CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>18e eeuw - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"3d146e48-4d7e-4235-b98f-ed8ebeeac865","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"18e_eeuw","wgTitle":"18e eeuw","wgCurRevisionId":68401578,"wgRevisionId":68401578,"wgArticleId":1999,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["18e eeuw"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"18e_eeuw","wgRelevantArticleId":1999,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl", "pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7015","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready", "skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns" ,"ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="18e eeuw - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/18e_eeuw"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/18e_eeuw"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-18e_eeuw rootpage-18e_eeuw skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/27_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=18e+eeuw" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=18e+eeuw" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=18e+eeuw" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=18e+eeuw" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Benamingen_voor_eeuw" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Benamingen_voor_eeuw"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Benamingen voor eeuw</span> </div> </a> <ul id="toc-Benamingen_voor_eeuw-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Belangrijke_gebeurtenissen_en_ontwikkelingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Belangrijke_gebeurtenissen_en_ontwikkelingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Belangrijke_gebeurtenissen_en_ontwikkelingen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Belangrijke_gebeurtenissen_en_ontwikkelingen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Europa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Europa</span> </div> </a> <ul id="toc-Europa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Landbouw" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Landbouw"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Landbouw</span> </div> </a> <ul id="toc-Landbouw-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Industrie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Industrie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Industrie</span> </div> </a> <ul id="toc-Industrie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Amerika" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Amerika"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Amerika</span> </div> </a> <ul id="toc-Amerika-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Republiek_der_Verenigde_Nederlanden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Republiek_der_Verenigde_Nederlanden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Republiek der Verenigde Nederlanden</span> </div> </a> <ul id="toc-Republiek_der_Verenigde_Nederlanden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zuidelijke_Nederlanden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zuidelijke_Nederlanden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Zuidelijke Nederlanden</span> </div> </a> <ul id="toc-Zuidelijke_Nederlanden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Militair" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Militair"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Militair</span> </div> </a> <ul id="toc-Militair-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Koloniën" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Koloniën"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>Koloniën</span> </div> </a> <ul id="toc-Koloniën-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voeding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Voeding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9</span> <span>Voeding</span> </div> </a> <ul id="toc-Voeding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Scheepvaart_en_handel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Scheepvaart_en_handel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.10</span> <span>Scheepvaart en handel</span> </div> </a> <ul id="toc-Scheepvaart_en_handel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geestelijk_leven" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geestelijk_leven"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.11</span> <span>Geestelijk leven</span> </div> </a> <ul id="toc-Geestelijk_leven-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Azië" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Azië"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.12</span> <span>Azië</span> </div> </a> <ul id="toc-Azië-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stad_en_land" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Stad_en_land"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.13</span> <span>Stad en land</span> </div> </a> <ul id="toc-Stad_en_land-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mode" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mode"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.14</span> <span>Mode</span> </div> </a> <ul id="toc-Mode-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kunst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kunst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.15</span> <span>Kunst</span> </div> </a> <ul id="toc-Kunst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wetenschap" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wetenschap"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.16</span> <span>Wetenschap</span> </div> </a> <ul id="toc-Wetenschap-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Medisch" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Medisch"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.17</span> <span>Medisch</span> </div> </a> <ul id="toc-Medisch-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sport_en_spel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sport_en_spel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.18</span> <span>Sport en spel</span> </div> </a> <ul id="toc-Sport_en_spel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Belangrijke_personen_van_de_18e_eeuw" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Belangrijke_personen_van_de_18e_eeuw"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Belangrijke personen van de 18e eeuw</span> </div> </a> <ul id="toc-Belangrijke_personen_van_de_18e_eeuw-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">18e eeuw</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 152 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-152" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">152 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/18de_eeu" title="18de eeu – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="18de eeu" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/18._Jahrhundert" title="18. Jahrhundert – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="18. Jahrhundert" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/18%E1%8A%9B%E1%8B%8D_%E1%88%9D%E1%8B%95%E1%89%B0_%E1%8B%93%E1%88%98%E1%89%B5" title="18ኛው ምዕተ ዓመት – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="18ኛው ምዕተ ዓመት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sieglo_XVIII" title="Sieglo XVIII – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Sieglo XVIII" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_18" title="القرن 18 – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="القرن 18" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B4%D8%B1" title="القرن التمانتاشر – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="القرن التمانتاشر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Sieglu_XVIII" title="Sieglu XVIII – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Sieglu XVIII" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%B3%D3%80%D0%B0%D1%81%D1%80%D1%83" title="XVIII гӀасру – Avarisch" lang="av" hreflang="av" data-title="XVIII гӀасру" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="Avarisch" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/18-eafa_decemda" title="18-eafa decemda – Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="18-eafa decemda" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/XVIII_%C9%99sr" title="XVIII əsr – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="XVIII əsr" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%B1%DB%B8._%DB%8C%D9%88%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D9%84" title="۱۸. یوز ایل – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="۱۸. یوز ایل" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%B1%D1%8B%D1%83%D0%B0%D1%82" title="XVIII быуат – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="XVIII быуат" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Abad_ka-18" title="Abad ka-18 – Balinees" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Abad ka-18" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Balinees" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/XVIII_om%C5%BEios" title="XVIII omžios – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="XVIII omžios" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="XVIII стагоддзе – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="XVIII стагоддзе" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="XVIII стагодзьдзе – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="XVIII стагодзьдзе" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/18_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="18 век – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="18 век" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%B6_%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%80" title="অষ্টাদশ শতাব্দী – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="অষ্টাদশ শতাব্দী" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/XVIIIvet_kantved" title="XVIIIvet kantved – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="XVIIIvet kantved" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/18._vijek" title="18. vijek – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="18. vijek" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Abad_pa-18" title="Abad pa-18 – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Abad pa-18" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Segle_XVIII" title="Segle XVIII – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Segle XVIII" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/18_si%C3%A9-g%C4%AB" title="18 sié-gī – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="18 sié-gī" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%B1%D3%80%D0%B5%D1%88%D0%BE" title="XVIII бӀешо – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="XVIII бӀешо" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%95%D8%AF%DB%95%DB%8C_%D9%A1%D9%A8%DB%8C%DB%95%D9%85" title="سەدەی ١٨یەم – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سەدەی ١٨یەم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/18._stolet%C3%AD" title="18. století – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="18. století" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/XVIII_%C4%95%D0%BC%C4%95%D1%80" title="XVIII ĕмĕр – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="XVIII ĕмĕр" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/18fed_ganrif" title="18fed ganrif – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="18fed ganrif" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/18._%C3%A5rhundrede" title="18. århundrede – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="18. århundrede" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/18._Jahrhundert" title="18. Jahrhundert – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="18. Jahrhundert" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Seserra_18%C4%B1ne" title="Seserra 18ıne – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Seserra 18ıne" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/18%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="18ος αιώνας – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="18ος αιώνας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/XVIII_s%C3%A9col" title="XVIII sécol – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="XVIII sécol" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/18th_century" title="18th century – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="18th century" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/18-a_jarcento" title="18-a jarcento – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="18-a jarcento" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Siglo_XVIII" title="Siglo XVIII – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Siglo XVIII" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/18._sajand" title="18. sajand – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="18. sajand" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/XVIII._mendea" title="XVIII. mendea – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="XVIII. mendea" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Sigru_XVIII" title="Sigru XVIII – Extremeens" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Sigru XVIII" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremeens" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D8%AC%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سده هجدهم میلادی – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="سده هجدهم میلادی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/1700-luku" title="1700-luku – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="1700-luku" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/18._aastagasada" title="18. aastagasada – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="18. aastagasada" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/18._%C3%B8ld" title="18. øld – Faeröers" lang="fo" hreflang="fo" data-title="18. øld" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faeröers" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="XVIIIe siècle" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/XVIII%C3%A9mo_si%C3%A8cllo" title="XVIIIémo siècllo – Arpitaans" lang="frp" hreflang="frp" data-title="XVIIIémo siècllo" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/18._juarhunert" title="18. juarhunert – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="18. juarhunert" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/18e_iuw" title="18e iuw – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="18e iuw" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/18%C3%BA_haois" title="18ú haois – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="18ú haois" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/18._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="18. yüzyıl – Gagaoezisch" lang="gag" hreflang="gag" data-title="18. yüzyıl" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="Gagaoezisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/18%E4%B8%96%E7%B4%80" title="18世紀 – Ganyu" lang="gan" hreflang="gan" data-title="18世紀" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Ganyu" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/18mh_Linn" title="18mh Linn – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="18mh Linn" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_XVIII" title="Século XVIII – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Século XVIII" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/18oo_eash" title="18oo eash – Manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="18oo eash" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="Manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%90%D7%94_%D7%94-18" title="המאה ה-18 – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="המאה ה-18" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/18_%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%80" title="18 शताब्दी – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="18 शताब्दी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/18th_century" title="18th century – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="18th century" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/18._stolje%C4%87e" title="18. stoljeće – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="18. stoljeće" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/18._sz%C3%A1zad" title="18. század – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="18. század" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/18-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="18-րդ դար – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="18-րդ դար" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Seculo_18" title="Seculo 18 – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Seculo 18" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-18" title="Abad ke-18 – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Abad ke-18" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/18ma_yarcento" title="18ma yarcento – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="18ma yarcento" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/18._%C3%B6ldin" title="18. öldin – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="18. öldin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/XVIII_secolo" title="XVIII secolo – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="XVIII secolo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/18%E4%B8%96%E7%B4%80" title="18世紀 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="18世紀" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/17xyxymoi" title="17xyxymoi – Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="17xyxymoi" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Abad_ping_18" title="Abad ping 18 – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Abad ping 18" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/XVIII_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94" title="XVIII საუკუნე – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="XVIII საუკუნე" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D2%93%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XVIII ғасыр – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="XVIII ғасыр" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/18%EC%84%B8%EA%B8%B0" title="18세기 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="18세기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Sedsala_18an" title="Sedsala 18an – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Sedsala 18an" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%BD%D1%8D%D0%BC" title="XVIII нэм – Komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="XVIII нэм" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="Komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/18ves_kansbledhen" title="18ves kansbledhen – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="18ves kansbledhen" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Saeculum_18" title="Saeculum 18 – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Saeculum 18" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/18._Joerhonnert" title="18. Joerhonnert – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="18. Joerhonnert" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%B2%D0%B8%D1%88_%D0%B9%D0%B8%D1%81" title="XVIII виш йис – Lezgisch" lang="lez" hreflang="lez" data-title="XVIII виш йис" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgisch" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sentenio_18" title="Sentenio 18 – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sentenio 18" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Achtiende_iew" title="Achtiende iew – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Achtiende iew" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/XVIII_secolo" title="XVIII secolo – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="XVIII secolo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9cul_XVIII" title="Sécul XVIII – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sécul XVIII" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%84%E0%BA%B4%E0%BA%94%E0%BA%95%E0%BA%B0%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BA%95%E0%BA%B0%E0%BA%A7%E0%BA%B1%E0%BA%94%E0%BA%97%E0%BA%B5%E0%BB%88_18" title="ຄິດຕະສະຕະວັດທີ່ 18 – Laotiaans" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຄິດຕະສະຕະວັດທີ່ 18" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Laotiaans" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/XVIII_am%C5%BEius" title="XVIII amžius – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="XVIII amžius" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/18_godu_symts" title="18 godu symts – Letgaals" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="18 godu symts" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="Letgaals" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/18._gadsimts" title="18. gadsimts – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="18. gadsimts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Abad_kaping-18" title="Abad kaping-18 – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Abad kaping-18" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%BA%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BC" title="XVIII курым – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="XVIII курым" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Rautau_18" title="Rautau 18 – Maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Rautau 18" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="Maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/18_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="18 век – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="18 век" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%A8%E0%B5%86%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B4%BE%E0%B4%82_%E0%B4%A8%E0%B5%82%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B4%BE%E0%B4%A3%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%8D" title="പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ട് – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ട്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/18-%D1%80_%D0%B7%D1%83%D1%83%D0%BD" title="18-р зуун – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="18-р зуун" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87.%E0%A4%B8.%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A5%A7%E0%A5%AE_%E0%A4%B5%E0%A5%87_%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%95" title="इ.स.चे १८ वे शतक – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इ.स.चे १८ वे शतक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-18" title="Abad ke-18 – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Abad ke-18" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%81%81%E1%81%88_%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%85%E1%80%BA" title="၁၈ ရာစုနှစ် – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="၁၈ ရာစုနှစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5" title="XVIII пинге – Erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="XVIII пинге" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="Erzja" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Macuilpohualxihuitl_XVIII" title="Macuilpohualxihuitl XVIII – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Macuilpohualxihuitl XVIII" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/XVIII_seculo" title="XVIII seculo – Napolitaans" lang="nap" hreflang="nap" data-title="XVIII seculo" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Napolitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/18._Johrhunnert" title="18. Johrhunnert – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="18. Johrhunnert" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/18e_eeuw" title="18e eeuw – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="18e eeuw" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/1700-talet" title="1700-talet – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="1700-talet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/18._%C3%A5rhundre" title="18. århundre – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="18. århundre" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/18esmi_sekle" title="18esmi sekle – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="18esmi sekle" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/XVIIIe_s." title="XVIIIe s. – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="XVIIIe s." data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Ngwagakgolo_18" title="Ngwagakgolo 18 – Noord-Sotho" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Ngwagakgolo 18" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="Noord-Sotho" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8gle_XVIII" title="Sègle XVIII – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sègle XVIII" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/XVIII_%C3%A6%D0%BD%D1%83%D1%81" title="XVIII æнус – Ossetisch" lang="os" hreflang="os" data-title="XVIII æнус" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/18%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82_%E0%A8%B8%E0%A8%A6%E0%A9%80" title="18ਵੀਂ ਸਦੀ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="18ਵੀਂ ਸਦੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Siglo_18" title="Siglo 18 – Papiaments" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Siglo 18" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiaments" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/XVIII_wiek" title="XVIII wiek – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="XVIII wiek" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%B9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="اٹھارويں صدی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="اٹھارويں صدی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_XVIII" title="Século XVIII – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Século XVIII" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/18_%C3%B1iqin_pachakwata" title="18 ñiqin pachakwata – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="18 ñiqin pachakwata" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Secolul_al_XVIII-lea" title="Secolul al XVIII-lea – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Secolul al XVIII-lea" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="XVIII век – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="XVIII век" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/XVIII._%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%B0" title="XVIII. стороча – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="XVIII. стороча" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D2%AF%D0%B9%D1%8D" title="XVIII үйэ – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="XVIII үйэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8culu_XVIII" title="Sèculu XVIII – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Sèculu XVIII" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/18t_century" title="18t century – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="18t century" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/1700-lohku_(jahke%C4%8Duohti)" title="1700-lohku (jahkečuohti) – Noord-Samisch" lang="se" hreflang="se" data-title="1700-lohku (jahkečuohti)" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Noord-Samisch" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/18._vijek" title="18. vijek – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="18. vijek" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%AE%E1%82%81%E1%80%B0%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%95%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%87_18" title="ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 18 – Shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 18" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="Shan" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/18_%E0%B7%80%E0%B6%B1_%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%80%E0%B7%83" title="18 වන සියවස – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="18 වන සියවස" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/18th_century" title="18th century – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="18th century" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/18._storo%C4%8Die" title="18. storočie – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="18. storočie" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/18._stoletje" title="18. stoletje – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="18. stoletje" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shekulli_XVIII" title="Shekulli XVIII – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shekulli XVIII" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/18._%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="18. век – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="18. век" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/18._Jierhunnert" title="18. Jierhunnert – Saterfries" lang="stq" hreflang="stq" data-title="18. Jierhunnert" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterfries" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Abad_ka-18" title="Abad ka-18 – Soendanees" lang="su" hreflang="su" data-title="Abad ka-18" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Soendanees" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/1700-talet" title="1700-talet – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="1700-talet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Karne_ya_18" title="Karne ya 18 – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Karne ya 18" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/18-%E0%AE%86%E0%AE%AE%E0%AF%8D_%E0%AE%A8%E0%AF%82%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%B1%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="18-ஆம் நூற்றாண்டு – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="18-ஆம் நூற்றாண்டு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/18_%E0%B0%B5_%E0%B0%B6%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B0%82" title="18 వ శతాబ్దం – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="18 వ శతాబ్దం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B8_XVIII" title="Садаи XVIII – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Садаи XVIII" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C%E0%B8%A8%E0%B8%95%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_18" title="คริสต์ศตวรรษที่ 18 – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="คริสต์ศตวรรษที่ 18" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/18-nji_asyr" title="18-nji asyr – Turkmeens" lang="tk" hreflang="tk" data-title="18-nji asyr" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Turkmeens" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ika-18_dantaon" title="Ika-18 dantaon – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ika-18 dantaon" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Sasoron%D3%99_18" title="Sasoronә 18 – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Sasoronә 18" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/18._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="18. yüzyıl – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="18. yüzyıl" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XVIII гасыр – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="XVIII гасыр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/XVIII_%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%82%D1%8F" title="XVIII століття – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="XVIII століття" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%B9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%DB%81%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="اٹھارہویں صدی – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="اٹھارہویں صدی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/XVIII_asr" title="XVIII asr – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="XVIII asr" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/XVIII_seco%C5%82o" title="XVIII secoło – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="XVIII secoło" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_18" title="Thế kỷ 18 – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thế kỷ 18" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/18inme_sieke" title="18inme sieke – Waals" lang="wa" hreflang="wa" data-title="18inme sieke" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Waals" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ika-18_nga_gatostuig" title="Ika-18 nga gatostuig – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Ika-18 nga gatostuig" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/18%E4%B8%96%E7%BA%AA" title="18世纪 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="18世纪" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/XVIII_%E1%83%9D%E1%83%A8%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90" title="XVIII ოშწანურა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="XVIII ოშწანურა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/18%D7%98%D7%A2%D7%A8_%D7%99%22%D7%94" title="18טער י"ה – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="18טער י"ה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/18%E4%B8%96%E7%BA%AA" title="18世纪 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="18世纪" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/18_s%C3%A8-k%C3%AD" title="18 sè-kí – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="18 sè-kí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/18%E4%B8%96%E7%B4%80" title="18世紀 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="18世紀" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7015#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/18e_eeuw" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Overleg:18e_eeuw&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Overleg over deze pagina (de pagina bestaat niet) [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/18e_eeuw"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/18e_eeuw"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/18e_eeuw" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/18e_eeuw" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&oldid=68401578" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=18e_eeuw&id=68401578&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2F18e_eeuw"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2F18e_eeuw"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=18e+eeuw"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=18e_eeuw&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/18th_century" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7015" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox wikitable" cellpadding="1" cellspacing="1" style="width:max-content;"> <tbody><tr> <th colspan="11">Overzicht van de jaren in en rond de <a class="mw-selflink selflink">18e eeuw</a> </th></tr> <tr style="font-style: italic;"> <td><a href="/wiki/1690-1699" title="1690-1699">Jaren 90</a> </td> <td><a href="/wiki/1690" title="1690">1690</a></td> <td><a href="/wiki/1691" title="1691">1691</a></td> <td><a href="/wiki/1692" title="1692">1692</a></td> <td><a href="/wiki/1693" title="1693">1693</a></td> <td><a href="/wiki/1694" title="1694">1694</a> </td> <td><a href="/wiki/1695" title="1695">1695</a></td> <td><a href="/wiki/1696" title="1696">1696</a></td> <td><a href="/wiki/1697" title="1697">1697</a></td> <td><a href="/wiki/1698" title="1698">1698</a></td> <td><a href="/wiki/1699" title="1699">1699</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1700-1709" title="1700-1709">Jaren 00</a> </td> <td><a href="/wiki/1700" title="1700">1700</a></td> <td><a href="/wiki/1701" title="1701">1701</a></td> <td><a href="/wiki/1702" title="1702">1702</a></td> <td><a href="/wiki/1703" title="1703">1703</a></td> <td><a href="/wiki/1704" title="1704">1704</a> </td> <td><a href="/wiki/1705" title="1705">1705</a></td> <td><a href="/wiki/1706" title="1706">1706</a></td> <td><a href="/wiki/1707" title="1707">1707</a></td> <td><a href="/wiki/1708" title="1708">1708</a></td> <td><a href="/wiki/1709" title="1709">1709</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1710-1719" title="1710-1719">Jaren 10</a> </td> <td><a href="/wiki/1710" title="1710">1710</a></td> <td><a href="/wiki/1711" title="1711">1711</a></td> <td><a href="/wiki/1712" title="1712">1712</a></td> <td><a href="/wiki/1713" title="1713">1713</a></td> <td><a href="/wiki/1714" title="1714">1714</a> </td> <td><a href="/wiki/1715" title="1715">1715</a></td> <td><a href="/wiki/1716" title="1716">1716</a></td> <td><a href="/wiki/1717" title="1717">1717</a></td> <td><a href="/wiki/1718" title="1718">1718</a></td> <td><a href="/wiki/1719" title="1719">1719</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1720-1729" title="1720-1729">Jaren 20</a> </td> <td><a href="/wiki/1720" title="1720">1720</a></td> <td><a href="/wiki/1721" title="1721">1721</a></td> <td><a href="/wiki/1722" title="1722">1722</a></td> <td><a href="/wiki/1723" title="1723">1723</a></td> <td><a href="/wiki/1724" title="1724">1724</a> </td> <td><a href="/wiki/1725" title="1725">1725</a></td> <td><a href="/wiki/1726" title="1726">1726</a></td> <td><a href="/wiki/1727" title="1727">1727</a></td> <td><a href="/wiki/1728" title="1728">1728</a></td> <td><a href="/wiki/1729" title="1729">1729</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1730-1739" title="1730-1739">Jaren 30</a> </td> <td><a href="/wiki/1730" title="1730">1730</a></td> <td><a href="/wiki/1731" title="1731">1731</a></td> <td><a href="/wiki/1732" title="1732">1732</a></td> <td><a href="/wiki/1733" title="1733">1733</a></td> <td><a href="/wiki/1734" title="1734">1734</a> </td> <td><a href="/wiki/1735" title="1735">1735</a></td> <td><a href="/wiki/1736" title="1736">1736</a></td> <td><a href="/wiki/1737" title="1737">1737</a></td> <td><a href="/wiki/1738" title="1738">1738</a></td> <td><a href="/wiki/1739" title="1739">1739</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1740-1749" title="1740-1749">Jaren 40</a> </td> <td><a href="/wiki/1740" title="1740">1740</a></td> <td><a href="/wiki/1741" title="1741">1741</a></td> <td><a href="/wiki/1742" title="1742">1742</a></td> <td><a href="/wiki/1743" title="1743">1743</a></td> <td><a href="/wiki/1744" title="1744">1744</a> </td> <td><a href="/wiki/1745" title="1745">1745</a></td> <td><a href="/wiki/1746" title="1746">1746</a></td> <td><a href="/wiki/1747" title="1747">1747</a></td> <td><a href="/wiki/1748" title="1748">1748</a></td> <td><a href="/wiki/1749" title="1749">1749</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1750-1759" title="1750-1759">Jaren 50</a> </td> <td><a href="/wiki/1750" title="1750">1750</a></td> <td><a href="/wiki/1751" title="1751">1751</a></td> <td><a href="/wiki/1752" title="1752">1752</a></td> <td><a href="/wiki/1753" title="1753">1753</a></td> <td><a href="/wiki/1754" title="1754">1754</a> </td> <td><a href="/wiki/1755" title="1755">1755</a></td> <td><a href="/wiki/1756" title="1756">1756</a></td> <td><a href="/wiki/1757" title="1757">1757</a></td> <td><a href="/wiki/1758" title="1758">1758</a></td> <td><a href="/wiki/1759" title="1759">1759</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1760-1769" title="1760-1769">Jaren 60</a> </td> <td><a href="/wiki/1760" title="1760">1760</a></td> <td><a href="/wiki/1761" title="1761">1761</a></td> <td><a href="/wiki/1762" title="1762">1762</a></td> <td><a href="/wiki/1763" title="1763">1763</a></td> <td><a href="/wiki/1764" title="1764">1764</a> </td> <td><a href="/wiki/1765" title="1765">1765</a></td> <td><a href="/wiki/1766" title="1766">1766</a></td> <td><a href="/wiki/1767" title="1767">1767</a></td> <td><a href="/wiki/1768" title="1768">1768</a></td> <td><a href="/wiki/1769" title="1769">1769</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1770-1779" title="1770-1779">Jaren 70</a> </td> <td><a href="/wiki/1770" title="1770">1770</a></td> <td><a href="/wiki/1771" title="1771">1771</a></td> <td><a href="/wiki/1772" title="1772">1772</a></td> <td><a href="/wiki/1773" title="1773">1773</a></td> <td><a href="/wiki/1774" title="1774">1774</a> </td> <td><a href="/wiki/1775" title="1775">1775</a></td> <td><a href="/wiki/1776" title="1776">1776</a></td> <td><a href="/wiki/1777" title="1777">1777</a></td> <td><a href="/wiki/1778" title="1778">1778</a></td> <td><a href="/wiki/1779" title="1779">1779</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1780-1789" title="1780-1789">Jaren 80</a> </td> <td><a href="/wiki/1780" title="1780">1780</a></td> <td><a href="/wiki/1781" title="1781">1781</a></td> <td><a href="/wiki/1782" title="1782">1782</a></td> <td><a href="/wiki/1783" title="1783">1783</a></td> <td><a href="/wiki/1784" title="1784">1784</a> </td> <td><a href="/wiki/1785" title="1785">1785</a></td> <td><a href="/wiki/1786" title="1786">1786</a></td> <td><a href="/wiki/1787" title="1787">1787</a></td> <td><a href="/wiki/1788" title="1788">1788</a></td> <td><a href="/wiki/1789" title="1789">1789</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1790-1799" title="1790-1799">Jaren 90</a> </td> <td><a href="/wiki/1790" title="1790">1790</a></td> <td><a href="/wiki/1791" title="1791">1791</a></td> <td><a href="/wiki/1792" title="1792">1792</a></td> <td><a href="/wiki/1793" title="1793">1793</a></td> <td><a href="/wiki/1794" title="1794">1794</a> </td> <td><a href="/wiki/1795" title="1795">1795</a></td> <td><a href="/wiki/1796" title="1796">1796</a></td> <td><a href="/wiki/1797" title="1797">1797</a></td> <td><a href="/wiki/1798" title="1798">1798</a></td> <td><a href="/wiki/1799" title="1799">1799</a> </td></tr> <tr style="font-style: italic;"> <td><a href="/wiki/1800-1809" title="1800-1809">Jaren 00</a> </td> <td><a href="/wiki/1800" title="1800">1800</a></td> <td><a href="/wiki/1801" title="1801">1801</a></td> <td><a href="/wiki/1802" title="1802">1802</a></td> <td><a href="/wiki/1803" title="1803">1803</a></td> <td><a href="/wiki/1804" title="1804">1804</a> </td> <td><a href="/wiki/1805" title="1805">1805</a></td> <td><a href="/wiki/1806" title="1806">1806</a></td> <td><a href="/wiki/1807" title="1807">1807</a></td> <td><a href="/wiki/1808" title="1808">1808</a></td> <td><a href="/wiki/1809" title="1809">1809</a> </td></tr></tbody></table> <p>De <b>18e eeuw</b> (van de <a href="/wiki/Christelijke_jaartelling" title="Christelijke jaartelling">christelijke jaartelling</a>) is de 18e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren <a href="/wiki/1701" title="1701">1701</a> tot en met <a href="/wiki/1800" title="1800">1800</a>. De 18e eeuw behoort tot het <a href="/wiki/2e_millennium" title="2e millennium">2e millennium</a>. Op politiek terrein hebben zich enorme verschuivingen voorgedaan, vooral in het laatste decennium. Na de <a href="/wiki/Franse_Revolutie" title="Franse Revolutie">Franse Revolutie</a> van <a href="/wiki/1789" title="1789">1789</a> heeft Frankrijk zich ontwikkeld tot de meest agressieve mogendheid: onder leiding van Napoleon Bonaparte voert het oorlog tegen <a href="/wiki/Rusland" title="Rusland">Rusland</a>, <a href="/wiki/Aartshertogdom_Oostenrijk" title="Aartshertogdom Oostenrijk">Oostenrijk</a>, het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk" title="Verenigd Koninkrijk">Verenigd Koninkrijk</a>, <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>, <a href="/wiki/Koninkrijk_Napels" title="Koninkrijk Napels">Napels</a> en het <a href="/wiki/Osmaanse_Rijk" class="mw-redirect" title="Osmaanse Rijk">Osmaanse Rijk</a>. Deze sterke expansiedrift doet zich voor aan het einde van een eeuw die juist een verlies van Franse macht op het continent en in de koloniën te zien heeft gegeven. Het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk" title="Verenigd Koninkrijk">Verenigd Koninkrijk</a> heeft zich ontwikkeld tot de sterkste mogendheid in Europa, hoewel deze positie nu door Frankrijk wordt aangevochten. Vooral de omvang van het Britse koloniale rijk is toegenomen (Voor-Indië, Canada), ondanks het verlies van de nu onafhankelijke <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a>. Oostenrijk is evenals het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk" title="Verenigd Koninkrijk">Verenigd Koninkrijk</a> een van de meest vooraanstaande en verbeten tegenstanders van het revolutionaire Frankrijk; het land heeft de afgelopen eeuw een voorname rol gespeeld in de strijd om de Europese hegemonie. Het andere belangrijke Duitse land, Pruisen, houdt zich afzijdig van de Europese troebelen. Het land heeft zich vooral door zijn sterke interne structuur de afgelopen honderd jaar kunnen opwerken tot een van de machtigste mogendheden. De kolos in het oosten, Rusland, heeft zijn grenzen verder naar het westen verlegd en speelt nu eigenlijk voor het eerst in zijn geschiedenis daadwerkelijk een rol van betekenis in de Europese politiek. Deze vijf landen – Frankrijk, het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk" title="Verenigd Koninkrijk">Verenigd Koninkrijk</a>, Oostenrijk, Pruisen en Rusland – bepalen grotendeels het politieke gezicht van Europa in de achttiende eeuw. </p><p>Er zijn grote verliezers in deze eeuw. <a href="/wiki/Spanje" title="Spanje">Spanje</a>, in de 17e eeuw nog in het bezit van een machtig leger en van uitgestrekte gebieden op het continent, is nu een verkommerd land in een uithoek van Europa. De hegemonie van <a href="/wiki/Zweden" title="Zweden">Zweden</a> in het noorden is sedert de rampzalige oorlogen van Karel XII volledig tenietgedaan. De trotse onafhankelijkheid van de <a href="/wiki/Republiek_der_Zeven_Provinci%C3%ABn" class="mw-redirect" title="Republiek der Zeven Provinciën">Republiek der Zeven Provinciën</a> is verloren gegaan: Nederland is nu onder de naam <a href="/wiki/Bataafse_Republiek" title="Bataafse Republiek">Bataafse Republiek</a> een vazalstaat van Frankrijk. De Zuidelijke Nederlanden staan, na bijna een eeuw Oostenrijkse overheersing, onder Frans bewind. In Zuidoost-Europa heeft het Osmaanse Rijk verdere verliezen moeten accepteren; het speelt nauwelijks meer een rol in de continentale politiek </p><p>In deze eeuw is zich een mondiale economie gaan ontwikkelen met <a href="/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel)">Europa</a> als middelpunt; dit continent, met name het noordwesten, is dan ook onvergelijkbaar rijker dan welk ander werelddeel ook. De talrijke uitvindingen en de ontwikkelde techniek, die hun uitwerking op de landbouw en de industrie niet mist, stelt vele Europeanen in staat een grotere greep te krijgen op vroeger niet te beïnvloeden omstandigheden. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Benamingen_voor_eeuw">Benamingen voor eeuw</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Benamingen voor eeuw" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Benamingen voor eeuw"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Verlichting_(stroming)" title="Verlichting (stroming)">Verlichting</a></li> <li><a href="/wiki/Geschiedenisonderwijs_(Nederland)" title="Geschiedenisonderwijs (Nederland)">Tijd van pruiken en revoluties</a> (onderwijs)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Belangrijke_gebeurtenissen_en_ontwikkelingen">Belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Belangrijke gebeurtenissen en ontwikkelingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europa">Europa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Europa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Europa"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Het vorstelijk <a href="/wiki/Absolutisme" class="mw-redirect" title="Absolutisme">absolutisme</a> wint overal terrein. De <a href="/wiki/Adel_(klasse)" class="mw-redirect" title="Adel (klasse)">adel</a> verliest haar regionale machtspositie in ruil voor een plaats in het centrale bestuursapparaat en in de dagelijkse entourage van de vorst (<a href="/w/index.php?title=Adelscompromis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adelscompromis (de pagina bestaat niet)">Adelscompromis</a>).</li> <li>Er ontstaat ook een variant: de <a href="/wiki/Despotisme" title="Despotisme">verlicht despoot</a>. Deze wil vader of moeder van het volk zijn, en laat zich daarbij niet door de adel hinderen. Hij / zij bevordert godsdienstige tolerantie, kunsten en wetenschappen, en streeft naar betrouwbare wetgeving, rechtspraak en bestuur. Voorbeelden zijn: <a href="/wiki/Frederik_II_van_Pruisen" title="Frederik II van Pruisen">Frederik de Grote</a> van Pruisen, <a href="/wiki/Gustaaf_III_van_Zweden" title="Gustaaf III van Zweden">Gustaaf III van Zweden</a>, <a href="/wiki/Catharina_II_van_Rusland" title="Catharina II van Rusland">Catharina de Grote</a> van Rusland en <a href="/wiki/Keizer_Jozef_II" title="Keizer Jozef II">Jozef II</a> van het <a href="/wiki/Heilige_Roomse_Rijk" title="Heilige Roomse Rijk">Heilige Roomse Rijk</a>.</li> <li>Het <a href="/wiki/Osmaanse_Rijk" class="mw-redirect" title="Osmaanse Rijk">Osmaanse Rijk</a> verliest in Europa aan macht. De meeste bestuurlijke ambten worden uitgeoefend door Grieken.</li> <li>Ook de <a href="/wiki/Russisch-Turkse_oorlogen" title="Russisch-Turkse oorlogen">Russisch-Turkse oorlogen</a> ten tijde van <a href="/wiki/Catharina_de_Grote" class="mw-redirect" title="Catharina de Grote">Catharina de Grote</a> dringen het Osmaanse Rijk langzaam terug. De Russen vestigen hun overwicht in de <a href="/wiki/Zwarte_Zee" title="Zwarte Zee">Zwarte Zee</a> en op land tot aan de <a href="/wiki/Donau" title="Donau">Donau</a>. De <a href="/wiki/Russische_Keizerlijke_Marine" title="Russische Keizerlijke Marine">Russische Keizerlijke Marine</a> opereert zelfs in de <a href="/wiki/Middellandse_Zee" title="Middellandse Zee">Middellandse Zee</a>.</li> <li>De <a href="/wiki/Janitsaren" title="Janitsaren">Janitsaren</a>, eens het meest gevreesde Turkse legeronderdeel, zijn verworden tot een allegaartje van opportunisten, die slechts uit zijn op eigen gewin. Zij peuteren meer en meer rechten van de sultan los (het recht om te trouwen, financiële rechten, toelating van geboren moslims). De Janitsaren vormen erfelijke dynastietjes die als een soort lagere adel in Europa leven. Zij knijpen de plaatselijke christelijke boeren genadeloos uit.</li> <li>Het <a href="/wiki/Heilige_Roomse_Rijk" title="Heilige Roomse Rijk">Habsburgse Rijk</a> wordt de dominante macht in Zuidoost-Europa. De <a href="/wiki/Militaire_Grens" title="Militaire Grens">Militaire Grens</a>, in de 16e eeuw aangelegd langs de Kroatische Militärgrenze, wordt door de verovering van Turks grondgebied uitgebreid met de Slawonische Militärgrenze (1702), de Banater Militärgrenze (1742) en de Siebenbürger Militärgrenze (1764). In deze gordel wonen voornamelijk Slavische beroepsmilitairen die Europa tegen de Turken moeten verdedigen.</li> <li>In het begin van de <a href="/wiki/Huis_Hannover" title="Huis Hannover">Hannoveriaanse periode</a> in het Verenigd Koninkrijk worden de <a href="/wiki/Whig_Party_(Verenigd_Koninkrijk)" title="Whig Party (Verenigd Koninkrijk)">Whigs</a> de belangrijkste politieke partij in de regering. Tijdens deze periode zijn de Tories bijna uitgestorven als politieke macht. Tijdens de regering van <a href="/wiki/George_III_van_het_Verenigd_Koninkrijk" title="George III van het Verenigd Koninkrijk">George III</a> verandert dit, hij bevrijdt zich van de "Whig-magnaten" en een nieuwe <a href="/wiki/Tory_Party" title="Tory Party">Tory-partij</a> ontstaat, voornamelijk uit voormalige gematigde Whigs.</li> <li>Na de Schotse steun voor de <a href="/wiki/Jakobitisme_(Groot-Brittanni%C3%AB)" title="Jakobitisme (Groot-Brittannië)">Jacobitische</a> opstand in <a href="/wiki/1745" title="1745">1745</a> wordt het de Schotten verboden de <a href="/wiki/Doedelzak" title="Doedelzak">doedelzak</a> te bespelen, een <a href="/wiki/Kilt" title="Kilt">kilt</a> of wapens te dragen en grote bijeenkomsten te houden.</li> <li>De <a href="/wiki/Pools-Litouws_Gemenebest" class="mw-redirect" title="Pools-Litouws Gemenebest">Pools-Litouws Gemenebest</a> blijkt niet in staat zich tegen de inmenging van de buurlanden te verdedigen en in de <a href="/wiki/Poolse_delingen" class="mw-redirect" title="Poolse delingen">Poolse delingen</a> van <a href="/wiki/1772" title="1772">1772</a>, <a href="/wiki/1793" title="1793">1793</a> en <a href="/wiki/1795" title="1795">1795</a> wordt <a href="/wiki/Polen" title="Polen">Polen</a> opgedeeld tussen Pruisen, Oostenrijk en Rusland. Het oorspronkelijke <a href="/wiki/Litouwen" title="Litouwen">Litouwen</a> komt onder Russisch bestuur.</li> <li>De regeringen laten zich in hun handels- en industriepolitiek leiden door het <a href="/wiki/Mercantilisme" title="Mercantilisme">mercantilisme</a>. Ze bevorderen de export, remmen de import en leggen goudvoorraden aan.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Landbouw">Landbouw</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Landbouw" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Landbouw"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>In Engeland begint rond 1750 de <a href="/wiki/Agrarische_revolutie" title="Agrarische revolutie">Agrarische revolutie</a>: het <a href="/wiki/Drieslagstelsel" title="Drieslagstelsel">drieslagstelsel</a> wordt vervangen door het <a href="/wiki/Vierslagstelsel" title="Vierslagstelsel">vierslagstelsel</a>, waardoor het knelpunt van het <a href="/wiki/Drieslagstelsel" title="Drieslagstelsel">drieslagstelsel</a>, namelijk de braakliggende gronden, wordt uitgeschakeld. <a href="/wiki/Rapen" class="mw-redirect" title="Rapen">Rapen</a>, <a href="/wiki/Klaver_(plant)" class="mw-redirect" title="Klaver (plant)">klaver</a>, wortelgewassen en <a href="/wiki/Grassen" class="mw-redirect" title="Grassen">grassen</a> gaan de graanteelt afwisselen en de braak vervangen.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Industrie">Industrie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Industrie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Industrie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De Brit <a href="/wiki/Abraham_Darby" title="Abraham Darby">Abraham Darby</a> ontwikkelt een methode voor de productie van ruwijzer in een <a href="/wiki/Hoogoven" title="Hoogoven">hoogoven</a>, waarbij de tot nu toe gebruikelijke brandstof, <a href="/wiki/Houtskool" title="Houtskool">houtskool</a>, wordt vervangen door de in Engeland ruim voorhanden zijnde <a href="/wiki/Cokes" title="Cokes">cokes</a>.</li> <li>Ook in Engeland begint de <a href="/wiki/Industri%C3%ABle_revolutie" title="Industriële revolutie">Industriële revolutie</a> met de uitvinding van de <a href="/wiki/Stoommachine" title="Stoommachine">stoommachine</a> door <a href="/wiki/Thomas_Newcomen" title="Thomas Newcomen">Thomas Newcomen</a>. Hij bouwt er honderd om de kolenmijnen droog te houden. <a href="/wiki/James_Watt" title="James Watt">James Watt</a> verbetert de werking ervan aanzienlijk.</li> <li>De textielnijverheid wordt gemechaniseerd door de <a href="/wiki/Spinmachine" class="mw-redirect" title="Spinmachine">spinmachines</a> en <a href="/wiki/Weefstoel" class="mw-redirect" title="Weefstoel">weefstoelen</a>.</li> <li><a href="/wiki/Leiden" title="Leiden">Leiden</a> verliest haar <a href="/wiki/Lakenindustrie" class="mw-redirect" title="Lakenindustrie">lakenindustrie</a> aan <a href="/wiki/Verviers" title="Verviers">Verviers</a>.</li> <li>Langs de <a href="/wiki/Oude_IJssel" title="Oude IJssel">Oude IJssel</a> ontstaan ijzergieterijen, die hier gebruik kunnen maken van het <a href="/wiki/Ijzeroer" class="mw-redirect" title="Ijzeroer">ijzeroer</a> in de grond. De rivier zorgt natuurlijk voor een geschikt transportkanaal.</li> <li>De Russische staatslieden besluiten hun <a href="/wiki/Lijfeigenen" class="mw-redirect" title="Lijfeigenen">lijfeigenen</a> in te zetten om de ontwikkeling van de industrie op een grootschalige manier eenvoudiger te kunnen doen verlopen met behulp van deze goedkope en constante vorm van arbeid. Vooral in het <a href="/wiki/Oeralgebied" title="Oeralgebied">Oeralgebied</a>, het <a href="/wiki/Gouvernement_Olonets" title="Gouvernement Olonets">gouvernement Olonets</a> en in <a href="/wiki/Siberi%C3%AB" title="Siberië">Siberië</a> worden veel <a href="/wiki/Geregistreerde_boeren" title="Geregistreerde boeren">geregistreerde boeren</a> ingezet.</li> <li>Londen neemt in de 18e eeuw de positie van Amsterdam als financieel centrum over.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Amerika">Amerika</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Amerika" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Amerika"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Eeuw van de <a href="/wiki/Slavenhandel" title="Slavenhandel">slavenhandel</a>, met name vanuit West-Afrika naar <a href="/wiki/Amerika_(continent)" class="mw-redirect" title="Amerika (continent)">Amerika</a>. De slaven worden gehaald om te werken op de suikerplantage in het Caraïbisch gebied en op de katoenplantage in het zuiden van <a href="/wiki/Noord-Amerika" title="Noord-Amerika">Noord-Amerika</a>.</li> <li>Groepen gevluchte slaven verenigen zich in de onontgonnen, niet-gekoloniseerde binnenlanden en zetten er eigen gemeenschappen op. Van daaruit</li></ul> <p>bestoken de<a href="/wiki/Marrons" title="Marrons">Marrons</a> de kolonie en de plantages. Deze acties zijn gericht op de bevrijding van slaven en op het verkrijgen van middelen om de groep in stand te houden, zoals werktuigen, zaden en wapens, maar ook vrouwen en kinderen. </p> <ul><li>Met de introductie van het paard worden de <a href="/wiki/Lakota_(volk)" title="Lakota (volk)">Lakota</a> een <a href="/wiki/Prairie" title="Prairie">prairievolk</a>, dat op <a href="/wiki/Amerikaanse_bizon" title="Amerikaanse bizon">bizons</a> jaagt en het dier voor vrijwel alle levensvoorzieningen, zoals voedsel, kleding en <a href="/wiki/Tipi" class="mw-redirect" title="Tipi">tipi</a>’s, gebruikt.</li> <li>Als de onderkoninkrijken <a href="/wiki/Onderkoninkrijk_Nieuw-Granada" title="Onderkoninkrijk Nieuw-Granada">Nieuw-Granada</a> en <a href="/wiki/Onderkoninkrijk_van_de_Rio_de_la_Plata" class="mw-redirect" title="Onderkoninkrijk van de Rio de la Plata">Rio de la Plata</a> gevormd worden, ten koste van grondgebied van het <a href="/wiki/Onderkoninkrijk_Peru" title="Onderkoninkrijk Peru">Onderkoninkrijk Peru</a>, verliest <a href="/wiki/Lima_(stad)" title="Lima (stad)">Lima</a> aan belang en worden <a href="/wiki/Caracas" title="Caracas">Caracas</a> en <a href="/wiki/Buenos_Aires_(stad)" title="Buenos Aires (stad)">Buenos Aires</a> belangrijke handelssteden.</li> <li>De <a href="/wiki/Amerikaanse_Onafhankelijkheidsoorlog" title="Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog">Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog</a> breekt uit wanneer de Engelse kolonisten in Amerika meer invloed opeisen op hun eigen bestuur. Dit resulteert in het opstellen van de <a href="/wiki/Declaration_of_Independence" class="mw-redirect" title="Declaration of Independence">Declaration of Independence</a></li> <li>In Brazilië wordt <a href="/wiki/Diamant" title="Diamant">diamant</a> gevonden. Holland krijgt het monopolie op de import en bewerking van Braziliaanse diamant.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Republiek_der_Verenigde_Nederlanden">Republiek der Verenigde Nederlanden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Republiek der Verenigde Nederlanden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Republiek der Verenigde Nederlanden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De <a href="/wiki/Republiek_der_Zeven_Verenigde_Nederlanden" title="Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden">Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden</a> slaagt er niet in om tot een betere besluitvorming te komen. De gewestelijke <a href="/wiki/Soevereiniteit" title="Soevereiniteit">soevereiniteit</a> verlamt de <a href="/wiki/Confederatie" title="Confederatie">confederatie</a>, hetgeen bijdraagt aan haar ondergang in <a href="/wiki/1795" title="1795">1795</a>.</li> <li>Herhaalde twisten tussen <a href="/wiki/Prinsgezinden" class="mw-redirect" title="Prinsgezinden">prinsgezinden</a> en <a href="/wiki/Staatsgezinden" class="mw-redirect" title="Staatsgezinden">staatsgezinden</a> leiden tot het sluiten van <a href="/w/index.php?title=Contract_van_harmonie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Contract van harmonie (de pagina bestaat niet)">contracten van harmonie</a>, waarbij de openbare ambten tussen beide partijen worden verdeeld. Op den duur ontaardt dit systeem in <a href="/wiki/Nepotisme" title="Nepotisme">nepotisme</a>: de ambten worden verdeeld binnen dezelfde families.</li> <li>Te midden van de gewesten die de <a href="/wiki/Republiek_der_Verenigde_Provincien" class="mw-redirect" title="Republiek der Verenigde Provincien">Republiek der Verenigde Provincien</a> vormen, handhaven zich enkele <a href="/wiki/Exclave" title="Exclave">exclaves</a>, zoals de <a href="/wiki/Heerlijkheid_Culemborg" class="mw-redirect" title="Heerlijkheid Culemborg">heerlijkheid Culemborg</a>, de <a href="/wiki/Baronie_IJsselstein" title="Baronie IJsselstein">baronie IJsselstein</a>, de stad <a href="/wiki/Ravenstein_(stad)" title="Ravenstein (stad)">Ravenstein</a> en de <a href="/wiki/Heerlijkheid_Vianen" title="Heerlijkheid Vianen">heerlijkheid Vianen</a>.</li> <li><a href="/wiki/Opper-Gelre" title="Opper-Gelre">Opper-Gelre</a> wordt bij de <a href="/wiki/Vrede_van_Utrecht_(1713)" title="Vrede van Utrecht (1713)">Vrede van Utrecht (1713)</a> opgedeeld in <a href="/wiki/Pruisisch_Opper-Gelre" title="Pruisisch Opper-Gelre">Pruisisch Opper-Gelre</a>, <a href="/wiki/Staats_Opper-Gelre" class="mw-redirect" title="Staats Opper-Gelre">Staats Opper-Gelre</a>, <a href="/w/index.php?title=Guliks_Opper-Gelre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guliks Opper-Gelre (de pagina bestaat niet)">Guliks Opper-Gelre</a> en <a href="/wiki/Oostenrijks_Opper-Gelre" class="mw-redirect" title="Oostenrijks Opper-Gelre">Oostenrijks Opper-Gelre</a>. Dit duurt tot de Franse bezetting in 1795.</li> <li>Tussen 1722 en 1741 <a href="/wiki/Veiling" title="Veiling">veilden</a> de <a href="/wiki/Staten_van_Holland_en_West-Friesland" title="Staten van Holland en West-Friesland">Staten van Holland</a> uit geldnood 108 <a href="/wiki/Ambachtsheerlijkheid" class="mw-redirect" title="Ambachtsheerlijkheid">ambachtsheerlijkheden</a>. De kopers mochten zich "ambachtsheer" noemen en kregen diverse rechten, zoals benoemingsrechten, en opbrengsten uit de ambachten, waaronder tienden, accijnzen en verpachtingen.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zuidelijke_Nederlanden">Zuidelijke Nederlanden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Zuidelijke Nederlanden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Zuidelijke Nederlanden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De <a href="/wiki/Habsburgse_Nederlanden" title="Habsburgse Nederlanden">Habsburgse Nederlanden</a> gaan bij de <a href="/wiki/Vrede_van_Utrecht_(1713)" title="Vrede van Utrecht (1713)">Vrede van Utrecht (1713)</a> over van Spaans in Oostenrijks bewind. In de Oostenrijkse Nederlanden is de <a href="/wiki/Gevolmachtigd_minister" title="Gevolmachtigd minister">gevolmachtigd minister</a> de hoogste vertegenwoordiger van de Oostenrijkse keizer na de <a href="/wiki/Landvoogd" title="Landvoogd">landvoogd</a>. De gevolmachtigd minister is het werkelijke hoofd van de regering in de Zuidelijke Nederlanden. Na het <a href="/wiki/Theresiaanse_compromis" title="Theresiaanse compromis">Theresiaanse compromis</a> van 1748 wordt de regering zoveel mogelijk overgelaten aan de Belgen, mits zij de financiën op orde brengen.</li> <li>Na 1713 maakt de Oostenrijkse overheersing een meer open Joodse gemeenschap mogelijk. In deze tijd vindt er een grote immigratie van <a href="/wiki/Asjkenazische_Joden" title="Asjkenazische Joden">Asjkenazische Joden</a> naar het land plaats. <a href="/wiki/Keizer_Jozef_II" title="Keizer Jozef II">Keizer Jozef II</a> geeft Joden het recht om handel te drijven, ambachten uit te oefenen en grond te bezitten. Ten slotte krijgen ze ook het recht op eigen begraafplaatsen.</li> <li>Begin van de <a href="/wiki/Verfransing_van_Brussel" title="Verfransing van Brussel">verfransing van Brussel</a>. Administratie en hoge burgerij bedienen zich uitsluitend van de Franse taal.</li> <li>Vanaf de Vrede van Utrecht in 1713 tot aan de Franse annexatie in 1795 bestaat er een provincie <a href="/wiki/West-Vlaanderen_(1713)" title="West-Vlaanderen (1713)">West-Vlaanderen</a>, die veel zuidelijker ligt dan de huidige en ook nu Franstalige gebieden omvat.</li> <li>In Limburg vinden in de periodes 1743-1745, 1750-1752 en 1770-1778 de zogenaamde "<a href="/wiki/Bokkenrijders" title="Bokkenrijders">Bokkenrijdersprocessen</a>" plaats, massaprocessen waarbij minstens vijfhonderd inwoners van de streek werden veroordeeld en/of om het leven kwamen. Deze processen worden ook wel de laatste massale <a href="/wiki/Europese_heksenvervolging" title="Europese heksenvervolging">heksenprocessen</a> in Europa genoemd, en zijn de eeuwen daarna een inspiratiebron voor schrijvers en kunstenaars.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>In de <a href="/wiki/1780-1789" title="1780-1789">jaren 80</a> ontstaan spanningen door de onbesuisde vernieuwingsdrang van <a href="/wiki/Keizer_Jozef_II" title="Keizer Jozef II">keizer Jozef II</a>. Maar de <a href="/wiki/Brabantse_Omwenteling" title="Brabantse Omwenteling">Brabantse Omwenteling</a> loopt vast in Pruisisch ingrijpen. Uiteindelijk worden de Belgen "bevrijd" door het Franse revolutionaire leger.</li> <li>De <a href="/wiki/Confiscatie_van_Belgische_kunst_in_de_18e_eeuw" title="Confiscatie van Belgische kunst in de 18e eeuw">confiscatie van Belgische kunst in de 18e eeuw</a> is een proces waarbij religieuze en andere kunst wordt <a href="/wiki/Confiscatie" title="Confiscatie">aangeslagen</a> door de overheid met het oog op verkoop of bewaring in eigen galerijen. In de periode 1773-1795 leggen het <a href="/wiki/Keizerrijk_Oostenrijk" title="Keizerrijk Oostenrijk">keizerlijke Oostenrijk</a> en het <a href="/wiki/Eerste_Franse_Republiek" title="Eerste Franse Republiek">revolutionaire Frankrijk</a> zo de hand op duizenden schilderijen en sculpturen, waarvan de meesterwerken verdwijnen naar <a href="/wiki/Wenen" title="Wenen">Wenen</a> en <a href="/wiki/Parijs" title="Parijs">Parijs</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Militair">Militair</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Militair" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Militair"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Opkomst van de <a href="/wiki/Lichte_infanterie" title="Lichte infanterie">lichte infanterie</a>. In <a href="/wiki/Koninkrijk_Pruisen" title="Koninkrijk Pruisen">Pruisen</a> en <a href="/wiki/Landgraafschap_Hessen-Kassel" title="Landgraafschap Hessen-Kassel">Hessen</a> ontstaan regimenten <a href="/wiki/Jagers_(infanterie)" class="mw-redirect" title="Jagers (infanterie)">jagers</a> die met <a href="/w/index.php?title=Jachtbuks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jachtbuks (de pagina bestaat niet)">jachtbuksen</a> zijn bewapend. Deze scherpschutters worden populair en het voorbeeld voor vele <a href="/wiki/Vrijkorps" title="Vrijkorps">vrijkorpsen</a>.</li> <li>De <a href="/wiki/Snaphaan_(wapen)" title="Snaphaan (wapen)">snaphaan</a> ofwel het lange <a href="/wiki/Geweer" title="Geweer">geweer</a> neemt de plaats in van het musket.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Koloniën"><span id="Koloni.C3.ABn"></span>Koloniën</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Koloniën" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Koloniën"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:West-Indisch_Huis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/West-Indisch_Huis.jpg/260px-West-Indisch_Huis.jpg" decoding="async" width="260" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/West-Indisch_Huis.jpg/390px-West-Indisch_Huis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/West-Indisch_Huis.jpg/520px-West-Indisch_Huis.jpg 2x" data-file-width="5130" data-file-height="3670" /></a><figcaption>Faillissement van de <a href="/wiki/West-Indische_Compagnie" title="West-Indische Compagnie">WIC</a></figcaption></figure> <ul><li>De <a href="/wiki/West-Indische_Compagnie" title="West-Indische Compagnie">West-Indische Compagnie</a> (WIC) rekt moeizaam haar bestaan. Ze gaat uiteindelijk in 1791 failliet. De meer succesvolle <a href="/wiki/Verenigde_Oost-Indische_Compagnie" class="mw-redirect" title="Verenigde Oost-Indische Compagnie">Verenigde Oost-Indische Compagnie</a> behoudt het monopolie op de oosthandel tot aan de <a href="/wiki/Bataafse_omwenteling" class="mw-redirect" title="Bataafse omwenteling">Bataafse omwenteling</a>.</li> <li>De Afrikaanse slaven in Suriname die hebben weten te ontsnappen, stichten met hulp van de inheemse bevolking eigen dorpen in het Amazonegebied. Vanuit die nederzettingen voeren zij guerrilla-aanvallen uit op de plantages. Dit gebeurt met zo veel succes dat de koloniale overheid in 1760 het eerste van een reeks vredesverdragen sluit met de <a href="/wiki/Marrons_van_Suriname" title="Marrons van Suriname">marronstammen</a>. Dat maakt de <a href="/wiki/Marrons" title="Marrons">Marrons</a> feitelijk tot de eerste vrijgemaakte slaven op het Amerikaanse continent.</li> <li>In de <a href="/wiki/Nederlandse_Kaapkolonie" title="Nederlandse Kaapkolonie">Nederlandse Kaapkolonie</a> wordt succesvol <a href="/wiki/Wijnbouw" title="Wijnbouw">wijnbouw</a> ontwikkeld, bijvoorbeeld op <a href="/wiki/Stellenbosch_(wijndistrict)" title="Stellenbosch (wijndistrict)">Stellenbos</a> en op <a href="/wiki/Constantia_(wijnstreek)" title="Constantia (wijnstreek)">Constantia</a>.</li> <li>Het wegvallen van de macht van de <a href="/wiki/Mogolrijk" title="Mogolrijk">Mogols</a> na de dood van keizer <a href="/wiki/Aurangzeb" title="Aurangzeb">Aurangzeb</a> in 1707 is gedurende de 18e eeuw een bron van politieke instabiliteit in <a href="/wiki/Voor-Indi%C3%AB" class="mw-redirect" title="Voor-Indië">Voor-Indië</a>. Er ontstaan meerdere regionale opvolgerstaten, waarvan sommige de Mogols in naam als <a href="/wiki/Soeverein" class="mw-redirect" title="Soeverein">soeverein</a> blijven erkennen, hoewel ze <i><a href="/wiki/De_facto" title="De facto">de facto</a></i> onafhankelijk zijn. De Britse en Franse handelscompagnieën strijden om invloed en macht in de <a href="/wiki/Vorstenlanden_van_Brits-Indi%C3%AB" title="Vorstenlanden van Brits-Indië">vorstenlanden</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Voeding">Voeding</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Voeding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Voeding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Rond <a href="/wiki/Brussel_(stad)" title="Brussel (stad)">Brussel</a> wordt begonnen met de teelt van <a href="/wiki/Spruitkool" title="Spruitkool">spruitjes</a>.</li> <li>In de tweede helft van de eeuw gaat Nederland massaal over op <a href="/wiki/Aardappel" title="Aardappel">aardappelen</a> als hoofdvoedsel. Ook Ierland, waar graanteelt altijd een moeizame zaak is geweest, schakelt over op het Zuid-Amerikaanse knolgewas.</li> <li>Engeland raakt aan de <a href="/wiki/Thee_(drank)" title="Thee (drank)">thee</a> en Nederland aan de <a href="/wiki/Koffie_(drank)" title="Koffie (drank)">koffie</a>.</li> <li>In ruime kring wordt <a href="/wiki/Tabak" title="Tabak">tabak</a> gebruikt. Het wordt gerookt in de <a href="/wiki/Goudse_pijp" class="mw-redirect" title="Goudse pijp">Goudse pijp</a> of gesnoven in de <a href="/wiki/Snuifdoos" title="Snuifdoos">snuifdoos</a>.</li> <li>Het tinnen tafelgerei raakt in onbruik en wordt vervangen door porselein, aardewerk en glas.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Scheepvaart_en_handel">Scheepvaart en handel</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Scheepvaart en handel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Scheepvaart en handel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De <a href="/wiki/Paalworm" title="Paalworm">paalworm</a> vormt een ernstige bedreiging voor houten schepen. De schepen krijgen een tweede huid van <a href="/wiki/Grenenhout" class="mw-redirect" title="Grenenhout">grenenhout</a>, die na aangetast te zijn, afgenomen kan worden. Als extra bescherming worden tussen de eiken- en grenenhouten romp koeienhuiden gestopt.</li> <li>De Britse marinearts James Lind is de eerste die een verband legt tussen de symptomen van <a href="/wiki/Scheurbuik" title="Scheurbuik">scheurbuik</a> en het eten van <a href="/wiki/Citrusvruchten" class="mw-redirect" title="Citrusvruchten">citrusvruchten</a>. Voortaan wordt ter voorkoming van de ziekte citroensap gebruikt, hetgeen de Engelse mariniers de bijnaam 'Limeys' oplevert. Ook de goed te bewaren <a href="/wiki/Zuurkool" title="Zuurkool">zuurkool</a> gaat voortaan mee aan boord.</li> <li>Voor de <a href="/wiki/Plaatsbepaling_op_aarde" class="mw-redirect" title="Plaatsbepaling op aarde">Plaatsbepaling op aarde</a> en de <a href="/wiki/Navigatie" title="Navigatie">navigatie op zee</a> zijn de inzichten en uitvindingen van <a href="/wiki/John_Harrison_(uitvinder)" title="John Harrison (uitvinder)">John Harrison</a> baanbrekend.</li> <li>Vanuit <a href="/wiki/Edward_Lloyd" title="Edward Lloyd">Lloyd's koffiehuis</a> in Londen, het ontmoetingspunt van reders, kapiteins en andere betrokkenen bij de scheepvaart, worden de verzekeringsmarkt <a href="/wiki/Lloyd%27s_of_London" title="Lloyd's of London">Lloyd's of London</a>, de scheepskrant <a href="/wiki/Lloyd%27s_List" title="Lloyd's List">Lloyd's List</a> en het scheepsregister <a href="/wiki/Lloyd%27s_Register" title="Lloyd's Register">Lloyd's Register</a> opgericht.</li> <li>Friese en later Groninger schippers nemen de handel op de <a href="/wiki/Oostzee" title="Oostzee">Oostzee</a> over van de Hollanders.</li> <li>De Britten betalen hun thee en zijde uit China met tabak, gemengd met <a href="/wiki/Opium" title="Opium">opium</a> en later met zuivere opium. Zo raken grote groepen Chinezen verslaafd aan deze stof.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geestelijk_leven">Geestelijk leven</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Geestelijk leven" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Geestelijk leven"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De Poolse rabbijn <a href="/wiki/Yisroel_ben_Eliezer" title="Yisroel ben Eliezer">Yisroel ben Eliezer</a> sticht de beweging van het <a href="/wiki/Chassidisch_jodendom" title="Chassidisch jodendom">chassidisch jodendom</a>. Hij en zijn aanhangers leggen de nadruk op de strikte naleving van spijswetten, de kledingvoorschriften en andere religieuze voorschriften.</li> <li>De Rooms-Katholieke Kerk heeft opnieuw te maken met een afscheiding: de <a href="/wiki/Oudkatholieke_Kerk" class="mw-redirect" title="Oudkatholieke Kerk">oudkatholieken</a> stichten een eigen kerkgenootschap.</li> <li>In de Zuidelijke Nederlanden beschrijven de <a href="/wiki/Bollandisten" title="Bollandisten">bollandisten</a> de heiligenlevens, die in de serie <a href="/wiki/Acta_Sanctorum" title="Acta Sanctorum">Acta Sanctorum</a> worden gebundeld en uitgegeven.</li> <li>Binnen het protestantisme ontstaan <a href="/wiki/Pi%C3%ABtisme_(kerkgeschiedenis)" title="Piëtisme (kerkgeschiedenis)">piëtistische</a> bewegingen, die de nadruk leggen op de innerlijke geloofsbeleving. De Duitse <a href="/wiki/Evangelische_Broedergemeente" title="Evangelische Broedergemeente">Evangelische Broedergemeente</a> vestigt zich ook in <a href="/wiki/Zeist" title="Zeist">Zeist</a> en als zendingsgenootschap in <a href="/wiki/Suriname" title="Suriname">Suriname</a>. De Engelse <a href="/wiki/Methodisten" class="mw-redirect" title="Methodisten">methodisten</a> schieten wortel in de Amerikaanse kolonies.</li> <li><a href="/wiki/Mohammed_ibn_Abdul-Wahhab" title="Mohammed ibn Abdul-Wahhab">Mohammed ibn Abdul-Wahhab</a> sticht het <a href="/wiki/Wahabisme" title="Wahabisme">wahabisme</a>, een aan het <a href="/wiki/Salafisme" title="Salafisme">salafisme</a> verwante hervormingsbeweging in de <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>.</li> <li>Een nevenverschijnsel van de <a href="/wiki/Verlichting_(stroming)" title="Verlichting (stroming)">Verlichting</a> zijn de geheime genootschappen, die elkaar beïnvloeden in hun</li></ul> <p>verzet tegen de bestaande geestelijke en staatkundige orde: de <a href="/wiki/Rozenkruisers" title="Rozenkruisers">Rozenkruisers</a>, de <a href="/wiki/Vrijmetselaars" class="mw-redirect" title="Vrijmetselaars">Vrijmetselaars</a> en de <a href="/wiki/Illuminati_(orde)" title="Illuminati (orde)">Illuminati</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Azië"><span id="Azi.C3.AB"></span>Azië</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Azië" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Azië"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Even na het midden van de eeuw bereikt het China van de <a href="/wiki/Qing-dynastie" title="Qing-dynastie">Qing-dynastie</a> zijn grootste omvang. Vanaf die periode gaan de Chinese keizers in hun religieuze politiek een beleid voeren van het <a href="/wiki/Syncretisme_(godsdienst)" class="mw-redirect" title="Syncretisme (godsdienst)">syncretiseren</a> van met name <a href="/wiki/Boeddhisme" title="Boeddhisme">boeddhistische</a> en Chinese godheden.</li> <li>De <a href="/wiki/Samoerai" title="Samoerai">samoerai</a>, de Japanse ridderstand, raakt in verval. De krijgsheren kunnen door gebrek aan inkomsten hun stand niet meer ophouden en door gebrek aan oorlogen hun militaire vaardigheden niet op peil houden. Velen leiden het leven van ambtenaren en anderen raken in de criminaliteit.</li> <li>In 1720 wordt in Japan het verbod op Nederlandse boeken opgeheven, waardoor honderden geleerden Nagasaki binnenstromen om Europese wetenschap en kunst te bestuderen. <a href="/wiki/Rangaku" title="Rangaku">Rangaku</a> is er in belangrijke mate voor verantwoordelijk dat Japan voldoende op de hoogte blijft van de <a href="/wiki/Technologische_revolutie" class="mw-redirect" title="Technologische revolutie">technologische revolutie</a> die zich in deze tijd in Europa voltrekt.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Stad_en_land">Stad en land</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Stad en land" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Stad en land"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Aan het einde van de achttiende eeuw telt Europa meer dan 180 miljoen inwoners, 70 miljoen meer dan aan het begin. De meeste mensen wonen en werken nog op het land, alleen <a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a> (900.000 inwoners), <a href="/wiki/Parijs" title="Parijs">Parijs</a> (600.000 inwoners) en <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a> (200.000 inwoners) kan men grote steden noemen; slechts 50 steden hebben meer dan 50.000 inwoners.</li> <li>Tussen de grotere steden ontstaat een stelsel van <a href="/wiki/Postweg" title="Postweg">postwegen</a>. Door <a href="/wiki/Postkoets" title="Postkoets">postkoetsen</a> en door postbezorgers te paard (de <a href="/wiki/Postiljon" title="Postiljon">postiljons</a>) wordt post vervoerd naar plaatsen waar het publiek door het signaal van de <a href="/wiki/Posthoorn_(instrument)" title="Posthoorn (instrument)">posthoorn</a> hoort, dat het zijn brieven kan komen ophalen.</li> <li>De <a href="/wiki/Veenbrandcultuur" title="Veenbrandcultuur">veenbrandcultuur</a> als manier van in cultuur brengen van <a href="/wiki/Woeste_gronden" class="mw-redirect" title="Woeste gronden">woeste gronden</a> raakt in onder meer Noord-Nederland en <a href="/wiki/Noord-Duitsland" title="Noord-Duitsland">Noord-Duitsland</a> in de hoogveengebieden in gebruik ten behoeve van vooral de <a href="/wiki/Boekweit#Boekweit_en_het_veen" title="Boekweit">boekweitteelt</a>. Het is een vorm van <a href="/wiki/Zwerflandbouw" title="Zwerflandbouw">zwerflandbouw</a>.</li> <li>Driemaal gaat er een jarenlange golf van <a href="/wiki/Veepest" class="mw-redirect" title="Veepest">veepest</a> door Europa. De ziekte wordt in 1711 beschreven door de lijfarts van de paus <a href="/w/index.php?title=Giovanni_Maria_Lancisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giovanni Maria Lancisi (de pagina bestaat niet)">Giovanni Lancisi</a> die aanbeveelt, om bij optreden van de ziekte de hele runderstapel te doden door wurging, om bloedbesmetting te voorkomen. Terwijl de Engelsman Dodson en de Nederlander <a href="/wiki/Petrus_Camper" title="Petrus Camper">Camper</a> werken aan een <a href="/wiki/Vaccin" title="Vaccin">vaccin</a>, experimenteert de Groninger boer <a href="/wiki/Geert_Reinders_(1737-1815)" title="Geert Reinders (1737-1815)">Geert Reinders</a> hiermee in de praktijk. De ziekte veroorzaakt niet alleen de ondergang van veel boerenbedrijven, maar ook hoge voedselprijzen in de steden.</li> <li>In Nederland worden omstreeks 1730 <a href="/wiki/Paalworm" title="Paalworm">paalwormen</a> aangetroffen en de houten dijkbeschoeiingen blijken ernstig aangetast. Om overstromingsrampen te voorkomen, moet men deze dijkbeschoeiingen door zware stenen vervangen. De Hollanders varen de <a href="/wiki/Zuiderzee" title="Zuiderzee">Zuiderzee</a> over en maken veel schade aan de <a href="/wiki/Hunebedden" class="mw-redirect" title="Hunebedden">Hunebedden</a>.</li> <li><a href="/wiki/Capability_Brown" title="Capability Brown">Capability Brown</a> is de voornaamste ontwerper van de <a href="/wiki/Engelse_landschapsstijl" class="mw-redirect" title="Engelse landschapsstijl">Engelse landschapsstijl</a>.</li> <li>Op buitenplaatsen gaat men <a href="/wiki/Oranjerie" title="Oranjerie">oranjerieën</a> inrichten, glazen kassen waar men 's winters de (sub)tropische planten in kuipen overhoudt.</li> <li>Vermogende burgers onderscheiden zich door het inrichten van <a href="/wiki/Kunst-_en_rariteitenkabinet" title="Kunst- en rariteitenkabinet">rariteitenkabinetten</a>.</li> <li>Het <a href="/wiki/Kuuroord" title="Kuuroord">kuuroord</a> wordt weer populair in Engeland, met name in <a href="/wiki/Bath_(Verenigd_Koninkrijk)" title="Bath (Verenigd Koninkrijk)">Bath</a> en <a href="/wiki/Tunbridge_Wells" class="mw-redirect" title="Tunbridge Wells">Tunbridge Wells</a>.</li> <li>In Engeland zorgt de komst van de <a href="/wiki/Tolweg" title="Tolweg">turnpikes</a> voor verbetering van het wegennet en daardoor verdere groei van het (goederen)vervoer.</li> <li>In de tweede helft van de eeuw zijn in <a href="/wiki/Hertogdom_Limburg" title="Hertogdom Limburg">Limburg</a> gewapende bendes actief die bekend zijn onder de naam <a href="/wiki/Bokkenrijders" title="Bokkenrijders">Bokkenrijders</a>. Ze plegen hun overvallen op afgelegen boerderijen, en hebben volgens de bijgelovige bevolking een verbond met de <a href="/wiki/Duivel" title="Duivel">Duivel</a>. In <a href="/wiki/Landen_van_Overmaas" title="Landen van Overmaas">Overmaas</a> ligt de activiteit tussen 1743 en 1776, waarbij 348 personen veroordeeld worden, met als laatste terechtgestelde leider <a href="/wiki/Joseph_Kirchhoffs" title="Joseph Kirchhoffs">Joseph Kirchhoffs</a>. In <a href="/wiki/Graafschap_Loon" title="Graafschap Loon">Loon</a> ligt het Bokkenrijderstijdperk tussen 1774 en 1794 en worden 120 personen veroordeeld. Meer dan 90% van de veroordeelden krijgt de doodstraf. De meeste bekentenissen worden verkregen door <a href="/wiki/Marteling" title="Marteling">marteling</a>, of de angst daarvoor.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mode">Mode</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Mode" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Mode"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Naar de heersende <a href="/wiki/Mode" title="Mode">mode</a> wordt deze eeuw wel de <a href="/wiki/Pruikentijd" title="Pruikentijd">pruikentijd</a> genoemd. De <a href="/wiki/Allongepruik" title="Allongepruik">allongepruik</a> krimpt en krijgt een beschaafdere indruk. Later wordt de pruik samengebonden met een strik vanachter (staartpruik).</li> <li>Typerend voor deze achttiende-eeuwse periode zijn de torenhoge dameskapsels, die ware kunstwerken zijn van echt haar gecombineerd met paardenhaar en een constructie van metaal of kussens. Het geheel wordt versierd met parels, juwelen, pluimen en stukken stof.</li> <li>De damesmode wordt getypeerd door slanke lijfjes met een diep <a href="/wiki/Decollet%C3%A9" title="Decolleté">decolleté</a> en een hoepelrok (<a href="/wiki/Paniers" title="Paniers">paniers</a>). Kenmerkend is ook de grote productie van <a href="/wiki/Kant_(textiel)" title="Kant (textiel)">kant</a>, dat een luxeobject bij uitstek wordt.</li> <li>Waar werklieden praktische lange broeken dragen, dragen <a href="/wiki/Edelen" class="mw-redirect" title="Edelen">edellieden</a> en <a href="/wiki/Patrici%C3%ABr" title="Patriciër">patriciërs</a> tot in het laatste kwart van de eeuw schoenen met zilveren gespen, zijden kousen, kousenbanden en <a href="/wiki/Culotte" class="mw-redirect" title="Culotte">kniebroeken</a>. Lange broeken of "pantalons" mogen aan het Franse hof beslist niet worden gedragen. Daarbij maakt men ook voor officieren en militairen geen uitzondering. De achterliggende reden van dit hofprotocol is de bescherming van de zijde-industrie van Lyon die de kousen fabriceert.</li> <li><a href="/wiki/Sits" title="Sits">Sits</a> wordt voor iedereen bereikbaar. Vooral in de noordelijke kuststreken en langs de Zuiderzee is het materiaal populair. Omstreeks 1770 zijn er sitsen</li></ul> <p>in vele kwaliteiten te koop; van het echte beschilderde sits uit de Oost, tot katoentjes die in Europa worden bedrukt en een stuk goedkoper zijn. </p> <ul><li>Vanaf het begin van de eeuw dragen Franse en Britse dames bij regenweer een <a href="/wiki/Paraplu" title="Paraplu">paraplu</a>. Sinds in de jaren <a href="/wiki/1750-1759" title="1750-1759">1750</a> de vooraanstaande Londenaar <a href="/w/index.php?title=Jonas_Hanway&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jonas Hanway (de pagina bestaat niet)">Jonas Hanway</a> dit voorbeeld gaat volgen, gaat het regenscherm behoren tot de vaste uitrusting van Londense heren.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kunst">Kunst</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Kunst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Kunst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg/260px-Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg/390px-Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg/520px-Chinesisches_Teehaus_Potsdam_Sanssouci.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Chinoiserieën in <a href="/wiki/Rococo" title="Rococo">rococostijl</a></figcaption></figure> <ul><li>De barok in de kunst wordt voortgezet in de Lodewijkstijlen, waarin een strenge <a href="/wiki/Symmetrie" title="Symmetrie">symmetrie</a> wordt gehandhaafd. Een van de regionale verschijningsvormen is de <a href="/wiki/Luiks-Akense_meubelstijl" title="Luiks-Akense meubelstijl">Luiks-Akense meubelstijl</a>.</li> <li>De uit Frankrijk afkomstige <a href="/wiki/Rococo" title="Rococo">Rococostijl</a> beleeft haar hoogtepunt tussen 1730 en 1760 en wordt ook wel Lodewijk XVI-stijl genoemd. Luchtige asymmetrische vormen worden ingevuld met pastelkleuren. In het midden van de Rococo is de <a href="/wiki/Chinoiserie" title="Chinoiserie">chinoiserie</a> op zijn hoogtepunt. Een <i>chinoiserie</i> is een kunstvoorwerp of gebouw in de Chinese stijl. Er wordt veel <a href="/wiki/Porselein" title="Porselein">porselein</a> en <a href="/wiki/Behang" title="Behang">behang</a> geproduceerd met Chinese motieven, zoals <a href="/wiki/Pagode" title="Pagode">pagodes</a>, <a href="/wiki/Parasol" title="Parasol">parasols</a>, exotische vogels. Ook het Japanse <a href="/wiki/Imari-porselein" title="Imari-porselein">Imari-porselein</a> is met veel bloemdecoraties een geliefd importproduct.</li> <li>In de 18e eeuw trekken veel stucwerkers (ook wel 'plafonneurs' of 'meester plakkers' genoemd) uit <a href="/wiki/Ticino_(kanton)" title="Ticino (kanton)">Tecino</a> en <a href="/wiki/Noord-Itali%C3%AB" title="Noord-Italië">Noord-Italië</a> naar de noordelijke landen van Europa om daar te voldoen aan de toenemende vraag naar sierstucwerkers.</li> <li>Omdat de <a href="/wiki/Toscaanse_orde" title="Toscaanse orde">Toscaanse orde</a> relatief eenvoudig door een timmerman te maken is met standaardgereedschap, zonder hulp van een beeldhouwer, gaat zij deel uitmaken van de inheemse <a href="/wiki/Georgiaanse_architectuur" title="Georgiaanse architectuur">Georgian style</a>-architectuur in <a href="/wiki/Koninkrijk_Groot-Brittanni%C3%AB" title="Koninkrijk Groot-Brittannië">Groot-Brittannië</a> en de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Amerikaanse koloniën</a>.</li> <li>De <a href="/wiki/Sturm_und_Drang" title="Sturm und Drang">Sturm und Drang</a> is een reactie op het <a href="/wiki/Classicisme" title="Classicisme">Classicisme</a> en een tegenhanger van het <a href="/wiki/Rationalisme" title="Rationalisme">rationalisme</a>. Ze wordt gekenmerkt door de <a href="/wiki/Passie_(Jezus_Christus)" title="Passie (Jezus Christus)">passie</a> voor de natuur en de mens. De Franse filosoof <a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a> spreekt van "Retour à la Nature" (terug naar de natuur), de basale drift. Deze is de leidraad en de belangrijkste motivator van de mens en dus niet het verstand.</li> <li>In Europa verschijnen de eerste <a href="/wiki/Sprookje" title="Sprookje">sprookjesboeken</a>: een vertaling van de Sprookjes van <a href="/wiki/Duizend-en-%C3%A9%C3%A9n-nacht" class="mw-redirect" title="Duizend-en-één-nacht">Duizend-en-één-nacht</a> en de <a href="/wiki/Sprookjes_van_Moeder_de_Gans" title="Sprookjes van Moeder de Gans">Sprookjes van Moeder de Gans</a>.</li> <li>De <a href="/wiki/Spectatoriale_Geschriften" class="mw-redirect" title="Spectatoriale Geschriften">Spectatoriale Geschriften</a> brengen beschouwingen over kunst, godsdienst, politiek en mode. De <a href="/wiki/Hollandsche_Spectator" title="Hollandsche Spectator">Hollandsche Spectator</a> wordt in <a href="/wiki/1731" title="1731">1731</a> geïntroduceerd door <a href="/wiki/Justus_van_Effen" title="Justus van Effen">Justus van Effen</a>. Vanaf 1779 verschijnen in Gent de <a href="/w/index.php?title=Spectatoriale_Geschriften_in_de_Zuidelijke_Nederlanden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spectatoriale Geschriften in de Zuidelijke Nederlanden (de pagina bestaat niet)">Spectatoriale Geschriften in de Zuidelijke Nederlanden</a>.</li> <li>Bloei van de <a href="/wiki/Briefroman" title="Briefroman">briefroman</a> met als bekende voorbeelden: <a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a>, <i><a href="/wiki/Julie,_ou_la_nouvelle_H%C3%A9lo%C3%AFse" title="Julie, ou la nouvelle Héloïse">Julie, ou la nouvelle Héloïse</a></i> (1758), <a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Johann Wolfgang von Goethe</a>, <i><a href="/wiki/Die_Leiden_des_jungen_Werthers" title="Die Leiden des jungen Werthers">Die Leiden des jungen Werthers</a></i> (1774), Choderlos de Laclos, <i>Les liaisons dangereuses</i> (1782), <a href="/wiki/Betje_Wolff" title="Betje Wolff">Betje Wolff</a> en <a href="/wiki/Aagje_Deken" title="Aagje Deken">Aagje Deken</a>, <i><a href="/wiki/De_Historie_van_mejuffrouw_Sara_Burgerhart" class="mw-redirect" title="De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart">De Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart</a></i> (1782).</li> <li>Opkomst van de <a href="/wiki/Op%C3%A9ra_comique_(genre)" title="Opéra comique (genre)">opera comique</a> en de <a href="/wiki/Opera_buffa" title="Opera buffa">Opera buffa</a>. In de <a href="/wiki/Barokmuziek" title="Barokmuziek">barokopera</a> krijgt vaak een <a href="/wiki/Castraatzanger" class="mw-redirect" title="Castraatzanger">castraatzanger</a> de mannelijke heldenrol.</li> <li>Aan het Franse hof is de <a href="/wiki/Gavotte" title="Gavotte">gavotte</a> een populaire dans.</li> <li>In het midden van de eeuw worden de <a href="/wiki/Strijkers" class="mw-redirect" title="Strijkers">strijkers</a> geleidelijk belangrijker en gaan de kern van het <a href="/wiki/Symfonieorkest" title="Symfonieorkest">symfonieorkest</a> vormen. Zij nemen de functie van de <a href="/wiki/Basso_continuo" title="Basso continuo">basso continuo</a> over en vervangen daarom het klavecimbel. De <a href="/wiki/Blazers" class="mw-redirect" title="Blazers">blazers</a> worden gegroepeerd in een vaste kernformatie.</li> <li>In gegoede kringen worden reizen naar <a href="/wiki/Itali%C3%AB" title="Italië">Italië</a> gebruikelijk. In Italiaanse steden ontstaat een <a href="/wiki/Veduta" title="Veduta">vedute</a> schilderkunst die tegemoetkomt aan de wensen van de reizigers uit het noorden.</li> <li>Populariteit in de schilderkunst van de kleurstof <a href="/wiki/Keulse_aarde" title="Keulse aarde">Keulse aarde</a> die, gemaakt uit <a href="/wiki/Bruinkool" title="Bruinkool">bruinkool</a>, een "warm, transparant bruin" geeft. In Engeland noemt men het "Van Dyck brown", naar de schilder <a href="/wiki/Antonie_van_Dyck" class="mw-redirect" title="Antonie van Dyck">Antonie van Dyck</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wetenschap">Wetenschap</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Wetenschap" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Wetenschap"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> postuleert zijn <a href="/wiki/Wetten_van_Newton" title="Wetten van Newton">drie wetten van de mechanica</a> en daarmee maakt hij het mogelijk de <a href="/wiki/Wiskunde" title="Wiskunde">wiskunde</a> in de <a href="/wiki/Natuurkunde" title="Natuurkunde">natuurkunde</a> te gebruiken. Later wordt op het werk van Newton voortgebouwd door onder anderen <a href="/wiki/Joseph-Louis_Lagrange" title="Joseph-Louis Lagrange">Joseph-Louis Lagrange</a> en <a href="/wiki/William_Rowan_Hamilton" title="William Rowan Hamilton">William Rowan Hamilton</a>.</li> <li>Overgang van een historisch beschrijvende naar een onderzoekende experimentele wetenschap. <a href="/wiki/Willem_Jacob_%27s_Gravesande" title="Willem Jacob 's Gravesande">Willem Jacob 's Gravesande</a> draagt in <a href="/wiki/Universiteit_Leiden" title="Universiteit Leiden">Leiden</a> de <a href="/wiki/Experimentele_natuurkunde" title="Experimentele natuurkunde">experimentele natuurkunde</a> van <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> uit. Hij is de eerste, die zijn colleges verduidelijkt met natuurkundige proeven. Daarvoor ontwerpt hij experimenten en bouwt hij toestellen, onder meer botsingstoestellen en een <a href="/wiki/Heliostaat" title="Heliostaat">heliostaat</a>.Instrumentmaker Jan van Musschenbroek maakt toestellen voor hem.</li> <li><a href="/wiki/Classificatie" title="Classificatie">Classificatie</a> van het plantenrijk door botanici als <a href="/wiki/Carl_Linnaeus" title="Carl Linnaeus">Carl Linnaeus</a> en <a href="/wiki/William_Withering" title="William Withering">William Withering</a>.</li> <li>De hypothese van een <a href="/wiki/Zonnenevel" title="Zonnenevel">zonnenevel</a> als verklaring voor het ontstaan van het <a href="/wiki/Zonnestelsel" title="Zonnestelsel">zonnestelsel</a>. wordt bedacht door <a href="/wiki/Emanuel_Swedenborg" title="Emanuel Swedenborg">Emanuel Swedenborg</a> in 1734. <a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a> breidt de theorie in 1755 verder uit. Hij bedenkt dat als <a href="/wiki/Nevels_en_gaswolken" title="Nevels en gaswolken">nevels en gaswolken</a> langzaam <a href="/wiki/Rotatie_(natuurkunde)" title="Rotatie (natuurkunde)">roteren</a>, ze onherroepelijk samentrekken onder hun eigen <a href="/wiki/Gravitatiekracht" class="mw-redirect" title="Gravitatiekracht">gravitatiekracht</a>, waardoor uiteindelijk de centrale <a href="/wiki/Ster_(hemellichaam)" title="Ster (hemellichaam)">ster</a> en <a href="/wiki/Planeet" title="Planeet">planeten</a> van een planetenstelsel gevormd worden. Een vergelijkbaar model wordt in 1796 voorgesteld door <a href="/wiki/Pierre-Simon_Laplace" title="Pierre-Simon Laplace">Pierre-Simon Laplace</a>.</li> <li>De <a href="/w/index.php?title=Scheikundige_revolutie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Scheikundige revolutie (de pagina bestaat niet)">scheikundige revolutie</a> betreft de ontdekking van de <a href="/wiki/Wet_van_behoud_van_massa" title="Wet van behoud van massa">wet van behoud van massa</a> en het in deze tijd geïdentificeerde proces van de verbranding door middel van <a href="/wiki/Dizuurstof" title="Dizuurstof">zuurstof</a>. Scheikundigen als <a href="/wiki/Antoine_Lavoisier" title="Antoine Lavoisier">Antoine Lavoisier</a>, <a href="/wiki/Joseph_Priestley" title="Joseph Priestley">Joseph Priestley</a> en <a href="/wiki/Henry_Cavendish" title="Henry Cavendish">Henry Cavendish</a> ontdekken de zuurstof, de waterstof en andere elementen van lucht.</li> <li>De enorme toename van gedrukte boeken, tijdschriften en pamfletten en de honger naar kennis bij het publiek vragen om ordening van informatie. In Engeland verschijnt <a href="/wiki/A_Dictionary_of_the_English_Language" title="A Dictionary of the English Language">A Dictionary of the English Language</a>, en in Frankrijk de Encyclopedie dictionaire raisoné des sciences, des arts et des metiers van <a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Diderot</a> en <a href="/wiki/Jean_Le_Rond_d%27Alembert" class="mw-redirect" title="Jean Le Rond d'Alembert">d'Alembert</a>, en de Histoire Naturelle van <a href="/wiki/Georges_Louis_Leclerc_de_Buffon" class="mw-redirect" title="Georges Louis Leclerc de Buffon">Buffon</a>.</li> <li><a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Adam Smith</a> ontwikkelt zijn leer van de <a href="/wiki/Klassieke_economie" title="Klassieke economie">klassieke economie</a>. Hij stelt dat het collectieve belang van de samenleving het beste gediend wordt als alle individuen zo veel mogelijk hun eigen belang nastreven. In het <a href="/wiki/Marktmechanisme" class="mw-redirect" title="Marktmechanisme">marktmechanisme</a> waar winst de drijfveer voor economisch handelen is, zal dan de beste afstemming ontstaan van vraag en aanbod.</li> <li>De ideeën van de <a href="/wiki/Schotse_verlichting" title="Schotse verlichting">Schotse verlichting</a> worden ontwikkeld door geleerden als <a href="/wiki/John_Playfair" title="John Playfair">John Playfair</a>, <a href="/wiki/Joseph_Black" title="Joseph Black">Joseph Black</a>, <a href="/wiki/James_Hutton" title="James Hutton">James Hutton</a>, <a href="/wiki/David_Hume" title="David Hume">David Hume</a> en <a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Adam Smith</a>. Er begint aan de Schotse universiteiten steeds meer aandacht te komen voor andere faculteiten dan die van de Theologie en filosofie. Met name medicijnen en rechten worden erg populair. Vooral de <a href="/wiki/Universiteit_van_Edinburgh" title="Universiteit van Edinburgh">Universiteit van Edinburgh</a> blijkt een thuisbasis van allerhande nieuwigheden. Dokters worden zelfs een Schots exportproduct (onder andere aan het Russische hof).</li> <li><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a> is een joodse beweging die in de tweede helft van de 18e eeuw in Europa ontstaat als joodse tegenhanger van de Europese Verlichting. Aanhangers van de beweging bepleitten een betere integratie van de joden in de Europese samenleving en het geven van beter onderwijs.</li> <li>De <a href="/wiki/Kansrekening" title="Kansrekening">waarschijnlijkheidstheorie</a> wordt opgezet en verrijkt door <a href="/wiki/Jakob_Bernoulli" title="Jakob Bernoulli">Jakob Bernoulli</a>, <a href="/wiki/Abraham_de_Moivre" title="Abraham de Moivre">Abraham de Moivre</a>, <a href="/wiki/Thomas_Bayes" title="Thomas Bayes">Thomas Bayes</a> en anderen.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Medisch">Medisch</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Medisch" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Medisch"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De <a href="/wiki/Pokken" title="Pokken">pokken</a> vormen een groot gezondheidsprobleem in <a href="/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel)">Europa</a> met ongeveer tweehonderdduizend doden per jaar, met name kinderen. Ongeveer een derde van de patiënten overlijdt, terwijl de overlevenden vaak grote restverschijnselen hebben als gevolg van <a href="/wiki/Inwendige_bloeding" title="Inwendige bloeding">inwendige bloedingen</a>. Alle lagen van de bevolking worden getroffen</li> <li>De diplomatenvrouw <a href="/wiki/Mary_Wortley_Montagu" title="Mary Wortley Montagu">Mary Wortley Montagu</a> importeert de <a href="/wiki/Variolatie" title="Variolatie">variolatie</a> uit Turkije in Engeland: preventieve inenting met <a href="/wiki/Pus" title="Pus">pus</a> van pokken. Later verbetert <a href="/wiki/Edward_Jenner" title="Edward Jenner">Edward Jenner</a> die methode door pus van <a href="/wiki/Koepokken" title="Koepokken">koepokken</a> te gebruiken: <a href="/wiki/Inenting" title="Inenting">vaccinatie</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sport_en_spel">Sport en spel</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Sport en spel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Sport en spel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Ontstaan van de opvatting over de <a href="/wiki/Tarot" title="Tarot">tarot</a> als 'magisch systeem' en verondersteld symbolisch compendium van wijsheid.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Belangrijke_personen_van_de_18e_eeuw">Belangrijke personen van de 18e eeuw</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Belangrijke personen van de 18e eeuw" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=18e_eeuw&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Belangrijke personen van de 18e eeuw"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re,_portrait_de_Voltaire,_d%C3%A9tail_(mus%C3%A9e_Carnavalet)_-002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re%2C_portrait_de_Voltaire%2C_d%C3%A9tail_%28mus%C3%A9e_Carnavalet%29_-002.jpg/260px-Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re%2C_portrait_de_Voltaire%2C_d%C3%A9tail_%28mus%C3%A9e_Carnavalet%29_-002.jpg" decoding="async" width="260" height="325" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re%2C_portrait_de_Voltaire%2C_d%C3%A9tail_%28mus%C3%A9e_Carnavalet%29_-002.jpg/390px-Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re%2C_portrait_de_Voltaire%2C_d%C3%A9tail_%28mus%C3%A9e_Carnavalet%29_-002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re%2C_portrait_de_Voltaire%2C_d%C3%A9tail_%28mus%C3%A9e_Carnavalet%29_-002.jpg/520px-Atelier_de_Nicolas_de_Largilli%C3%A8re%2C_portrait_de_Voltaire%2C_d%C3%A9tail_%28mus%C3%A9e_Carnavalet%29_-002.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="5000" /></a><figcaption>Verlicht denker <a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a></figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/Johann_Sebastian_Bach" title="Johann Sebastian Bach">Johann Sebastian Bach</a></li> <li><a href="/wiki/Johan_Bernoulli" class="mw-redirect" title="Johan Bernoulli">Johan Bernoulli</a></li> <li><a href="/wiki/Catharina_II_van_Rusland" title="Catharina II van Rusland">Catharina de Grote</a></li> <li><a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Denis Diderot</a></li> <li><a href="/wiki/Leonhard_Euler" title="Leonhard Euler">Leonhard Euler</a></li> <li><a href="/wiki/Farinelli_(zanger)" title="Farinelli (zanger)">Farinelli</a></li> <li><a href="/wiki/Frederik_II_van_Pruisen" title="Frederik II van Pruisen">Frederik II</a> (de Grote) van Pruisen</li> <li><a href="/wiki/George_II_van_Groot-Brittanni%C3%AB" title="George II van Groot-Brittannië">George II van Groot-Brittannië</a></li> <li><a href="/wiki/George_III_van_het_Verenigd_Koninkrijk" title="George III van het Verenigd Koninkrijk">George III van het Verenigd Koninkrijk</a></li> <li><a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Johann Wolfgang von Goethe</a></li> <li><a href="/wiki/Georg_Friedrich_H%C3%A4ndel" title="Georg Friedrich Händel">Georg Friedrich Händel</a></li> <li><a href="/wiki/Joseph_Haydn" title="Joseph Haydn">Joseph Haydn</a></li> <li><a href="/wiki/David_Hume" title="David Hume">David Hume</a></li> <li><a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a></li> <li><a href="/wiki/Joseph-Louis_Lagrange" title="Joseph-Louis Lagrange">Joseph-Louis Lagrange</a></li> <li><a href="/wiki/Gottfried_Wilhelm_Leibniz" title="Gottfried Wilhelm Leibniz">Gottfried Wilhelm Leibniz</a></li> <li><a href="/wiki/Lodewijk_XIV_van_Frankrijk" title="Lodewijk XIV van Frankrijk">Lodewijk XIV van Frankrijk</a></li> <li><a href="/wiki/Lodewijk_XV_van_Frankrijk" title="Lodewijk XV van Frankrijk">Lodewijk XV van Frankrijk</a></li> <li><a href="/wiki/Ludwig_van_Beethoven" title="Ludwig van Beethoven">Ludwig van Beethoven</a></li> <li><a href="/wiki/Thomas_Jefferson" title="Thomas Jefferson">Thomas Jefferson</a></li> <li><a href="/wiki/Maria_Theresia_van_Oostenrijk_(1717-1780)" title="Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)">Maria Theresia</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Montesquieu" class="mw-redirect" title="Charles Montesquieu">Montesquieu</a></li> <li><a href="/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozart" title="Wolfgang Amadeus Mozart">Wolfgang Amadeus Mozart</a></li> <li><a href="/wiki/Peter_I_van_Rusland" title="Peter I van Rusland">Peter I van Rusland</a></li> <li><a href="/wiki/Robespierre" class="mw-redirect" title="Robespierre">Robespierre</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a></li> <li><a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Adam Smith</a></li> <li><a href="/wiki/George_Washington_(president)" class="mw-redirect" title="George Washington (president)">George Washington</a>, de eerste <a href="/wiki/President_van_de_Verenigde_Staten" title="President van de Verenigde Staten">president van de Verenigde Staten</a> van Amerika</li> <li><a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a></li> <li><a href="/wiki/Christian_Wolff_(filosoof)" title="Christian Wolff (filosoof)">Christian Wolff</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>De Ring van Putten : onderzoekingen over een hoogheemraadschap in het Deltagebied</i> [Proefschrift Letteren, Rijksuniversiteit Leiden] / Jacobus Leonardus van der Gouw. - Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1967., p. 17-20</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Augustus, L. (1991). Vervolgingsbeleid en procesvoering tegen de Bokkerijders: Het ontstaan van een waandenkbeeld. <i>Publications de la société historique et archéologique dans le Limbourg</i>, <i>127</i>, 69-153 </span> </li> </ol></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Decennia_in_de_18e_eeuw"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_decennia" title="Sjabloon:Navigatie decennia"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_decennia&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Decennia_in_de_18e_eeuw" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Lijst_van_decennia" title="Lijst van decennia">Decennia</a> in de <a class="mw-selflink selflink">18e eeuw</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><a href="/wiki/1690-1699" title="1690-1699"><<</a> · <a href="/wiki/1700-1709" title="1700-1709">1700-1709</a> · <a href="/wiki/1710-1719" title="1710-1719">1710-1719</a> · <a href="/wiki/1720-1729" title="1720-1729">1720-1729</a> · <a href="/wiki/1730-1739" title="1730-1739">1730-1739</a> · <a href="/wiki/1740-1749" title="1740-1749">1740-1749</a> · <a href="/wiki/1750-1759" title="1750-1759">1750-1759</a> · <a href="/wiki/1760-1769" title="1760-1769">1760-1769</a> · <a href="/wiki/1770-1779" title="1770-1779">1770-1779</a> · <a href="/wiki/1780-1789" title="1780-1789">1780-1789</a> · <a href="/wiki/1790-1799" title="1790-1799">1790-1799</a> · <a href="/wiki/1800-1809" title="1800-1809">>></a> </p> </div></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67837862"> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Eeuwen_in_het_2e_millennium_n.Chr."> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_eeuwen" title="Sjabloon:Navigatie eeuwen"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_eeuwen&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Eeuwen_in_het_2e_millennium_n.Chr." class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Lijst_van_eeuwen" title="Lijst van eeuwen">Eeuwen</a> in het <a href="/wiki/2e_millennium" title="2e millennium">2e millennium n.Chr.</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><a href="/wiki/10e_eeuw" title="10e eeuw"><<</a> · <a href="/wiki/11e_eeuw" title="11e eeuw">11e</a> · <a href="/wiki/12e_eeuw" title="12e eeuw">12e</a> · <a href="/wiki/13e_eeuw" title="13e eeuw">13e</a> · <a href="/wiki/14e_eeuw" title="14e eeuw">14e</a> · <a href="/wiki/15e_eeuw" title="15e eeuw">15e</a> · <a href="/wiki/16e_eeuw" title="16e eeuw">16e</a> · <a href="/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw">17e</a> · <a class="mw-selflink selflink">18e</a> · <a href="/wiki/19e_eeuw" title="19e eeuw">19e</a> · <a href="/wiki/20e_eeuw" title="20e eeuw">20e</a> · <a href="/wiki/21e_eeuw" title="21e eeuw">>></a> </p> </div></div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:18th_century#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:18th century">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:18th_century#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:18th century">18th century</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=18e_eeuw&oldid=68401578">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=18e_eeuw&oldid=68401578</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:18e_eeuw" title="Categorie:18e eeuw">18e eeuw</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 19 nov 2024 om 11:29.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=18e_eeuw&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-vkxdh","wgBackendResponseTime":156,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.179","walltime":"0.277","ppvisitednodes":{"value":1205,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":15419,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1835,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":3832,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 142.222 1 -total"," 40.99% 58.294 1 Sjabloon:Commonscat"," 37.50% 53.337 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 22.45% 31.930 1 Sjabloon:Appendix"," 21.76% 30.954 1 Sjabloon:Navigatie_decennia"," 20.03% 28.491 1 Sjabloon:References"," 19.87% 28.264 2 Sjabloon:Navigatie"," 8.23% 11.699 1 Sjabloon:Zijbalk_jaren_in_eeuw"," 6.75% 9.603 2 Sjabloon:First_non_empty"," 4.93% 7.013 1 Sjabloon:Navigatie_eeuwen"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.006","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":638398,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-fdc978966-tmkw4","timestamp":"20241119103059","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"18e eeuw","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/18e_eeuw","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7015","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7015","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2001-10-20T01:57:47Z","dateModified":"2024-11-19T10:29:02Z","headline":"de 18e periode van 100 jaar, dus bestaande uit de jaren 1701 tot en met 1800"}</script> </body> </html>