szczytowy okres potęgi brytyjskiej. Jednocześnie kolonie zamieszkane w większości przez <a href="/wiki/Bia%C5%82a_odmiana_cz%C5%82owieka" title="Biała odmiana człowieka">białych</a> mieszkańców uzyskały znaczny zakres autonomii, a niektóre z nich uzyskały status <a href="/wiki/Dominium_brytyjskie" title="Dominium brytyjskie">dominium</a>. Pod koniec XIX wieku <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Niemcy</a> i Stany Zjednoczone zaczęły zagrażać dominacji gospodarczej Wielkiej Brytanii. Narastające współzawodnictwo polityczne i gospodarcze między Wielką Brytanią a Niemcami było jedną z głównych przyczyn wybuchu <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojny światowej</a>, w czasie której Wielka Brytania w znacznym stopniu opierała się na zasobach swojego imperium. Wojna spowodowała ogromne straty ludnościowe oraz finansowe i chociaż wkrótce po jej zakończeniu imperium osiągnęło swój największy zasięg terytorialny, straciło pozycję dominującej potęgi gospodarczej i militarnej. Podczas II wojny światowej Japonia okupowała brytyjskie kolonie w <a href="/wiki/Azja_Po%C5%82udniowo-Wschodnia" title="Azja Południowo-Wschodnia">Azji Południowo-Wschodniej</a>. Pomimo ostatecznego zwycięstwa Wielkiej Brytanii i jej sojuszników, nadszarpnęło to jej prestiż i przyspieszyło upadek imperium. <a href="/wiki/Indie_Brytyjskie" title="Indie Brytyjskie">Indie Brytyjskie</a>, najcenniejsza i najludniejsza posiadłość brytyjska, uzyskały niepodległość dwa lata po zakończeniu wojny. Po zakończeniu II wojny światowej, w ramach procesu <a href="/wiki/Dekolonizacja" title="Dekolonizacja">dekolonizacji</a>, Wielka Brytania przyznała niepodległość większości terytoriów wchodzącym w skład imperium brytyjskiego. Proces zakończył się wraz z przekazaniem <a href="/wiki/Hongkong" title="Hongkong">Hongkongu</a> <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chinom</a> w 1997 roku. Pozostałością po dawnym imperium są znajdujące się pod zwierzchnictwem Wielkiej Brytanii <a href="/wiki/Brytyjskie_terytoria_zamorskie" title="Brytyjskie terytoria zamorskie">brytyjskie terytoria zamorskie</a>. Po uzyskaniu niepodległości wiele byłych kolonii brytyjskich stało się państwami-członkami <a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Narod%C3%B3w" title="Wspólnota Narodów">Wspólnoty Narodów</a>. Głową państwa w 15 z nich (w tym w Wielkiej Brytanii) jest monarcha brytyjski. Państwa te określane są mianem <a href="/wiki/Commonwealth_realm" title="Commonwealth realm">commonwealth realms</a>. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Początki_(1497–1583)">Początki (1497–1583)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Początki (1497–1583)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początki (1497–1583)">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg/170px-Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg" decoding="async" width="170" height="254" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg/255px-Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg/340px-Matthew-BristolHarbour-Aug2004.jpg 2x" data-file-width="512" data-file-height="764" /></a><figcaption>Replika statku „The Matthew” (Mateusz), na którym <a href="/wiki/Giovanni_Caboto" title="Giovanni Caboto">John Cabot</a> dotarł do <a href="/wiki/Nowy_%C5%9Awiat" title="Nowy Świat">Nowego Świata</a></figcaption></figure> Początki imperium brytyjskiego sięgają czasów, gdy <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Anglii" title="Królestwo Anglii">Anglia</a> i <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Szkocji" title="Królestwo Szkocji">Szkocja</a> były oddzielnymi królestwami. W 1496 król Anglii <a href="/wiki/Henryk_VII_Tudor" title="Henryk VII Tudor">Henryk VII Tudor</a>, zachęcony sukcesami Hiszpanii i Portugalii, powierzył <a href="/wiki/Giovanni_Caboto" title="Giovanni Caboto">Johnowi Cabotowi</a> poprowadzenie wyprawy mającej odkryć drogę do Azji przez północny <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Atlantyk</a><a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b3-5">[5]</a>. John Cabot wypłynął w 1497, pięć lat po <a href="/wiki/Odkrycie_Ameryki" title="Odkrycie Ameryki">odkryciu Ameryki</a> przez <a href="/wiki/Krzysztof_Kolumb" title="Krzysztof Kolumb">Krzysztofa Kolumba</a> i chociaż wylądował na wybrzeżu <a href="/wiki/Nowa_Fundlandia" title="Nowa Fundlandia">Nowej Fundlandii</a> (błędnie wierząc, podobnie jak Kolumb, że dotarł do Azji)<a href="#cite_note-CITEREFAndrews198445-6">[6]</a>, nie podjęto próby założenia kolonii. W następnym roku Cabot poprowadził kolejną wyprawę do Ameryki. Nie ma informacji co do jej dalszych losów<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b4-7">[7]</a>. Pierwsze próby założenia angielskich kolonii w Ameryce zostały podjęte pod koniec XVI wieku, za panowania królowej <a href="/wiki/El%C5%BCbieta_I_Tudor" title="Elżbieta I Tudor">Elżbiety I</a><a href="#cite_note-CITEREFCanny199835-8">[8]</a>. Ekspansja zamorska Anglii naruszała interesy dominujących Hiszpanii i Portugalii. Dodatkowo stosunki między Anglią a katolicką Hiszpanią zaostrzyło ustanowienie <a href="/wiki/Anglikanizm" title="Anglikanizm">Kościoła anglikańskiego</a><a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b3-5">[5]</a>. W 1562 <a href="/wiki/John_Hawkins" title="John Hawkins">John Hawkins</a> i <a href="/wiki/Francis_Drake" title="Francis Drake">Francis Drake</a> otrzymali <a href="/wiki/List_kaperski" title="List kaperski">listy kaperskie</a>, zezwalające na <a href="/wiki/Transatlantycki_handel_niewolnikami" title="Transatlantycki handel niewolnikami">handel niewolnikami</a> oraz atakowanie hiszpańskich i portugalskich statków u wybrzeży <a href="/wiki/Afryka_Zachodnia" title="Afryka Zachodnia">Afryki Zachodniej</a><a href="#cite_note-CITEREFThomas1997155–158-9">[9]</a> w celu złamania ich monopolu na handel z koloniami w Ameryce. Monopol handlowy nie został złamany, a w 1585, z chwilą wybuchu <a href="/wiki/Wojna_angielsko-hiszpa%C5%84ska_(1587%E2%80%931604)" title="Wojna angielsko-hiszpańska (1587–1604)">wojny angielsko-hiszpańskiej</a>, Elżbieta I zezwoliła na atakowanie hiszpańskich posiadłości w Ameryce i załadowanych skarbami statków wracających z Ameryki<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b7-10">[10]</a>. W tym samym czasie, wpływowi pisarze <a href="/wiki/Richard_Hakluyt" title="Richard Hakluyt">Richard Hakluyt</a> i <a href="/wiki/John_Dee" title="John Dee">John Dee</a> (który jako pierwszy użył terminu „imperium brytyjskie”)<a href="#cite_note-CITEREFCanny199862-11">[11]</a> zaczęli przekonywać o konieczności powstania angielskiego imperium kolonialnego. Hiszpania posiadała wówczas kolonie w Ameryce, Portugalia forty i placówki handlowe od wybrzeży Brazylii i Afryki po Chiny, natomiast <a href="/wiki/Francuskie_imperium_kolonialne" title="Francuskie imperium kolonialne">Francja zaczęła kolonizować</a> dorzecze <a href="/wiki/Rzeka_%C5%9Awi%C4%99tego_Wawrzy%C5%84ca" title="Rzeka Świętego Wawrzyńca">Rzeki Świętego Wawrzyńca</a> w Kanadzie (obszar późniejszej <a href="/wiki/Nowa_Francja" title="Nowa Francja">Nowej Francji</a>)<a href="#cite_note-CITEREFLloyd19964–8-12">[12]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Plantacje_Irlandii">Plantacje Irlandii</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Plantacje Irlandii" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Plantacje Irlandii">edytuj kod</a>]</div> Anglia pozostawała w ogonie państw podejmujących ekspansję kolonialną. W XVI wieku była jednak dodatkowo zaangażowana w osadnictwo w <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Irlandii" title="Królestwo Irlandii">Irlandii</a>, opierając się na precedensach z czasów <a href="/w/index.php?title=Norma%C5%84ska_inwazja_na_Irlandi%C4%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="Normańska inwazja na Irlandię (strona nie istnieje)">normańskiej inwazji na Irlandię</a> w 1169<a href="#cite_note-CITEREFCanny19987-13">[13]</a><a href="#cite_note-CITEREFKenny20065-14">[14]</a>. Wielu ludzi zaangażowanych w zakładanie <a href="/w/index.php?title=Plantacje_Irlandii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Plantacje Irlandii (strona nie istnieje)">plantacji w Irlandii</a> (z których największą była <a href="/wiki/Plantacja_Ulsteru" title="Plantacja Ulsteru">plantacja Ulsteru</a>), odegrało również ważną rolę w początkowej fazie kolonizacji Ameryki. Należeli do nich m.in.: <a href="/wiki/Humphrey_Gilbert" title="Humphrey Gilbert">Humphrey Gilbert</a>, <a href="/wiki/Walter_Raleigh" title="Walter Raleigh">Walter Raleigh</a>, <a href="/wiki/Francis_Drake" title="Francis Drake">Francis Drake</a>, <a href="/wiki/John_Hawkins" title="John Hawkins">John Hawkins</a>, <a href="/wiki/Richard_Grenville" title="Richard Grenville">Richard Grenville</a> oraz <a href="/w/index.php?title=Ralph_Lane&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ralph Lane (strona nie istnieje)">Ralph Lane</a><a href="#cite_note-CITEREFTaylor2001119,123-15">[15]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pierwsze_imperium_brytyjskie_(1583–1783)">Pierwsze imperium brytyjskie (1583–1783)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Pierwsze imperium brytyjskie (1583–1783)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pierwsze imperium brytyjskie (1583–1783)">edytuj kod</a>]</div> W 1578 <a href="/wiki/Humphrey_Gilbert" title="Humphrey Gilbert">Humphrey Gilbert</a> otrzymał od królowej <a href="/wiki/El%C5%BCbieta_I_Tudor" title="Elżbieta I Tudor">Elżbiety I</a> patent na prowadzenie badań geograficznych oraz eksploatację odkrytych obszarów<a href="#cite_note-CITEREFAndrews1984187-16">[16]</a>. W tym samym roku Gilbert pożeglował do <a href="/wiki/Karaiby" title="Karaiby">Indii Zachodnich</a> z zamiarem prowadzenia działalności kaperskiej i założenia kolonii w Ameryce Północnej, ale ekspedycja została przerwana, zanim przepłynęła Atlantyk<a href="#cite_note-CITEREFAndrews1984188-17">[17]</a><a href="#cite_note-CITEREFCanny199863-18">[18]</a>. W 1583 podjął następną próbę, tym razem wyruszając w kierunku <a href="/wiki/Nowa_Fundlandia" title="Nowa Fundlandia">Nowej Fundlandii</a>, którą oficjalnie ogłosił posiadłością angielską, chociaż nie założył tam kolonii. Gilbert zginął podczas podróży powrotnej. Jego następcą został jego przyrodni brat, <a href="/wiki/Walter_Raleigh" title="Walter Raleigh">Walter Raleigh</a>, który w 1584 otrzymał patent od królowej. Jeszcze w tym samym roku odbyła się wyprawa, a w roku następnym została założona kolonia <a href="/wiki/Roanoke_(kolonia)" title="Roanoke (kolonia)">Roanoke</a> na wybrzeżu obecnego stanu <a href="/wiki/Karolina_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Karolina Północna">Karolina Północna</a>. Z powodu braków w zaopatrzeniu kolonia nie przetrwała<a href="#cite_note-CITEREFCanny199863–64-19">[19]</a>. W 1603 król Szkocji <a href="/wiki/Jakub_I_Stuart" title="Jakub I Stuart">Jakub VI</a> został królem Anglii, a w 1604 w Londynie podpisany został <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_londy%C5%84ski_1604" title="Pokój londyński 1604">traktat pokojowy kończący wojnę z Hiszpanią</a>. Po zawarciu pokoju z Hiszpanami, wysiłki Anglików, zamiast na atakach na kolonie innych państw, zaczęły koncentrować się na zakładaniu własnych kolonii<a href="#cite_note-CITEREFCanny199870-20">[20]</a>. Imperium brytyjskie zaczęło się kształtować na początku XVII wieku, wraz z <a href="/wiki/Brytyjska_kolonizacja_Ameryki_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Brytyjska kolonizacja Ameryki Północnej">angielskim osadnictwem w Ameryce Północnej</a> i na małych wyspach karaibskich oraz zakładaniem kompanii handlowych, zajmujących się administrowaniem koloniami i handlem zamorskim, z których najważniejsza była założona w 1600 <a href="/wiki/Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska">Angielska Kompania Wschodnioindyjska</a>. Okres ten, trwający aż do utraty <a href="/wiki/Trzyna%C5%9Bcie_kolonii" title="Trzynaście kolonii">trzynastu kolonii</a> w wyniku <a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych">rewolucji amerykańskiej</a> pod koniec XVIII wieku, jest określany jako „pierwsze imperium brytyjskie”<a href="#cite_note-CITEREFCanny199834-21">[21]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ameryka,_Afryka_i_handel_niewolnikami">Ameryka, Afryka i handel niewolnikami</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Ameryka, Afryka i handel niewolnikami" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ameryka, Afryka i handel niewolnikami">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobne artykuły: <a href="/wiki/Brytyjska_kolonizacja_Ameryki_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Brytyjska kolonizacja Ameryki Północnej">Brytyjska kolonizacja Ameryki Północnej</a>, <a href="/wiki/Ameryka_Brytyjska" title="Ameryka Brytyjska">Ameryka Brytyjska</a> i <a href="/wiki/Trzyna%C5%9Bcie_kolonii" title="Trzynaście kolonii">Trzynaście kolonii</a>.</div> Najważniejsze i najbardziej dochodowe kolonie angielskie znajdowały się na Karaibach<a href="#cite_note-CITEREFJames200117-22">[22]</a>, lecz kilka pierwszych prób ich założenia zakończyło się niepowodzeniem. Kolonia w <a href="/wiki/Gujana" title="Gujana">Gujanie</a>, założona w 1604, istniała tylko dwa lata, ponieważ nie udało się tam znaleźć złota<a href="#cite_note-CITEREFCanny199871-23">[23]</a>. Kolonie <a href="/wiki/Saint_Lucia" title="Saint Lucia">Saint Lucia</a> (1605) i <a href="/wiki/Grenada" title="Grenada">Grenada</a> (1609) również szybko przestały istnieć. Sukcesem zakończyło się założenie kolonii na <a href="/wiki/Saint_Kitts" title="Saint Kitts">Saint Kitts</a> (1624), <a href="/wiki/Barbados" title="Barbados">Barbadosie</a> (1627) i <a href="/wiki/Nevis" title="Nevis">Nevis</a> (1628)<a href="#cite_note-CITEREFCanny1998221-24">[24]</a>. W koloniach został wprowadzony system <a href="/wiki/Plantacja" title="Plantacja">plantacji</a>, z powodzeniem stosowany przez Portugalczyków w <a href="/wiki/Brazylia" title="Brazylia">Brazylii</a>, który opierał się na pracy <a href="/wiki/Niewolnictwo" title="Niewolnictwo">niewolników</a> i na początku zależał od holenderskich statków, którymi przywożono niewolników i wywożono cukier<a href="#cite_note-CITEREFLloyd199622–23-25">[25]</a>. Aby zyski z tego niezwykle dochodowego handlu pozostawały w angielskich rękach, <a href="/wiki/Parlament_Zjednoczonego_Kr%C3%B3lestwa_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Parlament Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej">angielski parlament</a> wprowadził w 1651 ustawę (tzw. <a href="/wiki/Akty_Nawigacyjne" title="Akty Nawigacyjne">Akty Nawigacyjne</a>), zabraniającą statkom pod banderą inną niż angielska handlu z angielskimi koloniami. Doprowadziło to do narastania wrogości między Anglią a <a href="/wiki/Republika_Zjednoczonych_Prowincji" title="Republika Zjednoczonych Prowincji">Republiką Zjednoczonych Prowincji</a>, czego skutkiem były <a href="/wiki/I_wojna_angielsko-holenderska" title="I wojna angielsko-holenderska">wojny angielsko-holenderskie</a>, w wyniku których pozycja Anglii w Ameryce uległa wzmocnieniu kosztem Holandii<a href="#cite_note-CITEREFLloyd199632-26">[26]</a>. W 1655 Anglia podbiła hiszpańską <a href="/wiki/Jamajka" title="Jamajka">Jamajkę</a>, a w 1666 skolonizowała <a href="/wiki/Bahamy" title="Bahamy">Bahamy</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd199633,_43-27">[27]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG/220px-British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG" decoding="async" width="220" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG/330px-British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG/440px-British_colonies_1763-76_shepherd1923.PNG 2x" data-file-width="1651" data-file-height="1010" /></a><figcaption>Mapa kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej w latach 1763–1776</figcaption></figure> Założone w 1607 <a href="/wiki/Jamestown_(Wirginia)" title="Jamestown (Wirginia)">Jamestown</a>, na terenie nowej <a href="/wiki/Kolonia_Wirginia" title="Kolonia Wirginia">kolonii Wirginia</a>, było pierwszą stałą osadą angielską w Ameryce. Założenie osady zostało sfinansowane przez <a href="/wiki/Kompania_Wirgi%C5%84ska" title="Kompania Wirgińska">Kompanię Wirgińską</a>, a jej pierwszym przywódcą został <a href="/wiki/John_Smith_(%C5%BCo%C5%82nierz)" title="John Smith (żołnierz)">John Smith</a>. <a href="/wiki/Bermudy" title="Bermudy">Bermudy</a> stały się drugą stałą kolonią angielską w Ameryce, w następstwie rozbicia się na tym archipelagu w 1609 statku flagowego Kompanii Wirgińskiej „Sea Venture”, a w 1615 zostały przekazane nowo utworzonej <a href="/w/index.php?title=Somers_Isles_Company&action=edit&redlink=1" class="new" title="Somers Isles Company (strona nie istnieje)">Somers Isles Company</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7559777#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q7559777">(inne języki)</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd199615–20-28">[28]</a>. W 1624 król rozwiązał Kompanię Wirgińską, a bezpośrednią kontrolę nad Wirginią przejęła korona angielska, tworząc na jej terytorium kolonię<a href="#cite_note-CITEREFAndrews1984316,_324–326-29">[29]</a>. <a href="/w/index.php?title=London_and_Bristol_Company&action=edit&redlink=1" class="new" title="London and Bristol Company (strona nie istnieje)">London and Bristol Company</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q6671059#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q6671059">(inne języki)</a> została założona w 1610 w celu utworzenia stałego angielskiego osadnictwa na <a href="/wiki/Nowa_Fundlandia" title="Nowa Fundlandia">Nowej Fundlandii</a>. Cel ten został zrealizowany jedynie w niewielkim stopniu<a href="#cite_note-CITEREFAndrews198420–22-30">[30]</a>. Ucieczka przed prześladowaniami religijnymi była powodem, dla którego wielu przyszłych angielskich kolonistów podejmowało trudną podróż przez Atlantyk. W 1620 <a href="/wiki/Purytanizm" title="Purytanizm">purytanie</a> (tzw. „<a href="/wiki/Pielgrzymi" title="Pielgrzymi">pielgrzymi</a>”), przybyli na statku „<a href="/wiki/Mayflower" title="Mayflower">Mayflower</a>” do Ameryki Północnej i założyli osadę <a href="/wiki/Plymouth_(Massachusetts)" title="Plymouth (Massachusetts)">Plymouth</a> w obecnym stanie <a href="/wiki/Massachusetts" title="Massachusetts">Massachusetts</a><a href="#cite_note-CITEREFJames20018-31">[31]</a>. <a href="/wiki/Prowincja_Maryland" title="Prowincja Maryland">Maryland</a> było schronieniem dla katolików (1634), <a href="/w/index.php?title=Kolonia_Connecticut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolonia Connecticut (strona nie istnieje)">Connecticut</a> (1639) dla <a href="/wiki/Kongregacjonalizm" title="Kongregacjonalizm">kongregacjonalistów</a>, natomiast w <a href="/w/index.php?title=Kolonia_Rhode_Island_i_Plantacje_Providence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolonia Rhode Island i Plantacje Providence (strona nie istnieje)">Rhode Island</a> (1636) panowała <a href="/wiki/Tolerancja_religijna" title="Tolerancja religijna">tolerancja religijna</a>. Kolonia <a href="/w/index.php?title=Prowincja_Karoliny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prowincja Karoliny (strona nie istnieje)">Karolina</a> została założona w 1663. Po kapitulacji Nowego Amsterdamu (dzisiejszego <a href="/wiki/Nowy_Jork" title="Nowy Jork">Nowego Jorku</a>) w 1664, Anglia przejęła holenderską kolonię <a href="/wiki/Nowe_Niderlandy" title="Nowe Niderlandy">Nowa Holandia</a>, zmieniając jej nazwę na <a href="/wiki/Prowincja_Nowy_Jork" title="Prowincja Nowy Jork">Nowy Jork</a>. Zatwierdził to w 1667 <a href="/wiki/Traktat_w_Bredzie_(1667)" title="Traktat w Bredzie (1667)">pokój w Bredzie</a>, kończący <a href="/wiki/II_wojna_angielsko-holenderska" title="II wojna angielsko-holenderska">II wojnę angielsko-holenderską</a>, Holandii przyznający w zamian <a href="/wiki/Surinam" title="Surinam">Surinam</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd199640-32">[32]</a>. W 1681 <a href="/wiki/William_Penn" title="William Penn">William Penn</a> założył nową kolonię <a href="/w/index.php?title=Prowincja_Pensylwania&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prowincja Pensylwania (strona nie istnieje)">Pensylwanię</a>. Kolonie amerykańskie były mniej dochodowe niż karaibskie, jednak posiadały duże obszary żyznych <a href="/wiki/U%C5%BCytki_rolne" title="Użytki rolne">użytków rolnych</a> i przyciągały znacznie większą liczbę emigrantów z Anglii<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b72–73-33">[33]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_(1670_painting).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_%281670_painting%29.jpg/220px-Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_%281670_painting%29.jpg" decoding="async" width="220" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_%281670_painting%29.jpg/330px-Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_%281670_painting%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_%281670_painting%29.jpg/440px-Slaves_working_in_the_tobacco_sheds_on_a_plantation_%281670_painting%29.jpg 2x" data-file-width="1016" data-file-height="527" /></a><figcaption>Afrykańscy niewolnicy przy pracy w XVII-wiecznej <a href="/wiki/Wirginia" title="Wirginia">Wirginii</a>, obraz z 1670</figcaption></figure> W 1670, król <a href="/wiki/Karol_II_Stuart" title="Karol II Stuart">Karol II</a> wystawił dokument zakładający <a href="/wiki/Kompania_Zatoki_Hudsona" title="Kompania Zatoki Hudsona">Kompanię Zatoki Hudsona</a>, przyznając jej monopol na handel futrami na obszarach zwanych wtedy <a href="/wiki/Ziemia_Ruperta" title="Ziemia Ruperta">Ziemią Ruperta</a> – rozległego terytorium, które od 1870 stanowi dużą część <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanady</a>. Forty i placówki handlowe zakładane przez kompanię były często atakowane przez Francuzów, którzy założyli własną kompanię handlującą futrami w sąsiedniej <a href="/wiki/Nowa_Francja" title="Nowa Francja">Nowej Francji</a><a href="#cite_note-CITEREFBuckner200825-34">[34]</a>. Dwa lata później powstała <a href="/w/index.php?title=Kr%C3%B3lewska_Kompania_Afryka%C5%84ska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Królewska Kompania Afrykańska (strona nie istnieje)">Królewska Kompania Afrykańska</a>, która otrzymała od króla Karola II monopol na przywóz niewolników do angielskich kolonii na Karaibach<a href="#cite_note-CITEREFLloyd199637-35">[35]</a>. Od samego początku <a href="/wiki/Niewolnictwo" title="Niewolnictwo">niewolnictwo</a> było podstawą gospodarki w koloniach brytyjskich na Karaibach. Do zniesienia niewolnictwa w 1807 Anglia, a później Wielka Brytania były odpowiedzialne za sprowadzenie 3,5 miliona niewolników z Afryki do Ameryki, jednej trzeciej wszystkich niewolników przywiezionych na ten kontynent<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b62-36">[36]</a>. Aby ułatwić ten handel założone zostały forty na wybrzeżu <a href="/wiki/Afryka_Zachodnia" title="Afryka Zachodnia">Afryki Zachodniej</a>, takie jak <a href="/wiki/Kunta_Kinteh_Island" title="Kunta Kinteh Island">Fort James</a> w obecnej <a href="/wiki/Gambia" title="Gambia">Gambii</a>, <a href="/wiki/Akra" title="Akra">Jamestown</a> w <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghanie</a> i <a href="/w/index.php?title=Bunce&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bunce (strona nie istnieje)">Bunce</a> w <a href="/wiki/Sierra_Leone" title="Sierra Leone">Sierra Leone</a>. W brytyjskich koloniach na Karaibach procent ludności pochodzenia afrykańskiego wzrósł z 25% w 1650 do około 80% w 1780, a w tym samym czasie w trzynastu koloniach z 10% do 40% (w większości na <a href="/wiki/G%C5%82%C4%99bokie_Po%C5%82udnie" title="Głębokie Południe">południu</a>)<a href="#cite_note-CITEREFCanny1998228-37">[37]</a>. Handel niewolnikami był niezwykle opłacalny i stał się głównym źródłem dochodów dla takich miast jak <a href="/wiki/Bristol" title="Bristol">Bristol</a> i <a href="/wiki/Liverpool" title="Liverpool">Liverpool</a>, które stanowiły wraz z Afryką i Ameryką wierzchołki trójkąta okrężnej drogi handlu przez Atlantyk (kupowano towar w Anglii, wymieniano go na niewolników w Afryce, tych wymieniano na towary w Ameryce, które z kolei dostarczano do Anglii). Tłok, brak higieny i uboga dieta na statkach niewolniczych powodowały, że podróży nie przeżywał co siódmy niewolnik<a href="#cite_note-CITEREFMarshall1998440–464-38">[38]</a>. W 1695 szkocki parlament zezwolił na założenie <a href="/w/index.php?title=Company_of_Scotland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Company of Scotland (strona nie istnieje)">Company of Scotland</a>, która w 1698 założyła <a href="/wiki/Projekt_Darien" title="Projekt Darien">kolonię w Darién</a> w <a href="/wiki/Panama" title="Panama">Panamie</a>. Nękana przez Hiszpanów oraz przez <a href="/wiki/Malaria" title="Malaria">malarię</a>, kolonia została opuszczona dwa lata później. Niepowodzenie tego przedsięwzięcia było katastrofą finansową dla Szkocji – przepadła jedna czwarta szkockich kapitałów<a href="#cite_note-CITEREFMagnusson2003531-39">[39]</a>. Tym samym zostały pogrzebane szkockie nadzieje na stworzenie własnego imperium kolonialnego. Miało ono także poważne konsekwencje polityczne, przekonując rządy Anglii i Szkocji do przekształcenia dotychczasowej <a href="/wiki/Unia_personalna" title="Unia personalna">unii personalnej</a> łączącej oba państwa w <a href="/wiki/Unia_realna" title="Unia realna">unię realną</a><a href="#cite_note-CITEREFMacaulay1979509-40">[40]</a>. Na mocy <a href="/wiki/Akt_unii_(1707)" title="Akt unii (1707)">aktu unii</a> z 1707 powstało <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii" title="Królestwo Wielkiej Brytanii">Królestwo Wielkiej Brytanii</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rywalizacja_z_Holandią_w_Azji">Rywalizacja z Holandią w Azji</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Rywalizacja z Holandią w Azji" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rywalizacja z Holandią w Azji">edytuj kod</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Fort_St._George,_Chennai.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Fort_St._George%2C_Chennai.jpg/200px-Fort_St._George%2C_Chennai.jpg" decoding="async" width="200" height="129" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Fort_St._George%2C_Chennai.jpg/300px-Fort_St._George%2C_Chennai.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Fort_St._George%2C_Chennai.jpg/400px-Fort_St._George%2C_Chennai.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="826" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Fort_St._George&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fort St. George (strona nie istnieje)">Fort St. George</a> zbudowany w <a href="/wiki/%C4%86ennaj" title="Ćennaj">Madrasie</a> w 1639</figcaption></figure> Pod koniec XVI wieku Anglia i Holandia zaczęły łamać monopol Portugalii na handel z Azją, tworząc prywatne kompanie finansujące ten handel – Angielską, przemianowaną później na <a href="/wiki/Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska">Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską</a> oraz <a href="/wiki/Holenderska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Holenderska Kompania Wschodnioindyjska">Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską</a>, założone odpowiednio w 1600 i 1602. Głównym celem tych kompanii było przejęcie niezwykle dochodowego handlu przyprawami korzennymi (m.in. <a href="/wiki/Cynamonowiec" title="Cynamonowiec">cynamonem</a>, <a href="/wiki/Go%C5%BAdziki" title="Goździki">goździkami</a>, <a href="/wiki/Pieprz" title="Pieprz">pieprzem</a>, <a href="/wiki/Wanilia" title="Wanilia">wanilią</a>); ich wysiłki koncentrowały się głównie na dwóch regionach: <a href="/wiki/Archipelag_Malajski" title="Archipelag Malajski">Archipelagu Malajskim</a> oraz <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indiach</a>. Na tych obszarach walczyły one z Portugalią i ze sobą nawzajem<a href="#cite_note-CITEREFLloyd199613-41">[41]</a>. Chociaż ostatecznie to Anglia zdobyła przewagę, początkowo Holandia miała większe zasoby finansowe<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b19-42">[42]</a> i w wyniku trzech wojen angielsko-holenderskich w XVII wieku miała silniejszą pozycję w Azji. Wrogość między Anglią a Holandią ustała, gdy w wyniku <a href="/wiki/Chwalebna_rewolucja" title="Chwalebna rewolucja">chwalebnej rewolucji</a> w 1688 na tron Anglii wstąpił <a href="/wiki/Stadhouder" title="Stadhouder">stadhouder</a> Republiki Zjednoczonych Prowincji, <a href="/wiki/Wilhelm_III_Ora%C5%84ski" title="Wilhelm III Orański">Wilhelm III Orański</a>, ustanawiając <a href="/wiki/Unia_personalna" title="Unia personalna">unię personalną</a> między oboma krajami. W wyniku porozumienia handel przyprawami w Archipelagu Malajskim pozostał w rękach holenderskich, a handel tkaninami wytwarzanymi w Indiach w rękach angielskich. Wkrótce handel tkaninami przewyższył pod względem dochodowości handel przyprawami i do 1720 Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska prześcignęła pod względem sprzedaży holenderską<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b19-42">[42]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wojny_z_Francją">Wojny z Francją</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Wojny z Francją" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wojny z Francją">edytuj kod</a>]</div> Pokój pomiędzy Anglią i Holandią, który nastał w 1688 sprawił, że w czasie <a href="/wiki/Wojna_Francji_z_Lig%C4%85_Augsbursk%C4%85" title="Wojna Francji z Ligą Augsburską">wojny dziewięcioletniej</a> oba kraje były sojusznikami. W wyniku tej wojny, prowadzonej w Europie i w koloniach pomiędzy Francją a <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Rzeszą</a>, Hiszpanią, Anglią i Holandią, Anglia stała się potężniejszym mocarstwem kolonialnym niż Holandia, która musiała przeznaczać znaczną część swoich wydatków wojennych na kosztowne walki lądowe w Europie<a href="#cite_note-CITEREFCanny1998441-43">[43]</a>. W XVIII wieku Anglia (po 1707 Wielka Brytania) stała się dominującą potęgą kolonialną, a jej głównym rywalem stała się Francja<a href="#cite_note-CITEREFPagden200390-44">[44]</a>. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg/200px-The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg" decoding="async" width="200" height="118" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg/300px-The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg/400px-The_Defeat_of_the_French_Fireships_attacking_the_British_Fleet_at_Anchor_before_Quebec.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="473" /></a><figcaption>Klęska francuskich <a href="/wiki/Brander" title="Brander">branderów</a> w <a href="/wiki/Bitwa_na_R%C3%B3wninie_Abrahama" title="Bitwa na Równinie Abrahama">bitwie o Quebec</a> w 1759</figcaption></figure> W wyniku śmierci <a href="/wiki/Karol_II_Habsburg" title="Karol II Habsburg">Karola II</a> w 1700, dziedzicem Hiszpanii i jej imperium kolonialnego został <a href="/wiki/Filip_V_Hiszpa%C5%84ski" title="Filip V Hiszpański">Filip d’Anjou</a>, wnuk króla Francji <a href="/wiki/Ludwik_XIV" title="Ludwik XIV">Ludwika XIV</a>. Przybliżyło to perspektywę zjednoczenia Francji i Hiszpanii oraz ich kolonii, co było nie do przyjęcia dla Anglii i pozostałych państw europejskich<a href="#cite_note-CITEREFShennan199511–17-45">[45]</a>. Od 1701 Anglia, Portugalia, Holandia, Austria, <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Prusy</a> i inne mniejsze państwa niemieckie walczyły przeciwko Francji i Hiszpanii w <a href="/wiki/Wojna_o_sukcesj%C4%99_hiszpa%C5%84sk%C4%85" title="Wojna o sukcesję hiszpańską">wojnie o sukcesję hiszpańską</a>, trwającej do 1714. Zgodnie z <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_utrechcki" title="Pokój utrechcki">pokojem w Utrechcie</a> (1713) i <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_w_Rastatt" title="Pokój w Rastatt">pokojem w Rastatt</a> (1714), Filip zrzekł się praw do tronu Francji dla siebie i swoich potomków, a Hiszpania utraciła swoje posiadłości w Europie<a href="#cite_note-CITEREFShennan199511–17-45">[45]</a>. Wielka Brytania powiększyła swoje terytorium: od Francji uzyskała Nową Fundlandię i <a href="/wiki/Akadia" title="Akadia">Akadię</a>, a od Hiszpanii <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar</a> i <a href="/wiki/Minorka" title="Minorka">Minorkę</a>. Gibraltar, będący <a href="/wiki/Brytyjskie_terytoria_zamorskie" title="Brytyjskie terytoria zamorskie">brytyjskim terytorium zamorskim</a>, stał się kluczową brytyjską bazą morską i pozwalał Wielkiej Brytanii na kontrolę <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Gibraltarska" title="Cieśnina Gibraltarska">Cieśniny Gibraltarskiej</a> – jedynego morskiego połączenia <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a> z Atlantykiem. Minorka została zwrócona Hiszpanii na mocy <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_w_Amiens" title="Pokój w Amiens">pokoju w Amiens</a> w 1802, wcześniej dwukrotnie przechodząc z rąk do rąk. Hiszpania przekazała także Wielkiej Brytanii prawo do dochodowego <a href="/wiki/Asiento" title="Asiento">asiento</a> (zezwolenia na sprzedaż niewolników do hiszpańskich kolonii w Ameryce)<a href="#cite_note-CITEREFJames200158-46">[46]</a>. <a href="/wiki/Wojna_siedmioletnia" title="Wojna siedmioletnia">Wojna siedmioletnia</a>, która rozpoczęła się w 1756, była pierwszą wojną prowadzoną na skalę światową. Walki toczyły się w Europie, Indiach, Ameryce Północnej, na Karaibach, Filipinach i u wybrzeży Afryki. Podpisanie <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_paryski_(1763)" title="Pokój paryski (1763)">pokoju paryskiego</a> w 1763 miało istotne konsekwencje dla przyszłości imperium brytyjskiego. W Ameryce Północnej Francja straciła praktycznie wszystkie swoje kolonie, uznając prawa Wielkiej Brytanii do <a href="/wiki/Ziemia_Ruperta" title="Ziemia Ruperta">Ziemi Ruperta</a><a href="#cite_note-CITEREFBuckner200825-34">[34]</a> i przekazując jej <a href="/wiki/Nowa_Francja" title="Nowa Francja">Nową Francję</a> (pozostawiając przy tym znaczną liczbę <a href="/w/index.php?title=Quebekczycy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quebekczycy (strona nie istnieje)">francuskojęzycznej ludności</a> pod panowaniem brytyjskim) i <a href="/wiki/Luizjana_(kolonia_francuska)" title="Luizjana (kolonia francuska)">Luizjanę</a> Hiszpanii. Hiszpania przekazała Wielkiej Brytanii <a href="/wiki/Floryda_(kolonia_hiszpa%C5%84ska)" title="Floryda (kolonia hiszpańska)">Florydę</a>. W Indiach pod władaniem Francji pozostały jedynie nieliczne enklawy, pod warunkiem utrzymywania ograniczonych sił wojskowych zobowiązanych do wspierania państw indyjskich zależnych od Brytyjczyków, co kończyło francuskie nadzieje na opanowanie Indii<a href="#cite_note-CITEREFBandyopādhyāẏa200449–52-47">[47]</a>. Po zwycięstwie w wojnie siedmioletniej Wielka Brytania stała się największą światową potęgą morską, co w połączeniu z zasadą równowagi sił w stosunkach europejskich zapewniło jej hegemonię na świecie<a href="#cite_note-48">[48]</a><a href="#cite_note-CITEREFPagden200391-49">[49]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Początki_drugiego_imperium_brytyjskiego_(1783–1815)">Początki drugiego imperium brytyjskiego (1783–1815)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Początki drugiego imperium brytyjskiego (1783–1815)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początki drugiego imperium brytyjskiego (1783–1815)">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Clive.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Clive.jpg/220px-Clive.jpg" decoding="async" width="220" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Clive.jpg/330px-Clive.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Clive.jpg/440px-Clive.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="1870" /></a><figcaption>Zwycięstwo <a href="/wiki/Robert_Clive" title="Robert Clive">Roberta Clive’a</a> w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Palasi" title="Bitwa pod Palasi">bitwie pod Palasi</a> zapewniło Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej dominującą pozycję w Indiach</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rządy_Brytyjskiej_Kompanii_Wschodnioindyjskiej_w_Indiach">Rządy Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w Indiach</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Rządy Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w Indiach" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rządy Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w Indiach">edytuj kod</a>]</div> Podczas pierwszego stulecia swojej działalności, <a href="/wiki/Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska">Angielska Kompania Wschodnioindyjska</a> (od 1707 nosząca nazwę Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej) koncentrowała się na handlu<a href="#cite_note-CITEREFCanny199893-50">[50]</a>. W 1617 r. otrzymała ona zezwolenie na handel od będącego u szczytu potęgi państwa <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_Wielkich_Mogo%C5%82%C3%B3w" title="Państwo Wielkich Mogołów">Wielkich Mogołów</a>. Sytuacja zmieniła się w XVIII wieku, gdy państwo Wielkich Mogołów zaczęło chylić się ku upadkowi, a Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska rywalizowała o wpływy na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Indyjski" title="Półwysep Indyjski">Półwyspie Indyjskim</a> z <a href="/wiki/Francuska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Francuska Kompania Wschodnioindyjska">Francuską Kompanią Wschodnioindyjską</a>. Kulminacją tej rywalizacji były <a href="/w/index.php?title=Wojny_w_Karnatace&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wojny w Karnatace (strona nie istnieje)">wojny w Karnatace</a> w latach 1746–1763. W wyniku <a href="/wiki/Bitwa_pod_Palasi" title="Bitwa pod Palasi">bitwy pod Palasi</a> (Plassey) w 1757, w której Brytyjczycy, dowodzeni przez <a href="/wiki/Robert_Clive" title="Robert Clive">Roberta Clive’a</a>, pokonali <a href="/wiki/Nabab" title="Nabab">nababa</a> <a href="/wiki/Bengal" title="Bengal">Bengalu</a> i jego francuskich sprzymierzeńców, Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska uzyskała kontrolę nad Bengalem i stała się główną siłą wojskową i polityczną w Indiach<a href="#cite_note-CITEREFSmith199817-51">[51]</a>. W następnych dziesięcioleciach stopniowo rozszerzała swoje wpływy, używając do tego celu armii, w której większość stanowili hinduscy <a href="/wiki/Sipajowie" title="Sipajowie">sipaje</a>; podbitymi terytoriami władała bezpośrednio lub podporządkowywała sobie lokalnych władców<a href="#cite_note-CITEREFSmith199818–19-52">[52]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Utrata_trzynastu_kolonii_w_Ameryce">Utrata trzynastu kolonii w Ameryce</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Utrata trzynastu kolonii w Ameryce" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Utrata trzynastu kolonii w Ameryce">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych">Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych</a>.</div> W latach 60. i 70. XVIII wieku stosunki pomiędzy <a href="/wiki/Trzyna%C5%9Bcie_kolonii" title="Trzynaście kolonii">trzynastoma koloniami</a>, a Wielką Brytanią stawały się coraz bardziej napięte, głównie ze względu na oburzenie, które budziły usiłowania brytyjskiego parlamentu, aby rządzić amerykańskimi kolonistami i nakładać na nich podatki bez ich zgody<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b84-53">[53]</a>. Było to uważane za łamanie podstawowych praw przysługujących mieszkańcom (tradycyjne <a href="/w/index.php?title=Prawa_Anglik%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prawa Anglików (strona nie istnieje)">prawa Anglików</a>) i znalazło wyraz w haśle: „Nie ma opodatkowania bez reprezentacji” (ang. No taxation without representation). Odrzucenie władzy parlamentu brytyjskiego i zwrócenie się trzynastu kolonii ku samorządności zapoczątkowało <a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych">rewolucję amerykańską</a>. W 1775 rozpoczęły się działania zbrojne, a w 1776 <a href="/wiki/Deklaracja_niepodleg%C5%82o%C5%9Bci_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych">Stany Zjednoczone ogłosiły niepodległość</a>. Przystąpienie do wojny Francji w 1778 przechyliło szalę zwycięstwa na stronę Amerykanów i po ich decydującym <a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Yorktown" title="Oblężenie Yorktown">zwycięstwie pod Yorktown</a> w 1781 rozpoczęły się rozmowy pokojowe. W 1783 podpisany został <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_wersalski" title="Pokój wersalski">traktat paryski</a>, w którym Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych<a href="#cite_note-CITEREFMarshall1996312–23-54">[54]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg/220px-Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg/330px-Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg/440px-Surrender_of_Lord_Cornwallis.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1978" /></a><figcaption>Kapitulacja <a href="/wiki/Charles_Cornwallis_(1._markiz_Cornwallis)" title="Charles Cornwallis (1. markiz Cornwallis)">Cornwallisa</a> pod Yorktown. Utrata kolonii amerykańskich jest uważana za koniec „pierwszego imperium brytyjskiego”</figcaption></figure> Strata tak dużej części <a href="/wiki/Brytyjska_kolonizacja_Ameryki_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Brytyjska kolonizacja Ameryki Północnej">posiadłości brytyjskich w Ameryce</a>, będących w tym czasie najbardziej zaludnioną brytyjską posiadłością zamorską, jest uważana przez historyków za cezurę pomiędzy „pierwszym” a „drugim” imperium brytyjskim<a href="#cite_note-CITEREFCanny199892-55">[55]</a>, w wyniku której Wielka Brytania przesunęła swoją uwagę z Ameryki na Azję, rejon Pacyfiku i Afrykę. <a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Adam Smith</a> w swoim dziele <a href="/wiki/Badania_nad_natur%C4%85_i_przyczynami_bogactwa_narod%C3%B3w" title="Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów">Bogactwo narodów</a>, opublikowanym w 1776, argumentował, że kolonie są zbędne i że <a href="/wiki/Polityka_wolnego_handlu" title="Polityka wolnego handlu">polityka wolnego handlu</a> powinna zastąpić dotychczasową <a href="/wiki/Merkantylizm" title="Merkantylizm">politykę merkantylistyczną</a>, która charakteryzowała pierwszy okres ekspansji kolonialnej i która wywodziła się z <a href="/wiki/Protekcjonizm" title="Protekcjonizm">protekcjonizmu</a> stosowanego przez Hiszpanię i Portugalię<a href="#cite_note-CITEREFPagden200391-49">[49]</a><a href="#cite_note-CITEREFJames2001120-56">[56]</a>. Wzrost wymiany handlowej pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Wielka Brytanią po 1783 wydawał się potwierdzać tezy Adama Smitha, że kontrola polityczna nie jest konieczna do osiągnięcia sukcesu ekonomicznego<a href="#cite_note-CITEREFJames2001119-57">[57]</a><a href="#cite_note-CITEREFMarshall1998585-58">[58]</a>. Wydarzenia w trzynastu koloniach wywarły wpływ na brytyjską politykę w Kanadzie, dokąd po ogłoszeniu niepodległości przez Stany Zjednoczone emigrowało 40–100 tysięcy<a href="#cite_note-CITEREFZolberg2006496-59">[59]</a> pokonanych <a href="/wiki/Lojali%C5%9Bci_(rewolucja_ameryka%C5%84ska)" title="Lojaliści (rewolucja amerykańska)">lojalistów</a><a href="#cite_note-CITEREFGames200246–48-60">[60]</a>. 14 tysięcy lojalistów, którzy osiedlili się w dolinach rzek <a href="/wiki/Saint_John_(dop%C5%82yw_Zatoki_Fundy)" title="Saint John (dopływ Zatoki Fundy)">Saint John</a> i <a href="/wiki/Saint_Croix_(dop%C5%82yw_Zatoki_Fundy)" title="Saint Croix (dopływ Zatoki Fundy)">Saint Croix</a>, stanowiących wówczas część <a href="/wiki/Nowa_Szkocja" title="Nowa Szkocja">Nowej Szkocji</a>, uważało, że są zbyt oddaleni od władz w <a href="/wiki/Halifax_(miejscowo%C5%9B%C4%87_w_Kanadzie)" title="Halifax (miejscowość w Kanadzie)">Halifaksie</a>, co skłoniło Londyn do utworzenia w 1784 oddzielnej kolonii <a href="/wiki/Nowy_Brunszwik" title="Nowy Brunszwik">Nowy Brunszwik</a><a href="#cite_note-CITEREFKelleyTrebilcock201043-61">[61]</a>. <a href="/wiki/Ustawa_o_Kanadzie" title="Ustawa o Kanadzie">Ustawa o Kanadzie</a> z 1791 podzieliła Kanadę na dwie prowincje: głównie <a href="/w/index.php?title=Anglo-Kanadyjczycy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anglo-Kanadyjczycy (strona nie istnieje)">angielskojęzyczną</a> <a href="/wiki/G%C3%B3rna_Kanada" title="Górna Kanada">Górną Kanadę</a> (późniejsze <a href="/wiki/Ontario" title="Ontario">Ontario</a>) i w przeważającej części <a href="/wiki/Frankokanadyjczycy" title="Frankokanadyjczycy">frankofońską</a> <a href="/wiki/Dolna_Kanada" title="Dolna Kanada">Dolną Kanadę</a> (późniejszy <a href="/wiki/Quebec" title="Quebec">Quebec</a>) – w celu zmniejszenia napięć między tymi dwoma społecznościami – i wprowadziła system rządów podobny do funkcjonującego w Wielkiej Brytanii, z zamiarem umocnienia związków z Wielką Brytanią i nie pozwolenia na ten rodzaj samorządności, który jak sądzono doprowadził do wybuchu rewolucji amerykańskiej<a href="#cite_note-CITEREFSmith199828-62">[62]</a>. Napięcie między Wielką Brytanią a Stanami Zjednoczonymi ponownie wzrosło podczas <a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">wojen napoleońskich</a>, ponieważ Wielka Brytania usiłowała przerwać handel pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Francją, a także zatrzymywała i rewidowała amerykańskie statki, aby siłą wcielić do <a href="/wiki/Royal_Navy" title="Royal Navy">Royal Navy</a> marynarzy urodzonych w Wielkiej Brytanii. W 1812 Stany Zjednoczone wypowiedziały <a href="/wiki/Wojna_brytyjsko-ameryka%C5%84ska" title="Wojna brytyjsko-amerykańska">wojnę</a> Wielkiej Brytanii i najechały terytorium Kanady. W zawartym w 1814 <a href="/wiki/Traktat_gandawski" title="Traktat gandawski">traktacie gandawskim</a> zostały potwierdzone przedwojenne granice i odrębność Kanady od Stanów Zjednoczonych<a href="#cite_note-CITEREFLatimer20078,_30–34,_389–92-63">[63]</a><a href="#cite_note-CITEREFMarshall1996388-64">[64]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eksploracja_Pacyfiku">Eksploracja Pacyfiku</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Eksploracja Pacyfiku" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Eksploracja Pacyfiku">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Captainjamescookportrait.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Captainjamescookportrait.jpg/170px-Captainjamescookportrait.jpg" decoding="async" width="170" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Captainjamescookportrait.jpg/255px-Captainjamescookportrait.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Captainjamescookportrait.jpg/340px-Captainjamescookportrait.jpg 2x" data-file-width="6131" data-file-height="7692" /></a><figcaption>Celem misji <a href="/wiki/James_Cook" title="James Cook">Jamesa Cooka</a> było odkrycie domniemanego południowego kontynentu <a href="/wiki/Terra_Australis" title="Terra Australis">Terra Australis Incognita</a></figcaption></figure> Od 1718 jedną z <a href="/wiki/Kara_(prawo)" title="Kara (prawo)">kar</a> orzekanych w Wielkiej Brytanii za różne przestępstwa było zesłanie do <a href="/wiki/Kolonia_karna" title="Kolonia karna">kolonii karnej</a> w Ameryce. Co roku przewożono przez Atlantyk około tysiąca skazańców<a href="#cite_note-CITEREFSmith199820-65">[65]</a>. Po utracie trzynastu kolonii, rząd brytyjski był zmuszony znaleźć inną lokalizację dla kolonii karnych i postanowił wykorzystać do tego celu niedawno odkrytą Australię<a href="#cite_note-CITEREFSmith199820–21-66">[66]</a>. Pierwszym Europejczykiem, który w 1606 odkrył zachodnie wybrzeża tego kontynentu, był holenderski żeglarz <a href="/wiki/Willem_Janszoon" title="Willem Janszoon">Willem Janszoon</a>. <a href="/wiki/Holenderska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Holenderska Kompania Wschodnioindyjska">Holenderska Kompania Wschodnioindyjska</a> nazwała je <a href="/w/index.php?title=Nowa_Holandia_(Australia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nowa Holandia (Australia) (strona nie istnieje)">Nową Holandią</a><a href="#cite_note-CITEREFMulliganHill200120–23-67">[67]</a>, lecz nie podejmowała prób ich kolonizacji. W 1770 podczas swojej pierwszej wyprawy badawczej w rejon <a href="/wiki/Ocean_Spokojny" title="Ocean Spokojny">Pacyfiku</a>, <a href="/wiki/James_Cook" title="James Cook">James Cook</a> odkrył wschodnie wybrzeża Australii, ogłosił je posiadłością brytyjską i nazwał <a href="/wiki/Nowa_Po%C5%82udniowa_Walia" title="Nowa Południowa Walia">Nową Południową Walią</a><a href="#cite_note-CITEREFPeters20065–23-68">[68]</a>. W 1778 <a href="/wiki/Joseph_Banks" title="Joseph Banks">Joseph Banks</a>, botanik pierwszej wyprawy Jamesa Cooka, przedstawił rządowi dane świadczące o tym, że <a href="/wiki/Zatoka_Botaniczna" title="Zatoka Botaniczna">Botany Bay</a> jest odpowiednim miejscem do założenia kolonii karnej, a w 1787 <a href="/wiki/Pierwsza_Flota" title="Pierwsza Flota">wysłano do Australii pierwszy transport skazańców</a>, który przybył na miejsce w 1788<a href="#cite_note-CITEREFJames2001142-69">[69]</a>. Wielka Brytania wysyłała transporty skazańców do Nowej Południowej Walii aż do 1840<a href="#cite_note-CITEREFBrock2011159-70">[70]</a>. Kolonie australijskie stały się eksporterem wełny i złota<a href="#cite_note-CITEREFFieldhouse1999145–149-71">[71]</a>, a głównie dzięki <a href="/wiki/Gor%C4%85czka_z%C5%82ota" title="Gorączka złota">gorączce złota</a> w kolonii <a href="/wiki/Wiktoria_(stan)" title="Wiktoria (stan)">Wiktoria</a> jej stolica, <a href="/wiki/Melbourne" title="Melbourne">Melbourne</a> stała się najbogatszym miastem świata<a href="#cite_note-CITEREFCervero1998320-72">[72]</a> i drugim co do wielkości (po Londynie) miastem imperium brytyjskiego<a href="#cite_note-73">[73]</a>. Podczas swojej pierwszej podróży James Cook odwiedził również <a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nową Zelandię</a>, której pierwszym europejskim odkrywcą był holenderski żeglarz <a href="/wiki/Abel_Tasman" title="Abel Tasman">Abel Tasman</a> w 1642. W 1769 <a href="/wiki/Wyspa_P%C3%B3%C5%82nocna_(Nowa_Zelandia)" title="Wyspa Północna (Nowa Zelandia)">Wyspę Północną</a>, a w 1770 <a href="/wiki/Wyspa_Po%C5%82udniowa_(Nowa_Zelandia)" title="Wyspa Południowa (Nowa Zelandia)">Wyspę Południową</a> ogłosił posiadłościami brytyjskimi. Początkowo kontakty pomiędzy Europejczykami a <a href="/wiki/Maorysi" title="Maorysi">Maorysami</a> ograniczały się do wymiany handlowej. W pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku zaczęto zakładać liczne placówki handlowe, szczególnie na <a href="/wiki/Wyspa_P%C3%B3%C5%82nocna_(Nowa_Zelandia)" title="Wyspa Północna (Nowa Zelandia)">Wyspie Północnej</a>. W 1839 <a href="/wiki/New_Zealand_Company" title="New Zealand Company">New Zealand Company</a> ogłosiła plany zakupu dużych obszarów ziemi i założenia kolonii na Nowej Zelandii. 6 lutego 1840 kapitan <a href="/wiki/William_Hobson" title="William Hobson">William Hobson</a> i około 40 maoryskich wodzów podpisali <a href="/wiki/Traktat_Waitangi" title="Traktat Waitangi">traktat Waitangi</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith199845-74">[74]</a>. Traktat ten uważany jest przez wielu historyków za akt założycielski Nowej Zelandii<a href="#cite_note-75">[75]</a>. Odmienne interpretacje angielskiej i maoryskiej wersji traktatu<a href="#cite_note-CITEREFPorter1998579-76">[76]</a> sprawiły, że jest on nadal źródłem sporów<a href="#cite_note-CITEREFMein_Smith200549-77">[77]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wojny_napoleońskie">Wojny napoleońskie</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Wojny napoleońskie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wojny napoleońskie">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sadler,_Battle_of_Waterloo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Sadler%2C_Battle_of_Waterloo.jpg/220px-Sadler%2C_Battle_of_Waterloo.jpg" decoding="async" width="220" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Sadler%2C_Battle_of_Waterloo.jpg/330px-Sadler%2C_Battle_of_Waterloo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Sadler%2C_Battle_of_Waterloo.jpg/440px-Sadler%2C_Battle_of_Waterloo.jpg 2x" data-file-width="950" data-file-height="438" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo" title="Bitwa pod Waterloo">Bitwa pod Waterloo</a> zakończyła się klęską <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleona</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">Wojny napoleońskie</a>.</div> Zagrożeniem dla potęgi Wielkiej Brytanii stała się Francja pod rządami <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleona Bonaparte</a>. W przeciwieństwie do poprzednich wojen, była to nie tylko rywalizacja dwóch państw o pozycję na scenie międzynarodowej, ale również walka dwóch różnych ideologii<a href="#cite_note-CITEREFJames2001152-78">[78]</a>. Napoleońska Francja groziła również Wielkiej Brytanii inwazją i okupacją. Wojny napoleońskie wymagały od Wielkiej Brytanii zaangażowania ogromnych ilości pieniędzy i zasobów. Francuskie porty <a href="/wiki/Blokada_morska" title="Blokada morska">były blokowane</a> przez okręty Royal Navy, która odniosła rozstrzygające zwycięstwo nad flotą francusko-hiszpańską pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Trafalgarem" title="Bitwa pod Trafalgarem">Trafalgarem</a> w 1805. Wielka Brytania atakowała i okupowała kolonie państw sprzymierzonych z Francją, w tym holenderskie (Francja <a href="/wiki/Aneksja" title="Aneksja">zaanektowała</a> Holandię w 1810). Francja została ostatecznie pokonana przez koalicję państw europejskich w 1815<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996115–118-79">[79]</a>. Wielka Brytania w wyniku postanowień <a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">kongresu wiedeńskiego</a> uzyskała: od Francji <a href="/wiki/Zjednoczone_Kraje_Wysp_Jo%C5%84skich" title="Zjednoczone Kraje Wysp Jońskich">Wyspy Jońskie</a>, <a href="/wiki/Malta" title="Malta">Maltę</a>, <a href="/wiki/Mauritius" title="Mauritius">Mauritius</a>, <a href="/wiki/Saint_Lucia" title="Saint Lucia">Saint Lucia</a> i <a href="/wiki/Tobago" title="Tobago">Tobago</a>; od Hiszpanii <a href="/wiki/Trynidad" title="Trynidad">Trynidad</a>; od Holandii <a href="/wiki/Gujana_Brytyjska" title="Gujana Brytyjska">Gujanę</a> i <a href="/wiki/Kolonia_Przyl%C4%85dkowa" title="Kolonia Przylądkowa">Kolonię Przylądkową</a>. Wielka Brytania zwróciła Francji <a href="/wiki/Gwadelupa" title="Gwadelupa">Gwadelupę</a>, <a href="/wiki/Martynika" title="Martynika">Martynikę</a>, <a href="/wiki/Gujana_Francuska" title="Gujana Francuska">Gujanę Francuską</a> i <a href="/wiki/Reunion" title="Reunion">Reunion</a>; Holandii <a href="/wiki/Jawa" title="Jawa">Jawę</a> i <a href="/wiki/Gujana_Holenderska" title="Gujana Holenderska">Surinam</a>, pozostawiając sobie <a href="/wiki/Cejlon" title="Cejlon">Cejlon</a> (który okupowała w latach 1795–1815)<a href="#cite_note-CITEREFJames2001165-80">[80]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zniesienie_niewolnictwa">Zniesienie niewolnictwa</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Zniesienie niewolnictwa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zniesienie niewolnictwa">edytuj kod</a>]</div> Pod rosnącą presją brytyjskiego ruchu <a href="/wiki/Abolicjonizm" title="Abolicjonizm">abolicjonistycznego</a>, parlament brytyjski uchwalił w 1807 ustawę zakazującą <a href="/wiki/Transatlantycki_handel_niewolnikami" title="Transatlantycki handel niewolnikami">handlu niewolnikami</a> w imperium brytyjskim<a href="#cite_note-81">[81]</a>. W 1808 <a href="/wiki/Sierra_Leone" title="Sierra Leone">Sierra Leone</a> została oficjalną kolonią brytyjską, w której mieli osiedlać się uwolnieni niewolnicy<a href="#cite_note-CITEREFPorter199814-82">[82]</a>. Ustawa o zniesieniu niewolnictwa z 1833<a href="#cite_note-83">[83]</a>, <a href="/wiki/Zniesienie_niewolnictwa" title="Zniesienie niewolnictwa">zniosła niewolnictwo</a> w imperium brytyjskim z dniem 1 sierpnia 1834 (z wyjątkiem <a href="/wiki/Wyspa_%C5%9Awi%C4%99tej_Heleny" title="Wyspa Świętej Heleny">Wyspy Świętej Heleny</a>, Cejlonu i terytoriów administrowanych przez Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską, wyjątki te zostały uchylone w 1843)<a href="#cite_note-84">[84]</a>. Zgodnie z postanowieniami ustawy niewolnicy otrzymywali wolność po 4 do 6 latach „przyuczania do wolności”<a href="#cite_note-CITEREFHinks2007129-85">[85]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Stulecie_Wielkiej_Brytanii_(1815–1914)">Stulecie Wielkiej Brytanii (1815–1914)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Stulecie Wielkiej Brytanii (1815–1914)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Stulecie Wielkiej Brytanii (1815–1914)">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg/260px-British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg" decoding="async" width="260" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg/390px-British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg/520px-British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg 2x" data-file-width="1498" data-file-height="1223" /></a><figcaption>Indie brytyjskie, 1909. Obszary rządzone bezpośrednio przez Wielką Brytanię oznaczone są kolorem różowym, a brytyjskie <a href="/wiki/Protektorat" title="Protektorat">protektoraty</a> żółtym</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Imperial_Federation,_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_(levelled).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Imperial_Federation%2C_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_%28levelled%29.jpg/260px-Imperial_Federation%2C_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_%28levelled%29.jpg" decoding="async" width="260" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Imperial_Federation%2C_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_%28levelled%29.jpg/390px-Imperial_Federation%2C_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_%28levelled%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Imperial_Federation%2C_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_%28levelled%29.jpg/520px-Imperial_Federation%2C_Map_of_the_World_Showing_the_Extent_of_the_British_Empire_in_1886_%28levelled%29.jpg 2x" data-file-width="9876" data-file-height="7346" /></a><figcaption>Ozdobna mapa imperium brytyjskiego w 1886</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobne artykuły: <a href="/wiki/Rewolucja_przemys%C5%82owa" title="Rewolucja przemysłowa">Rewolucja przemysłowa</a> i <a href="/wiki/Epoka_wiktoria%C5%84ska" title="Epoka wiktoriańska">Epoka wiktoriańska</a>.</div> Okres pomiędzy 1815 a 1914 r. określany jest przez niektórych historyków jako stulecie Wielkiej Brytanii<a href="#cite_note-CITEREFHyam20021-86">[86]</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith199871-87">[87]</a><a href="#cite_note-CITEREFParsons19993-88">[88]</a>. Pokonanie Francji w wojnach napoleońskich zapewniło Wielkiej Brytanii <a href="/wiki/Hegemonia" title="Hegemonia">hegemonię</a> na świecie; rywalizowała jedynie z <a href="/wiki/Wielka_Gra" title="Wielka Gra">carską Rosją w Azji Środkowej</a><a href="#cite_note-CITEREFPorter1998401-89">[89]</a>. Panując na morzu, Wielka Brytania przyjęła rolę światowego policjanta, stan rzeczy nazwany później <a href="/wiki/Pax_Britannica" title="Pax Britannica">Pax Britannica</a><a href="#cite_note-CITEREFPorter1998332-90">[90]</a> i politykę <a href="/wiki/Splendid_isolation" title="Splendid isolation">splendid isolation</a> (z ang. „wspaniała izolacja”)<a href="#cite_note-CITEREFLee1994254–257-91">[91]</a>. Dominująca pozycja Wielkiej Brytanii w handlu światowym sprawiała, że oprócz formalnej kontroli nad swoimi posiadłościami, sprawowała także kontrolę nad gospodarkami wielu krajów (m.in. <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chin</a>, <a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna">Argentyny</a> i <a href="/wiki/Tajlandia" title="Tajlandia">Syjamu</a>)<a href="#cite_note-CITEREFPorter19988-92">[92]</a><a href="#cite_note-CITEREFMarshall1996156–157-93">[93]</a>. Spoistość imperium wzmacniały <a href="/wiki/Parowiec" title="Parowiec">parowce</a> i <a href="/wiki/Telegraf" title="Telegraf">telegraf</a>, nowe technologie, które rozpowszechniły się w drugiej połowie XIX wieku, pozwalające na efektywną kontrolę i ochronę imperium. Do 1902 większość imperium brytyjskiego była połączona siecią telegraficzną, zwaną <a href="/w/index.php?title=All_Red_Line&action=edit&redlink=1" class="new" title="All Red Line (strona nie istnieje)">All Red Line</a><a href="#cite_note-CITEREFDalziel200688–91-94">[94]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Brytyjska_Kompania_Wschodnioindyjska_w_Azji">Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska w Azji</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska w Azji" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska w Azji">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Indie_Brytyjskie" title="Indie Brytyjskie">Indie Brytyjskie</a>.</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Victoria_Disraeli_cartoon.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Victoria_Disraeli_cartoon.jpg/170px-Victoria_Disraeli_cartoon.jpg" decoding="async" width="170" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Victoria_Disraeli_cartoon.jpg/255px-Victoria_Disraeli_cartoon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Victoria_Disraeli_cartoon.jpg 2x" data-file-width="301" data-file-height="393" /></a><figcaption>Premier <a href="/wiki/Benjamin_Disraeli" title="Benjamin Disraeli">Benjamin Disraeli</a> (1804–1881) wręcza <a href="/wiki/Wiktoria_(kr%C3%B3lowa_Wielkiej_Brytanii)" title="Wiktoria (królowa Wielkiej Brytanii)">królowej Wiktorii</a> (1819-1901) koronę cesarzowej Indii. Rysunek satyryczny z 1876. Podpis głosił „Nowe korony dla starych!”</figcaption></figure> Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska odgrywała główną rolę w ekspansji imperium brytyjskiego w Azji. Po raz pierwszy jej armia współdziałała z Royal Navy podczas <a href="/wiki/Wojna_siedmioletnia" title="Wojna siedmioletnia">wojny siedmioletniej</a> i ta współpraca kontynuowana była również poza obszarem Indii: podczas <a href="/wiki/Wyprawa_Napoleona_do_Egiptu" title="Wyprawa Napoleona do Egiptu">walk z Napoleonem w Egipcie</a> (1799), zdobycia <a href="/wiki/Jawa" title="Jawa">Jawy</a> (1811), nabycia <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapuru</a> (1819) i <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Malajski" title="Półwysep Malajski">Malakki</a> (1824) oraz w <a href="/wiki/I_wojna_brytyjsko-birma%C5%84ska" title="I wojna brytyjsko-birmańska">pokonaniu Birmy</a> (1826)<a href="#cite_note-CITEREFPorter1998401-89">[89]</a>. Ze swojej bazy w Indiach, od lat 30. XVIII wieku kompania angażowała się również w coraz bardziej zyskowny eksport <a href="/wiki/Opium" title="Opium">opium</a> do Chin. Nielegalny handel tą substancją, zakazany przez panującą w Chinach <a href="/wiki/Dynastia_Qing" title="Dynastia Qing">dynastię Qing</a> w 1729, pomagał zmniejszyć deficyt płatniczy spowodowany importem herbaty, skutkujący ogromnym odpływem srebra z Wielkiej Brytanii do Chin<a href="#cite_note-CITEREFMartin2007146–148-95">[95]</a>. W 1839 konfiskata i zniszczenie przez władze chińskie w <a href="/wiki/Kanton_(Chiny)" title="Kanton (Chiny)">Kantonie</a> 20 000 skrzyń opium, stało się pretekstem dla Wielkiej Brytanii do rozpoczęcia <a href="/wiki/I_wojna_opiumowa" title="I wojna opiumowa">I wojny opiumowej</a>, zakończonej uzyskaniem przywilejów handlowych i zaanektowaniem <a href="/wiki/Hongkong" title="Hongkong">Hongkongu</a> (wówczas małej osady)<a href="#cite_note-CITEREFJanin199928-96">[96]</a>. Od końca XVIII wieku rząd brytyjski zaczął coraz mocniej wpływać na działalność kompanii. Parlament uchwalił szereg ustaw, w tym <a href="/w/index.php?title=Regulating_Act_1773&action=edit&redlink=1" class="new" title="Regulating Act 1773 (strona nie istnieje)">Regulating Act 1773</a>, <a href="/w/index.php?title=India_Act_1784&action=edit&redlink=1" class="new" title="India Act 1784 (strona nie istnieje)">India Act 1784</a> i <a href="/w/index.php?title=Charter_Act_1813&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charter Act 1813 (strona nie istnieje)">Charter Act 1813</a>, które regulowały działalność kompanii i ustanawiały zwierzchność władz brytyjskich nad obszarami, które ona pozyskała<a href="#cite_note-CITEREFKeay1991393-97">[97]</a>. Wybuch w 1858 <a href="/wiki/Powstanie_sipaj%C3%B3w" title="Powstanie sipajów">powstania</a>, rozpoczętego przez <a href="/wiki/Sipajowie" title="Sipajowie">sipajów</a> (żołnierzy pochodzenia indyjskiego, dowodzonych przez Brytyjczyków), spowodował zakończenie rządów kompanii w Indiach<a href="#cite_note-CITEREFParsons199944–46-98">[98]</a>. Powstanie spowodowało mnóstwo ofiar po obu stronach konfliktu. W 1858 na mocy <a href="/w/index.php?title=Ustawa_o_rz%C4%85dzie_Indii_(1858)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustawa o rządzie Indii (1858) (strona nie istnieje)">ustawy o rządzie Indii</a> (Government of India Act 1858), <a href="/wiki/Indie_Brytyjskie" title="Indie Brytyjskie">rząd brytyjski przejął bezpośrednie rządy w Indiach</a>, z <a href="/wiki/Wicekr%C3%B3lowie_Indii" title="Wicekrólowie Indii">gubernatorami generalnymi i wicekrólami Indii</a> jako brytyjską administracją w tym kraju, a w 1877 królowa <a href="/wiki/Wiktoria_(kr%C3%B3lowa_Wielkiej_Brytanii)" title="Wiktoria (królowa Wielkiej Brytanii)">Wiktoria</a> została koronowana cesarzową Indii<a href="#cite_note-CITEREFSmith199850–57-99">[99]</a>. Indie stały się najcenniejszą posiadłością brytyjską, „klejnotem w koronie” i były najważniejszym źródłem potęgi Wielkiej Brytanii<a href="#cite_note-CITEREFBrown19985-100">[100]</a>. Nieurodzaj pod koniec XIX wieku spowodował <a href="/wiki/Wielki_g%C5%82%C3%B3d_w_Indiach_(1876%E2%80%931878)" title="Wielki głód w Indiach (1876–1878)">szereg klęsk głodu</a> w Indiach, z których największa miała miejsce w latach 1876–1878. Zmarło w nich około 15 milionów ludzi. W okresie rządów Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej nie udało się wprowadzić żadnej skoordynowanej polityki, która by im przeciwdziałała. Później, gdy władzę sprawował rząd brytyjski, powoływano komisje do zbadania przyczyn klęsk głodu i wprowadzenia środków zaradczych, jednak dopiero na początku XX wieku udało się im całkowicie zapobiec<a href="#cite_note-CITEREFMarshall1996133–34-101">[101]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rywalizacja_z_Rosją">Rywalizacja z Rosją</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Rywalizacja z Rosją" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rywalizacja z Rosją">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wielka_Gra" title="Wielka Gra">Wielka Gra</a>.</div> W XIX wieku Wielka Brytania i <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Imperium Rosyjskie</a> rywalizowały o wpływy w Azji Środkowej, wykorzystując osłabienie dotychczasowych potęg: <a href="/wiki/Imperium_Osma%C5%84skie" title="Imperium Osmańskie">Imperium Osmańskiego</a>, <a href="/wiki/Kad%C5%BCarowie" title="Kadżarowie">dynastii Kadżarów</a> (<a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>) i <a href="/wiki/Dynastia_Qing" title="Dynastia Qing">dynastii Qing</a> (Chiny). Rywalizacja ta była określana jako „<a href="/wiki/Wielka_Gra" title="Wielka Gra">Wielka Gra</a>”<a href="#cite_note-CITEREFHopkirk19921–12-102">[102]</a>. Wielka Brytania włączyła się do tej rywalizacji, ponieważ porażki zadawane przez Rosję <a href="/wiki/Wojna_rosyjsko-perska_(1826%E2%80%931828)" title="Wojna rosyjsko-perska (1826–1828)">Persji</a> i <a href="/wiki/Wojna_rosyjsko-turecka_(1828%E2%80%931829)" title="Wojna rosyjsko-turecka (1828–1829)">Turcji</a> w latach 1826–1829 pokazywały jej imperialne ambicje i możliwości, budząc w Wielkiej Brytanii obawy przed ewentualną inwazją lądową na Indie<a href="#cite_note-CITEREFJames2001181-103">[103]</a>. Aby temu zapobiec, w 1839 Wielka Brytania dokonała inwazji na <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a>, lecz <a href="/wiki/I_wojna_brytyjsko-afga%C5%84ska" title="I wojna brytyjsko-afgańska">I wojna brytyjsko-afgańska</a> zakończyła się dla niej katastrofą<a href="#cite_note-CITEREFJames2001182-104">[104]</a>. Kiedy w 1853 Rosja najechała tureckie <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Bałkany</a>, obawy przed rosyjską dominacją w rejonie <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a> i na <a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliskim Wschodzie</a>, skłoniły Wielką Brytanię i Francję do poparcia Turcji i przeprowadzenia desantu na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Krymski" title="Półwysep Krymski">Półwyspie Krymskim</a>, w celu zniszczenia rosyjskiej <a href="/wiki/Flota_Czarnomorska" title="Flota Czarnomorska">Floty Czarnomorskiej</a><a href="#cite_note-CITEREFJames2001182-104">[104]</a>. <a href="/wiki/Wojna_krymska" title="Wojna krymska">Wojna krymska</a> (1854–56), w której wykorzystano nowe zdobycze techniki wojskowej<a href="#cite_note-CITEREFRoyle2000preface_(przedmowa)-105">[105]</a>, była jedyną wojną prowadzoną na kilku kontynentach przez Wielką Brytanię przeciwko innemu mocarstwu europejskiemu w okresie Pax Britannica i zakończyła się porażką Rosji<a href="#cite_note-CITEREFJames2001182-104">[104]</a>. Przez dwie dekady sytuacja w Azji Środkowej była patowa, aż do podboju <a href="/wiki/Belud%C5%BCystan_(kraina_historyczna)" title="Beludżystan (kraina historyczna)">Beludżystanu</a> przez Wielką Brytanię w 1876 i <a href="/wiki/Turkiestan_Zachodni" title="Turkiestan Zachodni">Turkiestanu</a> przez Rosję. Wydawało się, że kolejna wojna będzie nieunikniona, lecz w 1878 oba państwa porozumiały się co do podziału stref wpływów, a rywalizację pomiędzy nimi zakończyło podpisanie w 1907 <a href="/wiki/Porozumienie_rosyjsko-angielskie" title="Porozumienie rosyjsko-angielskie">porozumienia</a> regulującego wszystkie sporne kwestie<a href="#cite_note-106">[106]</a>. Straty zadane przez Japończyków rosyjskiej flocie wojennej w trakcie <a href="/wiki/Wojna_rosyjsko-japo%C5%84ska" title="Wojna rosyjsko-japońska">wojny rosyjsko-japońskiej</a> (1904-05) również zmniejszyły zagrożenie dla Wielkiej Brytanii<a href="#cite_note-CITEREFHodge200747-107">[107]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Od_Kapsztadu_po_Kair">Od Kapsztadu po Kair</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Od Kapsztadu po Kair" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Od Kapsztadu po Kair">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Punch_Rhodes_Colossus.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Punch_Rhodes_Colossus.png/170px-Punch_Rhodes_Colossus.png" decoding="async" width="170" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Punch_Rhodes_Colossus.png/255px-Punch_Rhodes_Colossus.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Punch_Rhodes_Colossus.png/340px-Punch_Rhodes_Colossus.png 2x" data-file-width="2069" data-file-height="2681" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=The_Rhodes_Colossus&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Rhodes Colossus (strona nie istnieje)">The Rhodes Colossus</a>. <a href="/wiki/Cecil_Rhodes" title="Cecil Rhodes">Cecil Rhodes</a> łączący „Kapsztad z Kairem”. Gra słów – The Colossus of Rhodes to angielska nazwa <a href="/wiki/Kolos_Rodyjski" title="Kolos Rodyjski">Kolosa Rodyjskiego</a> – jednego z <a href="/wiki/Siedem_cud%C3%B3w_%C5%9Bwiata" title="Siedem cudów świata">siedmiu cudów świata starożytnego</a></figcaption></figure> W 1652 <a href="/wiki/Holenderska_Kompania_Wschodnioindyjska" title="Holenderska Kompania Wschodnioindyjska">Holenderska Kompania Wschodnioindyjska</a> założyła na południowym krańcu Afryki <a href="/wiki/Kapsztad" title="Kapsztad">Kapsztad</a>, jako punkt zaopatrzeniowy dla statków na drodze między Holandią a <a href="/wiki/Holenderskie_Indie_Wschodnie" title="Holenderskie Indie Wschodnie">Holenderskimi Indiami Wschodnimi</a> (obecna Indonezja). W 1806 Wielka Brytania ostatecznie zajęła <a href="/wiki/Kolonia_Przyl%C4%85dkowa" title="Kolonia Przylądkowa">Kolonię Przylądkową</a> ze stolicą w Kapsztadzie, zamieszkaną przez dużą liczbę <a href="/wiki/Afrykanerzy" title="Afrykanerzy">Afrykanerów</a> (<a href="/wiki/Burowie" title="Burowie">Burów</a>); poprzednio okupowała ją w latach 1795–1803, aby zapobiec dostaniu się jej w ręce Francuzów, którzy podporządkowali sobie <a href="/wiki/Republika_Batawska" title="Republika Batawska">Holandię</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith199885-108">[108]</a>. Po 1820 zwiększył się napływ Brytyjczyków, co skłoniło tysiące Burów, niechętnych brytyjskim rządom, do wędrówki na północ, gdzie w czasie <a href="/wiki/Wielki_Trek" title="Wielki Trek">Wielkiego Treku</a> w końcu lat 30. i na początku lat 40. XIX wieku, tworzyli własne, niezależne <a href="/wiki/Republiki_burskie" title="Republiki burskie">republiki</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith199885–86-109">[109]</a>. <a href="/wiki/Voortrekker" title="Voortrekker">Voortrekkerzy</a> ścierali się z Brytyjczykami, którzy mieli własne plany co do ekspansji w południowej Afryce i z kilkoma afrykańskimi ludami, w tym <a href="/wiki/Soto_(grupa_etniczna)" title="Soto (grupa etniczna)">Basutosi</a> i <a href="/wiki/Zulusi" title="Zulusi">Zulusami</a>. Ostatecznie Burowie utworzyli dwie republiki, które przetrwały przez dłuższy czas: <a href="/wiki/Transwal" title="Transwal">Republikę Południowoafrykańską</a> (Transwal) (1852–77; 1881–1902) i <a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Orania" title="Wolne Państwo Orania">Wolne Państwo Oranię</a> (1854–1902)<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996168,_186,_243-110">[110]</a>. W 1902, na mocy <a href="/wiki/Traktat_z_Vereeniging" title="Traktat z Vereeniging">traktatu pokojowego</a> kończącego <a href="/wiki/II_wojna_burska" title="II wojna burska">II wojnę burską</a> (1899–1902), Wielka Brytania zajęła obie republiki<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996255-111">[111]</a>. W 1869 nastąpiło otwarcie <a href="/wiki/Kana%C5%82_Sueski" title="Kanał Sueski">Kanału Sueskiego</a>, łączącego Morze Śródziemne z <a href="/wiki/Morze_Czerwone" title="Morze Czerwone">Morzem Czerwonym</a> i dalej z <a href="/wiki/Ocean_Indyjski" title="Ocean Indyjski">Oceanem Indyjskim</a>. Początkowo budowa kanału odbywała się wbrew Brytyjczykom<a href="#cite_note-CITEREFTilby2009256-112">[112]</a>. Po otwarciu kanału, Brytyjczycy docenili jednak jego strategiczne znaczenie i uczynili go najważniejszą arterią komunikacyjną imperium<a href="#cite_note-CITEREFRoger1986718-113">[113]</a>. W 1875 <a href="/wiki/Partia_Konserwatywna_(Wielka_Brytania)" title="Partia Konserwatywna (Wielka Brytania)">konserwatywny</a> rząd <a href="/wiki/Benjamin_Disraeli" title="Benjamin Disraeli">Benjamina Disraelego</a> kupił od zadłużonego władcy Egiptu <a href="/wiki/Isma%E2%80%99il_Pasza" title="Isma’il Pasza">Ismaila Paszy</a> 44% akcji <a href="/w/index.php?title=Kompania_Kana%C5%82u_Sueskiego&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kompania Kanału Sueskiego (strona nie istnieje)">Kompanii Kanału Sueskiego</a> za 4 miliony <a href="/wiki/Funt_szterling" title="Funt szterling">funtów</a> (co odpowiada 280 milionom funtów w 2013). Wielka Brytania uzyskała znaczący wpływ na sprawy Kanału Sueskiego, chociaż nie dawało to jej bezpośredniej kontroli nad tą strategiczną drogą wodną. Wspólna brytyjsko-francuska kontrola nad finansami Egiptu, zakończyła się faktyczną, brytyjską okupacją Egiptu po <a href="/wiki/Wojna_brytyjsko-egipska_(1882)" title="Wojna brytyjsko-egipska (1882)">wojnie brytyjsko-egipskiej</a> w 1882<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b230–233-114">[114]</a>. Francuzi ciągle posiadali jeszcze większość akcji i usiłowali osłabić pozycję Brytyjczyków<a href="#cite_note-CITEREFJames2001274-115">[115]</a>. Zgodnie z postanowieniami <a href="/w/index.php?title=Konwencja_konstantynopolita%C5%84ska_(1888)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konwencja konstantynopolitańska (1888) (strona nie istnieje)">konwencji konstantynopolitańskiej</a> z 1888, została zapewniona wolna żegluga przez Kanał Sueski<a href="#cite_note-116">[116]</a><a href="#cite_note-117">[117]</a>. Ponieważ współzawodnictwo Francji, <a href="/wiki/Belgijskie_imperium_kolonialne" title="Belgijskie imperium kolonialne">Belgii</a> i <a href="/wiki/Imperium_portugalskie" title="Imperium portugalskie">Portugalii</a> w dolnym biegu rzeki <a href="/wiki/Kongo_(rzeka)" title="Kongo (rzeka)">Kongo</a> prowadziło do sporów co do przynależności obszarów w głębi Afryki, na <a href="/wiki/Konferencja_berli%C5%84ska_(1884%E2%80%931885)" title="Konferencja berlińska (1884–1885)">konferencji berlińskiej</a> – zwołanej, żeby uregulować współzawodnictwo państw europejskich w tzw. „<a href="/wiki/Wy%C5%9Bcig_o_Afryk%C4%99" title="Wyścig o Afrykę">wyścigu o Afrykę</a>” – ustalono, że „faktyczne władanie” danym terytorium stanowi podstawę do uznania roszczeń terytorialnych przez społeczność międzynarodową<a href="#cite_note-CITEREFHerbst200071–72-118">[118]</a>. Wyścig o Afrykę rozwijał się w latach 90. XIX wieku i sprawił, że Wielka Brytania zmieniła swoją decyzję z 1885 o opuszczeniu <a href="/wiki/Sudan" title="Sudan">Sudanu</a>. Połączone siły brytyjskie i egipskie w 1896 wkroczyły do Sudanu rządzonego przez <a href="/wiki/Powstanie_Mahdiego" title="Powstanie Mahdiego">mahdystów</a> i odparły w 1898 roszczenia Francji co do tego terytorium (<a href="/wiki/Incydent_w_Faszodzie" title="Incydent w Faszodzie">Incydent w Faszodzie</a>). Sudan stał się nominalnie <a href="/wiki/Sudan_Anglo-Egipski" title="Sudan Anglo-Egipski">angielsko-egipskim kondominium</a>, a faktycznie brytyjską kolonią<a href="#cite_note-CITEREFVandervort1998169–183-119">[119]</a>. Brytyjskie postępy w południowej i wschodniej Afryce, stanowiły bodziec dla <a href="/wiki/Cecil_Rhodes" title="Cecil Rhodes">Cecila Rhodesa</a> do próby realizacji idei linii kolejowej „<a href="/w/index.php?title=Cape_to_Cairo_Railway&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cape to Cairo Railway (strona nie istnieje)">z Kapsztadu do Kairu</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1201703#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q1201703">(inne języki)</a>”. Miała ona łączyć Kanał Sueski z bogatym w minerały południem Afryki i przebiegać wyłącznie przez posiadłości brytyjskie<a href="#cite_note-CITEREFJames2001298-120">[120]</a>. W latach 80. i 90. XIX wieku zarządzana przez niego <a href="/wiki/Brytyjska_Kompania_Po%C5%82udniowoafryka%C5%84ska" title="Brytyjska Kompania Południowoafrykańska">Brytyjska Kompania Południowoafrykańska</a>, podbiła terytoria, nazwane na jego cześć <a href="/wiki/Rodezja" title="Rodezja">Rodezją</a> (w 1911 podzielone na <a href="/wiki/Rodezja_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Rodezja Północna">Rodezję Północną</a> i <a href="/wiki/Rodezja_Po%C5%82udniowa" title="Rodezja Południowa">Południową</a>, obecnie <a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambia</a> i <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a>)<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996215-121">[121]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zmiana_statusu_białych_kolonii">Zmiana statusu białych kolonii</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Zmiana statusu białych kolonii" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zmiana statusu białych kolonii">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Horses_hauling_timber_Ontario.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Horses_hauling_timber_Ontario.jpg/220px-Horses_hauling_timber_Ontario.jpg" decoding="async" width="220" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Horses_hauling_timber_Ontario.jpg/330px-Horses_hauling_timber_Ontario.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Horses_hauling_timber_Ontario.jpg/440px-Horses_hauling_timber_Ontario.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="464" /></a><figcaption>Główną gałęzią gospodarki Kanady pod względem przychodów i zatrudnienia był przemysł drzewny. Ontario, ok. 1900</figcaption></figure> Droga do niepodległości kolonii imperium brytyjskiego zamieszkanych w dużym stopniu przez ludność pochodzenia europejskiego zaczęła się w 1839 wraz z tzw. <a href="/w/index.php?title=Raport_Durhama&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raport Durhama (strona nie istnieje)">Raportem Durhama</a> (Report on the Affairs of British North America), który opisywał przyczyny buntów w <a href="/wiki/Rebelia_w_G%C3%B3rnej_Kanadzie" title="Rebelia w Górnej Kanadzie">Górnej</a> i <a href="/wiki/Rebelia_patriotyczna_w_Dolnej_Kanadzie" title="Rebelia patriotyczna w Dolnej Kanadzie">Dolnej Kanadzie</a>. Aby zapobiec powtórzeniu się tych wydarzeń, proponował on połączenie obu części Kanady i nadanie im szerokiej autonomii<a href="#cite_note-CITEREFSmith199828–29-122">[122]</a>. Proces ten zaczął się wraz z uchwaleniem przez parlament brytyjski w 1840 <a href="/wiki/Ustawa_o_Unii_Kanadyjskiej" title="Ustawa o Unii Kanadyjskiej">ustawy o Unii Kanadyjskiej</a>, skutkującej powołaniem w 1841 <a href="/wiki/Prowincja_Kanady_(kolonia)" title="Prowincja Kanady (kolonia)">Prowincji Kanady</a>. W 1848 <a href="/wiki/Nowa_Szkocja" title="Nowa Szkocja">Nowej Szkocji</a>, jako pierwszej, przyznano samorządność wraz z <a href="/wiki/Rz%C4%85d_przedstawicielski" title="Rząd przedstawicielski">rządem przedstawicielskim</a>, co wkrótce rozszerzono na pozostałe kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej. Wraz z uchwaleniem przez <a href="/wiki/Parlament_Zjednoczonego_Kr%C3%B3lestwa_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Parlament Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej">parlament brytyjski</a> w 1867 <a href="/wiki/Ustawa_o_Brytyjskiej_Ameryce_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Ustawa o Brytyjskiej Ameryce Północnej">ustawy o Brytyjskiej Ameryce Północnej</a>, z Prowincji Kanady, Nowego Brunszwiku i Nowej Szkocji została utworzona <a href="/wiki/Konfederacja_Kanady" title="Konfederacja Kanady">Konfederacja Kanady</a>, będąca <a href="/wiki/Dominium_brytyjskie" title="Dominium brytyjskie">dominium brytyjskim</a> o pełnym zakresie samodzielności z wyjątkiem <a href="/wiki/Polityka_zagraniczna" title="Polityka zagraniczna">polityki zagranicznej</a><a href="#cite_note-CITEREFPorter1998187-123">[123]</a>. Podobny zakres samorządności otrzymały <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> (1901) i <a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nowa Zelandia</a> (1907)<a href="#cite_note-CITEREFSmith199830-124">[124]</a>. Termin „dominium” został po raz pierwszy oficjalnie wprowadzony podczas <a href="/w/index.php?title=Konferencja_Imperialna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konferencja Imperialna (strona nie istnieje)">Konferencji Imperialnej</a> (spotkania liderów rządów Wielkiej Brytanii i jej samorządnych posiadłości) w 1907<a href="#cite_note-CITEREFRhodesWannaWeller20095–15-125">[125]</a>. Na mocy <a href="/wiki/Akt_unii_(1800)" title="Akt unii (1800)">aktu unii z 1800</a>, Irlandia weszła w skład <a href="/wiki/Zjednoczone_Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii" title="Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii">Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii</a>, po stłumieniu <a href="/wiki/Rewolucja_irlandzka" title="Rewolucja irlandzka">rewolucji irlandzkiej w 1798</a>. W latach 1845–1852 nastąpiło znaczne zmniejszenie liczby ludności Irlandii w wyniku <a href="/wiki/Wielki_g%C5%82%C3%B3d_w_Irlandii_(1845%E2%80%931849)" title="Wielki głód w Irlandii (1845–1849)">klęski głodu</a>. W ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku rozwinął się w Irlandii ruch na rzecz rządów krajowych (<a href="/wiki/Home_rule" title="Home rule">home rule</a>). Ruch był wspierany przez brytyjskiego premiera, <a href="/wiki/William_Ewart_Gladstone" title="William Ewart Gladstone">Williama Gladstone’a</a>, który miał nadzieję, że Irlandia może (tak jak Kanada) stać się samorządną częścią imperium. Jednakże zaproponowana przez rząd w 1886 ustawa nie została uchwalona przez parlament brytyjski. Chociaż ustawa ta, w wypadku uchwalenia, dawałaby Irlandii mniej autonomii w ramach Zjednoczonego Królestwa, niż miały prowincje kanadyjskie we własnej federacji<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996213-126">[126]</a>, to wielu członków parlamentu obawiało się, że częściowo niezależna Irlandia może stanowić zagrożenie dla Wielkiej Brytanii lub będzie stanowić to początek rozpadu imperium<a href="#cite_note-CITEREFJames2001315-127">[127]</a>. Następny projekt rządowy z 1893 został także odrzucony z podobnych przyczyn<a href="#cite_note-CITEREFJames2001315-127">[127]</a>. W 1914 została uchwalona ustawa przyznająca autonomię Irlandii, jednak nie została wprowadzona w życie ze względu na wybuch <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojny światowej</a>, co doprowadziło do <a href="/wiki/Powstanie_wielkanocne" title="Powstanie wielkanocne">powstania wielkanocnego</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith199892-128">[128]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wojny_światowe_i_dwudziestolecie_międzywojenne_(1914–1945)">Wojny światowe i dwudziestolecie międzywojenne (1914–1945)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Wojny światowe i dwudziestolecie międzywojenne (1914–1945)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wojny światowe i dwudziestolecie międzywojenne (1914–1945)">edytuj kod</a>]</div> Na przełomie wieków w Wielkiej Brytanii narastały obawy, że nie będzie można obronić metropolii i integralności imperium, jeżeli utrzymywana będzie polityka <a href="/wiki/Splendid_isolation" title="Splendid isolation">splendid isolation</a> (niewchodzenia w stałe sojusze z innymi państwami europejskimi)<a href="#cite_note-CITEREFO’Brien20041-129">[129]</a>. Gwałtowny wzrost potęgi militarnej i gospodarczej <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Niemiec</a> sprawiał, że były one postrzegane jako najbardziej prawdopodobny przeciwnik w przyszłej wojnie. Uznając, że zaangażowanie w rejonie Pacyfiku wiąże nadmierne siły<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998667-130">[130]</a> i będąc zagrożona w Europie przez <a href="/wiki/Kaiserliche_Marine" title="Kaiserliche Marine">Cesarską Marynarkę Wojenną</a>, Wielka Brytania <a href="/wiki/Sojusz_brytyjsko-japo%C5%84ski" title="Sojusz brytyjsko-japoński">zawarła sojusz z Japonią</a> (1902) i ze swoimi dotychczasowymi wrogami <a href="/wiki/Entente_cordiale" title="Entente cordiale">Francją</a> (1904) i <a href="/wiki/Porozumienie_rosyjsko-angielskie" title="Porozumienie rosyjsko-angielskie">Rosją</a> (1907)<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996275-131">[131]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="I_wojna_światowa">I wojna światowa</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: I wojna światowa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: I wojna światowa">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg/170px-Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg" decoding="async" width="170" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg/255px-Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg/340px-Australian_53rd_Bn_Fromelles_19_July_1916.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="584" /></a><figcaption>Żołnierze <a href="/w/index.php?title=5_Dywizja_Piechoty_(Australia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="5 Dywizja Piechoty (Australia) (strona nie istnieje)">5. dywizji australijskiej</a> czekający na sygnał do ataku podczas <a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Fromelles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Fromelles (strona nie istnieje)">bitwy pod Fromelles</a>, 19 lipca 1916</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a>.</div> Brytyjskie obawy przed wojną z Niemcami urzeczywistniły się w 1914 wraz z wybuchem I wojny światowej. Wypowiedzenie wojny przez Wielką Brytanię Niemcom i ich sojusznikom, włączało do wojny również jej dominia i kolonie, które wniosły ogromny wkład militarny, finansowy i rzeczowy. Ponad 2,5 miliona żołnierzy służyło w armiach dominiów, w wojnie uczestniczyło również tysiące ochotników z kolonii<a href="#cite_note-CITEREFMarshall199678–79-132">[132]</a>. Wielka Brytania szybko zaatakowała i rozpoczęła okupację większości niemieckich kolonii w Afryce, natomiast na Pacyfiku, Australia zajęła <a href="/wiki/Nowa_Gwinea_Niemiecka" title="Nowa Gwinea Niemiecka">Nową Gwineę Niemiecką</a>, a Nowa Zelandia <a href="/wiki/Samoa_Niemieckie" title="Samoa Niemieckie">Samoa Niemieckie</a>. Udział wojsk australijskich i nowozelandzkich (<a href="/wiki/Australian_and_New_Zealand_Army_Corps" title="Australian and New Zealand Army Corps">Australian and New Zealand Army Corps</a>, ANZAC) w <a href="/wiki/Bitwa_o_Gallipoli" title="Bitwa o Gallipoli">bitwie o Gallipoli</a> przeciwko <a href="/wiki/Imperium_Osma%C5%84skie" title="Imperium Osmańskie">imperium osmańskiemu</a> w 1915, był przełomowym momentem, w którym obudziła się świadomość Australijczyków i Nowozelandczyków jako odrębnych narodów, a nie kolonii Wielkiej Brytanii. W obu krajach <a href="/wiki/Anzac_Day" title="Anzac Day">ANZAC Day</a> jest świętem państwowym. Podobne znaczenie dla Kanadyjczyków miała <a href="/w/index.php?title=Bitwa_o_Vimy_Ridge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa o Vimy Ridge (strona nie istnieje)">bitwa o Vimy Ridge</a> (9–12 kwietnia 1917)<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996277-133">[133]</a>. Brytyjski premier <a href="/wiki/David_Lloyd_George" title="David Lloyd George">David Lloyd George</a> docenił istotny wkład dominiów w wysiłek wojenny Wielkiej Brytanii, zapraszając w 1917 każdego z ich premierów do uczestnictwa w imperialnym gabinecie wojennym, koordynującym politykę imperium<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996278-134">[134]</a>. Na mocy postanowień <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">traktatu wersalskiego</a> z 1919, imperium osiągnęło swój największy zasięg, uzyskując dodatkowo 4,7 mln km² powierzchni i 13 mln nowych poddanych<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b315-135">[135]</a>. Kolonie niemieckie i posiadłości Imperium Osmańskiego zostały przekazane zwycięzcom jako <a href="/wiki/System_mandatowy_Ligi_Narod%C3%B3w" title="System mandatowy Ligi Narodów">terytoria mandatowe Ligi Narodów</a>. Wielka Brytania przejęła kontrolę nad <a href="/wiki/Palestyna_(mandat)" title="Palestyna (mandat)">Palestyną</a>, <a href="/wiki/Brytyjski_Mandat_Mezopotamii" title="Brytyjski Mandat Mezopotamii">Irakiem</a>, częścią <a href="/wiki/Kamerun_Brytyjski" title="Kamerun Brytyjski">Kamerunu</a> i <a href="/wiki/Togo_Brytyjskie" title="Togo Brytyjskie">Togo</a> oraz <a href="/wiki/Tanganika_(kraj)" title="Tanganika (kraj)">Tanganiką</a>. Dominia uzyskały również kontrolę nad częścią kolonii niemieckich: <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Po%C5%82udniowej_Afryki" title="Związek Południowej Afryki">Związek Południowej Afryki</a> nad <a href="/wiki/Afryka_Po%C5%82udniowo-Zachodnia" title="Afryka Południowo-Zachodnia">Afryką Południowo-Zachodnią</a> (obecnie <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibia</a>), Australia nad <a href="/wiki/Nowa_Gwinea_Niemiecka" title="Nowa Gwinea Niemiecka">Nową Gwineą Niemiecką</a>, a Nowa Zelandia nad <a href="/wiki/Samoa" title="Samoa">Samoa Zachodnim</a>. Mandat nad <a href="/wiki/Nauru" title="Nauru">Nauru</a> sprawowały wspólnie Wielka Brytania, Australia i Nowa Zelandia<a href="#cite_note-CITEREFFox200829,_35,_60-136">[136]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dwudziestolecie_międzywojenne_i_irlandzka_wojna_o_niepodległość">Dwudziestolecie międzywojenne i irlandzka wojna o niepodległość</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Dwudziestolecie międzywojenne i irlandzka wojna o niepodległość" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dwudziestolecie międzywojenne i irlandzka wojna o niepodległość">edytuj kod</a>]</div> Zmiany światowego układu sił po I wojnie światowej, a w szczególności wzrost potęgi morskiej Stanów Zjednoczonych i Japonii, a także powstanie ruchów niepodległościowych w Indiach i Irlandii, spowodowały kolejne zmiany w polityce zagranicznej imperium<a href="#cite_note-CITEREFGoldstein19944-137">[137]</a>. Zmuszona do wyboru pomiędzy USA a Japonią, Wielka Brytania postanowiła nie odnawiać sojuszu z Japonią i zamiast tego podpisała w 1922 <a href="/wiki/Traktat_waszyngto%C5%84ski_(1922)" title="Traktat waszyngtoński (1922)">traktat waszyngtoński</a>, w którym zaakceptowała zrównanie swoich sił morskich z amerykańskimi<a href="#cite_note-CITEREFLouis2006302-138">[138]</a>. Decyzja ta była źródłem wielu debat w latach 30. XX wieku<a href="#cite_note-CITEREFLouis2006294-139">[139]</a>, gdy rządy militarystyczne przejęły władzę w Niemczech i Japonii (m.in. w wyniku <a href="/wiki/Wielki_kryzys" title="Wielki kryzys">wielkiego kryzysu</a>), ponieważ obawiano się, że imperium nie przetrwa jednoczesnego ataku obu tych państw<a href="#cite_note-CITEREFLouis2006303-140">[140]</a>. Chociaż kwestia bezpieczeństwa imperium była istotnym problemem dla Wielkiej Brytanii, utrzymanie go było kluczowe dla gospodarki brytyjskiej<a href="#cite_note-CITEREFLee1996305-141">[141]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:British_Empire_1921.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/British_Empire_1921.png/220px-British_Empire_1921.png" decoding="async" width="220" height="96" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/British_Empire_1921.png/330px-British_Empire_1921.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/British_Empire_1921.png/440px-British_Empire_1921.png 2x" data-file-width="1425" data-file-height="625" /></a><figcaption>Terytorialne apogeum imperium brytyjskiego. 1921 r. (przed traktatem brytyjsko-irlandzkim)</figcaption></figure> W 1919 opóźnienia we wprowadzeniu rządów krajowych w Irlandii pchnęły członków <a href="/wiki/Sinn_F%C3%A9in" title="Sinn Féin">Sinn Féin</a> – pro-niepodległościowej partii, która zdobyła większość miejsc w irlandzkich okręgach wyborczych <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Irlandii_w_1918_roku" title="Wybory parlamentarne w Irlandii w 1918 roku">w wyborach do parlamentu brytyjskiego w 1918</a> – do utworzenia w <a href="/wiki/Dublin" title="Dublin">Dublinie</a> własnego parlamentu (<a href="/wiki/D%C3%A1il_%C3%89ireann" title="Dáil Éireann">Dáil Éireann</a>, z <a href="/wiki/J%C4%99zyk_irlandzki" title="Język irlandzki">irl.</a> „Zgromadzenie Irlandii”), który ogłosił niepodległość Irlandii. Jednocześnie <a href="/wiki/Irlandzka_Armia_Republika%C5%84ska" title="Irlandzka Armia Republikańska">Irlandzka Armia Republikańska</a> zaczęła <a href="/wiki/Wojna_partyzancka" title="Wojna partyzancka">wojnę partyzancką</a> przeciwko administracji brytyjskiej<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998143-142">[142]</a>. <a href="/wiki/Irlandzka_wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Irlandzka wojna o niepodległość">Irlandzka wojna o niepodległość</a> zakończyła się w 1921 impasem i podpisaniem <a href="/wiki/Traktat_angielsko-irlandzki" title="Traktat angielsko-irlandzki">traktatu brytyjsko-irlandzkiego</a>, powołującego <a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Irlandzkie" title="Wolne Państwo Irlandzkie">Wolne Państwo Irlandzkie</a>, <a href="/wiki/Dominium_brytyjskie" title="Dominium brytyjskie">dominium</a> w ramach imperium brytyjskiego, posiadające faktyczną niezależność, lecz powiązane <a href="/wiki/Unia_personalna" title="Unia personalna">unią personalną</a> z Wielką Brytanią<a href="#cite_note-CITEREFSmith199895-143">[143]</a>. <a href="/wiki/Irlandia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Irlandia Północna">Irlandia Północna</a>, składająca się z 6 z 32 <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Irlandii" title="Podział administracyjny Irlandii">hrabstw irlandzkich</a> (powstała w wyniku podziału Irlandii w 1920), wykorzystała opcję zapisaną w traktacie i opowiedziała się za pozostaniem częścią <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej</a><a href="#cite_note-CITEREFMagee1974108-144">[144]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:ImperialConference.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/ImperialConference.jpg/220px-ImperialConference.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/ImperialConference.jpg/330px-ImperialConference.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/ImperialConference.jpg/440px-ImperialConference.jpg 2x" data-file-width="635" data-file-height="506" /></a><figcaption>Król <a href="/wiki/Jerzy_V" title="Jerzy V">Jerzy V</a> z premierami Wielkiej Brytanii i jej dominiów na Konferencji Imperialnej w 1926</figcaption></figure> Podobna walka zaczęła się w Indiach, gdy <a href="/w/index.php?title=Ustawa_o_rz%C4%85dzie_Indii_(1919)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustawa o rządzie Indii (1919) (strona nie istnieje)">ustawa o rządzie Indii z 1919</a> (Government of India Act 1919) nie zaspokoiła indyjskich dążeń do niezależności<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b330-145">[145]</a>. Obawy związane z komunistycznymi i inspirowanymi z zagranicy spiskami spowodowały, że obowiązujące w czasie wojny zaostrzone środki bezpieczeństwa zostały utrzymane przez <a href="/w/index.php?title=Ustawa_Rowlatta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustawa Rowlatta (strona nie istnieje)">ustawę Rowlatta</a>. Prowadziło to do napięć<a href="#cite_note-CITEREFJames2001416-146">[146]</a>, szczególnie w <a href="/wiki/Pend%C5%BCab" title="Pendżab">Pendżabie</a>, gdzie represje doprowadziły do <a href="/w/index.php?title=Masakra_Jallianwala_Bagh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Masakra Jallianwala Bagh (strona nie istnieje)">masakry Jallianwala Bagh</a>, zwanej też masakrą w <a href="/wiki/Amritsar" title="Amritsar">Amritsarze</a>, gdzie wojsko brytyjskie otworzyło ogień do pokojowego tłumu, zabijając co najmniej 379 osób. Opinia publiczna w Wielkiej Brytanii podzieliła się co do oceny tych wydarzeń: jedni widzieli w tym ocalenie Indii od anarchii, inni spoglądali na nie z odrazą<a href="#cite_note-CITEREFJames2001416-146">[146]</a>. <a href="/wiki/Satjagraha" title="Satjagraha">Ruch obywatelskiego nieposłuszeństwa</a> został odwołany przez Gandhiego w marcu 1922, po <a href="/w/index.php?title=Incydent_w_Chauri_Chaura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Incydent w Chauri Chaura (strona nie istnieje)">incydencie w Chauri Chaura</a>, gdzie w zamieszkach po otwarciu ognia do tłumu, w podpalonym posterunku zginęło 22 policjantów. Niezadowolenie i niepokoje w Indiach trwały przez kolejne 25 lat<a href="#cite_note-147">[147]</a>. W 1922 Egiptowi, który został ogłoszony brytyjskim <a href="/wiki/Protektorat" title="Protektorat">protektoratem</a> po wybuchu I wojny światowej, została przyznana niepodległość, chociaż jego zależność od Wielkiej Brytanii utrzymywała się do 1954. Wojska brytyjskie stacjonowały w Egipcie, aż do podpisania <a href="/w/index.php?title=Umowa_brytyjsko-egipska_(1936)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Umowa brytyjsko-egipska (1936) (strona nie istnieje)">traktatu brytyjsko-egipskiego w 1936</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith1998104-148">[148]</a>, na mocy którego wojska brytyjskie wycofały się z Egiptu, ale nadal stacjonowały w strefie <a href="/wiki/Kana%C5%82_Sueski" title="Kanał Sueski">Kanału Sueskiego</a>. W zamian Wielka Brytania wsparła egipskie starania o członkostwo w <a href="/wiki/Liga_Narod%C3%B3w" title="Liga Narodów">Lidze Narodów</a><a href="#cite_note-CITEREFBrown1998292-149">[149]</a>. <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Iraku" title="Królestwo Iraku">Irak</a>, brytyjskie terytorium mandatowe od 1920, również uzyskał członkostwo w Lidze Narodów po uzyskaniu niepodległości w 1932<a href="#cite_note-CITEREFSmith1998101-150">[150]</a>. Prawo dominiów do prowadzenia własnej, niezależnej od Wielkiej Brytanii, polityki zagranicznej zostało uznane na Konferencji Imperialnej w 1923<a href="#cite_note-CITEREFMcIntyre1977187-151">[151]</a>. W poprzednim roku wniosek Wielkiej Brytanii o wsparcie wojskowe w chwili rozpoczęcia <a href="/w/index.php?title=Kryzys_%C3%87anakkale&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kryzys Çanakkale (strona nie istnieje)">kryzysu Çanakkale</a>, został odrzucony przez Kanadę i Związek Południowej Afryki, a Kanada odmówiła ratyfikowania <a href="/wiki/Traktat_w_Lozannie" title="Traktat w Lozannie">traktatu lozańskiego z 1923</a><a href="#cite_note-CITEREFBrown199868-152">[152]</a><a href="#cite_note-CITEREFMcIntyre1977186-153">[153]</a>. Pod presją Irlandii i Związku Południowej Afryki, Konferencja Imperialna w 1926, przyjęła <a href="/w/index.php?title=Deklaracja_Balfoura_(1926)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deklaracja Balfoura (1926) (strona nie istnieje)">deklarację Balfoura</a>, głoszącą, że dominia są „autonomicznymi społecznościami w ramach imperium brytyjskiego, o równorzędnym statusie, niezależnymi względem siebie” (ang. autonomous Communities within the British Empire, equal in status, in no way subordinate one to another) w ramach „<a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Narod%C3%B3w" title="Wspólnota Narodów">Brytyjskiej Wspólnoty Narodów</a>” (British Commonwealth of Nations)<a href="#cite_note-CITEREFBrown199869-154">[154]</a>. Deklaracja była podstawą przyjętego w 1931 <a href="/wiki/Statut_Westminsterski_(1931)" title="Statut Westminsterski (1931)">Statutu Westminsterskiego</a><a href="#cite_note-CITEREFRhodesWannaWeller20095–15-125">[125]</a>. Parlamenty Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Związku Południowej Afryki, Wolnego Państwa Irlandzkiego i <a href="/wiki/Dominium_Nowej_Fundlandii" title="Dominium Nowej Fundlandii">Nowej Fundlandii</a> stały się niezależne od kontroli legislacyjnej parlamentu brytyjskiego, mogły unieważnić prawa brytyjskie, stanowione przez nie prawa nie musiały być z nimi zgodne, a Wielka Brytania nie mogła wprowadzać prawa brytyjskiego na ich terytorium bez ich zgody<a href="#cite_note-CITEREFTurpinTomkins200748-155">[155]</a>. Nowa Fundlandia utraciła status dominium i stała się na powrót kolonią w 1933, w następstwie bankructwa w czasie <a href="/wiki/Wielki_kryzys" title="Wielki kryzys">wielkiego kryzysu</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996300-156">[156]</a>. Irlandia rozluźniła więzy z Wielką Brytanią wraz z wejściem w życie nowej <a href="/wiki/Konstytucja_Irlandii" title="Konstytucja Irlandii">konstytucji</a> w 1937, wprowadzającej ustrój republikański we wszystkim, z wyjątkiem nazwy<a href="#cite_note-CITEREFKenny200621-157">[157]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="II_wojna_światowa">II wojna światowa</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: II wojna światowa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: II wojna światowa">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg/220px-El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg" decoding="async" width="220" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg/330px-El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg/440px-El_Alamein_1942_-_British_infantry.jpg 2x" data-file-width="1784" data-file-height="1772" /></a><figcaption><a href="/wiki/8_Armia_(Wielka_Brytania)" title="8 Armia (Wielka Brytania)">8 Armia</a> została utworzona z jednostek wojskowych z całego imperium i walczyła w <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa_w_Afryce" title="II wojna światowa w Afryce">Afryce Północnej</a> i we <a href="/wiki/Kampania_w%C5%82oska_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Kampania włoska w czasie II wojny światowej">Włoszech</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojna światowa</a>.</div> Wypowiedzenie wojny <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">hitlerowskim Niemcom</a> przez Wielką Brytanię, wiązało się z udziałem w wojnie jej kolonii i Indii, lecz nie oznaczało automatycznego zaangażowania jej dominiów. Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Nowa Fundlandia i Związek Południowej Afryki wkrótce również dołączyły do wojny. Irlandia pozostała neutralna<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996313–314-158">[158]</a>. Od <a href="/wiki/Kampania_francuska_1940" title="Kampania francuska 1940">klęski Francji</a> w 1940 do <a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">ataku Niemiec na ZSRR</a> w 1941, Wielka Brytania wraz ze swoim imperium samotnie walczyła przeciwko Niemcom. Brytyjski premier <a href="/wiki/Winston_Churchill" title="Winston Churchill">Winston Churchill</a> skutecznie starał się u prezydenta <a href="/wiki/Franklin_Delano_Roosevelt" title="Franklin Delano Roosevelt">Franklina Delano Roosevelta</a> o <a href="/wiki/Lend-Lease_Act" title="Lend-Lease Act">pomoc wojskową</a> od Stanów Zjednoczonych, lecz Roosevelt nie był jeszcze gotowy prosić <a href="/wiki/Kongres_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Kongres Stanów Zjednoczonych">Kongresu</a> o zgodę na przystąpienie kraju do wojny<a href="#cite_note-CITEREFGilbert2005234-159">[159]</a>. W sierpniu 1941, Churchill i Roosevelt podpisali <a href="/wiki/Karta_Atlantycka" title="Karta Atlantycka">Kartę Atlantycką</a>, zawierającą m.in. zdanie, że powinno być respektowane „prawo wszystkich narodów do wyboru formy własnego rządu”. To sformułowanie było niejasne i mogło dotyczyć zarówno krajów okupowanych przez Niemcy, jak i mieszkańców kolonii; było ono później różnie interpretowane przez Brytyjczyków, Amerykanów i ruchy niepodległościowe<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996316-160">[160]</a><a href="#cite_note-CITEREFJames2001513-161">[161]</a>. W grudniu 1941, w krótkich odstępach czasu, Japonia zaatakowała <a href="/wiki/Bitwa_o_Malaje" title="Bitwa o Malaje">Malaje Brytyjskie</a>, amerykańską bazę morską <a href="/wiki/Atak_na_Pearl_Harbor" title="Atak na Pearl Harbor">Pearl Harbor</a> na <a href="/wiki/Hawaje" title="Hawaje">Hawajach</a> i <a href="/wiki/Bitwa_o_Hongkong" title="Bitwa o Hongkong">Hongkong</a>. Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny, Churchill był pewien zwycięstwa Wielkiej Brytanii i ocalenia imperium<a href="#cite_note-CITEREFGilbert2005244-162">[162]</a>, ale porażki odniesione w Azji w początkach wojny nieodwracalnie podkopały brytyjski prestiż i reputację<a href="#cite_note-CITEREFLouis2006337-163">[163]</a><a href="#cite_note-CITEREFBrown1998319-164">[164]</a>. Najbardziej dotkliwą z nich był <a href="/wiki/Bitwa_o_Singapur" title="Bitwa o Singapur">upadek Singapuru</a>, który wcześniej okrzyknięto twierdzą nie do zdobycia i wschodnim odpowiednikiem <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltaru</a><a href="#cite_note-CITEREFJames2001460-165">[165]</a>. Uświadomienie sobie, że Wielka Brytania nie może obronić swojego imperium skłoniło Australię i Nową Zelandię, zagrożone teraz atakiem japońskim, do zacieśnienia więzów ze Stanami Zjednoczonymi, co po wojnie ostatecznie zaowocowało zawarciem w 1951 <a href="/wiki/Pakt_Bezpiecze%C5%84stwa_Pacyfiku" title="Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku">paktu ANZUS</a> pomiędzy Australią, Nową Zelandią i Stanami Zjednoczonymi<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996316-160">[160]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dekolonizacja_i_rozpad_imperium_(1945–1997)">Dekolonizacja i rozpad imperium (1945–1997)</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Dekolonizacja i rozpad imperium (1945–1997)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dekolonizacja i rozpad imperium (1945–1997)">edytuj kod</a>]</div> Chociaż Wielka Brytania wyszła zwycięsko z II wojny światowej, skutki konfliktu dogłębnie zmieniły zarówno jej imperium, jak i resztę świata. Większość Europy – kontynentu, który panował nad światem przez kilka stuleci – znajdowała się w ruinach, a na jej obszarze stacjonowały wojska amerykańskie i radzieckie<a href="#cite_note-CITEREFAbernethy2000146-166">[166]</a>. W wyniku wojny Wielka Brytania była faktycznie bankrutem; uniknęła niewypłacalności tylko dzięki renegocjacji warunków spłaty długu (wynoszącego wówczas 4,33 mld dolarów, co równa się 56 mld dolarów w 2012) Stanom Zjednoczonym<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998331-167">[167]</a>. Ostatnia rata długu została spłacona w 2006<a href="#cite_note-168">[168]</a>. W tym samym czasie w koloniach rosły w siłę ruchy antykolonialne. Sytuację dodatkowo komplikowała rosnąca rywalizacja Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego w okresie <a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">zimnej wojny</a>. Teoretycznie oba państwa były przeciwne europejskiemu kolonializmowi. W praktyce jednak, amerykański <a href="/wiki/Antykomunizm" title="Antykomunizm">antykomunizm</a> był silniejszy niż antykolonializm i dlatego, aby powstrzymać komunistyczną ekspansję, Stany Zjednoczone wspierały dalsze istnienie imperium brytyjskiego<a href="#cite_note-CITEREFLevine2007193-169">[169]</a>. Przemówienie brytyjskiego premiera <a href="/wiki/Harold_Macmillan" title="Harold Macmillan">Harolda Macmillana</a> przed parlamentem Związku Południowej Afryki w 1960, znane jako „<a href="/w/index.php?title=Wiatr_zmian_(przem%C3%B3wienie)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wiatr zmian (przemówienie) (strona nie istnieje)">Wiatr zmian</a>” (Wind of Change), było oznaką tego, że dni imperium brytyjskiego są policzone i że Wielka Brytania przyjęła politykę pokojowego wycofywania się ze swoich kolonii oraz przekazywania w nich władzy stabilnym, niekomunistycznym rządom. Była to polityka odmienna niż np. Francji i Portugalii<a href="#cite_note-CITEREFAbernethy2000148-170">[170]</a>, które prowadziły kosztowne i ostatecznie zakończone niepowodzeniem wojny, mające na celu utrzymanie swoich imperiów kolonialnych. Pomiędzy 1945 a 1965, liczba ludności pozostającej pod rządami brytyjskimi poza Wielką Brytanią, spadła z 700 do 5 milionów, z czego 3 miliony żyły w Hongkongu<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998330-171">[171]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Początki_dekolonizacji">Początki dekolonizacji</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Początki dekolonizacji" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początki dekolonizacji">edytuj kod</a>]</div> W 1945 w wyborach zwyciężyła <a href="/wiki/Partia_Pracy_(Wielka_Brytania)" title="Partia Pracy (Wielka Brytania)">Partia Pracy</a>, będąca zwolennikiem <a href="/wiki/Dekolonizacja" title="Dekolonizacja">dekolonizacji</a>. Utworzony przez nią rząd, z premierem <a href="/wiki/Clement_Attlee" title="Clement Attlee">Clementem Attlee</a> na czele, szybko zajął się rozwiązywaniem najbardziej palącego problemu stojącego przed imperium: indyjskimi dążeniami do niepodległości<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996322-172">[172]</a>. Dwa indyjskie ruchy niepodległościowe – <a href="/wiki/Indyjski_Kongres_Narodowy" title="Indyjski Kongres Narodowy">Indyjski Kongres Narodowy</a> i <a href="/wiki/Liga_Muzu%C5%82ma%C5%84ska" title="Liga Muzułmańska">Liga Muzułmańska</a> – walczyły o niepodległość Indii przez dziesięciolecia. Różniły się jednak co do sposobu, w jaki powinno się to stać. Indyjski Kongres Narodowy opowiadał się za jednolitym, świeckim państwem, a Liga Muzułmańska, obawiając się dominacji hinduistycznej większości, pragnęła utworzenia oddzielnego państwa islamskiego, obejmującego regiony zamieszkane w większości przez ludność muzułmańską. Narastająca liczba zamieszek i <a href="/w/index.php?title=Bunt_Kr%C3%B3lewskiej_Indyjskiej_Marynarki_Wojennej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bunt Królewskiej Indyjskiej Marynarki Wojennej (strona nie istnieje)">bunt Królewskiej Indyjskiej Marynarki Wojennej</a> w 1946 skłoniły premiera Clementa Attleego do złożenia przyrzeczenia, że Indie uzyskają niepodległość nie później niż w 1948. Kiedy sytuacja się zaostrzyła i pojawiło się ryzyko wojny domowej, nowo mianowany (i zarazem ostatni) <a href="/wiki/Wicekr%C3%B3lowie_Indii" title="Wicekrólowie Indii">wicekról Indii</a>, <a href="/wiki/Louis_Mountbatten_(hrabia_Mountbatten_of_Burma)" title="Louis Mountbatten (hrabia Mountbatten of Burma)">Lord Mountbatten</a>, przyspieszył dzień ogłoszenia niepodległości na 15 sierpnia 1947<a href="#cite_note-CITEREFSmith199867-173">[173]</a>. Wytyczone przez Brytyjczyków granice dzielące Indie na część hinduską i część muzułmańską, pozostawiły liczące dziesiątki milionów mniejszości w nowo powstałych, niepodległych państwach: <a href="/wiki/Unia_Indyjska" title="Unia Indyjska">Indiach</a> i <a href="/wiki/Dominium_Pakistanu" title="Dominium Pakistanu">Pakistanie</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996325-174">[174]</a>. Podziałowi Indii towarzyszyły przesiedlenia milionów muzułmanów z Indii do Pakistanu i hindusów z Pakistanu do Indii, a towarzysząca im przemoc pochłonęła setki tysięcy ofiar. <a href="/wiki/Mjanma" title="Mjanma">Birma</a> i <a href="/wiki/Sri_Lanka" title="Sri Lanka">Cejlon</a>, które także wchodziły w skład Indii Brytyjskich, uzyskały niepodległość w 1948. Indie, Pakistan i Cejlon stały się członkami <a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Narod%C3%B3w" title="Wspólnota Narodów">Wspólnoty Narodów</a>, natomiast Birma nie dołączyła do tej organizacji<a href="#cite_note-CITEREFMcIntyre1977355–356-175">[175]</a>. W <a href="/wiki/Palestyna_(mandat)" title="Palestyna (mandat)">brytyjskim Mandacie Palestyny</a>, gdzie obok arabskiej większości żyła mniejszość żydowska, Brytyjczycy stanęli wobec podobnego problemu jak w Indiach<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996327-176">[176]</a>. Sytuację komplikowały duża liczba <a href="/wiki/Osadnictwo_%C5%BCydowskie_w_Palestynie" title="Osadnictwo żydowskie w Palestynie">żydowskich uchodźców</a> chcących osiedlić się na terytorium Palestyny po <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">Holokauście</a> i Arabowie przeciwni utworzeniu państwa żydowskiego. W rezultacie trudności w rozwiązaniu problemu, ataków żydowskich organizacji paramilitarnych i rosnących kosztów obecności wojskowej, Wielka Brytania ogłosiła w 1947, że wycofa się z Palestyny w 1948 i przekazała sprawę do rozwiązania <a href="/wiki/Organizacja_Narod%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Organizacja Narodów Zjednoczonych">Organizacji Narodów Zjednoczonych</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996328-177">[177]</a>. <a href="/wiki/Zgromadzenie_Og%C3%B3lne_Organizacji_Narod%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych">Zgromadzenie Ogólne ONZ</a> następnie <a href="/wiki/Rezolucja_Zgromadzenia_Og%C3%B3lnego_ONZ_nr_181" title="Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181">przegłosowało plan podziału Palestyny</a> na części żydowską i arabską. Po klęsce Japonii w II wojnie światowej, antyjapońskie oddziały na <a href="/wiki/Malaje" title="Malaje">Malajach</a> zwróciły się przeciwko Brytyjczykom, którzy szybko starali się odzyskać kontrolę nad tą posiadłością, cenną jako źródło kauczuku i cyny<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996335-178">[178]</a>. Fakt, że partyzanci byli najczęściej komunistami <a href="/wiki/Chi%C5%84czycy_w_Malezji" title="Chińczycy w Malezji">chińskiego pochodzenia</a> oznaczał, że brytyjskie próby stłumienia powstania były wspierane przez muzułmańskich <a href="/wiki/Malajowie" title="Malajowie">Malajów</a>, zdających sobie sprawę, że po stłumieniu powstania otrzymają niepodległość<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996335-178">[178]</a>. <a href="/wiki/Powstanie_malajskie" title="Powstanie malajskie">Powstanie</a> zaczęło się w 1948 i trwało do 1960, lecz w 1957 Brytyjczycy stłumili je na tyle, że przyznali niepodległość <a href="/wiki/Malaje" title="Malaje">Federacji Malajskiej</a> w ramach Wspólnoty Narodów. W 1963 11 stanów federacji wraz z <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapurem</a>, <a href="/wiki/Sarawak" title="Sarawak">Sarawakiem</a> i <a href="/wiki/Borneo_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Borneo Północne">Borneo Północnym</a> (obecnie stan <a href="/wiki/Sabah" title="Sabah">Sabah</a>) połączyło się, tworząc <a href="/wiki/Malezja" title="Malezja">Malezję</a>. W 1965 rządzony przez chińską większość Singapur został wydalony z federacji, w następstwie rosnących napięć między ludnością pochodzenia chińskiego i malajskiego<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996364-179">[179]</a>. <a href="/wiki/Brunei" title="Brunei">Brunei</a> odmówiło przyłączenia się do federacji<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996396-180">[180]</a> i utrzymało swój status brytyjskiego protektoratu do 1984, kiedy uzyskało niepodległość. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kryzys_sueski_i_jego_następstwa">Kryzys sueski i jego następstwa</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Kryzys sueski i jego następstwa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kryzys sueski i jego następstwa">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kryzys_sueski" title="Kryzys sueski">Kryzys sueski</a>.</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Eden,_Anthony.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Eden%2C_Anthony.jpg/170px-Eden%2C_Anthony.jpg" decoding="async" width="170" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Eden%2C_Anthony.jpg/255px-Eden%2C_Anthony.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Eden%2C_Anthony.jpg/340px-Eden%2C_Anthony.jpg 2x" data-file-width="3772" data-file-height="4458" /></a><figcaption>Decyzja brytyjskiego premiera <a href="/wiki/Anthony_Eden" title="Anthony Eden">Anthony Edena</a> o inwazji na Egipt podczas <a href="/wiki/Kryzys_sueski" title="Kryzys sueski">kryzysu sueskiego</a> zakończyła jego karierę polityczną i ujawniła słabość Wielkiej Brytanii jako światowej potęgi</figcaption></figure> W 1951 do władzy powróciła <a href="/wiki/Partia_Konserwatywna_(Wielka_Brytania)" title="Partia Konserwatywna (Wielka Brytania)">Partia Konserwatywna</a> pod przywództwem <a href="/wiki/Winston_Churchill" title="Winston Churchill">Winstona Churchilla</a>. Churchill i konserwatyści uważali, że pozycja Wielkiej Brytanii jako światowego mocarstwa zależy od utrzymania imperium, z bazą nad <a href="/wiki/Kana%C5%82_Sueski" title="Kanał Sueski">Kanałem Sueskim</a>, pozwalającą jej utrzymać, pomimo utraty Indii, dominującą pozycję na <a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliskim Wschodzie</a>. Churchill nie mógł jednak zignorować nowego rewolucyjnego rządu <a href="/wiki/Gamal_Abdel_Naser" title="Gamal Abdel Naser">Gamala Abdela Nasera</a>, który w 1952 <a href="/wiki/Rewolucja_w_Egipcie_(1952)" title="Rewolucja w Egipcie (1952)">przejął władzę</a> w Egipcie. W 1953 r. uzgodniono wycofanie wojsk brytyjskich ze strefy Kanału Sueskiego i uzyskanie przez <a href="/wiki/Sudan_Anglo-Egipski" title="Sudan Anglo-Egipski">Sudan Anglo-Egipski</a> <a href="/wiki/Samostanowienie_narod%C3%B3w" title="Samostanowienie narodów">prawa do samostanowienia</a> do 1955, z możliwością uzyskania niepodległości<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998339–340-181">[181]</a>. Sudan uzyskał niepodległość 1 stycznia 1956. W lipcu 1956, Naser jednostronnie ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego. W odpowiedzi <a href="/wiki/Anthony_Eden" title="Anthony Eden">Anthony Eden</a>, który zastąpił Winstona Churchilla na stanowisku premiera, zaczął (w porozumieniu z Francją) organizować <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">izraelski</a> atak na <a href="/wiki/Egipt" title="Egipt">Egipt</a>, który dałby Wielkiej Brytanii i Francji pretekst do interwencji zbrojnej i zajęcia strefy Kanału Sueskiego<a href="#cite_note-CITEREFJames2001581-182">[182]</a>. Eden nie konsultował ataku ze Stanami Zjednoczonymi, a w konsekwencji prezydent USA <a href="/wiki/Dwight_Eisenhower" title="Dwight Eisenhower">Dwight Eisenhower</a> odmówił wsparcia interwencji zbrojnej<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b355-183">[183]</a>. W konflikt wokół Kanału Sueskiego włączył się też <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich</a>, grożąc interwencją po stronie egipskiej. Eisenhower wywarł presję finansową na Wielką Brytanię, grożąc sprzedażą amerykańskich rezerw <a href="/wiki/Funt_szterling" title="Funt szterling">brytyjskiego funta</a>, co spowodowałoby nagłe załamanie brytyjskiej waluty<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b356-184">[184]</a>. Chociaż interwencja osiągnęła swoje cele militarne<a href="#cite_note-CITEREFJames2001583-185">[185]</a>, interwencja <a href="/wiki/Organizacja_Narod%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Organizacja Narodów Zjednoczonych">ONZ</a> i presja amerykańska zmusiły Wielką Brytanię do upokarzającego wycofania swoich wojsk, a Edena do złożenia <a href="/wiki/Dymisja" title="Dymisja">dymisji</a><a href="#cite_note-CITEREFCombs2008161–163-186">[186]</a><a href="#cite_note-187">[187]</a>. <a href="/wiki/Kryzys_sueski" title="Kryzys sueski">Kryzys sueski</a> obnażył brytyjskie ograniczenia i potwierdził utratę znaczenia Wielkiej Brytanii na arenie międzynarodowej, pokazując, że nie może ona działać przynajmniej bez przyzwolenia, jeżeli nie wsparcia, Stanów Zjednoczonych<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998342-188">[188]</a><a href="#cite_note-CITEREFSmith1998105-189">[189]</a><a href="#cite_note-CITEREFBurk2008602-190">[190]</a>. Wydarzenia te uraziły brytyjską dumę narodową, co skłoniło do określenia ich przez jednego z członków parlamentu jako „brytyjskiego <a href="/wiki/Bitwa_pod_Waterloo" title="Bitwa pod Waterloo">Waterloo</a>”<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998343-191">[191]</a>, a innego do sugestii, że kraj stał się „amerykańskim państwem satelickim”<a href="#cite_note-CITEREFJames2001585-192">[192]</a>. <a href="/wiki/Margaret_Thatcher" title="Margaret Thatcher">Margaret Thatcher</a> określiła później sposób myślenia brytyjskich elit politycznych jako „syndrom sueski”, z którego Wielka Brytania otrząsnęła się dopiero po <a href="/wiki/Wojna_o_Falklandy" title="Wojna o Falklandy">odbiciu Falklandów</a> po inwazji <a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna">argentyńskiej</a> w 1982<a href="#cite_note-CITEREFThatcher1993-193">[193]</a> . Chociaż kryzys sueski oznaczał osłabienie pozycji Wielkiej Brytanii na Bliskim Wschodzie, nadal jednak pozostawała ona tam znaczącym graczem<a href="#cite_note-CITEREFSmith1998106-194">[194]</a>. Wielka Brytania ponownie użyła swoich wojsk w regionie, interweniując w <a href="/wiki/Oman" title="Oman">Omanie</a> (1957), <a href="/wiki/Jordania" title="Jordania">Jordanii</a> (1958) i w <a href="/wiki/Kuwejt" title="Kuwejt">Kuwejcie</a> (1961), chociaż dokonywała tych interwencji za aprobatą Stanów Zjednoczonych<a href="#cite_note-CITEREFJames2001586-195">[195]</a>, a polityka prowadzona przez nowego brytyjskiego premiera <a href="/wiki/Harold_Macmillan" title="Harold Macmillan">Harolda Macmillana</a> była zgodna z polityką amerykańską<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998343-191">[191]</a>. Wielka Brytania utrzymywała obecność wojskową na Bliskim Wschodzie przez kolejną dekadę. W styczniu 1968, kilka tygodni po dewaluacji funta, premier <a href="/wiki/Harold_Wilson" title="Harold Wilson">Harold Wilson</a> i minister obrony w jego rządzie <a href="/wiki/Denis_Healey" title="Denis Healey">Denis Healey</a> ogłosili, że wojska brytyjskie wycofają się z głównych baz wojskowych na wschód od Kanału Sueskiego, w tym również tych na Bliskim Wschodzie, a przede wszystkim z <a href="/wiki/Malezja" title="Malezja">Malezji</a> i <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapuru</a><a href="#cite_note-CITEREFPham2010-196">[196]</a> . Brytyjczycy wycofali się z <a href="/wiki/Aden" title="Aden">Adenu</a> w 1967, z <a href="/wiki/Bahrajn" title="Bahrajn">Bahrajnu</a> w 1971 i z <a href="/wiki/Malediwy" title="Malediwy">Malediwów</a> w 1976<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996370–371-197">[197]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wiatr_zmian">Wiatr zmian</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Wiatr zmian" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wiatr zmian">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:British_Decolonisation_in_Africa.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/British_Decolonisation_in_Africa.png/260px-British_Decolonisation_in_Africa.png" decoding="async" width="260" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/British_Decolonisation_in_Africa.png/390px-British_Decolonisation_in_Africa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/British_Decolonisation_in_Africa.png/520px-British_Decolonisation_in_Africa.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="2000" /></a><figcaption>Dekolonizacja posiadłości brytyjskich w Afryce. Do końca lat 60., wszystkie posiadłości, z wyjątkiem <a href="/wiki/Rodezja" title="Rodezja">Rodezji</a> (obecnego <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a>) i terytorium mandatowego Republiki Południowej Afryki: <a href="/wiki/Afryka_Po%C5%82udniowo-Zachodnia" title="Afryka Południowo-Zachodnia">Afryki Południowo-Zachodniej</a> (obecnej <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibii</a>), uzyskały niepodległość</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Dekolonizacja_Afryki" title="Dekolonizacja Afryki">Dekolonizacja Afryki</a>.</div> W lutym 1960 Harold Macmillan wygłosił przemówienie w <a href="/wiki/Kapsztad" title="Kapsztad">Kapsztadzie</a> (Związek Południowej Afryki), w którym mówił m.in. o „wietrze zmian wiejącym nad tym kontynentem” (the wind of change blowing through this continent)<a href="#cite_note-CITEREFJames2001616-198">[198]</a>. Macmillan chciał uniknąć uwikłania Wielkiej Brytanii w wojny kolonialne, takie jak np. Francja toczyła w <a href="/wiki/Wojna_algierska" title="Wojna algierska">Algierii</a> i w czasie, gdy był premierem szybko postępował proces dekolonizacji<a href="#cite_note-CITEREFLouis200646-199">[199]</a>. Do trzech kolonii, które uzyskały niepodległość w latach 50. – <a href="/wiki/Sudan" title="Sudan">Sudanu</a>, <a href="/wiki/Z%C5%82ote_Wybrze%C5%BCe_(kolonia_brytyjska)" title="Złote Wybrzeże (kolonia brytyjska)">Złotego Wybrzeża</a> (dzisiejszej <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghany</a>) i <a href="/wiki/Malaje" title="Malaje">Federacji Malajów</a> (obecnie Malezja i Singapur) – dołączyło prawie dziesięć razy tyle państw w latach 60. XX wieku<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996427–433-200">[200]</a>. Pozostałe brytyjskie kolonie w Afryce, z wyjątkiem <a href="/wiki/Rodezja_Po%C5%82udniowa" title="Rodezja Południowa">Rodezji Południowej</a> (której rząd jednostronnie ogłosił niepodległość nieuznawaną przez społeczność międzynarodową), otrzymały niepodległość do 1968. Wycofywanie się Brytyjczyków z południowych i wschodnich części Afryki nie było procesem w pełni pokojowym. Uzyskanie niepodległości przez <a href="/wiki/Kenia" title="Kenia">Kenię</a> poprzedziło trwające kilka lat <a href="/wiki/Powstanie_Mau_Mau" title="Powstanie Mau Mau">powstanie Mau Mau</a>. W <a href="/wiki/Rodezja" title="Rodezja">Rodezji</a> ogłoszenie przez białą mniejszość w 1965 <a href="/w/index.php?title=Rodezyjska_deklaracja_niepodleg%C5%82o%C5%9Bci&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rodezyjska deklaracja niepodległości (strona nie istnieje)">niepodległości</a>, wywołało <a href="/wiki/Wojna_rodezyjska" title="Wojna rodezyjska">wojnę domową</a>, która trwała aż do podpisania w 1979 <a href="/wiki/Porozumienie_w_Lancaster_House" title="Porozumienie w Lancaster House">porozumienia pokojowego w Lancaster House</a>, określającego warunki zakończenia konfliktu i uznania niepodległości nowego państwa <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a> w 1980<a href="#cite_note-CITEREFJames2001618–621-201">[201]</a>. W basenie <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a>, wojna partyzancka prowadzona przez <a href="/wiki/Narodowa_Organizacja_Cypryjskich_Bojownik%C3%B3w" title="Narodowa Organizacja Cypryjskich Bojowników">Greków cypryjskich</a> zakończyła się w 1960 przyznaniem niepodległości <a href="/wiki/Cypr" title="Cypr">Cyprowi</a> i pozostawieniem Wielkiej Brytanii baz wojskowych <a href="/wiki/Akrotiri_i_Dhekelia" title="Akrotiri i Dhekelia">Akrotiri i Dhekelia</a>. Śródziemnomorskie wyspy <a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malta</a> i <a href="/wiki/Gozo" title="Gozo">Gozo</a> w sposób pokojowy uzyskały niepodległość w 1964, choć w 1955 przeważało na nich, dążenie do ich integracji z Wielką Brytanią<a href="#cite_note-CITEREFSpringhall2001100–102-202">[202]</a>. Wielka Brytania utworzyła w 1958 <a href="/wiki/Federacja_Indii_Zachodnich" title="Federacja Indii Zachodnich">Federację Indii Zachodnich</a>, zrzeszającą brytyjskie kolonie z obszaru <a href="/wiki/Karaiby" title="Karaiby">Karaibów</a>, która rozpadła się po odejściu z niej <a href="/wiki/Jamajka" title="Jamajka">Jamajki</a> (1961) i <a href="/wiki/Trynidad_i_Tobago" title="Trynidad i Tobago">Trynidadu</a> (1962); po ich odejściu również większość pozostałych wysp uzyskała niepodległość<a href="#cite_note-CITEREFKnightPalmer198914–15-203">[203]</a>. <a href="/wiki/Barbados" title="Barbados">Barbados</a> uzyskał niepodległość w 1966, a pozostała część wschodniokaraibskich wysp w latach 70. i 80. XX wieku<a href="#cite_note-CITEREFKnightPalmer198914–15-203">[203]</a>. <a href="/wiki/Anguilla" title="Anguilla">Anguilla</a> i wyspy <a href="/wiki/Turks_i_Caicos" title="Turks i Caicos">Turks i Caicos</a> opowiedziały się za pozostaniem przy Wielkiej Brytanii, już po rozpoczęciu procedury przyznania im niepodległości<a href="#cite_note-CITEREFClegg2005128-204">[204]</a>. <a href="/wiki/Brytyjskie_Wyspy_Dziewicze" title="Brytyjskie Wyspy Dziewicze">Brytyjskie Wyspy Dziewicze</a><a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996428-205">[205]</a>, <a href="/wiki/Kajmany_(wyspy)" title="Kajmany (wyspy)">Kajmany</a> i <a href="/wiki/Montserrat" title="Montserrat">Montserrat</a> opowiedziały się za utrzymaniem więzów z Wielką Brytanią<a href="#cite_note-CITEREFJames2001622-206">[206]</a>, podczas gdy <a href="/wiki/Gujana" title="Gujana">Gujana</a> uzyskała niepodległość w 1966. Ostatnia brytyjska kolonia na kontynencie amerykańskim, <a href="/wiki/Honduras_Brytyjski" title="Honduras Brytyjski">Honduras Brytyjski</a>, otrzymała autonomię w 1964, zmieniła nazwę na <a href="/wiki/Belize" title="Belize">Belize</a> w 1973, a pełną niepodległość uzyskała w 1981. Roszczenia <a href="/wiki/Gwatemala" title="Gwatemala">Gwatemali</a> do terytorium Belize nie zostały rozstrzygnięte<a href="#cite_note-CITEREFLloyd1996401,_427–429-207">[207]</a>. Brytyjskie terytoria na Pacyfiku uzyskały niepodległość w latach 70., zaczynając od <a href="/wiki/Fid%C5%BCi" title="Fidżi">Fidżi</a> w 1970 a kończąc na <a href="/wiki/Vanuatu" title="Vanuatu">Vanuatu</a> w 1980. Niepodległość Vanuatu opóźniła się ze względu na konflikt pomiędzy społecznościami anglo- i francuskojęzyczną, ponieważ wyspy były <a href="/wiki/Kondominium_(kolonia)" title="Kondominium (kolonia)">kondominium</a> Wielkiej Brytanii i Francji<a href="#cite_note-CITEREFMacdonald1994171–191-208">[208]</a>. Fidżi, <a href="/wiki/Tuvalu" title="Tuvalu">Tuvalu</a>, <a href="/wiki/Wyspy_Salomona" title="Wyspy Salomona">Wyspy Salomona</a> i <a href="/wiki/Papua-Nowa_Gwinea" title="Papua-Nowa Gwinea">Papua-Nowa Gwinea</a> stały się <a href="/wiki/Commonwealth_realm" title="Commonwealth realm">commonwealth realms</a>, tzn. głową tych państw jest monarcha brytyjski. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Koniec_imperium">Koniec imperium</h3>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Koniec imperium" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Koniec imperium">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wojna_o_Falklandy" title="Wojna o Falklandy">Wojna o Falklandy</a>.</div> Niepodległość Rodezji (jako Zimbabwe), Nowych Hebrydów (jako Vanuatu) w 1980 i Belize w 1981 oznaczała, że oprócz rozproszonych wysp i placówek (i zaanektowanej w 1955 niezamieszkanej skały na Oceanie Atlantyckim, <a href="/wiki/Rockall" title="Rockall">Rockall</a>)<a href="#cite_note-209">[209]</a>, proces dekolonizacji, który rozpoczął się po II wojnie światowej, został w dużej mierze zakończony. W 1982 brytyjska gotowość do obrony jej terytoriów zamorskich, została poddana testowi, gdy Argentyna zajęła <a href="/wiki/Falklandy" title="Falklandy">Falklandy</a>, powołując się na roszczenia sięgające korzeniami czasów <a href="/wiki/Imperium_hiszpa%C5%84skie" title="Imperium hiszpańskie">imperium hiszpańskiego</a><a href="#cite_note-CITEREFJames2001624–625-210">[210]</a>. Zwycięstwo w <a href="/wiki/Wojna_o_Falklandy" title="Wojna o Falklandy">wojnie o Falklandy</a> i odbicie wysp z rąk Argentyńczyków było postrzegane jako odwrócenie tendencji spadkowej statusu Wielkiej Brytanii jako <a href="/wiki/Supermocarstwo" title="Supermocarstwo">światowego mocarstwa</a><a href="#cite_note-CITEREFJames2001629-211">[211]</a>. W 1982 r. <a href="/wiki/Parlament_Kanady" title="Parlament Kanady">parlament Kanady</a> zerwał ostatnie związki prawne z Wielką Brytanią, uchwalając <a href="/wiki/Konstytucja_Kanady" title="Konstytucja Kanady">Konstytucję Kanady</a>. Zerwanie było potwierdzone <a href="/w/index.php?title=Ustawa_o_Kanadzie_(1982)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustawa o Kanadzie (1982) (strona nie istnieje)">Ustawą o Kanadzie</a> uchwaloną w tym samym roku przez parlament brytyjski<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998594-212">[212]</a>. Podobne ustawy zostały uchwalone dla Australii i Nowej Zelandii w 1986<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998689-213">[213]</a>. We wrześniu 1982 premier <a href="/wiki/Margaret_Thatcher" title="Margaret Thatcher">Margaret Thatcher</a> udała się do Pekinu, aby negocjować z rządem Chin w sprawie przyszłości ostatniego ważniejszego terytorium zamorskiego, <a href="/wiki/Hongkong" title="Hongkong">Hongkongu</a><a href="#cite_note-CITEREFBrendon2007654-214">[214]</a>. Zgodnie z postanowieniami <a href="/wiki/Traktat_nanki%C5%84ski" title="Traktat nankiński">traktatu nankińskiego</a> z 1842, sama wyspa <a href="/wiki/Hongkong_(wyspa)" title="Hongkong (wyspa)">Hongkong</a> została oddana Wielkiej Brytanii „na zawsze”, ale większość terytorium kolonii stanowiły <a href="/wiki/Nowe_Terytoria" title="Nowe Terytoria">Nowe Terytoria</a>, które w 1898 zostały na mocy ustaleń <a href="/w/index.php?title=Druga_konwencja_peki%C5%84ska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Druga konwencja pekińska (strona nie istnieje)">drugiej konwencji pekińskiej</a> wydzierżawione Wielkiej Brytanii na 99 lat, który to okres kończył się w 1997<a href="#cite_note-CITEREFJoseph2010355-215">[215]</a><a href="#cite_note-CITEREFRothermund2006100-216">[216]</a>. Thatcher, dostrzegając podobieństwa z Falklandami, początkowo chciała zatrzymać Hongkong i proponowała administrację brytyjską pod zwierzchnictwem Chin. Propozycja została jednak odrzucona przez <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chiny</a><a href="#cite_note-CITEREFBrendon2007654–655-217">[217]</a>. Porozumienie osiągnięto w 1984: na mocy wspólnej deklaracji chińsko-brytyjskiej, Hongkong stał się specjalnym regionem administracyjnym Chińskiej Republiki Ludowej, zachowującym autonomię pozwalającą na utrzymanie dotychczasowego stylu życia jego mieszkańcom przez co najmniej 50 lat<a href="#cite_note-CITEREFBrendon2007656-218">[218]</a>. Ceremonia przekazania Hongkongu Chinom w 1997 oznaczała dla wielu ludzi<a href="#cite_note-CITEREFBrendon2007660-219">[219]</a>, w tym <a href="/wiki/Karol_III" title="Karol III">księcia Karola</a><a href="#cite_note-220">[220]</a>, który uczestniczył w ceremonii, „koniec imperium”<a href="#cite_note-CITEREFBrown1998594-212">[212]</a><a href="#cite_note-221">[221]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dziedzictwo">Dziedzictwo</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Dziedzictwo" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dziedzictwo">edytuj kod</a>]</div> Wielka Brytania zachowuje zwierzchność nad 14 terytoriami (2015)<a href="#cite_note-222">[222]</a> znajdującymi się poza <a href="/wiki/Wyspy_Brytyjskie" title="Wyspy Brytyjskie">Wyspami Brytyjskimi</a>, które od 2002 są określane jako <a href="/wiki/Brytyjskie_terytoria_zamorskie" title="Brytyjskie terytoria zamorskie">brytyjskie terytoria zamorskie</a><a href="#cite_note-CITEREFGapes2008145–147-223">[223]</a>. Niektóre z nich są niezamieszkane, nie licząc przebywającego tam personelu wojskowego lub naukowego. Pozostałe posiadają różny stopień samorządności i są zależne od Wielkiej Brytanii w sprawach polityki zagranicznej i obrony. Rząd brytyjski wyraża chęć wspierania dążeń do niepodległości każdego z terytoriów zamorskich<a href="#cite_note-CITEREFGapes2008146,153-224">[224]</a>. Brytyjskie zwierzchnictwo nad kilkoma z tych terytoriów jest kwestionowane przez sąsiadujące z nimi państwa: Hiszpania zgłasza roszczenia do <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltaru</a>, Argentyna do <a href="/wiki/Falklandy" title="Falklandy">Falklandów</a> oraz <a href="/wiki/Georgia_Po%C5%82udniowa_i_Sandwich_Po%C5%82udniowy" title="Georgia Południowa i Sandwich Południowy">Georgii Południowej i Sandwicha Południowego</a>, a <a href="/wiki/Mauritius" title="Mauritius">Mauritius</a> i <a href="/wiki/Seszele" title="Seszele">Seszele</a> do <a href="/wiki/Brytyjskie_Terytorium_Oceanu_Indyjskiego" title="Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego">Brytyjskiego Terytorium Oceanu Indyjskiego</a><a href="#cite_note-225">[225]</a>. Do części obszaru <a href="/wiki/Brytyjskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Brytyjskie Terytorium Antarktyczne">Brytyjskiego Terytorium Antarktycznego</a> zgłaszają roszczenia terytorialne <a href="/wiki/Antarktyda_Argenty%C5%84ska" title="Antarktyda Argentyńska">Argentyna</a> i <a href="/wiki/Chilijskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Chilijskie Terytorium Antarktyczne">Chile</a><a href="#cite_note-CITEREFGapes2008136-226">[226]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Location_of_the_BOTs-pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Location_of_the_BOTs-pl.svg/440px-Location_of_the_BOTs-pl.svg.png" decoding="async" width="440" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Location_of_the_BOTs-pl.svg/660px-Location_of_the_BOTs-pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Location_of_the_BOTs-pl.svg/880px-Location_of_the_BOTs-pl.svg.png 2x" data-file-width="735" data-file-height="433" /></a><figcaption>14 <a href="/wiki/Brytyjskie_terytoria_zamorskie" title="Brytyjskie terytoria zamorskie">brytyjskich terytoriów zamorskich</a></figcaption></figure> Większość byłych brytyjskich kolonii i protektoratów jest członkami <a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Narod%C3%B3w" title="Wspólnota Narodów">Wspólnoty Narodów</a>, apolitycznego, dobrowolnego stowarzyszenia równoprawnych członków. <a href="/wiki/G%C5%82owa_pa%C5%84stwa" title="Głowa państwa">Głową państwa</a> piętnastu (2015) członków Wspólnoty Narodów (poza Wielką Brytanią), jest każdorazowy <a href="/wiki/W%C5%82adcy_brytyjscy" title="Władcy brytyjscy">król lub królowa Wielkiej Brytanii</a>; są to tzw. <a href="/wiki/Commonwealth_realm" title="Commonwealth realm">Commonwealth realms</a><a href="#cite_note-227">[227]</a>. Dziesięciolecia, a w niektórych przypadkach stulecia, rządów i emigracji brytyjskiej pozostawiły swój ślad na niepodległych państwach, wywodzących się z imperium brytyjskiego. Imperium przyczyniło się do rozpowszechnienia <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">języka angielskiego</a> w różnych regionach świata. Obecnie jest on <a href="/wiki/J%C4%99zyk_ojczysty" title="Język ojczysty">językiem ojczystym</a> prawie 400 milionów ludzi, a posługuje się nim jako językiem ojczystym, <a href="/w/index.php?title=Drugi_j%C4%99zyk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Drugi język (strona nie istnieje)">drugim językiem</a> lub <a href="/wiki/J%C4%99zyk_obcy" title="Język obcy">językiem obcym</a> około półtora miliarda ludzi<sup id="cite_ref-CITEREFHogg2008424_rozdział_9_''English_Worldwide''_autorstwa_[[David_Crystal|Davida_Crystala]]:_''approximately_one_in_four_of_the_worlds_population_are_capable_of_communicating_to_a_useful_level_in_English''_(tłum.:_„około_1/4_światowej_populacji_potrafi_porozumiewać_się_w_języku_angielskim”)_228-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHogg2008424_rozdział_9_''English_Worldwide''_autorstwa_[[David_Crystal|Davida_Crystala]]:_''approximately_one_in_four_of_the_worlds_population_are_capable_of_communicating_to_a_useful_level_in_English''_(tłum.:_„około_1/4_światowej_populacji_potrafi_porozumiewać_się_w_języku_angielskim”)-228">[228]</a><a href="#cite_note-229">[229]</a>. Rozpowszechnienie języka angielskiego od drugiej połowy XX wieku jest spowodowane częściowo wpływem kultury Stanów Zjednoczonych, które same pierwotnie stanowiły kolonię brytyjską. Poza Afryką, gdzie prawie wszystkie byłe kolonie przyjęły <a href="/wiki/System_prezydencki" title="System prezydencki">prezydencki system rządów</a>, angielski <a href="/wiki/System_parlamentarny" title="System parlamentarny">system parlamentarny</a> stanowił wzorzec dla <a href="/wiki/System_polityczny" title="System polityczny">systemów politycznych</a> wielu byłych kolonii, a <a href="/w/index.php?title=System_prawny_Anglii_i_Walii&action=edit&redlink=1" class="new" title="System prawny Anglii i Walii (strona nie istnieje)">angielski system prawny</a> dla ich systemów prawnych<a href="#cite_note-CITEREFFerguson2004b307-230">[230]</a>. Brytyjski <a href="/w/index.php?title=Komitet_S%C4%85downiczy_Tajnej_Rady_(Wielka_Brytania)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Komitet Sądowniczy Tajnej Rady (Wielka Brytania) (strona nie istnieje)">Komitet Sądowniczy Tajnej Rady</a> jest do tej pory najwyższym <a href="/wiki/Apelacja_(prawo)" title="Apelacja (prawo)">sądem apelacyjnym</a> dla kilku byłych kolonii z rejonu Karaibów i Pacyfiku. Brytyjscy <a href="/wiki/Misjonarz" title="Misjonarz">misjonarze</a> <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanccy</a>, którzy odbywali wyprawy <a href="/wiki/Misja_(religia)" title="Misja (religia)">misyjne</a>, rozpowszechnili <a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_anglika%C5%84ska" title="Wspólnota anglikańska">wiarę anglikańską</a> na wszystkich kontynentach. Brytyjska architektura kolonialna (kościoły, dworce kolejowe i budynki użyteczności publicznej) widoczna jest do dzisiaj w wielu miastach, będących kiedyś częścią imperium brytyjskiego<a href="#cite_note-CITEREFMarshall1996238–240-231">[231]</a>. Dyscypliny sportowe wywodzące się z Wielkiej Brytanii – szczególnie <a href="/wiki/Pi%C5%82ka_no%C5%BCna" title="Piłka nożna">piłka nożna</a>, <a href="/wiki/Krykiet" title="Krykiet">krykiet</a>, <a href="/wiki/Tenis" title="Tenis">tenis</a> i <a href="/wiki/Golf" title="Golf">golf</a> – stały się popularne na całym świecie<a href="#cite_note-CITEREFTorkildsen2005347-232">[232]</a>. W niektórych krajach w użyciu pozostają różne jednostki <a href="/wiki/Jednostki_imperialne" title="Jednostki imperialne">imperialnego systemu miar</a>. Zasada <a href="/wiki/Ruch_lewostronny" title="Ruch lewostronny">lewostronnego ruchu drogowego</a> została zachowana w dużej części byłego imperium<a href="#cite_note-CITEREFParsons19991-233">[233]</a>. Granice polityczne nakreślone przez Brytyjczyków, nie zawsze uwzględniały kryteria narodowościowe czy religijne, co przyczyniło się do powstawania konfliktów na terenach będących kiedyś posiadłościami brytyjskimi. Imperium brytyjskie jest również odpowiedzialne za wielkie migracje ludności. Miliony mieszkańców opuściło Wyspy Brytyjskie, tworząc społeczności Stanów Zjednoczonych, Kanady, Australii i Nowej Zelandii, swego czasu zdominowane przez ludność pochodzenia brytyjskiego i irlandzkiego. W dalszym ciągu zdarzają się napięcia pomiędzy potomkami białych osadników będących większością w tych krajach a <a href="/wiki/Ludy_tubylcze" title="Ludy tubylcze">rdzenną ludnością</a> będącą tam mniejszością, a także między potomkami osadników i rdzenną ludnością w Republice Południowej Afryki i w Zimbabwe, gdzie z kolei potomkowie osadników znajdują się w mniejszości. Osadnictwo w Irlandii osób pochodzących z sąsiedniej <a href="/wiki/Wielka_Brytania_(wyspa)" title="Wielka Brytania (wyspa)">Wielkiej Brytanii</a>, do dnia dzisiejszego wpływa na podziały w <a href="/wiki/Irlandia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Irlandia Północna">Irlandii Północnej</a>. Miliony ludzi przemieszczały się do i z brytyjskich kolonii, w tym duża liczba mieszkańców <a href="/wiki/Subkontynent_indyjski" title="Subkontynent indyjski">subkontynentu indyjskiego</a> emigrujących do innych części imperium, takich jak obecne <a href="/wiki/Malezja" title="Malezja">Malezja</a> i <a href="/wiki/Fid%C5%BCi" title="Fidżi">Fidżi</a>, a także Chińczyków do Malezji, <a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapuru</a> i na Karaiby<a href="#cite_note-CITEREFMarshall1996286-234">[234]</a>. Struktura demograficzna Wielkiej Brytanii także się zmieniła w wyniku napływu do niej, po II wojnie światowej, ludności z jej byłych kolonii<a href="#cite_note-CITEREFDalziel2006135-235">[235]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też">Zobacz też</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Lista_kolonii_brytyjskich" title="Lista kolonii brytyjskich">kolonie brytyjskie</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi">edytuj kod</a>]</div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy">edytuj kod</a>]</div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <cite class="citation book">Great Britain, Census Office: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/cu31924030396067">Census of the British empire. 1901. Report with summary and detailed tables for the several colonies, &c., area, houses, and population; also population classified by ages, condition as to marriage, occupations, birthplaces, religions, degrees of education, and infirmities</a>. Londyn: Darling & Son, Ltd., 1906, s. XLIX-L.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Census+of+the+British+empire.+1901.+Report+with+summary+and+detailed+tables+for+the+several+colonies%2C+%26c.%2C+area%2C+houses%2C+and+population%3B+also+population+classified+by+ages%2C+condition+as+to+marriage%2C+occupations%2C+birthplaces%2C+religions%2C+degrees+of+education%2C+and+infirmities&rft.au=Great+Britain%2C+Census+Office&rft.pub=Darling+%26+Son%2C+Ltd.&rft.place=Londyn&rft.pages=XLIX-L&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcu31924030396067"></cite> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <cite class="citation book">Niall Ferguson: Empire, The rise and demise of the British world order and the lessons for global power. Basic Books, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0465023282" title="Specjalna:Książki/0465023282">ISBN 0-465-02328-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Empire%2C+The+rise+and+demise+of+the+British+world+order+and+the+lessons+for+global+power&rft.aulast=Ferguson&rft.aufirst=Niall&rft.pub=Basic+Books&rft.isbn=0-465-02328-2"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-United_Nations_Archives_at_Geneva-3">↑ <a href="#cite_ref-United_Nations_Archives_at_Geneva_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-United_Nations_Archives_at_Geneva_3-1">b</a> <cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archives.ungeneva.org/annuaire-statistique-premier-volume-1926/download">International Statistical Yearbook 1926</a>. United Nations Archives at Geneva. Geneva: League of Nations, 1927, s. 10–15.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=International+Statistical+Yearbook+1926&rft.pub=League+of+Nations&rft.place=Geneva&rft.pages=10%E2%80%9315&rft_id=https%3A%2F%2Farchives.ungeneva.org%2Fannuaire-statistique-premier-volume-1926%2Fdownload"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b2-4"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b2_4-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 2. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b3-5">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b3_5-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b3_5-1">b</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 3. </li> <li id="cite_note-CITEREFAndrews198445-6"><a href="#cite_ref-CITEREFAndrews198445_6-0">↑</a> <a href="#CITEREFAndrews1984">Andrews 1984 ↓</a>, s. 45. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b4-7"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b4_7-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 4. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199835-8"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199835_8-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 35. </li> <li id="cite_note-CITEREFThomas1997155–158-9"><a href="#cite_ref-CITEREFThomas1997155–158_9-0">↑</a> <a href="#CITEREFThomas1997">Thomas 1997 ↓</a>, s. 155–158. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b7-10"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b7_10-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 7. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199862-11"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199862_11-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 62. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd19964–8-12"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd19964–8_12-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 4–8. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny19987-13"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny19987_13-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 7. </li> <li id="cite_note-CITEREFKenny20065-14"><a href="#cite_ref-CITEREFKenny20065_14-0">↑</a> <a href="#CITEREFKenny2006">Kenny 2006 ↓</a>, s. 5. </li> <li id="cite_note-CITEREFTaylor2001119,123-15"><a href="#cite_ref-CITEREFTaylor2001119,123_15-0">↑</a> <a href="#CITEREFTaylor2001">Taylor 2001 ↓</a>, s. 119,123. </li> <li id="cite_note-CITEREFAndrews1984187-16"><a href="#cite_ref-CITEREFAndrews1984187_16-0">↑</a> <a href="#CITEREFAndrews1984">Andrews 1984 ↓</a>, s. 187. </li> <li id="cite_note-CITEREFAndrews1984188-17"><a href="#cite_ref-CITEREFAndrews1984188_17-0">↑</a> <a href="#CITEREFAndrews1984">Andrews 1984 ↓</a>, s. 188. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199863-18"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199863_18-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 63. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199863–64-19"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199863–64_19-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 63–64. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199870-20"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199870_20-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 70. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199834-21"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199834_21-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 34. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames200117-22"><a href="#cite_ref-CITEREFJames200117_22-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 17. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199871-23"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199871_23-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 71. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny1998221-24"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny1998221_24-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 221. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199622–23-25"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199622–23_25-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 22–23. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199632-26"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199632_26-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 32. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199633,_43-27"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199633,_43_27-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 33, 43. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199615–20-28"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199615–20_28-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 15–20. </li> <li id="cite_note-CITEREFAndrews1984316,_324–326-29"><a href="#cite_ref-CITEREFAndrews1984316,_324–326_29-0">↑</a> <a href="#CITEREFAndrews1984">Andrews 1984 ↓</a>, s. 316, 324–326. </li> <li id="cite_note-CITEREFAndrews198420–22-30"><a href="#cite_ref-CITEREFAndrews198420–22_30-0">↑</a> <a href="#CITEREFAndrews1984">Andrews 1984 ↓</a>, s. 20–22. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames20018-31"><a href="#cite_ref-CITEREFJames20018_31-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 8. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199640-32"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199640_32-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 40. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b72–73-33"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b72–73_33-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 72–73. </li> <li id="cite_note-CITEREFBuckner200825-34">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFBuckner200825_34-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFBuckner200825_34-1">b</a> <a href="#CITEREFBuckner2008">Buckner 2008 ↓</a>, s. 25. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199637-35"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199637_35-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 37. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b62-36"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b62_36-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 62. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny1998228-37"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny1998228_37-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 228. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1998440–464-38"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1998440–464_38-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1998">Marshall 1998 ↓</a>, s. 440–464. </li> <li id="cite_note-CITEREFMagnusson2003531-39"><a href="#cite_ref-CITEREFMagnusson2003531_39-0">↑</a> <a href="#CITEREFMagnusson2003">Magnusson 2003 ↓</a>, s. 531. </li> <li id="cite_note-CITEREFMacaulay1979509-40"><a href="#cite_ref-CITEREFMacaulay1979509_40-0">↑</a> <a href="#CITEREFMacaulay1979">Macaulay 1979 ↓</a>, s. 509. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd199613-41"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd199613_41-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 13. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b19-42">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b19_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b19_42-1">b</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 19. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny1998441-43"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny1998441_43-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 441. </li> <li id="cite_note-CITEREFPagden200390-44"><a href="#cite_ref-CITEREFPagden200390_44-0">↑</a> <a href="#CITEREFPagden2003">Pagden 2003 ↓</a>, s. 90. </li> <li id="cite_note-CITEREFShennan199511–17-45">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFShennan199511–17_45-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFShennan199511–17_45-1">b</a> <a href="#CITEREFShennan1995">Shennan 1995 ↓</a>, s. 11–17. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames200158-46"><a href="#cite_ref-CITEREFJames200158_46-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 58. </li> <li id="cite_note-CITEREFBandyopādhyāẏa200449–52-47"><a href="#cite_ref-CITEREFBandyopādhyāẏa200449–52_47-0">↑</a> <a href="#CITEREFBandyopādhyāẏa2004">Bandyopādhyāẏa 2004 ↓</a>, s. 49–52. </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Z. Libiszowska: Thomas Jefferson. Ossolineum, 1984, s. 25. </li> <li id="cite_note-CITEREFPagden200391-49">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFPagden200391_49-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFPagden200391_49-1">b</a> <a href="#CITEREFPagden2003">Pagden 2003 ↓</a>, s. 91. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199893-50"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199893_50-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 93. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199817-51"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199817_51-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 17. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199818–19-52"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199818–19_52-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 18–19. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b84-53"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b84_53-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 84. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1996312–23-54"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1996312–23_54-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 312–23. </li> <li id="cite_note-CITEREFCanny199892-55"><a href="#cite_ref-CITEREFCanny199892_55-0">↑</a> <a href="#CITEREFCanny1998">Canny 1998 ↓</a>, s. 92. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001120-56"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001120_56-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 120. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001119-57"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001119_57-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 119. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1998585-58"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1998585_58-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1998">Marshall 1998 ↓</a>, s. 585. </li> <li id="cite_note-CITEREFZolberg2006496-59"><a href="#cite_ref-CITEREFZolberg2006496_59-0">↑</a> <a href="#CITEREFZolberg2006">Zolberg 2006 ↓</a>, s. 496. </li> <li id="cite_note-CITEREFGames200246–48-60"><a href="#cite_ref-CITEREFGames200246–48_60-0">↑</a> <a href="#CITEREFGames2002">Games 2002 ↓</a>, s. 46–48. </li> <li id="cite_note-CITEREFKelleyTrebilcock201043-61"><a href="#cite_ref-CITEREFKelleyTrebilcock201043_61-0">↑</a> <a href="#CITEREFKelleyTrebilcock2010">Kelley i Trebilcock 2010 ↓</a>, s. 43. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199828-62"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199828_62-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 28. </li> <li id="cite_note-CITEREFLatimer20078,_30–34,_389–92-63"><a href="#cite_ref-CITEREFLatimer20078,_30–34,_389–92_63-0">↑</a> <a href="#CITEREFLatimer2007">Latimer 2007 ↓</a>, s. 8, 30–34, 389–92. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1996388-64"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1996388_64-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 388. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199820-65"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199820_65-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 20. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199820–21-66"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199820–21_66-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 20–21. </li> <li id="cite_note-CITEREFMulliganHill200120–23-67"><a href="#cite_ref-CITEREFMulliganHill200120–23_67-0">↑</a> <a href="#CITEREFMulliganHill2001">Mulligan i Hill 2001 ↓</a>, s. 20–23. </li> <li id="cite_note-CITEREFPeters20065–23-68"><a href="#cite_ref-CITEREFPeters20065–23_68-0">↑</a> <a href="#CITEREFPeters2006">Peters 2006 ↓</a>, s. 5–23. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001142-69"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001142_69-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 142. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrock2011159-70"><a href="#cite_ref-CITEREFBrock2011159_70-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrock2011">Brock 2011 ↓</a>, s. 159. </li> <li id="cite_note-CITEREFFieldhouse1999145–149-71"><a href="#cite_ref-CITEREFFieldhouse1999145–149_71-0">↑</a> <a href="#CITEREFFieldhouse1999">Fieldhouse 1999 ↓</a>, s. 145–149. </li> <li id="cite_note-CITEREFCervero1998320-72"><a href="#cite_ref-CITEREFCervero1998320_72-0">↑</a> <a href="#CITEREFCervero1998">Cervero 1998 ↓</a>, s. 320. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> Statesmen’s Year Book 1889. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199845-74"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199845_74-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 45. </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nzhistory.net.nz/politics/treaty/waitangi-day">Waitangi Day</a>. History Group, New Zealand Ministry for Culture and Heritage. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFPorter1998579-76"><a href="#cite_ref-CITEREFPorter1998579_76-0">↑</a> <a href="#CITEREFPorter1998">Porter 1998 ↓</a>, s. 579. </li> <li id="cite_note-CITEREFMein_Smith200549-77"><a href="#cite_ref-CITEREFMein_Smith200549_77-0">↑</a> <a href="#CITEREFMein_Smith2005">Mein Smith 2005 ↓</a>, s. 49. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001152-78"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001152_78-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 152. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996115–118-79"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996115–118_79-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 115–118. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001165-80"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001165_80-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 165. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pdavis.nl/Legis_06.htm">Act for the Abolition of the Slave Trade</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFPorter199814-82"><a href="#cite_ref-CITEREFPorter199814_82-0">↑</a> <a href="#CITEREFPorter1998">Porter 1998 ↓</a>, s. 14. </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pdavis.nl/Legis_07.htm">Act for the Abolition of Slavery</a>. </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1843/98/pdfs/ukpga_18430098_en.pdf">Slave Trade Act 1843</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFHinks2007129-85"><a href="#cite_ref-CITEREFHinks2007129_85-0">↑</a> <a href="#CITEREFHinks2007">Hinks 2007 ↓</a>, s. 129. </li> <li id="cite_note-CITEREFHyam20021-86"><a href="#cite_ref-CITEREFHyam20021_86-0">↑</a> <a href="#CITEREFHyam2002">Hyam 2002 ↓</a>, s. 1. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199871-87"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199871_87-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 71. </li> <li id="cite_note-CITEREFParsons19993-88"><a href="#cite_ref-CITEREFParsons19993_88-0">↑</a> <a href="#CITEREFParsons1999">Parsons 1999 ↓</a>, s. 3. </li> <li id="cite_note-CITEREFPorter1998401-89">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFPorter1998401_89-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFPorter1998401_89-1">b</a> <a href="#CITEREFPorter1998">Porter 1998 ↓</a>, s. 401. </li> <li id="cite_note-CITEREFPorter1998332-90"><a href="#cite_ref-CITEREFPorter1998332_90-0">↑</a> <a href="#CITEREFPorter1998">Porter 1998 ↓</a>, s. 332. </li> <li id="cite_note-CITEREFLee1994254–257-91"><a href="#cite_ref-CITEREFLee1994254–257_91-0">↑</a> <a href="#CITEREFLee1994">Lee 1994 ↓</a>, s. 254–257. </li> <li id="cite_note-CITEREFPorter19988-92"><a href="#cite_ref-CITEREFPorter19988_92-0">↑</a> <a href="#CITEREFPorter1998">Porter 1998 ↓</a>, s. 8. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1996156–157-93"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1996156–157_93-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 156–157. </li> <li id="cite_note-CITEREFDalziel200688–91-94"><a href="#cite_ref-CITEREFDalziel200688–91_94-0">↑</a> <a href="#CITEREFDalziel2006">Dalziel 2006 ↓</a>, s. 88–91. </li> <li id="cite_note-CITEREFMartin2007146–148-95"><a href="#cite_ref-CITEREFMartin2007146–148_95-0">↑</a> <a href="#CITEREFMartin2007">Martin 2007 ↓</a>, s. 146–148. </li> <li id="cite_note-CITEREFJanin199928-96"><a href="#cite_ref-CITEREFJanin199928_96-0">↑</a> <a href="#CITEREFJanin1999">Janin 1999 ↓</a>, s. 28. </li> <li id="cite_note-CITEREFKeay1991393-97"><a href="#cite_ref-CITEREFKeay1991393_97-0">↑</a> <a href="#CITEREFKeay1991">Keay 1991 ↓</a>, s. 393. </li> <li id="cite_note-CITEREFParsons199944–46-98"><a href="#cite_ref-CITEREFParsons199944–46_98-0">↑</a> <a href="#CITEREFParsons1999">Parsons 1999 ↓</a>, s. 44–46. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199850–57-99"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199850–57_99-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 50–57. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown19985-100"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown19985_100-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 5. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1996133–34-101"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1996133–34_101-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 133–34. </li> <li id="cite_note-CITEREFHopkirk19921–12-102"><a href="#cite_ref-CITEREFHopkirk19921–12_102-0">↑</a> <a href="#CITEREFHopkirk1992">Hopkirk 1992 ↓</a>, s. 1–12. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001181-103"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001181_103-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 181. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001182-104">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001182_104-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001182_104-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001182_104-2">c</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 182. </li> <li id="cite_note-CITEREFRoyle2000preface_(przedmowa)-105"><a href="#cite_ref-CITEREFRoyle2000preface_(przedmowa)_105-0">↑</a> <a href="#CITEREFRoyle2000">Royle 2000 ↓</a>, s. preface (przedmowa). </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">↑</a> <cite class="citation journal">Beryl J. Williams. The Strategic Background to the Anglo-Russian Entente of August 1907. „The Historical Journal”. 9 (03), s. 360–373, 1966. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017/S0018246X00026698">10.1017/S0018246X00026698</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Strategic+Background+to+the+Anglo-Russian+Entente+of+August+1907&rft.jtitle=The+Historical+Journal&rft.date=1966&rft.volume=9&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Williams&rft.aufirst=Beryl+J.&rft.pages=360%E2%80%93373&rft_id=info:doi/10.1017%2FS0018246X00026698">  </li> <li id="cite_note-CITEREFHodge200747-107"><a href="#cite_ref-CITEREFHodge200747_107-0">↑</a> <a href="#CITEREFHodge2007">Hodge 2007 ↓</a>, s. 47. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199885-108"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199885_108-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 85. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199885–86-109"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199885–86_109-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 85–86. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996168,_186,_243-110"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996168,_186,_243_110-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 168, 186, 243. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996255-111"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996255_111-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 255. </li> <li id="cite_note-CITEREFTilby2009256-112"><a href="#cite_ref-CITEREFTilby2009256_112-0">↑</a> <a href="#CITEREFTilby2009">Tilby 2009 ↓</a>, s. 256. </li> <li id="cite_note-CITEREFRoger1986718-113"><a href="#cite_ref-CITEREFRoger1986718_113-0">↑</a> <a href="#CITEREFRoger1986">Roger 1986 ↓</a>, s. 718. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b230–233-114"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b230–233_114-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 230–233. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001274-115"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001274_115-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 274. </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100915095412/http://www.mfa.gov.eg/MFA_Portal/en-GB/Foreign_Policy/Treaties/CONVENTION+RESPECTING+THE+FREE+NAVIGATION+OF+THE+SUEZ+MARITIME+CANAL.htm">Treaties</a>. Egypt Ministry of Foreign Affairs. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">↑</a> <cite class="citation journal" id="CITEREF1909"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/2212141?seq=2">Convention Respecting the Free Navigation of the Suez Maritime Canal</a>. „The American Journal of International Law”. 3 No. 2 Supplement: Official Documents, s. 123–127, kwiecień 1909. American Society of International Law. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307/2212141">10.2307/2212141</a>. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0002-9300">0002-9300</a>. [dostęp 2014-08-30]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Convention+Respecting+the+Free+Navigation+of+the+Suez+Maritime+Canal&rft.jtitle=The+American+Journal+of+International+Law&rft.date=1909&rft.volume=3+No.+2+Supplement%3A+Official+Documents&rft.pages=123%E2%80%93127&rft.issn=0002-9300&rft_id=info:doi/10.2307%2F2212141&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2212141%3Fseq%3D2">  </li> <li id="cite_note-CITEREFHerbst200071–72-118"><a href="#cite_ref-CITEREFHerbst200071–72_118-0">↑</a> <a href="#CITEREFHerbst2000">Herbst 2000 ↓</a>, s. 71–72. </li> <li id="cite_note-CITEREFVandervort1998169–183-119"><a href="#cite_ref-CITEREFVandervort1998169–183_119-0">↑</a> <a href="#CITEREFVandervort1998">Vandervort 1998 ↓</a>, s. 169–183. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001298-120"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001298_120-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 298. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996215-121"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996215_121-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 215. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199828–29-122"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199828–29_122-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 28–29. </li> <li id="cite_note-CITEREFPorter1998187-123"><a href="#cite_ref-CITEREFPorter1998187_123-0">↑</a> <a href="#CITEREFPorter1998">Porter 1998 ↓</a>, s. 187. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199830-124"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199830_124-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 30. </li> <li id="cite_note-CITEREFRhodesWannaWeller20095–15-125">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFRhodesWannaWeller20095–15_125-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFRhodesWannaWeller20095–15_125-1">b</a> <a href="#CITEREFRhodesWannaWeller2009">Rhodes, Wanna i Weller 2009 ↓</a>, s. 5–15. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996213-126"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996213_126-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 213. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001315-127">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001315_127-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001315_127-1">b</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 315. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199892-128"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199892_128-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 92. </li> <li id="cite_note-CITEREFO’Brien20041-129"><a href="#cite_ref-CITEREFO’Brien20041_129-0">↑</a> <a href="#CITEREFO’Brien2004">O’Brien 2004 ↓</a>, s. 1. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998667-130"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998667_130-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 667. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996275-131"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996275_131-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 275. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall199678–79-132"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall199678–79_132-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 78–79. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996277-133"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996277_133-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 277. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996278-134"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996278_134-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 278. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b315-135"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b315_135-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 315. </li> <li id="cite_note-CITEREFFox200829,_35,_60-136"><a href="#cite_ref-CITEREFFox200829,_35,_60_136-0">↑</a> <a href="#CITEREFFox2008">Fox 2008 ↓</a>, s. 29, 35, 60. </li> <li id="cite_note-CITEREFGoldstein19944-137"><a href="#cite_ref-CITEREFGoldstein19944_137-0">↑</a> <a href="#CITEREFGoldstein1994">Goldstein 1994 ↓</a>, s. 4. </li> <li id="cite_note-CITEREFLouis2006302-138"><a href="#cite_ref-CITEREFLouis2006302_138-0">↑</a> <a href="#CITEREFLouis2006">Louis 2006 ↓</a>, s. 302. </li> <li id="cite_note-CITEREFLouis2006294-139"><a href="#cite_ref-CITEREFLouis2006294_139-0">↑</a> <a href="#CITEREFLouis2006">Louis 2006 ↓</a>, s. 294. </li> <li id="cite_note-CITEREFLouis2006303-140"><a href="#cite_ref-CITEREFLouis2006303_140-0">↑</a> <a href="#CITEREFLouis2006">Louis 2006 ↓</a>, s. 303. </li> <li id="cite_note-CITEREFLee1996305-141"><a href="#cite_ref-CITEREFLee1996305_141-0">↑</a> <a href="#CITEREFLee1996">Lee 1996 ↓</a>, s. 305. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998143-142"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998143_142-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 143. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199895-143"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199895_143-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 95. </li> <li id="cite_note-CITEREFMagee1974108-144"><a href="#cite_ref-CITEREFMagee1974108_144-0">↑</a> <a href="#CITEREFMagee1974">Magee 1974 ↓</a>, s. 108. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b330-145"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b330_145-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 330. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001416-146">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001416_146-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFJames2001416_146-1">b</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 416. </li> <li id="cite_note-147"><a href="#cite_ref-147">↑</a> <cite class="citation journal">D.A. Low. The Government of India and the First Non-Cooperation Movement – 1920–1922. „The Journal of Asian Studies”. 25 (2), s. 241–259, luty 1966. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307/2051326">10.2307/2051326</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Government+of+India+and+the+First+Non-Cooperation+Movement+%E2%80%93+1920%E2%80%931922&rft.jtitle=The+Journal+of+Asian+Studies&rft.date=luty+1966&rft.volume=25&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Low&rft.aufirst=D.A.&rft.pages=241%E2%80%93259&rft_id=info:doi/10.2307%2F2051326">  </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith1998104-148"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith1998104_148-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 104. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998292-149"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998292_149-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 292. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith1998101-150"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith1998101_150-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 101. </li> <li id="cite_note-CITEREFMcIntyre1977187-151"><a href="#cite_ref-CITEREFMcIntyre1977187_151-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcIntyre1977">McIntyre 1977 ↓</a>, s. 187. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown199868-152"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown199868_152-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 68. </li> <li id="cite_note-CITEREFMcIntyre1977186-153"><a href="#cite_ref-CITEREFMcIntyre1977186_153-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcIntyre1977">McIntyre 1977 ↓</a>, s. 186. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown199869-154"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown199869_154-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 69. </li> <li id="cite_note-CITEREFTurpinTomkins200748-155"><a href="#cite_ref-CITEREFTurpinTomkins200748_155-0">↑</a> <a href="#CITEREFTurpinTomkins2007">Turpin i Tomkins 2007 ↓</a>, s. 48. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996300-156"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996300_156-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 300. </li> <li id="cite_note-CITEREFKenny200621-157"><a href="#cite_ref-CITEREFKenny200621_157-0">↑</a> <a href="#CITEREFKenny2006">Kenny 2006 ↓</a>, s. 21. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996313–314-158"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996313–314_158-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 313–314. </li> <li id="cite_note-CITEREFGilbert2005234-159"><a href="#cite_ref-CITEREFGilbert2005234_159-0">↑</a> <a href="#CITEREFGilbert2005">Gilbert 2005 ↓</a>, s. 234. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996316-160">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996316_160-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996316_160-1">b</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 316. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001513-161"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001513_161-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 513. </li> <li id="cite_note-CITEREFGilbert2005244-162"><a href="#cite_ref-CITEREFGilbert2005244_162-0">↑</a> <a href="#CITEREFGilbert2005">Gilbert 2005 ↓</a>, s. 244. </li> <li id="cite_note-CITEREFLouis2006337-163"><a href="#cite_ref-CITEREFLouis2006337_163-0">↑</a> <a href="#CITEREFLouis2006">Louis 2006 ↓</a>, s. 337. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998319-164"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998319_164-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 319. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001460-165"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001460_165-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 460. </li> <li id="cite_note-CITEREFAbernethy2000146-166"><a href="#cite_ref-CITEREFAbernethy2000146_166-0">↑</a> <a href="#CITEREFAbernethy2000">Abernethy 2000 ↓</a>, s. 146. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998331-167"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998331_167-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 331. </li> <li id="cite_note-168"><a href="#cite_ref-168">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/magazine/4757181.stm">What’s a little debt between friends?</a>. BBC News, 10 maja 2006. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFLevine2007193-169"><a href="#cite_ref-CITEREFLevine2007193_169-0">↑</a> <a href="#CITEREFLevine2007">Levine 2007 ↓</a>, s. 193. </li> <li id="cite_note-CITEREFAbernethy2000148-170"><a href="#cite_ref-CITEREFAbernethy2000148_170-0">↑</a> <a href="#CITEREFAbernethy2000">Abernethy 2000 ↓</a>, s. 148. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998330-171"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998330_171-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 330. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996322-172"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996322_172-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 322. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith199867-173"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith199867_173-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 67. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996325-174"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996325_174-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 325. </li> <li id="cite_note-CITEREFMcIntyre1977355–356-175"><a href="#cite_ref-CITEREFMcIntyre1977355–356_175-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcIntyre1977">McIntyre 1977 ↓</a>, s. 355–356. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996327-176"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996327_176-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 327. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996328-177"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996328_177-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 328. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996335-178">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996335_178-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996335_178-1">b</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 335. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996364-179"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996364_179-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 364. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996396-180"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996396_180-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 396. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998339–340-181"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998339–340_181-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 339–340. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001581-182"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001581_182-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 581. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b355-183"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b355_183-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 355. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b356-184"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b356_184-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 356. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001583-185"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001583_185-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 583. </li> <li id="cite_note-CITEREFCombs2008161–163-186"><a href="#cite_ref-CITEREFCombs2008161–163_186-0">↑</a> <a href="#CITEREFCombs2008">Combs 2008 ↓</a>, s. 161–163. </li> <li id="cite_note-187"><a href="#cite_ref-187">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/5195582.stm">Suez Crisis: Key players</a>. BBC News, 21 lipca 2006. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998342-188"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998342_188-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 342. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith1998105-189"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith1998105_189-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 105. </li> <li id="cite_note-CITEREFBurk2008602-190"><a href="#cite_ref-CITEREFBurk2008602_190-0">↑</a> <a href="#CITEREFBurk2008">Burk 2008 ↓</a>, s. 602. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998343-191">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998343_191-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998343_191-1">b</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 343. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001585-192"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001585_192-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 585. </li> <li id="cite_note-CITEREFThatcher1993-193"><a href="#cite_ref-CITEREFThatcher1993_193-0">↑</a> <a href="#CITEREFThatcher1993">Thatcher 1993 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFSmith1998106-194"><a href="#cite_ref-CITEREFSmith1998106_194-0">↑</a> <a href="#CITEREFSmith1998">Smith 1998 ↓</a>, s. 106. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001586-195"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001586_195-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 586. </li> <li id="cite_note-CITEREFPham2010-196"><a href="#cite_ref-CITEREFPham2010_196-0">↑</a> <a href="#CITEREFPham2010">Pham 2010 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996370–371-197"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996370–371_197-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 370–371. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001616-198"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001616_198-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 616. </li> <li id="cite_note-CITEREFLouis200646-199"><a href="#cite_ref-CITEREFLouis200646_199-0">↑</a> <a href="#CITEREFLouis2006">Louis 2006 ↓</a>, s. 46. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996427–433-200"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996427–433_200-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 427–433. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001618–621-201"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001618–621_201-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 618–621. </li> <li id="cite_note-CITEREFSpringhall2001100–102-202"><a href="#cite_ref-CITEREFSpringhall2001100–102_202-0">↑</a> <a href="#CITEREFSpringhall2001">Springhall 2001 ↓</a>, s. 100–102. </li> <li id="cite_note-CITEREFKnightPalmer198914–15-203">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKnightPalmer198914–15_203-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKnightPalmer198914–15_203-1">b</a> <a href="#CITEREFKnightPalmer1989">Knight i Palmer 1989 ↓</a>, s. 14–15. </li> <li id="cite_note-CITEREFClegg2005128-204"><a href="#cite_ref-CITEREFClegg2005128_204-0">↑</a> <a href="#CITEREFClegg2005">Clegg 2005 ↓</a>, s. 128. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996428-205"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996428_205-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 428. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001622-206"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001622_206-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 622. </li> <li id="cite_note-CITEREFLloyd1996401,_427–429-207"><a href="#cite_ref-CITEREFLloyd1996401,_427–429_207-0">↑</a> <a href="#CITEREFLloyd1996">Lloyd 1996 ↓</a>, s. 401, 427–429. </li> <li id="cite_note-CITEREFMacdonald1994171–191-208"><a href="#cite_ref-CITEREFMacdonald1994171–191_208-0">↑</a> <a href="#CITEREFMacdonald1994">Macdonald 1994 ↓</a>, s. 171–191. </li> <li id="cite_note-209"><a href="#cite_ref-209">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/september/21/newsid_4582000/4582327.stm">1955: Britain claims Rockall</a>. BBC News, 21 września 1955. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001624–625-210"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001624–625_210-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 624–625. </li> <li id="cite_note-CITEREFJames2001629-211"><a href="#cite_ref-CITEREFJames2001629_211-0">↑</a> <a href="#CITEREFJames2001">James 2001 ↓</a>, s. 629. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998594-212">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998594_212-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998594_212-1">b</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 594. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrown1998689-213"><a href="#cite_ref-CITEREFBrown1998689_213-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrown1998">Brown 1998 ↓</a>, s. 689. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrendon2007654-214"><a href="#cite_ref-CITEREFBrendon2007654_214-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrendon2007">Brendon 2007 ↓</a>, s. 654. </li> <li id="cite_note-CITEREFJoseph2010355-215"><a href="#cite_ref-CITEREFJoseph2010355_215-0">↑</a> <a href="#CITEREFJoseph2010">Joseph 2010 ↓</a>, s. 355. </li> <li id="cite_note-CITEREFRothermund2006100-216"><a href="#cite_ref-CITEREFRothermund2006100_216-0">↑</a> <a href="#CITEREFRothermund2006">Rothermund 2006 ↓</a>, s. 100. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrendon2007654–655-217"><a href="#cite_ref-CITEREFBrendon2007654–655_217-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrendon2007">Brendon 2007 ↓</a>, s. 654–655. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrendon2007656-218"><a href="#cite_ref-CITEREFBrendon2007656_218-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrendon2007">Brendon 2007 ↓</a>, s. 656. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrendon2007660-219"><a href="#cite_ref-CITEREFBrendon2007660_219-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrendon2007">Brendon 2007 ↓</a>, s. 660. </li> <li id="cite_note-220"><a href="#cite_ref-220">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/4740684.stm">Charles’ diary lays thoughts bare</a>. BBC News, 22 lutego 2006. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-221"><a href="#cite_ref-221">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/history/british/modern/endofempire_overview_07.shtml">BBC – History – Britain, the Commonwealth and the End of Empire</a>. BBC History. [dostęp 2013-05-29].</cite> </li> <li id="cite_note-222"><a href="#cite_ref-222">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.royal.gov.uk/MonarchAndCommonwealth/Queen%20and%20overseas%20territories/Queen%20and%20overseas%20territories.aspx">Queen and overseas territories</a>. The official website of The British Monarchy. [dostęp 2015-07-17].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFGapes2008145–147-223"><a href="#cite_ref-CITEREFGapes2008145–147_223-0">↑</a> <a href="#CITEREFGapes2008">Gapes 2008 ↓</a>, s. 145–147. </li> <li id="cite_note-CITEREFGapes2008146,153-224"><a href="#cite_ref-CITEREFGapes2008146,153_224-0">↑</a> <a href="#CITEREFGapes2008">Gapes 2008 ↓</a>, s. 146,153. </li> <li id="cite_note-225"><a href="#cite_ref-225">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171129045031/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/io.html">British Indian Ocean Territory</a>. [w:] <a href="/wiki/The_World_Factbook" title="The World Factbook">The World Factbook</a> [on-line]. CIA. [dostęp 2013-05-29]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/io.html">tego adresu</a> (29 listopada 2017)].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFGapes2008136-226"><a href="#cite_ref-CITEREFGapes2008136_226-0">↑</a> <a href="#CITEREFGapes2008">Gapes 2008 ↓</a>, s. 136. </li> <li id="cite_note-227"><a href="#cite_ref-227">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.royal.gov.uk/MonarchAndCommonwealth/QueenandCommonwealth/WhatisaCommonwealthRealm.aspx">What is a Commonwealth Realm</a>. The official website of The British Monarchy. [dostęp 2015-07-17].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFHogg2008424_rozdział_9_''English_Worldwide''_autorstwa_[[David_Crystal|Davida_Crystala]]:_''approximately_one_in_four_of_the_worlds_population_are_capable_of_communicating_to_a_useful_level_in_English''_(tłum.:_„około_1/4_światowej_populacji_potrafi_porozumiewać_się_w_języku_angielskim”)-228"><a href="#cite_ref-CITEREFHogg2008424_rozdział_9_''English_Worldwide''_autorstwa_[[David_Crystal|Davida_Crystala]]:_''approximately_one_in_four_of_the_worlds_population_are_capable_of_communicating_to_a_useful_level_in_English''_(tłum.:_„około_1/4_światowej_populacji_potrafi_porozumiewać_się_w_języku_angielskim”)_228-0">↑</a> <a href="#CITEREFHogg2008">Hogg 2008 ↓</a>, s. 424 rozdział 9 English Worldwide autorstwa <a href="/wiki/David_Crystal" title="David Crystal">Davida Crystala</a>: approximately one in four of the worlds population are capable of communicating to a useful level in English (tłum.: „około 1/4 światowej populacji potrafi porozumiewać się w języku angielskim”). </li> <li id="cite_note-229"><a href="#cite_ref-229">↑</a> Angielski jest też jednym <a href="/wiki/J%C4%99zyk_roboczy" title="Język roboczy">języków roboczych</a> <a href="/wiki/Organizacja_Narod%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Organizacja Narodów Zjednoczonych">ONZ</a> i <a href="/wiki/Organizacje_wyspecjalizowane_ONZ" title="Organizacje wyspecjalizowane ONZ">Organizacji wyspecjalizowanych</a> oraz często <a href="/wiki/J%C4%99zyk_autentyczny" title="Język autentyczny">językiem autentycznym</a> <a href="/wiki/Umowa_mi%C4%99dzynarodowa" title="Umowa międzynarodowa">umów międzynarodowych</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFFerguson2004b307-230"><a href="#cite_ref-CITEREFFerguson2004b307_230-0">↑</a> <a href="#CITEREFFerguson2004b">Ferguson 2004b ↓</a>, s. 307. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1996238–240-231"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1996238–240_231-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 238–240. </li> <li id="cite_note-CITEREFTorkildsen2005347-232"><a href="#cite_ref-CITEREFTorkildsen2005347_232-0">↑</a> <a href="#CITEREFTorkildsen2005">Torkildsen 2005 ↓</a>, s. 347. </li> <li id="cite_note-CITEREFParsons19991-233"><a href="#cite_ref-CITEREFParsons19991_233-0">↑</a> <a href="#CITEREFParsons1999">Parsons 1999 ↓</a>, s. 1. </li> <li id="cite_note-CITEREFMarshall1996286-234"><a href="#cite_ref-CITEREFMarshall1996286_234-0">↑</a> <a href="#CITEREFMarshall1996">Marshall 1996 ↓</a>, s. 286. </li> <li id="cite_note-CITEREFDalziel2006135-235"><a href="#cite_ref-CITEREFDalziel2006135_235-0">↑</a> <a href="#CITEREFDalziel2006">Dalziel 2006 ↓</a>, s. 135. </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFAbernethy2000">David Abernethy: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=ennqNS1EOuMC">The Dynamics of Global Dominance, European Overseas Empires 1415–1980</a>. Yale University Press, 2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0300093144" title="Specjalna:Książki/0300093144">ISBN 0-300-09314-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Dynamics+of+Global+Dominance%2C+European+Overseas+Empires+1415%E2%80%931980&rft.aulast=Abernethy&rft.aufirst=David&rft.pub=Yale+University+Press&rft.isbn=0-300-09314-4&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DennqNS1EOuMC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFAndrews1984">Kenneth Andrews: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=iTZSFcfBas8C">Trade, Plunder and Settlement: Maritime Enterprise and the Genesis of the British Empire, 1480–1630</a>. Cambridge University Press, 1984. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521276985" title="Specjalna:Książki/0521276985">ISBN 0-521-27698-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trade%2C+Plunder+and+Settlement%3A+Maritime+Enterprise+and+the+Genesis+of+the+British+Empire%2C+1480%E2%80%931630&rft.aulast=Andrews&rft.aufirst=Kenneth&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=0-521-27698-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DiTZSFcfBas8C"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBandyopādhyāẏa2004">Śekhara Bandyopādhyāẏa: From Plassey to partition: a history of modern India. Orient Longman, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8125025960" title="Specjalna:Książki/8125025960">ISBN 81-250-2596-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+Plassey+to+partition%3A+a+history+of+modern+India&rft.aulast=Bandyop%C4%81dhy%C4%81%E1%BA%8Fa&rft.aufirst=%C5%9Aekhara&rft.pub=Orient+Longman&rft.isbn=81-250-2596-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBrendon2007">Piers Brendon: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/Decline-Fall-British-Empire-1781-1997/dp/0307268292">The Decline and Fall of the British Empire, 1781–1997</a>. Random House, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0224062220" title="Specjalna:Książki/0224062220">ISBN 0-224-06222-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Decline+and+Fall+of+the+British+Empire%2C+1781%E2%80%931997&rft.aulast=Brendon&rft.aufirst=Piers&rft.pub=Random+House&rft.isbn=0-224-06222-0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.com%2FDecline-Fall-British-Empire-1781-1997%2Fdp%2F0307268292"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBrock2011">W.R. Brock: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130309165846/http://www.cambridge.org/gb/knowledge/isbn/item6480148/?site_locale=en_GB">Britain and the Dominions</a>. Wyd. reprint wydania z 1951. Cambridge University Press, 2011. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781107688339" title="Specjalna:Książki/9781107688339">ISBN 978-1-10-768833-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Britain+and+the+Dominions&rft.aulast=Brock&rft.aufirst=W.R.&rft.edition=reprint+wydania+z+1951&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-1-10-768833-9&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20130309165846%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.cambridge.org%2Fgb%2Fknowledge%2Fisbn%2Fitem6480148%2F%3Fsite_locale%3Den_GB"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBrown1998">Judith Brown: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=CpSvK3An3hwC">The Twentieth Century, The Oxford History of the British Empire Volume IV</a>. Oxford University Press, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0199246793" title="Specjalna:Książki/0199246793">ISBN 0-19-924679-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Twentieth+Century%2C+The+Oxford+History+of+the+British+Empire+Volume+IV&rft.aulast=Brown&rft.aufirst=Judith&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-924679-3&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DCpSvK3An3hwC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBuckner2008">Phillip Buckner: Canada and the British Empire. Oxford University Press, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199271641" title="Specjalna:Książki/9780199271641">ISBN 978-0-19-927164-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Canada+and+the+British+Empire&rft.aulast=Buckner&rft.aufirst=Phillip&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=978-0-19-927164-1"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBurk2008">Kathleen Burk: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=UxGnPvSe_n8C">Old World, New World: Great Britain and America from the Beginning</a>. Atlantic Monthly Press, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0871139715" title="Specjalna:Książki/0871139715">ISBN 0-87113-971-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Old+World%2C+New+World%3A+Great+Britain+and+America+from+the+Beginning&rft.aulast=Burk&rft.aufirst=Kathleen&rft.pub=Atlantic+Monthly+Press&rft.isbn=0-87113-971-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DUxGnPvSe_n8C"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFCanny1998">Nicholas Canny: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=eQHSivGzEEMC">The Origins of Empire, The Oxford History of the British Empire Volume I</a>. Oxford University Press, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0199246769" title="Specjalna:Książki/0199246769">ISBN 0-19-924676-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origins+of+Empire%2C+The+Oxford+History+of+the+British+Empire+Volume+I&rft.aulast=Canny&rft.aufirst=Nicholas&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-924676-9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DeQHSivGzEEMC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFCervero1998">Robert B. Cervero: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books/about/The_Transit_Metropolis.html?id=bLs3H_IWr3wC&redir_esc=y">The Transit Metropolis: A Global Inquiry</a>. Chicago: Island Press, 1998, s. 464. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559635916" title="Specjalna:Książki/1559635916">ISBN 1-55963-591-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Transit+Metropolis%3A+A+Global+Inquiry&rft.aulast=Cervero&rft.aufirst=Robert+B.&rft.pub=Island+Press&rft.place=Chicago&rft.pages=464&rft.isbn=1-55963-591-6&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%2Fabout%2FThe_Transit_Metropolis.html%3Fid%3DbLs3H_IWr3wC%26redir_esc%3Dy"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFClegg2005">The UK Caribbean Overseas Territories. W: Peter Clegg: Extended Statehood in the Caribbean. Rozenberg Publishers, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9051706863" title="Specjalna:Książki/9051706863">ISBN 90-5170-686-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Extended+Statehood+in+the+Caribbean&rft.atitle=The+UK+Caribbean+Overseas+Territories&rft.aulast=Clegg&rft.aufirst=Peter&rft.pub=Rozenberg+Publishers&rft.isbn=90-5170-686-3"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFCombs2008">Jerald A. Combs: The History of American Foreign Policy: From 1895. M.E. Sharpe, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780765620569" title="Specjalna:Książki/9780765620569">ISBN 978-0-7656-2056-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+History+of+American+Foreign+Policy%3A+From+1895&rft.aulast=Combs&rft.aufirst=Jerald+A.&rft.pub=M.E.+Sharpe&rft.isbn=978-0-7656-2056-9"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFDalziel2006">Nigel Dalziel: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=u0wUAQAAIAAJ">The Penguin Historical Atlas of the British Empire</a>. Penguin, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0141018445" title="Specjalna:Książki/0141018445">ISBN 0-14-101844-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Penguin+Historical+Atlas+of+the+British+Empire&rft.aulast=Dalziel&rft.aufirst=Nigel&rft.pub=Penguin&rft.isbn=0-14-101844-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Du0wUAQAAIAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFDavid2003">Saul David: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=H2KOAAAACAAJ">The Indian Mutiny</a>. Penguin, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0670911372" title="Specjalna:Książki/0670911372">ISBN 0-670-91137-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Indian+Mutiny&rft.aulast=David&rft.aufirst=Saul&rft.pub=Penguin&rft.isbn=0-670-91137-2&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DH2KOAAAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFElkins2005">Caroline Elkins: Imperial Reckoning: The Untold Story of Britain’s Gulag in Kenya. Owl Books, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0805080015" title="Specjalna:Książki/0805080015">ISBN 0-8050-8001-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Imperial+Reckoning%3A+The+Untold+Story+of+Britain%E2%80%99s+Gulag+in+Kenya&rft.aulast=Elkins&rft.aufirst=Caroline&rft.pub=Owl+Books&rft.isbn=0-8050-8001-5"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFFerguson2004a"><a href="/wiki/Niall_Ferguson" title="Niall Ferguson">Niall Ferguson</a>: Colossus: The Price of America’s Empire. Penguin, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1594200130" title="Specjalna:Książki/1594200130">ISBN 1-59420-013-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Colossus%3A+The+Price+of+America%E2%80%99s+Empire&rft.aulast=Ferguson&rft.aufirst=Niall&rft.pub=Penguin&rft.isbn=1-59420-013-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFFerguson2013b"><a href="/wiki/Niall_Ferguson" title="Niall Ferguson">Niall Ferguson</a>: Imperium: Jak Wielka Brytania zbudowała nowoczesny świat. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2013. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788308048610" title="Specjalna:Książki/9788308048610">ISBN 978-83-08-04861-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Imperium%3A+Jak+Wielka+Brytania+zbudowa%C5%82a+nowoczesny+%C5%9Bwiat&rft.aulast=Ferguson&rft.aufirst=Niall&rft.pub=Wydawnictwo+Literackie&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=978-83-08-04861-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFFieldhouse1999">David Kenneth Fieldhouse: The West and the Third World: trade, colonialism, dependence, and development. Blackwell Publishing, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0631194398" title="Specjalna:Książki/0631194398">ISBN 0-631-19439-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+West+and+the+Third+World%3A+trade%2C+colonialism%2C+dependence%2C+and+development&rft.aulast=Fieldhouse&rft.aufirst=David+Kenneth&rft.pub=Blackwell+Publishing&rft.isbn=0-631-19439-8"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFFox2008">Gregory H. Fox: Humanitarian Occupation. Cambridge University Press, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521856003" title="Specjalna:Książki/9780521856003">ISBN 978-0-521-85600-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Humanitarian+Occupation&rft.aulast=Fox&rft.aufirst=Gregory+H.&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-0-521-85600-3"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGames2002">Alison Games: The British Atlantic world, 1500–1800. Palgrave Macmillan, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0333963415" title="Specjalna:Książki/0333963415">ISBN 0-333-96341-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+British+Atlantic+world%2C+1500%E2%80%931800&rft.aulast=Games&rft.aufirst=Alison&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.isbn=0-333-96341-5"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGapes2008">Mike Gapes: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=HhsZSMEH5DoC">HC Paper 147-II House of Commons Foreign Affairs Committee: Overseas Territories, Volume II</a>. The Stationery Office, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0215521501" title="Specjalna:Książki/0215521501">ISBN 0-215-52150-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=HC+Paper+147-II+House+of+Commons+Foreign+Affairs+Committee%3A+Overseas+Territories%2C+Volume+II&rft.aulast=Gapes&rft.aufirst=Mike&rft.pub=The+Stationery+Office&rft.isbn=0-215-52150-1&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DHhsZSMEH5DoC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGilbert2005">Martin Gilbert: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=vF7wGAzgwfQC">Churchill and America</a>. Simon and Schuster, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0743291220" title="Specjalna:Książki/0743291220">ISBN 0-7432-9122-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Churchill+and+America&rft.aulast=Gilbert&rft.aufirst=Martin&rft.pub=Simon+and+Schuster&rft.isbn=0-7432-9122-0&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DvF7wGAzgwfQC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGoldstein1994">Erik Goldstein: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=dDmJPPGjfJMC">The Washington Conference, 1921–22: Naval Rivalry, East Asian Stability and the Road to Pearl Harbor</a>. Routledge, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0714645591" title="Specjalna:Książki/0714645591">ISBN 0-7146-4559-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Washington+Conference%2C+1921%E2%80%9322%3A+Naval+Rivalry%2C+East+Asian+Stability+and+the+Road+to+Pearl+Harbor&rft.aulast=Goldstein&rft.aufirst=Erik&rft.pub=Routledge&rft.isbn=0-7146-4559-1&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DdDmJPPGjfJMC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGoodlad2000">Graham David Goodlad: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=clnBkEo7za4C">British foreign and imperial policy, 1865–1919</a>. Psychology Press, 2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415203384" title="Specjalna:Książki/0415203384">ISBN 0-415-20338-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=British+foreign+and+imperial+policy%2C+1865%E2%80%931919&rft.aulast=Goodlad&rft.aufirst=Graham+David&rft.pub=Psychology+Press&rft.isbn=0-415-20338-4&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DclnBkEo7za4C"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHerbst2000">Jeffrey Ira Herbst: States and power in Africa: comparative lessons in authority and control. Princeton University Press, 2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0691010285" title="Specjalna:Książki/0691010285">ISBN 0-691-01028-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=States+and+power+in+Africa%3A+comparative+lessons+in+authority+and+control&rft.aulast=Herbst&rft.aufirst=Jeffrey+Ira&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.isbn=0-691-01028-5"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHinks2007">Peter Hinks: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=_SeZrcBqt-YC">Encyclopedia of antislavery and abolition</a>. Greenwood Publishing Group, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780313331435" title="Specjalna:Książki/9780313331435">ISBN 978-0-313-33143-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+antislavery+and+abolition&rft.aulast=Hinks&rft.aufirst=Peter&rft.pub=Greenwood+Publishing+Group&rft.isbn=978-0-313-33143-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D_SeZrcBqt-YC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHodge2007">Carl Cavanagh Hodge: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=-hOkx7Gi4OoC">Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800–1914</a>. Greenwood Publishing Group, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0313334048" title="Specjalna:Książki/0313334048">ISBN 0-313-33404-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+the+Age+of+Imperialism%2C+1800%E2%80%931914&rft.aulast=Hodge&rft.aufirst=Carl+Cavanagh&rft.pub=Greenwood+Publishing+Group&rft.isbn=0-313-33404-8&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D-hOkx7Gi4OoC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHogg2008">Richard Hogg: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=U5FDi8WksqYC">A History of the English Language</a>. Cambridge University Press, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521662277" title="Specjalna:Książki/9780521662277">ISBN 978-0-521-66227-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+the+English+Language&rft.aulast=Hogg&rft.aufirst=Richard&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-0-521-66227-7&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DU5FDi8WksqYC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHollowell1992">Jonathan Hollowell: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=VxQxFMV_3IUC">Britain Since 1945</a>. Blackwell Publishing, 1992. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0631209689" title="Specjalna:Książki/0631209689">ISBN 0-631-20968-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Britain+Since+1945&rft.aulast=Hollowell&rft.aufirst=Jonathan&rft.pub=Blackwell+Publishing&rft.isbn=0-631-20968-9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DVxQxFMV_3IUC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHopkirk2002">Peter Hopkirk: The Great Game: The Struggle for Empire in Central Asia. Kodansha International, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/4770017030" title="Specjalna:Książki/4770017030">ISBN 4-7700-1703-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Game%3A+The+Struggle+for+Empire+in+Central+Asia&rft.aulast=Hopkirk&rft.aufirst=Peter&rft.pub=Kodansha+International&rft.isbn=4-7700-1703-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHyam2002">Ronald Hyam: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=2eMoHQAACAAJ">Britain’s Imperial Century, 1815–1914: A Study of Empire and Expansion</a>. Palgrave Macmillan, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780713430899" title="Specjalna:Książki/9780713430899">ISBN 978-0-7134-3089-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Britain%E2%80%99s+Imperial+Century%2C+1815%E2%80%931914%3A+A+Study+of+Empire+and+Expansion&rft.aulast=Hyam&rft.aufirst=Ronald&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.isbn=978-0-7134-3089-9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D2eMoHQAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFJames2001">Lawrence James: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=4DMS3r_BxOYC">The Rise and Fall of the British Empire</a>. Abacus, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780312169855" title="Specjalna:Książki/9780312169855">ISBN 978-0-312-16985-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Rise+and+Fall+of+the+British+Empire&rft.aulast=James&rft.aufirst=Lawrence&rft.pub=Abacus&rft.isbn=978-0-312-16985-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D4DMS3r_BxOYC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFJanin1999">Hunt Janin: The India–China opium trade in the nineteenth century. McFarland, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0786407158" title="Specjalna:Książki/0786407158">ISBN 0-7864-0715-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+India%E2%80%93China+opium+trade+in+the+nineteenth+century&rft.aulast=Janin&rft.aufirst=Hunt&rft.pub=McFarland&rft.isbn=0-7864-0715-8"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFJoseph2010">William A. Joseph: Politics in China. Oxford University Press, 2010. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780195335309" title="Specjalna:Książki/9780195335309">ISBN 978-0-19-533530-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Politics+in+China&rft.aulast=Joseph&rft.aufirst=William+A.&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=978-0-19-533530-9"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKeay1991">John Keay: The Honourable Company. Macmillan Publishing Company, 1991.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Honourable+Company&rft.aulast=Keay&rft.aufirst=John&rft.pub=Macmillan+Publishing+Company"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKelleyTrebilcock2010">Ninette Kelley, Michael Trebilcock: The Making of the Mosaic (2nd ed.). University of Toronto Press, 2010. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780802095367" title="Specjalna:Książki/9780802095367">ISBN 978-0-8020-9536-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Making+of+the+Mosaic+%282nd+ed.%29&rft.aulast=Kelley&rft.aufirst=Ninette&rft.pub=University+of+Toronto+Press&rft.isbn=978-0-8020-9536-7"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKenny2006">Kevin Kenny: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=qhW7-vYt8PsC">Ireland and the British Empire</a>. Oxford University Press, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0199251843" title="Specjalna:Książki/0199251843">ISBN 0-19-925184-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ireland+and+the+British+Empire&rft.aulast=Kenny&rft.aufirst=Kevin&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-925184-3&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DqhW7-vYt8PsC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKnightPalmer1989">Franklin W. Knight, Colin A. Palmer: The Modern Caribbean. University of North Carolina Press, 1989. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0807818259" title="Specjalna:Książki/0807818259">ISBN 0-8078-1825-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Modern+Caribbean&rft.aulast=Knight&rft.aufirst=Franklin+W.&rft.pub=University+of+North+Carolina+Press&rft.isbn=0-8078-1825-9"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLatimer2007">Jon Latimer: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=wneIGAAACAAJ">War with America</a>. Harvard University Press, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0674025849" title="Specjalna:Książki/0674025849">ISBN 0-674-02584-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=War+with+America&rft.aulast=Latimer&rft.aufirst=Jon&rft.pub=Harvard+University+Press&rft.isbn=0-674-02584-9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DwneIGAAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLee1994">Stephen J. Lee: Aspects of British political history, 1815–1914. Routledge, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415090067" title="Specjalna:Książki/0415090067">ISBN 0-415-09006-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Aspects+of+British+political+history%2C+1815%E2%80%931914&rft.aulast=Lee&rft.aufirst=Stephen+J.&rft.pub=Routledge&rft.isbn=0-415-09006-7"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLee1996">Stephen J. Lee: Aspects of British political history, 1914–1995. Routledge, 1996. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415131022" title="Specjalna:Książki/0415131022">ISBN 0-415-13102-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Aspects+of+British+political+history%2C+1914%E2%80%931995&rft.aulast=Lee&rft.aufirst=Stephen+J.&rft.pub=Routledge&rft.isbn=0-415-13102-2"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLevine2007">Philippa Levine: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=igb1-UL5Pd0C">The British Empire: Sunrise to Sunset</a>. Pearson Education Limited, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780582472815" title="Specjalna:Książki/9780582472815">ISBN 978-0-582-47281-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+British+Empire%3A+Sunrise+to+Sunset&rft.aulast=Levine&rft.aufirst=Philippa&rft.pub=Pearson+Education+Limited&rft.isbn=978-0-582-47281-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Digb1-UL5Pd0C"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLloyd1996">Trevor Owen Lloyd: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=gIBgQgAACAAJ">The British Empire 1558–1995</a>. Oxford University Press, 1996. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0198731345" title="Specjalna:Książki/0198731345">ISBN 0-19-873134-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+British+Empire+1558%E2%80%931995&rft.aulast=Lloyd&rft.aufirst=Trevor+Owen&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-873134-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DgIBgQgAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLouis1986">Roger Louis: The British Empire in the Middle East, 1945–1951: Arab Nationalism, the United States, and Postwar Imperialism. Oxford University Press, 1986, s. 820. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780198229605" title="Specjalna:Książki/9780198229605">ISBN 978-0-19-822960-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+British+Empire+in+the+Middle+East%2C+1945%E2%80%931951%3A+Arab+Nationalism%2C+the+United+States%2C+and+Postwar+Imperialism&rft.aulast=Louis&rft.aufirst=Roger&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.pages=820&rft.isbn=978-0-19-822960-5"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLouis2006">Roger Louis: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=NQnpQNKeKKAC">Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez and Decolonization</a>. I. B. Tauris, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1845113470" title="Specjalna:Książki/1845113470">ISBN 1-84511-347-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ends+of+British+Imperialism%3A+The+Scramble+for+Empire%2C+Suez+and+Decolonization&rft.aulast=Louis&rft.aufirst=Roger&rft.pub=I.+B.+Tauris&rft.isbn=1-84511-347-0&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DNQnpQNKeKKAC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMacaulay1848"><a href="/wiki/Thomas_Babington_Macaulay" title="Thomas Babington Macaulay">Thomas Macaulay</a>: The History of England from the Accession of James the Second. Penguin, 1848. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0140431330" title="Specjalna:Książki/0140431330">ISBN 0-14-043133-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+History+of+England+from+the+Accession+of+James+the+Second&rft.aulast=Macaulay&rft.aufirst=Thomas&rft.pub=Penguin&rft.isbn=0-14-043133-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMacdonald1994">Britain. W: Barrie Macdonald: Tides of history: the Pacific Islands in the twentieth century. University of Hawaii Press, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0824815971" title="Specjalna:Książki/0824815971">ISBN 0-8248-1597-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tides+of+history%3A+the+Pacific+Islands+in+the+twentieth+century&rft.atitle=Britain&rft.aulast=Macdonald&rft.aufirst=Barrie&rft.pub=University+of+Hawaii+Press&rft.isbn=0-8248-1597-1"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMcIntyre1977">W. Donald McIntyre: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=EbojMikATQwC">The Commonwealth of Nations</a>. University of Minnesota Press, 1977. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0816607923" title="Specjalna:Książki/0816607923">ISBN 0-8166-0792-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Commonwealth+of+Nations&rft.aulast=McIntyre&rft.aufirst=W.+Donald&rft.pub=University+of+Minnesota+Press&rft.isbn=0-8166-0792-3&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DEbojMikATQwC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMcLean2001">Iain McLean: Rational Choice and British Politics: An Analysis of Rhetoric and Manipulation from Peel to Blair. Oxford University Press, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0198295294" title="Specjalna:Książki/0198295294">ISBN 0-19-829529-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rational+Choice+and+British+Politics%3A+An+Analysis+of+Rhetoric+and+Manipulation+from+Peel+to+Blair&rft.aulast=McLean&rft.aufirst=Iain&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-829529-4"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMaddison2001">Angus Maddison: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=6D01BTuzScwC">The World Economy: A Millennial Perspective</a>. Organisation for Economic Co-operation and Development, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9264186085" title="Specjalna:Książki/9264186085">ISBN 92-64-18608-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+World+Economy%3A+A+Millennial+Perspective&rft.aulast=Maddison&rft.aufirst=Angus&rft.pub=Organisation+for+Economic+Co-operation+and+Development&rft.isbn=92-64-18608-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D6D01BTuzScwC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMagee1974">John Magee: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=S5c9AAAAIAAJ">Northern Ireland: Crisis and Conflict</a>. Taylor & Francis, 1974. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0710079478" title="Specjalna:Książki/0710079478">ISBN 0-7100-7947-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Northern+Ireland%3A+Crisis+and+Conflict&rft.aulast=Magee&rft.aufirst=John&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.isbn=0-7100-7947-8&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DS5c9AAAAIAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMagnusson2003">Magnus Magnusson: Scotland: The Story of a Nation. Grove Press, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0802139329" title="Specjalna:Książki/0802139329">ISBN 0-8021-3932-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Scotland%3A+The+Story+of+a+Nation&rft.aulast=Magnusson&rft.aufirst=Magnus&rft.pub=Grove+Press&rft.isbn=0-8021-3932-9"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMarshall1998">PJ Marshall: The Eighteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume II. Oxford University Press, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0199246777" title="Specjalna:Książki/0199246777">ISBN 0-19-924677-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Eighteenth+Century%2C+The+Oxford+History+of+the+British+Empire+Volume+II&rft.aulast=Marshall&rft.aufirst=PJ&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-924677-7"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMarshall1996">PJ Marshall: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=S2EXN8JTwAEC">The Cambridge Illustrated History of the British Empire</a>. Cambridge University Press, 1996. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521002540" title="Specjalna:Książki/0521002540">ISBN 0-521-00254-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+Illustrated+History+of+the+British+Empire&rft.aulast=Marshall&rft.aufirst=PJ&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=0-521-00254-0&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DS2EXN8JTwAEC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMartin2007">Laura C Martin: Tea: the drink that changed the world. Tuttle Publishing, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0804837244" title="Specjalna:Książki/0804837244">ISBN 0-8048-3724-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tea%3A+the+drink+that+changed+the+world&rft.aulast=Martin&rft.aufirst=Laura+C&rft.pub=Tuttle+Publishing&rft.isbn=0-8048-3724-4"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMein_Smith2005">Philippa Mein Smith: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=wisr4OGPjwoC">A Concise History of New Zealand</a>. Cambridge University Press, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521542286" title="Specjalna:Książki/0521542286">ISBN 0-521-54228-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Concise+History+of+New+Zealand&rft.aulast=Mein+Smith&rft.aufirst=Philippa&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=0-521-54228-6&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Dwisr4OGPjwoC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMulliganHill2001">Martin Mulligan, Stuart Hill: Ecological pioneers. Cambridge University Press, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521811031" title="Specjalna:Książki/0521811031">ISBN 0-521-81103-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ecological+pioneers&rft.aulast=Mulligan&rft.aufirst=Martin&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=0-521-81103-1"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFO’Brien2004">Phillips Payson O’Brien: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=LNbDqOzSvpkC">The Anglo–Japanese Alliance, 1902–1922</a>. Routledge, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415326117" title="Specjalna:Książki/0415326117">ISBN 0-415-32611-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Anglo%E2%80%93Japanese+Alliance%2C+1902%E2%80%931922&rft.aulast=O%E2%80%99Brien&rft.aufirst=Phillips+Payson&rft.pub=Routledge&rft.isbn=0-415-32611-7&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DLNbDqOzSvpkC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPagden2003">Anthony Pagden: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=-RCeAAAACAAJ">Peoples and Empires: A Short History of European Migration, Exploration, and Conquest, from Greece to the Present</a>. Modern Library, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0812967615" title="Specjalna:Książki/0812967615">ISBN 0-8129-6761-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Peoples+and+Empires%3A+A+Short+History+of+European+Migration%2C+Exploration%2C+and+Conquest%2C+from+Greece+to+the+Present&rft.aulast=Pagden&rft.aufirst=Anthony&rft.pub=Modern+Library&rft.isbn=0-8129-6761-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D-RCeAAAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFParsons1999">Timothy H Parsons: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=81ZlzUsO8EYC">The British Imperial Century, 1815–1914: A World History Perspective</a>. Rowman & Littlefield, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0847688259" title="Specjalna:Książki/0847688259">ISBN 0-8476-8825-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+British+Imperial+Century%2C+1815%E2%80%931914%3A+A+World+History+Perspective&rft.aulast=Parsons&rft.aufirst=Timothy+H&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.isbn=0-8476-8825-9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D81ZlzUsO8EYC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPham2010">P.L. Pham: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/Ending-East-Suez-Historical-ebook/dp/B00650R47Q">Ending ‘East of Suez’: The British Decision to Withdraw from Malaysia and Singapore, 1964–1968</a>. Oxford University Press, 2010. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199580361" title="Specjalna:Książki/9780199580361">ISBN 978-0-19-958036-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ending+%E2%80%98East+of+Suez%E2%80%99%3A+The+British+Decision+to+Withdraw+from+Malaysia+and+Singapore%2C+1964%E2%80%931968&rft.aulast=Pham&rft.aufirst=P.L.&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=978-0-19-958036-1&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.com%2FEnding-East-Suez-Historical-ebook%2Fdp%2FB00650R47Q"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPeters2006">Nonja Peters: The Dutch down under, 1606–2006. University of Western Australia Press, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1920694757" title="Specjalna:Książki/1920694757">ISBN 1-920694-75-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Dutch+down+under%2C+1606%E2%80%932006&rft.aulast=Peters&rft.aufirst=Nonja&rft.pub=University+of+Western+Australia+Press&rft.isbn=1-920694-75-7"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPorter1998">Andrew Porter: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=oo3F2X8IDeEC">The Nineteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume III</a>. Oxford University Press, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0199246785" title="Specjalna:Książki/0199246785">ISBN 0-19-924678-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Nineteenth+Century%2C+The+Oxford+History+of+the+British+Empire+Volume+III&rft.aulast=Porter&rft.aufirst=Andrew&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=0-19-924678-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Doo3F2X8IDeEC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRhodesWannaWeller2009">R.A.W. Rhodes, John Wanna, Patrick Weller: Comparing Westminster. Oxford University Press, 2009. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199563494" title="Specjalna:Książki/9780199563494">ISBN 978-0-19-956349-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Comparing+Westminster&rft.aulast=Rhodes&rft.aufirst=R.A.W.&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.isbn=978-0-19-956349-4"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRothermund2006">Dietmar Rothermund: The Routledge companion to decolonization. Routledge, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415356326" title="Specjalna:Książki/0415356326">ISBN 0-415-35632-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Routledge+companion+to+decolonization&rft.aulast=Rothermund&rft.aufirst=Dietmar&rft.pub=Routledge&rft.isbn=0-415-35632-6"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRoyle2000">Trevor Royle: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=MrBnHQAACAAJ">Crimea: The Great Crimean War, 1854–1856</a>. Palgrave Macmillan, 2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1403964165" title="Specjalna:Książki/1403964165">ISBN 1-4039-6416-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Crimea%3A+The+Great+Crimean+War%2C+1854%E2%80%931856&rft.aulast=Royle&rft.aufirst=Trevor&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.isbn=1-4039-6416-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DMrBnHQAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFShennan1995">J.H Shennan: International relations in Europe, 1689–1789. Routledge, 1995. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/041507780X" title="Specjalna:Książki/041507780X">ISBN 0-415-07780-X</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=International+relations+in+Europe%2C+1689%E2%80%931789&rft.aulast=Shennan&rft.aufirst=J.H&rft.pub=Routledge&rft.isbn=0-415-07780-X"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSmith1998">Simon Smith: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=D0BbYZPczhQC">British Imperialism 1750–1970</a>. Cambridge University Press, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783125806405" title="Specjalna:Książki/9783125806405">ISBN 978-3-12-580640-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=British+Imperialism+1750%E2%80%931970&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Simon&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-3-12-580640-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DD0BbYZPczhQC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSpringhall2001">John Springhall: Decolonization since 1945: the collapse of European overseas empires. Palgrave, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0333746007" title="Specjalna:Książki/0333746007">ISBN 0-333-74600-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Decolonization+since+1945%3A+the+collapse+of+European+overseas+empires&rft.aulast=Springhall&rft.aufirst=John&rft.pub=Palgrave&rft.isbn=0-333-74600-7"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTaylor2001">Alan Taylor: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=SOqfIAAACAAJ">American Colonies, The Settling of North America</a>. Penguin, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0142002100" title="Specjalna:Książki/0142002100">ISBN 0-14-200210-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=American+Colonies%2C+The+Settling+of+North+America&rft.aulast=Taylor&rft.aufirst=Alan&rft.pub=Penguin&rft.isbn=0-14-200210-0&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DSOqfIAAACAAJ"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFThatcher1993"><a href="/wiki/Margaret_Thatcher" title="Margaret Thatcher">Margaret Thatcher</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=Ar0Yvc3-ukAC">The Downing Street Years</a>. HarperCollins, 1993. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0060170565" title="Specjalna:Książki/0060170565">ISBN 0-06-017056-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Downing+Street+Years&rft.aulast=Thatcher&rft.aufirst=Margaret&rft.pub=HarperCollins&rft.isbn=0-06-017056-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DAr0Yvc3-ukAC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFThomas1997"><a href="/wiki/Hugh_Thomas" title="Hugh Thomas">Hugh Thomas</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=mRFTZ3iz_ncC">The Slave Trade: The History of The Atlantic Slave Trade</a>. Picador, Phoenix/Orion, 1997. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0753820560" title="Specjalna:Książki/0753820560">ISBN 0-7538-2056-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Slave+Trade%3A+The+History+of+The+Atlantic+Slave+Trade&rft.aulast=Thomas&rft.aufirst=Hugh&rft.pub=Picador%2C+Phoenix%2FOrion&rft.isbn=0-7538-2056-0&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DmRFTZ3iz_ncC"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTilby2009">A. Wyatt Tilby: British India 1600–1828. BiblioLife, 2009. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781113142900" title="Specjalna:Książki/9781113142900">ISBN 978-1-113-14290-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=British+India+1600%E2%80%931828&rft.aulast=Tilby&rft.aufirst=A.+Wyatt&rft.pub=BiblioLife&rft.isbn=978-1-113-14290-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTorkildsen2005">George Torkildsen: Leisure and recreation management. Routledge, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780415309950" title="Specjalna:Książki/9780415309950">ISBN 978-0-415-30995-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Leisure+and+recreation+management&rft.aulast=Torkildsen&rft.aufirst=George&rft.pub=Routledge&rft.isbn=978-0-415-30995-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTurpinTomkins2007">Colin Turpin, Adam Tomkins: British government and the constitution (6th ed.). Cambridge University Press, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521690294" title="Specjalna:Książki/9780521690294">ISBN 978-0-521-69029-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=British+government+and+the+constitution+%286th+ed.%29&rft.aulast=Turpin&rft.aufirst=Colin&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-0-521-69029-4"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFVandervort1998">Bruce Vandervort: Wars of imperial conquest in Africa, 1830–1914. University College London Press, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1857284860" title="Specjalna:Książki/1857284860">ISBN 1-85728-486-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wars+of+imperial+conquest+in+Africa%2C+1830%E2%80%931914&rft.aulast=Vandervort&rft.aufirst=Bruce&rft.pub=University+College+London+Press&rft.isbn=1-85728-486-0"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFZolberg2006">Aristide R Zolberg: A nation by design: immigration policy in the fashioning of America. Russell Sage, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0674022181" title="Specjalna:Książki/0674022181">ISBN 0-674-02218-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+nation+by+design%3A+immigration+policy+in+the+fashioning+of+America&rft.aulast=Zolberg&rft.aufirst=Aristide+R&rft.pub=Russell+Sage&rft.isbn=0-674-02218-1"></cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Historia_Wielkiej_Brytanii" title="Szablon:Historia Wielkiej Brytanii">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Historia_Wielkiej_Brytanii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Historia Wielkiej Brytanii (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Historia_Wielkiej_Brytanii&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Historia_Wielkiej_Brytanii" title="Historia Wielkiej Brytanii">Historia Wielkiej Brytanii</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <a class="mw-selflink selflink">Imperium brytyjskie</a> </div><div class="flex"><div class="navbox-main-content inner-group"><div class="a1 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Brytowie" title="Brytowie">Brytowie</a> <ul><li><a href="/wiki/Durotrygowie" title="Durotrygowie">Durotrygowie</a></li> <li><a href="/wiki/Catuvellauni" title="Catuvellauni">Catuvellauni</a></li> <li><a href="/wiki/Sylurowie" title="Sylurowie">Sylurowie</a></li> <li><a href="/wiki/Icenowie" title="Icenowie">Icenowie</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Brytania" title="Brytania">Brytania</a> <ul><li><a href="/wiki/Wa%C5%82_Hadriana" title="Wał Hadriana">Wał Hadriana</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Romano-Brytowie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romano-Brytowie (strona nie istnieje)">Romano-Brytowie</a></li></ul> </div><div class="a2 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii" title="Królestwo Wielkiej Brytanii">Królestwo Wielkiej Brytanii</a> <ul><li><a href="/wiki/Akt_unii_(1707)" title="Akt unii (1707)">Akt unii (1707)</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_przemys%C5%82owa" title="Rewolucja przemysłowa">Rewolucja przemysłowa</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Zjednoczone_Kr%C3%B3lestwo_Wielkiej_Brytanii_i_Irlandii" title="Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii">Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielka Brytania</a></li></ul> </div><div class="a3 hlist navbox-list spis navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Epoka_georgia%C5%84ska" title="Epoka georgiańska">Epoka georgiańska</a></li> <li><a href="/wiki/Epoka_wiktoria%C5%84ska" title="Epoka wiktoriańska">Epoka wiktoriańska</a></li> <li><a href="/wiki/Epoka_edwardia%C5%84ska" title="Epoka edwardiańska">Epoka edwardiańska</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wielka_Brytania_w_XX_wieku&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielka Brytania w XX wieku (strona nie istnieje)">Wielka Brytania w XX wieku</a></li></ul> </div><div class="a4 hlist navbox-list spis navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Brytyjczycy" title="Brytyjczycy">Obywatele brytyjscy</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_brytyjscy" title="Władcy brytyjscy">Władcy brytyjscy</a></li> <li><a href="/wiki/Premierzy_Wielkiej_Brytanii" title="Premierzy Wielkiej Brytanii">Premierzy Wielkiej Brytanii</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Wielkiej_Brytanii" title="Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii">Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-brytyjskie" title="Stosunki polsko-brytyjskie">Stosunki polsko-brytyjskie</a></li></ul> </div><div class="tr a5 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><div class="navbox-group opis"><a href="/wiki/Historia_Szkocji" title="Historia Szkocji">Historia Szkocji</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="a5 inner-standard"><tbody><tr class="a5_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kaledo%C5%84czycy" title="Kaledończycy">Kaledończycy</a></li> <li><a href="/wiki/Kaledonia" title="Kaledonia">Kaledonia</a> <ul><li><a href="/wiki/Wa%C5%82_Antonina" title="Wał Antonina">Wał Antonina</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Piktowie" title="Piktowie">Piktowie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Piktawia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piktawia (strona nie istnieje)">Piktawia</a></li> <li><a href="/wiki/Dumnonie" title="Dumnonie">Dumnonie</a></li> <li><a href="/wiki/Strathclyde_(kr%C3%B3lestwo)" title="Strathclyde (królestwo)">Strathclyde</a></li> <li><a href="/wiki/Dalriada" title="Dalriada">Dalriada</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Alby" title="Królestwo Alby">Królestwo Alby</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Mann_i_Wysp" title="Królestwo Mann i Wysp">Królestwo Mann i Wysp</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Szkocji" title="Królestwo Szkocji">Królestwo Szkocji</a> <ul><li><a href="/wiki/Auld_Alliance" title="Auld Alliance">Auld Alliance</a></li> <li><a href="/wiki/I_wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Szkocji" title="I wojna o niepodległość Szkocji">I wojna o niepodległość Szkocji</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_rojalist%C3%B3w_w_Szkocji" title="Powstanie rojalistów w Szkocji">Powstanie rojalistów w Szkocji</a></li> <li><a href="/wiki/Powstania_szkockie" title="Powstania szkockie">Powstania szkockie</a></li> <li><a href="/wiki/Akt_unii_(1707)" title="Akt unii (1707)">Akt unii (1707)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Szkocja" title="Szkocja">Szkocja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_2"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Szkocji" title="Kalendarium historii Szkocji">Kalendarium historii Szkocji</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_3"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_gaelicki_szkocki" title="Język gaelicki szkocki">Język gaelicki szkocki</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_scots" title="Język scots">Język scots</a></li> <li><a href="/wiki/Szkoci" title="Szkoci">Naród szkocki</a></li> <li><a href="/wiki/Lista_kr%C3%B3l%C3%B3w_piktyjskich" title="Lista królów piktyjskich">Lista królów piktyjskich</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Dalriady" title="Władcy Dalriady">Władcy Dalriady</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Szkocji" title="Władcy Szkocji">Władcy Szkocji</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div><div class="tr a6 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><div class="navbox-group opis"><a href="/w/index.php?title=Historia_Irlandii_P%C3%B3%C5%82nocnej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Irlandii Północnej (strona nie istnieje)">Historia Irlandii Północnej</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="a6 inner-standard"><tbody><tr class="a6_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Irlandia_prehistoryczna" title="Irlandia prehistoryczna">Irlandia prehistoryczna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Irlandia_celtycka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Irlandia celtycka (strona nie istnieje)">Irlandia celtycka</a></li> <li><a href="/wiki/Dalriada" title="Dalriada">Dalriada</a></li> <li><a href="/wiki/Irlandia_feudalna" title="Irlandia feudalna">Irlandia feudalna</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Irlandii" title="Królestwo Irlandii">Królestwo Irlandii</a></li> <li><a href="/wiki/Ulster" title="Ulster">Ulster</a></li> <li><a href="/wiki/Republika_Irlandzka" title="Republika Irlandzka">Republika Irlandzka</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Irlandzkie" title="Wolne Państwo Irlandzkie">Wolne Państwo Irlandzkie</a></li> <li><a href="/wiki/Irlandia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Irlandia Północna">Irlandia Północna</a> <ul><li><a href="/wiki/Konflikt_w_Irlandii_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Konflikt w Irlandii Północnej">Konflikt w Irlandii Północnej</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a6_2"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Irlandii" title="Kalendarium historii Irlandii">Kalendarium historii Irlandii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_3"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_irlandzki" title="Język irlandzki">Język irlandzki</a></li> <li><a href="/wiki/Irlandczycy" title="Irlandczycy">Naród irlandzki</a></li> <li><a href="/wiki/Angielscy_w%C5%82adcy_Irlandii" title="Angielscy władcy Irlandii">Angielscy władcy Irlandii</a></li> <li><a href="/wiki/Gubernatorzy_Irlandii_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Gubernatorzy Irlandii Północnej">Gubernatorzy Irlandii Północnej</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div><div class="tr a7 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><div class="navbox-group opis"><a href="/w/index.php?title=Historia_Walii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Walii (strona nie istnieje)">Historia Walii</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="a7 inner-standard"><tbody><tr class="a7_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Deheubarth" title="Deheubarth">Deheubarth</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Gwynedd" title="Królestwo Gwynedd">Królestwo Gwynedd</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Dyfed" title="Królestwo Dyfed">Królestwo Dyfed</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Powys" title="Królestwo Powys">Królestwo Powys</a></li> <li><a href="/wiki/Cantref" title="Cantref">Cantref</a></li> <li><a href="/wiki/Walia" title="Walia">Walia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7_2"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Prehistoria_Walii" title="Prehistoria Walii">Prehistoria Walii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7_3"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_walijski" title="Język walijski">Język walijski</a></li> <li><a href="/wiki/Walijczycy" title="Walijczycy">Naród walijski</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Walii" title="Książę Walii">Książę Walii</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div><div class="tr a8 mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><div class="navbox-group opis"><a href="/wiki/Historia_Kr%C3%B3lestwa_Anglii" title="Historia Królestwa Anglii">Historia Królestwa Anglii</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="a8 inner-standard"><tbody><tr class="a8_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Anglosasi" title="Anglosasi">Anglosasi</a> <ul><li><a href="/wiki/Anglowie" title="Anglowie">Anglowie</a></li> <li><a href="/wiki/Sasi" title="Sasi">Sasi</a></li> <li><a href="/wiki/Jutowie" title="Jutowie">Jutowie</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Heptarchia" title="Heptarchia">Heptarchia</a> <ul><li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Anglii_Wschodniej" title="Królestwo Anglii Wschodniej">Anglia Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Essex" title="Królestwo Essex">Essex</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Kentu" title="Królestwo Kentu">Kent</a></li> <li><a href="/wiki/Mercja" title="Mercja">Mercja</a></li> <li><a href="/wiki/Nortumbria" title="Nortumbria">Nortumbria</a> (<a href="/wiki/Bernicja" title="Bernicja">Bernicja</a>, <a href="/wiki/Deira" title="Deira">Deira</a>)</li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Sussex" title="Królestwo Sussex">Sussex</a></li> <li><a href="/wiki/Wessex" title="Wessex">Wessex</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Danelagh" title="Danelagh">Danelagh</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Anglii" title="Królestwo Anglii">Królestwo Anglii</a> <ul><li><a href="/wiki/Inwazja_Norman%C3%B3w_na_Angli%C4%99_w_1066" title="Inwazja Normanów na Anglię w 1066">Inwazja Normanów na Anglię w 1066</a></li> <li><a href="/wiki/Dynastia_normandzka" title="Dynastia normandzka">Dynastia normandzka</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_Wata_Tylera" title="Powstanie Wata Tylera">Powstanie Wata Tylera</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_Dw%C3%B3ch_R%C3%B3%C5%BC" title="Wojna Dwóch Róż">Wojna Dwóch Róż</a></li> <li><a href="/wiki/Akt_supremacji" title="Akt supremacji">Akt supremacji</a></li> <li><a href="/wiki/Angielska_wojna_domowa" title="Angielska wojna domowa">Angielska wojna domowa</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Republika_Angielska" title="Republika Angielska">Republika Angielska</a> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_Cromwella_w_Irlandii" title="Kampania Cromwella w Irlandii">Kampania Cromwella w Irlandii</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Restauracja_Stuart%C3%B3w" title="Restauracja Stuartów">Restauracja Stuartów</a></li> <li><a href="/wiki/Chwalebna_rewolucja" title="Chwalebna rewolucja">Chwalebna rewolucja</a></li> <li><a href="/wiki/Akt_unii_(1707)" title="Akt unii (1707)">Akt unii (1707)</a></li> <li><a href="/wiki/Anglia" title="Anglia">Anglia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8_2"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Historia_Anglii_(V%E2%80%93VII_wiek)" title="Historia Anglii (V–VII wiek)">Historia Anglii (V–VII wiek)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historia_Anglii_(VIII%E2%80%93XI_wiek)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Anglii (VIII–XI wiek) (strona nie istnieje)">Historia Anglii (VIII–XI wiek)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historia_Anglii_(XI%E2%80%93XV_wiek)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Anglii (XI–XV wiek) (strona nie istnieje)">Historia Anglii (XI–XV wiek)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anglia_Tudor%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anglia Tudorów (strona nie istnieje)">Anglia Tudorów</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Epoka_el%C5%BCbieta%C5%84ska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Epoka elżbietańska (strona nie istnieje)">Epoka elżbietańska</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Panowanie_Stuart%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Panowanie Stuartów (strona nie istnieje)">Panowanie Stuartów</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8_3"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">Język angielski</a></li> <li><a href="/wiki/Anglicy" title="Anglicy">Naród angielski </a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Anglii" title="Władcy Anglii">Władcy Anglii</a> <ul><li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Anglii_Wschodniej" title="Władcy Anglii Wschodniej">Władcy Anglii Wschodniej</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Kr%C3%B3lestwa_Essex" title="Władcy Królestwa Essex">Władcy Królestwa Essex</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Kentu" title="Władcy Kentu">Władcy Kentu</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Mercji" title="Władcy Mercji">Władcy Mercji</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Nortumbrii" title="Władcy Nortumbrii">Władcy Nortumbrii</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Susseksu" title="Władcy Susseksu">Władcy Susseksu</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Wesseksu" title="Władcy Wesseksu">Władcy Wesseksu</a></li></ul></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div></div><div class="navbox-after after"> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Herb_Wielkiej_Brytanii" title="Herb Wielkiej Brytanii"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_%28St_Edward%27s_Crown%29.svg/50px-Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_%28St_Edward%27s_Crown%29.svg.png" decoding="async" width="50" height="48" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_%28St_Edward%27s_Crown%29.svg/75px-Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_%28St_Edward%27s_Crown%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_%28St_Edward%27s_Crown%29.svg/100px-Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom_%28St_Edward%27s_Crown%29.svg.png 2x" data-file-width="1550" data-file-height="1500" /></a><figcaption></figcaption></figure> </div></div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Kolonializm" title="Szablon:Kolonializm">p</a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Kolonializm" title="Dyskusja szablonu:Kolonializm">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Kolonializm&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Kolonializm" title="Kolonializm">Kolonializm</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Imperium_kolonialne" title="Imperium kolonialne">imperia kolonialne</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Europa" title="Europa">europejskie</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">iberyjskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania"><img alt="Hiszpania" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/22px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/33px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg/44px-Flag_of_Cross_of_Burgundy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Imperium_hiszpa%C5%84skie" title="Imperium hiszpańskie">Hiszpańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Portugalii" title="Portugalia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Flag_of_Portugal_%281707%29.svg/22px-Flag_of_Portugal_%281707%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Flag_of_Portugal_%281707%29.svg/33px-Flag_of_Portugal_%281707%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Flag_of_Portugal_%281707%29.svg/44px-Flag_of_Portugal_%281707%29.svg.png 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2000" /></a> <a href="/wiki/Imperium_portugalskie" title="Imperium portugalskie">Portugalskie</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne <a href="/wiki/J%C4%99zyki_roma%C5%84skie" title="Języki romańskie">romańskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Francja" title="Francja"><img alt="Francja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Francuskie_imperium_kolonialne" title="Francuskie imperium kolonialne">Francuskie</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_W%C5%82och_(1861%E2%80%931946)" title="Włochy"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a> <a href="/wiki/Kolonie_w%C5%82oskie" title="Kolonie włoskie">Włoskie</a></li> <li><a href="/wiki/Belgia" title="Belgia"><img alt="Belgia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Belgijskie_imperium_kolonialne" title="Belgijskie imperium kolonialne">Belgijskie</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_1_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Skandynawia" title="Skandynawia">skandynawskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Dania" title="Dania"><img alt="Dania" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a> <a href="/wiki/Du%C5%84skie_imperium_kolonialne" title="Duńskie imperium kolonialne">Duńskie</a></li> <li><a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja"><img alt="Szwecja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/22px-Flag_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/33px-Flag_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/44px-Flag_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1000" /></a> <a href="/wiki/Kolonie_Szwecji" title="Kolonie Szwecji">Szwedzkie</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_1_4"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne <a href="/wiki/J%C4%99zyki_germa%C5%84skie" title="Języki germańskie">germańskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania"><img alt="Wielka Brytania" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a class="mw-selflink selflink">Brytyjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Holandia" title="Holandia"><img alt="Holandia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/22px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/33px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/44px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Holenderskie_imperium_kolonialne" title="Holenderskie imperium kolonialne">Holenderskie</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_P%C3%B3%C5%82nocnoniemiecki" title="Związek Północnoniemiecki"><img alt="Związek Północnoniemiecki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Kolonie_niemieckie" title="Kolonie niemieckie">Niemieckie</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne <a href="/wiki/Eurazja" title="Eurazja">eurazjatyckie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Cesarstwo_Wielkiej_Japonii" title="Japonia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/22px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/33px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/44px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a> <a href="/wiki/Cesarstwo_Wielkiej_Japonii" title="Cesarstwo Wielkiej Japonii">Japońskie</a></li> <li><a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie"><img alt="Imperium Rosyjskie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/22px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/33px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/44px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Rosyjskie</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">powiązane pojęcia</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ekspansjonizm" title="Ekspansjonizm">ekspansjonizm</a></li> <li><a href="/wiki/Imperializm" title="Imperializm">imperializm</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonizacja" title="Kolonizacja">kolonizacja</a> <ul><li><a href="/wiki/Dekolonizacja" title="Dekolonizacja">dekolonizacja</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Neokolonializm" title="Neokolonializm">neokolonializm</a></li> <li><a href="/wiki/Postkolonializm" title="Postkolonializm">postkolonializm</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Kolonie_brytyjskie" title="Szablon:Kolonie brytyjskie">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Kolonie_brytyjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Kolonie brytyjskie (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Kolonie_brytyjskie&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Lista_kolonii_brytyjskich" title="Lista kolonii brytyjskich">Kolonie, protektoraty i terytoria zależne Wielkiej Brytanii</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Europa</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Irlandzkie" title="Wolne Państwo Irlandzkie">Wolne Państwo Irlandzkie</a></li> <li><a href="/wiki/Akrotiri_(baza_wojskowa)" title="Akrotiri (baza wojskowa)">Akrotiri</a></li> <li><a href="/wiki/Dhekelia" title="Dhekelia">Dhekelia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cypr_Brytyjski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cypr Brytyjski (strona nie istnieje)">Cypr</a></li> <li><a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar</a></li> <li><a href="/wiki/Guernsey" title="Guernsey">Guernsey</a></li> <li><a href="/wiki/Jersey" title="Jersey">Jersey</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Man" title="Wyspa Man">Wyspa Man</a></li> <li><a href="/wiki/Helgoland" title="Helgoland">Helgoland</a></li> <li><a href="/wiki/Zjednoczone_Kraje_Wysp_Jo%C5%84skich" title="Zjednoczone Kraje Wysp Jońskich">Zjednoczone Kraje Wysp Jońskich</a></li> <li><a href="/wiki/Malta_(kolonia)" title="Malta (kolonia)">Malta</a></li> <li><a href="/wiki/Minorka" title="Minorka">Minorka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Afryka</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Basuto" title="Basuto">Basuto</a></li> <li><a href="/wiki/Beczuana" title="Beczuana">Beczuana</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjska_Afryka_Zachodnia" title="Brytyjska Afryka Zachodnia">Brytyjska Afryka Zachodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Eswatini" title="Eswatini">Eswatini</a></li> <li><a href="/wiki/Gambia" title="Gambia">Gambia</a></li> <li><a href="/wiki/Sierra_Leone" title="Sierra Leone">Sierra Leone</a></li> <li><a href="/wiki/Z%C5%82ote_Wybrze%C5%BCe_(kolonia_brytyjska)" title="Złote Wybrzeże (kolonia brytyjska)">Złote Wybrzeże</a></li> <li><a href="/wiki/Togo_Brytyjskie" title="Togo Brytyjskie">Togo Brytyjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Po%C5%82udniowa_Nigeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Południowa Nigeria (strona nie istnieje)">Południowa Nigeria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=P%C3%B3%C5%82nocna_Nigeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Północna Nigeria (strona nie istnieje)">Północna Nigeria</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kamerun_Brytyjski" title="Kamerun Brytyjski">Kamerun Brytyjski</a></li> <li><a href="/wiki/Protektorat_Afryki_Wschodniej" title="Protektorat Afryki Wschodniej">Protektorat Afryki Wschodniej</a></li> <li><a href="/wiki/Protektorat_Zatoki_Ambas" title="Protektorat Zatoki Ambas">Protektorat Zatoki Ambas</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjska_Afryka_Wschodnia" title="Brytyjska Afryka Wschodnia">Brytyjska Afryka Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Kenii" title="Kolonia Kenii">Kenia</a></li> <li><a href="/wiki/Protektorat_Ugandy" title="Protektorat Ugandy">Uganda</a></li> <li><a href="/wiki/Tanganika_(kraj)" title="Tanganika (kraj)">Tanganika</a></li> <li><a href="/wiki/Zanzibar_(autonomia)" title="Zanzibar (autonomia)">Zanzibar</a></li> <li><a href="/wiki/Somali_Brytyjskie" title="Somali Brytyjskie">Somali Brytyjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Libia" title="Libia">Libia</a></li> <li><a href="/wiki/Su%C5%82tanat_Egiptu" title="Sułtanat Egiptu">Egipt</a></li> <li><a href="/wiki/Sudan_Anglo-Egipski" title="Sudan Anglo-Egipski">Sudan Anglo-Egipski</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjska_Afryka_Centralna" title="Brytyjska Afryka Centralna">Brytyjska Afryka Centralna</a></li> <li><a href="/wiki/Niasa_(kolonia)" title="Niasa (kolonia)">Niasa</a></li> <li><a href="/wiki/Rodezja_(region)" title="Rodezja (region)">Rodezja</a></li> <li><a href="/wiki/Rodezja_Po%C5%82udniowa" title="Rodezja Południowa">Rodezja Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Rodezja_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Rodezja Północna">Rodezja Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Przyl%C4%85dkowa" title="Kolonia Przylądkowa">Kolonia Przylądkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Rzeki_Oranje" title="Kolonia Rzeki Oranje">Kolonia Rzeki Oranje</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Natalu" title="Kolonia Natalu">Natal</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Transwalu" title="Kolonia Transwalu">Transwal</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Po%C5%82udniowej_Afryki" title="Związek Południowej Afryki">Związek Południowej Afryki</a></li> <li><a href="/wiki/Walvis_Bay" title="Walvis Bay">Walvis Bay</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_Po%C5%82udniowo-Zachodnia" title="Afryka Południowo-Zachodnia">Afryka Południowo-Zachodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Zululand" title="Zululand">Zululand</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ameryka Północna</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a3_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stany Zjednoczone</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a3_2_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kolonia_Plymouth" title="Kolonia Plymouth">Kolonia Plymouth</a></li> <li><a href="/wiki/Floryda_Zachodnia" title="Floryda Zachodnia">Floryda Zachodnia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Floryda_Wschodnia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Floryda Wschodnia (strona nie istnieje)">Floryda Wschodnia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Trzyna%C5%9Bcie_kolonii" title="Trzynaście kolonii">Trzynaście kolonii</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Prowincja_New_Hampshire" title="Prowincja New Hampshire">New Hampshire</a></li> <li><a href="/wiki/Prowincja_Massachusetts_Bay" title="Prowincja Massachusetts Bay">Massachusetts Bay</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kolonia_Rhode_Island_i_Plantacje_Providence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolonia Rhode Island i Plantacje Providence (strona nie istnieje)">Rhode Island i Plantacje Providence</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kolonia_Connecticut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolonia Connecticut (strona nie istnieje)">Connecticut</a></li> <li><a href="/wiki/Prowincja_Nowy_Jork" title="Prowincja Nowy Jork">Nowy Jork</a></li> <li><a href="/wiki/Prowincja_New_Jersey" title="Prowincja New Jersey">New Jersey</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prowincja_Pensylwania&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prowincja Pensylwania (strona nie istnieje)">Pensylwania</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kolonia_Delaware&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kolonia Delaware (strona nie istnieje)">Delaware</a></li> <li><a href="/wiki/Prowincja_Maryland" title="Prowincja Maryland">Maryland</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Wirginia" title="Kolonia Wirginia">Wirginia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prowincja_Karoliny_P%C3%B3%C5%82nocnej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prowincja Karoliny Północnej (strona nie istnieje)">Karolina Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Prowincja_Karoliny_Po%C5%82udniowej" title="Prowincja Karoliny Południowej">Karolina Południowa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prowincja_Georgia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prowincja Georgia (strona nie istnieje)">Georgia</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a3_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanada</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Prowincja_Kanady_(kolonia)" title="Prowincja Kanady (kolonia)">Prowincja Kanada</a></li> <li><a href="/wiki/Prowincja_Quebecu_(1763%E2%80%931791)" title="Prowincja Quebecu (1763–1791)">Quebec</a></li> <li><a href="/wiki/Dolna_Kanada" title="Dolna Kanada">Dolna Kanada</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3rna_Kanada" title="Górna Kanada">Górna Kanada</a></li> <li><a href="/wiki/Nowa_Szkocja" title="Nowa Szkocja">Nowa Szkocja</a></li> <li><a href="/wiki/Cape_Breton" title="Cape Breton">Cape Breton</a></li> <li><a href="/wiki/Nowy_Brunszwik" title="Nowy Brunszwik">Nowy Brunszwik</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Ksi%C4%99cia_Edwarda" title="Wyspa Księcia Edwarda">Wyspa Księcia Edwarda</a></li> <li><a href="/wiki/Nowa_Fundlandia_(kolonia)" title="Nowa Fundlandia (kolonia)">Kolonia Nowej Fundlandii</a>/<a href="/wiki/Dominium_Nowej_Fundlandii" title="Dominium Nowej Fundlandii">Dominium Nowej Fundlandii</a></li> <li><a href="/wiki/Labrador_(region)" title="Labrador (region)">Labrador</a></li> <li><a href="/wiki/Terytoria_P%C3%B3%C5%82nocno-Zachodnie_(kolonia)" title="Terytoria Północno-Zachodnie (kolonia)">Terytoria Północno-Zachodnie</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_Ruperta" title="Ziemia Ruperta">Ziemia Ruperta</a></li> <li><a href="/wiki/Kolumbia_Brytyjska_(kolonia)" title="Kolumbia Brytyjska (kolonia)">Kolumbia Brytyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Terytorium_Stikine" title="Terytorium Stikine">Terytorium Stikine</a></li> <li><a href="/wiki/Vancouver_(wyspa)" title="Vancouver (wyspa)">Vancouver</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ameryka Łacińska i Karaiby</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Antigua_i_Barbuda" title="Antigua i Barbuda">Antigua i Barbuda</a></li> <li><a href="/wiki/Bahamy" title="Bahamy">Bahamy</a></li> <li><a href="/wiki/Barbados" title="Barbados">Barbados</a></li> <li><a href="/wiki/Honduras_Brytyjski" title="Honduras Brytyjski">Honduras Brytyjski</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjskie_Wyspy_Dziewicze" title="Brytyjskie Wyspy Dziewicze">Brytyjskie Wyspy Dziewicze</a></li> <li><a href="/wiki/Kajmany_(wyspy)" title="Kajmany (wyspy)">Kajmany</a></li> <li><a href="/wiki/Dominika" title="Dominika">Dominika</a></li> <li><a href="/wiki/Grenada" title="Grenada">Grenada</a></li> <li><a href="/wiki/Jamajka" title="Jamajka">Jamajka</a></li> <li><a href="/wiki/British_Leeward_Islands" title="British Leeward Islands">Brytyjskie Wyspy Podwietrzne</a></li> <li><a href="/wiki/British_Windward_Islands" title="British Windward Islands">Brytyjskie Wyspy Zawietrzne</a></li> <li><a href="/wiki/Montserrat" title="Montserrat">Montserrat</a></li> <li><a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_Moskit%C3%B3w" title="Wybrzeże Moskitów">Wybrzeże Moskitów</a></li> <li><a href="/wiki/Saint_Christopher-Nevis-Anguilla" title="Saint Christopher-Nevis-Anguilla">Saint Christopher-Nevis-Anguilla</a></li> <li><a href="/wiki/Saint_Lucia" title="Saint Lucia">Saint Lucia</a></li> <li><a href="/wiki/Saint_Vincent_i_Grenadyny" title="Saint Vincent i Grenadyny">Saint Vincent i Grenadyny</a></li> <li><a href="/wiki/Trynidad_i_Tobago" title="Trynidad i Tobago">Trynidad i Tobago</a></li> <li><a href="/wiki/Turks_i_Caicos" title="Turks i Caicos">Turks i Caicos</a></li> <li><a href="/wiki/Federacja_Indii_Zachodnich" title="Federacja Indii Zachodnich">Federacja Indii Zachodnich</a></li> <li><a href="/wiki/Gujana_Brytyjska" title="Gujana Brytyjska">Gujana Brytyjska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Antarktyda i Ocean Atlantycki</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Brytyjskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Brytyjskie Terytorium Antarktyczne">Brytyjskie Terytorium Antarktyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Bermudy" title="Bermudy">Bermudy</a></li> <li><a href="/wiki/Falklandy" title="Falklandy">Falklandy</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_%C5%9Awi%C4%99tej_Heleny,_Wyspa_Wniebowst%C4%85pienia_i_Tristan_da_Cunha" title="Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha">Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha</a> (<a href="/wiki/Wyspa_%C5%9Awi%C4%99tej_Heleny" title="Wyspa Świętej Heleny">Wyspa Świętej Heleny</a>, <a href="/wiki/Wyspa_Wniebowst%C4%85pienia" title="Wyspa Wniebowstąpienia">Wyspa Wniebowstąpienia</a>, <a href="/wiki/Tristan_da_Cunha" title="Tristan da Cunha">Tristan da Cunha</a>)</li> <li><a href="/wiki/Georgia_Po%C5%82udniowa_i_Sandwich_Po%C5%82udniowy" title="Georgia Południowa i Sandwich Południowy">Georgia Południowa i Sandwich Południowy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Azja</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Aden_(kolonia)" title="Aden (kolonia)">Aden</a></li> <li><a href="/wiki/Protektorat_Ade%C5%84ski" title="Protektorat Adeński">Protektorat Adeński</a></li> <li><a href="/wiki/Oman_Traktatowy" title="Oman Traktatowy">Oman Traktatowy</a></li> <li><a href="/wiki/Oman" title="Oman">Oman</a></li> <li><a href="/wiki/Katar" title="Katar">Katar</a></li> <li><a href="/wiki/Bahrajn" title="Bahrajn">Bahrajn</a></li> <li><a href="/wiki/Palestyna_(mandat)" title="Palestyna (mandat)">Palestyna</a></li> <li><a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a></li> <li><a href="/wiki/Kuwejt" title="Kuwejt">Kuwejt</a></li> <li><a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a></li> <li><a href="/wiki/Indie_Brytyjskie" title="Indie Brytyjskie">Indie</a></li> <li><a href="/wiki/Birma_Brytyjska" title="Birma Brytyjska">Birma</a></li> <li><a href="/wiki/Hongkong" title="Hongkong">Hongkong</a></li> <li><a href="/wiki/Straits_Settlements" title="Straits Settlements">Straits Settlements</a></li> <li><a href="/wiki/Malaje" title="Malaje">Malaje</a></li> <li><a href="/wiki/Borneo_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Borneo Północne">Borneo Północne</a></li> <li><a href="/wiki/Sarawak" title="Sarawak">Sarawak</a></li> <li><a href="/wiki/Brunei" title="Brunei">Brunei</a></li> <li><a href="/wiki/Singapur" title="Singapur">Singapur</a></li> <li><a href="/wiki/Weihai" title="Weihai">Weihai</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ocean Indyjski</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Andamany" title="Andamany">Andamany</a></li> <li><a href="/wiki/Nikobary" title="Nikobary">Nikobary</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Ashmore_i_Cartiera" title="Wyspy Ashmore i Cartiera">Wyspy Ashmore i Cartiera</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjskie_Terytorium_Oceanu_Indyjskiego" title="Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego">Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cejlon_Brytyjski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cejlon Brytyjski (strona nie istnieje)">Cejlon</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Bo%C5%BCego_Narodzenia" title="Wyspa Bożego Narodzenia">Wyspa Bożego Narodzenia</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Kokosowe" title="Wyspy Kokosowe">Wyspy Kokosowe</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Heard_i_McDonalda" title="Wyspy Heard i McDonalda">Wyspy Heard i McDonalda</a></li> <li><a href="/wiki/Malediwy" title="Malediwy">Malediwy</a></li> <li><a href="/wiki/Mauritius" title="Mauritius">Mauritius</a></li> <li><a href="/wiki/Seszele" title="Seszele">Seszele</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Australia i Oceania</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a8_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Nowa_Po%C5%82udniowa_Walia" title="Nowa Południowa Walia">Nowa Południowa Walia</a></li> <li><a href="/wiki/Australia_Po%C5%82udniowa" title="Australia Południowa">Australia Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Queensland" title="Queensland">Queensland</a></li> <li><a href="/wiki/Wiktoria_(stan)" title="Wiktoria (stan)">Wiktoria</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonia_Rzeki_Swan" title="Kolonia Rzeki Swan">Kolonia Rzeki Swan</a></li> <li><a href="/wiki/Australia_Zachodnia" title="Australia Zachodnia">Australia Zachodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_van_Diemena" title="Ziemia van Diemena">Ziemia van Diemena</a></li> <li><a href="/wiki/Tasmania" title="Tasmania">Tasmania</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Oceania" title="Oceania">Oceania</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Papua_(terytorium)" title="Papua (terytorium)">Nowa Gwinea Brytyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjskie_Terytoria_Zachodniego_Pacyfiku" title="Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku">Brytyjskie Terytoria Zachodniego Pacyfiku</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Salomona" title="Wyspy Salomona">Wyspy Salomona</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Cooka" title="Wyspy Cooka">Wyspy Cooka</a></li> <li><a href="/wiki/Fid%C5%BCi" title="Fidżi">Fidżi</a></li> <li><a href="/wiki/Tonga" title="Tonga">Tonga</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Gilberta_i_Lagunowe" title="Wyspy Gilberta i Lagunowe">Wyspy Gilberta i Lagunowe</a></li> <li><a href="/wiki/Nauru" title="Nauru">Nauru</a></li> <li><a href="/wiki/Nowe_Hebrydy" title="Nowe Hebrydy">Nowe Hebrydy</a></li> <li><a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nowa Zelandia</a></li> <li><a href="/wiki/Niue" title="Niue">Niue</a></li> <li><a href="/wiki/Pitcairn" title="Pitcairn">Pitcairn</a></li> <li><a href="/wiki/Samoa" title="Samoa">Samoa</a></li> <li><a href="/wiki/Hawaje_(archipelag)" title="Hawaje (archipelag)">Hawaje</a></li> <li><a href="/wiki/Tokelau" title="Tokelau">Tokelau</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:British_empire.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/British_empire.png/100px-British_empire.png" decoding="async" width="100" height="44" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/British_empire.png/150px-British_empire.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/British_empire.png/200px-British_empire.png 2x" data-file-width="1480" data-file-height="647" /></a><figcaption></figcaption></figure> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Imperium brytyjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjskie_terytoria_zale%C5%BCne" class="mw-redirect" title="Brytyjskie terytoria zależne">Brytyjskie terytoria zależne</a></li></ul> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/wiki/Imperium_kolonialne" title="Imperium kolonialne">Imperium kolonialne</a>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85056632">sh85056632</a></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119440568">119440568</a></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=16243">16243</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007538414305171">987007538414305171</a></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3914374.html">3914374</a></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/British-Empire">place/British-Empire</a></li> <li><a href="/wiki/The_Canadian_Encyclopedia" title="The Canadian Encyclopedia">The Canadian Encyclopedia</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/imperialism/">imperialism</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/royaume-uni-l-empire-britannique/">royaume-uni-l-empire-britannique</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/1883927">1883927</a></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Det_Britiske_Imperium">Det_Britiske_Imperium</a></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&oldid=74458025">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&oldid=74458025</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Kategoria:Dobre Artykuły">Dobre Artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Imperium_brytyjskie" title="Kategoria:Imperium brytyjskie">Imperium brytyjskie</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Imperia_kolonialne" title="Kategoria:Imperia kolonialne">Imperia kolonialne</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 31 lip 2024, 22:42.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Imperium_brytyjskie&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-rbmpt","wgBackendResponseTime":230,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.320","walltime":"3.313","ppvisitednodes":{"value":96018,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":338902,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":87658,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":96,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":152364,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 2447.967 1 -total"," 34.76% 850.950 80 Szablon:Cytuj_książkę"," 23.28% 569.844 229 Szablon:Odn"," 10.05% 246.079 1 Szablon:Państwo_infobox"," 9.58% 234.491 1 Szablon:Przypisy"," 8.67% 212.188 11 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 7.99% 195.661 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 5.71% 139.873 229 Szablon:Odn/tekst"," 5.61% 137.343 1 Szablon:Historia_Wielkiej_Brytanii"," 5.49% 134.449 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny_ze_zwijanymi_grupami"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.819","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5897832,"limit":52428800},"limitreport-logs":"\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\n{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Państwo infobox\",\n [\"precision\"] = \"min\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nmap = \"świat\"\nmap = \"świat\"\ntable#1 {\n [\"autoAlt\"] = \"punkt z opisem „Imperium brytyjskie”\",\n [\"description\"] = \"Imperium brytyjskie\",\n [\"display\"] = \"'\\\"`UNIQ--indicator-00000006-QINU`\\\"'\u003Cspan class=\\\"coordinates inline inline-and-top plainlinks\\\"\u003E[//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026pagename=Imperium_brytyjskie\u0026params=51.507222_N_0.1275_W_type:city \u003Cspan class=\\\"geo-default\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-dms\\\" title=\\\"Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 51,507222°N 0,127500°W\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"latitude\\\"\u003E51,507222°N\u003C/span\u003E \u003Cspan class=\\\"longitude\\\"\u003E0,127500°W\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-multi-punct\\\"\u003E/\u003C/span\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-nondefault\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"geo-dms\\\" title=\\\"Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 51,507222 -0,127500\\\"\u003E\u003Cspan class=\\\"latitude\\\"\u003E51,507222\u003C/span\u003E \u003Cspan class=\\\"longitude\\\"\u003E\u0026#45;0,127500\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E]\u003C/span\u003E\",\n [\"latitude\"] = 51.507222,\n [\"link\"] = \"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026params=51.507222_N_0.1275_W_type:city_\",\n [\"longitude\"] = -0.1275,\n [\"mark\"] = \"Red pog.svg\",\n [\"posDesc\"] = \"u góry\",\n [\"rx\"] = 118.91570833333,\n [\"ry\"] = 25.448003233333,\n [\"size\"] = 6,\n [\"x\"] = 49.964583333333,\n [\"y\"] = 21.384876666667,\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ze zwijanymi grupami ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\ntitlePattern = \"%[%[%s*[Ii]mperium brytyjskie%s*[|%]]\"\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7649cfcddd-6zv7z","timestamp":"20241127114910","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Imperium brytyjskie","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Imperium_brytyjskie","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q8680","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q8680","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-10-08T19:13:23Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/26\/The_British_Empire.png","headline":"Imperium kolonialne obejmuj\u0105ce Wielk\u0105 Brytani\u0119 oraz terytoria od niej zale\u017cne (1607\u20131997)"}</script> </body> </html>