CINXE.COM

Juifs — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Juifs — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"21098679-d53c-481f-a1eb-87e4a569ca82","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Juifs","wgTitle":"Juifs","wgCurRevisionId":221074407,"wgRevisionId":221074407,"wgArticleId":2350680,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page en semi-protection étendue","Article utilisant une Infobox","Article contenant un appel à traduction en anglais","Article à référence nécessaire","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P9346","Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P1417","Page utilisant P7685","Page utilisant P6404","Page utilisant P4223","Page utilisant P7901","Page utilisant P7723","Page utilisant P7686","Page utilisant P4613","Page utilisant P1807","Page utilisant P1296","Page utilisant P6015","Page utilisant P7305","Page utilisant P6058","Page utilisant P3222","Page utilisant P7688","Page utilisant P3365","Page utilisant P7695","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Judaïsme/Articles liés","Portail:Religions et croyances/Articles liés","Portail:Minorités/Articles liés","Portail:Société/Articles liés","Portail:Anthropologie/Articles liés","Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés","Portail:Israël/Articles liés","Portail:Asie/Articles liés","Portail:Moyen-Orient/Articles liés","Juifs","Groupe ethnique en Israël","Peuple de la Rome antique"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Juifs","wgRelevantArticleId":2350680,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["editextendedsemiprotected"],"wgRestrictionMove":["editextendedsemiprotected"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7325","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.20"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/Jews_montage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/Jews_montage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Juifs — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Juifs"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Juifs"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Juifs rootpage-Juifs skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Juifs" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Juifs" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Juifs" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Juifs" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Origine_des_mots_juif_et_Juif" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Origine_des_mots_juif_et_Juif"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Origine des mots juif et Juif</span> </div> </a> <ul id="toc-Origine_des_mots_juif_et_Juif-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Formation_et_évolution_de_l&#039;identité_juive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Formation_et_évolution_de_l&#039;identité_juive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Formation et évolution de l'identité juive</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Formation_et_évolution_de_l&#039;identité_juive-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Formation et évolution de l'identité juive</span> </button> <ul id="toc-Formation_et_évolution_de_l&#039;identité_juive-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Les_royaumes_israélites" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_royaumes_israélites"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Les royaumes israélites</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_royaumes_israélites-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_premier_exil_et_l&#039;apparition_des_Juifs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_premier_exil_et_l&#039;apparition_des_Juifs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Le premier exil et l'apparition des Juifs</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_premier_exil_et_l&#039;apparition_des_Juifs-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Israélites_et_Samaritains" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Israélites_et_Samaritains"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Israélites et Samaritains</span> </div> </a> <ul id="toc-Israélites_et_Samaritains-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Le_temps_du_Talmud" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_temps_du_Talmud"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Le temps du Talmud</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_temps_du_Talmud-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_l&#039;Angleterre_à_la_Chine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_l&#039;Angleterre_à_la_Chine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>De l'Angleterre à la Chine</span> </div> </a> <ul id="toc-De_l&#039;Angleterre_à_la_Chine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_Haskala,_et_ses_conséquences" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_Haskala,_et_ses_conséquences"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>La <i>Haskala</i>, et ses conséquences</span> </div> </a> <ul id="toc-La_Haskala,_et_ses_conséquences-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Avant_la_Haskala" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Avant_la_Haskala"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.1</span> <span>Avant la <i>Haskala</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Avant_la_Haskala-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_Haskala" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#La_Haskala"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.2</span> <span>La <i>Haskala</i></span> </div> </a> <ul id="toc-La_Haskala-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_réforme_du_judaïsme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#La_réforme_du_judaïsme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.3</span> <span>La réforme du judaïsme</span> </div> </a> <ul id="toc-La_réforme_du_judaïsme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_nationalisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_nationalisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.4</span> <span>Le nationalisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_nationalisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-La_création_de_l&#039;État_d&#039;Israël" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_création_de_l&#039;État_d&#039;Israël"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>La création de l'État d'Israël</span> </div> </a> <ul id="toc-La_création_de_l&#039;État_d&#039;Israël-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Qui_est_juif_:_religion_juive_et_appartenance_juive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Qui_est_juif_:_religion_juive_et_appartenance_juive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Qui est juif : religion juive et appartenance juive</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Qui_est_juif_:_religion_juive_et_appartenance_juive-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Qui est juif : religion juive et appartenance juive</span> </button> <ul id="toc-Qui_est_juif_:_religion_juive_et_appartenance_juive-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_religion" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_Juifs_en_tant_que_religion"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Les Juifs en tant que religion</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_religion-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_peuple" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_Juifs_en_tant_que_peuple"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Les Juifs en tant que peuple</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_peuple-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-L&#039;idée_de_la_permanence_d&#039;un_«_peuple_juif_»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#L&#039;idée_de_la_permanence_d&#039;un_«_peuple_juif_»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>L'idée de la permanence d'un « peuple juif »</span> </div> </a> <ul id="toc-L&#039;idée_de_la_permanence_d&#039;un_«_peuple_juif_»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Critiques_de_l&#039;idée_des_Juifs_comme_peuple" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Critiques_de_l&#039;idée_des_Juifs_comme_peuple"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Critiques de l'idée des Juifs comme peuple</span> </div> </a> <ul id="toc-Critiques_de_l&#039;idée_des_Juifs_comme_peuple-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_nation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_Juifs_en_tant_que_nation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Les Juifs en tant que nation</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_nation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_Juifs_en_tant_qu’ethnie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_Juifs_en_tant_qu’ethnie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Les Juifs en tant qu’ethnie</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_Juifs_en_tant_qu’ethnie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Conversions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Conversions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.1</span> <span>Conversions</span> </div> </a> <ul id="toc-Conversions-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Études_génétiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Études_génétiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.2</span> <span>Études génétiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Études_génétiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_culture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_Juifs_en_tant_que_culture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Les Juifs en tant que culture</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_Juifs_en_tant_que_culture-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Langues" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Langues"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5.1</span> <span>Langues</span> </div> </a> <ul id="toc-Langues-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Judaïté_et_judaïsme_:_synthèse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Judaïté_et_judaïsme_:_synthèse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Judaïté et judaïsme : synthèse</span> </div> </a> <ul id="toc-Judaïté_et_judaïsme_:_synthèse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Démographie_et_géographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Démographie_et_géographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Démographie et géographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Démographie_et_géographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Démographie et géographie</span> </button> <ul id="toc-Démographie_et_géographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Difficultés_des_études_démographiques_de_la_population_juive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Difficultés_des_études_démographiques_de_la_population_juive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Difficultés des études démographiques de la population juive</span> </div> </a> <ul id="toc-Difficultés_des_études_démographiques_de_la_population_juive-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_pays_de_résidence" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_pays_de_résidence"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Les pays de résidence</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_pays_de_résidence-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Évolution_de_l&#039;assimilation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Évolution_de_l&#039;assimilation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Évolution de l'assimilation</span> </div> </a> <ul id="toc-Évolution_de_l&#039;assimilation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Histoire_juive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire_juive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.1</span> <span>Histoire juive</span> </div> </a> <ul id="toc-Histoire_juive-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Identité_juive_et_peuple_juif" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Identité_juive_et_peuple_juif"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.2</span> <span>Identité juive et peuple juif</span> </div> </a> <ul id="toc-Identité_juive_et_peuple_juif-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-À_propos_de_l&#039;émancipation_des_Juifs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#À_propos_de_l&#039;émancipation_des_Juifs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.3</span> <span>À propos de l'émancipation des Juifs</span> </div> </a> <ul id="toc-À_propos_de_l&#039;émancipation_des_Juifs-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Juifs</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 152 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-152" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">152 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jode" title="Jode – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Jode" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Chodigos" title="Chodigos – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Chodigos" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Ebi_Ju" title="Ebi Ju – obolo" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Ebi Ju" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="obolo" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="يهود" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9D%DC%97%DC%98%DC%95%DC%9D%DC%90" title="ܝܗܘܕܝܐ – araméen" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܝܗܘܕܝܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="araméen" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="يهود" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يهود" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Pueblu_xud%C3%ADu" title="Pueblu xudíu – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Pueblu xudíu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%83%D0%B3%D1%8C%D1%83%D1%82%D3%80%D0%B0%D0%BB" title="ЖугьутӀал – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="ЖугьутӀал" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Y%C9%99hudil%C9%99r" title="Yəhudilər – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Yəhudilər" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%84%D8%B1" title="یهودیلر – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یهودیلر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D3%99%D2%BB%D2%AF%D0%B4%D1%82%D3%99%D1%80" title="Йәһүдтәр – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йәһүдтәр" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Judn" title="Judn – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Judn" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/%C5%BD%C4%ABd%C4%81" title="Žīdā – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Žīdā" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%9E%D1%80%D1%8D%D1%96" title="Яўрэі – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Яўрэі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8D%D1%96" title="Габрэі – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Габрэі" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B8" title="Евреи – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Евреи" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A6%BF" title="ইহুদি – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ইহুদি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Yuzevien" title="Yuzevien – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Yuzevien" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Jevreji" title="Jevreji – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Jevreji" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9_%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D2%BB%D1%8D%D1%82%D1%8D%D0%BD" title="Еврей үндэһэтэн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Еврей үндэһэтэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Jueus" title="Jueus – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Jueus" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/I%C3%B9-t%C3%A1i-n%C3%A8%CC%A4ng" title="Iù-tái-nè̤ng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Iù-tái-nè̤ng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%83%D1%8C%D0%B3%D1%82%D0%B8%D0%B9" title="Жуьгтий – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Жуьгтий" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Hudiyo" title="Hudiyo – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Hudiyo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%88" title="جوو – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جوو" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Ebreu" title="Ebreu – corse" lang="co" hreflang="co" data-title="Ebreu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corse" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Yeudiler" title="Yeudiler – tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Yeudiler" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C5%BDid%C3%A9" title="Židé – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Židé" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Еврейсем – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Еврейсем" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Iddewon" title="Iddewon – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Iddewon" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8der" title="Jøder – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Jøder" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Yahuda" title="Yahuda – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Yahuda" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Juden" title="Juden – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Juden" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/C%C4%B1hudi" title="Cıhudi – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Cıhudi" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CE%B9" title="Εβραίοι – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Εβραίοι" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jews" title="Jews – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Jews" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Judoj" title="Judoj – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Judoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Pueblo_jud%C3%ADo" title="Pueblo judío – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Pueblo judío" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Juudid" title="Juudid – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Juudid" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Judu" title="Judu – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Judu" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="یهودیان – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="یهودیان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Yahuudinko%27en" title="Yahuudinko&#039;en – peul" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Yahuudinko&#039;en" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="peul" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Juutalaiset" title="Juutalaiset – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Juutalaiset" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8dar" title="Jødar – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Jødar" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Joaden" title="Joaden – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Joaden" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%B1f%C4%B1tlar" title="Çıfıtlar – gagaouze" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Çıfıtlar" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="gagaouze" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Pobo_xudeu" title="Pobo xudeu – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Pobo xudeu" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%8A%D9%87%DB%8A%D8%AF" title="جۊهۊد – gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="جۊهۊد" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Hudioku%C3%A9ra" title="Hudiokuéra – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Hudiokuéra" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe&#039;ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%BF%F0%90%8C%B3%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%B4%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83" title="𐌹𐌿𐌳𐌰𐌹𐌴𐌹𐍃 – gotique" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌹𐌿𐌳𐌰𐌹𐌴𐌹𐍃" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gotique" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Ewnyn" title="Ewnyn – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Ewnyn" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Yahudawa" title="Yahudawa – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Yahudawa" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%B9-thai-ng%C3%ACn" title="Yù-thai-ngìn – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yù-thai-ngìn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%94%D7%95%D7%93%D7%99%D7%9D" title="יהודים – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="יהודים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%82%E0%A4%A6%E0%A5%80" title="यहूदी – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="यहूदी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDidovi" title="Židovi – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Židovi" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Jwif" title="Jwif – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Jwif" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Zsid%C3%B3k" title="Zsidók – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Zsidók" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հրեաներ – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հրեաներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Judeo" title="Judeo – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Judeo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Orang_Judah" title="Orang Judah – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Orang Judah" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Orang_Yahudi" title="Orang Yahudi – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Orang Yahudi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Jew" title="Jew – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Jew" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%83%D0%B3%D1%82%D0%B8%D0%B9" title="Жугтий – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Жугтий" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Judi" title="Judi – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Judi" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Gy%C3%B0ingar" title="Gyðingar – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Gyðingar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ebrei" title="Ebrei – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Ebrei" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A6%E3%83%80%E3%83%A4%E4%BA%BA" title="ユダヤ人 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ユダヤ人" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Yahudi" title="Yahudi – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Yahudi" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ებრაელები – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ებრაელები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1yahuda" title="A̱yahuda – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱yahuda" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Bayuda" title="Bayuda – kikongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Bayuda" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="kikongo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Jolma_Yahudi" title="Jolma Yahudi – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Jolma Yahudi" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9%D0%BB%D0%B5%D1%80" title="Еврейлер – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Еврейлер" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%87%E1%9E%93%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B8%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C" title="ជនជាតិជ្វីហ្វ – khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ជនជាតិជ្វីហ្វ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%86%E0%B2%B9%E0%B3%82%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF" title="ಯೆಹೂದ್ಯ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಯೆಹೂದ್ಯ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9C%A0%EB%8C%80%EC%9D%B8" title="유대인 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="유대인" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D1%83%D1%83%D1%82%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Чууутлула – karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Чууутлула" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Cih%C3%BB" title="Cihû – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Cihû" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D3%A9%D3%A9%D1%82%D1%82%D3%A9%D1%80" title="Жөөттөр – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Жөөттөр" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Iudaei" title="Iudaei – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Iudaei" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Pueblo_djudio" title="Pueblo djudio – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Pueblo djudio" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%B2%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Чувудар – lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Чувудар" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/%C5%BDydai" title="Žydai – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Žydai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Ebreji" title="Ebreji – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ebreji" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Jiosy" title="Jiosy – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Jiosy" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Urang_Yahudi" title="Urang Yahudi – minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Urang Yahudi" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B8" title="Евреи – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Евреи" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9C%E0%B5%82%E0%B4%A4%E0%B5%BB" title="ജൂതൻ – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ജൂതൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B9" title="Еврей – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Еврей" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%B0" title="ဂျူ – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="ဂျူ" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82_%E0%A4%B2%E0%A5%8B%E0%A4%95" title="ज्यू लोक – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="ज्यू लोक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Orang_Yahudi" title="Orang Yahudi – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Orang Yahudi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Lhud" title="Lhud – maltais" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Lhud" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltais" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%88%D8%AF" title="جهود – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جهود" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Joden" title="Joden – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Joden" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Jeuden" title="Jeuden – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Jeuden" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Yahudi" title="Yahudi – niha" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Yahudi" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="niha" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Joden" title="Joden – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Joden" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8dar" title="Jødar – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Jødar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8der" title="Jøder – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jøder" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Juis" title="Juis – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Juis" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Jusieus" title="Jusieus – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Jusieus" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%83%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B3_%D0%B0%D0%B4%C3%A6%D0%BC" title="Дзуттаг адæм – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Дзуттаг адæм" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AF%E0%A8%B9%E0%A9%82%E0%A8%A6%E0%A9%80" title="ਯਹੂਦੀ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਯਹੂਦੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Jua" title="Jua – Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Jua" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Żydzi" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="یہودی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یہودی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="یهود – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="یهود" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Judeus" title="Judeus – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Judeus" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Evrei" title="Evrei – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Evrei" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B8" title="Евреи – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Евреи" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%B8" title="Евреи – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Евреи" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8C%D1%8D%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D1%8D%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%80" title="Дьэбириэйдэр – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Дьэбириэйдэр" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ebreos" title="Ebreos – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Ebreos" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Ebbreu" title="Ebbreu – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Ebbreu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Jews" title="Jews – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Jews" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Jevreji" title="Jevreji – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Jevreji" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%99%E0%B7%80%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B7%9D" title="යුදෙවුවෝ – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="යුදෙවුවෝ" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Jew" title="Jew – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Jew" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C5%BDidia" title="Židia – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Židia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Judje" title="Judje – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Judje" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Vajudha" title="Vajudha – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Vajudha" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Judejt%C3%AB" title="Judejtë – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Judejtë" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B5%D1%98%D0%B8" title="Јевреји – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јевреји" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Yahudi" title="Yahudi – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Yahudi" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Judar" title="Judar – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Judar" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Wayahudi" title="Wayahudi – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Wayahudi" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBydy" title="Żydy – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Żydy" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AF%82%E0%AE%A4%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="யூதர் – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யூதர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A6%E0%B1%81%E0%B0%B2%E0%B1%81" title="యూదులు – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="యూదులు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%A2%E0%B8%B4%E0%B8%A7" title="ชาวยิว – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="ชาวยิว" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_Hudyo" title="Mga Hudyo – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mga Hudyo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/J%C9%99hudijon" title="Jəhudijon – talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Jəhudijon" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yahudiler" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%BB%D2%AF%D0%B4%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Яһүдләр – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Яһүдләр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%DB%95%DA%BE%DB%87%D8%AF%D9%89%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="يەھۇدىلار – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="يەھۇدىلار" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%84%D0%B2%D1%80%D0%B5%D1%97" title="Євреї – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Євреї" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%AF" title="یہود – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یہود" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yahudiylar" title="Yahudiylar – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yahudiylar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Evrejalai%C5%BEed" title="Evrejalaižed – vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Evrejalaižed" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Do_Th%C3%A1i" title="Người Do Thái – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Người Do Thái" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Hudeyo" title="Hudeyo – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Hudeyo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%8A%B9%E5%A4%AA%E4%BA%BA" title="犹太人 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="犹太人" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%98" title="ურიეფი – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ურიეფი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%99%D7%93" title="ייד – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ייד" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Jo%C3%B4d%27n" title="Joôd&#039;n – zélandais" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Joôd&#039;n" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zélandais" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%93%E2%B4%B7%E2%B4%B0%E2%B5%A2%E2%B5%8F" title="ⵓⴷⴰⵢⵏ – amazighe standard marocain" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵓⴷⴰⵢⵏ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="amazighe standard marocain" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8A%B9%E5%A4%AA%E4%BA%BA" title="犹太人 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="犹太人" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/I%C3%BB-th%C3%A0i-l%C3%A2ng" title="Iû-thài-lâng – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iû-thài-lâng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%8C%B6%E5%A4%AA%E4%BA%BA" title="猶太人 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="猶太人" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7325#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Juifs" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Juifs" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Juifs"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;action=edit" title="Cette page est protégée.&#10;Vous pouvez toutefois en visualiser la source. [e]" accesskey="e"><span>Voir le texte source</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Juifs"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;action=edit"><span>Voir le texte source</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Juifs" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Juifs" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;oldid=221074407" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Juifs&amp;id=221074407&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FJuifs"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FJuifs"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Juifs"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Juifs&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Juifs&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jews" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Juifs" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7325" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-protection-205" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><div class="nopopups"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Semi-protection_%C3%A9tendue" title="Cette page fait l’objet d’une mesure de semi-protection étendue."><img alt="Cette page fait l’objet d’une mesure de semi-protection étendue." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg/15px-Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png" decoding="async" width="15" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg/23px-Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg/30px-Extended-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="725" /></a></span></div></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Juif_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Juif (homonymie)">Juif (homonymie)</a>. </p> </div></div> <div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive" style="width:22em"> <div class="entete" style="background-color: #b08261; color: #fff;"> <div>Juifs<br /> <span style="font-family: New Peninim MT;">יְהוּדִים</span> (<i>Yehoudim</i>)</div> </div> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Jews_montage.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Jews_montage.jpg/220px-Jews_montage.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Jews_montage.jpg/330px-Jews_montage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Jews_montage.jpg/440px-Jews_montage.jpg 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></a></span> </div> <div class="legend"><abbr class="abbr" title="Première">1<sup>re</sup></abbr>&#160;rangée&#160;: <a href="/wiki/Judas_Maccab%C3%A9e" title="Judas Maccabée">Judas Maccabée</a> • <a href="/wiki/Flavius_Jos%C3%A8phe" title="Flavius Josèphe">Flavius Josèphe</a> • <a href="/wiki/Rabbi_Akiva" title="Rabbi Akiva">Rabbi Akiva</a> • <a href="/wiki/Mo%C3%AFse_Ma%C3%AFmonide" title="Moïse Maïmonide">Moïse Maïmonide</a><br /> <p><abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr>&#160;rangée&#160;: <a href="/wiki/Baruch_Spinoza" title="Baruch Spinoza">Baruch Spinoza</a> • <a href="/wiki/Sigmund_Freud" title="Sigmund Freud">Sigmund Freud</a> • <a href="/wiki/Cholem_Aleikhem" title="Cholem Aleikhem">Cholem Aleikhem</a> • <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a><br /> </p> <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr>&#160;rangée&#160;: <a href="/wiki/Emmy_Noether" title="Emmy Noether">Emmy Noether</a> • <a href="/wiki/David_Ben_Gourion" title="David Ben Gourion">David Ben Gourion</a> • <a href="/wiki/Marc_Chagall" title="Marc Chagall">Marc Chagall</a> • <a href="/wiki/Natalie_Portman" title="Natalie Portman">Natalie Portman</a></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <table><caption style="background-color:#dec8ab;">Populations importantes par région</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Israël"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Israel.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau d’Israël"><img alt="Drapeau d’Israël" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/20px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/30px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/40px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a></span> </th> <td> 6&#160;665&#160;600<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>note 1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="nowrap"><span class="datasortkey" data-sort-value="États unis"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_United_States.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau des États-Unis"><img alt="Drapeau des États-Unis" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/20px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/30px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/40px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span> </span><a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a></span></span> </th> <td> 5&#160;700&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="France"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_France_(1976%E2%80%932020).svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la France"><img alt="Drapeau de la France" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Flag_of_France_%281976%E2%80%932020%29.svg/20px-Flag_of_France_%281976%E2%80%932020%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Flag_of_France_%281976%E2%80%932020%29.svg/30px-Flag_of_France_%281976%E2%80%932020%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Flag_of_France_%281976%E2%80%932020%29.svg/40px-Flag_of_France_%281976%E2%80%932020%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/France" title="France">France</a></span> </th> <td> 450&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Canada"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Canada.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Canada"><img alt="Drapeau du Canada" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/20px-Flag_of_Canada.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/30px-Flag_of_Canada.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Canada.svg/40px-Flag_of_Canada.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a></span> </th> <td> 392&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Royaume uni"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Royaume-Uni"><img alt="Drapeau du Royaume-Uni" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/20px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/30px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/40px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a></span> </th> <td> 292&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Russie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Russie"><img alt="Drapeau de la Russie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a></span> </th> <td> 165&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-5" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Argentine"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Argentina.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Argentine"><img alt="Drapeau de l&#39;Argentine" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/20px-Flag_of_Argentina.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/30px-Flag_of_Argentina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/40px-Flag_of_Argentina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/Argentine" title="Argentine">Argentine</a></span> </th> <td> 180&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-6" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Allemagne"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Allemagne"><img alt="Drapeau de l&#39;Allemagne" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/20px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/30px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/40px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a></span> </th> <td> 118&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-7" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Australie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Australia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Australie"><img alt="Drapeau de l&#39;Australie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/20px-Flag_of_Australia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/30px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/40px-Flag_of_Australia.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="640" /></a></span> </span><a href="/wiki/Australie" title="Australie">Australie</a></span> </th> <td> 118&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-8" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Bresil"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Brazil.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Brésil"><img alt="Drapeau du Brésil" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/20px-Flag_of_Brazil.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/30px-Flag_of_Brazil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/40px-Flag_of_Brazil.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span> </span><a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a></span> </th> <td> 92&#160;600<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-9" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Ukraine"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Ukraine.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Ukraine"><img alt="Drapeau de l&#39;Ukraine" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/20px-Flag_of_Ukraine.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/30px-Flag_of_Ukraine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/40px-Flag_of_Ukraine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/Ukraine" title="Ukraine">Ukraine</a></span> </th> <td> 48&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-10" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_South_Africa.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau : Afrique du Sud"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/20px-Flag_of_South_Africa.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/30px-Flag_of_South_Africa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/40px-Flag_of_South_Africa.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Afrique_du_Sud" title="Afrique du Sud">Afr. du Sud</a> </th> <td> 67&#160;500<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-11" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Hongrie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Hungary.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Hongrie"><img alt="Drapeau de la Hongrie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/20px-Flag_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/30px-Flag_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/40px-Flag_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Hongrie" title="Hongrie">Hongrie</a></span> </th> <td> 47&#160;300<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-12" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Mexique"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Mexico.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Mexique"><img alt="Drapeau du Mexique" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/20px-Flag_of_Mexico.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/30px-Flag_of_Mexico.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/40px-Flag_of_Mexico.svg.png 2x" data-file-width="980" data-file-height="560" /></a></span> </span><a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a></span> </th> <td> 40&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-13" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Pays bas"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau des Pays-Bas"><img alt="Drapeau des Pays-Bas" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/20px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/30px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/40px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a></span> </th> <td> 29&#160;800<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-14" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Belgique"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Belgium_(civil).svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Belgique"><img alt="Drapeau de la Belgique" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/20px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/30px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/40px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Belgique" title="Belgique">Belgique</a></span> </th> <td> 29&#160;100<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-15" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Italie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Italy.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Italie"><img alt="Drapeau de l&#39;Italie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/20px-Flag_of_Italy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/30px-Flag_of_Italy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/40px-Flag_of_Italy.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a></span> </th> <td> 27&#160;400<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-16" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Chili"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Chile.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Chili"><img alt="Drapeau du Chili" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/20px-Flag_of_Chile.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/30px-Flag_of_Chile.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/40px-Flag_of_Chile.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Chili" title="Chili">Chili</a></span> </th> <td> 18&#160;300<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-17" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Suisse"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Switzerland.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Suisse"><img alt="Drapeau de la Suisse" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/15px-Flag_of_Switzerland.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/23px-Flag_of_Switzerland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/30px-Flag_of_Switzerland.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span> </span><a href="/wiki/Suisse" title="Suisse">Suisse</a></span> </th> <td> 18&#160;500<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-18" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Turquie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Turkey.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Turquie"><img alt="Drapeau de la Turquie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/20px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/30px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/40px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/Turquie" title="Turquie">Turquie</a></span> </th> <td> 14&#160;800<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-19" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Uruguay"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Uruguay.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Uruguay"><img alt="Drapeau de l&#39;Uruguay" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Uruguay.svg/20px-Flag_of_Uruguay.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Uruguay.svg/30px-Flag_of_Uruguay.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Uruguay.svg/40px-Flag_of_Uruguay.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="341" /></a></span> </span><a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a></span> </th> <td> 16&#160;600<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-20" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Suède"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Sweden.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Suède"><img alt="Drapeau de la Suède" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/20px-Flag_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/30px-Flag_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/40px-Flag_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/Su%C3%A8de" title="Suède">Suède</a></span> </th> <td> 15&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-21" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Espagne"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Spain.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Espagne"><img alt="Drapeau de l&#39;Espagne" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/20px-Flag_of_Spain.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/30px-Flag_of_Spain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/40px-Flag_of_Spain.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a></span> </th> <td> 11&#160;700<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-22" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Panama"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Panama.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Panama"><img alt="Drapeau du Panama" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Flag_of_Panama.svg/20px-Flag_of_Panama.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Flag_of_Panama.svg/30px-Flag_of_Panama.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Flag_of_Panama.svg/40px-Flag_of_Panama.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Panama" title="Panama">Panama</a></span> </th> <td> 10&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-23" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Roumanie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Romania.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Roumanie"><img alt="Drapeau de la Roumanie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/20px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/30px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/40px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/Roumanie" title="Roumanie">Roumanie</a></span> </th> <td> 9&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-24" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Iran"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Iran.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Iran"><img alt="Drapeau de l&#39;Iran" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/20px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/30px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/40px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span> </span><a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a></span> </th> <td> 8&#160;300<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-25" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="nowrap"><span class="datasortkey" data-sort-value="Azerbaidjan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Azerbaijan.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Azerbaïdjan"><img alt="Drapeau de l&#39;Azerbaïdjan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/30px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/40px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Azerba%C3%AFdjan" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a></span></span> </th> <td> 7&#160;500<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-26" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Inde"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_India.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de l&#39;Inde"><img alt="Drapeau de l&#39;Inde" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/20px-Flag_of_India.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/30px-Flag_of_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/40px-Flag_of_India.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a></span> </th> <td> 4&#160;800<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-27" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Pologne"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Pologne"><img alt="Drapeau de la Pologne" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/20px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/30px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/40px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a></span> </th> <td> 4&#160;500<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-28" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Colombie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Colombia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Colombie"><img alt="Drapeau de la Colombie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Colombia.svg/20px-Flag_of_Colombia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Colombia.svg/30px-Flag_of_Colombia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Colombia.svg/40px-Flag_of_Colombia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a></span> </th> <td> 2&#160;100<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-29" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Maroc"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Morocco.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Maroc"><img alt="Drapeau du Maroc" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/20px-Flag_of_Morocco.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/30px-Flag_of_Morocco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/40px-Flag_of_Morocco.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a></span> </th> <td> 2&#160;100<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-30" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Tunisie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Tunisia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Tunisie"><img alt="Drapeau de la Tunisie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/20px-Flag_of_Tunisia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/30px-Flag_of_Tunisia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/40px-Flag_of_Tunisia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a></span> </th> <td> 1&#160;000<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-31" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> <span class="datasortkey" data-sort-value="Portugal"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Portugal.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau du Portugal"><img alt="Drapeau du Portugal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/20px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/30px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/40px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a></span> </th> <td> 600<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-32" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"> Population totale </th> <td> 14&#160;707&#160;400<small> (2019)</small><sup id="cite_ref-J1_2-33" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></td> </tr> </tbody></table> <table><caption style="background-color:#dec8ab;">Autres</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:5em;"> Langues </th> <td> <p><i><b>Langues juives traditionnelles</b></i><br /><a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">Hébreu</a> (j. <a href="/wiki/IVe_si%C3%A8cle" title="IVe siècle"><abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> <a href="/wiki/%C3%88re_commune" title="Ère commune">EC</a>), <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-aram%C3%A9en" title="Judéo-araméen"><i>aramit</i></a>, <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>, <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-espagnol" title="Judéo-espagnol">judéo-espagnol</a>, et autres <a href="/wiki/Langues_juives" title="Langues juives">langues juives</a> (la plupart ne sont plus parlées)<br /> </p> <i><b>Langues liturgiques</b></i><br /><a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">Hébreu</a> et <a href="/wiki/Aram%C3%A9en" title="Araméen">araméen</a><br /><i><b>Langues actuellement parlées</b></i><br />La langue du pays de résidence, ce qui inclut principalement l'<a href="/wiki/Anglais" title="Anglais">anglais</a>, l'<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a>, l'<a href="/wiki/Arabe" title="Arabe">arabe</a>, le <a href="/wiki/Russe" title="Russe">russe</a>, le <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> et l'<a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnol</a>&#160;; le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>, le <a href="/wiki/Ladino_(langue)" class="mw-redirect" title="Ladino (langue)">ladino</a>, le <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-marocain" title="Judéo-marocain">judéo-marocain</a> sont parlés par certains</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:5em;"> Religions </th> <td> <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">Judaïsme</a><br /><a href="/wiki/Ath%C3%A9isme_juif" title="Athéisme juif">Athéisme juif</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:5em;"> Ethnies liées </th> <td> <a href="/wiki/Arabes" title="Arabes">Arabes</a>, <a href="/wiki/Assyriens" title="Assyriens">Assyriens</a>, <a href="/wiki/Aram%C3%A9ens" class="mw-redirect mw-disambig" title="Araméens">Araméens</a> et autres groupes <a href="/wiki/S%C3%A9mites" title="Sémites">sémitiques</a></td> </tr> </tbody></table> <p class="mw-empty-elt"> </p> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#b08261;"><span class="plainlinks navigation-not-searchable"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Juifs&amp;action=edit">modifier</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Groupe_ethnique" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>Les <b>Juifs</b> (en <a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a>&#160;: <span style="font-family: New Peninim MT;">יְהוּדִים</span> / <i>yehoudim</i>, en <a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec ancien</a>&#160;: <span class="lang-grc" lang="grc">Ἰουδαῖοι</span> / <i>Ioudaĩoi</i>, en <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a>&#160;: <i><span class="lang-la" lang="la">Iudaei</span></i>, <a href="/wiki/Ethnonymes_des_Juifs" title="Ethnonymes des Juifs">etc.</a>) sont les membres d’un <a href="/wiki/Peuple" title="Peuple">peuple</a> identifié à sa propre <a href="/wiki/Religion" title="Religion">religion</a>, le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> et, au sens large du terme, à une <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/appartenance" class="extiw" title="wikt:appartenance">appartenance</a> <a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethnique</a> même non religieuse<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La tradition juive relie leur ascendance aux patriarches <a href="/wiki/Abraham" title="Abraham">Abraham</a>, <a href="/wiki/Isaac" title="Isaac">Isaac</a> et <a href="/wiki/Jacob" title="Jacob">Jacob</a> également appelé <a href="/wiki/Isra%C3%ABl_(Bible)" title="Israël (Bible)">Israël</a>. Ils peuplent la <a href="/wiki/Jud%C3%A9e" title="Judée">Judée</a> et le <a href="/wiki/Royaume_d%27Isra%C3%ABl" title="Royaume d&#39;Israël">royaume d'Israël</a>, structurant leur quotidien autour de la <a href="/wiki/Tanakh" title="Tanakh">Bible hébraïque</a>, laquelle comprend les cinq Livres de la <a href="/wiki/Torah" title="Torah">Torah</a> attribués à <a href="/wiki/Mo%C3%AFse" title="Moïse">Moïse</a>, les <a href="/wiki/Nevi%27im" title="Nevi&#39;im">Livres des prophètes ultérieurs</a> et d’<a href="/wiki/Ketouvim" title="Ketouvim">autres écrits</a>. La Bible définit leurs croyances, leur histoire, leur identité nationale et légifère dans tous les domaines de leur vie. </p><p>À la suite des aléas de <a href="/wiki/Histoire_du_peuple_juif" title="Histoire du peuple juif">leur histoire</a>, les Juifs <a href="/wiki/Migration_humaine" title="Migration humaine">migrent</a> ou sont <a href="/wiki/Exil" title="Exil">exilés</a> de la Judée et <a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">s'installent à travers le monde</a>. Tentant de conserver leur mode de vie ancestral au sein des populations avoisinantes dans lesquelles ils s’<a href="/wiki/Acculturation" title="Acculturation">acculturent</a>, ils développent des <a href="/wiki/Minhag" title="Minhag">traditions religieuses</a>, <a href="/wiki/Cuisine_juive" title="Cuisine juive">culinaires</a> et des <a href="/wiki/Langues_juives" title="Langues juives">langues propres</a> ainsi que d’autres traits spécifiques. Réciproquement, ils exercent un certain attrait sur leurs populations d’accueil et l’on enregistre dans l’<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Empire romain</a> un nombre important de <a href="/wiki/Conversion_au_juda%C3%AFsme" title="Conversion au judaïsme">conversions au judaïsme</a>. L’impact et la proportion de ces conversions sont discutés par les historiens. Leur histoire sur plus de deux millénaires est marquée par des <a href="/wiki/Pers%C3%A9cution" title="Persécution">persécutions</a>, tant dans l'espace <a href="/wiki/Chr%C3%A9tient%C3%A9" title="Chrétienté">chrétien</a> qu'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islamique</a>&#160;; en <a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a>, elles culminent au <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> avec la <a href="/wiki/Shoah" title="Shoah">Shoah</a>. </p><p>Les grandes révolutions de l’ère moderne entraînent chez nombre d’entre eux une perte ou un abandon de tout ou partie des repères traditionnels. Plusieurs tentatives sont menées pour les redéfinir en tant qu’entité confessionnelle, nationale ou culturelle de sorte qu’en <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a>, l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Académie française">Académie française</a> distingue entre les <i>Juifs</i> (avec une majuscule — les «&#160;personnes descendant de l'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl_antique" title="Israël antique">ancien peuple d'Israël</a>&#160;») et les <i>juifs</i> (sans majuscule — «&#160;personnes qui professent le judaïsme&#160;»)<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le nombre total des Juifs contemporains est difficile à évaluer<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> avec précision, et fait l'objet de différentes appréciations mais, selon une estimation effectuée en <a href="/wiki/2016" title="2016">2016</a>, il serait d'environ 14,4&#160;millions<sup id="cite_ref-J1_2-34" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Selon une autre comptabilisation, effectuée en <a href="/wiki/2021" title="2021">2021</a> par la Berman Jewish DataBank, ce chiffre se situe entre 15,2&#160;millions et 19,9&#160;millions de personnes<sup id="cite_ref-JDB2021_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-JDB2021-6"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, soit moins de 0,2&#160;% de la population mondiale. La majorité d'entre eux vit <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_terre_d%27Isra%C3%ABl" title="Histoire des Juifs en terre d&#39;Israël">en Israël</a> et <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_aux_%C3%89tats-Unis" title="Histoire des Juifs aux États-Unis">aux États-Unis</a>, et les autres principalement en <a href="/wiki/Juifs_et_juda%C3%AFsme_en_Europe" title="Juifs et judaïsme en Europe">Europe</a>, <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Canada" title="Histoire des Juifs au Canada">au Canada</a> et en <a href="/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Amérique latine</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Origine_des_mots_juif_et_Juif">Origine des mots juif et Juif</h2></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Isaak_Asknaziy_02.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Isaak_Asknaziy_02.jpeg/190px-Isaak_Asknaziy_02.jpeg" decoding="async" width="190" height="116" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Isaak_Asknaziy_02.jpeg/285px-Isaak_Asknaziy_02.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Isaak_Asknaziy_02.jpeg/380px-Isaak_Asknaziy_02.jpeg 2x" data-file-width="600" data-file-height="366" /></a><figcaption>Représentation du <a href="/wiki/Roi_Salomon" class="mw-redirect" title="Roi Salomon">roi Salomon</a>, fils de <a href="/wiki/Roi_David" class="mw-redirect" title="Roi David">David</a>&#160;; peinture du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle par Isaak Asknaziy.</figcaption></figure> <p>Le <a href="/wiki/Livre_de_la_Gen%C3%A8se" title="Livre de la Genèse">Livre de la Genèse</a>, premier livre de la <a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a>, présente la lignée des <a href="/wiki/Patriarches_(Bible)" title="Patriarches (Bible)">patriarches</a> <a href="/wiki/H%C3%A9breux" title="Hébreux">hébreux</a>&#160;: <a href="/wiki/Abraham" title="Abraham">Abraham</a>, <a href="/wiki/Isaac" title="Isaac">Isaac</a>, et <a href="/wiki/Jacob" title="Jacob">Jacob</a>, qui reçoit aussi pour nom <a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a>, et dont la descendance forme l’ensemble des <a href="/wiki/Isra%C3%A9lites" title="Israélites">Israélites</a>&#160;; le quatrième des fils d’Israël a pour nom <a href="/wiki/Juda_(fils_de_Jacob)" title="Juda (fils de Jacob)">Juda</a> (<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a>&#160;: <span class="lang-he" lang="he" dir="rtl"><b>יְהוּדָה</b></span> / <i>Yehouda</i>, rapproché en Genèse 29:35 du vocable <i>lehodot</i>, «&#160;remercier&#160;» ou «&#160;reconnaître&#160;»). L’<a href="/wiki/H%C3%A9breu_biblique" title="Hébreu biblique">hébreu biblique</a> dénomme יהודי (<i>yehoudi</i>) tout Israélite membre de <a href="/wiki/Tribu_de_Juda" title="Tribu de Juda">sa tribu</a> ou habitant la terre qu’elle peuple<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> puis tout membre de <a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">son royaume</a>. Le terme n'est devenu générique que dans le <a href="/wiki/Livre_d%E2%80%99Esther" class="mw-redirect" title="Livre d’Esther">Livre d’Esther</a> (<abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr>), désignant la nation au-delà d’une appartenance tribale, puisque <a href="/wiki/Mardoch%C3%A9e" title="Mardochée">Mardochée</a>, qui est un <a href="/wiki/Tribu_de_Benjamin" title="Tribu de Benjamin">Benjaminite</a>, y est qualifié «&#160;d’homme <i>yehoudi</i>&#160;» (Esther 2:5-6), et qu'il y est dit qu’ <span class="citation">«&#160;un grand nombre parmi les gens du pays “se firent yehoudim” (<i>mityahadim</i>) car la crainte des <i>Yehoudim</i> s’était emparée d’eux&#160;»</span> (Esther 8:17). </p><p>L’<a href="/wiki/Aram%C3%A9en" title="Araméen">araméen</a> reprend le mot sous la forme <i>yehoudaï</i><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, transcrit <span class="lang-grc" lang="grc">Ῐ̓ουδαῖος</span>&#160;/ <span class="lang-grc-latn" lang="grc-latn"><i>Ioudaîos</i></span> en <a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec ancien</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> puis <i><span class="lang-la" lang="la">jūdaeus</span></i> en <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C’est sur la base de ce mot latin que le <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> nomme le patriarche Juda, son territoire la <a href="/wiki/Jud%C3%A9e" title="Judée">Judée</a> et ses habitants les Judéens (l’<a href="/wiki/Anglais" title="Anglais">anglais</a> académique emploie le terme <i><span class="lang-en" lang="en">Judahite</span></i> pour ces connotations ethnique ou géographique<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/Anglicisme" title="Anglicisme">anglicisme</a> repris en français sous la forme «&#160;judaïte&#160;» par <a href="/wiki/Ernest_Renan" title="Ernest Renan">Ernest Renan</a>, <i>Histoire du peuple d'Israël</i><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et dans la critique qu'en fait <a href="/wiki/Th%C3%A9odore_Reinach" title="Théodore Reinach">Théodore Reinach</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). Pour distinguer ces sens, l’<a href="/wiki/H%C3%A9breu_moderne" title="Hébreu moderne">hébreu moderne</a> a recours au terme <i>yehoudaʾi</i>, «&#160;Judéen&#160;», distinct de <i>yehoudi</i>, «&#160;juif&#160;». </p><p>Au <abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, l'<a href="/wiki/Ancien_fran%C3%A7ais" title="Ancien français">ancien français</a> fait évoluer <i><span class="lang-la" lang="la">jūdaeus</span></i> en <i>judeu</i>, qui se transforme ensuite en <i>juiu</i> puis en <i>juieu</i> au <a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De la forme féminine, <i>juive,</i> du mot <i>juieu</i> dérive, dès le <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, le mot français masculin «&#160;juif&#160;», qui parvient jusqu'à nos jours. D’autres <a href="/wiki/Ethnonymes_des_Juifs" title="Ethnonymes des Juifs">ethnonymes</a> désignant les Juifs dans diverses langues contemporaines s'appuient sur cette même étymologie «&#160;judéenne&#160;», par exemple <span class="lang-ar" lang="ar" dir="rtl">يهودي</span> (<i><span class="lang-ar-latn" lang="ar-latn">yahūdī</span></i>) en <a href="/wiki/Arabe" title="Arabe">arabe</a>, <i><span class="lang-de" lang="de">Jude</span></i> en <a href="/wiki/Allemand" title="Allemand">allemand</a>, <i><span class="lang-fi" lang="fi">juutalainen</span></i> en <a href="/wiki/Finnois" title="Finnois">finnois</a>, <i><span class="lang-en" lang="en">Jew</span></i> en <a href="/wiki/Anglais" title="Anglais">anglais</a>, <i><span class="lang-hr" lang="hr">židov</span></i> en <a href="/wiki/Croate" title="Croate">croate</a>, <i><span class="lang-da" lang="da">jøde</span></i> en <a href="/wiki/Danois" title="Danois">danois</a>, <i><span class="lang-hu" lang="hu">zsidó</span></i> en <a href="/wiki/Hongrois" title="Hongrois">hongrois</a>, ou <i><span class="lang-pl" lang="pl">żyd</span></i> en <a href="/wiki/Polonais" title="Polonais">polonais</a>. L’<a href="/wiki/Antijuda%C3%AFsme" title="Antijudaïsme">antijudaïsme</a> <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">chrétien</a> accole au mot des significations déplaisantes&#160;: «&#160;Juif&#160;» devient par exemple synonyme d’usurier même quand la personne n’a aucune ascendance juive, du fait de leur haute prévalence dans l’un des seuls métiers que les autorités leur permettaient d’exercer. Dans les pays où le nom originel de «&#160;juif&#160;» est devenu péjoratif (<i><span class="lang-it" lang="it">giudeo</span></i>, <span class="lang-el" lang="el">Ιουδαίος</span>, <i>jid</i>, <i>jidov</i>), des noms qui dérivent du mot «&#160;<a href="/wiki/H%C3%A9breux" title="Hébreux">hébreu</a>&#160;» lui sont préférés comme <i><span class="lang-it" lang="it">ebreo</span></i> en <a href="/wiki/Italien" title="Italien">italien</a>, <span class="lang-el" lang="el">Εβραίος</span>&#160;/ <i><span class="lang-el-latn" lang="el-latn">evraíos</span></i> en <a href="/wiki/Grec_moderne" title="Grec moderne">grec moderne</a>, <span class="lang-ru" lang="ru">еврей</span> (<i>ievreï</i>) en <a href="/wiki/Russe" title="Russe">russe</a>, ou <i><span class="lang-ro" lang="ro">evreu</span></i> en <a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumain</a>&#160;; d'autres noms, tel <i><span class="lang-tr" lang="tr">Musevi</span></i> en <a href="/wiki/Turc" title="Turc">turc</a>, dérivent de celui de <a href="/wiki/Mo%C3%AFse" title="Moïse">Moïse</a>. </p><p>Une évolution supplémentaire, propre au français, se produit lorsqu’il est décidé d’émanciper les Juifs vivant en <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, pour peu qu’ils renoncent à toute revendication nationale et confinent leur <a href="/wiki/Identit%C3%A9_juive" title="Identité juive">judéité</a> au niveau confessionnel. Conformément aux conventions typographiques de la langue française, qui imposent une <a href="/wiki/Capitale_et_majuscule" title="Capitale et majuscule">majuscule</a> aux noms de peuples et une <a href="/wiki/Bas_de_casse" title="Bas de casse">minuscule</a> aux noms de croyances<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, «&#160;Juif&#160;» s'écrit avec une initiale majuscule quand il désigne les Juifs en tant que membres du peuple juif (et signale ainsi leur <i>judéité</i>), mais il s'orthographie avec une initiale minuscule lorsqu'il désigne les juifs en tant que croyants qui pratiquent le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> (et insiste en ce cas sur leur <i>judaïté</i>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Formation_et_évolution_de_l'identité_juive"><span id="Formation_et_.C3.A9volution_de_l.27identit.C3.A9_juive"></span>Formation et évolution de l'identité juive</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Histoire_du_peuple_juif" title="Histoire du peuple juif">Histoire du peuple juif</a> et <a href="/wiki/Identit%C3%A9_juive" title="Identité juive">Identité juive</a>.</div></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jerusalem_in_70_-_map.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Jerusalem_in_70_-_map.svg/160px-Jerusalem_in_70_-_map.svg.png" decoding="async" width="160" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Jerusalem_in_70_-_map.svg/240px-Jerusalem_in_70_-_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Jerusalem_in_70_-_map.svg/320px-Jerusalem_in_70_-_map.svg.png 2x" data-file-width="740" data-file-height="1020" /></a><figcaption>Carte de <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a>, peu avant l'an 70. L'emplacement du <a href="/wiki/Temple_de_J%C3%A9rusalem" title="Temple de Jérusalem">Temple</a> est représenté en jaune.</figcaption></figure> <p>La notion de Juif s'est structurée à travers l'histoire. Au cours des trois millénaires écoulés depuis l'<a href="/wiki/Donn%C3%A9es_arch%C3%A9ologiques_sur_David_et_Salomon" title="Données archéologiques sur David et Salomon">époque de David</a> et les premiers documents égyptiens évoquant le peuple d'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a>, elle a connu des évolutions ou infléchissements. </p><p>À l'époque la plus ancienne, les <a href="/wiki/Isra%C3%A9lites" title="Israélites">Israélites</a> apparaissent comme une population aux pratiques religieuses très diversifiées<sup id="cite_ref-polythéisme_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-polythéisme-16"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, surtout définis par leur origine supposée commune<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, leur langue, leur territoire et leurs deux États. </p><p>Après la disparition du <a href="/wiki/Polyth%C3%A9isme" title="Polythéisme">polythéisme</a> et l'<a href="/wiki/Exil_%C3%A0_Babylone" title="Exil à Babylone">exil à Babylone</a>, à la fin du <a href="/wiki/VIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="7ᵉ siècle"><span class="romain">VII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a>, les Juifs remplacent les Israélites. La définition religieuse devient plus claire dès la <a href="/wiki/P%C3%A9riode_du_Second_Temple" title="Période du Second Temple">période du Second Temple</a>. Les idées de peuple et de royaume juif sont alors réaffirmées. </p><p>À partir du <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="IIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a>, l'effervescence intellectuelle autour de la religion juive est attestée. Elle s'exprime à travers la diversité foisonnante de courants et <a href="/wiki/Secte" title="Secte">sectes</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>À la suite de l'apparition des prémices d'un <a href="/wiki/Chr%C3%A9tien#Histoire_du_christianisme" title="Chrétien">culte chrétien</a>, la destruction du Second Temple par les <a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Romains</a> (en <a href="/wiki/70" title="70">70 ap. J.-C.</a>), et la destruction définitive du <a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">royaume de Juda</a> (<a href="/wiki/Ier_si%C3%A8cle" title="Ier siècle"><abbr class="abbr" title="1ᵉʳ siècle"><span class="romain">I</span><sup style="font-size:72%">er</sup></abbr>&#160;siècle</a>), et enfin avec la rédaction des <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmuds</a>, la religion juive s'unifie (<a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle" title="IIe siècle"><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> - <a href="/wiki/Ve_si%C3%A8cle" title="Ve siècle"><abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>). Le rétablissement de l'État juif est alors abandonné, et renvoyé à des lointains temps messianiques. </p><p>C'est à partir du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, sous l'influence des idées <a href="/wiki/La%C3%AFcit%C3%A9" title="Laïcité">laïques</a> et <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationalistes</a> en occident, qu'une redéfinition politique et <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">nationale</a> de l'identité juive est mise en avant. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_royaumes_israélites"><span id="Les_royaumes_isra.C3.A9lites"></span>Les royaumes israélites</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Isra%C3%ABl_antique" title="Israël antique">Israël antique</a>, <a href="/wiki/Tribus_d%27Isra%C3%ABl" title="Tribus d&#39;Israël">Tribus d'Israël</a>, <a href="/wiki/Royaume_d%27Isra%C3%ABl" title="Royaume d&#39;Israël">Royaume d'Israël</a> et <a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">Royaume de Juda</a>.</div></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Petrie_1897_plate14.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Petrie_1897_plate14.png/230px-Petrie_1897_plate14.png" decoding="async" width="230" height="313" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Petrie_1897_plate14.png/345px-Petrie_1897_plate14.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Petrie_1897_plate14.png/460px-Petrie_1897_plate14.png 2x" data-file-width="2500" data-file-height="3400" /></a><figcaption>Transcription de la <a href="/wiki/St%C3%A8le_de_M%C3%A9renptah" title="Stèle de Mérenptah">stèle de Mérenptah</a>.</figcaption></figure> <p>La plus ancienne source documentaire extra-biblique sur les Israélites est la <a href="/wiki/St%C3%A8le_de_M%C3%A9renptah" title="Stèle de Mérenptah">stèle de Mérenptah</a>, qui remonterait aux <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1210_av._J.-C." title="Années 1210 av. J.-C.">années 1210 av. J.-C.</a> et a été trouvée en <a href="/wiki/1896" title="1896">1896</a> dans le sud de l'actuel <a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a>. Dans cette stèle, le pharaon <a href="/wiki/M%C3%A9renptah" title="Mérenptah">Mérenptah</a> proclame&#160;: <span class="citation">«&#160;Israël est détruit, sa semence même n’est plus&#160;»</span>. Le déterminatif des hiéroglyphes signifiant Israël (un homme, une femme et les trois traits marquant le pluriel), précise que le mot désigne une population. On ignore la localisation exacte de cette population, son périmètre ethnique ou religieux, son statut politique, mais la stèle confirme l'existence assez ancienne d'un groupe humain de ce nom dans le paysage cananéen de l'époque. </p><p>On ignore la date exacte de rédaction des Livres de la Bible hébraïque. La tradition juive les tient pour contemporains des faits qu’ils rapportent, tandis que les biblistes non littéralistes y voient une rédaction progressive ayant débuté au <a href="/wiki/VIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="7ᵉ siècle"><span class="romain">VII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> avec le <a href="/wiki/Deut%C3%A9ronome" title="Deutéronome">Deutéronome</a><sup id="cite_ref-La_Bible_dévoilée,_page_318_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-La_Bible_dévoilée,_page_318-19"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et s’étalant ensuite sur trois siècles. Selon ces derniers, la Bible n’est donc pas un témoignage historique fiable, en particulier pour les périodes les plus anciennes, mais elle exprime fidèlement la vision de la communauté qu’avaient ses rédacteurs. </p><p>Dès les premiers Livres de la <a href="/wiki/Torah" title="Torah">Torah</a>, les <span class="citation">«&#160;<a href="/wiki/Enfants_d%27Isra%C3%ABl" title="Enfants d&#39;Israël">Enfants d'Israël</a>&#160;»</span><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> sont à la fois présentés comme un groupe religieux (pratiquant un culte monothéiste et comme un peuple, le <span class="citation">«&#160;<a href="/wiki/Peuple_d%27Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Peuple d&#39;Israël">peuple d'Israël</a>&#160;»</span><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Leur dieu, dont le Nom ineffable est transcrit sous la forme du tétragramme <a href="/wiki/YHWH" title="YHWH">YHWH</a>, les appelle <span class="citation">«&#160;Mon peuple&#160;»</span><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>À ce stade, cependant, le «&#160;peuple d'Israël&#160;» n'est pas présenté comme une nation au sens étatique du terme. Cette notion apparaît dans les <a href="/wiki/Nevi%27im" title="Nevi&#39;im">Livres prophétiques</a> avec le récit de la royauté de <a href="/wiki/Sa%C3%BCl" title="Saül">Saül</a>, datée par la tradition aux alentours de l’an 1000 AEC&#160;: <span class="citation">«&#160;Samuel dit à tout le peuple&#160;: Voyez-vous celui que l’Éternel a choisi&#160;? […] Et tout le peuple poussa des cris, et dit&#160;: Vive le roi&#160;!&#160;»</span><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>À compter du livre de Samuel, la Bible affirme de façon permanente qu'il est de la volonté de Dieu que les Israélites soient son peuple, mais aussi qu'ils soient un royaume, sous une direction politique unique, la dynastie davidique dont viendra un jour futur le <a href="/wiki/Messie_dans_le_juda%C3%AFsme" title="Messie dans le judaïsme">Messie</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg/230px-Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg.png" decoding="async" width="230" height="381" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg/345px-Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg/460px-Map_Israel_Judea_926_BC-fr.svg.png 2x" data-file-width="554" data-file-height="918" /></a><figcaption>Carte des royaumes de <a href="/wiki/Jud%C3%A9e" title="Judée">Judée</a> et <a href="/wiki/Samarie" title="Samarie">Samarie</a> qui existaient selon la Bible en <a href="/wiki/-926" class="mw-redirect" title="-926">926 av. J.-C.</a> (les frontières sont seulement indicatives).</figcaption></figure> <p>En pratique, ces principes ne sont que partiellement mis en œuvre&#160;: au niveau national, le royaume unifié d’Israël éclate à la mort de Salomon en deux royaumes israélites rivaux avec le <a href="/wiki/Royaume_d%27Isra%C3%ABl" title="Royaume d&#39;Israël">royaume d’Israël</a>, ou de Samarie (du nom de sa capitale) au Nord de <a href="/wiki/Pays_de_Canaan" class="mw-redirect" title="Pays de Canaan">Canaan</a> et le <a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">royaume de Juda</a> (du nom de la <a href="/wiki/Tribu_de_Juda" title="Tribu de Juda">tribu royale</a>) au Sud&#160;; sur le plan religieux, le polythéisme est très présent au sein de la société israélite, tant au nord (<span class="citation">«&#160;les enfants d'Israël firent en secret contre l'Éternel leur Dieu, des choses qui ne sont pas bien. […]. Ils fabriquèrent des idoles d'<a href="/wiki/Astart%C3%A9" title="Astarté">Astarté</a>, ils se prosternèrent devant toute l'armée des cieux, et ils servirent <a href="/wiki/Baal" title="Baal">Baal</a>&#160;»</span><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) qu’au sud (le <a href="/wiki/Josias" title="Josias">roi Josias</a> <span class="citation">«&#160;ordonna […] de retirer du sanctuaire de Yahvé tous les objets de culte qui avaient été faits pour <a href="/wiki/Baal" title="Baal">Baal</a>, pour <a href="/wiki/Ashera" title="Ashera">Ashera</a> et pour toute l'armée du ciel […]. Il supprima les faux prêtres que les rois de Juda avaient installés et qui sacrifiaient […] à <a href="/wiki/Baal" title="Baal">Baal</a>, au soleil, à la lune, aux constellations et à toute l'armée du ciel. […] Il démolit la demeure des <a href="/wiki/Histoire_de_la_prostitution_en_Occident#La_«_prostitution_sacrée_»" title="Histoire de la prostitution en Occident">prostituées sacrées</a>, qui était dans le temple de Yahvé […]&#160;»</span><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). </p><p>L’archéologie confirme ce polythéisme, montrant YHWH adoré avec d’autres dieux et déesses, comme Ashera (peut-être son épouse). Les <i><a href="/wiki/Ostracon" title="Ostracon">ostraca</a></i> de Kuntillet 'Ajrud, dans le désert du <a href="/wiki/Sina%C3%AF" title="Sinaï">Sinaï</a>, datant du <a href="/wiki/VIIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> avant l'ère commune, portent ainsi l'inscription «&#160;<i>bēraḫtī ʾetḫem lǝ-YHWH šomrōn</i> [ou <i>šomrēnū] u-l-Ašratō</i>&#160;» («&#160;Je vous ai bénis par YHWH de Samarie et Son Asherah&#160;» ou «&#160;Je vous ai bénis par YHWH notre gardien et Son Asherah&#160;», selon qu'on lise <i>šomrōn</i>&#160;: Samarie ou <i>šomrēnū</i>&#160;: notre gardien<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). On trouve aussi la mention «&#160;<a href="/wiki/YHWH" title="YHWH">YHWH</a> et son Ashera&#160;» sur une inscription datant de la monarchie tardive (vers -600) dans la région de la <a href="/wiki/Sh%C3%A9ph%C3%A9lah" title="Shéphélah">Shéphélah</a> (<a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">royaume de Juda</a>)<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En revanche, aucune archive connue des états de la région ne parle du royaume unifié de Saül, David et Salomon et seule la <a href="/wiki/St%C3%A8le_de_Tel_Dan" title="Stèle de Tel Dan">stèle de Tel Dan</a> gravée au <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> (ainsi que, selon certains, la <a href="/wiki/St%C3%A8le_de_Mesha" title="Stèle de Mesha">stèle de Mesha</a>) atteste l’existence de deux royaumes israélites dont l’un est dirigé par la «&#160;<a href="/wiki/Maison_de_David" title="Maison de David">maison de David</a>&#160;». </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Levant_800-fr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Levant_800-fr.svg/230px-Levant_800-fr.svg.png" decoding="async" width="230" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Levant_800-fr.svg/345px-Levant_800-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Levant_800-fr.svg/460px-Levant_800-fr.svg.png 2x" data-file-width="737" data-file-height="716" /></a><figcaption>Frontières estimées des États du levant vers <a href="/wiki/800_av._J.-C." class="mw-redirect" title="800 av. J.-C.">800 av. J.-C.</a></figcaption></figure> <p>Nombre d’universitaires, dont l’archéologue <a href="/wiki/Isra%C3%ABl_Finkelstein" title="Israël Finkelstein">Israël Finkelstein</a> et l’historien <a href="/wiki/Neil_Asher_Silberman" title="Neil Asher Silberman">Neil Asher Silberman</a>, en concluent que le royaume unifié est un mythe. Ils notent que les fouilles effectuées à Jérusalem dans les couches correspondant aux dates avancées par la Bible sont plus compatibles avec un statut de petit village qu’avec celui de capitale d’un royaume organisé et qu’elle n’y ressemble qu’au <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> La Bible n’est, selon eux, qu’une construction nationale élaborée pour appuyer les ambitions du roi Josias&#160;; d’anciennes traditions orales auraient été utilisées pour combiner en lui les caractéristiques des héros bibliques et des prophéties auraient été déclamées pour annoncer celui dont les auteurs attendaient qu’il soit le fameux Messie descendant de David, avant sa mort lors des campagnes du pharaon Nekao. De ce fait, les tribus du Nord sont décrites comme <span class="citation">«&#160;désespérément enclines au péché&#160;»</span> et le polythéisme, présenté dans la Bible comme une régression par rapport à un <a href="/wiki/Monoth%C3%A9isme" title="Monothéisme">monothéisme</a> originel, serait au contraire la forme première des cultes israélites, combattue par un mouvement réformateur monothéiste<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les Israélites, au terme d'une évolution allant de la <a href="/wiki/Gen%C3%A8se" class="mw-redirect" title="Genèse">Genèse</a> au <a href="/wiki/Premier_livre_de_Samuel" class="mw-redirect" title="Premier livre de Samuel">premier livre de Samuel</a> sont ainsi dotés d'une triple caractéristique par la Bible&#160;: ils sont un groupe religieux, un peuple et une nation, ou plus exactement un royaume (rapidement divisé). </p><p>Quelle que soit leur réalité historique, les récits intègrent deux idées&#160;: </p> <ul><li>La première est que le destin des Israélites est de vivre dans un seul royaume, sous la seule dynastie légitime, celle de Juda<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En sortant de ce royaume, les habitants de Samarie divisent le peuple&#160;;</li> <li>La seconde est qu'on peut être israélite tout en pratiquant le <a href="/wiki/Polyth%C3%A9isme" title="Polythéisme">polythéisme</a>, même si on est alors un mauvais Israélite. Ce pluralisme religieux ne remet pas en cause l'appartenance commune au «&#160;peuple d'Israël&#160;», qui semble ainsi première.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_premier_exil_et_l'apparition_des_Juifs"><span id="Le_premier_exil_et_l.27apparition_des_Juifs"></span>Le premier exil et l'apparition des Juifs</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png/220px-Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png" decoding="async" width="220" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png/330px-Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png/440px-Carte-Empire_n%C3%A9o-assyrien.png 2x" data-file-width="931" data-file-height="800" /></a><figcaption>Carte de la région vers <a href="/wiki/700_av._J.-C." class="mw-redirect" title="700 av. J.-C.">700 av. J.-C.</a>, après l'expansion <a href="/wiki/Assyrie" title="Assyrie">assyrienne</a>. La Samarie et Juda font partie de l'empire, Juda avec un statut de vassal et non de simple province.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Irak#L&#39;exil_de_Babylone" title="Histoire des Juifs en Irak">L'exil de Babylone</a> et <a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">Diaspora juive</a>.</div></div> <p>Le royaume de Samarie a été envahi et détruit par l'<a href="/wiki/Assyrie" title="Assyrie">Assyrie</a> en <a href="/wiki/722_av._J.-C." class="mw-redirect" title="722 av. J.-C.">722 av. J.-C.</a>, qui en a fait une de ses provinces. Le royaume de Juda survécut jusqu'à sa destruction par les <a href="/wiki/Babylone" title="Babylone">Babyloniens</a> en <a href="/wiki/586_av._J.-C." class="mw-redirect" title="586 av. J.-C.">586 av. J.-C.</a> et à l'exil d'une partie de sa population à <a href="/wiki/Babylone" title="Babylone">Babylone</a> (sans doute essentiellement l'élite). <span class="citation">«&#160;Le <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr> a été décisif dans l'histoire des Juifs. En fait, on peut dire qu'il en constitue le véritable commencement, car il voit s'opérer une mutation fondamentale&#160;: la fin du temps des <a href="/wiki/H%C3%A9breux" title="Hébreux">Hébreux</a> et de l'<a href="/wiki/H%C3%A9bra%C3%AFsme" title="Hébraïsme">hébraïsme</a>, la naissance du temps des Juifs et du judaïsme&#160;»</span><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le destin des Israélites du Sud, en particulier de l'élite déportée en <a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie">Mésopotamie</a> devient totalement distinct de celui des Israélites du Nord. </p><p>La population installée à Babylone semble avoir rompu de façon définitive avec le polythéisme. La Bible cesse en effet ses accusations régulières sur ce thème. Les formes fondamentales du monothéisme juif semblent s'être définitivement imposées dans l'épreuve de l'exil. </p><p>Les Juifs ne seront plus indépendants avant la <a href="/wiki/Hasmon%C3%A9ens" title="Hasmonéens">monarchie hasmonéenne</a>, vers <a href="/wiki/140_av._J.-C." title="140 av. J.-C.">140 av. J.-C.</a> Ils ne vivront plus exclusivement en <a href="/wiki/Jud%C3%A9e" title="Judée">Judée</a>, mais se répandront progressivement à travers le Moyen-Orient à partir de la <a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie">Babylonie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Israélites_et_Samaritains"><span id="Isra.C3.A9lites_et_Samaritains"></span>Israélites et Samaritains</h4></div> <p>Après la <a href="/wiki/Exil_%C3%A0_Babylone" title="Exil à Babylone">libération des exilés</a> par l'Empereur perse <a href="/wiki/Cyrus_II" class="mw-redirect" title="Cyrus II">Cyrus II</a> en <a href="/wiki/537_av._J.-C." class="mw-redirect" title="537 av. J.-C.">537 av. J.-C.</a>, celui-ci leur donne la permission de retourner dans leur pays d'origine et de rebâtir le <a href="/wiki/Temple_de_J%C3%A9rusalem" title="Temple de Jérusalem">temple de Jérusalem</a> détruit en 586. Les populations de l'ancien royaume de Samarie proposent alors leur aide. Celle-ci est refusée<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et les <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> sont accusés de ne pas être de purs Israélites, mais des immigrants d'origine assyrienne imitant les Israélites&#160;: <span class="citation">«&#160;Le roi d'Assyrie fit venir des gens […] et les établit dans les villes de Samarie à la place des enfants d'Israël […]. Ils craignaient aussi l'Éternel […] et ils servaient en même temps leurs dieux d'après la coutume des nations d'où on les avait transportés&#160;»</span><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'exil a en effet modifié les identités ethno-religieuses. Pour les anciens exilés de <a href="/wiki/Babylone" title="Babylone">Babylone</a>, la <a href="/wiki/Terre_d%27Isra%C3%ABl" title="Terre d&#39;Israël">terre d'Israël</a> est mal connue. Les anciennes définitions sont réinterprétées. La <a href="/wiki/Captivit%C3%A9_de_Babylone" class="mw-redirect" title="Captivité de Babylone">captivité de Babylone</a> a créé les Juifs au sens actuel du terme. Les populations se réclamant des anciens Israélites sont maintenant réparties en deux groupes pratiquant des religions proches&#160;: les Judéens et les Samaritains, toutes deux sous domination perse, et plus tard <a href="/wiki/S%C3%A9leucides" title="Séleucides">séleucide</a>. </p><p>Deux éléments semblent marquants dans la rupture&#160;: </p> <ul><li>les <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> ont placé leur temple sur le <a href="/wiki/Mont_Garizim" class="mw-redirect" title="Mont Garizim">mont Garizim</a>, quand les Juifs ont placé le leur à <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a>&#160;;</li> <li>les Samaritains sont accusés de n'être pas d'ascendance israélite, mais de se contenter de se comporter comme des Israélites.</li></ul> <p>Une autre accusation juive existe, celle de pratiquer le <a href="/wiki/Polyth%C3%A9isme" title="Polythéisme">polythéisme</a>. Elle ne semble cependant pas suffisante à justifier la divergence. En effet, le <a href="/wiki/Trait%C3%A9_mineur" class="mw-redirect" title="Traité mineur">traité mineur</a> <i>Massekhet Koutim</i><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> du <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmud</a> de Jérusalem admet que les <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> ne sont plus polythéistes<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>note 2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais l'accusation de ne pas être d'ascendance israélite subsiste. Avec l'importance du mont Garizim, elle apparaît donc comme centrale dans le rejet. </p><p>C'est à la fois la religion, la politique et la notion de peuple qui fonde donc le rejet des <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> et la structuration d'une identité juive distincte. Elle est non seulement celle de monothéistes qui suivent la <a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a> (comme les Samaritains), mais qui affirment également au moins trois fortes spécificités&#160;: de meilleures pratiques religieuses (comme la centralité du temple de Jérusalem), une fidélité politique et «&#160;nationale&#160;» au royaume Judéen<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et l'appartenance à un peuple nettement différencié par son origine supposée (les «&#160;vrais&#160;» Israélites). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_temps_du_Talmud">Le temps du Talmud</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Z%C3%A9lotes" title="Zélotes">Zélotes</a>, <a href="/wiki/Sadduc%C3%A9ens" title="Sadducéens">Sadducéens</a>, <a href="/wiki/Pharisiens" title="Pharisiens">Pharisiens</a>, <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_hell%C3%A9nistique" title="Judaïsme hellénistique">Judaïsme hellénistique</a> et <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmud</a>.</div></div> <p>Les Juifs de Judée deviennent minoritaires dans le judaïsme global. Selon un recensement mené à la demande de l’<a href="/wiki/Claude_(empereur_romain)" title="Claude (empereur romain)">empereur Claude</a> (<abbr class="abbr" title="1ᵉʳ siècle"><span class="romain">I</span><sup style="font-size:72%">er</sup></abbr>&#160;siècle), seuls trente pour cent des Juifs de l’Empire vivent dans la <a href="/wiki/Provincia_Iudea" class="mw-redirect" title="Provincia Iudea">Provincia Iudea</a> tandis que la majorité des communautés vit en <a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie">Mésopotamie</a> et en <a href="/wiki/Empire_perse" title="Empire perse">Perse</a><sup id="cite_ref-eisenberg-p-122_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-eisenberg-p-122-37"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, en <a href="/wiki/Asie_Mineure" class="mw-redirect" title="Asie Mineure">Asie Mineure</a> et <a href="/wiki/Juifs_de_l%27%C3%89gypte_hell%C3%A9nistique_et_romaine" class="mw-redirect" title="Juifs de l&#39;Égypte hellénistique et romaine">en Égypte</a>, où les <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_hell%C3%A9nistique" title="Judaïsme hellénistique">Juifs hellénisés</a> prospèrent. </p><p>La définition strictement nationale du «&#160;peuple juif&#160;» (une langue, un territoire, une direction politique) s'estompe donc. Malgré quelques principes généraux (centralité de <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>note 3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, Dieu Un et Unique, destin particulier du peuple Juif), le judaïsme du <a href="/wiki/Second_Temple_de_J%C3%A9rusalem" class="mw-redirect" title="Second Temple de Jérusalem">Second Temple</a> (de 515 av. J.-C. à 70 ap. J.-C.) éclate et se dilue en une multitude de courants et de sectes. Certains se reconnaissent dans les <a href="/wiki/Rabbin" title="Rabbin">Rabbanim</a><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, d'autres dans les <a href="/wiki/Cohen_(juda%C3%AFsme)" title="Cohen (judaïsme)">prêtres</a> du Temple, certains acceptent la <a href="/wiki/Torah_orale" title="Torah orale">Torah orale</a>, d'autres non, certains acceptent des livres de la Bible que d'autres rejettent (Voir les livres acceptés par la version grecque de la <a href="/wiki/Septante" title="Septante">Septante</a> et rejetés par le <i><a href="/wiki/Tanakh" title="Tanakh">Tanakh</a></i> hébraïque, les livres "intertestamentaires", les <a href="/wiki/Livres_deut%C3%A9rocanoniques" title="Livres deutérocanoniques">livres deutérocanoniques</a>), certains professent l'éternité du monde quand d'autres sont créationnistes, certains professent l'immortalité de l'âme (<a href="/wiki/Pharisiens" title="Pharisiens">pharisiens</a>) que d'autres rejettent (<a href="/wiki/Sadduc%C3%A9ens" title="Sadducéens">sadducéens</a><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>note 4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), certains se montrent ouverts aux convertis quand d'autres les rejettent, certains se montrent ouverts à la <a href="/wiki/%C3%89poque_hell%C3%A9nistique" title="Époque hellénistique">culture hellénistique</a> (dominante dans le Moyen-Orient de l'époque), que d'autres se font un point d'honneur de refuser. </p><p>Après la destruction du <a href="/wiki/Second_Temple_de_J%C3%A9rusalem" class="mw-redirect" title="Second Temple de Jérusalem">second Temple de Jérusalem</a> en l'an <a href="/wiki/70" title="70">70</a> ap. J.-C., ce judaïsme éclaté perd son autorité centrale. Le peuple juif perd aussi progressivement son État, réduit d'abord au statut de royaume vassal par les <a href="/wiki/Romains" class="mw-redirect" title="Romains">Romains</a>, puis finalement supprimé pour devenir une simple province. Enfin, une nouvelle religion apparaît, le christianisme. Issu du judaïsme, dont il tempère les règles strictes (respect du <a href="/wiki/Shabbat" title="Shabbat">Shabbat</a>, <a href="/wiki/Circoncision" title="Circoncision">circoncision</a>, <a href="/wiki/Cacheroute" class="mw-redirect" title="Cacheroute">interdits alimentaires</a>, <a href="/wiki/Aniconisme" title="Aniconisme">interdiction des images</a><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>note 5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>…) le <a href="/wiki/Christianisme_primitif" title="Christianisme primitif">christianisme primitif</a> met l'universalisme en avant. Les références au «&#160;peuple juif&#160;» et au «&#160;<a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">royaume de Juda</a>&#160;» (dont le rétablissement était espéré par les Juifs) en disparaissent dès la fin du <a href="/wiki/Ier_si%C3%A8cle" title="Ier siècle"><abbr class="abbr" title="1ᵉʳ siècle"><span class="romain">I</span><sup style="font-size:72%">er</sup></abbr>&#160;siècle</a>. </p><p>Le judaïsme pharisien, qu'on peut désormais qualifier d'orthodoxe (le terme n’est utilisé qu'à partir du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>), acte parallèlement la fin pratique de la dimension nationale du fait juif&#160;: il devient interdit, après la fin des <a href="/wiki/Z%C3%A9lotes" title="Zélotes">Zélotes</a> (en <a href="/wiki/67" title="67">67</a>-<a href="/wiki/73" title="73">73</a> ap. J.-C.) puis l'écrasement de la <a href="/wiki/R%C3%A9volte_de_Bar_Kokhba" title="Révolte de Bar Kokhba">révolte de Bar Kokhba</a> (en <a href="/wiki/132" title="132">132</a>-<a href="/wiki/135" title="135">135</a> av. J.-C.), de <a href="/wiki/Trois_serments" title="Trois serments">«&#160;se rendre en terre d’Israël comme une muraille&#160;»</a> et, <i>a fortiori</i>, de combattre pour le rétablissement d’un État juif<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces défaites sont interprétées comme une manifestation du refus divin de rétablir la souveraineté juive sur la <a href="/wiki/Terre_sainte" title="Terre sainte">Terre sainte</a>. En théorie l'idée nationale est cependant conservée, puisque la création d'un nouveau royaume d'Israël reste attendue pour l'avènement des <a href="/wiki/Temps_messianiques" class="mw-redirect" title="Temps messianiques">temps messianiques</a>. </p><p>Sans doute par compensation à cette évolution, le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a> a par contre conservé et même renforcé la définition des Juifs en tant que peuple, freinant fortement les <a href="/wiki/Conversion_au_juda%C3%AFsme" title="Conversion au judaïsme">conversions au judaïsme</a>, perçues comme un facteur de dilution. Assez nombreuses dans l'Antiquité<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, celles-ci deviennent marginales, renforçant le particularisme ethnique. </p><p>Privé de centralité religieuse et politique, menacé par le <a href="/wiki/Pros%C3%A9lytisme" title="Prosélytisme">prosélytisme</a> chrétien, le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> va se restructurer en profondeur. </p><p>Devant la menace de dilution et d'oubli de la tradition, les <a href="/wiki/Hazal" title="Hazal">Sages pharisiens</a> décident de mettre la <a href="/wiki/Torah_orale" title="Torah orale">Torah orale</a> par écrit, rompant ainsi avec un tabou ancien<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <i><a href="/wiki/Mishna" title="Mishna">Mishna</a></i> est alors rédigée, au <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle" title="IIe siècle"><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, par les <i><a href="/wiki/Tanna%C3%AFm" title="Tannaïm">tannaïm</a></i>. Elle <span class="citation">«&#160;se présente comme un code de loi, en quelque sorte les décrets d'application de la législation biblique. Elle est divisée en six parties […] 1. les lois agricoles&#160;; 2. les fêtes&#160;; 3. la législation familiale&#160;; 4. le droit civil et pénal&#160;; 5. le culte du temple&#160;; 6. les lois de pureté&#160;»</span><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Entre le <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et le&#32;<abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, chaque article de la <i><a href="/wiki/Mishna" title="Mishna">Mishna</a></i> est commenté en détail dans la <i><a href="/wiki/G%C3%A9mara" title="Gémara">Gémara</a></i><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <span class="citation">«&#160;C'est à l'ensemble <i>Mishna</i> (lois) et <i>Gémara</i> (commentaire des lois […]) que l'on donna le nom de Talmud&#160;»</span><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, dont il existe deux versions&#160;: le <a href="/wiki/Talmud_de_J%C3%A9rusalem" title="Talmud de Jérusalem">Talmud de Jérusalem</a> et <a href="/wiki/Talmud_de_Babylone" title="Talmud de Babylone">celui de Babylone</a>, issus des académies religieuses de ces deux grands centres d'étude, et achevées aux <abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles. </p><p>À l'issue de ce travail, le visage du judaïsme a changé, les divergences d'interprétations entre sectes semblant appartenir au passé, au bénéfice d'un solide <i>corpus</i> de règles religieuses unifiées. </p><p>Fort de ses adaptations face à la destruction de l'État juif, c'est le judaïsme orthodoxe qui va être la structuration idéologique principale des deux mille ans d'existence juive post-exilique. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_l'Angleterre_à_la_Chine"><span id="De_l.27Angleterre_.C3.A0_la_Chine"></span>De l'Angleterre à la Chine</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Ashk%C3%A9naze" class="mw-redirect" title="Ashkénaze">Ashkénaze</a>, <a href="/wiki/S%C3%A9farade" class="mw-redirect" title="Séfarade">Séfarade</a>, <a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Juifs éthiopiens</a>, <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Chine" title="Histoire des Juifs en Chine">Histoire des Juifs en Chine</a> et <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Inde" title="Histoire des Juifs en Inde">Histoire des Juifs en Inde</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:2005_1223_iran_faith_600.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/2005_1223_iran_faith_600.jpg/220px-2005_1223_iran_faith_600.jpg" decoding="async" width="220" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/2005_1223_iran_faith_600.jpg/330px-2005_1223_iran_faith_600.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/2005_1223_iran_faith_600.jpg/440px-2005_1223_iran_faith_600.jpg 2x" data-file-width="559" data-file-height="600" /></a><figcaption>Un Juif en prière dans une <a href="/wiki/Synagogue" title="Synagogue">synagogue</a>, en <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>, en 1999.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Chisinau_jew.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Chisinau_jew.jpg/220px-Chisinau_jew.jpg" decoding="async" width="220" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Chisinau_jew.jpg/330px-Chisinau_jew.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Chisinau_jew.jpg/440px-Chisinau_jew.jpg 2x" data-file-width="571" data-file-height="672" /></a><figcaption>Un Juif de <a href="/wiki/Chi%C5%9Fin%C4%83u" class="mw-redirect" title="Chişinău">Chişinău</a> (<a href="/wiki/Moldavie" title="Moldavie">Moldavie</a>), vers 1900.</figcaption></figure> <p>Les Juifs se sont très largement répandus sur la planète, de l'Angleterre ou du <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Maroc" title="Histoire des Juifs au Maroc">Maroc</a> à la <a href="/wiki/Juifs_en_Chine" class="mw-redirect" title="Juifs en Chine">Chine</a>, de la <a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Pologne" title="Histoire des Juifs en Pologne">Pologne</a> à l'<a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Éthiopie</a>. </p><p>Cependant, l'essentiel de cette dispersion est postérieure au triomphe religieux des pharisiens, entre les <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles. À cette date, les Juifs étaient encore essentiellement répandus au Moyen-Orient et dans le bassin méditerranéen<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. On peut avoir une idée de la répartition des Juifs en Europe occidentale avant les grandes <a href="/wiki/Expulsion_des_Juifs" title="Expulsion des Juifs">expulsions</a> de la fin du <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a> en consultant la <a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Carte_d%27Europe_occidentale_des_rues_des_Juifs" title="Modèle:Carte d&#39;Europe occidentale des rues des Juifs">carte des rues des Juifs en Europe occidentale</a>. </p><p>Quand l'expansion vers l'Europe, l'Inde ou la Chine commence, les différentes sectes juives ont déjà disparu au profit du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_pharisien" class="mw-redirect" title="Judaïsme pharisien">judaïsme pharisien</a>, nouveau <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a>. De ce fait, fortement structurées par les <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmuds</a>, les communautés de plus en plus dispersées n'ont pas éclaté en groupes religieux rivaux, les pratiques restant assez homogènes dans l'espace et dans le temps. On peut citer l'exception des <i><a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Juifs éthiopiens</a></i>, dont nul ne connaît clairement l'origine, ou celle des groupes en cours d'assimilation lors de leur redécouverte par le judaïsme (comme les <i><a href="/wiki/Bene_Isra%C3%ABl" title="Bene Israël">Bene Israël</a></i> des Indes), dont la «&#160;déviation&#160;» venait plus de l'oubli que d'une volonté d'innovation religieuse. </p><p>La seule véritable contestation interne au judaïsme unifié par les <a href="/wiki/Pharisiens" title="Pharisiens">pharisiens</a> sera celle du <a href="/wiki/Kara%C3%AFsme" title="Karaïsme">Karaïsme</a>, un mouvement religieux surtout influent entre les <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles, contestant la validité de la <a href="/wiki/Torah_orale" title="Torah orale">Torah orale</a>. </p><p>Si les caractéristiques religieuses des populations dispersées sont restées assez stables, leurs caractéristiques ethniques (apparences physiques) se sont cependant modifiées, par conversion, viol ou mariages mixtes, mais sans modifier de façon notable la définition traditionnelle du Judaïsme. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_Haskala,_et_ses_conséquences"><span id="La_Haskala.2C_et_ses_cons.C3.A9quences"></span>La <i>Haskala</i>, et ses conséquences</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a>, <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_r%C3%A9form%C3%A9" title="Judaïsme réformé">Judaïsme réformé</a> et <a href="/wiki/Mouvement_Massorti" title="Mouvement Massorti">Mouvement Massorti</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Moses_Mendelson_P7160073.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Moses_Mendelson_P7160073.JPG/220px-Moses_Mendelson_P7160073.JPG" decoding="async" width="220" height="277" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Moses_Mendelson_P7160073.JPG/330px-Moses_Mendelson_P7160073.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Moses_Mendelson_P7160073.JPG/440px-Moses_Mendelson_P7160073.JPG 2x" data-file-width="945" data-file-height="1190" /></a><figcaption><a href="/wiki/Moses_Mendelssohn" title="Moses Mendelssohn">Moses Mendelssohn</a>, le fondateur de la <i><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></i>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Avant_la_Haskala">Avant la <i>Haskala</i></h4></div> <p>La culture des Juifs fut longtemps celle du ghetto et du statut de <a href="/wiki/Dhimmi" title="Dhimmi">dhimmi</a>. Les repères matériels de la politique et du culte ayant été détruits, ceux-ci s'étaient déplacés vers les domaines de l'étude et la religion. Les persécutions, expulsions et massacres qui alternaient avec des périodes de calme relatif étaient vécues comme l'accomplissement des paroles du Deutéronome <span class="citation">«&#160;L’Éternel te dispersera parmi tous les peuples, d’une extrémité de la terre à l’autre […] L’Éternel rendra ton cœur agité, tes yeux languissants, ton âme souffrante&#160;»</span><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'échec des révoltes menées par les <a href="/wiki/Z%C3%A9lotes" title="Zélotes">Zélotes</a> puis <a href="/wiki/Shimon_bar_Kokhba" title="Shimon bar Kokhba">Shimon bar Kokhba</a> avaient conforté le peuple dans cette perception d'un exil voulu par Dieu, et le <a href="/wiki/Messie" title="Messie">Messie</a> fils de David, de figure politique qu'il était, avait été transmué en personnage <a href="/wiki/Eschatologie" title="Eschatologie">eschatologique</a>. Les Juifs se voyaient donc comme un <span class="citation">«&#160;peuple au sein des nations&#160;»</span>, maintenu par le judaïsme (qu'on n'appelait pas encore orthodoxe), attendant patiemment sa délivrance de <a href="/wiki/Dieu" title="Dieu">Dieu</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="La_Haskala">La <i>Haskala</i></h4></div> <p>Sous l'influence de la <a href="/wiki/Philosophie_des_lumi%C3%A8res" class="mw-redirect" title="Philosophie des lumières">philosophie des lumières</a>, un courant intellectuel juif apparaît à la fin du <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>. L'idée fondamentale de la <i><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></i> est la sortie du <a href="/wiki/Ghetto" title="Ghetto">ghetto</a>, l'entrée dans la modernité occidentale, à travers une éducation non exclusivement religieuse, l'initiation à l'économie moderne, et grâce à l'amélioration des relations entre les Juifs et les peuples au sein desquels ils vivent. Ce courant va susciter plusieurs réactions au sein des Juifs, les conduisant parfois à des modifications profondes de la perception de leur identité. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="La_réforme_du_judaïsme"><span id="La_r.C3.A9forme_du_juda.C3.AFsme"></span>La réforme du judaïsme</h4></div> <p>Le mouvement réformé apparaît en <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a> dans la première moitié du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>. Le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_r%C3%A9form%C3%A9" title="Judaïsme réformé">judaïsme réformé</a>, fortement influencé par la <i><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></i>, est en fait composé de divers courants, considérant le judaïsme comme formé d'un noyau moral à conserver et d'une écorce rituelle à abroger ou à réformer. La notion de «&#160;peuple juif&#160;» elle-même est limitée, voire contestée, au nom d'une meilleure intégration dans les sociétés occidentales. Les Juifs doivent se comporter, s'exprimer, s'éduquer et s'habiller comme leurs concitoyens, renoncer à leur particularisme culturel, à leurs langues (comme le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>), à leurs vêtements traditionnels, à leurs quartiers spécifiques, et le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> doit devenir une religion privée, en accord avec la société et ses valeurs. En France, où il prend le nom de <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_lib%C3%A9ral" class="mw-redirect" title="Judaïsme libéral">judaïsme libéral</a>, le judaïsme réformé a eu pour précurseur <a href="/wiki/Olry_Terquem_(math%C3%A9maticien)" title="Olry Terquem (mathématicien)">Olry Terquem</a> qui s'employa à traduire et à diffuser les idées réformistes de Berlin. </p><p>Le culte est alors réformé sur le modèle protestant, la <a href="/wiki/Cacherout" title="Cacherout">cacherout</a> (l'ensemble des lois alimentaires juives) est majoritairement oubliée et l'abandon des pratiques traditionnelles va chez certains jusqu'à proposer l'abandon du <a href="/wiki/Chabbat" class="mw-redirect" title="Chabbat">chabbat</a> et de la <a href="/wiki/Circoncision" title="Circoncision">circoncision</a>. La <a href="/wiki/Liturgie" title="Liturgie">liturgie</a> est simplifiée, les livres de prières (<i><a href="/wiki/Siddour" title="Siddour">siddour</a></i>) sont rédigés en <a href="/wiki/Allemand" title="Allemand">allemand</a> et non en <a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a>, les <a href="/wiki/Offices_dans_le_juda%C3%AFsme" class="mw-redirect" title="Offices dans le judaïsme">services</a> abrégés, enrichis d'un sermon et d'un accompagnement musical. De cette redéfinition du fait religieux juif axée sur l'adhésion à une religion intériorisée, il ressort que la dimension de «&#160;peuple séparé&#160;» doit disparaître ou être atténuée. </p><p>L'impact de la réforme provoque alors la formation de nouveaux courants religieux, favorables ou opposés à celle-ci. </p><p>Elle engendre d'abord l'<a href="/wiki/Ultra-orthodoxie_juive" class="mw-redirect" title="Ultra-orthodoxie juive">ultra-orthodoxie juive</a>, qui prône l'exact inverse des valeurs de la réforme, en adoptant un séparatisme assez strict, et en renforçant la pratique du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> au prix d'une rupture avec la modernité. </p><p>Elle est également rejetée par les «&#160;<a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe_moderne" title="Judaïsme orthodoxe moderne">orthodoxes modernes</a>&#160;», qui se laissent néanmoins pénétrer par certaines idées de la <i><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></i>, conciliant une vie moderne avec la tradition. </p><p>En réaction à la réforme, mais également au durcissement de l'<a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">orthodoxie</a>, naît la critique positive-historique du rabbin <a href="/wiki/Zacharias_Frankel" title="Zacharias Frankel">Zacharias Frankel</a> qui tente dans la seconde moitié du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> de concilier tradition et modernité. Ce courant, partisan d'une plus grande souplesse rituelle que les orthodoxes, a cependant une vision du judaïsme assez similaire, notamment dans sa dimension politique. Cette opinion «&#160;centriste&#160;» s'individualise aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> en 1902 sous le nom de <i><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_conservateur" class="mw-redirect" title="Judaïsme conservateur">Conservative Judaism</a></i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Le_nationalisme">Le nationalisme</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Histoire_du_sionisme" title="Histoire du sionisme">Histoire du sionisme</a>, <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">Sionisme</a> et <a href="/wiki/Antis%C3%A9mitisme" title="Antisémitisme">Antisémitisme</a>.</div></div> <p>La <i>Haskala</i> a exprimé à l'origine une volonté de faire des Juifs des citoyens comme les autres mais l’une de ses interprétations sera dans la seconde moitié du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> d'en faire un peuple comme les autres, c'est-à-dire doté d'un État. </p><p>Historiquement, les prophètes de l'<a href="/wiki/Exil_%C3%A0_Babylone" title="Exil à Babylone">exil à Babylone</a> (notamment <a href="/wiki/Ez%C3%A9chiel" class="mw-redirect" title="Ezéchiel">Ezéchiel</a>) furent les premiers à exprimer la nostalgie de <a href="/wiki/Sion_(Bible)" title="Sion (Bible)">Sion</a>. Sous leur influence religieuse, un modeste noyau de Juifs demeura toujours en <a href="/wiki/Terre_d%E2%80%99Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Terre d’Israël">terre d’Israël</a> et des petits groupes de juifs religieux «&#160;<a href="/wiki/Aliyah" class="mw-redirect" title="Aliyah">montaient</a>&#160;» régulièrement en terre d’Israël depuis l’Antiquité, souvent après des accès de persécutions anti-juives et surtout vers les villes saintes de <a href="/wiki/Safed" title="Safed">Safed</a>, <a href="/wiki/Tib%C3%A9riade" title="Tibériade">Tibériade</a>, <a href="/wiki/H%C3%A9bron" title="Hébron">Hébron</a> et <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a>. Cependant, ces déplacements n'impliquaient aucun projet politique et une tradition talmudique assez répandue jugeait <i>a contrario</i> qu’une arrivée massive des Juifs sur la terre ancestrale enfreindrait les <a href="/wiki/Trois_serments" title="Trois serments">trois serments</a> que Dieu avait fait jurer au peuple juif et aux nations. Il était certes enseigné que «&#160;les <a href="/wiki/Eschatologie_juive" title="Eschatologie juive">temps messianiques</a> auront lieu lorsque les Juifs regagneront leur indépendance et retourneront tous en terre d'Israël<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;» mais l’espoir se résumait le plus souvent à une prière prononcée en concluant le <a href="/wiki/S%C3%A9der_de_Pessa%27h" title="Séder de Pessa&#39;h"><i>séder</i> de <i>Pessa'h</i></a>, «&#160;L'an prochain à Jérusalem&#160;». </p><p>Le <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">sionisme</a> des débuts est d'une autre nature. Sous l'influence de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>, le <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationalisme</a> moderne se répand dans toute l'Europe au cours du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, particulièrement parmi les peuples sans état national (<a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Polonais</a>, <a href="/wiki/Irlande_(%C3%AEle)" title="Irlande (île)">Irlandais</a> ou <a href="/wiki/Hongrois" title="Hongrois">Hongrois</a>), ou divisés en plusieurs États (<a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemands</a>, <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italiens</a>). L'idée nationaliste finit par toucher les Juifs, privés d'État et même de territoire. Il devient particulièrement populaire en <a href="/wiki/Europe_de_l%27Est" title="Europe de l&#39;Est">Europe de l'Est</a>, où les Juifs n’ont, au début du <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, pas encore été émancipés et sont de plus soumis à la pression de l’<a href="/wiki/Antis%C3%A9mitisme" title="Antisémitisme">antisémitisme</a> et des <a href="/wiki/Pogrom" title="Pogrom">pogroms</a>. À la fin du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, les thématiques du «&#160;retour à Sion&#160;» se traduisent peu à peu en une idée politique qui se détache progressivement du legs traditionnel. Ainsi, <a href="/wiki/Moses_Hess" title="Moses Hess">Moses Hess</a>, le précurseur du <a href="/wiki/Sionisme_travailliste" title="Sionisme travailliste">sionisme travailliste</a>, prend soin d’adjoindre à son <i>Rome et Jérusalem</i> un opuscule du rabbin <a href="/wiki/Samuel_Mohaliver" title="Samuel Mohaliver">Samuel Mohaliver</a> afin de justifier son projet. De même, la première organisation qu'on peut qualifier de «&#160;sioniste&#160;», les <a href="/wiki/Amants_de_Sion" title="Amants de Sion">Amants de Sion</a>, compte dans ses rangs les rabbins <a href="/wiki/Tzvi_Hirsh_Kalisher" title="Tzvi Hirsh Kalisher">Tzvi Hirsh Kalisher</a>, <a href="/wiki/Yitzchak_Yaacov_Reines" title="Yitzchak Yaacov Reines">Yitzchak Yaacov Reines</a> et <a href="/w/index.php?title=Yehiel_Michael_Pines&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Yehiel Michael Pines (page inexistante)">Yehiel Michael Pines</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Theodor_Herzl_retouched.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Theodor_Herzl_retouched.jpg/220px-Theodor_Herzl_retouched.jpg" decoding="async" width="220" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Theodor_Herzl_retouched.jpg/330px-Theodor_Herzl_retouched.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Theodor_Herzl_retouched.jpg/440px-Theodor_Herzl_retouched.jpg 2x" data-file-width="729" data-file-height="858" /></a><figcaption>Theodor Herzl, créateur de l'<a href="/wiki/Organisation_sioniste_mondiale" title="Organisation sioniste mondiale">Organisation sioniste mondiale</a>, en <a href="/wiki/1897" title="1897">1897</a>.</figcaption></figure> <p>Cependant, l'<a href="/wiki/Organisation_sioniste_mondiale" title="Organisation sioniste mondiale">Organisation sioniste mondiale</a>, créée en <a href="/wiki/1897" title="1897">1897</a> par <a href="/wiki/Theodor_Herzl" title="Theodor Herzl">Theodor Herzl</a>, entend moins rétablir le culte des offrandes (comme le souhaitait le rabbin Kalischer) que répondre à la «&#160;question juive&#160;», après que l'<a href="/wiki/Affaire_Dreyfus" title="Affaire Dreyfus">affaire Dreyfus</a> a, selon Herzl, prouvé l’échec de l’assimilation en France, dans le pays même qui avait été le premier à émanciper les Juifs, en <a href="/wiki/1791" title="1791">1791</a>. </p><p>Le mouvement politique fondé par Herzl obtient, en s'appuyant sur les ambitions <a href="/wiki/Colonialisme" title="Colonialisme">coloniales</a> britanniques au <a href="/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">Moyen-Orient</a>, un «&#160;Foyer national juif&#160;» en Palestine par la <a href="/wiki/D%C3%A9claration_Balfour_de_1917" title="Déclaration Balfour de 1917">déclaration Balfour</a> (1917), la <a href="/wiki/Conf%C3%A9rence_de_San_Remo_(1920)" class="mw-redirect" title="Conférence de San Remo (1920)">conférence de San Rémo</a> (1920) et le mandat de la <a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_des_Nations" title="Société des Nations">Société des Nations</a> (1922). <a href="/wiki/Palestine_mandataire" title="Palestine mandataire">La Palestine est alors placée sous mandat britannique</a>. </p><p>De 1918 à 1948, la population juive sur le territoire de la Palestine mandataire passe de 83&#160;000 à 650&#160;000&#160;personnes du fait d’un important <a href="/wiki/Taux_de_natalit%C3%A9" title="Taux de natalité">taux de natalité</a> mais aussi et surtout d'une forte <a href="/wiki/Immigration" title="Immigration">immigration</a> motivée par l’antisémitisme et les troubles politiques en Europe. </p><p>Les Juifs des <a href="/wiki/Yichouv" title="Yichouv">anciennes communautés de Palestine mandataire</a>, très religieux, ne se mélangent pas à ces nouveaux immigrants, relativement indifférents voire, pour certains, vigoureusement hostiles à la tradition (cette hostilité est souvent l’apanage de courants de gauche, tels que les <i><a href="/wiki/Poale_Sion" class="mw-redirect" title="Poale Sion">Poale Sion</a>, <a href="/wiki/Hachomer_Hatza%C3%AFr" class="mw-redirect" title="Hachomer Hatzaïr">Hachomer Hatzaïr</a></i> ou le <a href="/wiki/Sionisme_libertaire" title="Sionisme libertaire">sionisme libertaire</a>&#160;; cependant, le petit courant ultra-nationaliste des <a href="/wiki/Canan%C3%A9ens_(politique)" title="Cananéens (politique)">Cananéens</a> se réclamera du <a href="/wiki/Paganisme" title="Paganisme">paganisme</a> et d'une identité hébraïque non juive, appelant à un dépassement du sionisme en faveur d'une identité israélienne/hébraïque détachée de la diaspora). Ils sont également vilipendés par la plupart des autorités spirituelles de l’époque<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;: <a href="/wiki/Samson_Rapha%C3%ABl_Hirsch" class="mw-redirect" title="Samson Raphaël Hirsch">Samson Raphaël Hirsch</a> se distancie du projet sioniste (Amants de Sion y compris) en invoquant les trois serments&#160;; pour <a href="/wiki/Elhanan_Wasserman" class="mw-redirect" title="Elhanan Wasserman">Elhanan Wasserman</a>, ils sont l’<span class="citation">«&#160;ennemi de l’intérieur&#160;»</span> et d’autres estiment que la conférence de San Remo est <span class="citation">«&#160;un clin d’œil de la providence divine mais [que les sionistes] l’ont ruiné&#160;»</span><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cependant, le sionisme trouve son défenseur en la personne du rabbin <a href="/wiki/Abraham_Isaac_Kook" title="Abraham Isaac Kook">Abraham Isaac Kook</a>. Autorité respectée, il articule une synthèse entre <a href="/wiki/Sionisme_religieux" title="Sionisme religieux">sionisme et tradition</a>, faisant ressortir les nombreux points communs entre celle-ci et la praxis sioniste (qu’il n’épouse pas). Il prédit que le repeuplement juif en terre d’Israël, même s'il est conduit par des <span class="citation">«&#160;athées et des blasphémateurs&#160;»</span>, amènera avec le temps à faire émerger <span class="citation">«&#160;la dimension religieuse et spirituelle du projet sioniste&#160;»</span><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cependant, il ne parvient pas à infléchir la position de l’<i><a href="/wiki/Agoudat_Israel" title="Agoudat Israel">Agoudat Israel</a></i>, fondée en Pologne en 1912 par diverses mouvances orthodoxes (dont les mouvements hassidiques de <a href="/wiki/Satmar" class="mw-disambig" title="Satmar">Satmar</a> et <a href="/w/index.php?title=Toldos_Aharon&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Toldos Aharon (page inexistante)">Toldos Aharon</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Toldos_Aharon" class="extiw" title="en:Toldos Aharon"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Toldos Aharon&#160;»">(en)</span></a>) pour s’opposer au sionisme. </p><p>La <a href="/wiki/Shoah" title="Shoah">Shoah</a>, destruction massive du <a href="/wiki/Juifs_et_juda%C3%AFsme_en_Europe" title="Juifs et judaïsme en Europe">judaïsme diasporique européen</a>, modifie fortement le cours des choses. Au cours de celle-ci, le Juif est défini par des critères <a href="/wiki/Racisme" title="Racisme">raciaux</a> plutôt que religieux (on peut lire dans cette tendance de l’<a href="/wiki/Antis%C3%A9mitisme" title="Antisémitisme">antisémitisme</a> moderne, par opposition à l'<a href="/wiki/Antijuda%C3%AFsme" title="Antijudaïsme">antijudaïsme</a> religieux traditionnel, l’influence des nationalismes européens né à la fin du <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, volontiers laïques). Privés de leurs droits puis ghettoïsés tandis que la plupart des pays opposés à Hitler leur ferment les portes, beaucoup se rallient au sionisme, y compris dans les milieux religieux, à l’exemple du rabbin <a href="/w/index.php?title=Yissachar_Shlomo_Teichtal&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Yissachar Shlomo Teichtal (page inexistante)">Yissachar Shlomo Teichtal</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yissachar_Shlomo_Teichtal" class="extiw" title="en:Yissachar Shlomo Teichtal"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Yissachar Shlomo Teichtal&#160;»">(en)</span></a> qui décide que l’installation des Juifs, même sionistes, en Israël ne conduit pas à la perte du peuple juif mais à son salut.<br />Confrontés à l’antisémitisme ambiant après la fin de la guerre, de nombreux survivants choisissent de rejoindre le foyer national juif, adhérant au sionisme laïc ou au sionisme religieux. Au sein même de l’orthodoxie et d’une partie de l’<a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">ultra-orthodoxie</a> juives, on révise ses positions&#160;: beaucoup perçoivent la Shoah et les évènements qui l’ont précédée comme une rupture des trois serments par les nations qui avaient <span class="citation">«&#160;promis de ne pas opprimer Israël trop durement&#160;»</span> et l’<i>Agoudat Israël</i> elle-même devient «&#160;a-sioniste&#160;» plutôt qu’antisioniste. En réaction, les pans de l’ultra-orthodoxie demeurés fidèles à leurs idées premières se fédèrent et fondent la <i><a href="/wiki/Edah_Haredit" title="Edah Haredit">Edah Haredit</a></i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_création_de_l'État_d'Israël"><span id="La_cr.C3.A9ation_de_l.27.C3.89tat_d.27Isra.C3.ABl"></span>La création de l'État d'Israël</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Plan_de_partage_de_la_Palestine_mandataire" class="mw-redirect" title="Plan de partage de la Palestine mandataire">Plan de partage de la Palestine mandataire</a>, <a href="/wiki/Guerre_isra%C3%A9lo-arabe_de_1948-1949" title="Guerre israélo-arabe de 1948-1949">Guerre israélo-arabe de 1948-1949</a>, <a href="/wiki/Histoire_de_l%27%C3%89tat_d%27Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Histoire de l&#39;État d&#39;Israël">Histoire de l'État d'Israël</a> et <a href="/wiki/Loi_du_retour" title="Loi du retour">Loi du retour</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Declaration_of_State_of_Israel_1948_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Declaration_of_State_of_Israel_1948_2.jpg/220px-Declaration_of_State_of_Israel_1948_2.jpg" decoding="async" width="220" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Declaration_of_State_of_Israel_1948_2.jpg/330px-Declaration_of_State_of_Israel_1948_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Declaration_of_State_of_Israel_1948_2.jpg 2x" data-file-width="381" data-file-height="430" /></a><figcaption><a href="/wiki/David_Ben_Gourion" title="David Ben Gourion">David Ben Gourion</a> prononçant la déclaration d'indépendance.</figcaption></figure> <p>Le 15 mai 1948 est proclamé l'État d'Israël. La <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/D%C3%A9claration_d%27ind%C3%A9pendance_de_l%27%C3%89tat_d%27Isra%C3%ABl" class="extiw" title="s:Déclaration d&#39;indépendance de l&#39;État d&#39;Israël">déclaration d'indépendance</a> du 14 mai indique <span class="citation">«&#160;<i><a href="/wiki/Eretz_Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Eretz Israël">Eretz Israël</a></i> est le lieu où naquit le peuple juif. C'est là que se forma son caractère spirituel, religieux et national. […] Contraint à l'exil, le peuple juif demeura fidèle au pays d'Israël à travers toutes les dispersions, priant sans cesse pour y revenir, toujours avec l'espoir d'y restaurer sa liberté nationale. […] C'est de plus, le droit naturel du peuple juif d'être une nation comme les autres nations et de devenir maître de son destin dans son propre État souverain. […] L'État d'Israël sera ouvert à l'<a href="/wiki/Aliyah" class="mw-redirect" title="Aliyah">immigration des Juifs</a> de tous les pays […] il garantira la pleine liberté de conscience, de culte, d'éducation et de culture. […] Confiant en l'Éternel tout-puissant, nous signons cette déclaration sur le sol de la patrie&#160;»</span><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les références au «&#160;peuple juif&#160;» (terme utilisé huit fois dans le texte) sont essentiellement faites sous l'angle national&#160;: les termes «&#160;nation&#160;», «&#160;national&#160;», «&#160;pays&#160;» ou «&#160;État&#160;» appliqués au «&#160;peuple juif&#160;» ou à la «&#160;terre d'Israël&#160;» sont utilisés 39 fois. </p><p>À l'inverse, les références à la religion juive sont limitées à trois passages. Il est au départ fait mention du <span class="citation">«&#160;caractère spirituel, religieux et national&#160;»</span> du peuple juif, qui a fait <span class="citation">«&#160;don de la Bible au monde entier&#160;»</span>. Il est plus loin indiqué que <span class="citation">«&#160;le peuple juif demeura fidèle au pays d'Israël à travers toutes les dispersions, priant sans cesse pour y revenir&#160;»</span>, mais la notion de prière peut ici s'interpréter de façon religieuse ou laïque. La dernière allusion au religieux est aussi la plus appuyée, puisqu'elle indique que les signataires de la déclaration d'indépendance sont <span class="citation">«&#160;confiants en l'Éternel tout-puissant&#160;»</span>. </p><p>La déclaration d'indépendance reprend la démarche qui était majoritairement celle du <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">sionisme</a> depuis son origine&#160;: renforcer fortement la dimension nationale du fait juif (la notion de peuple débouchant pour les sionistes de façon étroite sur la notion de nation), et atténuer sa dimension religieuse, mais sans la nier. </p><p>La première version de la <a href="/wiki/Loi_du_retour" title="Loi du retour">loi du retour</a> (1950), précise que tout Juif a droit à l'émigration vers <a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a>, mais ne précise pas ce qu’<i>est</i> un Juif. Les premières instructions ministérielles données indiquaient d'ailleurs que toute personne revendiquant de bonne foi sa judaïté devait être acceptée. L’État juif refusait de rentrer ainsi dans une définition religieuse de la judaïté, et insistait plutôt sur une vision plus nationaliste&#160;: le sentiment commun d'appartenance. </p><p>Cette vision est également pour une bonne part à l'origine de l'évolution de la loi à la suite de l'affaire du «&#160;frère Daniel&#160;», né <a href="/wiki/Oswald_Rufeisen" title="Oswald Rufeisen">Oswald Rufeisen</a>, ancien militant sioniste converti au <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholicisme</a>. Selon la <i><a href="/wiki/Halakha" title="Halakha">Halakha</a></i><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il reste Juif indépendamment de sa religion. Mais l’État d'Israël ne voulait pas se retrouver avec des «&#160;Juifs chrétiens&#160;» ou des «&#160;Juifs musulmans&#160;» officiellement reconnus. L'application stricte de la <i><a href="/wiki/Halakha" title="Halakha">Halakha</a></i> aurait abouti paradoxalement à une rupture totale du lien entre les notions de Juifs en tant que peuple et de juifs en tant que religion, les Juifs devenant purement un peuple. C'est dans ce but que fut voté l'amendement de 1970 qui précise <span class="citation">«&#160;«&#160;un Juif&#160;» désigne une personne née d’une mère juive ou convertie au judaïsme et qui ne pratique pas une autre religion&#160;»</span><sup id="cite_ref-knesset_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-knesset-57"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Depuis 1970, l'État est en conflit larvé avec les orthodoxes à propos de cet amendement, ceux-ci réclamant, sans succès, qu'il soit précisé dans la loi que seules les conversions faites selon la <i><a href="/wiki/Halakha" title="Halakha">Halakha</a></i> des orthodoxes sont acceptées. Ce qui représenterait une rupture avec le puissant judaïsme américain, majoritairement <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_lib%C3%A9ral" class="mw-redirect" title="Judaïsme libéral">réformé</a>. Outre ce refus, l'État a aussi accepté de reconnaître comme Juifs les <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> et les <a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">Karaïtes</a>, petites communautés rejetées par les orthodoxes. </p><p>Dans la tension ancienne entre définition des Juifs en tant que <a href="/wiki/Peuple" title="Peuple">peuple</a>/ <a href="/wiki/Nation" title="Nation">nation</a>, et celle des juifs en tant que religion, l'État d'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a> favorise donc nettement une vision nationale du fait juif, refusant à ce titre l'application stricte des lois religieuses, mais prenant également bien soin de ne pas rompre avec la religion juive. Celle-ci garde d'ailleurs un statut officiel&#160;: le rabbinat orthodoxe est une institution d'État, et les <a href="/wiki/Rabbin" title="Rabbin">rabbins</a> orthodoxes ont le monopole du mariage des Juifs vivant en <a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a>, même des non-croyants. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Qui_est_juif_:_religion_juive_et_appartenance_juive">Qui est juif&#160;: religion juive et appartenance juive</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Qui_est_juif_%3F" title="Qui est juif ?">Qui est juif&#160;?</a>.</div></div> <p>Jusqu'à la seconde moitié du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, les termes «&#160;Juifs&#160;» et «&#160;adhérents au judaïsme&#160;» étaient pratiquement synonymes<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Cette identité religieuse n'était pas absolue. Ainsi, selon Daniel Boyarin, une interrogation sur la distinction entre la notion de Juif et de judaïsme existait dans l’Antiquité après <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a> chez les Juifs hellénisés d'<a href="/wiki/Alexandrie" title="Alexandrie">Alexandrie</a><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De même, la <i><a href="/wiki/Halakha" title="Halakha">halakha</a></i> (loi religieuse juive) n'impose pas la pratique religieuse pour appartenir au peuple juif, puisque pour elle, même un Juif converti à une autre religion reste juif<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Cependant, ces idées restaient marginales ou théoriques. Le «&#160;peuple d'Israël&#160;» étant censé avoir été voulu par Dieu pour recevoir ses préceptes, séparer les deux notions n'avait guère de sens dans des sociétés traditionnelles très marquées par la religion. Les formes prises par cette religion à travers l'histoire et l'espace ont cependant été diversifiées (<a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a>, <a href="/wiki/Kara%C3%AFsme" title="Karaïsme">karaïsme</a>, <a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Juifs éthiopiens</a>). </p><p>À compter du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle apparaît en <a href="/wiki/Occident" title="Occident">Occident</a> le <a href="/wiki/Lumi%C3%A8res_(philosophie)" title="Lumières (philosophie)">mouvement des Lumières</a>. Celui-ci, sous l'influence des philosophes français, prétend fonder une pensée politique et sociale dégagée du religieux (mais pas forcément anti-religieuse). Dès la fin du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle apparaît le versant juif de ce mouvement, la <i><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></i>. Prônant des valeurs profanes, elle suscite de nouvelles interrogations, chez les Juifs et chez les non-Juifs, sur les éventuelles définitions non-religieuses du fait juif. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_Juifs_en_tant_que_religion">Les Juifs en tant que religion</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Courants_du_juda%C3%AFsme" title="Courants du judaïsme">Courants du judaïsme</a> et <a href="/wiki/Conversion_au_juda%C3%AFsme" title="Conversion au judaïsme">Conversion au judaïsme</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Chernobil_rabbis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Chernobil_rabbis.jpg/220px-Chernobil_rabbis.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Chernobil_rabbis.jpg/330px-Chernobil_rabbis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Chernobil_rabbis.jpg/440px-Chernobil_rabbis.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Rabbins dirigeants de la dynastie des <i><a href="/wiki/Hassidim" class="mw-redirect" title="Hassidim">Hassidim</a></i> <a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">ultra-orthodoxes</a> de Tchernobyl.</figcaption></figure> <p>Bien qu'il ait longtemps été le trait considéré comme déterminant pour les Juifs, le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> n'est pas une entité monolithique, ni même unitaire. </p><p>Avant le <a href="/wiki/VIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> AEC, la Bible parle d'Israélites polythéistes, syncrétistes, idolâtres, priant uniquement <a href="/wiki/Baal" title="Baal">Baal</a> ou d’autres dieux «&#160;étrangers&#160;», ce qui est confirmé au moins en partie par l'archéologie (cf. supra). Il n'existe donc pas à l'époque de religion unifiée, et le fait israélite apparaît plus comme «&#160;national&#160;» que comme strictement religieux. </p><p>Après le retour des <a href="/wiki/Captivit%C3%A9_%C3%A0_Babylone" class="mw-redirect" title="Captivité à Babylone">exilés de Babylone</a>, la religion mosaïque éclate entre Judéens (Juifs) et <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a>, ces derniers récusant l'interprétation des prophètes et la centralité de <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a>. </p><p>Le judaïsme du Second Temple est lui-même l'un des plus diversifiés de l'histoire juive&#160;: outre les sectes les mieux connues (<a href="/wiki/Ess%C3%A9niens" title="Esséniens">esséniens</a>, <a href="/wiki/Z%C3%A9lotes" title="Zélotes">zélotes</a>, <a href="/wiki/Pharisiens" title="Pharisiens">pharisiens</a>, <a href="/wiki/Sadduc%C3%A9ens" title="Sadducéens">sadducéens</a>…), il faut ajouter celles dont on ne connaît guère que le nom&#160;: <a href="/wiki/Naz%C3%B4r%C3%A9ens_(secte)" title="Nazôréens (secte)">nazaréens</a>, gnostiques, <i><a href="/wiki/Minim" title="Minim">Minim</a></i> (probablement les <a href="/wiki/Christianisme_primitif" title="Christianisme primitif">premiers chrétiens</a>). Le <a href="/wiki/Second_Temple_de_J%C3%A9rusalem" class="mw-redirect" title="Second Temple de Jérusalem">Second Temple de Jérusalem</a> et les grands-prêtres, théoriquement autorité centrale dans le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a>, sont rejetés par les <a href="/wiki/Juifs_d%27%C3%89l%C3%A9phantine" class="mw-redirect" title="Juifs d&#39;Éléphantine">Juifs d'Éléphantine</a> et les <a href="/wiki/Ess%C3%A9niens" title="Esséniens">Esséniens</a>. </p><p>Après l'unification religieuse réalisée à travers les <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmuds</a> par les pharisiens (qui couchent par écrit la <a href="/wiki/Torah_SheBe%27al_Pe" class="mw-redirect" title="Torah SheBe&#39;al Pe">loi orale</a> fondant leur spécificité), entre les <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et&#32;<abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècles, le judaïsme apparaît comme plus unifié. Ce judaïsme unifié va cependant connaître, à partir du <abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, la contestation des <a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">karaïtes</a>, refusant totalement la loi orale pharisienne. Parallèlement, des communautés isolées ne connaissant ni les Talmuds ni l'institution <a href="/wiki/Rabbin" title="Rabbin">rabbinale</a>, comme les <a href="/wiki/Juifs_des_Indes" class="mw-redirect" title="Juifs des Indes">Juifs des Indes</a> ou les <i><a href="/wiki/Beta_Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Beta Israël">Beta Israël</a></i> d'Éthiopie, développent une forte spécificité. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Shomroni_tora2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Shomroni_tora2.jpg/270px-Shomroni_tora2.jpg" decoding="async" width="270" height="368" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Shomroni_tora2.jpg/405px-Shomroni_tora2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Shomroni_tora2.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="682" /></a><figcaption>Un <a href="/wiki/Samaritain" class="mw-redirect" title="Samaritain">Samaritain</a> et une <a href="/wiki/Torah_samaritaine" class="mw-redirect" title="Torah samaritaine">Torah samaritaine</a>.</figcaption></figure> <p>À compter du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, la <i><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></i> entraîne d'une part la réforme du judaïsme, qui remet en question la validité de la loi orale<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite_crochet">[</span>note 6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, voire de la loi écrite elle-même, de l'autre la revendication du <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">nationalisme juif</a> qui minimise fortement la dimension religieuse du fait juif, nombre de Juifs revendiqués, voire <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">nationalistes</a>, refusant ainsi toute religion. Le judaïsme éclate une nouvelle fois&#160;: le terme «&#160;orthodoxe&#160;» apparaît pour définir ce qui était jusque-là forme dominante du judaïsme. Au sein de ce <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a> même, différentes tendances se dessinent (mais sans rupture officielle), depuis le fidéisme absolu des <i><a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">haredim</a></i> jusqu'à l'ouverture des «&#160;orthodoxes modernes&#160;», souvent considérés avec suspicion par les premiers. Entre le radicalisme des <a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">ultra-orthodoxes</a> et des premiers réformés, des juifs, cherchant à moderniser leurs traditions sans les abandonner, forment le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_lib%C3%A9ral" class="mw-redirect" title="Judaïsme libéral">judaïsme libéral</a> et le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_conservateur" class="mw-redirect" title="Judaïsme conservateur">judaïsme conservateur</a>, ainsi que d'autres courants moins importants, comme le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_reconstructionniste" title="Judaïsme reconstructionniste">Judaïsme reconstructionniste</a>. </p><p>Le judaïsme historique n'est donc pas incarné par un seul courant. Il existe d'ailleurs plusieurs versions de la Bible, quelque peu différentes&#160;: la <a href="/wiki/Bible_h%C3%A9bra%C3%AFque" class="mw-redirect" title="Bible hébraïque">Bible hébraïque</a> (qui comporte <span class="nowrap">24 livres</span>), la <a href="/wiki/Bible_samaritaine" class="mw-redirect" title="Bible samaritaine">Bible samaritaine</a> (qui ne reconnaît d'autorité qu'au Pentateuque et au Livre de Josué), la <a href="/wiki/Septante" title="Septante">Septante</a> (qui comporte des <a href="/wiki/Livres_deut%C3%A9rocanoniques" title="Livres deutérocanoniques">livres deutérocanoniques</a>), ainsi que des versions moins «&#160;canoniques&#160;» comme les <a href="/wiki/Manuscrits_de_Qumr%C3%A2n" class="mw-redirect" title="Manuscrits de Qumrân">manuscrits de Qumrân</a>, la Bible des <a href="/wiki/Ess%C3%A9niens" title="Esséniens">Esséniens</a>. Des traditions complémentaires (<a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmuds</a> et <a href="/wiki/Midrash" title="Midrash">Midrash</a> du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_rabbinique" title="Judaïsme rabbinique">judaïsme rabbinique</a>, <i>hēḳeš</i> et <i>sevel ha-yǝrūšāh</i> du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_kara%C3%AFte" class="mw-redirect" title="Judaïsme karaïte">judaïsme karaïte</a>, <i>Mēmar Markah</i> des <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a>) accentuent encore plus les divergences. Les sources des uns sont rejetées par les autres, et le degré de leur autorité, absolue ou relative, peut également être discuté parmi ceux qui les reconnaissent. À cette diversité de textes ou d'interprétation s'ajoutent enfin les particularismes liés à la dispersion des populations se considérant comme descendantes des anciens Israélites pendant 2&#160;500&#160;ans sur une importante partie de la planète. </p><p>Divergences de textes, divergences sur l'interprétation des textes, absence de centralisation religieuse, diversité d'époques et diversité de pays ont donc produit des divergences religieuses non négligeables. Le judaïsme, quoique ayant justifié le maintien d'une spécificité juive au cours des <a href="/wiki/Diasporas_juives" class="mw-redirect" title="Diasporas juives">diasporas juives</a>, n'est ni unitaire ni même la seule forme de <a href="/wiki/Identit%C3%A9_juive" title="Identité juive">judéité</a> pour l'ensemble des Juifs revendiqués. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_Juifs_en_tant_que_peuple">Les Juifs en tant que peuple</h3></div> <p>Les deux sens du mot Juif ou juif sont déjà perçus au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle puisque l'<i><a href="/wiki/Encyclop%C3%A9die_ou_Dictionnaire_raisonn%C3%A9_des_sciences,_des_arts_et_des_m%C3%A9tiers" title="Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers">Encyclopédie</a></i> de <a href="/wiki/Jean_le_Rond_D%27Alembert" class="mw-redirect" title="Jean le Rond D&#39;Alembert">D'Alembert</a> et <a href="/wiki/Diderot" class="mw-redirect" title="Diderot">Diderot</a><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> définit le mot juif comme <span class="citation">«&#160;sectateur de la religion judaïque&#160;»</span> mais affirme, deux paragraphes plus loin, qu'il s'agit d'un peuple à l'histoire bien connue. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Encyclopedie.Juifs.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Encyclopedie.Juifs.jpg/660px-Encyclopedie.Juifs.jpg" decoding="async" width="660" height="380" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/Encyclopedie.Juifs.jpg 1.5x" data-file-width="899" data-file-height="518" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>Selon le <i><a href="/wiki/Le_Petit_Larousse" title="Le Petit Larousse">Larousse encyclopédique</a></i> de 1987, un peuple est un <span class="citation">«&#160;ensemble d'hommes habitant ou non un même territoire et constituant une communauté sociale ou culturelle&#160;»</span>. Il y a cependant une grande différence entre la notion moderne de peuple, apparue en liaison avec l'idée de nation, à la fin du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle et le sentiment d'appartenance qui pouvait exister, dans des populations rurales vivant il y a trois mille ans. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="L'idée_de_la_permanence_d'un_«_peuple_juif_»"><span id="L.27id.C3.A9e_de_la_permanence_d.27un_.C2.AB_peuple_juif_.C2.BB"></span>L'idée de la permanence d'un «&#160;peuple juif&#160;»</h4></div> <p>Bien avant cette définition moderne, la Bible avait défini les Israélites en tant que peuple. Les occurrences du terme «&#160;peuple d'Israël&#160;», faisant suite à celui d'«&#160;<a href="/wiki/Enfants_d%27Isra%C3%ABl" title="Enfants d&#39;Israël">Enfants d'Israël</a>&#160;», insistant sur une origine commune, y sont particulièrement nombreuses, et ce dès le <a href="/wiki/Deut%C3%A9ronome" title="Deutéronome">Deutéronome</a>, livre que la majorité des tenants de la <a href="/wiki/Hypoth%C3%A8se_documentaire" title="Hypothèse documentaire">critique bibliste</a><sup id="cite_ref-La_Bible_dévoilée,_page_318_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-La_Bible_dévoilée,_page_318-19"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> pensent avoir été le premier mis en forme, vers la fin du <a href="/wiki/VIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="7ᵉ siècle"><span class="romain">VII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle&#160;<abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> Les références y désignent un groupe <a href="/wiki/Endogamie" title="Endogamie">endogame</a> (ne se mélangeant pas aux autres peuples) <span class="citation">«&#160;Tu ne contracteras point de mariage avec ces peuples, tu ne donneras point tes filles à leurs fils, et tu ne prendras point leurs filles pour tes fils&#160;»</span><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ayant une relation directe avec Dieu <span class="citation">«&#160;Pardonne, ô Éternel&#160;! à ton peuple d’Israël, que tu as racheté&#160;»</span><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et occupant un territoire, <span class="citation">«&#160;le pays dont l’Éternel, ton Dieu, te donne la possession&#160;»</span><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Dans les livres plus tardifs de la Bible apparaît une nouvelle notion, celle de «&#160;peuple juif&#160;». Au sens strict, les Juifs, ou Judéens, sont les Israélites du Sud, habitant le <a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">royaume de Juda</a>. Il ne s'agit donc pas d'une notion religieuse, les règles religieuses étant supposées s'appliquer de façon indifférenciée aux Israélites du Nord et du Sud, mais d'une notion géographique et politique. En pratique, les Israélites du Nord ayant disparu (thèse des <a href="/wiki/Dix_tribus_perdues" title="Dix tribus perdues">dix tribus perdues</a>) ou s'étant transformés en <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> (thèse des <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a>, rejetée par les Juifs), les Juifs se sont considérés comme les derniers Israélites, les termes «&#160;peuple juif&#160;» devenant pour eux (et à leur suite pour les chrétiens) synonyme de «&#160;peuple d'Israël&#160;», synonymie refusée par les <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a>. Ainsi, bien que chaque groupe se soit défini comme «&#160;peuple d'Israël&#160;», le rejet mutuel des deux communautés a entraîné en pratique la création de deux peuples bien distincts, chacun avec son territoire, ses coutumes et sa direction. </p><p>Après la dispersion des Juifs à travers la planète, le sentiment d'être un peuple est resté une obligation religieuse. Au contraire du christianisme, lui-même issu du judaïsme, ce dernier a refusé tout universalisme religieux, et en particulier toute conversion en masse des «&#160;nations&#160;» (<i>Goyim</i>) au sens biblique, c'est-à-dire des non-juifs. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Critiques_de_l'idée_des_Juifs_comme_peuple"><span id="Critiques_de_l.27id.C3.A9e_des_Juifs_comme_peuple"></span>Critiques de l'idée des Juifs comme peuple</h4></div> <p>Par une exception assez rare dans l'histoire juive, une partie des premiers juifs réformés du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle a favorisé une approche essentiellement religieuse du fait juif, souhaitant favoriser l'intégration au sein des peuples des pays de résidence (ce sentiment a également engendré, mais en dehors du périmètre des réformés, un courant de conversion au christianisme, relativement important au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle et jusqu'à la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>). Pour ce courant, qui finira par disparaître même chez les réformés, les juifs ne sont pas un peuple, mais seulement une communauté religieuse. </p><p>Certains <a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">Karaïtes</a> d'Europe orientale se sont également redéfinis au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle comme une partie du peuple turc, et non plus du peuple juif, mais tout en restant fidèle à leur version particulière du judaïsme (qu'ils cessent cependant d'appeler ainsi). Cette évolution n'est pas ici liée à une critique du principe de «&#160;peuple juif&#160;», mais à une forte culture turque, à une volonté d'échapper aux lois anti-juives de l'empire des tsars, et sans doute aussi à l'hostilité ancienne entre Rabbanites et Karaïtes. </p><p>Bien que traditionnelle, la définition des Juifs en tant que peuple a donc été contestée par certains groupes issus du judaïsme, que ceux-ci recherchent une assimilation partielle (réformés) ou une assimilation totale (convertis). Des groupes se réclamant de la religion de la Bible hébraïque, sans forcément refuser que d'autres se définissent comme Juifs en tant que peuple, se sont eux-mêmes définis comme étant des groupes séparés ayant une identité spécifique (<a href="/wiki/Kara%C3%AFmes" class="mw-redirect" title="Karaïmes">Karaïmes</a> européens, <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a>). </p><p>Certains historiens israéliens contemporains, dits «&#160;<a href="/wiki/Nouveaux_Historiens" class="mw-redirect" title="Nouveaux Historiens">nouveaux Historiens</a>&#160;», mettent également l'accent sur les évolutions de signification qu'a connues le terme <a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a> <i>Am</i> (peuple)<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> au cours de l'histoire. À l'identité tribale de l'Antiquité la plus ancienne a succédé une vision religieuse du terme («&#160;peuple de l'Alliance&#160;»), permettant les conversions de l'<a href="/wiki/Antiquit%C3%A9" title="Antiquité">Antiquité</a><sup id="cite_ref-josephe-livre-XIII_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-josephe-livre-XIII-67"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-dion-cassius_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-dion-cassius-68"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-eisenberg-p-128_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-eisenberg-p-128-69"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, jusqu'à la redéfinition politique opérée à la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle par les premiers sionistes. Cette vision entraîne généralement une critique de l'interprétation nationaliste et politique de l'idée de «&#160;peuple juif&#160;», amenant finalement ce courant de pensée à critiquer le <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">sionisme</a> lui-même<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Au-delà de ces débats, la grande majorité des Juifs religieux, ainsi que beaucoup de non-croyants, sont restés très attachés à l'idée de «&#160;peuple juif&#160;» (qu'il soit vu ou non comme le peuple de l'Alliance et de la <a href="/wiki/Torah" title="Torah">Torah</a>) du fait de la place centrale de cette notion dans l'enseignement religieux du judaïsme. </p><p>La <a href="/wiki/Shoah" title="Shoah">Shoah</a> a fortement contribué à renforcer cette dimension de peuple&#160;: qu'ils soient religieux, socialistes, sionistes, assimilés, convertis, et quelle que soit leur nationalité, les Juifs ont alors été considérés comme un ensemble homogène à exterminer, ce qui a fortement renforcé le sentiment d'avoir un destin commun. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_Juifs_en_tant_que_nation">Les Juifs en tant que nation</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">Nationalisme</a>, <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">Sionisme</a> et <a href="/wiki/Antisionisme" title="Antisionisme">Antisionisme</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg/220px-Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg" decoding="async" width="220" height="123" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg/330px-Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg/440px-Second_aliyah_Pioneers_in_Migdal_1912_in_kuffiyeh.jpg 2x" data-file-width="550" data-file-height="307" /></a><figcaption>Un groupe de la <abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> <a href="/wiki/Aliyah" class="mw-redirect" title="Aliyah">aliyah</a> sioniste en <a href="/wiki/Palestine_(r%C3%A9gion)" title="Palestine (région)">Palestine</a>, en <a href="/wiki/Keffieh" title="Keffieh">Keffieh</a>, années 1910.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Razzia_in_Nederland.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Razzia_in_Nederland.jpg/220px-Razzia_in_Nederland.jpg" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Razzia_in_Nederland.jpg/330px-Razzia_in_Nederland.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Razzia_in_Nederland.jpg/440px-Razzia_in_Nederland.jpg 2x" data-file-width="3193" data-file-height="1988" /></a><figcaption>Les massacres de Juifs par les <a href="/wiki/Nazi" class="mw-redirect" title="Nazi">nazis</a> en Europe ont conduit au <a href="/wiki/G%C3%A9nocide_juif" class="mw-redirect" title="Génocide juif">génocide juif</a> lors de la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>. Ici, une rafle à <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a>, qui conduira à la <a href="/wiki/Gr%C3%A8ve_de_f%C3%A9vrier_1941" title="Grève de février 1941">grève de février 1941</a>.</figcaption></figure> <p>Avant la Révolution française, le terme de <a href="/wiki/Nation" title="Nation">nation</a> était quasiment un synonyme de celui de peuple. On parle donc souvent (<a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a>, notamment<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), de «&#160;nation juive&#160;», au sens de peuple juif. </p><p>À compter de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>, «&#160;<a href="/wiki/Nation" title="Nation">nation</a>&#160;» prend une signification plus politique. Une nation devient d'une part un État (comme dans l'expression «&#160;<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">Organisation des Nations unies</a>&#160;»), et d'autre part un peuple ayant l'objectif politique de maintenir ou de créer un État. Dans cette seconde signification, une nation est en pratique un peuple dont une partie au moins des membres a des objectifs <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationalistes</a>. </p><p>Le concept de nation juive (au sens politique) est à l'époque de la Révolution étranger aux Juifs. En effet, le culte s'est réorganisé depuis la fin du <a href="/wiki/Royaume_de_Juda" title="Royaume de Juda">royaume de Juda</a> sur des attentes messianiques, plus <a href="/wiki/Eschatologie" title="Eschatologie">eschatologiques</a> que politiques, et l'exil est vécu comme l'accomplissement des prédictions du <a href="/wiki/Deut%C3%A9ronome" title="Deutéronome">Deutéronome</a>. Les Juifs considèrent toujours que leur destin est de vivre dans un État spécifique (la promesse de la terre donnée par Dieu<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), mais ils attendent que celui-ci les y ramène, ainsi qu'Il l'avait fait lors de l'<a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">exil babylonien</a>, et cette attente se traduit par l'étude et les prières. </p><p>Un courant de pensée émerge au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle chez certains philosophes. Il entend parvenir à une définition «&#160;objective&#160;» d'un peuple (ou d'une nation), en se fondant non sur le sentiment d'appartenance, mais sur des critères objectifs&#160;: langue commune, histoire commune, territoire commun<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Du point de vue de cette école, deux approches du fait Juif sont possibles&#160;: Les Juifs peuvent ne plus être une nation (depuis leur dispersion) si on insiste sur la notion de territoire commun. Ils le sont par contre si on privilégie la notion de passé commun, encore que les conversions passées et les diversités d'apparence physique actuelles peuvent sur ce point aussi susciter des oppositions<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Pour l'école «&#160;subjective&#160;», qui insiste sur le sentiment d'appartenance<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, la majorité des Juifs sont une nation (au moins ceux qui le désirent). </p><p>L'école «&#160;objective&#160;» à dominante territoriale refuse la définition des Juifs en tant que nation, voire en tant que peuple. </p><p>L'école «&#160;objective&#160;» à dominante historique, ainsi que l'école «&#160;subjective&#160;» l'acceptent plus facilement. </p><p>La nouvelle idée nationale ne s'est imposée que progressivement au sein des masses juives. Quatre grandes oppositions juives au sionisme se sont identifiées&#160;: l'opposition de la majorité des orthodoxes, considérant que le messie peut seul recréer l'État juif&#160;; l'opposition des adhérents du nationalisme du pays de résidence considérant qu'une double fidélité nationale est impossible&#160;; l'opposition des anti-nationalistes de principe<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, en général d'extrême-gauche&#160;; les partisans d'un nationalisme autonomiste spécifiquement <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">Yiddish</a>, comme les <a href="/wiki/Union_g%C3%A9n%C3%A9rale_des_travailleurs_juifs" title="Union générale des travailleurs juifs">bundistes</a> ou les <a href="/wiki/Folkspartei" title="Folkspartei">folkistes</a>. Progressivement, le sionisme, d'abord assez marginal, a gagné en importance, en particulier en réaction aux troubles politiques de l'Europe orientale et à l'antisémitisme. La montée de celui-ci, puis son paroxysme au cours de la <a href="/wiki/Shoah" title="Shoah">Shoah</a>, atténue d'ailleurs les fortes oppositions entre Juifs sionistes et antisionistes. Créé entre autres pour combattre les <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">sionistes</a>, le parti <a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">ultra-orthodoxe</a> <i><a href="/wiki/Agoudat_Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Agoudat Israël">agoudat Israël</a></i> finit même par collaborer avec ceux-ci sous la pression de la montée de l'<a href="/wiki/Antis%C3%A9mitisme" title="Antisémitisme">antisémitisme</a> des <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1930" title="Années 1930">années 1930</a>, puis acceptera la création d'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a> en 1947 dans le traumatisme suivant le <a href="/wiki/G%C3%A9nocide" title="Génocide">génocide</a>. </p><p>Ces débats ne sont toujours pas clos, certains Juifs religieux (la <i><a href="/wiki/Edah_Haredit" title="Edah Haredit">Edah Haredit</a></i>) continuant à rejeter fermement l'idée d'un État juif politique, et beaucoup d'<a href="/wiki/Antisionisme" title="Antisionisme">antisionistes</a> politiques refusant toujours la revendication sioniste sur la <a href="/wiki/Palestine_(r%C3%A9gion)" title="Palestine (région)">Palestine</a>. Cependant, malgré l'antisionisme dominant du régime soviétique, celui-ci avait reconnu les Juifs comme une «&#160;nationalité&#160;» soviétique à part entière, et soutenu la création d'Israël à l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a> en <a href="/wiki/1947" title="1947">1947</a>. </p><p>Au sein même de la société israélienne, le débat sur la «&#160;nation juive&#160;» a amené à développer des approches assez sensiblement différentes de celles des religieux. C'est ainsi que les <a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a> ou les <a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">Karaïtes</a>, groupes rejetés par les orthodoxes du périmètre du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a>, ont été acceptés comme faisant partie de la descendance du «&#160;peuple d'Israël&#160;» des origines, et à ce titre comme membres de la «&#160;nation&#160;» (donc bénéficiant de la <a href="/wiki/Loi_du_retour" title="Loi du retour">loi du retour</a>). Les convertis par les rabbins réformés (surtout américains) sont aussi acceptés malgré le refus des orthodoxes, leur conversion étant considérée par l'État comme l'affirmation d'une volonté claire de changement de «&#160;nation&#160;». L'État privilégie ainsi, dans une certaine mesure, le sentiment d'appartenance national et pas seulement le sentiment d'appartenance religieuse. </p><p>Indépendamment du sionisme, on peut aussi noter l'existence d'un nationalisme non sioniste, surtout incarné par le <a href="/wiki/Union_g%C3%A9n%C3%A9rale_des_travailleurs_juifs" title="Union générale des travailleurs juifs">Bund</a>, parti ouvrier juif créé en <a href="/wiki/1897" title="1897">1897</a>. Bien que se définissant comme Juif, le nationalisme du Bund était surtout centré sur une identité <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>, et ne s'adressait guère aux Juifs des autres communautés. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_Juifs_en_tant_qu’ethnie"><span id="Les_Juifs_en_tant_qu.E2.80.99ethnie"></span>Les Juifs en tant qu’ethnie</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Conversion_au_juda%C3%AFsme" title="Conversion au judaïsme">Conversion au judaïsme</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Kotel_payot1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Kotel_payot1.jpg/220px-Kotel_payot1.jpg" decoding="async" width="220" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Kotel_payot1.jpg/330px-Kotel_payot1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Kotel_payot1.jpg/440px-Kotel_payot1.jpg 2x" data-file-width="657" data-file-height="722" /></a><figcaption>Un Juif ashkénaze.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jews_china.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Jews_china.jpg/220px-Jews_china.jpg" decoding="async" width="220" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Jews_china.jpg/330px-Jews_china.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Jews_china.jpg/440px-Jews_china.jpg 2x" data-file-width="604" data-file-height="746" /></a><figcaption>Juifs de Chine, vers le début du <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Falash_Mura_kid.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Falash_Mura_kid.jpg/220px-Falash_Mura_kid.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Falash_Mura_kid.jpg/330px-Falash_Mura_kid.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Falash_Mura_kid.jpg/440px-Falash_Mura_kid.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="1728" /></a><figcaption>Un jeune <i><a href="/wiki/Falash_Mura" class="mw-redirect" title="Falash Mura">Falash Mura</a></i> en <a href="/wiki/%C3%89thiopie" title="Éthiopie">Éthiopie</a>, en 2005.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Cochin_Jews.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Cochin_Jews.jpg/220px-Cochin_Jews.jpg" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Cochin_Jews.jpg/330px-Cochin_Jews.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Cochin_Jews.jpg/440px-Cochin_Jews.jpg 2x" data-file-width="1884" data-file-height="1322" /></a><figcaption>Des Juifs des Indes (Cochin), vers 1900.</figcaption></figure> <p>Une <a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethnie</a> est une population humaine dont les membres s'identifient mutuellement, habituellement sur la base d'une ancestralité ou généalogie commune présumée<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et possédant des traits culturels, comportementaux, linguistiques, rituels et/ou religieux communs. Selon ces critères, en particulier la revendication à une ascendance commune, les Juifs peuvent donc être considérés comme une <a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethnie</a>&#160;: la traduction grecque de «&#160;peuple juif&#160;» est d'ailleurs <i>ethnos tôn Ioudaiôn</i><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le terme <i>Ethnic Jew</i> s'utilise en anglais (particulièrement aux États-Unis) pour désigner une personne d'ascendance juive établie, mais ne se rattachant au judaïsme ni par la culture ni par la religion, voire ayant adhéré à une autre foi. La dimension culturelle ou religieuse dans cette approche est donc totalement occultée au bénéfice d'une stricte définition en termes d'ascendance. </p><p>Cette vision peut être partagée par des convertis. Par exemple, <a href="/wiki/Benjamin_Disraeli" title="Benjamin Disraeli">Benjamin Disraeli</a>, bien que baptisé dans son enfance et <a href="/wiki/Anglican" class="mw-redirect" title="Anglican">anglican</a> pratiquant, répliquait à <a href="/wiki/Daniel_O%27Connell" title="Daniel O&#39;Connell">Daniel O'Connell</a> en 1835&#160;: <span class="citation">«&#160;Oui, je suis Juif, et tandis que les ancêtres de l'honorable gentleman étaient des brutes sauvages sur une île inconnue, les miens étaient prêtres dans le <a href="/wiki/Temple_de_Salomon" title="Temple de Salomon">Temple de Salomon</a>&#160;»</span>. </p><p>Elle peut l'être aussi par des non-Juifs, selon des critères qui leur sont propres. Ainsi, les nazis se souciaient moins de définir les Juifs en termes de «&#160;religion&#160;» que d'«&#160;influence&#160;», laquelle dépendait d'une part du nombre d'ascendants «&#160;présumés juifs&#160;», et d'autre part de l'«&#160;appartenance confessionnelle&#160;»<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De nombreux «&#160;Juifs non juifs&#160;» (c'est-à-dire des Juifs s'étant convertis à d'autres religions comme <a href="/wiki/Edith_Stein" title="Edith Stein">Edith Stein</a> ou <a href="/wiki/Ir%C3%A8ne_N%C3%A9mirovsky" title="Irène Némirovsky">Irène Némirovsky</a>) furent ainsi exterminés durant la <a href="/wiki/Shoah" title="Shoah">Shoah</a> et les frères Wittgenstein, dont la mère n'était pas juive, furent inquiétés<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite_crochet">[</span>74<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Kavkaz._Evrei.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Kavkaz._Evrei.jpg/220px-Kavkaz._Evrei.jpg" decoding="async" width="220" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/Kavkaz._Evrei.jpg 1.5x" data-file-width="272" data-file-height="336" /></a><figcaption><a href="/wiki/Juifs_des_montagnes" title="Juifs des montagnes">Juifs des montagnes</a>, <a href="/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a>, 1898</figcaption></figure> <p>La <i><a href="/wiki/Halakha" title="Halakha">Halakha</a></i> (la loi religieuse juive, dictée par le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a>), a également une définition des Juifs qui s'exprime partiellement en termes d'ascendance&#160;: est Juif (indépendamment de sa religion) celui qui est né d'une mère juive, ou celui qui s'est converti au judaïsme. </p><p>Selon la revendication religieuse d'une «&#160;ancestralité commune présumée&#160;», les Juifs sont donc plutôt une ethnie, les <a href="/wiki/Conversion_au_juda%C3%AFsme" title="Conversion au judaïsme">conversions au judaïsme</a> étant censées être peu nombreuses. Le terme «&#160;<a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethnie</a>&#160;» est cependant peu utilisé en français, ayant acquis une connotation négative rappelant les discriminations antisémites et les critères nazis de «&#160;<a href="/wiki/Racialisme" title="Racialisme">racialité</a> juive&#160;». </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Conversions">Conversions</h4></div> <p>La revendication d'une origine commune est par ailleurs contrebalancée par l'extrême divergence de types physiques existant entre les communautés juives. Celle-ci s'explique entre autres par le phénomène des conversions. </p><p>Ainsi, à l'époque romaine déjà, les écrits de <a href="/wiki/Dion_Cassius" title="Dion Cassius">Dion Cassius</a><sup id="cite_ref-dion-cassius_68-1" class="reference"><a href="#cite_note-dion-cassius-68"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et les <i>Satires</i> de <a href="/wiki/Juv%C3%A9nal" title="Juvénal">Juvénal</a> indiquent des conversions assez nombreuses. Les estimations selon lesquelles 10&#160;% de la population romaine était juive<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite_crochet">[</span>75<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ne peuvent s'expliquer sans conversion. </p><p>Des conversions de masse ont pu avoir lieu jusqu'au Moyen Âge. Par exemple&#160;: </p> <ul><li>la conversion possible des <a href="/wiki/J%C3%A9bus%C3%A9ens" title="Jébuséens">Jébuséens</a>, sous <a href="/wiki/David_(Bible)" class="mw-redirect" title="David (Bible)">David</a><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite_crochet">[</span>76<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;;</li> <li>celle de la <a href="/wiki/Tribu_(ethnologie)" title="Tribu (ethnologie)">tribu</a> <a href="/wiki/Idum%C3%A9e" title="Idumée">iduméenne</a> qui donnerait naissance à <a href="/wiki/H%C3%A9rode_Ier_le_Grand" title="Hérode Ier le Grand">Hérode <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Grand</a>, sous les <a href="/wiki/Hasmon%C3%A9ens" title="Hasmonéens">Hasmonéens</a><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite_crochet">[</span>77<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-josephe-livre-XIII_67-1" class="reference"><a href="#cite_note-josephe-livre-XIII-67"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;;</li> <li>la conversion de nombreux habitants de l'Empire romain<sup id="cite_ref-eisenberg-p-128_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-eisenberg-p-128-69"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-dion-cassius_68-2" class="reference"><a href="#cite_note-dion-cassius-68"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;;</li> <li>après la fin de l'<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Empire romain</a>, une partie des <a href="/wiki/Francs_ripuaires" class="mw-redirect" title="Francs ripuaires">Francs ripuaires</a> et des <a href="/wiki/Souabe" title="Souabe">Souabes</a> se convertit, mais il s'agit davantage d'initiatives individuelles, à l'origine des prêches d'<a href="/wiki/Agobard" class="mw-redirect" title="Agobard">Agobard</a><sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite_crochet">[</span>78<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;;</li> <li>celle d'une partie de peuples à dominante <a href="/wiki/Peuples_turcs" class="mw-redirect" title="Peuples turcs">turque</a> comme les <a href="/wiki/Khazars" title="Khazars">Khazars</a> de <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;;</li> <li>celle (possible et parfois discutée) de <a href="/wiki/Berb%C3%A8res" title="Berbères">Berbères</a> (<a href="/wiki/Djeraouas" class="mw-redirect" title="Djeraouas">Djeraouas</a> de l'<a href="/wiki/Aur%C3%A8s" title="Aurès">Aurès</a> et <a href="/wiki/Nefoussas" class="mw-redirect" title="Nefoussas">Nefoussas</a> de <a href="/wiki/Tripolitaine" title="Tripolitaine">Tripolitaine</a>)<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite_crochet">[</span>80<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <p>Même après le Moyen Âge, des passages en masse au judaïsme, comme celles des <i><a href="/wiki/Subbotniks" class="mw-redirect" title="Subbotniks">Subbotniks</a></i> de Russie ou les <a href="/wiki/D%C3%B6nme" title="Dönme">Dönme</a> de Turquie ont pu ponctuellement se produire<sup id="cite_ref-Jewish-Encyclopedia-subbotniki_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jewish-Encyclopedia-subbotniki-87"><span class="cite_crochet">[</span>81<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite_crochet">[</span>82<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-landau_89-0" class="reference"><a href="#cite_note-landau-89"><span class="cite_crochet">[</span>83<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Études_génétiques"><span id=".C3.89tudes_g.C3.A9n.C3.A9tiques"></span>Études génétiques</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/%C3%89tudes_g%C3%A9n%C3%A9tiques_sur_les_juifs" class="mw-redirect" title="Études génétiques sur les juifs">Études génétiques sur les juifs</a>.</div></div> <p>Bon nombre d'études portant sur la génétique des populations ont été menées concernant l'impact de ces conversions sur l'histoire des populations juives. Quoique de nouvelles études soient encore à attendre, pour apporter des précisions ou trancher certaines discussions entre auteurs<sup id="cite_ref-wade-2006_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-wade-2006-90"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, les lignes générales qui se dégagent militent en faveur d'une nette domination <a href="/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">moyen-orientale</a> (notamment des régions palestiniennes, syriennes et turques)<sup id="cite_ref-hammer-2000_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-hammer-2000-91"><span class="cite_crochet">[</span>85<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-jpost-2008_92-0" class="reference"><a href="#cite_note-jpost-2008-92"><span class="cite_crochet">[</span>86<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> dans les origines du <a href="/wiki/Chromosome_Y" title="Chromosome Y">chromosome Y</a> des populations juives actuelles (transmis uniquement par les hommes). Cette dominante ne permet pas de trancher la question du poids des conversions masculines dans cette zone, car les études ne différencient pas le chromosome Y des populations juives de celui des populations <a href="/wiki/Non-juif" class="mw-redirect" title="Non-juif">non-juives</a> de la zone, qui sont très proches. Mais elles permettent d'indiquer que le poids des influences masculines extérieures au <a href="/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">Moyen-Orient</a> est nettement minoritaire (pouvant cependant aller jusqu'à une estimation de 23&#160;% pour les populations ashkénazes). </p><p>À l'inverse, les études existantes penchent assez nettement pour une origine majoritairement non moyen-orientale pour l'<a href="/wiki/ADN_mitochondrial" class="mw-redirect" title="ADN mitochondrial">ADN mitochondrial</a> (transmis uniquement par les femmes)<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite_crochet">[</span>87<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-shen-2004_94-0" class="reference"><a href="#cite_note-shen-2004-94"><span class="cite_crochet">[</span>88<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces apports ont des origines géographiques distinctes mais peu nombreuses<sup id="cite_ref-shen-2004_94-1" class="reference"><a href="#cite_note-shen-2004-94"><span class="cite_crochet">[</span>88<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite_crochet">[</span>89<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ce qui laisse à penser que les conversions ont été localisées et rares au cours de l'histoire juive, même si le poids global de ces entrées est finalement présent. Chez les <i><a href="/wiki/Bene_Isra%C3%ABl" title="Bene Israël">Bene Israël</a></i> de <a href="/wiki/Bombay" title="Bombay">Bombay</a>, l'origine est très tranchée&#160;: moyen-orientale pour les marqueurs génétiques masculins, et locale pour les marqueurs génétiques féminins<sup id="cite_ref-jpost-2008_92-1" class="reference"><a href="#cite_note-jpost-2008-92"><span class="cite_crochet">[</span>86<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il est cependant à noter que dans le cas des Ashkénazes au moins, certains auteurs ont défendu une origine majoritairement moyenne-orientale des marqueurs génétiques mitochondriaux<sup id="cite_ref-wade-2006_90-1" class="reference"><a href="#cite_note-wade-2006-90"><span class="cite_crochet">[</span>84<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Finalement, ces études montrent qu'une origine des populations juives actuelles (du moins de celles qui ne vivaient pas à l'époque moderne au Moyen-Orient) est située de façon notable à l'extérieur de la zone de dispersion originelle des Juifs, au Proche-Orient. Mais le poids de marqueurs génétiques originaires de cette zone reste très important, particulièrement pour les marqueurs génétiques d'origine masculine, ce qui tend à montrer un impact relativement ponctuel des phénomènes de conversion. Mais certains discussions entre spécialistes restent encore à trancher, et les positions actuelles de la recherche peuvent donc évoluer. </p><p>Ces points communs démontrent une certaine continuité <a href="/wiki/Endogame" class="mw-redirect" title="Endogame">endogamique</a>, mais ne sont cependant pas contradictoires avec des divergences non négligeables, acquises au cours des siècles d'immersion au sein d'autres populations par les conversions, les viols ou les adultères. Les types physiques des <a href="/wiki/Juifs_de_Chine" class="mw-redirect" title="Juifs de Chine">Juifs de Chine</a>, des <a href="/wiki/Juifs_des_Indes" class="mw-redirect" title="Juifs des Indes">Juifs des Indes</a>, des <a href="/wiki/Juifs_Ashkenazim" class="mw-redirect" title="Juifs Ashkenazim">Juifs Ashkenazim</a> ou des <a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Juifs éthiopiens</a> sont ainsi très différents, et montrent un niveau de mélange interethnique assez élevé. </p><p>Parmi les grandes populations juives actuelles, seuls les Juifs d'Éthiopie ne montrent pas trace d'origine syro-palestinienne<sup id="cite_ref-hammer-2000_91-1" class="reference"><a href="#cite_note-hammer-2000-91"><span class="cite_crochet">[</span>85<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-shen-2004_94-2" class="reference"><a href="#cite_note-shen-2004-94"><span class="cite_crochet">[</span>88<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au contraire, leurs marqueurs génétiques indiquent une origine exclusivement ou très majoritairement locale, donc un phénomène de conversion de grande envergure<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite_crochet">[</span>90<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Dans le cadre d'une approche par la génétique, et malgré certains points communs, les Juifs ne sont donc pas une ethnie homogène. </p><p>Au-delà de l'approche par la génétique et l'origine réelle, la question de l'ascendance reste importante dans la définition du fait juif, puisqu'on devient généralement juif par sa mère. Mais cette règle souffre, même aujourd'hui, de nombreuses exceptions ou applications problématiques. </p><p>Ainsi en est-il des Juifs convertis à d'autres religions. Pour le Talmud<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite_crochet">[</span>91<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ils restent Juifs. Mais l'État d'Israël a refusé cette démarche purement ethnique, et a imposé dans la <a href="/wiki/Loi_du_retour" title="Loi du retour">loi du retour</a> une démarche plus «&#160;nationale&#160;», fondée également sur le sentiment d'appartenance commun. À ce titre, les Juifs convertis à d'autres religions sont refusés comme Juifs<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite_crochet">[</span>note 7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La population africaine des <a href="/wiki/Lemba_(ethnie)" class="mw-redirect" title="Lemba (ethnie)">Lemba</a>, qui se réclame d'ascendance juive, et dont les études génétiques ont confirmé qu'elle était porteuse de gènes communs avec ceux des <a href="/wiki/Cohanim" class="mw-redirect" title="Cohanim">cohanim</a> juifs<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite_crochet">[</span>92<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, n'est pas reconnue comme juive. </p><p>À l'inverse, les personnes converties au judaïsme, bien que n'étant le plus souvent pas «&#160;ethniquement&#160;» juives (sauf cas de retour au judaïsme), sont considérées comme juives. Cette intégration dilue progressivement le <a href="/wiki/Patrimoine_g%C3%A9n%C3%A9tique" title="Patrimoine génétique">patrimoine génétique</a>. </p><p>Finalement, le caractère ethnique n'est pas une condition nécessaire ni suffisante pour l'appartenance au judaïsme, bien que la question de l'ascendance y soit importante. Le fait juif se caractérise, selon <a href="/wiki/Shmouel_Trigano" class="mw-redirect" title="Shmouel Trigano">Shmouel Trigano</a>, bien davantage par la culture, le rituel, ou les langues<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite_crochet">[</span>93<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_Juifs_en_tant_que_culture">Les Juifs en tant que culture</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">Diaspora juive</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg/220px-Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg" decoding="async" width="220" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg/330px-Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg/440px-Jewish_Children_with_their_Teacher_in_Samarkand.jpg 2x" data-file-width="3067" data-file-height="2749" /></a><figcaption>Enfants juifs en habits traditionnels, avec leur professeur, au <i><a href="/wiki/Heder" title="Heder">heder</a></i> de <a href="/wiki/Samarcande" title="Samarcande">Samarcande</a> entre 1909 et 1915.</figcaption></figure> <p>De nombreuses cultures juives ont existé à travers les millénaires et les pays de résidence. </p><p>La question culturelle juive est complexe en ce que le maintien d'une identité spécifique à travers les siècles a sans doute été aidé par les cultures très spécifiques, comme la culture ashkénaze, ou la culture judéo-arabe. Leurs membres avaient un fort sentiment d'appartenance appuyé sur ces cultures, en particulier sur des langues spécifiques (des langues locales influencées par l'hébreu), mais aussi sur des littératures ou des <a href="/wiki/Philosophies_juives" class="mw-redirect" title="Philosophies juives">philosophies juives</a> particulières. </p><p>Mais malgré des cultures juives très fortes, il n'existe aucune unité culturelle juive au-delà de la religion (du moins pour les orthodoxes) et de sa langue liturgique, l'<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a>. </p><p>Finalement, les Juifs n'ont pas eu à travers le temps une culture, mais plutôt un particularisme communautaire, lequel a produit régulièrement de nouvelles cultures juives spécifiques. </p><p>Souvent très autonomes, ces groupes ont cependant correspondu entre eux, permettant le maintien d'une identité juive relativement stable. Le rituel séfarade s'est ainsi répandu à partir de l'<a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a> et du <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a> à travers tout le <a href="/wiki/Bassin_m%C3%A9diterran%C3%A9en" title="Bassin méditerranéen">bassin méditerranéen</a>, tandis que les <a href="/wiki/Juifs_de_Cochin" title="Juifs de Cochin">Juifs de Cochin</a> (Inde) faisaient traditionnellement venir leurs livres saints du <a href="/wiki/Y%C3%A9men" title="Yémen">Yémen</a>. </p><p>Les communautés vraiment isolées, comme les <a href="/wiki/Juifs_de_Chine" class="mw-redirect" title="Juifs de Chine">Juifs de Chine</a>, les Bene Israël de <a href="/wiki/Bombay" title="Bombay">Bombay</a> (Inde) ou les <a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Juifs éthiopiens</a>, ont fini par s'assimiler totalement (Juifs de Chine), assez largement (ceux de Bombay), ou par développer des formes religieuses particulières (Juifs éthiopiens). </p><p>Les plus grands ensembles culturels juifs historiques sont dans l'Antiquité les Juifs de langues hébraïque puis <a href="/wiki/Aram%C3%A9en" title="Araméen">araméenne</a>, les Juifs hellénisés, qui auront une influence théologique décisive sur le christianisme naissant, et les Juifs de culture perse. </p><p>À partir du Moyen Âge, les trois premiers groupes s'éteignent, tandis que les Juifs de culture perse restent nombreux. De nouvelles cultures apparaissent à l'époque, qui dureront jusqu'à l'époque contemporaine&#160;: Juifs de culture arabe, de culture <a href="/wiki/S%C3%A9farade" class="mw-redirect" title="Séfarade">séfarade</a> (groupe originaire d'<a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>, du Portugal et qui finira par avoir une forte influence culturelle et religieuse sur toutes les communautés du <a href="/wiki/Bassin_m%C3%A9diterran%C3%A9en" title="Bassin méditerranéen">bassin méditerranéen</a>) et de culture <a href="/wiki/Ashk%C3%A9naze" class="mw-redirect" title="Ashkénaze">ashkénaze</a> (de la <a href="/wiki/Vall%C3%A9e_du_Rhin" class="mw-redirect" title="Vallée du Rhin">vallée du Rhin</a> à la <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a>). </p><p>Au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle apparaissent des Juifs (souvent d'origine ashkénaze, mais aussi séfarade) de culture totalement occidentalisée, après leur assimilation aux sociétés européennes et américaines. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Langues">Langues</h4></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg/220px-Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg" decoding="async" width="220" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg/330px-Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg/440px-Kaufmann_Haggadah_p_014.jpg 2x" data-file-width="540" data-file-height="655" /></a><figcaption>Page 14 de la <a href="/wiki/Haggadah" class="mw-redirect" title="Haggadah">Haggadah</a> illustrée par Kaufmann (1854-1921).</figcaption></figure> <p>L'<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu</a> est la langue liturgique du judaïsme, la langue du peuple d'Israël. Beaucoup de mots et expressions ouest-sémitiques (cananéennes) proches de l'hébreu de la Bible existent déjà dans les <a href="/wiki/Lettres_d%27Amarna" title="Lettres d&#39;Amarna">lettres d'Amarna</a>, textes diplomatiques du <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="XIVe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> avant l'ère commune, écrits en <a href="/wiki/Akkadien" title="Akkadien">akkadien</a>, ce qui confirme l'ancienneté de cette langue. </p><p>Son importance en tant que langue nationale est attestée dans le livre des <a href="/wiki/Juges" class="mw-redirect" title="Juges">Juges</a><sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite_crochet">[</span>94<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;: afin de différencier les gens de <a href="/wiki/Galaad_(Jordanie)" title="Galaad (Jordanie)">Galaad</a> de ceux d'Ephraïm, il est demandé «&#160;comment s'appelle ceci&#160;». Si l'infortuné répond <i>Sibolet</i>, et non <i>Sh'ibolet</i>, il est instantanément passé au fil de l'épée. L'hébreu fut donc la langue du peuple juif tant que celui-ci demeura sur sa terre, c'est-à-dire jusqu'à la destruction du <a href="/wiki/Temple_de_Salomon" title="Temple de Salomon">Premier Temple de Jérusalem</a>. De plus, la tradition rabbinique enseignait que l'hébreu était la langue de sainteté (<i>lashon hakodesh</i>), avec laquelle le monde avait été créé<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite_crochet">[</span>95<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Ceux qui sont encore des Israélites se dispersent en partie à travers le <a href="/wiki/Moyen-Orient" title="Moyen-Orient">Moyen-Orient</a> (d'abord en <a href="/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie">Babylonie</a>, puis au-delà), à compter de la destruction du <a href="/wiki/Temple_de_Salomon" title="Temple de Salomon">Premier Temple de Jérusalem</a>, en -586. <br />Au contact de Babylone, l'hébreu se mâtine de plus en plus d'araméen, <a href="/wiki/Lingua_franca" title="Lingua franca">lingua franca</a> de l'époque, qui prend une place de plus en plus prépondérante dans les derniers Livres de la Bible, <a href="/wiki/Livre_de_Daniel" title="Livre de Daniel">Daniel</a> et <a href="/wiki/Livre_d%27Esdras" title="Livre d&#39;Esdras">Ezra</a>, où la proclamation de la restauration du Temple est écrite en Araméen<sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite_crochet">[</span>96<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu biblique</a> évolue, et l'<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu mishnaïque</a> apparaît avec le retour des Juifs de Babylone. La question du statut de l'hébreu (langue parlée ou langue exclusivement littéraire&#160;?) fait l'objet de longs débats. <a href="/wiki/Abraham_Geiger" title="Abraham Geiger">Abraham Geiger</a> pensait que la langue de la rue était l'araméen, et celle des Sages l'hébreu<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite_crochet">[</span>97<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Hanoch Yalon<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite_crochet">[</span>note 8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> professait qu'à l'inverse, l'hébreu était la langue du commun et des enfants, tandis que les érudits parlaient araméen ou grec<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite_crochet">[</span>note 9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'anecdote de la servante de Rabbi<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite_crochet">[</span>98<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, fille de maison dans un endroit d'érudition permet en effet de formuler cette seconde hypothèse. Et si <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a> enseigna en araméen, les lettres de <a href="/wiki/Shimon_bar_Kokhba" title="Shimon bar Kokhba">Shimon bar Kokhba</a> étaient rédigées en hébreu<sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108"><span class="cite_crochet">[</span>99<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'hébreu n'est pratiqué durant tout le Moyen Âge que par les érudits<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite_crochet">[</span>note 10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cet <a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu rabbinique</a> possédait des tournures propres, et empruntait souvent à l'araméen.<br />Parallèlement à l'extinction de l'hébreu en tant que langue quotidienne, naissent plusieurs «&#160;langages&#160;», en fait un mélange des langues du terroir et d'un lexique hébraïque&#160;; ces dialectes sont écrits en caractères hébraïques. Tel est par exemple le cas du <a href="/wiki/Tsarphatique" class="mw-redirect" title="Tsarphatique">Tsarphatique</a>, la langue des gloses de <a href="/wiki/Rachi" title="Rachi">Rachi</a>, témoignage vivant de la <a href="/wiki/Langue_d%27o%C3%AFl" title="Langue d&#39;oïl">langue d'oïl</a> ou les différentes formes de <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-arabe" title="Judéo-arabe">judéo-arabe</a> utilisées par les Juifs d’<i>Eretz Islam</i>, de <a href="/wiki/Mo%C3%AFse_Ma%C3%AFmonide" title="Moïse Maïmonide">Maïmonide</a> à <a href="/wiki/Juda_Halevi" title="Juda Halevi">Juda Halevi</a>. </p><p>Deux de ces dialectes se démarquent comme ayant été parlés par de larges pans de la communauté juive&#160;: le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>, pratiqué à l'origine par les Ashkénazes et le <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-espagnol" title="Judéo-espagnol">judéo-espagnol</a> par les Séfarades.<br /> Les autres dialectes, dhzidi, <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-arabe" title="Judéo-arabe">judéo-arabe</a>, <a href="/wiki/Jud%C3%A9o-proven%C3%A7al" title="Judéo-provençal">judéo-provençal</a>, <a href="/wiki/Y%C3%A9vanique" title="Yévanique">yévanique</a>, etc. ne dépassaient pas la sphère régionale&#160;: le judéo-arabe algérien était incompréhensible pour un Juif tunisien, et inversement, alors qu'aux variations locales près, le yiddish put servir de <i>lingua franca</i> à tous les Juifs qui le parlaient, quelles que soient leurs origines. </p><p>Au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, les organisateurs de la <a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a> souhaitent faire disparaître le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>, langue du <a href="/wiki/Ghetto" title="Ghetto">ghetto</a>, pour apprendre aux Juifs résidant en Allemagne l'allemand et l'hébreu. Ils développent la première littérature laïque moderne en hébreu, et publient des journaux en cette langue. La tentative fait cependant long feu, les masses préférant apprendre l'allemand et les religieux réprouvant toute utilisation profane de la «&#160;langue de sainteté&#160;». Cependant, une première modernisation linguistique de la langue liturgique se fait jour, ajoutant de nouveaux mots pour décrire des concepts inexistants dans la langue religieuse. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:BYwork.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/BYwork.jpg/225px-BYwork.jpg" decoding="async" width="225" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/BYwork.jpg/338px-BYwork.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/BYwork.jpg/450px-BYwork.jpg 2x" data-file-width="490" data-file-height="474" /></a><figcaption>Eliézer Ben Yehoudah à sa table de travail.</figcaption></figure> <p>La deuxième tentative de reviviscence de l'hébreu est réalisée en <a href="/wiki/1881" title="1881">1881</a> par un instituteur, <a href="/wiki/Eli%C3%A9zer_Ben_Yehoudah" class="mw-redirect" title="Eliézer Ben Yehoudah">Eliézer Ben Yehoudah</a>, qui y consacra toute son énergie. Des centaines de mots sont créés sur la base de racines hébraïques. Largement issu de son travail, l'<a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu moderne</a> devient la langue officielle du mouvement sioniste, puis l'une de celles de l'État d'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a> (avec l'<a href="/wiki/Arabe" title="Arabe">arabe</a>). Du fait de l'immigration massive des Juifs vers Israël au cours du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, l'hébreu moderne et la culture israélienne — quasi inexistante il y a un siècle — qui lui est liée, apparaissent aujourd'hui comme le creuset où s'assimilent et à terme disparaissent nombre d'antiques cultures juives de la <a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">diaspora juive</a>. Si les orthodoxes ont fini par accepter l'hébreu moderne, certaines communautés <i><a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">haredim</a></i> (ultra-orthodoxes) marginales vivant en Israël, comme les <i><a href="/wiki/Neturei_Karta" title="Neturei Karta">Neturei Karta</a></i> de <i><a href="/wiki/Mea_Shearim" class="mw-redirect" title="Mea Shearim">Mea Shearim</a></i> refusent toujours de le parler, privilégiant le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>. </p><p>L'ensemble des dialectes juifs tend également à disparaître au profit des langues des pays où résident les Juifs de la Diaspora. </p><p>Le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a> demeure en usage comme langue du quotidien dans certaines communautés orthodoxes, notamment aux États-Unis, en Israël et à <a href="/wiki/Anvers" title="Anvers">Anvers</a>. Toutefois, aux États-Unis où se trouvent les plus grandes communautés yiddishisantes, ce yiddish évolue, se mêlant d'une part à l'anglais pour former le <i>Yinglish</i>, et ayant d'autre part donné naissance à un jargon employé quasi exclusivement dans les académies talmudiques, d'où son nom de <i>Yeshivish</i>. </p><p>En revanche, du fait de plusieurs facteurs, dont la Shoah, l'exode juif des pays arabes, l'émigration, l'assimilation et autres, de nombreux dialectes juifs, dont le judéo-espagnol, sont tombés en désuétude, tandis que d'autres, comme le judéo-provençal, ont disparu<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite_crochet">[</span>note 11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Judaïté_et_judaïsme_:_synthèse"><span id="Juda.C3.AFt.C3.A9_et_juda.C3.AFsme_:_synth.C3.A8se"></span>Judaïté et judaïsme&#160;: synthèse</h3></div> <p>Le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> est au sens premier «&#160;la doctrine [des Israélites] de Juda&#160;», comportant des rites et des préceptes fondés sur la <a href="/wiki/Torah" title="Torah">Torah</a>. Toutefois, beaucoup de Juifs actuels pratiquent des versions du rituel éloignées du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a>. Certains, comme les <a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">Karaïtes</a><sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite_crochet">[</span>100<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ou les personnes converties par les rabbins <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_lib%C3%A9ral" class="mw-redirect" title="Judaïsme libéral">réformés</a>, ne sont pas reconnus comme juifs par celui-ci. De plus, si le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_r%C3%A9form%C3%A9" title="Judaïsme réformé">judaïsme réformé</a> considère comme Juif un individu dont seul le père est juif, pour peu qu'il ait été élevé dans le judaïsme, ce n'est absolument pas le cas pour le judaïsme orthodoxe<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite_crochet">[</span>101<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.<br />Des juifs pratiquant leur forme du judaïsme sont ainsi considérés comme non-juifs par les juifs orthodoxes, qui acceptent en leur sein de parfaits athées pour autant que leur mère soit juive<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite_crochet">[</span>102<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Cette contradiction apparente vient de la définition non-exclusivement religieuse du fait juif. Un Juif est en effet d'après la <a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a> un membre du «&#160;peuple d'Israël&#160;», par sa naissance (ou plus rarement par sa conversion) et les ultra-orthodoxes eux-mêmes superposent cette définition à leur définition religieuse. </p><p>Enfin, la notion de peuple et le souvenir de l'État juif de l'Antiquité ont engendré, au contact du nationalisme européen du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle un <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationalisme</a> juif, le <a href="/wiki/Sionisme" title="Sionisme">sionisme</a>, revendiquant une nation pour les Juifs, un État. Cette revendication n'est pas acceptée par tous les Juifs. </p><p>La superposition de ces trois notions (religion, peuple et nation), avec leurs frontières qui ne coïncident pas, a mené à de nombreux problèmes de définition. Il existe ainsi, outre ce qui a été mentionné plus haut, des Juifs nationalistes et anti-religieux, des juifs religieux mais non nationalistes, les <i><a href="/wiki/Edah_Haredit" title="Edah Haredit">Edah Haredit</a></i>, juifs reconnus par l'État d'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a> mais pas par les juifs orthodoxes (<a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">karaïtes</a> ou personnes converties par des rabbins réformés), des groupes se voulant israélites et non Juifs, mais légalement reconnus comme Juifs par l'État d'Israël (<a href="/wiki/Samaritains" title="Samaritains">Samaritains</a>), des juifs orthodoxes reconnus par certains groupes d'orthodoxes, mais pas par d'autres (<a href="/wiki/Beta_Isra%C3%ABl" class="mw-redirect" title="Beta Israël">Beta Israël</a><sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite_crochet">[</span>note 12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). </p><p>Les 13&#160;ou 14&#160;millions de Juifs actuels, mais aussi ceux du passé, sont donc au croisement des trois notions de peuple, de religion et de nation, sans que ni les Juifs ni les non-Juifs soient intégralement d'accord sur ces notions ou sur leur périmètre exact. Ces problèmes de périmètres et de définitions, quoique bien réels, ne concernent cependant que des marges, et permettent l'existence d'une «&#160;communauté juive&#160;» relativement stable. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Démographie_et_géographie"><span id="D.C3.A9mographie_et_g.C3.A9ographie"></span>Démographie et géographie</h2></div> <p>En <a href="/wiki/1939" title="1939">1939</a>, il y avait 17&#160;millions de Juifs dans le monde. Vers <a href="/wiki/1945" title="1945">1945</a>, il n’en restait plus que 11&#160;millions. Les Juifs seraient aujourd'hui 14,4&#160;millions<sup id="cite_ref-lazaroff_115-0" class="reference"><a href="#cite_note-lazaroff-115"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le professeur <a href="/wiki/Sergio_DellaPergola" title="Sergio DellaPergola">Sergio DellaPergola</a>, démographe de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_h%C3%A9bra%C3%AFque_de_J%C3%A9rusalem" title="Université hébraïque de Jérusalem">Université hébraïque de Jérusalem</a>, indiquait en <a href="/wiki/2015" title="2015">2015</a> que la croissance démographique annuelle des Juifs dans le monde s'élevait à 0,67&#160;%, à comparer à la croissance mondiale de 1,13&#160;% pendant la même période<sup id="cite_ref-J1_2-35" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les évolutions fines sont cependant contrastées. Aujourd’hui, en Israël et en <a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">diaspora</a>, les <i><a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">haredim</a></i> (ultra-orthodoxes) sont en croissance démographique assez rapide. Il y avait chez les Juifs israéliens 6&#160;% de <i>haredim</i> déclarés en <a href="/wiki/2002" title="2002">2002</a> et 9&#160;% en <a href="/wiki/2012" title="2012">2012</a><sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116"><span class="cite_crochet">[</span>104<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sauf cas médicaux, les familles ont entre 5 et 10 enfants (7 enfants par famille en moyenne en Israël en <a href="/wiki/2005" title="2005">2005</a>). Il s’agit pour les <i>haredim</i> d’un commandement religieux important&#160;: «&#160;croissez et multipliez&#160;» (<a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Gen%C3%A8se_(complet)" class="extiw" title="s:Genèse (complet)">Genèse 1:28, 9:1,7)</a>. </p><p>À l'inverse, les populations juives moins pratiquantes, souvent avec un niveau socio-économique plus important, ont une démographie plus classiquement occidentale, d'un assez faible niveau, qui ne compense pas les mariages mixtes assez nombreux hors d'<a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a>. </p><p>Les mêmes différences peuvent être constatées entre pays&#160;: la population juive de l'ex-<a href="/wiki/Union_sovi%C3%A9tique" class="mw-redirect" title="Union soviétique">Union soviétique</a> est en diminution rapide, par émigration, tandis que, pour les mêmes raisons et du fait d'une natalité relativement forte, la population juive israélienne augmente assez vite. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Difficultés_des_études_démographiques_de_la_population_juive"><span id="Difficult.C3.A9s_des_.C3.A9tudes_d.C3.A9mographiques_de_la_population_juive"></span>Difficultés des études démographiques de la population juive</h3></div> <p>Le professeur <a href="/wiki/Sergio_DellaPergola" title="Sergio DellaPergola">Sergio DellaPergola</a> explique pourquoi le décompte des Juifs est toujours une opération délicate<sup id="cite_ref-J1_2-36" class="reference"><a href="#cite_note-J1-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> particulièrement dans les pays où le recensement n'indique pas la religion, comme les États-Unis (ou la France)&#160;: premièrement, il faut se fier à des raisonnements et des preuves empiriques fondés sur des concepts démographiques et des techniques de recherche&#160;; deuxièmement, il faut que ces techniques de base soient stables dans le temps de façon à pouvoir dégager des tendances&#160;; enfin, il faut ignorer les thèses que l'on souhaite démontrer comme la croissance rapide, la stabilité ou un lent déclin. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_pays_de_résidence"><span id="Les_pays_de_r.C3.A9sidence"></span>Les pays de résidence</h3></div> <p>Historiquement, on distinguait trois régions principales (mais non exclusives) dans lesquelles se sont formées les trois grandes cultures juives&#160;: </p> <ul><li>l'<a href="/wiki/Europe_centrale" title="Europe centrale">Europe centrale</a> et <a href="/wiki/Europe_orientale" class="mw-redirect" title="Europe orientale">orientale</a>, de l'<a href="/wiki/Alsace" title="Alsace">Alsace</a> à l'<a href="/wiki/Ukraine" title="Ukraine">Ukraine</a>, berceau du judaïsme <a href="/wiki/Ashk%C3%A9naze" class="mw-redirect" title="Ashkénaze">ashkénaze</a>.</li> <li>la <a href="/wiki/P%C3%A9ninsule_Ib%C3%A9rique" title="Péninsule Ibérique">péninsule Ibérique</a>, où le judaïsme <a href="/wiki/S%C3%A9farades" title="Séfarades">séfarade</a> naquit avant de se disperser à partir du <a href="/wiki/XVe_si%C3%A8cle" title="XVe siècle"><abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, vers les pays d'<a href="/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> puis les <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a>, certains pays du <a href="/wiki/Proche-Orient" title="Proche-Orient">Proche-Orient</a> (influençant également le judaïsme du <a href="/wiki/Yichouv" title="Yichouv">Yichouv</a>) et aussi vers l'Europe du Nord et l'Amérique<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117"><span class="cite_crochet">[</span>105<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>le Moyen-Orient, où vécurent les <a href="/wiki/Mizrahim" class="mw-redirect" title="Mizrahim">Juifs orientaux non-séfarades</a>.</li></ul> <p>D'après le professeur Sergio Della Pergola, 37&#160;% de la Communauté juive mondiale vivait en Israël en 2001&#160;: 8,3 millions de Juifs en Diaspora, et 5 millions en Israël<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite_crochet">[</span>106<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (5,1 millions en 2003<sup id="cite_ref-arche_119-0" class="reference"><a href="#cite_note-arche-119"><span class="cite_crochet">[</span>107<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). </p><p>Proportion plus importante encore, dès 2000, 48&#160;% des enfants juifs de 14&#160;ans et moins vivaient en Israël<sup id="cite_ref-lazaroff_115-1" class="reference"><a href="#cite_note-lazaroff-115"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La différence entre la proportion des jeunes Juifs vivant en Israël (près de 50&#160;%) et celle des Juifs en général (un peu plus du tiers), est le produit de deux évolutions. D'une part, les Juifs israéliens, en particulier les religieux, ont une natalité plus élevée que celle des Juifs des pays occidentaux. D'autre part, une forte proportion des Juifs des pays occidentaux a des enfants non juifs, conséquence d'un nombre élevé de mariages mixtes, mariages peu nombreux en Israël. Le nombre des Juifs vivant en Israël, mais aussi sa proportion, semble donc amené à augmenter, même sans immigration. </p><p>Confirmation de cette tendance, le <i>Jewish People Policy Planning Institute</i> estimait que la part du judaïsme israélien était montée en 2007 à 41&#160;%<sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120"><span class="cite_crochet">[</span>108<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> des 13,2 millions de Juifs vivant dans le monde, le nombre de Juifs en diaspora ayant diminué de 100&#160;000 en une seule année, celui des Juifs vivant en Israël ayant augmenté de 300&#160;000 (surtout par croissance interne). </p><p>Sur les 8,3 millions de Juifs vivant en dehors d'Israël, l'Amérique du Nord (Canada et États-Unis) en comptait au début des années 2000 6,06 millions<sup id="cite_ref-lazaroff_115-2" class="reference"><a href="#cite_note-lazaroff-115"><span class="cite_crochet">[</span>103<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, dont 5,3 millions dans les seuls États-Unis<sup id="cite_ref-arche_119-1" class="reference"><a href="#cite_note-arche-119"><span class="cite_crochet">[</span>107<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, la France environ 550&#160;000<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite_crochet">[</span>note 13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et l'Angleterre environ 400&#160;000. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Évolution_de_l'assimilation"><span id=".C3.89volution_de_l.27assimilation"></span>Évolution de l'assimilation</h3></div> <p>Le démographe Sergio Della Pergola indiquait en <a href="/wiki/2003" title="2003">2003</a> que les mariages mixtes explosaient au sein de la <a href="/wiki/Diaspora_juive" title="Diaspora juive">diaspora juive</a>. </p><p><span class="citation">«&#160;[En <a href="/wiki/France" title="France">France</a>,] les mariages mixtes augmentent, quoique suivant un parcours non strictement linéaire&#160;: les pourcentages d’enquêtés ayant des époux non juifs passent de 22&#160;% parmi les 60&#160;ans et plus à 37&#160;% parmi les 50-59 ans, se réduisent à 31&#160;% parmi les 40-49 ans, et continuent leur lente montée à 37&#160;% parmi les 30-39 ans, et 40&#160;% parmi les moins de 30 ans. Il y a une fréquence des mariages mixtes double en province par rapport à la région parisienne. Ces chiffres sont aujourd’hui largement dépassés aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> et dans le reste de l’<a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a>. Finalement, parmi ceux qui vivent en couple sans être mariés, 83&#160;% ont des partenaires non juifs — ce qui laisse présager une augmentation des mariages mixtes dans le futur&#160;»</span><sup id="cite_ref-arche_119-2" class="reference"><a href="#cite_note-arche-119"><span class="cite_crochet">[</span>107<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Si les membres des communautés <a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">ultra-orthodoxes</a> ne pratiquent pas le mariage mixte, celui-ci est beaucoup plus développé chez les Juifs ayant une pratique religieuse plus faible. En Europe, où les rabbins réformés sont peu nombreux, très peu de conjoints non juifs se convertissent. Les rabbins orthodoxes sont en effet traditionnellement hostiles à la conversion pour mariage, et celle-ci est donc peu pratiquée. Aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>, les <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_lib%C3%A9ral" class="mw-redirect" title="Judaïsme libéral">libéraux</a> (<a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_r%C3%A9form%C3%A9" title="Judaïsme réformé">réformés</a> et <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_conservateur" class="mw-redirect" title="Judaïsme conservateur">conservateurs</a>) convertissent volontiers les conjoints ou leurs enfants non juifs. Mais même aux États-Unis, seuls environ 10&#160;% des conjoints se convertissent. </p><p>Finalement, les démographes s'attendent à une forte diminution du nombre des Juifs vivant hors d'Israël, essentiellement par assimilation. Du point de vue de la pratique religieuse, les tendances sont plus contrastées. On note à la fois une augmentation du nombre des laïcs (Juifs sans pratique religieuse notable) et une augmentation des pratiquants réguliers. Ces deux croissances se font au détriment des pratiquants partiels, dit traditionalistes, dont le nombre diminue. Ainsi, en France, en <a href="/wiki/2003" title="2003">2003</a>, <span class="citation">«&#160;davantage de personnes affirment fréquenter régulièrement une synagogue (22&#160;%, contre 9&#160;% en <a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>), mais aussi plus de personnes n’y vont jamais 49&#160;%, contre 30&#160;% en <a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>)&#160;»</span><sup id="cite_ref-arche_119-3" class="reference"><a href="#cite_note-arche-119"><span class="cite_crochet">[</span>107<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En Israël, la tendance est identique<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite_crochet">[</span>109<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Malgré le basculement partiel des traditionalistes vers une pratique religieuse plus stricte, et malgré un phénomène de «&#160;repentance&#160;» (<i><a href="/wiki/Techouva" title="Techouva">techouva</a></i>) touchant certains laïcs, la pratique religieuse semble <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une référence." style="cursor:help;">appelée à diminuer en diaspora</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">&#91;réf.&#160;nécessaire&#93;</a></sup>&#160;; elle demeure plus importante en Israël grâce à la très forte démographie des pratiquants<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite_crochet">[</span>note 14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">Nombre incluant les Juifs sous administration israélienne en Israël, en <a href="/wiki/Cisjordanie" title="Cisjordanie">Cisjordanie</a> et sur le <a href="/wiki/Plateau_du_Golan" title="Plateau du Golan">Golan</a>.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text">Le Talmud de Jérusalem reprend beaucoup moins fréquemment l'accusation de polythéisme que le Talmud de Babylone. Il semble que la proximité géographique entre ses rédacteurs et les Samaritains leur ait permis de mieux vérifier les anciennes accusations du <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une précision." style="cursor:help;">Livre des Rois</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">&#91;Lequel&#160;?&#93;</a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text">Toutefois disputée par certains Juifs d'Éléphantine, qui ont érigé un Temple à <a href="/wiki/YHWH" title="YHWH">YWH</a></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text">D'après les évangiles et <a href="/wiki/Flavius_Jos%C3%A8phe" title="Flavius Josèphe">Flavius Josèphe</a>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text">Sur un judaïsme avec images au <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, voir <a href="/wiki/Synagogue_de_Doura_Europos" title="Synagogue de Doura Europos">Synagogue de Doura Europos</a></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text">Encore que de façon différenciée selon les courants, et en tout état de cause de façon moins poussée que les <a href="/wiki/Kara%C3%AFtes" class="mw-redirect" title="Karaïtes">Karaïtes</a>&#160;; les juifs réformés ne proposent pas une <i>autre <a href="/wiki/Halakha" title="Halakha">halakha</a></i>, mais un «&#160;allègement&#160;» de l'«&#160;ancienne&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir le cas «&#160;frère Daniel&#160;» (supra), dont les rabbins reconnaissaient la judéité, mais pas l'État.</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Mavo laNiqqoud HaMishna</i>.</span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a> </span><span class="reference-text">Les Juifs de la Diaspora parlaient, au <a href="/wiki/IIIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="IIIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="3ᵉ siècle avant Jésus-Christ"><span class="romain">III</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a> avant l'ère commune (AEC), majoritairement en <a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec</a>.</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a> </span><span class="reference-text">Toutefois, <a href="/wiki/Mo%C3%AFse_Ma%C3%AFmonide" title="Moïse Maïmonide">Maïmonide</a> écrit son <i><a href="/wiki/Mishneh_Torah" class="mw-redirect" title="Mishneh Torah">Mishneh Torah</a></i> en <a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">hébreu mishnaïque</a>, ce qui ne fut pas la moindre des causes de l'ire de ses contemporains.</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a> </span><span class="reference-text">Avec la mort d'<a href="/wiki/Armand_Lunel" title="Armand Lunel">Armand Lunel</a> en 1977.</span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a> </span><span class="reference-text">À l'origine, la religion des <a href="/wiki/Beta_Israel" class="mw-redirect" title="Beta Israel">Beta Israel</a> est éloignée du judaïsme rabbinique, mais la grande majorité des Juifs d'Éthiopie ont adhéré à celui-ci au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. Leur origine mal définie les fait cependant rejetés par certains <a href="/wiki/Haredim" title="Haredim">ultra-orthodoxes</a>, qui exigent qu'ils se convertissent en bonne et due forme pour les accepter.</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a> </span><span class="reference-text">Le recensement français interdit les questions ethniques ou religieuses, et il s'agit donc là d'une estimation.</span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir aussi <i><a href="/wiki/Pork_and_Milk" title="Pork and Milk">Pork and Milk</a></i></span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-J1-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-J1_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-J1_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-J1_2-2">c</a> <a href="#cite_ref-J1_2-3">d</a> <a href="#cite_ref-J1_2-4">e</a> <a href="#cite_ref-J1_2-5">f</a> <a href="#cite_ref-J1_2-6">g</a> <a href="#cite_ref-J1_2-7">h</a> <a href="#cite_ref-J1_2-8">i</a> <a href="#cite_ref-J1_2-9">j</a> <a href="#cite_ref-J1_2-10">k</a> <a href="#cite_ref-J1_2-11">l</a> <a href="#cite_ref-J1_2-12">m</a> <a href="#cite_ref-J1_2-13">n</a> <a href="#cite_ref-J1_2-14">o</a> <a href="#cite_ref-J1_2-15">p</a> <a href="#cite_ref-J1_2-16">q</a> <a href="#cite_ref-J1_2-17">r</a> <a href="#cite_ref-J1_2-18">s</a> <a href="#cite_ref-J1_2-19">t</a> <a href="#cite_ref-J1_2-20">u</a> <a href="#cite_ref-J1_2-21">v</a> <a href="#cite_ref-J1_2-22">w</a> <a href="#cite_ref-J1_2-23">x</a> <a href="#cite_ref-J1_2-24">y</a> <a href="#cite_ref-J1_2-25">z</a> <a href="#cite_ref-J1_2-26">aa</a> <a href="#cite_ref-J1_2-27">ab</a> <a href="#cite_ref-J1_2-28">ac</a> <a href="#cite_ref-J1_2-29">ad</a> <a href="#cite_ref-J1_2-30">ae</a> <a href="#cite_ref-J1_2-31">af</a> <a href="#cite_ref-J1_2-32">ag</a> <a href="#cite_ref-J1_2-33">ah</a> <a href="#cite_ref-J1_2-34">ai</a> <a href="#cite_ref-J1_2-35">aj</a> et <a href="#cite_ref-J1_2-36">ak</a></sup> </span><span class="reference-text">Ces chiffres incluent toute personne se définissant elle-même comme juive ou qui répondant pour un ménage, définit comme juifs les membres de son ménage. Inclut aussi les personnes disant ne pas avoir de religion mais un parent juif. Pour plus de détails, consulter <span class="ouvrage" id="DellaPergola2020"><span class="ouvrage" id="Sergio_DellaPergola2020"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Sergio_DellaPergola" title="Sergio DellaPergola">Sergio DellaPergola</a>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jewishdatabank.org/content/upload/bjdb/2019_World_Jewish_Population_(AJYB,_DellaPergola)_DataBank_Final.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="en">World Jewish Population, 2019</cite></a>&#160;», <time>2020</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="GonenGilon1993"><span class="ouvrage" id="Amiram_GonenRachel_Gilon1993"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Amiram Gonen et Rachel Gilon (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>), <cite class="italique" lang="en">The Encyclopedia of the Peoples of the World</cite>, New York, Marwyn Samuels &amp; Michael Zand, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Henri Holt Reference Book, Ethnic Groups - Encyclopaedias&#160;», <time>1993</time>, 703&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780805022568" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780805022568"><span class="nowrap">9780805022568</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0805022562" title="Spécial:Ouvrages de référence/0805022562"><span class="nowrap">0805022562</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/28256724">28256724</a></span>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">279-280</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Encyclopedia+of+the+Peoples+of+the+World&amp;rft.place=New+York&amp;rft.pub=Marwyn+Samuels+%26+Michael+Zand&amp;rft.aulast=Gonen&amp;rft.aufirst=Amiram&amp;rft.au=Rachel+Gilon&amp;rft.date=1993&amp;rft.pages=279-280&amp;rft.tpages=703&amp;rft.isbn=9780805022568&amp;rft_id=info%3Aoclcnum%2F28256724&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span> <span title="Document utilisé pour la rédaction de l’article"><span typeof="mw:File"><span><img alt="Document utilisé pour la rédaction de l’article" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Icon_flat_design_plume.svg/20px-Icon_flat_design_plume.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Icon_flat_design_plume.svg/30px-Icon_flat_design_plume.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Icon_flat_design_plume.svg/40px-Icon_flat_design_plume.svg.png 2x" data-file-width="330" data-file-height="158" /></span></span></span><blockquote> <p>«&#160;JEWS&#160;: A people associated with its own religion, Judaism, and as broadly defined in terms of both ethnicity and religion.&#160;» </p> </blockquote></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/definition/academie9/juif"><cite style="font-style:normal;">Article «&#160;Juif&#160;» du dictionnaire de l’Académie française</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">cnrtl.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2011-05-31" data-sort-value="2011-05-31">31 mai 2011</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.erudit.org/fr/livres/actes-des-colloques-de-lassociation-internationale-des-demographes-de-langue-francaise/demographie-destin-sous-populations-actes-colloque-liege-1981/000706co/">Réflexions sur les évaluations du nombre de Juifs en France</a></span> </li> <li id="cite_note-JDB2021-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-JDB2021_6-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jewishdatabank.org/api/download/?studyId=1185&amp;mediaId=bjdb%5c2021_World_Jewish_Population_AJYB_(DellaPergola)_DB_Public.pdf">«&#160;World Jewish Population&#160;»</a>, Jewish Data Bank, 2021.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="SanderTrenel2005"><a href="/wiki/Nathaniel_Philippe_Sander" title="Nathaniel Philippe Sander"><span class="nom_auteur">Sander</span></a> et <a href="/wiki/Isaac_L%C3%A9on_Trenel" title="Isaac Léon Trenel"><span class="nom_auteur">Trenel</span></a>, <cite class="italique">Dictionnaire hébreu-français</cite>, Genève, <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;231<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Dictionnaire+h%C3%A9breu-fran%C3%A7ais&amp;rft.place=Gen%C3%A8ve&amp;rft.aulast=Sander&amp;rft.au=Trenel&amp;rft.date=2005&amp;rft.pages=231&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#FinkelsteinSilberman2002">Finkelstein et Silberman 2002</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;55</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir M.A. <a href="/wiki/Anatole_Bailly" title="Anatole Bailly">Bailly</a>, <i>Abrégé du dictionnaire grec-français</i>, édition 1901, p. 436.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir <a href="/wiki/F%C3%A9lix_Gaffiot" title="Félix Gaffiot">Félix Gaffiot</a>, <i>Dictionnaire illustré latin-français</i>, édition 1934, p. 870.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="JanowitzD._Cohen1999"><span class="ouvrage" id="Naomi_JanowitzShaye_J._D._Cohen1999">Naomi Janowitz et Shaye J. D. Cohen, <cite class="italique">The Beginnings of Jewishness&#160;: Boundaries, Varieties, Uncertainties</cite>, Berkeley, <a href="/wiki/University_of_California_Press" title="University of California Press">University of California Press</a>, <time>1999</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">104-105</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Beginnings+of+Jewishness&amp;rft.place=Berkeley&amp;rft.pub=University+of+California+Press&amp;rft.stitle=Boundaries%2C+Varieties%2C+Uncertainties&amp;rft.aulast=Janowitz&amp;rft.aufirst=Naomi&amp;rft.au=Shaye+J.+D.+Cohen&amp;rft.date=1999&amp;rft.pages=104-105&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Renan1889"><span class="ouvrage" id="Ernest_Renan1889">Ernest Renan, <cite class="italique">Histoire du peuple d'Israël</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;2, <a href="/wiki/Calmann-L%C3%A9vy" title="Calmann-Lévy">Calmann-Lévy</a>, <time>1889</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=67ElWTq27fsC&amp;q=judaïte">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;244 et 478<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Histoire+du+peuple+d%27Isra%C3%ABl&amp;rft.pub=Calmann-L%C3%A9vy&amp;rft.aulast=Renan&amp;rft.aufirst=Ernest&amp;rft.date=1889&amp;rft.volume=2&amp;rft.pages=244+et+478&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Reinach1887"><span class="ouvrage" id="Théodore_Reinach1887">Théodore Reinach, «&#160;<cite style="font-style:normal">Bibliographie</cite>&#160;», <i>Revue des études juives</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;30,&#8206; <time>1887</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;308 <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sefarim.fr/hamore/ref-Sifria_Magazines_Revue%20des%20%E9tudes%20juives_30_308.aspx">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Bibliographie&amp;rft.jtitle=Revue+des+%C3%A9tudes+juives&amp;rft.issue=30&amp;rft.aulast=Reinach&amp;rft.aufirst=Th%C3%A9odore&amp;rft.date=1887&amp;rft.pages=308&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir <i>Dictionnaire étymologique Larousse</i>, édition 1938, page 421.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/monde/regles-1MAJ-MIN.htm">Minuscules et majuscules - Règles typographiques françaises</a> sur le site du <a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_au_Qu%C3%A9bec" title="Trésor de la langue française au Québec">Trésor de la langue française au Québec</a>.</span> </li> <li id="cite_note-polythéisme-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-polythéisme_16-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Cf. <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deuxi%C3%A8me_livre_des_Rois#Deuxième_livre_des_Rois_23" class="extiw" title="s:Deuxième livre des Rois">23:4 et suivants</a> &amp; <a href="#FinkelsteinSilberman2002">Finkelstein et Silberman 2002</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;276</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;Tu ne contracteras point de mariage avec ces peuples, tu ne donneras point tes filles à leurs fils, et tu ne prendras point leurs filles pour tes fils.&#160;»</span>, <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deut%C3%A9ronome_(complet)#Deutéronome_7" class="extiw" title="s:Deutéronome (complet)">Deutéronome 7:3</a>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.universalis.fr/classification/religions/religions-monotheistes/judaisme/sectes-juives/">http://www.universalis.fr/classification/religions/religions-monotheistes/judaisme/sectes-juives/</a> <i>Sectes juives</i>, articles d'Encyclopædia Universalis.</span> </li> <li id="cite_note-La_Bible_dévoilée,_page_318-19"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-La_Bible_dévoilée,_page_318_19-0">a</a> et <a href="#cite_ref-La_Bible_dévoilée,_page_318_19-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>La Bible dévoilée</i>, p. 318.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple, dans <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Gen%C3%A8se_(complet)#Genèse_32" class="extiw" title="s:Genèse (complet)">Genèse 32:32</a></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Exode_13" class="extiw" title="s:Exode 13">Exode 13:17</a> ou <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Exode_14" class="extiw" title="s:Exode 14">Exode 14:15</a>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Exode_3" class="extiw" title="s:Exode 3">Exode 3:7</a>.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Premier_livre_de_Samuel_-_Darby#Chapitre_10" class="extiw" title="s:Premier livre de Samuel - Darby">Premier livre de Samuel 10:17</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text">cf. <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Isa%C3%AFe_11" class="extiw" title="s:Isaïe 11">Isaïe 11:1</a>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text">Rois, 17-9 à 17-17.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text">Deuxième livre des rois, <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deuxi%C3%A8me_livre_des_Rois#Deuxième_livre_des_Rois_23" class="extiw" title="s:Deuxième livre des Rois">23:4 et suivants</a>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir entre autres <i>la Bible dévoilée</i> <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;276.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>La Bible dévoilée</i>, page 276.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/La_Bible_d%C3%A9voil%C3%A9e" title="La Bible dévoilée"><i>La Bible dévoilée, les nouvelles révélations de l'archéologie</i></a> Bayard, <a href="/wiki/2002" title="2002">2002</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160; 155-156, 178 &amp; 275.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;j’élèverai ta postérité après toi, […] et j’affermirai pour toujours le trône de son royaume. Je serai pour lui un père, et il sera pour moi un fils. […] Ta maison et ton règne seront pour toujours assurés, ton trône sera pour toujours affermi.&#160;»</span>, <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deuxi%C3%A8me_livre_de_Samuel#Deuxième_livre_de_Samuel_7" class="extiw" title="s:Deuxième livre de Samuel">2 Samuel 7: 12-16</a>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;53, Le livre de poche, 1970.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;Les ennemis de <a href="/wiki/Tribu_de_Juda" title="Tribu de Juda">Juda</a> et de <a href="/wiki/Tribu_de_Benjamin" title="Tribu de Benjamin">Benjamin</a> [les deux tribus du Sud] apprirent que les fils de la captivité bâtissaient un temple à l'Éternel […]. Ils vinrent auprès de <a href="/wiki/Zorobabel_(gouverneur)" title="Zorobabel (gouverneur)">Zorobabel</a> et des chefs de familles, et leur dirent&#160;: Nous bâtirons avec vous […]. Mais <a href="/wiki/Zorobabel_(gouverneur)" title="Zorobabel (gouverneur)">Zorobabel</a>, Josué, et les autres chefs des familles d'Israël, leur répondirent&#160;: Ce n'est pas à vous et à nous de bâtir la maison de notre Dieu&#160;; nous la bâtirons nous seuls à l'Éternel&#160;»</span>, <a href="/wiki/Livre_d%27Esdras" title="Livre d&#39;Esdras">Livre d'Esdras</a> 4-1 à Esdras 4-4.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sefarim.fr/Proph%E8tes_Rois%202_17_23.aspx">2 Rois 17:23-41</a>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>maseḫet kūtīm</i>&#160;», Kirchheim, <i>Septem Libri parvi Talmudici</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;31-36.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text">En particulier sous la «&#160;restauration&#160;» hasmonéenne, période ou les relations avec les Samaritains semblent politiquement particulièrement mauvaises. Voir par exemple le Premier <a href="/wiki/Livre_des_Maccab%C3%A9es" class="mw-redirect" title="Livre des Maccabées">livre des Maccabées</a> 3-10, ou la destruction du temple samaritain par Jean Hyrcan vers -108.</span> </li> <li id="cite_note-eisenberg-p-122-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-eisenberg-p-122_37-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Josy Eisenberg, <i>Une histoire des Juifs</i>, page 122.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text">«&#160;Maîtres&#160;» de la tradition juive, c'est-à-dire des érudits, souvent issus du peuple, et non des couches sacerdotales de la population)</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text">Kavon, Eli, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.highbeam.com/doc/1G1-166933960.html">Tisha B'Av Meditation: Bar Kokhba: rebel hero or failed Messiah?</a></i>, 1/7/2007, consulté le 23/10/2009</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text">Bryan Blondy, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1251804529782&amp;pagename=JPArticle%2FShowFull">Archaeologists find 120 coins from the Bar Kokhba Revolt era</a></i>, in <i>Jerusalem Post</i>, 9/09/2009, consulté le 23/10/2009</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;128.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text">Guittin 60b&#160;; <a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;178.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;178.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;179.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;180.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;120.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deut%C3%A9ronome_28" class="extiw" title="s:Deutéronome 28">Deutéronome chap 27-30, notamment 28:64</a>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text">(<a href="/wiki/Ma%C3%AFmonide" class="mw-redirect" title="Maïmonide">Maïmonide</a>, <i><a href="/wiki/Mishneh_Torah" class="mw-redirect" title="Mishneh Torah">Mishneh Torah</a>, Hilkhot Melakhim</i>, chapitre 12.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text">Histoire universelle des Juifs publiée sous la direction d'<a href="/wiki/%C3%89lie_Barnavi" title="Élie Barnavi">Élie Barnavi</a> en 1992, p. 198.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ou.org/pdf/ja/5769/fall69/18-27.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Rabbi Samson Raphael Hirsch, Torah leadership for our times</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">ou.org</span></span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text">Arthur Hertzberg, Lights for Rebirth, Jewish Publication Society, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;426</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/D%C3%A9claration_d%27ind%C3%A9pendance_de_l%27%C3%89tat_d%27Isra%C3%ABl" class="extiw" title="s:Déclaration d&#39;indépendance de l&#39;État d&#39;Israël">s:Déclaration d'indépendance de l'État d'Israël</a>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Talmud_de_Babylone" title="Talmud de Babylone">T.B</a> <a href="/wiki/Sanh%C3%A9drin_(trait%C3%A9)" title="Sanhédrin (traité)">Sanhédrin</a> 44a</span> </li> <li id="cite_note-knesset-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-knesset_57-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir la page en anglais sur le site de la <a href="/wiki/Knesset" title="Knesset">Knesset</a>&#160;: <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.knesset.gov.il/laws/special/eng/return.htm">[1]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text">Du moins quand ces termes étaient pris au sens propre. Il existait des sens figurés assez nombreux, généralement péjoratifs. Ainsi, pour le Dictionnaire de l'Académie française (1694)&#160;: <blockquote><div>«&#160;- JUIF. s. m. On ne met pas icy ce mot comme le nom d'une Nation; mais parce qu'il s'employe figurément en quelques phrases de la Langue. Ainsi on appelle, Juif, un homme qui preste à usure. C'est un Juif, il preste à dix pour cent.<br /> <p>- On dit prov. qu'Un homme est riche comme un Juif, pour dire, qu'Il est fort riche. Et cela ne se dit guère que d'un gros Marchand, d'un Banquier &amp;c.<br /> - On dit aussi prov. d'Un homme qui va &amp; vient sans cesse çà &amp; la, que C'est le Juif errant.<br /> - Judaïque. adj. de tout genre. Qui appartient aux Juifs. La Loy Judaïque. les Antiquitez Judaïques.<br /> - Judaïser. v. n. Suivre &amp; pratiquer en quelques points les cérémonies de la Loy Judaïque. C'est Judaïser que de garder le jour du Sabbat. Ces Hérétiques Judaïsoient en s'abstenant de manger de la chair de pourceau.<br /> </p> - Judaïsme. s. m. La Religion des Juifs. Faire profession du Judaïsme.&#160;»</div></blockquote></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text">Daniel Boyarin, A radical Jew: Paul and the politics of identity, <time class="nowrap" datetime="1994-10-14" data-sort-value="1994-10-14">14 octobre 1994</time>, <a href="/wiki/University_of_California_Press" title="University of California Press">University of California Press</a>, <a href="/wiki/Berkeley_(Californie)" title="Berkeley (Californie)">Berkeley (Californie)</a>, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-520-08592-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-520-08592-3"><span class="nowrap">978-0-520-08592-3</span></a>)</small>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://texts.cdlib.org/view;jsessionid=CVFQtGjpR4aPh1TA?docId=ft7w10086w&amp;query=&amp;brand=ucpress">consultable en ligne</a> <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;13–38&#160;: <span class="citation">«&#160;<i>Paul was motivated by a Hellenistic desire for the One, which among other things produced an ideal of a universal human essence, beyond difference and hierarchy. This universal humanity, however, was predicated (and still is) on the dualism of the flesh and the spirit, such that while the body is particular, marked through practice as Jew or Greek, and through anatomy as male or female, the spirit is universal. Paul did not, however, reject the body — as did, for instance, the gnostics — but rather promoted a system whereby the body had its place, albeit subordinated to the spirit. Paul's anthropological dualism was matched by a hermeneutical dualism as well. Just as the human being is divided into a fleshy and a spiritual component, so also is language itself. It is composed of outer, material signs and inner, spiritual significations. When this is applied to the religious system that Paul inherited, the physical, fleshy signs of the Torah, of historical Judaism, are re-interpreted as symbols of that which Paul takes to be universal requirements and possibilities for humanity.</i>&#160;»</span><br />(<span class="citation">«&#160;Paul était motivé par un désir hellénistique pour l'Un, ce qui produit entre autres l'idéal d'une essence humaine universelle au-delà des différences et hiérarchies. On prêchait, et on le fait toujours, cependant à cette humanité universelle la dualité entre esprit et chair telle que bien que le corps soit particulier, marqué par la pratique en tant que Juif ou que Grec, et par l'anatomie comme mâle ou femelle, l'esprit est universel. Paul ne rejetait cependant pas le corps — comme le faisaient les gnostiques — mais promouvait en lieu et place un système dans lequel le corps avait sa place, bien que subordonné à l'esprit. Le dualisme anthropologique de Paul s'accompagnait d'un dualisme herméneutique. De même que l'être humain est divisé en composantes corporelle et spirituelle, le langage l'est lui-même. Il est composé de signes matériels extérieurs et de significations spirituelles intérieures. Lorsque cela s'applique au système religieux dont avait hérité Paul, les signes physiques, charnels, de la Torah, du judaïsme historique, sont réinterprétés comme symboles de cela, lesquels sont, estime Paul, des obligations et possibilités universelles pour l'humanité&#160;»</span>)</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text">T.B Sanhédrin 44a, cf. supra</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="et_Diderot"><span class="ouvrage" id="d&#39;Alembert_et_Diderot">d'Alembert et Diderot, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k50541z/f25.chemindefer"><cite style="font-style:normal;">Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Tome neuvième, article Juif</cite></a>&#160;»</span></span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deut%C3%A9ronome_(complet)#Deutéronome_7" class="extiw" title="s:Deutéronome (complet)">Deutéronome 7:3</a>.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deut%C3%A9ronome_(complet)#Deutéronome_21" class="extiw" title="s:Deutéronome (complet)">Deutéronome 21:8</a>.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deut%C3%A9ronome_(complet)#Deutéronome_21" class="extiw" title="s:Deutéronome (complet)">Deutéronome 21:1</a>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text">Ainsi, pour <a href="/wiki/Shlomo_Sand" title="Shlomo Sand">Shlomo Sand</a> (<i>Comment le peuple juif fut inventé</i>), <i>Am</i> ne signifie originellement pas «&#160;le peuple&#160;» comme fondement d'un État, mais est un terme plus vague qu'il conviendrait plutôt de traduire par «&#160;les gens&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-josephe-livre-XIII-67"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-josephe-livre-XIII_67-0">a</a> et <a href="#cite_ref-josephe-livre-XIII_67-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Flavius_Jos%C3%A8phe" title="Flavius Josèphe">Flavius Josèphe</a>, <i><a href="/wiki/Antiquit%C3%A9s_juda%C3%AFques" title="Antiquités judaïques">Antiquités judaïques</a></i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://remacle.org/bloodwolf/historiens/Flajose/juda13.htm">livre XIII</a>, chapitre 9, paragraphe 1&#160;: «&#160;<a href="/wiki/Jean_Hyrcan" class="mw-redirect" title="Jean Hyrcan">Hyrcan</a> prit aussi les villes d'<a href="/wiki/Idum%C3%A9e" title="Idumée">Idumée</a>, Adora et Marissa, soumit tous les Iduméens et leur permit de rester dans le pays à la condition d'adopter la circoncision et les lois des Juifs. Par attachement au sol natal, ils acceptèrent de se circoncire et de conformer leur genre de vie à celui des Juifs. C'est à partir de cette époque qu'ils ont été des Juifs véritables&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-dion-cassius-68"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-dion-cassius_68-0">a</a> <a href="#cite_ref-dion-cassius_68-1">b</a> et <a href="#cite_ref-dion-cassius_68-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">«&#160;d'autres hommes […] ont adopté les institutions de ce peuple, quoiqu'ils lui soient étrangers. Il y a des Juifs même parmi les Romains&#160;: souvent arrêtés dans leur développement, ils se sont néanmoins accrus au point qu'ils ont obtenu la liberté de vivre d'après leurs lois&#160;» - <a href="/wiki/Dion_Cassius" title="Dion Cassius">Dion Cassius</a>, <i>Histoire romaine</i>, <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_romaine_(Dion_Cassius)/Livre_XXXVII#17" class="extiw" title="s:Histoire romaine (Dion Cassius)/Livre XXXVII">Livre trente-septième, chapitre 17</a>.</span> </li> <li id="cite_note-eisenberg-p-128-69"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-eisenberg-p-128_69-0">a</a> et <a href="#cite_ref-eisenberg-p-128_69-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Rabbin <a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, 1970, page 128 et suivantes. «&#160;Il est probable que le monde gréco-romain compta davantage de semi-prosélytes que d'authentique <a href="/wiki/Pros%C3%A9lyte" class="mw-redirect" title="Prosélyte">prosélytes</a>. […] Toujours est-il que leur nombre total fut considérable&#160;».</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text">Pour plus de détails sur cette critique, voir <a href="/wiki/Shlomo_Sand" title="Shlomo Sand">Shlomo Sand</a>, de l'Université de <a href="/wiki/Tel_Aviv" class="mw-redirect" title="Tel Aviv">Tel Aviv</a>, dans <i><a href="/wiki/Comment_le_peuple_juif_fut_invent%C3%A9" title="Comment le peuple juif fut inventé">Comment le peuple juif fut inventé</a></i>, Fayard, 2008. Voir également <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.monde-diplomatique.fr/2008/08/SAND/16205">son article</a> dans le <i><a href="/wiki/Monde_diplomatique" class="mw-redirect" title="Monde diplomatique">Monde diplomatique</a></i> d'août 2008. Il déclare notamment dans une interview&#160;: «&#160;Mettre une majuscule à «&#160;juif&#160;», c'est faire droit au point de vue sioniste, qui a inventé la notion de peuple juif pour des motifs politiques&#160;», <i>Books</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2, février 2009, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;14.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.voltaire-integral.com/Html/19/juifs.htm">Voltaire article «&#160;Juifs&#160;»</a> du <i><a href="/wiki/Dictionnaire_philosophique" title="Dictionnaire philosophique">Dictionnaire philosophique</a></i></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple dans <a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Deut%C3%A9ronome_(complet)#Deutéronome_21" class="extiw" title="s:Deutéronome (complet)">Deutéronome 21:1</a>&#160;: <span class="citation">«&#160;dans le pays dont l’Éternel, ton Dieu, te donne la possession&#160;»</span>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir par exemple <a href="/wiki/Johann_Gottlieb_Fichte" title="Johann Gottlieb Fichte">Johann Gottlieb Fichte</a>, <i>Discours à la nation allemande</i> (<i>Reden andie deutsche Nation</i>), 1807-1808.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a> </span><span class="reference-text">Sur l'opposition au moins partielle à l'existence d'un peuple juif, entre autres pour des raisons de diversités d'origines (conversions), voir <i>Comment le peuple Juif fut inventé</i>, <a href="/wiki/Shlomo_Sand" title="Shlomo Sand">Shlomo Sand</a>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Fayard" class="mw-redirect" title="Éditions Fayard">Éditions Fayard</a>, septembre 2008, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-213-63778-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-213-63778-5"><span class="nowrap">978-2-213-63778-5</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="citation">«&#160;Une nation est donc une grande solidarité […]. Elle suppose un passé&#160;; elle se résume pourtant dans le présent par un fait tangible&#160;: le consentement, le désir clairement exprimé de continuer la vie commune […] un plébiscite de tous les jours […]. Oh&#160;! je le sais, cela est moins métaphysique que le droit divin, moins brutal que le droit prétendu historique. […] Une nation n'a jamais un véritable intérêt à s'annexer ou à retenir un pays malgré lui. Le vœu des nations est, en définitive, le seul critérium légitime, celui auquel il faut toujours en revenir.&#160;»</span>, <a href="/wiki/Ernest_Renan" title="Ernest Renan">Ernest Renan</a>, <i><a href="/wiki/Qu%27est-ce_qu%27une_nation_%3F" title="Qu&#39;est-ce qu&#39;une nation ?">Qu'est-ce qu'une nation&#160;?</a></i>, 1882.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text">Sur une opposition anti-nationaliste, voir <i>Comment le peuple Juif fut inventé</i>, <a href="/wiki/Shlomo_Sand" title="Shlomo Sand">Shlomo Sand</a>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Fayard" class="mw-redirect" title="Éditions Fayard">Éditions Fayard</a>, septembre 2008, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-213-63778-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-213-63778-5"><span class="nowrap">978-2-213-63778-5</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text">D. Smith, <i>The Ethnic Origins of Nations</i>, Oxford&#160;: Blackwell, 1986.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.clio.fr/BIBLIOTHEQUE/pere_ou_mere__aux_origines_de_la_matrilinearite_juive.asp">Joseph Mélèze sur la matrilinéarité.</a></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text">Raul Hilberg, La Destruction des Juifs d'Europe, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;67-68, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-213-01964-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-213-01964-2"><span class="nowrap">978-2-213-01964-2</span></a>)</small>. Pour plus de détails, voir <a href="/wiki/Qui_est_Juif_%3F" class="mw-redirect" title="Qui est Juif ?">Qui est Juif&#160;?</a>.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text">Selon Kimberly Cornish, dans son ouvrage <i>Le Juif de Linz</i>, le philosophe <a href="/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein">Ludwig Wittgenstein</a>, qui était condisciple de Hitler, fut le Juif auquel Hitler fait référence dans <i><a href="/wiki/Mein_Kampf" title="Mein Kampf">Mein Kampf</a></i> dans le passage concernant sa scolarité à Linz, et bien des éléments des écrits antisémites d'Hitler seraient des projections des jeunes Wittgenstein sur tout le peuple juif. <a href="/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein">Ludwig Wittgenstein</a>, qui n'est pas mort durant la Shoah, était Juif selon les critères nazis, puisque trois de ses grands-parents l'étaient, bien que ses grands-parents paternels se soient convertis au protestantisme. Il ne l'était cependant pas selon les critères halakhiques, puisque sa grand-mère maternelle n'était pas Juive.</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text">James Carroll, <i>Constantine's Sword</i>, éd. Houghton Mifflin, 2001, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-395-77927-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-395-77927-9"><span class="nowrap">978-0-395-77927-9</span></a>)</small> <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;26.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text">Selon le premier livre des rois, «&#160;leurs descendants qui étaient restés après eux dans le pays et que les enfants d’Israël n’avaient pu dévouer par interdit, Salomon les leva comme esclaves de corvée, ce qu’ils ont été jusqu’à ce jour&#160;» (<a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Premier_livre_des_Rois#Premier_livre_des_Rois_9" class="extiw" title="s:Premier livre des Rois">Premier livre des Rois 9</a>). L'inexistence de toute spécificité jébuséenne en <a href="/wiki/Jud%C3%A9e" title="Judée">Judée</a> aux époques historiques amène beaucoup d'auteurs à pencher pour une assimilation des populations conquises.</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Strabon" title="Strabon">Strabon</a>, <i>Geographie</i>, Bk.16.2.34.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/L%C3%A9on_Poliakov" title="Léon Poliakov">Léon Poliakov</a>, <i>Histoire de l'antisémitisme</i>, t.1, <i>Les Juifs dans l'Occident du haut Moyen Âge</i>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;231-235, éd. Points, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-02-012824-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-02-012824-7"><span class="nowrap">978-2-02-012824-7</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a> </span><span class="reference-text">la relation la plus ancienne est un ouvrage de défense du <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a> écrit par Yehuda HaLevi (1074-1141) en <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>&#160;: <i>Kitab alhuyya wa-l-dalil fi nusr al-din al-dalil</i>, plus généralement connu sous le nom de <i><a href="/wiki/Kuzari" title="Kuzari">Kuzari</a></i>. Le livre parle de la conversion des Khazars dans une vision apologétique et non historique, mais est confirmé par d'autres auteurs de l'époque, comme <a href="/wiki/Abraham_ibn_Dawd_Halevi" title="Abraham ibn Dawd Halevi">Abraham ibn Dawd Halevi</a>. L'archéologie a mis au jour des monnaies du <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle frappées de symboles juifs (<i>Coins of the Khazar Empire</i>, Glen Shake, Édition&#160;: Largeprint, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-9678984-0-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-9678984-0-7"><span class="nowrap">978-0-9678984-0-7</span></a>)</small>).</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a> </span><span class="reference-text">Cette thèse est par exemple développée par Paul Wexler dans <i>The Non-Jewish Origins of the Sephardic Jews</i>, Albany: <i>State University of New York Press</i>, 1996. Plus réservé, Daniel Schroeter note effectivement l'existence de légendes locales sur la conversion de Berbères à l'époque pré-islamique, mais note aussi que si cette thèse a été largement reprise au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, elle ne repose sur aucun texte d'époque, et reste donc incertaine. Voir son approche dans «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mondeberbere.com/juifs/schroeter.htm">LA DÉCOUVERTE DES JUIFS BERBÈRES</a>&#160;», par Daniel J. Schroeter, in <i>Relations Judéo-Musulmanes au Maroc&#160;: perceptions et réalités</i>, ouvrage collectif sous la direction de Michel Abitbol, Paris: Éditions Stavit, 1997, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;169-187. Ces traditions semblent assez anciennes, puisque l'historien <a href="/wiki/Ibn_Khaldoun" title="Ibn Khaldoun">Ibn Khaldoun</a> (<abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle) indique qu'à la veille de la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_musulmane_du_Maghreb" title="Conquête musulmane du Maghreb">conquête musulmane du Maghreb</a>, «&#160;une partie des <a href="/wiki/Berb%C3%A8res" title="Berbères">Berbères</a> professait le <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">judaïsme</a>, religion qu'ils avaient reçue de leurs puissants voisins, les Israélites de la Syrie. Parmi les Berbères juifs, on distinguait les Djeraoua, tribu qui habitait l'<a href="/wiki/Aur%C3%A8s" title="Aurès">Aurès</a> et à laquelle appartenait la <a href="/wiki/Kahena" class="mw-redirect" title="Kahena">Kahina</a> […]. Les autres tribus juives étaient les Nefouça, Berbères de l'Ifrikïa, les Fendelaoua, les Medîouna, les Behloula, les Ghîatha et les Fazaz, Berbères du Maghreb&#160;» (<a href="/wiki/Ibn_Khaldoun" title="Ibn Khaldoun">Ibn Khaldoun</a>, <i>Histoire des Berbères et des dynasties musulmanes de l'Afrique septentrionale</i>, traduction de William McGuckin de Slane, éd. Paul Geuthner, Paris, 1978, <span class="nowrap">tome 1</span>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;208-209).</span> </li> <li id="cite_note-Jewish-Encyclopedia-subbotniki-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Jewish-Encyclopedia-subbotniki_87-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Herman Rosenthal et S. Hurwitz, <i>«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=1146&amp;letter=S">Subbotniki</a>&#160;» </i>, <i>Jewish Encyclopedia</i>, 1901-1906.</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a> </span><span class="reference-text">Leora Eren Frucht, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1228728138969&amp;pagename=JPost/JPArticle/ShowFull">The 'Subbotnik' Case</a> <span class="noarchive">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110624123758/http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1228728138969&amp;pagename=JPost%2FJPArticle%2FShowFull">Copie archivée</a>&#160;»</span> <small>(version du <time class="nowrap" datetime="2011-06-24" data-sort-value="2011-06-24">24 juin 2011</time> sur </small></i><small><a href="/wiki/Internet_Archive" title="Internet Archive">Internet Archive</a><i>)</i></small>, 10/12/2008, <i><a href="/wiki/Jerusalem_Post" class="mw-redirect" title="Jerusalem Post">Jerusalem Post</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-landau-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-landau_89-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="class=&quot;abbr_&quot;_title=&quot;Docteur&quot;_&gt;Dr_Jacob_M._Landau2007"><span class="ouvrage" id="Dr_Jacob_M._Landau2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <abbr class="abbr" title="Docteur">D<sup>r</sup></abbr> Jacob M. Landau, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">The Dönmes: crypto-Jews under Turkish rule</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Jewish Political Studies Review</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;19, <abbr class="abbr" title="numéros">n<sup>os</sup></abbr>&#160;1-2,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2007-03" data-sort-value="2007-03">mars 2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/25834725">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=The+D%C3%B6nmes%3A+crypto-Jews+under+Turkish+rule&amp;rft.jtitle=Jewish+Political+Studies+Review&amp;rft.issue=1-2&amp;rft.au=%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%22Docteur%22+%3ED%3Csup%3Er%3C%2Fsup%3E%3C%2Fabbr%3E+Jacob+M.+Landau&amp;rft.date=2007-03&amp;rft.volume=19&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-wade-2006-90"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-wade-2006_90-0">a</a> et <a href="#cite_ref-wade-2006_90-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Voir le débat entre David Goldstein et l'équipe du <i>Doron Behar and Karl Skorecki of the <a href="/wiki/Technion" title="Technion">Technion</a> and Ramban Medical Center in <a href="/wiki/Ha%C3%AFfa" title="Haïfa">Haifa</a></i> concernant l'origine des marqueurs génétiques féminins ashkenazes, tel que rapporté par <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2006/01/14/science/14gene.html">New Light on Origins of Ashkenazi in Europe</a></i>, par <a href="/wiki/Nicholas_Wade" title="Nicholas Wade">Nicholas Wade</a>, 14 janvier 2006, <i><a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">The New York Times</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-hammer-2000-91"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-hammer-2000_91-0">a</a> et <a href="#cite_ref-hammer-2000_91-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.familytreedna.com/pdf/HammerPNAS_2000.pdf">Jewish and Middle Eastern non-Jewish populations share a common pool of Y-chromosome biallelic haplotypes</a>&#160;»</i>, M. F. Hammer et al. - <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pnas.org/">Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA</a></i>, 6 juin 2000 ;97(12):6769-74.</span> </li> <li id="cite_note-jpost-2008-92"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-jpost-2008_92-0">a</a> et <a href="#cite_ref-jpost-2008_92-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?cid=1202742130771&amp;pagename=JPost/JPArticle/ShowFull">Genetics and the Jewish identity</a>&#160;»</i>, par Diana Muir Appelbaum et Paul S. Appelbaum, <i><a href="/wiki/Jerusalem_Post" class="mw-redirect" title="Jerusalem Post">Jerusalem Post</a></i> du 11 février 2008.</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1180338">Extensive Female-Mediated Gene Flow from Sub-Saharan Africa into Near Eastern Arab Populations</a>&#160;»</i>, par Martin Richards et al., <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cell.com/AJHG/home">The american journal of human genetics</a></i>, avril 2003&#160;; 72(4): 1058–1064., publié en ligne le 10 mars 2003.</span> </li> <li id="cite_note-shen-2004-94"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-shen-2004_94-0">a</a> <a href="#cite_ref-shen-2004_94-1">b</a> et <a href="#cite_ref-shen-2004_94-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><i><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://www.ebc.ee/EVOLUTSIOON/publications/Shen2004.pdf"><cite style="font-style:normal;">Reconstruction of Patrilineages and Matrilineages of Samaritans and Other Israeli Populations From Y-Chromosome and Mitochondrial DNA Sequence Variation</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Wikiwix</span></span></i>, <i>HUMAN MUTATION</i>, volume 24 <i>Issue</i> 3, pages 248-260, Shen et al., septembre 2004.</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="ThomasWealeJonesRichards2002"><span class="ouvrage" id="Mark_G._ThomasMichael_E._WealeAbigail_L._JonesMartin_Richards2002"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mark G. <span class="nom_auteur">Thomas</span>, Michael E. <span class="nom_auteur">Weale</span>, Abigail L. <span class="nom_auteur">Jones</span> et Martin <span class="nom_auteur">Richards</span>, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Founding mothers of Jewish communities: geographically separated Jewish groups were independently founded by very few female ancestors</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">American Journal of Human Genetics</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;70, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;6,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2002-06" data-sort-value="2002-06">juin 2002</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">1411–1420</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0002-9297">0002-9297</a></span>, <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11992249">11992249</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1086/340609">10.1086/340609</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11992249/">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-12-11" data-sort-value="2020-12-11">11 décembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Founding+mothers+of+Jewish+communities%3A+geographically+separated+Jewish+groups+were+independently+founded+by+very+few+female+ancestors&amp;rft.jtitle=American+Journal+of+Human+Genetics&amp;rft.issue=6&amp;rft.aulast=Thomas&amp;rft.aufirst=Mark+G.&amp;rft.au=Weale%2C+Michael+E.&amp;rft.au=Jones%2C+Abigail+L.&amp;rft.au=Richards%2C+Martin&amp;rft.date=2002-06&amp;rft.volume=70&amp;rft.pages=1411%E2%80%931420&amp;rft.issn=0002-9297&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F340609&amp;rft_id=info%3Apmid%2F11992249&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&amp;db=PubMed&amp;list_uids=10592688&amp;dopt=Abstract"><i>Human Biology</i></a>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;71, décembre 1999, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;989-993.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a> </span><span class="reference-text">Sanhédrin 44a, cf. supra.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="ThomasParfittWeissSkorecki2000"><span class="ouvrage" id="M._G._ThomasT._ParfittD._A._WeissK._Skorecki2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> M. G. <span class="nom_auteur">Thomas</span>, T. <span class="nom_auteur">Parfitt</span>, D. A. <span class="nom_auteur">Weiss</span> et K. <span class="nom_auteur">Skorecki</span>, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Y chromosomes traveling south: the cohen modal haplotype and the origins of the Lemba--the "Black Jews of Southern Africa"</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">American Journal of Human Genetics</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;66, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2000-02" data-sort-value="2000-02">février 2000</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">674–686</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0002-9297">0002-9297</a></span>, <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10677325">10677325</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/1288118">1288118</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1086/302749">10.1086/302749</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10677325/?dopt=Abstract">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-12-11" data-sort-value="2020-12-11">11 décembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Y+chromosomes+traveling+south%3A+the+cohen+modal+haplotype+and+the+origins+of+the+Lemba--the+%22Black+Jews+of+Southern+Africa%22&amp;rft.jtitle=American+Journal+of+Human+Genetics&amp;rft.issue=2&amp;rft.aulast=Thomas&amp;rft.aufirst=M.+G.&amp;rft.au=Parfitt%2C+T.&amp;rft.au=Weiss%2C+D.+A.&amp;rft.au=Skorecki%2C+K.&amp;rft.date=2000-02&amp;rft.volume=66&amp;rft.pages=674%E2%80%93686&amp;rft.issn=0002-9297&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F302749&amp;rft_id=info%3Apmid%2F10677325&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir notamment <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.a7fr.com/Default.aspx?tabid=52&amp;articleType=ArticleView&amp;articleId=30736">une interview sur a7.fr</a>&#160;: <blockquote> <p>«&#160;Mais, est-ce qu’il y a encore des Ashkénazes&#160;? Le monde ashkénaze n’était pas une réalité ethnique, mais une réalité culturelle, halakhique, philosophique… Force est de rappeler que l’identité juive ce n’est pas simplement l’identité, le folklore, la culture matérielle… c’est avant tout une culture intellectuelle et spirituelle.&#160;» </p> </blockquote></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Livre_des_Juges#Chapitre_12" class="extiw" title="s:Livre des Juges">livre des Juges 12, 5-6</a></span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Bereshit_Rabba" title="Bereshit Rabba">Bereshit Rabba</a> 18:4</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a> </span><span class="reference-text">Ezra 6:3-5</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Das Judenthum und seine Geschichte von der Zerstörung des zweiten Tempels bis zum Ende des zwölften Jahrhunderts. In zwölf Vorlesungen. Nebst einem Anhange: Offenes Sendschreiben an Herrn Professor <abbr class="abbr" title="Docteur">D<sup>r</sup></abbr> Holtzmann. Breslau: Schletter, 1865-71</i>. (en&#160;: Judaism and its history: in 2 parts, Lanham [u.a.]: Univ. Press of America, 1985. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-8191-4491-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-8191-4491-1"><span class="nowrap">978-0-8191-4491-1</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a> </span><span class="reference-text">Le <a href="/wiki/Talmud_de_Babylone" title="Talmud de Babylone">Talmud de Babylone</a> (<a href="/wiki/Roch_Hachana_(trait%C3%A9)" title="Roch Hachana (traité)">Roch Hachana</a> 26b) rapporte que des érudits (ayant perdu l'usage de l'hébreu) se pressent auprès de <a href="/wiki/Juda_Hanassi" title="Juda Hanassi">Juda HaNassi</a> pour connaître la signification du mot <i>srougin</i>, tant et si bien que sa servante s'exclame&#160;: «&#160;Jusqu'à quand comptez-vous venir <i>sirougin sirougin</i>&#160;?&#160;» («&#160;Jusqu'à quand comptez-vous défiler l'un à la suite de l'autre&#160;?&#160;»), ce qui leur permet de comprendre la signification du mot.</span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>The Documents from the Bar Kokhba Period in the Cave of Letters (Judean Desert studies)</i>. Jerusalem: Israel Exploration Society, 1963–2002. Vol.&#160;3, «&#160;<i>Hebrew, Aramaic and Nabatean–Aramaic Papyri</i>&#160;», <i>edited</i> Yigael Yadin, Jonas&#160;C. Greenfield, Ada Yardeni, Baruch&#160;A. Levine <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-965-221-046-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-965-221-046-3"><span class="nowrap">978-965-221-046-3</span></a>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a> </span><span class="reference-text">Bien que dans leur cas, leur conversion, s'ils acceptent la validité de la Torah orale, est assez rapide, cf. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biu.ac.il/JH/Parasha/eng/emor/gel.html">Parashat Emor (voir paragraphe sur les positions du judaïsme rabbinique envers le karaïsme)</a></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a> </span><span class="reference-text">La notion de demi-Juif est tout à fait étrangère au <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">judaïsme orthodoxe</a>, pour lequel il faut être né d'une mère juive ou avoir été converti par un rabbin orthodoxe. Toutefois, après la <a href="/wiki/Shoah" title="Shoah">Shoah</a>, où des personnes moururent par centaines de milliers pour avoir un parent juif, il fut décidé que les enfants de Juifs pourraient se voir en certains cas plus facilement convertis, cf. responsum 33&#160;628 du rabbin Élie Kahn sur le <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cheela.org/popread.php?id=33628">site cheela.org</a></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Emmanuel_Levinas" title="Emmanuel Levinas">Emmanuel Levinas</a> les appelait «&#160;les juifs déjudaïsés&#160;» (<i>Difficile liberté</i>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Albin_Michel" title="Éditions Albin Michel">Éditions Albin Michel</a>, coll. “ Présence du judaïsme ”, nouvelle édition aug. 1976, <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr>&#160;édit. 1983, <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;édition 1995)</span> </li> <li id="cite_note-lazaroff-115"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-lazaroff_115-0">a</a> <a href="#cite_ref-lazaroff_115-1">b</a> et <a href="#cite_ref-lazaroff_115-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">Tovah Lazaroff, «&#160;Dans 50&#160;ans&#160;: 12&#160;ou 18&#160;millions de Juifs&#160;?&#160;», <i><a href="/wiki/Jerusalem_Post" class="mw-redirect" title="Jerusalem Post">Jerusalem Post</a></i>, 13 février 2002.</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jiis.org.il/.upload/yearbook/2015/shnaton_C1715.pdf">Jewish Population in Israel, Jerusalem, Tel Aviv - Yafo and Haifa, Aged 20 and Over, by Religious Identification, 2006-2008 - 2011-2013</a></span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a> </span><span class="reference-text">Victor Malka, <i>Les Juifs Sépharades</i>, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">PUF</a>, coll. <i><a href="/wiki/Que_sais-je_%3F" title="Que sais-je ?">Que sais-je&#160;?</a></i>, Paris, 1986, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-13-039328-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-13-039328-4"><span class="nowrap">2-13-039328-4</span></a>)</small> 124 p., <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">3-6</span>.</span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a> </span><span class="reference-text">Données fondées sur une étude du Bureau Israélien des Statistiques. Voir <i><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://fr.jpost.com/servlet/Satellite?pagename=JPost/JPArticle/ShowFull&amp;cid=1145961262900">[2]</a></i> (mis à jour le 2 mai 2006).</span> </li> <li id="cite_note-arche-119"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-arche_119-0">a</a> <a href="#cite_ref-arche_119-1">b</a> <a href="#cite_ref-arche_119-2">c</a> et <a href="#cite_ref-arche_119-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text">Professeur Sergio della Pergola, «&#160;Un nouveau regard sur les Juifs français&#160;», mensuel <i>L’Arche</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;546-547, août-septembre 2003.</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a> </span><span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://haaretz.com/hasen/spages/942009.html">Percent of world Jewry living in Israel climbed to 41&#160;% in 2007</a></i>, Anshel Pfeffer, <i><a href="/wiki/Haaretz" title="Haaretz">Haaretz</a></i>, 6 janvier 2008.</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a> </span><span class="reference-text">Selon un sondage réalisé en <time class="nowrap" datetime="2003-12" data-sort-value="2003-12">décembre 2003</time> et <time class="nowrap" datetime="2004-01" data-sort-value="2004-01">janvier 2004</time>, auprès de 7&#160;616 Israéliens de plus de 20&#160;ans, 8&#160;% de la population juive israélienne serait <i>haredi</i>, 9&#160;% orthodoxe «&#160;moderne&#160;», 39&#160;% traditionaliste et 44&#160;% laïque. Ces chiffres seraient de 13&#160;% d'<i>haredim</i> et de 52&#160;% de laïcs chez les Juifs israéliens nés en <a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a> et non à l’étranger. Les religieux <a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_lib%C3%A9ral" class="mw-redirect" title="Judaïsme libéral">libéraux</a> et <i><a href="/wiki/Massortim" class="mw-redirect" title="Massortim">massortim</a></i> ne sont guère nombreux en Israël et ne sont pas pris en compte dans cette étude.<br />Selon une tendance marquée depuis des décennies, le nombre des orthodoxes «&#160;modernes&#160;» et des traditionalistes diminue, tandis que celui des <i>haredim</i> et des laïcs augmente&#160;: 6&#160;% de <i>haredim</i> et 42&#160;% de laïcs en <a href="/wiki/2002" title="2002">2002</a>. Cette polarisation croissante fait craindre à beaucoup d’observateurs une division de plus en plus forte avec le temps de la société juive israélienne.<br />Le niveau de vie des <i>haredim</i> est plus faible&#160;: 29&#160;% des <i>haredim</i> déclarent que leur famille a une voiture, contre 73&#160;% des laïcs. 27&#160;% des <i>haredim</i> déclarent vivre dans des logements surpeuplés, contre 2&#160;% des laïcs.<br />Sondage rapporté par le <i><a href="/wiki/Jerusalem_Post" class="mw-redirect" title="Jerusalem Post">Jerusalem Post</a></i> du <time class="nowrap" datetime="2006-04-10" data-sort-value="2006-04-10">10 avril 2006</time>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jews?uselang=fr">Juifs</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/juif" class="extiw" title="wikt:juif">juif</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_des_Juifs" class="extiw" title="s:Histoire des Juifs">L'Histoire des Juifs, de Heinrich Graetz</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li><li class="wikiquote"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Juifs" class="extiw" title="q:Juifs">Juifs</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/45px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/68px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/90px-Circle-icons-frames.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet&#160;: <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Juifs" title="Catégorie:Juifs">Juifs</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/Qui_est_juif_%3F" title="Qui est juif ?">Qui est juif&#160;?</a>, judaïté</li> <li><a href="/wiki/Identit%C3%A9_juive" title="Identité juive">Identité juive</a>, judéité</li> <li><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">Judaïsme</a></li> <li><a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a></li> <li><a href="/wiki/Tribus_d%27Isra%C3%ABl" title="Tribus d&#39;Israël">Tribus d'Israël</a></li> <li><a href="/wiki/Pays_de_Canaan" class="mw-redirect" title="Pays de Canaan">Pays de Canaan</a></li> <li><a href="/wiki/Synagogue" title="Synagogue">Synagogue</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89lie_Barnavi" title="Élie Barnavi">Élie Barnavi</a> et <a href="/wiki/Denis_Charbit" title="Denis Charbit">Denis Charbit</a> (dir.), <i>Histoire universelle des juifs</i>, <a href="/wiki/Hachette_Livre" title="Hachette Livre">Hachette</a>, 1992, mise à jour 2005.</li> <li><a href="/wiki/Salo_W._Baron" class="mw-redirect" title="Salo W. Baron">Salo W. Baron</a>, <i>Histoire d'Israël</i>, <span class="nowrap">tome I</span> <i>Des origines au début de l'ère chrétienne</i> et <span class="nowrap">tome II</span> <i>Les premiers siècles de l'ère chrétienne</i>, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">PUF</a>, coll. «&#160;Quadrige&#160;», 1986.</li> <li><a href="/wiki/Isaiah_Berlin" title="Isaiah Berlin">Isaiah Berlin</a>, <i>Trois Essais sur la condition juive</i>, <a href="/wiki/Calmann-L%C3%A9vy" title="Calmann-Lévy">Calmann-Lévy</a>, 1973&#160;; Pocket-Agora, 1992.</li> <li><a href="/wiki/Isaac_Deutscher" title="Isaac Deutscher">Isaac Deutscher</a>, <i>Essais sur le problème juif</i>, <a href="/wiki/Payot_(%C3%A9ditions)" class="mw-redirect" title="Payot (éditions)">Payot</a>, 1969.</li> <li><a href="/wiki/Abba_Eban" title="Abba Eban">Abba Eban</a>, <i>Mon peuple, histoire du peuple juif</i>, <a href="/wiki/Buchet/Chastel" class="mw-redirect" title="Buchet/Chastel">Buchet/Chastel</a>, 1970.</li> <li><a href="/wiki/Josy_Eisenberg" title="Josy Eisenberg">Josy Eisenberg</a>, <i>Une histoire des Juifs</i>, <a href="/wiki/Livre_de_poche" title="Livre de poche">Livre de poche</a>, 1970.</li> <li><span class="ouvrage" id="FinkelsteinSilberman2002"><span class="ouvrage" id="Israël_FinkelsteinNeil_Asher_Silberman2002"><a href="/wiki/Isra%C3%ABl_Finkelstein" title="Israël Finkelstein">Israël <span class="nom_auteur">Finkelstein</span></a> et <a href="/wiki/Neil_Asher_Silberman" title="Neil Asher Silberman">Neil Asher <span class="nom_auteur">Silberman</span></a>, <cite class="italique">La Bible dévoilée&#160;: les nouvelles révélations de l'archéologie</cite>, <a href="/wiki/Groupe_Bayard" title="Groupe Bayard">Bayard</a>, <time>2002</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Bible+d%C3%A9voil%C3%A9e&amp;rft.pub=Bayard&amp;rft.stitle=les+nouvelles+r%C3%A9v%C3%A9lations+de+l%27arch%C3%A9ologie&amp;rft.aulast=Finkelstein&amp;rft.aufirst=Isra%C3%ABl&amp;rft.au=Silberman%2C+Neil+Asher&amp;rft.date=2002&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Germa2011"><span class="ouvrage" id="Antoine_Germa2011"><a href="/wiki/Antoine_Germa" title="Antoine Germa">Antoine Germa</a>, Benjamin Lellouch et <a href="/wiki/%C3%89velyne_Patlagean" title="Évelyne Patlagean">Évelyne Patlagean</a> (dir.), <cite class="italique">Les Juifs dans l'histoire&#160;: de la naissance du judaïsme au monde contemporain</cite>, Seyssel, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Champ_Vallon" title="Éditions Champ Vallon">Éditions Champ Vallon</a>, <time>2011</time>, 917&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978_2_87673_555_2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978 2 87673 555 2"><span class="nowrap">978 2 87673 555 2</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.magazine-litteraire.com/critique/non-fiction/juifs-histoire-naissance-du-judaisme-au-monde-contemporain-05-12-2011-32692">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+Juifs+dans+l%27histoire&amp;rft.place=Seyssel&amp;rft.pub=%C3%89ditions+Champ+Vallon&amp;rft.stitle=de+la+naissance+du+juda%C3%AFsme+au+monde+contemporain&amp;rft.aulast=Germa&amp;rft.aufirst=Antoine&amp;rft.date=2011&amp;rft.tpages=917&amp;rft.isbn=978+2+87673+555+2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span>.</li> <li><a href="/wiki/Paul_Johnson_(historien)" title="Paul Johnson (historien)">Paul Johnson</a>, <i>Une Histoire des Juifs</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Jean-Claude_Latt%C3%A8s" title="Éditions Jean-Claude Lattès">Éditions Jean-Claude Lattès</a>, 1987.</li> <li><span class="ouvrage" id="Riveline"><span class="ouvrage" id="Claude_Riveline"><a href="/wiki/Claude_Riveline" title="Claude Riveline">Claude Riveline</a> (<abbr class="abbr" title="préface">préf.</abbr>&#160;<a href="/wiki/Gilles_Bernheim" title="Gilles Bernheim">Gilles Bernheim</a>), <cite class="italique">Petit traité pour expliquer le judaïsme aux non-juifs</cite>, <a href="/wiki/Consistoire_central_isra%C3%A9lite_de_France" title="Consistoire central israélite de France">ACIP</a> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.riveline.net/juifs.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Petit+trait%C3%A9+pour+expliquer+le+juda%C3%AFsme+aux+non-juifs&amp;rft.pub=ACIP&amp;rft.aulast=Riveline&amp;rft.aufirst=Claude&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.riveline.net%2Fjuifs.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJuifs"></span></span></span></li> <li><a href="/wiki/Cecil_Roth" title="Cecil Roth">Cecil Roth</a>, <i>Histoire du peuple juif</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Stock" title="Éditions Stock">Éditions Stock</a>, Judaïsme/Israël, 2 volumes, 1980.</li> <li><a href="/wiki/Shlomo_Sand" title="Shlomo Sand">Shlomo Sand</a>, <i>Comment le peuple juif fut inventé</i>, <a href="/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, 2008 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-213-63778-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-213-63778-5"><span class="nowrap">978-2-213-63778-5</span></a>)</small>.</li> <li><a href="/wiki/Jean-Paul_Sartre" title="Jean-Paul Sartre">Jean-Paul Sartre</a>, <i><a href="/wiki/R%C3%A9flexions_sur_la_question_juive" title="Réflexions sur la question juive">Réflexions sur la question juive</a></i>, Paris, 1946&#160;; rééd. Folio, 1985.</li> <li><a href="/wiki/Geoffrey_Wigoder" title="Geoffrey Wigoder">Geoffrey Wigoder</a> (dir.), <i>Dictionnaire encyclopédique du judaïsme</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_du_Cerf" title="Éditions du Cerf">éditions du Cerf</a> / <a href="/wiki/%C3%89ditions_Robert_Laffont" title="Éditions Robert Laffont">éditions Robert Laffont</a>, collection «&#160;Bouquins&#160;», adaptation française de Sylvie Anne Goldberg, 1996.</li> <li><i>Les Juifs</i>, dialogue entre <a href="/wiki/Jean_Dani%C3%A9lou" title="Jean Daniélou">Jean Daniélou</a> et <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Chouraqui" title="André Chouraqui">André Chouraqui</a> dirigé par Jean-Marie Aubert et <a href="/wiki/Christian_Chabanis" title="Christian Chabanis">Christian Chabanis</a>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Beauchesne" title="Éditions Beauchesne">éditions Beauchesne</a>, collection «&#160;Verse et controverse&#160;», Cahier 1, 1966 (aperçu partiel&#160;: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=lAAZxVk2CsEC&amp;pg=PA8&amp;dq=chabanis+christian&amp;hl=fr&amp;ei=WaXqS_ndDoLr-Aaf6fTCBA&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;r">Les Juifs</a>).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7325?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D007585"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7325?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/juifs/">France 24</a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7325?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Jew-people"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyclopediaofarkansas.net/entries/jews-2297/"><i>CALS Encyclopedia of Arkansas</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/ebrei_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/ebrei_res-aa60c023-87e5-11dc-8e9d-0016357eee51_(Enciclopedia-Italiana)/"><i>Enciclopedia italiana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/671.html"><i>Encyclopedia of Chicago</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.okhistory.org/publications/enc/entry.php?entry=JE009"><i>The Encyclopedia of Oklahoma History and Culture</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://plainshumanities.unl.edu/encyclopedia/doc/egp.ea.022"><i>Encyclopedia of the Great Plains</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=17343"><i>Encyclopédie de l'Ukraine moderne</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciclopedia-aragonesa.com/voz.asp?voz_id=7464"><i>Gran Enciclopedia Aragonesa</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0190011.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tshaonline.org/handbook/online/articles/pxj01"><i>Handbook of Texas Online</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4003295"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/juif/63497"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/judar"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mississippiencyclopedia.org/entries/jews/"><i>Mississippi Encyclopedia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/ebrei"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wvencyclopedia.org/articles/1014"><i>The West Virginia Encyclopedia</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7325?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11932167h">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11932167h">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/04072851X">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85070361">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4028808-0">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574413">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX526628">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007533616205171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph127782">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F/?func=direct&amp;local_base=lnc10&amp;doc_number=000054696">Lettonie</a></span></li> </ul></div></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Histoire_juive">Histoire juive</h4></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.histoiredesjuifs.com">Histoire des Juifs</a></li> <li><a href="/wiki/Ferdinand_Delaunay" class="mw-redirect" title="Ferdinand Delaunay">Ferdinand Delaunay</a>&#160;: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.be/books?hl=fr&amp;id=7lwLAAAAIAAJ&amp;dq=Philon+d&#39;Alexandrie"><i>Écrits</i></a> <i>historiques de <a href="/wiki/Philon_d%27Alexandrie" title="Philon d&#39;Alexandrie">Philon d'Alexandrie</a></i> (1867)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Identité_juive_et_peuple_juif"><span id="Identit.C3.A9_juive_et_peuple_juif"></span>Identité juive et peuple juif</h4></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dsi.acip.free.fr/fleg/sorbone%20audio/6-francis_huster.MP3">«&#160;Pourquoi je suis juif&#160;»</a>, par <a href="/wiki/Edmond_Fleg" title="Edmond Fleg">Edmond Fleg</a> (1927), lu en <a href="/wiki/Sorbonne" title="Sorbonne">Sorbonne</a> par <a href="/wiki/Francis_Huster" title="Francis Huster">Francis Huster</a>, 17 février 2008</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cdweb.com/mll/Textes/assaf.htm">«&#160;Démographie, généalogie et Torah. Existe-t-il un peuple juif&#160;?&#160;»</a>, Michel Louis Lévy, communication au <abbr class="abbr" title="Douzième">12<sup>e</sup></abbr> Congrès d'Études juives, à <a href="/wiki/J%C3%A9rusalem" title="Jérusalem">Jérusalem</a>, en 1989.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cdweb.com/mll/Textes/alliance.htm">«&#160;Les non-juifs existent-ils&#160;?&#160;»</a>, Michel Louis Lévy, publié initialement dans <i>Les Nouveaux Cahiers</i>, Paris, <a href="/wiki/Alliance_isra%C3%A9lite_universelle" title="Alliance israélite universelle">Alliance israélite universelle</a>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;95, hiver 1988-1989, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;14-20.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ldh-toulon.net/article.php3?id_article=95">«&#160;Qui est «&#160;juif&#160;»&#160;? quel sens donner à ce mot&#160;?&#160;»</a>, publié en juillet 2003 sur <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ldh-toulon.net/">le site</a> de la <a href="/wiki/Ligue_fran%C3%A7aise_pour_la_d%C3%A9fense_des_droits_de_l%27homme_et_du_citoyen" class="mw-redirect" title="Ligue française pour la défense des droits de l&#39;homme et du citoyen">Ligue des droits de l'homme</a> de Toulon.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="À_propos_de_l'émancipation_des_Juifs"><span id=".C3.80_propos_de_l.27.C3.A9mancipation_des_Juifs"></span>À propos de l'émancipation des Juifs</h4></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.revuelabyrinthe.org"><i>Labyrinthe. Atelier interdisciplinaire</i></a>, revue de recherche en littérature et sciences humaines, a consacré en 2007 un numéro spécial à la question&#160;: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.revuelabyrinthe.org/sommaire2512.html"><i>Des Juifs contre l'émancipation. De Babylone à Benny Lévy</i></a>. Éditorial disponible en ligne.</li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Juda%C3%AFsme_et_culture_juive" title="Modèle:Palette Judaïsme et culture juive"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Juda%C3%AFsme_et_culture_juive&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme">Judaïsme et culture juive</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Général</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Juifs</a></li> <li><a href="/wiki/Identit%C3%A9_juive" title="Identité juive">Identité juive</a></li> <li><a href="/wiki/Juif_(terminologie)" title="Juif (terminologie)">Juif (terminologie)</a></li> <li><a href="/wiki/Conversion_au_juda%C3%AFsme" title="Conversion au judaïsme">Conversion au judaïsme</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Vie juive</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Chema_Isra%C3%ABl" title="Chema Israël">Chema Israël</a></li> <li><a href="/wiki/Shabbat" title="Shabbat">Shabbat</a></li> <li><a href="/wiki/Niddah" title="Niddah">Pureté familiale</a></li> <li><a href="/wiki/Mouvement_du_Moussar" title="Mouvement du Moussar">Éthique</a></li> <li><a href="/wiki/Cacherout" title="Cacherout">Cacherout</a></li> <li><a href="/wiki/Mikv%C3%A9" title="Mikvé">Pureté rituelle</a></li> <li><a href="/wiki/Qui_est_juif_%3F" title="Qui est juif ?">Qui est juif&#160;?</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Principes_de_foi_du_juda%C3%AFsme" title="Principes de foi du judaïsme">Principes de foi</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/YHWH" title="YHWH">YHWH</a></li> <li><a href="/wiki/Monoth%C3%A9isme" title="Monothéisme">Monothéisme</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C3%A2timent_divin" title="Châtiment divin">Châtiment divin</a></li> <li><a href="/wiki/Torah" title="Torah">Torah</a></li> <li><a href="/wiki/613_Commandements" title="613 Commandements">Mitzvot</a></li> <li><a href="/wiki/Eschatologie_juive" title="Eschatologie juive">Eschatologie</a></li> <li><a href="/wiki/Peuple_%C3%A9lu_(juda%C3%AFsme)" title="Peuple élu (judaïsme)">Peuple élu</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Textes</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Tanakh" title="Tanakh">Tanakh</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_rabbinique" title="Littérature rabbinique">Rabbiniques</a> <ul><li><a href="/wiki/Mishna" title="Mishna">Mishnah</a></li> <li><a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmuds</a></li> <li><a href="/wiki/Midrash" title="Midrash">Midrash</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Mishn%C3%A9_Torah" title="Mishné Torah">Mishné Torah</a></li> <li><a href="/wiki/Sefer_HaZohar" title="Sefer HaZohar">Zohar</a></li> <li><a href="/wiki/Choulhan_Aroukh" title="Choulhan Aroukh">Choulhan Aroukh</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Dirigeants</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Patriarches_(Bible)" title="Patriarches (Bible)">Patriarches</a></li> <li><a href="/wiki/Matriarches" title="Matriarches">Matriarches</a></li> <li><a href="/wiki/Mo%C3%AFse" title="Moïse">Moïse</a></li> <li><a href="/wiki/Nevi%27im" title="Nevi&#39;im">Prophètes</a></li> <li><a href="/wiki/Grande_Assembl%C3%A9e" title="Grande Assemblée">Grande Assemblée</a></li> <li><a href="/wiki/Zougot" title="Zougot">Binômes</a></li> <li><a href="/wiki/Tanna%C3%AFm" title="Tannaïm">Tannaïm</a></li> <li><a href="/wiki/Amora%C3%AFm" title="Amoraïm">Amoraïm</a></li> <li><a href="/wiki/Savora%C3%AFm" title="Savoraïm">Savoraïm</a></li> <li><a href="/wiki/Gueonim" title="Gueonim">Gueonim</a></li> <li><a href="/wiki/Rishonim" title="Rishonim">Autorités médiévales</a></li> <li><a href="/wiki/Aharonim" title="Aharonim">Autorités actuelles et ultérieures</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Pri%C3%A8re_dans_le_juda%C3%AFsme" title="Prière dans le judaïsme">Culte</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/C%C3%A9l%C3%A9brations_dans_le_juda%C3%AFsme" title="Célébrations dans le judaïsme">Célébrations dans le judaïsme</a></li> <li><a href="/wiki/Amida_(juda%C3%AFsme)" title="Amida (judaïsme)">Amida</a></li> <li><a href="/wiki/Sha%27harit" title="Sha&#39;harit">Sha'harit</a></li> <li><a href="/wiki/Min%27ha" title="Min&#39;ha">Min'ha</a></li> <li><a href="/wiki/Maariv_(office)" title="Maariv (office)">Maariv</a></li> <li><a href="/wiki/Moussaf" title="Moussaf">Moussaf</a></li> <li><a href="/wiki/Synagogue" title="Synagogue">Synagogue</a></li> <li><a href="/wiki/Kloyz" title="Kloyz">Kloyz</a></li> <li><a href="/wiki/Shtiebel" title="Shtiebel">Shtiebel</a></li> <li><a href="/wiki/Arche_sainte_(synagogue)" title="Arche sainte (synagogue)">Arche sainte</a></li> <li><a href="/wiki/Siddour" title="Siddour">Siddour</a></li> <li><a href="/wiki/Talit" title="Talit">Talit</a></li> <li><a href="/wiki/Tephillin" title="Tephillin">Téfiline</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Figures du culte</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Rabbin" title="Rabbin">Rabbin</a></li> <li><a href="/wiki/Beth_Din" title="Beth Din">Juge</a></li> <li><a href="/wiki/Hazzan" title="Hazzan">Hazzan</a></li> <li><a href="/wiki/Gabba%C3%AF" title="Gabbaï">Gabbaï</a></li> <li><a href="/wiki/Mohel" title="Mohel">Circonciseur</a></li> <li><a href="/wiki/Shehita" title="Shehita">Abatteur</a></li> <li><a href="/wiki/Hevra_Kaddisha" title="Hevra Kaddisha">Fossoyeur</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Courants_du_juda%C3%AFsme" title="Courants du judaïsme">Courants</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_orthodoxe" title="Judaïsme orthodoxe">Judaïsme orthodoxe</a></li> <li><a href="/wiki/Mouvement_Massorti" title="Mouvement Massorti">Judaïsme conservateur</a></li> <li><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_r%C3%A9form%C3%A9" title="Judaïsme réformé">Judaïsme réformé</a></li> <li><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_reconstructionniste" title="Judaïsme reconstructionniste">Judaïsme reconstructionniste</a></li> <li><a href="/wiki/Kara%C3%AFsme" title="Karaïsme">Judaïsme karaïte</a></li> <li><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_humaniste" title="Judaïsme humaniste">Judaïsme humaniste</a></li> <li><a href="/wiki/Juda%C3%AFsme_n%C3%A9ologue" title="Judaïsme néologue">Judaïsme néologue</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Culture</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Langues_juives" title="Langues juives">Langues juives</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9breu" title="Hébreu">Hébreu</a></li> <li><a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">Yiddish</a></li> <li><a href="/wiki/Cuisine_juive" title="Cuisine juive">Cuisine juive</a></li> <li><a href="/wiki/Musique_juive" title="Musique juive">Musique juive</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89ducation_juive" title="Éducation juive">Éducation juive</a></li> <li><a href="/wiki/Humour_juif" title="Humour juif">Humour juif</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Art_juif&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Art juif (page inexistante)">Art juif</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Habit_juif" title="Catégorie:Habit juif">Habits juifs</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Histoire_du_peuple_juif" title="Histoire du peuple juif">Histoire du<br />peuple juif</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><table class="navbox-subgroup" style=""> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="width:50px;"><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Afrique" title="Histoire des Juifs en Afrique">Afrique</a></th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Afrique_du_Sud" title="Histoire des Juifs en Afrique du Sud">Afrique du Sud</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Alg%C3%A9rie" title="Histoire des Juifs en Algérie">Algérie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Cap-Vert" title="Histoire des Juifs au Cap-Vert">Cap-Vert</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_r%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo" title="Histoire des Juifs en république démocratique du Congo">République démocratique du Congo</a></li> <li><a href="/wiki/Juifs_de_Djibouti" title="Juifs de Djibouti">Djibouti</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_%C3%89gypte" title="Histoire des Juifs en Égypte">Égypte</a> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_de_l%27%C3%89gypte_hell%C3%A9nistique_et_romaine" title="Histoire des Juifs de l&#39;Égypte hellénistique et romaine">Égypte ancienne</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_%C3%89rythr%C3%A9e" title="Histoire des Juifs en Érythrée">Érythrée</a></li> <li><a href="/wiki/Juifs_%C3%A9thiopiens" title="Juifs éthiopiens">Éthiopie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Ghana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Ghana (page inexistante)">Ghana</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/House_of_Israel_(Ghana)" class="extiw" title="en:House of Israel (Ghana)"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;House of Israel (Ghana)&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Kenya&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Kenya (page inexistante)">Kenya</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Kenya" class="extiw" title="en:History of the Jews in Kenya"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Kenya&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Libye" title="Histoire des Juifs en Libye">Libye</a></li> <li><a href="/wiki/Migrations_juives_%C3%A0_Madagascar" title="Migrations juives à Madagascar">Madagascar</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Maroc" title="Histoire des Juifs au Maroc">Maroc</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_%C3%A0_Maurice" title="Histoire des Juifs à Maurice">Maurice</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_en_Mauritanie&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs en Mauritanie (page inexistante)">Mauritanie</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Mauritania" class="extiw" title="en:History of the Jews in Mauritania"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Mauritania&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Mozambique&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Mozambique (page inexistante)">Mozambique</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Mozambique" class="extiw" title="en:History of the Jews in Mozambique"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Mozambique&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Namibie" title="Histoire des Juifs en Namibie">Namibie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Nig%C3%A9ria&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Nigéria (page inexistante)">Nigéria</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Nigeria" class="extiw" title="en:History of the Jews in Nigeria"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Nigeria&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_%C3%A0_Sao_Tom%C3%A9" title="Histoire des Juifs à Sao Tomé">Sao Tomé</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Soudan" title="Histoire des Juifs au Soudan">Soudan</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Tunisie" title="Histoire des Juifs en Tunisie">Tunisie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_en_Ouganda&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs en Ouganda (page inexistante)">Ouganda</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Uganda" class="extiw" title="en:History of the Jews in Uganda"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Uganda&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Zambie" title="Histoire des Juifs en Zambie">Zambie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Zimbabwe" title="Histoire des Juifs au Zimbabwe">Zimbabwe</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:50px;">Amérique</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Argentine" title="Histoire des Juifs en Argentine">Argentine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_%C3%A0_la_Barbade&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs à la Barbade (page inexistante)">Barbade</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Barbados" class="extiw" title="en:History of the Jews in Barbados"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Barbados&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_en_Bolivie&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs en Bolivie (page inexistante)">Bolivie</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Bolivia" class="extiw" title="en:History of the Jews in Bolivia"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Bolivia&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Br%C3%A9sil" title="Histoire des Juifs au Brésil">Brésil</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Canada" title="Histoire des Juifs au Canada">Canada</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_aux_Cara%C3%AFbes" title="Histoire des Juifs aux Caraïbes">Caraïbes</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Chili&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Chili (page inexistante)">Chili</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Chile" class="extiw" title="en:History of the Jews in Chile"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Chile&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Colombie" title="Histoire des Juifs en Colombie">Colombie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_%C3%A0_Cuba" title="Histoire des Juifs à Cuba">Cuba</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_aux_%C3%89tats-Unis" title="Histoire des Juifs aux États-Unis">États-Unis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Guyana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Guyana (page inexistante)">Guyana</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Guyana" class="extiw" title="en:History of the Jews in Guyana"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Guyana&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_en_Ha%C3%AFti&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs en Haïti (page inexistante)">Haïti</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Haiti" class="extiw" title="en:History of the Jews in Haiti"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Haiti&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Honduras&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Honduras (page inexistante)">Honduras</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Honduras" class="extiw" title="en:History of the Jews in Honduras"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Honduras&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_%C3%A0_la_Jama%C3%AFque&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs à la Jamaïque (page inexistante)">Jamaïque</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Jamaica" class="extiw" title="en:History of the Jews in Jamaica"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Jamaica&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Mexique&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Mexique (page inexistante)">Mexique</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Mexico" class="extiw" title="en:History of the Jews in Mexico"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Mexico&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Nicaragua" title="Histoire des Juifs au Nicaragua">Nicaragua</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Paraguay&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Paraguay (page inexistante)">Paraguay</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Paraguay" class="extiw" title="en:History of the Jews in Paraguay"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Paraguay&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_P%C3%A9rou&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Pérou (page inexistante)">Pérou</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Peru" class="extiw" title="en:History of the Jews in Peru"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Peru&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_en_r%C3%A9publique_dominicaine&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs en république dominicaine (page inexistante)">République dominicaine</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_the_Dominican_Republic" class="extiw" title="en:History of the Jews in the Dominican Republic"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in the Dominican Republic&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Salvador&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Salvador (page inexistante)">Salvador</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_El_Salvador" class="extiw" title="en:History of the Jews in El Salvador"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in El Salvador&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Suriname" title="Histoire des Juifs au Suriname">Suriname</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Uruguay" title="Histoire des Juifs en Uruguay">Uruguay</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Histoire_des_Juifs_au_Venezuela&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Histoire des Juifs au Venezuela (page inexistante)">Venezuela</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Venezuela" class="extiw" title="en:History of the Jews in Venezuela"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Venezuela&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Liste_de_Juifs_carib%C3%A9ens&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Liste de Juifs caribéens (page inexistante)">Liste de Juifs caribéens</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Caribbean_Jews" class="extiw" title="en:List of Caribbean Jews"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;List of Caribbean Jews&#160;»">(en)</span></a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:50px;">Asie</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Afghanistan" title="Histoire des Juifs en Afghanistan">Afghanistan</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Arabie_saoudite" title="Histoire des Juifs en Arabie saoudite">Arabie saoudite</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Birmanie" title="Histoire des Juifs en Birmanie">Birmanie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Chine" title="Histoire des Juifs en Chine">Chine</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Inde" title="Histoire des Juifs en Inde">Inde</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Indon%C3%A9sie" title="Histoire des Juifs en Indonésie">Indonésie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Irak" title="Histoire des Juifs en Irak">Irak</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Kurdistan" title="Histoire des Juifs au Kurdistan">Kurdistan</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Iran" title="Histoire des Juifs en Iran">Iran</a></li> <li><a href="/wiki/Juifs_de_Boukhara" title="Juifs de Boukhara">Boukhara</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_d%27Isra%C3%ABl" title="Histoire d&#39;Israël">Israël</a> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_terre_d%27Isra%C3%ABl" title="Histoire des Juifs en terre d&#39;Israël">Terre d'Israël</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_de_Gaza" title="Histoire des Juifs de Gaza">Gaza</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Liban" title="Histoire des Juifs au Liban">Liban</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Malaisie" title="Histoire des Juifs en Malaisie">Malaisie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_N%C3%A9pal" title="Histoire des Juifs au Népal">Népal</a></li> <li><a href="/wiki/Juifs_syriens" title="Juifs syriens">en Syrie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Turkm%C3%A9nistan" title="Histoire des Juifs au Turkménistan">Turkménistan</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Turquie" title="Histoire des Juifs en Turquie">Turquie</a></li> <li><a href="/wiki/Juifs_y%C3%A9m%C3%A9nites" title="Juifs yéménites">Yémen</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_terre_d%27islam" title="Histoire des Juifs en terre d&#39;islam">Histoire des Juifs en terre d'islam</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:50px;"><a href="/wiki/Juifs_et_juda%C3%AFsme_en_Europe" title="Juifs et judaïsme en Europe">Europe</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Albanie" title="Histoire des Juifs en Albanie">Albanie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Allemagne" title="Histoire des Juifs en Allemagne">Allemagne</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=En_Andorre&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="En Andorre (page inexistante)">en Andorre</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Andorra" class="extiw" title="en:History of the Jews in Andorra"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Andorra&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=En_Arm%C3%A9nie&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="En Arménie (page inexistante)">en Arménie</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Armenia" class="extiw" title="en:History of the Jews in Armenia"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Armenia&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Autriche" title="Histoire des Juifs en Autriche">Autriche</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Belgique" title="Histoire des Juifs en Belgique">Belgique</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Bi%C3%A9lorussie" title="Histoire des Juifs en Biélorussie">Biélorussie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Bosnie-Herz%C3%A9govine" title="Histoire des Juifs en Bosnie-Herzégovine">Bosnie-Herzégovine</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Bulgarie" title="Histoire des Juifs en Bulgarie">Bulgarie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%80_Chypre&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="À Chypre (page inexistante)">à Chypre</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Cyprus" class="extiw" title="en:History of the Jews in Cyprus"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Cyprus&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Croatie" title="Histoire des Juifs en Croatie">Croatie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Danemark" title="Histoire des Juifs au Danemark">Danemark</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_%C3%89cosse" title="Histoire des Juifs en Écosse">Écosse</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Espagne" title="Histoire des Juifs en Espagne">Espagne</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Estonie" title="Histoire des Juifs en Estonie">Estonie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Finlande" title="Histoire des Juifs en Finlande">Finlande</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_France" title="Histoire des Juifs en France">France</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Galicie" title="Histoire des Juifs en Galicie">Galicie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_G%C3%A9orgie" title="Histoire des Juifs en Géorgie">Géorgie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_de_Gibraltar" title="Histoire des Juifs de Gibraltar">Gibraltar</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Gr%C3%A8ce" title="Histoire des Juifs en Grèce">Grèce</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Hongrie" title="Histoire des Juifs en Hongrie">Hongrie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Islande" title="Histoire des Juifs en Islande">Islande</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Italie" title="Histoire des Juifs en Italie">Italie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Lettonie" title="Histoire des Juifs en Lettonie">Lettonie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Lituanie" title="Histoire des Juifs en Lituanie">Lituanie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Luxembourg" title="Histoire des Juifs au Luxembourg">Luxembourg</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Mac%C3%A9doine_du_Nord" title="Histoire des Juifs en Macédoine du Nord">Macédoine du Nord</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_%C3%A0_Malte" title="Histoire des Juifs à Malte">Malte</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=De_Moldavie&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="De Moldavie (page inexistante)">de Moldavie</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Moldova" class="extiw" title="en:History of the Jews in Moldova"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Moldova&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%80_Monaco&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="À Monaco (page inexistante)">à Monaco</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Monaco" class="extiw" title="en:History of the Jews in Monaco"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Monaco&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Du_Mont%C3%A9n%C3%A9gro&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Du Monténégro (page inexistante)">du Monténégro</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Montenegro" class="extiw" title="en:History of the Jews in Montenegro"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Montenegro&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=De_Norv%C3%A8ge&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="De Norvège (page inexistante)">de Norvège</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Norway" class="extiw" title="en:History of the Jews in Norway"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;History of the Jews in Norway&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_aux_Pays-Bas" title="Histoire des Juifs aux Pays-Bas">Pays-Bas</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Pologne" title="Histoire des Juifs en Pologne">Pologne</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Roumanie" title="Histoire des Juifs en Roumanie">Roumanie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_au_Royaume-Uni" title="Histoire des Juifs au Royaume-Uni">Royaume-Uni</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Russie" title="Histoire des Juifs en Russie">Russie</a> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_URSS" title="Histoire des Juifs en URSS">URSS</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Serbie" title="Histoire des Juifs en Serbie">Serbie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Slovaquie" title="Histoire des Juifs en Slovaquie">Slovaquie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Slov%C3%A9nie" title="Histoire des Juifs en Slovénie">Slovénie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Su%C3%A8de" title="Histoire des Juifs en Suède">Suède</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Suisse" title="Histoire des Juifs en Suisse">Suisse</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Tch%C3%A9quie" title="Histoire des Juifs en Tchéquie">Tchéquie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Ukraine" title="Histoire des Juifs en Ukraine">Ukraine</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:50px;">Océanie</th> <td class="navbox-list" style=";"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Australie" title="Histoire des Juifs en Australie">Australie</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_Juifs_en_Nouvelle-Z%C3%A9lande" title="Histoire des Juifs en Nouvelle-Zélande">Nouvelle-Zélande</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Articles liés</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Critique_du_juda%C3%AFsme" title="Critique du judaïsme">Critique du judaïsme</a></li> <li><a href="/wiki/Antis%C3%A9mitisme" title="Antisémitisme">Antisémitisme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mouvements_politiques_juifs&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mouvements politiques juifs (page inexistante)">Mouvements politiques juifs</a></li> <li><a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a></li> <li><a href="/wiki/Oblast_autonome_juif" title="Oblast autonome juif">Oblast autonome juif</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Peuples_d%27Europe" title="Modèle:Palette Peuples d&#39;Europe"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Peuples_d%27Europe&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Peuples d’Europe, selon «&#160;National Minorities In Europe&#160;»</div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:70px;">&gt; 50 millions</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Russes" title="Russes">Russes</a> (Europe et Asie, 122 millions)</li> <li><a href="/wiki/Allemands" title="Allemands">Allemands</a> (de <a href="/wiki/Allemand" title="Allemand">langue allemande</a>, <span style="white-space:normal;">notamment les <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemands</a>, <a href="/wiki/Autrichiens" title="Autrichiens">Autrichiens</a>, mais aussi les <a href="/wiki/Alsaciens" title="Alsaciens">Alsaciens</a>, <a href="/wiki/Lorrains" title="Lorrains">Lorrains</a>, <a href="/wiki/Province_autonome_de_Bolzano" title="Province autonome de Bolzano">Tyroliens du Sud</a>, la <a href="/wiki/Communaut%C3%A9_germanophone_de_Belgique" title="Communauté germanophone de Belgique">Communauté germanophone de Belgique</a> et les <a href="/wiki/Jutland_du_Sud" title="Jutland du Sud">Schleswig du Nord</a>,&#160;<abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>&#160;; 89,3&#160;millions)</span></li> <li><a href="/wiki/Turcs_(peuple)" title="Turcs (peuple)">Turcs</a> (Asie et Europe, 56,5 millions)</li> <li><a href="/wiki/Italiens" title="Italiens">Italiens</a> (56,4 millions)</li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ais_(peuple)" title="Français (peuple)">Français</a> (<span style="white-space:normal;">de <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">langue française</a>, les <a href="/wiki/R%C3%A9gion_de_langue_fran%C3%A7aise_de_Belgique" title="Région de langue française de Belgique">francophones de Belgique</a>&#160;; 55,0&#160;millions</span>)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:70px;">&gt; 20 millions</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Anglais_(peuple)" title="Anglais (peuple)">Anglais</a> (46,0 millions)</li> <li><a href="/wiki/Ukrainiens" title="Ukrainiens">Ukrainiens</a> (43,2)</li> <li><a href="/wiki/Polonais_(peuple)" title="Polonais (peuple)">Polonais</a> (38,4)</li> <li><a href="/wiki/Espagnols" title="Espagnols">Espagnols</a> (<span style="white-space:normal;">en incluant les <a href="/wiki/Mirandais" title="Mirandais">Mirandais</a> et <a href="/w/index.php?title=Barranquenho&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Barranquenho (page inexistante)">Barranquenhos</a>, 31,1</span>)</li> <li><a href="/wiki/Roumains" title="Roumains">Roumains</a> (<span style="white-space:normal;">en incluant les <a href="/wiki/Moldaves" title="Moldaves">Moldaves</a>, 23,5</span>)</li> <li><a href="/wiki/N%C3%A9erlandais_(peuple)" title="Néerlandais (peuple)">Néerlandais</a> (<span style="white-space:normal;">en incluant les <a href="/wiki/Flamands" title="Flamands">Flamands</a>, 20,7</span>)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:70px;">&gt; 5 millions</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Magyars" title="Magyars">Magyars</a> (11,7)</li> <li><a href="/wiki/Portugais_(peuple)" title="Portugais (peuple)">Portugais</a> (en incluant les <a href="/wiki/Galice" title="Galice">Galiciens</a>, 11,6)</li> <li><a href="/wiki/Grecs" title="Grecs">Grecs</a> (11,6)</li> <li><a href="/wiki/Bi%C3%A9lorusses" title="Biélorusses">Biélorusses</a> (10,2)</li> <li><a href="/wiki/Roms" title="Roms">Roms</a> (10,0)</li> <li><a href="/wiki/Tch%C3%A8ques" title="Tchèques">Tchèques</a> (y compris les <a href="/wiki/Moraves" title="Moraves">Moraves</a>, 9,80)</li> <li><a href="/wiki/Su%C3%A9dois_(peuple)" title="Suédois (peuple)">Suédois</a> (8,00)</li> <li><a href="/wiki/Serbes" title="Serbes">Serbes</a> (7,70)</li> <li><a href="/wiki/Suisses" title="Suisses">Suisses</a> (7,00)</li> <li><a href="/wiki/Bulgares" title="Bulgares">Bulgares</a> (en incluant les <a href="/wiki/Pomaks" title="Pomaks">Pomaks</a>, 6,70)</li> <li><a href="/wiki/Catalans" title="Catalans">Catalans</a> (en incluant les <a href="/w/index.php?title=Valenciens&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Valenciens (page inexistante)">Valenciens</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Valencians" class="extiw" title="en:Valencians"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Valencians&#160;»">(en)</span></a>, 6,40)</li> <li><a href="/wiki/Irlandais_(peuple)" title="Irlandais (peuple)">Irlandais</a> (6,10)</li> <li><a href="/wiki/Occitans" title="Occitans">Occitans</a> (en incluant les <a href="/wiki/Aranais" title="Aranais">Aranais</a>, 5,95)</li> <li><a href="/wiki/Tatars" title="Tatars">Tatars</a> (en incluant les <a href="/wiki/Tatars_de_Crim%C3%A9e" title="Tatars de Crimée">Tatars de Crimée</a>, 5,70)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89cossais_(peuple)" title="Écossais (peuple)">Écossais</a> (5,50)</li> <li><a href="/wiki/Finnois_(peuple)" title="Finnois (peuple)">Finnois</a> (5,34)</li> <li><a href="/wiki/Albanais_(peuple)" title="Albanais (peuple)">Albanais</a> (5,30)</li> <li><a href="/wiki/Danois_(nation)" title="Danois (nation)">Danois</a> (5,10)</li> <li><a href="/wiki/Slovaques" title="Slovaques">Slovaques</a> (5,00)</li> <li><a href="/wiki/Siciliens" title="Siciliens">Siciliens</a> (5,05)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:70px;">&lt; 5 millions</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Croates" title="Croates">Croates</a></li> <li><a href="/wiki/Norv%C3%A9giens" title="Norvégiens">Norvégiens</a></li> <li><a href="/wiki/Lituaniens" title="Lituaniens">Lituaniens</a></li> <li><a href="/wiki/Slov%C3%A8nes" title="Slovènes">Slovènes</a></li> <li><a href="/wiki/Tchouvaches" title="Tchouvaches">Tchouvaches</a></li> <li><a href="/wiki/Mac%C3%A9doniens_(peuple)" title="Macédoniens (peuple)">Macédoniens</a></li> <li><a href="/wiki/Bosniaques" title="Bosniaques">Bosniaques</a></li> <li><a href="/wiki/Lettons" title="Lettons">Lettons</a></li> <li><a href="/wiki/Bachkirs" title="Bachkirs">Bachkirs</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Juifs</a></li> <li><a href="/wiki/Sardes_(peuple)" title="Sardes (peuple)">Sardes</a></li> <li><a href="/wiki/Mordves" title="Mordves">Mordves</a></li> <li><a href="/wiki/Estoniens" title="Estoniens">Estoniens</a></li> <li><a href="/wiki/Tch%C3%A9tch%C3%A8nes" title="Tchétchènes">Tchétchènes</a></li> <li><a href="/wiki/Oudmourtes" title="Oudmourtes">Oudmourtes</a></li> <li><a href="/wiki/Car%C3%A9liens" title="Caréliens">Caréliens</a></li> <li><a href="/wiki/Basques" title="Basques">Basques</a></li> <li><a href="/wiki/Maris_(peuple)" title="Maris (peuple)">Maris</a></li> <li><a href="/wiki/Langues_rh%C3%A9to-romanes" title="Langues rhéto-romanes">Rhéto-Romans</a> <ul><li><a href="/wiki/Frioulans" title="Frioulans">Frioulans</a></li> <li><a href="/wiki/Ladins" title="Ladins">Ladins</a></li> <li><a href="/wiki/Romanches" title="Romanches">Romanches</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Mont%C3%A9n%C3%A9grins" title="Monténégrins">Monténégrins</a></li> <li><a href="/wiki/Avars_(Caucase)" title="Avars (Caucase)">Avars</a></li> <li><a href="/wiki/Gallois_(peuple)" title="Gallois (peuple)">Gallois</a></li> <li><a href="/wiki/Cachoubes" title="Cachoubes">Cachoubes</a></li> <li><a href="/wiki/Sil%C3%A9siens" title="Silésiens">Silésiens</a></li> <li><a href="/wiki/Frisons" title="Frisons">Frisons</a></li> <li><a href="/wiki/Bretons" title="Bretons">Bretons</a></li> <li><a href="/wiki/Oss%C3%A8tes" title="Ossètes">Ossètes</a></li> <li><a href="/wiki/Kabardes" title="Kabardes">Kabardes</a></li> <li><a href="/wiki/Maltais_(peuple)" title="Maltais (peuple)">Maltais</a></li> <li><a href="/wiki/Darguines" title="Darguines">Darguines</a></li> <li><a href="/wiki/Aroumains" title="Aroumains">Aroumains</a></li> <li><a href="/wiki/Komis" title="Komis">Komi Zyriènes</a></li> <li><a href="/wiki/Luxembourgeois_(peuple)" title="Luxembourgeois (peuple)">Luxembourgeois</a></li> <li><a href="/wiki/Koumyks" title="Koumyks">Koumyks</a></li> <li><a href="/wiki/Lezghiens" title="Lezghiens">Lezghiens</a></li> <li><a href="/wiki/Islandais_(peuple)" title="Islandais (peuple)">Islandais</a></li> <li><a href="/wiki/Ingouches" title="Ingouches">Ingouches</a></li> <li><a href="/wiki/Gagaouzes" title="Gagaouzes">Gagaouzes</a></li> <li><a href="/wiki/Circassie" title="Circassie">Circassiens</a> (Adyguéens)</li> <li><a href="/wiki/Kalmouks" title="Kalmouks">Kalmouks</a></li> <li><a href="/wiki/Karatcha%C3%AFs" title="Karatchaïs">Karatchaïs</a></li> <li><a href="/wiki/Komis" title="Komis">Komi Permiak</a></li> <li><a href="/wiki/Laks" title="Laks">Laks</a></li> <li><a href="/wiki/Tabassarans" title="Tabassarans">Tabassarans</a></li> <li><a href="/wiki/Samis" title="Samis">Samis</a></li> <li><a href="/wiki/Balkars" title="Balkars">Balkars</a></li> <li><a href="/wiki/Noga%C3%AFs" title="Nogaïs">Nogais</a></li> <li><a href="/wiki/Sorabes" title="Sorabes">Sorabes</a></li> <li><a href="/wiki/Rusyns" title="Rusyns">Rusyns</a></li> <li><a href="/wiki/Bunjevci" title="Bunjevci">Bunjevci</a></li> <li><a href="/wiki/Gorans" title="Gorans">Gorans</a></li> <li><a href="/wiki/Inuits" title="Inuits">Inuits</a> du <a href="/wiki/Groenland" title="Groenland">Groenland</a></li> <li><a href="/wiki/F%C3%A9ro%C3%AFens" title="Féroïens">Féroïens</a></li> <li><a href="/wiki/Routouls" title="Routouls">Routouls</a></li> <li><a href="/wiki/Tats" title="Tats">Tats</a></li> <li><a href="/wiki/Vepses" title="Vepses">Vepses</a></li> <li><a href="/wiki/Tsakhours" title="Tsakhours">Tsakhours</a></li> <li><a href="/wiki/Kara%C3%AFmes_(peuple)" title="Karaïmes (peuple)">Karaïmes</a></li> <li><a href="/wiki/Ingriens" title="Ingriens">Ijoriens</a> <ul><li><a href="/wiki/Ingriens" title="Ingriens">Ingriens</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Corniques" title="Corniques">Corniques</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mannois_(peuple)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mannois (peuple) (page inexistante)">Mannois</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Manx_people" class="extiw" title="en:Manx people"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Manx people&#160;»">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Lives_(peuple)" title="Lives (peuple)">Lives</a></li> <li><a href="/wiki/Corses" title="Corses">Corses</a></li> <li><a href="/wiki/Vald%C3%B4tains" title="Valdôtains">Valdôtains</a></li> <li><a href="/wiki/Istro-Roumains" title="Istro-Roumains">Istro-Roumains</a></li> <li><a href="/wiki/Bayaches" title="Bayaches">Bayaches</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="2">Christoph Pan, Beate Sibylle Pfeil, Michael Geistlinger, <i><span class="lang-en" lang="en">National Minorities In Europe</span></i>, Purdue University Press, 2004 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-3700314431" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-3700314431"><span class="nowrap">978-3700314431</span></a>)</small>&#160;: «&#160;<i><span class="lang-en" lang="en">The Peoples of Europe by Demographic Size</span></i>&#160;», table 1, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;11f.</td></tr></tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Juda%C3%AFsme" title="Portail de la culture juive et du judaïsme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Judaism_Symbol.png/23px-Judaism_Symbol.png" decoding="async" width="23" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Judaism_Symbol.png/35px-Judaism_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Judaism_Symbol.png/46px-Judaism_Symbol.png 2x" data-file-width="266" data-file-height="275" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Juda%C3%AFsme" title="Portail:Judaïsme">Portail de la culture juive et du judaïsme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Minorit%C3%A9s" title="Portail des minorités"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/French-speaking_Wikimedia_community_logo.svg/24px-French-speaking_Wikimedia_community_logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/French-speaking_Wikimedia_community_logo.svg/36px-French-speaking_Wikimedia_community_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/French-speaking_Wikimedia_community_logo.svg/48px-French-speaking_Wikimedia_community_logo.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="897" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Minorit%C3%A9s" title="Portail:Minorités">Portail des minorités</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Anthropologie" title="Portail de l’anthropologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/P_human_body.svg/24px-P_human_body.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/P_human_body.svg/35px-P_human_body.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/P_human_body.svg/47px-P_human_body.svg.png 2x" data-file-width="387" data-file-height="393" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Anthropologie" title="Portail:Anthropologie">Portail de l’anthropologie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Isra%C3%ABl" title="Portail d’Israël"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/30px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="30" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/46px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/61px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Isra%C3%ABl" title="Portail:Israël">Portail d’Israël</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5886496d‐6fsd2 Cached time: 20250314002006 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.413 seconds Real time usage: 1.827 seconds Preprocessor visited node count: 21459/1000000 Post‐expand include size: 451815/2097152 bytes Template argument size: 146004/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 32/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 104413/5000000 bytes Lua time usage: 0.322/10.000 seconds Lua memory usage: 8480025/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1295.380 1 -total 22.27% 288.519 1 Modèle:Infobox_Groupe_ethnique 18.54% 240.161 2 Modèle:Références 18.04% 233.706 38 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte 13.37% 173.228 1 Modèle:Liens 8.47% 109.712 1 Modèle:Palette 7.28% 94.343 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation 6.43% 83.301 1 Modèle:Palette_Judaïsme_et_culture_juive 5.92% 76.686 32 Modèle:Pays 5.29% 68.535 19 Modèle:Liste_horizontale --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:2350680:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250314002006 and revision id 221074407. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Juifs&amp;oldid=221074407">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Juifs&amp;oldid=221074407</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Juifs" title="Catégorie:Juifs">Juifs</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Groupe_ethnique_en_Isra%C3%ABl" title="Catégorie:Groupe ethnique en Israël">Groupe ethnique en Israël</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Peuple_de_la_Rome_antique" title="Catégorie:Peuple de la Rome antique">Peuple de la Rome antique</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_en_semi-protection_%C3%A9tendue" title="Catégorie:Page en semi-protection étendue">Page en semi-protection étendue</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l&#039;audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l&#039;audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7685" title="Catégorie:Page utilisant P7685">Page utilisant P7685</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4223" title="Catégorie:Page utilisant P4223">Page utilisant P4223</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7901" title="Catégorie:Page utilisant P7901">Page utilisant P7901</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7723" title="Catégorie:Page utilisant P7723">Page utilisant P7723</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7686" title="Catégorie:Page utilisant P7686">Page utilisant P7686</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4613" title="Catégorie:Page utilisant P4613">Page utilisant P4613</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1807" title="Catégorie:Page utilisant P1807">Page utilisant P1807</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6015" title="Catégorie:Page utilisant P6015">Page utilisant P6015</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6058" title="Catégorie:Page utilisant P6058">Page utilisant P6058</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3222" title="Catégorie:Page utilisant P3222">Page utilisant P3222</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7688" title="Catégorie:Page utilisant P7688">Page utilisant P7688</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7695" title="Catégorie:Page utilisant P7695">Page utilisant P7695</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Juda%C3%AFsme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Judaïsme/Articles liés">Portail:Judaïsme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Religions_et_croyances/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Religions et croyances/Articles liés">Portail:Religions et croyances/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Minorit%C3%A9s/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Minorités/Articles liés">Portail:Minorités/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Société/Articles liés">Portail:Société/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Anthropologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Anthropologie/Articles liés">Portail:Anthropologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_humaines_et_sociales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés">Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Isra%C3%ABl/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Israël/Articles liés">Portail:Israël/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Asie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Asie/Articles liés">Portail:Asie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Moyen-Orient/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Moyen-Orient/Articles liés">Portail:Moyen-Orient/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 12 décembre 2024 à 11:23.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Juifs" title="Spécial:Citer/Juifs">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Juifs&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Juifs</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>152 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5886496d-fptmb","wgBackendResponseTime":318,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.413","walltime":"1.827","ppvisitednodes":{"value":21459,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":451815,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":146004,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":32,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":104413,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1295.380 1 -total"," 22.27% 288.519 1 Modèle:Infobox_Groupe_ethnique"," 18.54% 240.161 2 Modèle:Références"," 18.04% 233.706 38 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte"," 13.37% 173.228 1 Modèle:Liens"," 8.47% 109.712 1 Modèle:Palette"," 7.28% 94.343 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 6.43% 83.301 1 Modèle:Palette_Judaïsme_et_culture_juive"," 5.92% 76.686 32 Modèle:Pays"," 5.29% 68.535 19 Modèle:Liste_horizontale"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.322","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8480025,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5886496d-6fsd2","timestamp":"20250314002006","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Juifs","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Juifs","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7325","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7325","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-01-27T12:28:41Z","dateModified":"2024-12-12T10:23:37Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c6\/Jews_montage.jpg","headline":"peuple li\u00e9 au juda\u00efsme"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10