CINXE.COM
يسوع - ويكيبيديا
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="ar" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>يسوع - ويكيبيديا</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )arwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "٠\t١\t٢\t٣\t٤\t٥\t٦\t٧\t٨\t٩"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","يناير","فبراير","مارس","أبريل","مايو","يونيو","يوليو","أغسطس","سبتمبر","أكتوبر","نوفمبر","ديسمبر"],"wgRequestId":"fffdf210-e630-4262-98fa-bfc84251f824","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"يسوع","wgTitle":"يسوع","wgCurRevisionId":69329852,"wgRevisionId":69329852,"wgArticleId":472385,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحات تستعمل قالبا ببيانات مكررة","صفحات تستخدم امتداد JsonConfig","جميع المقالات التي بها استشهادات منقوصة البيانات","مقالات بها استشهادات منقوصة البيانات منذ ديسمبر 2016","قالب أرشيف الإنترنت بوصلات واي باك", "جميع المقالات ذات الوصلات الخارجية المكسورة","مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة","Webarchive template archiveis links","الاستشهاد: قيمة المجلد طويلة","صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown","مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ يونيو 2019","مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أكتوبر 2020","مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ يوليو 2017","مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أغسطس 2020","مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أغسطس 2019","أخطاء الاستشهاد: التاريخ","الاستشهاد بمصادر باللغة الإنجليزية الأمريكية (en-us)","أخطاء الاستشهاد: تجاهل الدورية","الصفحات التي تستخدم وصلات ISBN السحرية", "مقالات تستعمل قوالب معلومات","مقالات تحوي نصا بالفرنسية","مقالات تحوي نصا بالإنجليزية","مقالات تستعمل روابط فنية ببيانات من ويكي بيانات","صفحات تستخدم خاصية P345","صفحات تستخدم خاصية P1417","صفحات تستخدم خاصية P434","صفحات تستخدم خاصية P1263","صفحات تستخدم خاصية P1953","صفحات بها وصلات إنترويكي","بوابة أعلام/مقالات متعلقة","بوابة الأديان/مقالات متعلقة","بوابة الإسلام/مقالات متعلقة","بوابة الإمبراطورية الرومانية/مقالات متعلقة","بوابة الإنجيل/مقالات متعلقة","بوابة المسيحية/مقالات متعلقة","بوابة يسوع/مقالات متعلقة","مقالات مختارة","محتوى ويكيبيديا المتميز منذ 2008", "محتوى ويكيبيديا المتميز منذ مارس 2008","مقالات مختارة منذ 2008","مقالات مختارة منذ مارس 2008","يسوع","آلهة الخلق","آلهة العدالة","آلهة عادت للحياة","الأنبياء في الإسلام","الأنبياء في الدرزية","الأنبياء في المسيحية","الله في المسيحية","المسيحية","أسماء آلهة","أشخاص أعدمتهم الإمبراطورية الرومانية","أشخاص بدون مأوى","أشخاص مختلف على وجودهم","أشخاص من الناصرة","أشخاص من بيت لحم","إعدامات القرن 1","حاخامات في القرن 1","رقاة","رومان في القرن 1","رومان في القرن 1 ق م","سفر أعمال الرسل","شخصيات دينية مسيحية","شخصيات مؤلهة","صانعو عجائب","ضحايا التعذيب","ضحايا قتل توراتيون", "ضحايا قتل ذكور","لاعنفيون","متنبؤن","مدعو المشيحية","مسيحيون يهود","معدومون صلبا","مواليد عقد 0 ق م","مواليد في بيت لحم","ميسيانية","مؤسسو أديان","ناسكون","نجارون","وفيات القرن 1","وفيات عقد 30","يهود العصر الروماني","يهود في القرن 1","يهود في القرن 1 ق م"],"wgPageViewLanguage":"ar","wgPageContentLanguage":"ar","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"يسوع","wgRelevantArticleId":472385,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"يسوع_الناصري","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgStableRevisionId":69329852,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{ "pageLanguageCode":"ar","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"ar"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":300000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9","wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q302","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.Site":"ready","ext.gadget.Font-Amiri":"ready","ext.gadget.palestineTheme":"ready","ext.gadget.WMP-icons":"ready","ext.gadget.HideExLinkIcon":"ready", "ext.gadget.Urgent-fixes":"ready","ext.gadget.color-definition":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.events-loader","ext.gadget.ArabicAds", "ext.gadget.LoadJS","ext.gadget.searchlang","ext.gadget.NoRefCopy","ext.gadget.exlinks","ext.gadget.content-support-loader","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.TemplateParamWizard","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ar&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ar&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ar&modules=ext.gadget.Font-Amiri%2CHideExLinkIcon%2CSite%2CUrgent-fixes%2CWMP-icons%2Ccolor-definition%2CpalestineTheme&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ar&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg/1200px-Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1114"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg/800px-Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="743"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg/640px-Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="594"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="يسوع - ويكيبيديا"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ar.m.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="عدل" href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ويكيبيديا (ar)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ar.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="تلقيمة أتوم ويكيبيديا" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A3%D8%AD%D8%AF%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%BA%D9%8A%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-يسوع rootpage-يسوع skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">انتقل إلى المحتوى</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="الموقع"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="القائمة الرئيسة" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="القائمة الرئيسية" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">القائمة الرئيسية</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">القائمة الرئيسية</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انقل للشريط الجانبي</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">أخف</button> </div> <div id="p-encyclopedia" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-encyclopedia" > <div class="vector-menu-heading"> الموسوعة </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A6%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="زر الصفحة الرئيسية [z]" accesskey="z"><span>الصفحة الرئيسة</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AB_%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="مطالعة سريعة لأهم الأحداث الجارية"><span>الأحداث الجارية</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A3%D8%AD%D8%AF%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%BA%D9%8A%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="قائمة أحدث التغييرات في الويكي. [r]" accesskey="r"><span>أحدث التغييرات</span></a></li><li id="n-wrecentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A3%D8%AD%D8%AF%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%BA%D9%8A%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A9/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%87%D9%85%D8%A9"><span>أحدث التغييرات الأساسية</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> تصفح </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-subjects" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%AA%D8%B5%D9%81%D8%AD"><span>المواضيع</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3_%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%B9"><span>أبجدي</span></a></li><li id="n-portals" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%AA%D8%B5%D9%81%D8%AD"><span>بوابات</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%B9%D8%B4%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="حمل صفحة عشوائية [x]" accesskey="x"><span>مقالة عشوائية</span></a></li><li id="n-Kiwix" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%83%D9%8A%D9%88%D9%8A%D9%83%D8%B3"><span>تصفح من غير إنترنت</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D8%A9"><span>الصفحات الخاصة</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-contributing" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-contributing" > <div class="vector-menu-heading"> مشاركة </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%A7%D8%AA%D8%B5%D9%84_%D8%A8%D9%86%D8%A7"><span>تواصل مع ويكيبيديا</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="حيث تجد المساعدة"><span>مساعدة</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%86"><span>الميدان</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A6%D9%8A%D8%B3%D8%A9" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ويكيبيديا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ar.svg" style="width: 7em; height: 2.4375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ar.svg" width="105" height="22" style="width: 6.5625em; height: 1.375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A8%D8%AD%D8%AB" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="ابحث في ويكيبيديا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>بحث</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="ابحث في ويكيبيديا" aria-label="ابحث في ويكيبيديا" autocapitalize="sentences" title="ابحث في ويكيبيديا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="خاص:بحث"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">بحث</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="أدوات شخصية"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="المظهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغيير مظهر الصفحة، حجم الخط، العرض واللون" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="المظهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">المظهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ar.wikipedia.org&uselang=ar" class=""><span>تبرع</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A5%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8&returnto=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نشجعك على عمل حساب وتسجيل دخولك؛ لكنه غير ضروري على اي حال" class=""><span>إنشاء حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%AF%D8%AE%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85&returnto=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="يفضل أن تسجل الدخول، لكنه ليس إلزاميا. [o]" accesskey="o" class=""><span>دخول</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="المزيد من الخيارات" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="أدوات شخصية" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">أدوات شخصية</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="قائمة المستخدم" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ar.wikipedia.org&uselang=ar"><span>تبرع</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A5%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8&returnto=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نشجعك على عمل حساب وتسجيل دخولك؛ لكنه غير ضروري على اي حال"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>إنشاء حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%AF%D8%AE%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85&returnto=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="يفضل أن تسجل الدخول، لكنه ليس إلزاميا. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>دخول</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحات للمحررين الذين سجَّلوا خروجهم <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%A9" aria-label="تعلَّم المزيد بخصوص التحرير"><span>تعلَّم المزيد</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%87%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A" title="قائمة بتعديلات قام بها عنوان الآي بي [y]" accesskey="y"><span>مساهمات</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%8A" title="نقاش حول التعديلات من عنوان الأيبي هذا [n]" accesskey="n"><span>نقاش</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="الموقع"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="المحتويات" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">المحتويات</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انقل للشريط الجانبي</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">أخف</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">المقدمة</div> </a> </li> <li id="toc-التسمية_ومعنى_الاسم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#التسمية_ومعنى_الاسم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>التسمية ومعنى الاسم</span> </div> </a> <ul id="toc-التسمية_ومعنى_الاسم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مصادر_البحث" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مصادر_البحث"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>مصادر البحث</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-مصادر_البحث-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ثبِّت القسم الفرعي مصادر البحث</span> </button> <ul id="toc-مصادر_البحث-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-الأدلة_الخارجية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#الأدلة_الخارجية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>الأدلة الخارجية</span> </div> </a> <ul id="toc-الأدلة_الخارجية-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-أهميتها_وعلاقتها_بنفي_وجود_يسوع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#أهميتها_وعلاقتها_بنفي_وجود_يسوع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>أهميتها وعلاقتها بنفي وجود يسوع</span> </div> </a> <ul id="toc-أهميتها_وعلاقتها_بنفي_وجود_يسوع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-النصوص" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#النصوص"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>النصوص</span> </div> </a> <ul id="toc-النصوص-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-الأدلة_الداخلية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#الأدلة_الداخلية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>الأدلة الداخلية</span> </div> </a> <ul id="toc-الأدلة_الداخلية-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-كتابات_العهد_الجديد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#كتابات_العهد_الجديد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>كتابات العهد الجديد</span> </div> </a> <ul id="toc-كتابات_العهد_الجديد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تحليل_النصوص" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#تحليل_النصوص"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>تحليل النصوص</span> </div> </a> <ul id="toc-تحليل_النصوص-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-حياته_حسب_العهد_الجديد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#حياته_حسب_العهد_الجديد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>حياته حسب العهد الجديد</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-حياته_حسب_العهد_الجديد-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ثبِّت القسم الفرعي حياته حسب العهد الجديد</span> </button> <ul id="toc-حياته_حسب_العهد_الجديد-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-الميلاد_والحداثة" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#الميلاد_والحداثة"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>الميلاد والحداثة</span> </div> </a> <ul id="toc-الميلاد_والحداثة-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-النسب_والبيئة" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#النسب_والبيئة"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>النسب والبيئة</span> </div> </a> <ul id="toc-النسب_والبيئة-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-الميلاد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#الميلاد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>الميلاد</span> </div> </a> <ul id="toc-الميلاد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-الطفولة" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#الطفولة"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3</span> <span>الطفولة</span> </div> </a> <ul id="toc-الطفولة-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-النشاط_العلني" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#النشاط_العلني"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>النشاط العلني</span> </div> </a> <ul id="toc-النشاط_العلني-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-العماد_والتجربة" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#العماد_والتجربة"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>العماد والتجربة</span> </div> </a> <ul id="toc-العماد_والتجربة-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دعوة_التلاميذ_وإرسالهم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#دعوة_التلاميذ_وإرسالهم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>دعوة التلاميذ وإرسالهم</span> </div> </a> <ul id="toc-دعوة_التلاميذ_وإرسالهم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-التشريع_والمواعظ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#التشريع_والمواعظ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.3</span> <span>التشريع والمواعظ</span> </div> </a> <ul id="toc-التشريع_والمواعظ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-الأمثال" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#الأمثال"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.4</span> <span>الأمثال</span> </div> </a> <ul id="toc-الأمثال-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-المعجزات_والخوارق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#المعجزات_والخوارق"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.5</span> <span>المعجزات والخوارق</span> </div> </a> <ul id="toc-المعجزات_والخوارق-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-النبؤات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#النبؤات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.6</span> <span>النبؤات</span> </div> </a> <ul id="toc-النبؤات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-التجلي_وعلاقته_بالأنبياء" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#التجلي_وعلاقته_بالأنبياء"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.7</span> <span>التجلي وعلاقته بالأنبياء</span> </div> </a> <ul id="toc-التجلي_وعلاقته_بالأنبياء-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-علاقته_بالسلطة_الدينية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#علاقته_بالسلطة_الدينية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.8</span> <span>علاقته بالسلطة الدينية</span> </div> </a> <ul id="toc-علاقته_بالسلطة_الدينية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-الموت_والقيامة_والصعود" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#الموت_والقيامة_والصعود"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>الموت والقيامة والصعود</span> </div> </a> <ul id="toc-الموت_والقيامة_والصعود-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دخول_القدس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#دخول_القدس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>دخول القدس</span> </div> </a> <ul id="toc-دخول_القدس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-العشاء_الأخير" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#العشاء_الأخير"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.2</span> <span>العشاء الأخير</span> </div> </a> <ul id="toc-العشاء_الأخير-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-المحاكمة" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#المحاكمة"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.3</span> <span>المحاكمة</span> </div> </a> <ul id="toc-المحاكمة-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-الصلب_والموت_والدفن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#الصلب_والموت_والدفن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.4</span> <span>الصلب والموت والدفن</span> </div> </a> <ul id="toc-الصلب_والموت_والدفن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-القيامة_والصعود" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#القيامة_والصعود"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.5</span> <span>القيامة والصعود</span> </div> </a> <ul id="toc-القيامة_والصعود-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-من_أقواله" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#من_أقواله"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>من أقواله</span> </div> </a> <ul id="toc-من_أقواله-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-وجهة_النظر_المسيحية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#وجهة_النظر_المسيحية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>وجهة النظر المسيحية</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-وجهة_النظر_المسيحية-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ثبِّت القسم الفرعي وجهة النظر المسيحية</span> </button> <ul id="toc-وجهة_النظر_المسيحية-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-العقائد_وصيغ_الإيمان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#العقائد_وصيغ_الإيمان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>العقائد وصيغ الإيمان</span> </div> </a> <ul id="toc-العقائد_وصيغ_الإيمان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-علاقته_بالله" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#علاقته_بالله"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>علاقته بالله</span> </div> </a> <ul id="toc-علاقته_بالله-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-وجهات_نظر_لاهوتية_أخرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#وجهات_نظر_لاهوتية_أخرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>وجهات نظر لاهوتية أخرى</span> </div> </a> <ul id="toc-وجهات_نظر_لاهوتية_أخرى-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-يسوع_في_الديانات_والمذاهب_الأخرى" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#يسوع_في_الديانات_والمذاهب_الأخرى"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>يسوع في الديانات والمذاهب الأخرى</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-يسوع_في_الديانات_والمذاهب_الأخرى-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ثبِّت القسم الفرعي يسوع في الديانات والمذاهب الأخرى</span> </button> <ul id="toc-يسوع_في_الديانات_والمذاهب_الأخرى-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-في_اليهودية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#في_اليهودية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>في اليهودية</span> </div> </a> <ul id="toc-في_اليهودية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-في_الإسلام" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#في_الإسلام"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>في الإسلام</span> </div> </a> <ul id="toc-في_الإسلام-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-في_العقيدة_الإسماعيلية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#في_العقيدة_الإسماعيلية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.1</span> <span>في العقيدة الإسماعيلية</span> </div> </a> <ul id="toc-في_العقيدة_الإسماعيلية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-في_الجماعة_الإسلامية_الأحمدية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#في_الجماعة_الإسلامية_الأحمدية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2.2</span> <span>في الجماعة الإسلامية الأحمدية</span> </div> </a> <ul id="toc-في_الجماعة_الإسلامية_الأحمدية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-في_الدرزية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#في_الدرزية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>في الدرزية</span> </div> </a> <ul id="toc-في_الدرزية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-في_البوذية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#في_البوذية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>في البوذية</span> </div> </a> <ul id="toc-في_البوذية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-وجهة_نظر_الهندوسية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#وجهة_نظر_الهندوسية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>وجهة نظر الهندوسية</span> </div> </a> <ul id="toc-وجهة_نظر_الهندوسية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-وجهات_نظر_متنوعة" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#وجهات_نظر_متنوعة"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.6</span> <span>وجهات نظر متنوعة</span> </div> </a> <ul id="toc-وجهات_نظر_متنوعة-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-انظر_أيضًا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#انظر_أيضًا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>انظر أيضًا</span> </div> </a> <ul id="toc-انظر_أيضًا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ملاحظات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ملاحظات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>ملاحظات</span> </div> </a> <ul id="toc-ملاحظات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-المراجع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#المراجع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>المراجع</span> </div> </a> <ul id="toc-المراجع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مواقع_خارجية" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مواقع_خارجية"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>مواقع خارجية</span> </div> </a> <ul id="toc-مواقع_خارجية-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="المحتويات" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="جدول المحتويات" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تبديل عرض جدول المحتويات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تبديل عرض جدول المحتويات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">يسوع</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="اذهب إلى المقالة في لغةٍ أخرى. مُتاحة في 273 لغة" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-273" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">273 لغة</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B0%D1%81%D0%B0_%D2%9A%D1%8C%D1%8B%D1%80%D1%81%D0%B0" title="Иаса Қьырса – الأبخازية" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Иаса Қьырса" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="الأبخازية" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jesus_van_Nasaret" title="Jesus van Nasaret – الأفريقانية" lang="af" hreflang="af" data-title="Jesus van Nasaret" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="الأفريقانية" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christus" title="Jesus Christus – الألمانية السويسرية" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Jesus Christus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="الألمانية السويسرية" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A2%E1%8B%A8%E1%88%B1%E1%88%B5" title="ኢየሱስ – الأمهرية" lang="am" hreflang="am" data-title="ኢየሱስ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="الأمهرية" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Ches%C3%BAs_de_Nazaret" title="Chesús de Nazaret – الأراغونية" lang="an" hreflang="an" data-title="Chesús de Nazaret" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="الأراغونية" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Iesus" title="Iesus – الإنجليزية القديمة" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Iesus" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="الإنجليزية القديمة" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Jis%E1%BB%8Ds_Karais" title="Jisọs Karais – أوبلو" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Jisọs Karais" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="أوبلو" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B9" title="ईसा मसीह – الأنجيكا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="ईसा मसीह" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="الأنجيكا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9D%DC%AB%DC%98%DC%A5" title="ܝܫܘܥ – الآرامية" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܝܫܘܥ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="الآرامية" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="يسوع – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="يسوع" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="يسوع – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يسوع" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%80%E0%A6%B6%E0%A7%81" title="যীশু – الأسامية" lang="as" hreflang="as" data-title="যীশু" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="الأسامية" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Xes%C3%BAs" title="Xesús – الأسترية" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Xesús" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="الأسترية" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Cecoc" title="Cecoc – الأتيكاميكو" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Cecoc" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="الأتيكاميكو" class="interlanguage-link-target"><span>Atikamekw</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Yesus_Kristos" title="Yesus Kristos – Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Yesus Kristos" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – الأيمارا" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Jesus" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="الأيمارا" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sa" title="İsa – الأذربيجانية" lang="az" hreflang="az" data-title="İsa" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="الأذربيجانية" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%BE%D8%A6%DB%8C%D8%BA%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="عیسی پئیغمبر – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عیسی پئیغمبر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%92%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%B0_(%D0%BF%D3%99%D0%B9%D2%93%D3%99%D0%BC%D0%B1%D3%99%D1%80)" title="Ғайса (пәйғәмбәр) – الباشكيرية" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ғайса (пәйғәмбәр)" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="الباشكيرية" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Jesus_vo_Nazaret" title="Jesus vo Nazaret – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Jesus vo Nazaret" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Jiezos_Kr%C4%97stos" title="Jiezos Krėstos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Jiezos Krėstos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Jesus" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Hesus" title="Hesus – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Hesus" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Ісус Хрыстос – البيلاروسية" lang="be" hreflang="be" data-title="Ісус Хрыстос" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="البيلاروسية" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Ісус Хрыстос – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ісус Хрыстос" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Isa" title="Isa – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Isa" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – البلغارية" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="البلغارية" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B9" title="ईसा मसीह – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="ईसा मसीह" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Jisas_Kraes" title="Jisas Kraes – البيسلامية" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Jisas Kraes" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="البيسلامية" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Yesus_Kristus" title="Yesus Kristus – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Yesus Kristus" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Yesu_Krista" title="Yesu Krista – البامبارا" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Yesu Krista" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="البامبارا" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%81" title="যিশু – البنغالية" lang="bn" hreflang="bn" data-title="যিশু" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="البنغالية" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A4%E0%BD%B4%E0%BC%8D" title="ཡེ་ཤུ། – التبتية" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡེ་ཤུ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="التبتية" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Jezuz_Nazaret" title="Jezuz Nazaret – البريتونية" lang="br" hreflang="br" data-title="Jezuz Nazaret" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="البريتونية" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Isus" title="Isus – البوسنية" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Isus" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="البوسنية" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Jesus" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Jes%C3%BAs_de_Natzaret" title="Jesús de Natzaret – الكتالانية" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Jesús de Natzaret" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="الكتالانية" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/I%C3%A0-s%C5%AD" title="Ià-sŭ – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ià-sŭ" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D3%80%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%B0" title="Ӏийса – الشيشانية" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ӏийса" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="الشيشانية" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Hes%C3%BAs" title="Hesús – السيبيوانية" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Hesús" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="السيبيوانية" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%95%D8%B3%D9%88%D9%88%D8%B9" title="یەسووع – السورانية الكردية" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="یەسووع" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="السورانية الكردية" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Ges%C3%B9_Cristu" title="Gesù Cristu – الكورسيكية" lang="co" hreflang="co" data-title="Gesù Cristu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="الكورسيكية" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sa_ibn_Meryem" title="İsa ibn Meryem – لغة تتار القرم" lang="crh" hreflang="crh" data-title="İsa ibn Meryem" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="لغة تتار القرم" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Je%C5%BE%C3%AD%C5%A1_Kristus" title="Ježíš Kristus – التشيكية" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ježíš Kristus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="التشيكية" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%87%D0%B8%D1%81%D1%8A_%D0%A5%D1%80%D1%97%D1%81%D1%82%D1%8A" title="Їисъ Хрїстъ – سلافية كنسية" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Їисъ Хрїстъ" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="سلافية كنسية" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – التشوفاشي" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="التشوفاشي" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Iesu" title="Iesu – الويلزية" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Iesu" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="الويلزية" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالة موصى بها"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – الدانمركية" lang="da" hreflang="da" data-title="Jesus" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="الدانمركية" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Issa" title="Issa – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Issa" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christus" title="Jesus Christus – الألمانية" lang="de" hreflang="de" data-title="Jesus Christus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="الألمانية" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Yecu_Kritho" title="Yecu Kritho – الدنكا" lang="din" hreflang="din" data-title="Yecu Kritho" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="الدنكا" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sa" title="İsa – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İsa" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Jezus_Kristus" title="Jezus Kristus – صوربيا السفلى" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Jezus Kristus" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صوربيا السفلى" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Yesus_Kristus" title="Yesus Kristus – Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Yesus Kristus" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A9%DE%90%DE%A7%DE%8E%DE%AC%DE%8A%DE%A7%DE%82%DE%AA" title="އީސާގެފާނު – المالديفية" lang="dv" hreflang="dv" data-title="އީސާގެފާނު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="المالديفية" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Yesu" title="Yesu – الإيوي" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Yesu" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="الإيوي" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B7%CF%83%CE%BF%CF%8D%CF%82_%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%82" title="Ιησούς Χριστός – اليونانية" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιησούς Χριστός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="اليونانية" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Ge%E1%B9%A1%C3%BC" title="Geṡü – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Geṡü" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – الإنجليزية" lang="en" hreflang="en" data-title="Jesus" data-language-autonym="English" data-language-local-name="الإنجليزية" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jesuo_Kristo" title="Jesuo Kristo – الإسبرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jesuo Kristo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="الإسبرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Jes%C3%BAs_de_Nazaret" title="Jesús de Nazaret – الإسبانية" lang="es" hreflang="es" data-title="Jesús de Nazaret" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="الإسبانية" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jeesus" title="Jeesus – الإستونية" lang="et" hreflang="et" data-title="Jeesus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="الإستونية" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Jesus_Nazaretekoa" title="Jesus Nazaretekoa – الباسكية" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Jesus Nazaretekoa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="الباسكية" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Jesucristu" title="Jesucristu – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Jesucristu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالة جيدة"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عیسی – الفارسية" lang="fa" hreflang="fa" data-title="عیسی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="الفارسية" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Y%C3%A9esu_Kristaa" title="Yéesu Kristaa – الفولانية" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Yéesu Kristaa" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="الفولانية" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jeesus" title="Jeesus – الفنلندية" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jeesus" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="الفنلندية" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Jeesus" title="Jeesus – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Jeesus" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Jisu_Karisito" title="Jisu Karisito – الفيجية" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Jisu Karisito" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="الفيجية" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – الفاروية" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Jesus" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="الفاروية" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fon mw-list-item"><a href="https://fon.wikipedia.org/wiki/Jezu_Klisu" title="Jezu Klisu – الفون" lang="fon" hreflang="fon" data-title="Jezu Klisu" data-language-autonym="Fɔ̀ngbè" data-language-local-name="الفون" class="interlanguage-link-target"><span>Fɔ̀ngbè</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ – الفرنسية" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Jésus-Christ" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="الفرنسية" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/J%C3%A8sus-Crist" title="Jèsus-Crist – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Jèsus-Crist" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Jiises_Krast" title="Jiises Krast – الفريزينية الشمالية" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Jiises Krast" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="الفريزينية الشمالية" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – الفريلايان" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Jesus" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="الفريلايان" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Jezus_(tradisjoneel-kristlik)" title="Jezus (tradisjoneel-kristlik) – الفريزيان" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Jezus (tradisjoneel-kristlik)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="الفريزيان" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Dosa_Cr%C3%ADost" title="Íosa Críost – الأيرلندية" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Íosa Críost" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="الأيرلندية" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/%C4%B0isus" title="İisus – الغاغوز" lang="gag" hreflang="gag" data-title="İisus" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="الغاغوز" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E7%A9%8C" title="耶穌 – الغان الصينية" lang="gan" hreflang="gan" data-title="耶穌" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="الغان الصينية" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9zi_di_Nazareth" title="Jézi di Nazareth – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Jézi di Nazareth" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cosa_Cr%C3%ACosd" title="Ìosa Crìosd – الغيلية الأسكتلندية" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ìosa Crìosd" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="الغيلية الأسكتلندية" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Xes%C3%BAs_de_Nazaret" title="Xesús de Nazaret – الجاليكية" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Xesús de Nazaret" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="الجاليكية" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Hesu" title="Hesu – الغوارانية" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Hesu" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="الغوارانية" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A5%82_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="जेजू क्रिस्त – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="जेजू क्रिस्त" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%B4%F0%90%8D%83%F0%90%8C%BF%F0%90%8D%83_%F0%90%8D%87%F0%90%8D%82%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83%F0%90%8D%84%F0%90%8C%BF%F0%90%8D%83" title="𐌹𐌴𐍃𐌿𐍃 𐍇𐍂𐌹𐍃𐍄𐌿𐍃 – القوطية" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌹𐌴𐍃𐌿𐍃 𐍇𐍂𐌹𐍃𐍄𐌿𐍃" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="القوطية" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%B8%E0%AB%81" title="ઇસુ – الغوجاراتية" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ઇસુ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="الغوجاراتية" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gur mw-list-item"><a href="https://gur.wikipedia.org/wiki/Yeesu" title="Yeesu – Frafra" lang="gur" hreflang="gur" data-title="Yeesu" data-language-autonym="Farefare" data-language-local-name="Frafra" class="interlanguage-link-target"><span>Farefare</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yeesey_Chreest" title="Yeesey Chreest – المنكية" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yeesey Chreest" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="المنكية" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Isa" title="Isa – الهوسا" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Isa" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="الهوسا" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%A2-s%C3%BB" title="Yâ-sû – الهاكا الصينية" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yâ-sû" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="الهاكا الصينية" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Ies%C5%AB_Kristo" title="Iesū Kristo – لغة هاواي" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Iesū Kristo" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="لغة هاواي" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%A9%D7%95" title="ישו – العبرية" lang="he" hreflang="he" data-title="ישו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="العبرية" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%80%E0%A4%B6%E0%A5%81" title="यीशु – الهندية" lang="hi" hreflang="hi" data-title="यीशु" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="الهندية" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Jesus" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Isus" title="Isus – الكرواتية" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Isus" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="الكرواتية" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/J%C4%9Bzus" title="Jězus – الصوربية العليا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Jězus" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="الصوربية العليا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Jezi" title="Jezi – الكريولية الهايتية" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Jezi" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="الكريولية الهايتية" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9zus" title="Jézus – الهنغارية" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jézus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="الهنغارية" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Հիսուս – الأرمنية" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հիսուս" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="الأرمنية" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%85%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Յիսուս – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Յիսուս" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christo" title="Jesus Christo – اللّغة الوسيطة" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Jesus Christo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اللّغة الوسيطة" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – الإيبان" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Jesus" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="الإيبان" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Yesus" title="Yesus – الإندونيسية" lang="id" hreflang="id" data-title="Yesus" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="الإندونيسية" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Jesu" title="Jesu – الإنترلينج" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Jesu" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="الإنترلينج" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Jis%E1%BB%8Ds_Kra%E1%BB%8Bst" title="Jisọs Kraịst – الإيجبو" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Jisọs Kraịst" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="الإيجبو" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Hes%C3%BAs" title="Hesús – الإيلوكو" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Hesús" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="الإيلوكو" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Iesu_de_Nazaret" title="Iesu de Nazaret – الإيدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Iesu de Nazaret" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="الإيدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Jes%C3%BAs" title="Jesús – الأيسلندية" lang="is" hreflang="is" data-title="Jesús" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="الأيسلندية" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ges%C3%B9" title="Gesù – الإيطالية" lang="it" hreflang="it" data-title="Gesù" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="الإيطالية" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://iu.wikipedia.org/wiki/%E1%90%B1%E1%90%85%E1%93%95%E1%91%A6%E1%93%AF%E1%94%A8" title="ᐱᐅᓕᑦᓯᔨ – الإينكتيتت" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᐱᐅᓕᑦᓯᔨ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="الإينكتيتت" class="interlanguage-link-target"><span>ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A4%E3%82%A8%E3%82%B9%E3%83%BB%E3%82%AD%E3%83%AA%E3%82%B9%E3%83%88" title="イエス・キリスト – اليابانية" lang="ja" hreflang="ja" data-title="イエス・キリスト" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="اليابانية" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Jiizas_Kraist" title="Jiizas Kraist – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Jiizas Kraist" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/iesus" title="iesus – اللوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="iesus" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="اللوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Y%C3%A9sus_Kristus" title="Yésus Kristus – الجاوية" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Yésus Kristus" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="الجاوية" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9D_%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94" title="იესო ქრისტე – الجورجية" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იესო ქრისტე" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="الجورجية" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/%C6%90isa" title="Ɛisa – القبيلية" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ɛisa" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="القبيلية" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8C%D0%B8%D1%81%D1%8D-%D0%9C%D1%8D%D1%81%D1%8B%D1%85%D1%8C" title="Хьисэ-Мэсыхь – الكاباردايان" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Хьисэ-Мэсыхь" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="الكاباردايان" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Yeesu_Nazar%C9%9B%C9%9Bt%C9%A9_t%CA%8B" title="Yeesu Nazarɛɛtɩ tʋ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Yeesu Nazarɛɛtɩ tʋ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Yesu" title="Yesu – التايابية" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Yesu" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="التايابية" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Yesu" title="Yesu – الكونغو" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Yesu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="الكونغو" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%B0_%D0%9C%D3%99%D1%81%D0%B8%D1%85" title="Иса Мәсих – الكازاخستانية" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Иса Мәсих" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="الكازاخستانية" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%99%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%BC" title="ព្រះយេស៊ូ – الخميرية" lang="km" hreflang="km" data-title="ព្រះយេស៊ូ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="الخميرية" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%87%E0%B2%B8%E0%B3%81_%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4" title="ಯೇಸು ಕ್ರಿಸ್ತ – الكانادا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಯೇಸು ಕ್ರಿಸ್ತ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="الكانادا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Jesus" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%98%88%EC%88%98" title="예수 – الكورية" lang="ko" hreflang="ko" data-title="예수" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="الكورية" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – كومي-بيرماياك" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="كومي-بيرماياك" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%B0" title="عیسیٰ – الكشميرية" lang="ks" hreflang="ks" data-title="عیسیٰ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="الكشميرية" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christus" title="Jesus Christus – لغة الكولونيان" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Jesus Christus" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="لغة الكولونيان" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Esa" title="Îsa – الكردية" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Îsa" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="الكردية" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Исус Кристос – الكومي" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Исус Кристос" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="الكومي" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Yesu_Krist" title="Yesu Krist – الكورنية" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Yesu Krist" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="الكورنية" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%AB%D0%B9%D1%81%D0%B0" title="Ыйса – القيرغيزية" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Ыйса" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="القيرغيزية" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Iesus" title="Iesus – اللاتينية" lang="la" hreflang="la" data-title="Iesus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="اللاتينية" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Yeshu_de_Nazaret" title="Yeshu de Nazaret – اللادينو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Yeshu de Nazaret" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="اللادينو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Jesus_vun_Nazaret" title="Jesus vun Nazaret – اللكسمبورغية" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Jesus vun Nazaret" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="اللكسمبورغية" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%81%D0%B0_%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%81" title="Эса идавс – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Эса идавс" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%B0_(%D0%BF%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%80)" title="Иса (пайгъамбар) – الليزجية" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Иса (пайгъамбар)" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="الليزجية" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Jesus_Cristo" title="Jesus Cristo – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Jesus Cristo" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Jesu_Kristo" title="Jesu Kristo – الغاندا" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Jesu Kristo" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="الغاندا" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zjezus_Christus" title="Zjezus Christus – الليمبورغية" lang="li" hreflang="li" data-title="Zjezus Christus" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="الليمبورغية" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/G%C3%AAx%C3%B9" title="Gêxù – الليغورية" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Gêxù" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="الليغورية" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Gej%C3%BA_Crist" title="Gejú Crist – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Gejú Crist" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Ges%C3%B9_de_Nazaret" title="Gesù de Nazaret – اللومبردية" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Gesù de Nazaret" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="اللومبردية" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Y%C3%A9su" title="Yésu – اللينجالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Yésu" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="اللينجالا" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9E%E0%BA%A3%E0%BA%B0%E0%BB%80%E0%BA%A2%E0%BA%8A%E0%BA%B9" title="ພຣະເຢຊູ – اللاوية" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ພຣະເຢຊູ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="اللاوية" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/J%C4%97zus_Kristus" title="Jėzus Kristus – الليتوانية" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Jėzus Kristus" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="الليتوانية" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Jezus_Krystus" title="Jezus Krystus – Latgalian" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Jezus Krystus" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="Latgalian" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/J%C4%93zus_Kristus" title="Jēzus Kristus – اللاتفية" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jēzus Kristus" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="اللاتفية" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Yesus_Kristus" title="Yesus Kristus – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Yesus Kristus" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Jesoa" title="Jesoa – الملغاشي" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Jesoa" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="الملغاشي" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Исус Христос – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Исус Христос" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Ihu_Karaiti" title="Ihu Karaiti – الماورية" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Ihu Karaiti" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="الماورية" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Yesus" title="Yesus – المينانجكاباو" lang="min" hreflang="min" data-title="Yesus" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="المينانجكاباو" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Исус Христос – المقدونية" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Исус Христос" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="المقدونية" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B5%87%E0%B4%B6%E0%B5%81" title="യേശു – المالايالامية" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യേശു" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="المالايالامية" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%81%D2%AF%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82" title="Есүс Христ – المنغولية" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Есүс Христ" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="المنغولية" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%96%EA%AF%A4%EA%AF%96%EA%AF%81" title="ꯖꯤꯖꯁ – المانيبورية" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯖꯤꯖꯁ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="المانيبورية" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9A%E1%80%B1%E1%80%9E%E1%80%BE%E1%80%AF" title="ယေသှု – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="ယေသှု" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%87%E0%A4%B6%E0%A5%82_%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="येशू ख्रिस्त – الماراثية" lang="mr" hreflang="mr" data-title="येशू ख्रिस्त" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="الماراثية" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christ" title="Jesus Christ – الماليزية" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jesus Christ" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="الماليزية" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/%C4%A0es%C3%B9" title="Ġesù – المالطية" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ġesù" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="المالطية" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Jasus" title="Jasus – الميرانديز" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Jasus" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="الميرانديز" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9A%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%AF_%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA" title="ယေရှု ခရစ်တော် – البورمية" lang="my" hreflang="my" data-title="ယေရှု ခရစ်တော်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="البورمية" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – الأرزية" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="الأرزية" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عیسی – المازندرانية" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="عیسی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="المازندرانية" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Jesucristo" title="Jesucristo – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Jesucristo" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Gies%C3%B9_Cristo" title="Giesù Cristo – النابولية" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Giesù Cristo" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="النابولية" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christus" title="Jesus Christus – الألمانية السفلى" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Jesus Christus" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="الألمانية السفلى" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Jezus_Christus" title="Jezus Christus – السكسونية السفلى" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Jezus Christus" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="السكسونية السفلى" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B6%E0%A5%82_%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F" title="यशू ख्रिष्ट – النيبالية" lang="ne" hreflang="ne" data-title="यशू ख्रिष्ट" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="النيبالية" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Yesu" title="Yesu – النياس" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Yesu" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="النياس" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jezus_(traditioneel-christelijk)" title="Jezus (traditioneel-christelijk) – الهولندية" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jezus (traditioneel-christelijk)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="الهولندية" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – النرويجية نينورسك" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Jesus" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="النرويجية نينورسك" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Jesus_Kristus" title="Jesus Kristus – النرويجية بوكمال" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jesus Kristus" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="النرويجية بوكمال" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Jesu_Kristo" title="Jesu Kristo – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Jesu Kristo" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9sus-Chr%C3%AEt" title="Jésus-Chrît – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Jésus-Chrît" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Jesu" title="Jesu – السوتو الشمالية" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Jesu" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="السوتو الشمالية" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Doodaatsaahii_(J%C3%AD%C3%ADsas)" title="Doodaatsaahii (Jíísas) – النافاجو" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Doodaatsaahii (Jíísas)" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="النافاجو" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Yesu_Kristu" title="Yesu Kristu – النيانجا" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Yesu Kristu" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="النيانجا" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/J%C3%A8sus_de_Nazaret" title="Jèsus de Nazaret – الأوكسيتانية" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Jèsus de Nazaret" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="الأوكسيتانية" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Iisus" title="Iisus – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Iisus" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Yesuus" title="Yesuus – الأورومية" lang="om" hreflang="om" data-title="Yesuus" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="الأورومية" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AF%E0%AD%80%E0%AC%B6%E0%AD%81" title="ଯୀଶୁ – الأورية" lang="or" hreflang="or" data-title="ଯୀଶୁ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="الأورية" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%B5%D1%81%D0%BE_%D0%A7%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B8" title="Йесо Чырысти – الأوسيتيك" lang="os" hreflang="os" data-title="Йесо Чырысти" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="الأوسيتيك" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%88%E0%A8%B8%E0%A8%BE_%E0%A8%AE%E0%A8%B8%E0%A9%80%E0%A8%B9" title="ਈਸਾ ਮਸੀਹ – البنجابية" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਈਸਾ ਮਸੀਹ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="البنجابية" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – البامبانجا" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Jesus" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="البامبانجا" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Hesus" title="Hesus – البابيامينتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Hesus" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="البابيامينتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9sus-Crisse" title="Jésus-Crisse – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Jésus-Crisse" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcm mw-list-item"><a href="https://pcm.wikipedia.org/wiki/Jizos_Kraist" title="Jizos Kraist – البدجنية النيجيرية" lang="pcm" hreflang="pcm" data-title="Jizos Kraist" data-language-autonym="Naijá" data-language-local-name="البدجنية النيجيرية" class="interlanguage-link-target"><span>Naijá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Yeesus_Grischdus" title="Yeesus Grischdus – Pennsylvania German" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Yeesus Grischdus" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania German" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christus" title="Jesus Christus – Palatine German" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Jesus Christus" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="Palatine German" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Jesus" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus – البولندية" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Jezus Chrystus" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="البولندية" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Ges%C3%B9_%C3%ABd_N%C3%A0saret" title="Gesù ëd Nàsaret – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Gesù ëd Nàsaret" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="یسوع – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یسوع" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%DB%8C" title="عيسی – البشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="عيسی" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="البشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالة مختارة"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – البرتغالية" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Jesus" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="البرتغالية" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hisus" title="Hisus – كيشوا" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hisus" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="كيشوا" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Jesus_da_Nazaret" title="Jesus da Nazaret – الرومانشية" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Jesus da Nazaret" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="الرومانشية" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Yesu_Kristo" title="Yesu Kristo – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Yesu Kristo" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rn mw-list-item"><a href="https://rn.wikipedia.org/wiki/Yezu_Kirisitu" title="Yezu Kirisitu – الرندي" lang="rn" hreflang="rn" data-title="Yezu Kirisitu" data-language-autonym="Ikirundi" data-language-local-name="الرندي" class="interlanguage-link-target"><span>Ikirundi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Isus_din_Nazaret" title="Isus din Nazaret – الرومانية" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Isus din Nazaret" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="الرومانية" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Isa_Hristo" title="Isa Hristo – الأرومانيان" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Isa Hristo" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="الأرومانيان" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – الروسية" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="الروسية" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Ісус Хрістос – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ісус Хрістос" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Yezu_Kirisitu" title="Yezu Kirisitu – الكينيارواندا" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Yezu Kirisitu" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="الكينيارواندا" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="मरीयमिपुत्र – السنسكريتية" lang="sa" hreflang="sa" data-title="मरीयमिपुत्र" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="السنسكريتية" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B8%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Иисус Христос – الساخيّة" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Иисус Христос" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="الساخيّة" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A1%E1%B1%A4%E1%B1%A5%E1%B1%A9" title="ᱡᱤᱥᱩ – السانتالية" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱡᱤᱥᱩ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="السانتالية" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ges%C3%B9s" title="Gesùs – السردينية" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Gesùs" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="السردينية" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Ges%C3%B9_Cristu" title="Gesù Cristu – الصقلية" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Gesù Cristu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="الصقلية" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Jesus_Christ" title="Jesus Christ – الأسكتلندية" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Jesus Christ" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="الأسكتلندية" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%B0_%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="عيسيٰ عليه السلام – السندية" lang="sd" hreflang="sd" data-title="عيسيٰ عليه السلام" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="السندية" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – سامي الشمالية" lang="se" hreflang="se" data-title="Jesus" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="سامي الشمالية" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Isus" title="Isus – صربية-كرواتية" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Isus" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صربية-كرواتية" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/%C6%90isa" title="Ɛisa – تشلحيت" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Ɛisa" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="تشلحيت" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%9A%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B7%83%E0%B7%8A_%E0%B7%80%E0%B7%84%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B7%9A" title="ජේසුස් වහන්සේ – السنهالية" lang="si" hreflang="si" data-title="ජේසුස් වහන්සේ" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="السنهالية" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Jesus" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Je%C5%BEi%C5%A1_Kristus" title="Ježiš Kristus – السلوفاكية" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Ježiš Kristus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="السلوفاكية" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD" title="یسوع مسیح – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="یسوع مسیح" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Jezus_Kristus" title="Jezus Kristus – السلوفانية" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Jezus Kristus" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="السلوفانية" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Iesu_Keriso" title="Iesu Keriso – الساموائية" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Iesu Keriso" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="الساموائية" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Jeesus" title="Jeesus – الإيناري سامي" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Jeesus" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="الإيناري سامي" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Yesu" title="Yesu – الشونا" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Yesu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="الشونا" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Ciise" title="Ciise – الصومالية" lang="so" hreflang="so" data-title="Ciise" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="الصومالية" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Jezusi" title="Jezusi – الألبانية" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Jezusi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="الألبانية" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%83%D1%81" title="Исус – الصربية" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Исус" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="الصربية" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Jesu" title="Jesu – السواتي" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Jesu" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="السواتي" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Jesus_Kristus" title="Jesus Kristus – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Jesus Kristus" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jesus" title="Jesus – السويدية" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jesus" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="السويدية" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Yesu" title="Yesu – السواحلية" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Yesu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="السواحلية" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Jezus_Krystus" title="Jezus Krystus – السيليزية" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Jezus Krystus" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="السيليزية" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Ye-su" title="Ye-su – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Ye-su" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%AF%E0%AF%87%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="இயேசு – التاميلية" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இயேசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="التاميلية" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AF%E0%B1%87%E0%B0%B8%E0%B1%81" title="యేసు – التيلوغوية" lang="te" hreflang="te" data-title="యేసు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="التيلوغوية" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BE" title="Исо – الطاجيكية" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Исо" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="الطاجيكية" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%8B%E0%B8%B9" title="พระเยซู – التايلاندية" lang="th" hreflang="th" data-title="พระเยซู" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="التايلاندية" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Nasyraly_Isa" title="Nasyraly Isa – التركمانية" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Nasyraly Isa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="التركمانية" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Hesus" title="Hesus – التاغالوغية" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Hesus" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="التاغالوغية" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tn mw-list-item"><a href="https://tn.wikipedia.org/wiki/Jeso_Keresete" title="Jeso Keresete – التسوانية" lang="tn" hreflang="tn" data-title="Jeso Keresete" data-language-autonym="Setswana" data-language-local-name="التسوانية" class="interlanguage-link-target"><span>Setswana</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/S%C4%ABs%C5%AB_Kalaisi" title="Sīsū Kalaisi – التونغية" lang="to" hreflang="to" data-title="Sīsū Kalaisi" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="التونغية" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Jisas" title="Jisas – التوك بيسين" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Jisas" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="التوك بيسين" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sa" title="İsa – التركية" lang="tr" hreflang="tr" data-title="İsa" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="التركية" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B9%D1%81%D3%99_%D0%BF%D3%99%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D3%99%D1%80" title="Гайсә пәйгамбәр – التترية" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Гайсә пәйгамбәр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="التترية" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Yesu_Khristu" title="Yesu Khristu – التامبوكا" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Yesu Khristu" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="التامبوكا" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Yesu_Kristo" title="Yesu Kristo – التوي" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Yesu Kristo" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="التوي" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ty mw-list-item"><a href="https://ty.wikipedia.org/wiki/Iesu_Mesia" title="Iesu Mesia – التاهيتية" lang="ty" hreflang="ty" data-title="Iesu Mesia" data-language-autonym="Reo tahiti" data-language-local-name="التاهيتية" class="interlanguage-link-target"><span>Reo tahiti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D9%89%D8%B3%D8%A7_%D8%A6%DB%95%D9%84%DB%95%D9%8A%DA%BE%D9%89%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ئىسا ئەلەيھىسسالام – الأويغورية" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئىسا ئەلەيھىسسالام" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="الأويغورية" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81" title="Ісус Христос – الأوكرانية" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ісус Христос" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="الأوكرانية" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD" title="یسوع مسیح – الأوردية" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یسوع مسیح" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="الأوردية" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Iso_Masih" title="Iso Masih – الأوزبكية" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Iso Masih" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="الأوزبكية" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Jez%C3%B9" title="Jezù – البندقية" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Jezù" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="البندقية" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Iisus_Hristos" title="Iisus Hristos – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Iisus Hristos" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%C3%AA-su" title="Giê-su – الفيتنامية" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Giê-su" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="الفيتنامية" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Jezus_van_Nazareth" title="Jezus van Nazareth – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Jezus van Nazareth" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Yesus_Kristus" title="Yesus Kristus – لغة الفولابوك" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Yesus Kristus" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="لغة الفولابوك" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Djezus_d%27_Nazarete" title="Djezus d' Nazarete – الولونية" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Djezus d' Nazarete" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="الولونية" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Jesucristo" title="Jesucristo – الواراي" lang="war" hreflang="war" data-title="Jesucristo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="الواراي" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Y%C3%A9esu-kristaa" title="Yéesu-kristaa – الولوفية" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Yéesu-kristaa" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="الولوفية" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E7%A8%A3" title="耶稣 – الوو الصينية" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="耶稣" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="الوو الصينية" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/UYesu_Kristu" title="UYesu Kristu – الخوسا" lang="xh" hreflang="xh" data-title="UYesu Kristu" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="الخوسا" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%94_%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94" title="იოსე ქირსე – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="იოსე ქირსე" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%95%D7%AA%D7%95_%D7%94%D7%90%D7%99%D7%A9" title="אותו האיש – اليديشية" lang="yi" hreflang="yi" data-title="אותו האיש" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="اليديشية" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/J%C3%A9s%C3%B9" title="Jésù – اليوروبا" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Jésù" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="اليوروبا" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Yezsuh" title="Yezsuh – الزهيونج" lang="za" hreflang="za" data-title="Yezsuh" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="الزهيونج" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Jezus" title="Jezus – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Jezus" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%84%E2%B5%89%E2%B5%99%E2%B4%B0" title="ⵄⵉⵙⴰ – التمازيغية المغربية القياسية" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵄⵉⵙⴰ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="التمازيغية المغربية القياسية" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E7%A8%A3" title="耶稣 – الصينية" lang="zh" hreflang="zh" data-title="耶稣" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="الصينية" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E7%A9%8C" title="耶穌 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="耶穌" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/I%C3%A2-so%CD%98" title="Iâ-so͘ – مين-نان الصينية" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iâ-so͘" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مين-نان الصينية" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E7%A9%8C" title="耶穌 – الكَنْتُونية" lang="yue" hreflang="yue" data-title="耶穌" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="الكَنْتُونية" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/UJesu" title="UJesu – الزولو" lang="zu" hreflang="zu" data-title="UJesu" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="الزولو" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q302#sitelinks-wikipedia" title="تعديل وصلات اللغات" class="wbc-editpage">عدل الوصلات</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="نطاقات"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="اعرض صفحة المحتوى [c]" accesskey="c"><span>مقالة</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" rel="discussion" title="نقاش صفحة المحتوى [t]" accesskey="t"><span>نقاش</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="غيّر لهجة اللغة" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">العربية</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="معاينة"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9"><span>اقرأ</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit" title="عدل الكود المصدري لهذه الصفحة [e]" accesskey="e"><span>عدّل</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=history" title="النسخ السابقة لهذه الصفحة [h]" accesskey="h"><span>تاريخ</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="أدوات الصفحة"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="أدوات" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">أدوات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">أدوات</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انقل للشريط الجانبي</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">أخف</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="المزيد من الخيارات" > <div class="vector-menu-heading"> إجراءات </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9"><span>اقرأ</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit" title="عدل الكود المصدري لهذه الصفحة [e]" accesskey="e"><span>عدّل</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=history"><span>تاريخ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عام </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%A7%D8%B0%D8%A7_%D9%8A%D8%B5%D9%84_%D9%87%D9%86%D8%A7/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قائمة بكل صفحات الويكي التي تصل هنا [j]" accesskey="j"><span>ماذا يصل هنا</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A3%D8%AD%D8%AF%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%BA%D9%8A%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A9/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" rel="nofollow" title="أحدث التغييرات في الصفحات الموصولة من هذه الصفحة [k]" accesskey="k"><span>تغييرات ذات علاقة</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//ar.wikipedia.org/wiki/ويكيبيديا:رفع" title="ارفع ملفات [u]" accesskey="u"><span>رفع ملف</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&oldid=69329852" title="وصلة دائمة لهذه النسخة من الصفحة"><span>وصلة دائمة</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=info" title="المزيد من المعلومات عن هذه الصفحة"><span>معلومات الصفحة</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF&page=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&id=69329852&wpFormIdentifier=titleform" title="معلومات عن كيفية الاستشهاد بالصفحة"><span>استشهد بهذه الصفحة</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D8%AA%D9%82%D8%B5%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B1&url=https%3A%2F%2Far.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%258A%25D8%25B3%25D9%2588%25D8%25B9"><span>احصل على مسار مختصر</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:QrCode&url=https%3A%2F%2Far.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%258A%25D8%25B3%25D9%2588%25D8%25B9"><span>تنزيل رمز الاستجابة السريعة</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> طباعة/تصدير </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8&bookcmd=book_creator&referer=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9"><span>إنشاء كتاب</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:DownloadAsPdf&page=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=show-download-screen"><span>تحميل PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&printable=yes" title="نسخة للطباعة لهذه الصفحة [p]" accesskey="p"><span>نسخة للطباعة</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> في مشاريع أخرى </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D7%99%D7%A9%D7%95%D7%A2" hreflang="en"><span>ويكيميديا كومنز</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://ar.wikiquote.org/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" hreflang="ar"><span>ويكي الاقتباس</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q302" title="وصلة إلى المادة المرتبطة في مستودع البيانات المركزي [g]" accesskey="g"><span>عنصر ويكي بيانات</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="أدوات الصفحة"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="المظهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">المظهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انقل للشريط الجانبي</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">أخف</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-FC-editnotice" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="هذه مقالةٌ مختارةٌ، وتعد من أجود محتويات ويكيبيديا. انقر هنا للمزيد من المعلومات."><img alt="هذه مقالةٌ مختارةٌ، وتعد من أجود محتويات ويكيبيديا. انقر هنا للمزيد من المعلومات." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/19px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/29px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/39px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">من ويكيبيديا، الموسوعة الحرة</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(بالتحويل من <a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%8A&redirect=no" class="mw-redirect" title="يسوع الناصري">يسوع الناصري</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="ar" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r64185648">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD" title="ويكيبيديا:توضيح"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Disambig_gray_RTL.svg/20px-Disambig_gray_RTL.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Disambig_gray_RTL.svg/30px-Disambig_gray_RTL.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Disambig_gray_RTL.svg/40px-Disambig_gray_RTL.svg.png 2x" data-file-width="220" data-file-height="168" /></a></span>  هذه المقالة عن الرؤية المسيحية ليسوع المسيح. لمعانٍ أخرى، طالع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="المسيح (توضيح)">المسيح (توضيح)</a>.</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD" title="ويكيبيديا:توضيح"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Disambig_gray_RTL.svg/20px-Disambig_gray_RTL.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Disambig_gray_RTL.svg/30px-Disambig_gray_RTL.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Disambig_gray_RTL.svg/40px-Disambig_gray_RTL.svg.png 2x" data-file-width="220" data-file-height="168" /></a></span>  هذه المقالة عن حياة المسيح عمومًا مع التركيز على قصته كما وردت في الكتاب المقدّس. للمقالة التي تتحدث عن المسيح كما جاء في القرآن، طالع <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a>.</div> <table class="infobox vcard" style="width:22em; font-size: 88%; border-radius:15px; text-align:right; line-height: 1.5em"> <tbody><tr> <th colspan="2" class="fn" style="text-align:center; background-color:; font-size:120%;"><b>يسوع</b> </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center;"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg/250px-Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg" decoding="async" width="250" height="232" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg/375px-Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg/500px-Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg 2x" data-file-width="1933" data-file-height="1795" /></a><figcaption></figcaption></figure>فسيفساء يسوع ضابط الكل في كنيسة تشيفالو في إيطاليا </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="title" style="text-align:center; background-color:gold;"><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="ألقاب يسوع في العهد الجديد">الألقاب الكتابية</a> </th></tr> <tr> <th>الولادة </th> <td><a href="/wiki/4_%D9%82_%D9%85" title="4 ق م">4 ق م</a><br /><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9#التأطير_التاريخي_للحدث" title="ميلاد يسوع">تتريخ الحدث</a><br /><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF" title="كنيسة المهد">مغارة المهد</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D9%84%D8%AD%D9%85" title="بيت لحم">بيت لحم</a>، <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_(%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9)" title="يهودا (مقاطعة رومانية)">يهودا</a>، <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/20px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png" decoding="async" width="20" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/30px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/40px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 2x" data-file-width="245" data-file-height="343" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية الرومانية">الإمبراطورية الرومانية</a> (<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/23px-Flag_of_Palestine.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/35px-Flag_of_Palestine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/46px-Flag_of_Palestine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86" title="دولة فلسطين">فلسطين</a> اليوم).<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Ricciotti276_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ricciotti276-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th>الوفاة </th> <td><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="كنيسة القيامة">الجلجثة</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="القدس">القدس</a>، <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_(%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9)" title="يهودا (مقاطعة رومانية)">يهودا</a> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/20px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png" decoding="async" width="20" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/30px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/40px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 2x" data-file-width="245" data-file-height="343" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية الرومانية">الإمبراطورية الرومانية</a> (<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/23px-Flag_of_Palestine.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/35px-Flag_of_Palestine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/46px-Flag_of_Palestine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86" title="دولة فلسطين">فلسطين</a> اليوم) </td></tr> <tr> <th>سبب الوفاة </th> <td><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صُلِب</a> بأمر من <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="بيلاطس البنطي">بيلاطس البنطي</a> <sup id="cite_ref-FOOTNOTEEddyBoyd2007173_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEEddyBoyd2007173-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <small><b>(في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a>)</b></small> <br /><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%85%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%88%D8%B1_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="موت المسيح من منظور إسلامي">رفعه الله إلى السماء</a> <small><b>(في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a>)</b></small> </td></tr> <tr> <th>مكان الدفن </th> <td><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قبر يسوع">قبر يسوع</a>، <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="كنيسة القيامة">وكنيسة القيامة</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%8A%D9%88%D8%AA" title="قبر تلفيوت">وقبر تلفيوت</a> </td></tr> <tr> <th>مبجل(ة) في </th> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a>،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcGrath20064–6_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMcGrath20064–6-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a>،<sup id="cite_ref-uscsite_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-uscsite-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="البهائية">البهائية</a>،<sup id="cite_ref-stockman_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-stockman-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">مذهب التوحيد الدرزي</a>،<sup id="cite_ref-The_Druse,_a_religious_community_in_transition_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Druse,_a_religious_community_in_transition-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="سينتولوجيا">سينتولوجيا</a>،<sup id="cite_ref-مولد_تلقائيا1_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-مولد_تلقائيا1-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="كاو دائية">كاو دائية</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEOliver19769_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEOliver19769-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th>تاريخ الذكرى </th> <td><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B0%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تذكارات يسوع">أعياده والتذكارات</a> </td></tr> <tr> <th>النسب </th> <td><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نسب يسوع">نسبه</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%A6%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="العائلة المقدسة">عائلته</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="القرابة المقدسة">قرابته</a>. </td></tr> </tbody></table> <p><b>يَسُوع</b> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العبرية">بالعبرية</a>: <b>יֵשׁוּ</b>؛ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة السريانية">بالسريانية</a>: <b>ܝܫܘܥ</b>) ويشارُ إليه أيضًا بيسوع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="الناصرة">الناصري</a>، أو <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a>، هو الشخصية المركزيّة في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحيّة</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcGrath20064–6_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMcGrath20064–6-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> النظرة التاريخية لدى غالبية المؤرخين تتّفق على وجوده في التاريخ،<sup id="cite_ref-Ehrman285_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ehrman285-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعلى أنه معلّم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">يهودي</a> من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%84_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D8%A9)" title="الجليل (منطقة)">الجليل</a> في <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_(%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9)" title="يهودا (مقاطعة رومانية)">مقاطعة يهودا الرومانيّة</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">عُمِدَ</a> على يد <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a>، وأثارت تعاليمه قلقًا وحنقًا أفضى إلى <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صلبه</a> بأمر من <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="بيلاطس البنطي">بيلاطس البنطي</a>. النظرات التاريخيّة حوله تعدّدت بين، <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">رجل دين يهودي</a>، وزعيم حركة دينية، وحكيم أو فيلسوف ومصلح اجتماعي نادى بالحسن الخلقي والمساواة، وكان الوعظ عن <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%83%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="ملكوت الله (مسيحية)">ملكوت الله</a> أحد أبرز مفاهيمه أو محور عمله. على الرغم من ذلك، فالبحث عن يسوع التاريخي لم ينتج عنه إلا القليل من الاتفاق بخصوص <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AB%D9%88%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="الموثوقية التاريخية للأناجيل">الموثوقية التاريخية للأناجيل</a> وبخصوص مدى تطابق حياة يسوع بحسب الكتاب المقدس مع <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A" title="يسوع التاريخي">يسوع التاريخي</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPowell1998168–73_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEPowell1998168–73-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>ا<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>ب<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لقد أثرت تعاليم يسوع وقصة حياته كثيرًا على مسار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%B1%D9%8A" title="التاريخ البشري">تاريخ البشرية</a>، وأثرت بصورة مباشرة أو غير مباشرة على حياة المليارات من الناس، حتى من غير المسيحيين.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعتبره الكثير من الناس الشخصية الأكثر تأثيرًا على الإطلاق، ولهُ مكانة مهمة في العديد من المواضيع الثقافية.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a>، واعتمادًا على <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a>، فيسوع هو <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a> الذي انتظره <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود">اليهود</a> وفيه تحقّقت <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">نبؤات العهد القديم</a>،<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وله <a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="ألقاب يسوع في العهد الجديد">عدد وافر من الألقاب</a>،<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وهو <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%A9" title="عصمة">معصوم</a>، وكامل،<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والوحيد الذي لم يرتكب أي خطيئة،<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد ولد من <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">عذراء</a> بطريقة إعجازيّة، واجترح عجائب ومعجزات عديدة وقدم تعاليمًا صالحة لكل آن، رافعًا البشر لمرتبة <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="أبناء الله">أبناء الله</a>،<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لتمثّل حياته «<a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">إنجيل عمل</a>» مُلهم لأتباعه،<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأسّس الكنيسة، <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">ومات على الصليب</a> تكفيرًا عن خطايا العالم،<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فكان مُحرّر البشرية وبُشراها السارّة،<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ثم <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">قام من بين الأموات</a> ورُفِع إلى السماء، بعد أن وعد المؤمنين به أنه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">سيعود في آخر الزمان</a>؛<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ليكون بذلك كمال الإعلان الإلهي للبشر، وختام رسالات السماء،<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مفتتحًا <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">عهدًا جديدًا</a>، بعد <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D9%88%D8%AF" title="لاهوت العهود">سلسلة من العهود السابقة</a>،<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ليغدو بذلك طريقه، الوسيط الوحيد بين الله والإنسان؛<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بعد مرحلة طويلة من الإعداد بدأت منذ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">وإبراهيم</a>.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>حسب النظرة اللاهوتيّة للمسيح، فإنه يمثل القدرة الإلهية في البشرية،<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فهو <a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="كلمة الله">كلمة الله</a>، الأزليّة، التي تدرّعت بجسد من <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم</a>، وبالتالي فهو مستحق العبادة وفقاً للأغلبية العظمى من <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="مسيحيون">المسيحيين</a>، كما يوضّح <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="قانون الإيمان">قانون الإيمان</a> الذي صيغ في <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="مجمع نيقية الأول">مجمع نيقية</a> عام 325. ترفض <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB%D9%8A%D8%A9" title="لاثالوثية">أقلية</a> من <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%81_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="طوائف مسيحية">الطوائف المسيحية</a> <a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB" title="ثالوث">الثالوث</a> وتعتبر أنه غير مذكور في النصوص المقدسة. يحتفل بذكرى <a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="ميلاد يسوع">ميلاد يسوع</a> سنوياً في <a href="/wiki/25_%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="25 ديسمبر">25 ديسمبر</a> (أو تواريخ مختلفة في <a href="/wiki/%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%8A%D8%B1" title="يناير">يناير</a> من قبل بعض <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية شرقية">الكنائس الشرقية</a>) في يوم <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="عيد الميلاد">عيد الميلاد</a>. ويتم تكريم <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">ذكرى صلبه</a> في يوم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="الجمعة العظيمة">الجمعة العظيمة</a> <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">وقيامته</a> في يوم <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="عيد القيامة">عيد القيامة</a>. ويستند <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%88%D9%8A%D9%85_%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="تقويم ميلادي">التقويم الميلادي</a>، التقويم الأكثر انتشارًا في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85" title="العالم">العالم</a> والتقويم الدولي في العصر الحديث، من <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="بعد الميلاد">أنو دوميني</a> أي تقسيم تواريخ البشرية إلى قبل وبعد ميلاد يسوع التقريبي.<sup id="cite_ref-AD_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-AD-44"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-CE_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-CE-45"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما النظرة الإسلاميّة ليسوع أو <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a> كما نُصَّ في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a>، فهي تتّفق مع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a> بكونه <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a> وبصحة الميلاد العذري، واجتراح عجائب وآيات، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="نزول عيسى (إسلام)">والعودة في آخر الزمان</a>، وتعتبره نبيًا ومن <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%8A#أولو_العزم_من_الرسل" title="نبي">أولي العزم</a>، وتنعته أيضًا بأنه كلمة الله، بيد أنها تنفي <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_(%D8%AD%D9%83%D9%85)" title="صلب (حكم)">الصلب</a>، وأنه إله أو ابن إله، والدور الكفاري، والبعد الماورائي،<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويذكر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> أن يسوع نفسه لم يدع الألوهية.<sup id="cite_ref-Morgan2_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-Morgan2-48"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويُذكر أن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهوديّة</a>، ترفض الاعتراف بأنه <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح المنتظر</a>، بحجة أنه لم يف بجميع النبؤات الواردة عنه في <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%AE" title="تناخ">التناخ</a>، هناك وجهات نظر متنوّعة أخرى حول <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a>، ظهرت على مر التاريخ، ومنها <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="البهائية">البهائية</a> التي قالت بأن له مظهر من مظاهر الله، ووسيط بين الله والبشرية، ويعكس صفات الله.<sup id="cite_ref-manifestation_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-manifestation-49"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعتبر يسوع شخصيّة مبجلة في <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">مذهب الموحدين الدروز</a>،<sup id="cite_ref-The_Druse,_a_religious_community_in_transition_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-The_Druse,_a_religious_community_in_transition-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="سينتولوجيا">والسينتولوجيا</a>،<sup id="cite_ref-مولد_تلقائيا1_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-مولد_تلقائيا1-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="كاو دائية">والكاو دائية</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEOliver19769_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEOliver19769-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="التسمية_ومعنى_الاسم"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.B3.D9.85.D9.8A.D8.A9_.D9.88.D9.85.D8.B9.D9.86.D9.89_.D8.A7.D9.84.D8.A7.D8.B3.D9.85"></span>التسمية ومعنى الاسم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=1" title="عدل القسم: التسمية ومعنى الاسم"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">مسيح</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Spas_vsederzhitel_sinay.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Spas_vsederzhitel_sinay.jpg/200px-Spas_vsederzhitel_sinay.jpg" decoding="async" width="200" height="373" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Spas_vsederzhitel_sinay.jpg/300px-Spas_vsederzhitel_sinay.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Spas_vsederzhitel_sinay.jpg/400px-Spas_vsederzhitel_sinay.jpg 2x" data-file-width="2023" data-file-height="3774" /></a><figcaption>أيقونة «<a href="/wiki/%D8%A3%D9%8A%D9%82%D9%88%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%B6%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84_(%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D8%A1)" title="أيقونة المسيح ضابط الكل (سيناء)">المسيح الضابط الكل</a>»، وهي من أقدم أيقونات <a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA_%D9%83%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="دير سانت كاترين">دير سانت كاترين</a>، في <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D8%B2%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D8%A1" title="شبه جزيرة سيناء">سيناء</a>.</figcaption></figure> <p>يسوع اسم مشتق من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الآرامية">اللغة الآرامية</a> إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العبرية">اللغة العبرية</a> وينطق «يشوع»، وهو اسم مركب من كلمتين «يهوه شوع» ومعناه الحرفي «الله يخلص».<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد كان هذا الاسم منتشرًا بين <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%B7_(%D8%B9%D8%A7%D8%A6%D9%84%D8%A9)" title="سبط (عائلة)">أسباط بني إسرائيل</a> إذ تسمى به عدد من الشخصيات الهامة في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> أبرزها <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B4%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%86" title="يوشع بن نون">يشوع بن نون</a> الذي خلف <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">موسى</a> في قيادة <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%B7_(%D8%B9%D8%A7%D8%A6%D9%84%D8%A9)" title="سبط (عائلة)">الأسباط</a>. عمد <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مسيحيون عرب">المسيحيون العرب</a> إلى أخذ الاسم العبري من أصله بعد قلب حرف الشين إلى السين وهو الأمر المتآلف بين <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العبرية">اللغتين العبرية</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة السريانية">والسريانية</a> من جهة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العربية">والعربية</a> من جهة أخرى؛ في حين أن الاسم في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اليونانية">اللغة اليونانية</a> وهي لغة ثقافة ذلك العصر والتي كتب بها العهد الجديد، ظهر مترجمًا إليها ومنطوقًا وفق قواعدها (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اليونانية">باليونانية</a>: <b>Ἰησου</b>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AD%D8%B1%D8%A9" title="نقحرة">نقحرة</a>: إيسو أو إيسوس)، وقد اشتقت اللغات الأوروبية أجمعها الترجمة اليونانية للكلمة مع بعض التعديلات حيث يلفظ حرف '<i><b>I'</b></i> في بعض اللغات كلفظ حرف <b>J</b>، فظهرت العبارة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الإنجليزية">بالإنجليزية</a>: Jesus. يذهب البعض إلى أن استخدام <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="عرب">العرب</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">والقرآن</a> للفظة عيسى بدلاً من لفظة يشوع أو يسوع في لغتها الأصلية لذكر اسم المسيح، كتعريب لاسمه اليوناني إيسوس.<sup id="cite_ref-اتحاد_الشباب_المسيحي_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-اتحاد_الشباب_المسيحي-53"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبحسب الإنجيل فإنّ الملاك <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="جبرائيل">جبرائيل</a> قد اختار له الاسم قبل أن يحبل به وأخبر ذلك كلاً من مريم ويوسف. </p><p>يعرف يسوع أيضًا بوصفه <b>المسيح</b> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العبرية">بالعبرية</a>: מּשּׁיּח، <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AD%D8%B1%D8%A9" title="نقحرة">نقحرة</a>: ماشيح) من الفعل مشح أي مسح ومعناها في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> الممسوح بالزيت أو الطيب المقدس. ونقلت الكلمة إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اليونانية">اللغة اليونانية</a> كما هي ولكن بحروف يونانية «ميسياس -Мεσσίας» ومن ثم ترجمت ترجمة فعلية «خريستوس -Хριστός»، وجاءت في اللاتينية «كريستوس ـ Christos» ومنها في اللغات الأوربية "Christ" (كرايست)، وهو أصل المصطلح المتعارف عليه اليوم في تلك اللغات.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>كانت عملية المسح تتم في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> بواسطة الطيب المقدس الذي كان يصنع من <a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%AA%D9%88%D9%86" title="زيت الزيتون">زيت الزيتون</a> مضافًا إليه عدد من الطيوب، حسب ماهو وارد في <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC" title="سفر الخروج">سفر الخروج</a>، وقد استمر هذا التقليد في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a> من خلال <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86" title="سر الميرون">سر الميرون</a>.<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان الشخص أو الشيء الذي مسح يصبح مقدساً ومكرساً للإله، ولذلك فقد حصرت <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%87" title="هالاخاه">الشريعة اليهودية</a> استخدامه للكهنة والملوك والأنبياء، ودعي شاغلو هذه المناصب في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> باسم «مسحاء الرب»، بيد أن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> يؤكد أن هؤلاء المسحاء جميعاً كانوا ظلاً ورمزاً للآتي والذي دعي منذ <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="داود">داود</a> فصاعداً بالمسيح، وسماه <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="سفر دانيال">سفر دانيال</a> «المسيح الرئيس»، وأسبغت عليه ألقاب عديدة ونسب له الدور في خلاص <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود">الشعب اليهودي</a> السياسي والديني معًا، والعالم كلّه أيضًا. بكل الأحوال فإن لقب المسيح في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> لا يشير دومًا إلى المنتظر، خصوصًا في الأسفار التاريخية، بل هو يشير في كثير من الحالات إلى الملك أو النبي أو الكاهن. وقد تنبأ <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%8A" title="نبي">أنبياء</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> جميعهم عن هذا المنتظر وحددوا كثيرًا من مجريات حياته. </p><p>في مرحلة لاحقة لإطلاق لقب «المسيح الرئيس» على المنتظر، كفت <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتب المقدسة</a> عن استعمال لقب «مسيح» إلا للمنتظر، وهو حسب المعتقدات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهودية</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">والمسيحية</a> سيجمع في شخصه المهن الثلاث في آن معًا، أي سيكون في الوقت ذاته، نبيًا وكاهنًا وملكًا.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مصادر_البحث"><span id=".D9.85.D8.B5.D8.A7.D8.AF.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D8.A8.D8.AD.D8.AB"></span>مصادر البحث</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=2" title="عدل القسم: مصادر البحث"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="الأدلة_الخارجية"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.AF.D9.84.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.D9.8A.D8.A9"></span>الأدلة الخارجية</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=3" title="عدل القسم: الأدلة الخارجية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="أهميتها_وعلاقتها_بنفي_وجود_يسوع"><span id=".D8.A3.D9.87.D9.85.D9.8A.D8.AA.D9.87.D8.A7_.D9.88.D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.82.D8.AA.D9.87.D8.A7_.D8.A8.D9.86.D9.81.D9.8A_.D9.88.D8.AC.D9.88.D8.AF_.D9.8A.D8.B3.D9.88.D8.B9"></span>أهميتها وعلاقتها بنفي وجود يسوع</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=4" title="عدل القسم: أهميتها وعلاقتها بنفي وجود يسوع"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" class="mw-redirect" title="تاريخية المسيح">تاريخية المسيح</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r64177691">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68652148">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:center;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile vcard" style="width:auto"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">جزء من <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تصنيف:يسوع">سلسلة</a> حول</td></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="لا إطار"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/JesusYeshua-ar.png/200px-JesusYeshua-ar.png" decoding="async" width="200" height="57" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/JesusYeshua-ar.png/300px-JesusYeshua-ar.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/JesusYeshua-ar.png/400px-JesusYeshua-ar.png 2x" data-file-width="819" data-file-height="235" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المسيحية">في المسيحيَّة</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:right;padding:0 0.5em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">علم المسيحيَّات (الكرستولوجيا)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="ألقاب يسوع في العهد الجديد">الأسماء والألقاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نظرة العهد الجديد لحياة المسيح">حياة يسوع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الأناجيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="تجانس الأناجيل">تجانس الأناجيل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%83%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7%D8%A9_%D8%A8%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%88%D9%81%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="الأماكن المرتبطة بيسوع وفق العهد الجديد (الصفحة غير موجودة)">الأماكن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">الولادة العُذريَّة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="ميلاد يسوع">الميلاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">المعموديَّة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A8%D8%B4%D9%8A%D8%B1_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="تبشير يسوع (الصفحة غير موجودة)">التبشير</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="العظة على الجبل">العظة على الجبل</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="معجزات المسيح">المُعجزات</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="معجزات المسيح الشفائية">الشفائيَّة</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A8%D8%A5%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%89" title="معجزات المسيح بإقامة الموتى">إقامة الموتى</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9" title="معجزات المسيح على الطبيعة">تطويع الطبيعة</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="أمثال يسوع">الأمثال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A5%D8%B0%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="إذلال يسوع (الصفحة غير موجودة)">الإذلال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">الصلب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D9%86_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفن يسوع (الصفحة غير موجودة)">الدفن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">القيامة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%B9%D9%88%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صعود يسوع">الصعود إلى السماء</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%AB%D8%A7%D9%84_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الامتثال ليسوع (الصفحة غير موجودة)">الامتثال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%B9%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقعد يسوع (الصفحة غير موجودة)">المقعد من الجنة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="شفاعة المسيح (الصفحة غير موجودة)">الشفاعة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">المجيء الثاني</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="آثار يسوع المقدسة (الصفحة غير موجودة)">الآثار المُقدسة</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">في الإسلام</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:right;padding:0 0.5em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإنجيل في الإسلام">الإنجيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مريم بنت عمران">مريم العذراء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%86" title="حواريون">الحواريّون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%85%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%88%D8%B1_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="موت المسيح من منظور إسلامي">موت المسيح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="نزول عيسى (إسلام)">نزول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%8A" title="المهدي">المهدي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A2%D8%AE%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم آخر الزمان في الإسلام">أحداث نهاية الزمان</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">الخلفيَّة التاريخيَّة</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:right;padding:0 0.5em;"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="الخلفية التاريخية للعهد الجديد">الخلفيَّة التاريخيَّة للعهد الجديد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="لغة يسوع">اللُغات التي تكلَّمها المسيح</a></li> <li><span class="nowrap"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D9%82_%D9%88%D9%85%D8%B8%D9%87%D8%B1_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="عرق ومظهر يسوع (الصفحة غير موجودة)">عرقيَّة يسوع</a> / <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نسب يسوع">نسب المسيح</a></span></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">في التاريخ</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:right;padding:0 0.5em;"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تسلسل تاريخي ليسوع">التسلسل التاريخي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A" title="يسوع التاريخي">يسوع التاريخي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تاريخية يسوع">التأريخيَّة</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AB%D9%88%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="الموثوقية التاريخية للأناجيل">الأناجيل</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مصادر تاريخية يسوع (الصفحة غير موجودة)">مصادر تاريخية يسوع</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%B9%D9%86_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="البحث عن يسوع في التاريخ (الصفحة غير موجودة)">البحث عن يسوع في التاريخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%A7%D8%B7%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%86" title="يسوع في علم الأساطير المقارن">في الميثولوجيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نظرية أسطورة يسوع">نظريَّة أُسطورة المسيح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نقد يسوع">الانتقاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AA_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%87%D9%88%D9%84%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="سنوات يسوع المجهولة (الصفحة غير موجودة)">سنوات يسوع المجهولة</a></li></ul> </div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">وجهات النظر الدينيَّة</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:right;padding:0 0.5em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نظرة العهد الجديد لحياة المسيح">العهد الجديد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">المسيحيَّة</a> <span style="font-size:90%;">(<a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%88%D8%AB%D8%B1%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الكرستولوجيا الدراسية اللوثرية (الصفحة غير موجودة)">اللوثريَّة</a>)</span></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="النظرة اليهودية ليسوع">اليهوديَّة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="المسيح في التلمود (الصفحة غير موجودة)">التلموديَّة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">الإسلاميَّة</a> <span style="font-size:90%;">(<a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="المسيح في الأحمدية (الصفحة غير موجودة)">الأحمديَّة</a>)</span></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المندائية">المندائية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="المسيح في السينتولوجيا (الصفحة غير موجودة)">السينتولوجيَّة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظرة فلافيوس عن المسيح (الصفحة غير موجودة)">فلافيوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%AA%D8%B3_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظرة تاسيتس عن المسيح (الصفحة غير موجودة)">تاسيتس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظرة مارا بن سرافيون عن المسيح (الصفحة غير موجودة)">ابن سرافيون</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color: var(--color-base)">في الثقافة</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:right;padding:0 0.5em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="تصوير المسيح (الصفحة غير موجودة)">التصوير</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="يسوعية">اليسوعيَّة</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below hlist" style="padding-top:0.1em;font-weight:bold;line-height:1.5em;"> <ul><li><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/15px-Christianity_Symbol.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/23px-Christianity_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/30px-Christianity_Symbol.png 2x" data-file-width="269" data-file-height="273" /></span></span></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:المسيحية">المسيحية</a></li> <li><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/14px-IslamSymbolAllah.PNG" decoding="async" width="14" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/22px-IslamSymbolAllah.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/29px-IslamSymbolAllah.PNG 2x" data-file-width="267" data-file-height="278" /></span></span></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:الإسلام">الإسلام</a></li></ul></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67666671">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89" title="قالب:يسوع عيسى"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89" title="نقاش القالب:يسوع عيسى"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p>يقصد بالأدلة الخارجية، المصادر التاريخية غير المسيحية من يهود أو وثنيين والتي أشارت إلى يسوع في مرحلة مبكرة أواخر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="القرن الأول">القرن الأول</a>، أو بدايات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_2" title="القرن 2">القرن الثاني</a>؛<sup id="cite_ref-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت-59"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وهي وإن كانت مقتضبة نوعًا ما ولا يمكن تتبع أعمال المسيح أو نشاطاته من خلالها، إلا أنها اكتسبت أهمية خاصة، مع تقدّم علم التاريخ خلال القرنين المنصرمين؛ فإن الأدلة الداخلية لأي رواية، تزداد درجة موثوقيتها وتماسكها كلما دُعمت بأدلة خارجية تصادق عليها؛ وفي المقابل فإنّ انعدام الأدلة الخارجية أو مناقضتها لأحداث الرواية الداخلية، يدفع إلى نبذ الرواية الداخلية في كثير من حالات النقد والتصنيف التاريخي؛ مع الأخذ بعين الاعتبار مدة مطابقة الأدلة الداخلية للظروف والبيئة من جهة، والفاصل التاريخي عن الأحداث من جهة ثانية. </p><p>وقد ازدادت أهمية الأدلة الخارجية منذ أن دأب في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a> عدد من مفكري أوروبا على اعتبار المسيح خرافة ابتدعها الفكر الإنساني في القرن الثاني الميلادي من مزيج من العقائد اليهودية - الوثنية الرومانية،<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأول كتاب تناول فرضية انعدام وجود المسيح، هو كتاب «خرائب الإمبراطورية» الذي نشره فلني عام 1791، وتبعه <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%85%D9%88%D9%8A%D9%84_%D8%B1%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="هيرمان صمويل ريماروس">هيرمان ريموس</a> الذي قال أن يسوع يجب أن يفهم، بكونه الشخصية النهائية الدينية في جماعة المتصوفة اليهود القائلين <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">بالبعث والحساب</a>، وأخيرًا كان <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%8A%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%83_%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="دافيد فريدريك شتراوس">دايفيد ستراوس</a> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%83_%D8%B4%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%B1" title="فريدريك شلايرماخر">وشلاير ماخر</a> الذي أعلن في كتابه «المعتقد المسيحي» الصادر عام 1821، أن المسيح أسطورة من الأساطير، ورفع في كتابه من شأن التلاميذ بحيث جعلهم، رجال تفكير وتصوّف وأحلام، استطاعوا أن يخترعوا شخصًا كالمسيح كان محط تفكيرهم وأحلامهم،<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وسار على نهجه عدد من الباحثين في <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="هولندا">هولندا</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="ألمانيا">وألمانيا</a> لاسيّما الباحثون في مدرسة <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A8%D9%8A%D9%86%D8%BA%D9%86" title="توبينغن">توبنغن</a> على وجه الخصوص، قد انتهوا إلى إفناء شخصية المسيح تمامًا؛ وخلال حكم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%AA%D9%8A" title="الاتحاد السوفيتي">الاتحاد السوفياتي</a>، كان المسيح يدرس بوصفه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D8%A9" class="mw-redirect" title="الأسطورة">أسطورة</a> لطلاب المدارس، استنادًا إلى نظرة <a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3" title="كارل ماركس">كارل ماركس</a> للمسيح بوصفه تجسيد حلم البشريّة منذ القدم بأن تعكس صورة ذاتها المثاليّة وأن تعبدها.<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي المقابل، فقد وجد باحثون مسيحيون، دافعوا عن المسيح وصدق رواية <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الإنجيل</a>، وكان <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AF_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="نقد كتابي">النقد الكتابي</a> ميدان هذه المعركة، كما يسميها <a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%84_%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA" title="ويل ديورانت">ويل ديورانت</a>، والتي أفضت خلال القرن العشرين إلى تراجع أغلب القائلين بأسطورة المسيح ونفي الإنجيل، رغم استمرار وجود داعمين لهذه النظرية،<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> التي كان من آثارها أيضًا التأثير في فهم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AD%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الوحي الكتابي">الوحي الكتابي</a>، وغيرها من القضايا؛ عمومًا فإن أغلب الباحثين غير المسيحيين، الذين قبلوا بوجود المسيح، وصادقوا جزئيًا على رواية الإنجيل، اكتفوا إلى جانب إثبات وجوده، بقضيتي <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">معموديته</a> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">وصلبه</a> فقط على أنها حقائق تاريخية مسلّم بها، لكون كلا الأمرين منصوص عنهما في الأدلة الخارجية عن المسيح. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="النصوص"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.86.D8.B5.D9.88.D8.B5"></span>النصوص</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=5" title="عدل القسم: النصوص"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>أقدم الأدلة الخارجية عن المسيح حاليًا، هي أولاً شهادة المؤرخ اليهودي <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%81%D9%88%D8%B3_%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="يوسيفوس فلافيوس">فلافيوس يوسيفوس</a>، في كتابه «العاديّات اليهودية»، الموضوع عام 93 في <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7" title="روما">روما</a>، فبعد أن أشار إلى <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a>، كتب يوسيفوس:<sup id="cite_ref-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت-59"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:15px; overflow:hidden; line-height:15px; letter-spacing:15px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/15px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/23px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">وفي ذلك الوقت، كان يعيش يسوع، وهو رجل من رجال الدين، إذا جاز أن نسميه كذلك، لأنه كان يأتي بأعمال عجيبة، ويعلّم الناس، ويتلقى الحقيقة وهو مغتبط، وقد اتبعه الكثير من اليهود والرومان.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:15px; overflow:hidden; line-height:15px; letter-spacing:15px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/15px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/23px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg/180px-Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg" decoding="async" width="180" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg/270px-Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg/360px-Josephus_Antiquitates_Iudaice.jpg 2x" data-file-width="1348" data-file-height="1945" /></a><figcaption>نسخة ترقى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_15" title="القرن 15">للقرن الخامس عشر</a>، لكتاب «العاديّات اليهودية»، <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%81%D9%88%D8%B3_%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%81%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="يوسيفوس فلافيوس">للمؤرخ يوسيفوس</a>، الإشارة الأكثر قدمًا للمسيح خارج المصادر المسيحية.</figcaption></figure> <p>وتتابع الرواية، بالإشارة إلى قيامته من بين الأموات وكونه <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">المسيح المنتظر</a>، ما دفع للقول لدى أغلب الباحثين بأن شهادة يوسيفوس تحوي على أصل صادق صحيح، أضيف إليه من قبل النُسّاخ والشرّاح.<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والشهادة الثانية عن يسوع، تعود لكتاب «الحوليّات» لتاسيتوس المكتوب حوالي عام 115 ويشير إلى المسيح «الذي سلّمه للعذاب، الوالي <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="بيلاطس البنطي">بيلاطس البنطي</a> في عهد الإمبراطور <a href="/wiki/%D8%AA%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="تيبيريوس">طيباريوس</a>»، ويذكر أيضًا <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D9%82_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1" title="حريق روما الكبير">حريق روما</a> عام 64، والذي اتهم به <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86" title="نيرون">نيرون</a> المسيحيين وأفضى لقتل <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">وبولس</a>. هناك أيضًا شهادة <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%8A%D8%AA%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="سويتونيوس">سويتونيوس</a> من سيرة الإمبراطور <a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="كلوديوس">كلوديوس</a>، المكتوبة حوالي العام 121 والذي يشير إلى طرد اليهود والمسيحيين من روما عام 49 - 50 بموجب مرسوم إمبراطوري «لأنهم كانوا يثيرون الشغب بشكل متواتر بتحريض من رجل اسمه كرستوس»، ويؤكد معظم الشراح، أن النص يتعلق بيسوع الذي كان قد أضحى كونه المسيح المنتظر موضع خلاف بين اليهود واليهود المسيحيين، وتفيد هذه الشهادة أيضًا بسرعة انتشار المسيحية حتى كان خليقًا بها أن يصدر مرسوم إمبراطوري عام 50، علمًا أن <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="أعمال الرسل">سفر أعمال الرسل</a>، يذكرها أيضًا.<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وكذلك، فإن <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%8A%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D8%BA%D8%B1" title="بلينيوس الأصغر">بلني الأصغر</a>، يفيد الإمبراطور <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="تراجان">ترايانوس</a> حوالي العام 111، بأنّ «جمعًا كبيرًا من الناس، يجتمعون في يوم معيّن قبل الفجر لينشدوا للمسيح»،<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويقول ثالس نقلاً عن يويوس أفريكانوس، من القرن الأول، أن «الظلمة العجيبة التي يقال أنها حدثت وقت موت المسيح، كانت ظاهرة طبيعية محضة، ولم تكن أكثر من مصادفة عادية»،<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أخيرًا فإن المقابر السردابية في <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7" title="روما">مدينة روما</a>، والتي تعود لأواخر القرن الأول، تحوي إشارات واضحة ليسوع ومريم وبطرس.<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="الأدلة_الداخلية"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.AF.D9.84.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.AF.D8.A7.D8.AE.D9.84.D9.8A.D8.A9"></span>الأدلة الداخلية</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=6" title="عدل القسم: الأدلة الداخلية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="كتابات_العهد_الجديد"><span id=".D9.83.D8.AA.D8.A7.D8.A8.D8.A7.D8.AA_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.87.D8.AF_.D8.A7.D9.84.D8.AC.D8.AF.D9.8A.D8.AF"></span>كتابات العهد الجديد</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=7" title="عدل القسم: كتابات العهد الجديد"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg/180px-Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg" decoding="async" width="180" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg/270px-Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg/360px-Four_Evangelists_Jordaens_Louvre_Inv1404.jpg 2x" data-file-width="1560" data-file-height="1785" /></a><figcaption>الإنجيليون الأربعة، بريشة جوردينز، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_15" title="القرن 15">القرن الخامس عشر</a>.</figcaption></figure> <p>يعتبر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a> المرجع الأساسي لتفحص حياة المسيح والتعاليم المرتبطة به، ومكملاً للجزء الأول من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a> المعروف باسم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a>؛ وهو مجموعة مؤلفة من سبعة وعشرين سفرًا، مختلفة الحجم، وضعت كلها <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اليونانية">باللغة اليونانية</a>، وتنقسم إلى أربع أقسام: الإنجيل، وأعمال الرسل، والرسائل، والرؤيا. الاسم الذي شاع واعتمد، منذ نهاية القرن الثاني، كان استنادًا إلى ما ذهب إليه القديس بولس في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A3%D9%87%D9%84_%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AB%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="الرسالة الثانية إلى أهل كورنثوس">رسالة كورنثوس الثانية</a> 3: 14، من أن عهدًا جديدًا قد افتتحه الله مع البشرية. أقدم أسفار العهد الجديد، هي <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84%D9%89_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A3%D9%87%D9%84_%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%83%D9%8A" title="الرسالة الأولى إلى أهل تسالونيكي">الرسالة الأولى إلى تسالونيكي</a>، غير أن الرسائل المعزوّة إلى القديس <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">بولس</a> أو غيره من التلاميذ، لا تحوي كثيرًا من رواية الأحداث، بل كانت رسائل جوابية على أسئلة وجهها أهل منطقة أو مدينة معينة لهذه الشخصية أو تلك، ومع ذلك فمن الممكن من الرسائل وحدها، رسم بعض الخطوط لحياة المسيح، كعماده وصلبه ومجيئه الثاني؛ أما المؤلفات التي تختص بحياة المسيح مباشرة فهي <a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أناجيل قانونية">الأناجيل القانونية الأربعة</a>.<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> الإنجيل كلمة يونانية تعني «البشارة» أو «الأخبار السارة»، ولا يمكن أن يفهم بوصفه مؤلفًا أدبيًا أو تاريخيًا بقدر ما هو شهادة ليسوع و«البشرى» التي أعلنها، وبهذا المعنى، فرغم وجود أربع روايات قانونية للإنجيل، متباينة فيما بينها، فإنها تعتبر إنجيلاً واحدًا، من حيث الجوهر أو الغاية، بل وحتى المراحل الأساسية كالعماد والنشاط في الجليل وأحداث الأسبوع الأخير،<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وانطلاقًا من ذلك أسماها <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="المجمع الفاتيكاني الثاني">المجمع الفاتيكاني الثاني</a> «الإنجيل الرباعي الشكل».<sup id="cite_ref-ReferenceA_81-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-81"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg/180px-RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg" decoding="async" width="180" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg/270px-RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg/360px-RabulaGospelsFolio04vCanonTable.jpg 2x" data-file-width="1445" data-file-height="1761" /></a><figcaption>الأناجيل القانونية الأربعة، بشكل متوازي، في نسخة قديمة لإنجيل رابولا السرياني.</figcaption></figure> <p>أقدم الأناجيل تاريخًا، هو <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="إنجيل مرقس">إنجيل مرقس</a>، رفيق <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a> وتلميذه، كتب في <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7" title="روما">روما</a> «من ذكريات نقلها إليه بطرس» كما أثبت في القرن الثاني <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A6%D9%88%D8%B3" title="إيرينيئوس">إيريناوس</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D9%83%D9%84%D9%8A%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A" title="إكليمندس الإسكندري">وكليمنت الإسكندري</a>،<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعيد علماء الكتاب المقدس تاريخه لمرحلة 55 - 65، ويركز على معجزات المسيح أكثر من أي إنجيل آخر.<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أما الإنجيل القانوني الثاني، فهو <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">إنجيل متى</a>، الذي وضع حسب رأي أغلب الباحثين في <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="سوريا">سوريا</a> الساحلية - ولربما في <a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%B7%D8%A7%D9%83%D9%8A%D8%A9_(%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9)" title="أنطاكية (مدينة تاريخية)">أنطاكية</a> - للمسيحيين من أصل يهودي،<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بغية إثبات كون <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">الماشيح</a> قد جاء، ولذلك يفرد مكانة خاصة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">للعهد القديم</a>، وتقاليد <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="آباء الكنيسة">آباء الكنيسة</a> ترجعه إلى <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%89" title="متى">متى</a>، أحد <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">التلاميذ الاثني عشر</a>، في حين اقترح بعض العلماء أن تكون النسخة الحالية المدونة باليونانية ترجمة لنسخة أقدم كتبها متى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الآرامية">بالآرامية</a> غير أن هذا الرأي مكث ضعيفًا وقال به <a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="أوريجانوس">أوريجانوس</a>،<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبكل الأحوال يجب أن تفهم النسبة إلى متى بالمعنى الواسع، أما تاريخه، فأرجعته الغالبية إلى مرحلة 60 - 65 قبيل خراب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="القدس">القدس</a>.<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما الرواية الثالثة، فهي <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="إنجيل لوقا">إنجيل لوقا</a>، تلميذ بولس، والذي وصفه «بالطبيب الحبيب»،<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وللكتاب ملحق هو سفر أعمال الرسل،<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وجههما إلى <a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3" class="mw-redirect" title="ثاوفيلس">ثاوفيلس</a> ومن خلاله إلى المسيحيين اليونان، وغالب الظن أنه كتب في روما بعيد تخريب القدس عام 70،<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>89<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أما الرواية الرابعة فهي <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">إنجيل يوحنا</a> والذي يدعى أيضًا «الإنجيل اللاهوتي»،<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>90<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويفتتح الكتاب على حد وصف النقاد «بمقدمة لاهوتية على جانب كبير من الفخامة»،<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">[</span>91<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعلن صراحة أنه اختار بعض المواقف والشذرات من حياة يسوع الناصري ليثبت أنه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="ابن الله">ابن الله</a>. ويكاد يكون الإجماع بين النقاد، أن يوحنا قد اطلع على المؤلفات السابقة، فأراد أن يعكس وجهًا جديدًا يصحّ أن يسمى الوجه اللاهوتي، دون أن يغفل التقاليد الإزائية الكبرى.<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>92<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ومجمل القول في أصل الإنجيل الرابع، برأي أغلب النقاد، أن مؤلفه هو <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">يوحنا بن زبدي</a> أو شخصية مقربة منه، وقد اطلع على إنجيلي مرقس ولوقا، فجاء إنجيله مكملاً لهما، في <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%B3%D8%B3" title="أفسس">أفسس</a> ضمن <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7" title="تركيا">تركيا</a> حاليًا، وهي عاصمة ثقافية، تتلاطم بها التيارات الفلسفية الشرقية والغربية، بين العامين 80 - 90.<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>93<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>94<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>95<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="تحليل_النصوص"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.84.D9.8A.D9.84_.D8.A7.D9.84.D9.86.D8.B5.D9.88.D8.B5"></span>تحليل النصوص</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=8" title="عدل القسم: تحليل النصوص"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أناجيل قانونية">أناجيل قانونية</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="دراسات كتابية">دراسات كتابية</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Gutenberg_Bible.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Gutenberg_Bible.jpg/220px-Gutenberg_Bible.jpg" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Gutenberg_Bible.jpg/330px-Gutenberg_Bible.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Gutenberg_Bible.jpg/440px-Gutenberg_Bible.jpg 2x" data-file-width="925" data-file-height="625" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_(%D8%B7%D8%A8%D8%B9%D8%A9_%D8%BA%D9%88%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%BA)" title="الكتاب المقدس (طبعة غوتنبرغ)">نسخة غوتنبرغ</a> من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a>، وهو أول كتاب مطبوع في العالم.</figcaption></figure> <p>يؤمن المسيحيون بأنّ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a> صحيح بالمطلق، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%A9" title="عصمة">ومعصوم</a>، ويمكن الركون إلى أحداثه على أنها أحداث تاريخية وقعت فعلاً، وبأنه <a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D9%8A" title="وحي">موحى من الله</a>، غير أن مفهوم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AD%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الوحي الكتابي">الوحي الكتابي</a> لا يعني أن الله قد تكلّم للملاك، فنقل الملاك الكلام إلى ناطق الوحي فأذاعه، فالمفهوم المسيحي يعتبر أن الله أوحى مباشرة للمؤلف - يُسمى عادة المؤلف الملهم - الأفكار والحقائق التي يريدها الله، غير أن المؤلف الملهم كتبها بأسلوبه الخاص، وتفكيره، وبالصيغ الأدبية والثقافية الخاصة التي كانت سائدة في زمانه، لذلك يستطيع الباحث في الكتاب المقدس أن يستنتج الكثير من صفات كاتب السفر والظروف التي كانت في وسطه إذا حلل أسلوب الكتابة، ولكن في داخل هذه التعابير التي لها صيغة بشرية مضمون وفكرة إلهية.<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>96<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>98<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>99<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>إن استعراض النصوص يمرّ أولاً بمرحلة التقليد الشفهي، فالتلاميذ والوعاظ رددوا أقوال المسيح ورووا أعماله حسب حاجات الحياة، فتكونت في البداية تقاليد شفهية منقولة بالتواتر ولربما سجلت في صيغ وثائق مجموعة من أعمال يسوع أو معجزاته أو رواية الآلام، وهذه التقاليد الأوليّة تأقلمت في مفرداتها مع مصطلحات بيئتها، فلفظ «بارك» عند متى ومرقس يوافق عادة <a href="/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="لغات سامية">سامية</a> أما لفظ «شكر» عند لوقا وبولس يدلّ على بيئة هيلينية، في إطار استحضار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%8A%D8%B1" title="العشاء الأخير">العشاء الأخير</a>، الأمر ذاته يمكن تصنيفه في مواقف أخرى، كصيغ التطويبات.<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>100<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">[</span>101<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png/180px-Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png" decoding="async" width="180" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png/270px-Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png/360px-Synoptic_problem_-_Two_Source_hypothesis_Arabic.png 2x" data-file-width="1095" data-file-height="1133" /></a><figcaption>فرضية المصدرين <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="الأناجيل الإزائية">للأناجيل الإزائية</a>.</figcaption></figure> <p>تصلّبت هذه التقاليد الشفهية مع انتشارها في حوض <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D9%8A%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7" title="البحر الأبيض المتوسط">البحر الأبيض المتوسط</a>، واستمرّ تداولها نحو ثلاثين عامًا أو أقل، وكان انتشارها جنبًا إلى جنب مع تأليف رسائل القديس بولس، التي كانت بمثابة الضابطة لها؛ والأمر الهام أنها شكلت بانتشارها وتصلبها المرجع الأساسي لروايات الإنجيل، ومع تكاثر هذه التقاليد أو الأخبار المنقولة بالتواتر، بات خطها في كتاب وتعميمها حاجة ملحة، وكان المعياران المتبعان في التصنيف ولاحقًا في قبول <a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أناجيل قانونية">قانونية الإنجيل</a> هي مدى الانتشار، والنسبة للعصر الرسولي أو أقله شخصيات مقربة منهم، أما أغلب <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%81%D8%A7" title="أبوكريفا">الأبوكريفا</a>، فهي إما كتبت بزمان لاحق، أو أنها بقيت محلية الانتشار، أو نسبت لتقليد سخيف.<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>102<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">[</span>103<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">[</span>104<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>لقد كان <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="إنجيل مرقس">إنجيل مرقس</a> لا أقدم الأناجيل فحسب، بل أيضًا أساسًا في إنجيلي متى ولوقا، وهو ما يعرف عمومًا باسم «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="الأناجيل الإزائية">القضية الإزائية</a>»، فإنه في الأناجيل الثلاثة من التسلسل الزمني والكلمات المشتركة ما يجعل من المؤكد اطلاع متى ولوقا على إنجيل مرقس، وعلى سبيل المثال فإن متى يشترك مع مرقس في 548 آية، وإن لوقا يشترك مع مرقس في 434، وأما متى ولوقا فيشترك كلاهما بنحو 230 آية لا تذكر في مرقس، ما دفع العلماء لتأصيل هذا الاشتراك بتقليد مشترك أطلق عليه اسم «<a href="/wiki/%D9%88%D8%AB%D9%8A%D9%82%D8%A9_%D9%82" title="وثيقة ق">الوثيقة ق</a>». أخيرًا، فإنّ لكلّ إنجيلي انفراده بتقاليده الخاصة، فحوالي 320 آية خاصة بمتى وحده، و500 آية خاصة بلوقا وحده - حسب آباء الكنيسة نقلها من مريم العذراء<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>105<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> - ويعرّف الأمر بأنه نظرية المصدرين في شرح القضية الإزائية.<sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108"><span class="cite-bracket">[</span>106<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>108<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بعض الباحثين حديثًا رفضوا النظرية السابقة في تفسير القضية الإزائية، وفضلوا القول بأن التقليد ذاته كتب في ثلاث صيغ،<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>109<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بيد أنه في كلا الحالتين، من المهم الملاحظة، عدم إغفال حرية الإنجيليين في التحرير، فلوقا أكثر اهتمامًا بشرح العادات اليهودية لكون إنجيله موجه لمسيحيين يونان، أما متى فلا يهتم بذلك، فهو يهتم بالأحرى بإظهار يسوع بوصفه <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">متمم النبؤات</a>؛<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>110<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتبويب الخطب والأمثال بشكل متتالي عند متى يقابله نثرها في لوقا، أخيرًا فإن <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">إنجيل يوحنا</a>، قد كتب بعد الإزائية واطلع عليها، ويقتصر على مختارات من أحداث وآيات ذات جدة توضح عادة ضمن الخطب، كما خصص سبعة فصول كاملة للأسبوع الأخير، ليشكّل بذلك خاتمة تنوّع الفن الإنجيلي وغناه. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حياته_حسب_العهد_الجديد"><span id=".D8.AD.D9.8A.D8.A7.D8.AA.D9.87_.D8.AD.D8.B3.D8.A8_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.87.D8.AF_.D8.A7.D9.84.D8.AC.D8.AF.D9.8A.D8.AF"></span>حياته حسب العهد الجديد</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=9" title="عدل القسم: حياته حسب العهد الجديد"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نظرة العهد الجديد لحياة المسيح">نظرة العهد الجديد لحياة المسيح</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="الميلاد_والحداثة"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D9.8A.D9.84.D8.A7.D8.AF_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.AD.D8.AF.D8.A7.D8.AB.D8.A9"></span>الميلاد والحداثة</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=10" title="عدل القسم: الميلاد والحداثة"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="النسب_والبيئة"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.86.D8.B3.D8.A8_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.A8.D9.8A.D8.A6.D8.A9"></span>النسب والبيئة</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=11" title="عدل القسم: النسب والبيئة"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نسب يسوع">نسب يسوع</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Annunciation_nesterov.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Annunciation_nesterov.jpg/220px-Annunciation_nesterov.jpg" decoding="async" width="220" height="291" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Annunciation_nesterov.jpg/330px-Annunciation_nesterov.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9a/Annunciation_nesterov.jpg 2x" data-file-width="436" data-file-height="576" /></a><figcaption>مريم تقبل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="البشارة">البشارة</a>، أيقونة روسية من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a>.</figcaption></figure> <p>بعد نحو أربعة قرون من انقطاع <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%8A" title="نبي">النبوة</a> عن <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%88_%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="بنو إسرائيل">بني إسرائيل</a>،<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>111<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي وقت كانت فيه <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86" title="فلسطين">بلاد فلسطين</a> تخضع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية الرومانية">للحكم الروماني</a> بشبه <a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="فدرالية">فيدرالية</a> تميزت بالقسوة والفساد سيّما نحو الأمم غير المجنسة رومانيًا ومنها الأمّة اليهوديّة،<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>112<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>113<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي ظل انتظار اليهود لقدوم <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">الماشيح</a> مخلصًا دينيًا ودنيويًا، أشير إليه بوصفه «النبي الآتي» و«الملك المظفر» وأمه باسم «الوالدة»،<sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116"><span class="cite-bracket">[</span>114<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولد يسوع.<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117"><span class="cite-bracket">[</span>115<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تذكر الأناجيل نسبه، فتوضح أنه من نسل <a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">إبراهيم</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="إسحاق">وإسحاق</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="يعقوب">ويعقوب</a>، ومن نسل <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_(%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8)" class="mw-redirect" title="يهوذا (بن يعقوب)">يهوذا</a> بكر يعقوب، وكذلك فهو ابن <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="داود">لداود</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سليمان">وسليمان</a> تحقيقًا لما ورد في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a> بأن المسيحي يأت من نسل داود في «الزمان المعين»،<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبالتالي فحسب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a> فالمسيح من سلالة نبويّة - ملكيّة.<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119"><span class="cite-bracket">[</span>117<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="الميلاد"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D9.8A.D9.84.D8.A7.D8.AF"></span>الميلاد</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=12" title="عدل القسم: الميلاد"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="ميلاد يسوع">ميلاد يسوع</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Gerard_van_Honthorst_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Gerard_van_Honthorst_001.jpg/250px-Gerard_van_Honthorst_001.jpg" decoding="async" width="250" height="199" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Gerard_van_Honthorst_001.jpg/375px-Gerard_van_Honthorst_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Gerard_van_Honthorst_001.jpg/500px-Gerard_van_Honthorst_001.jpg 2x" data-file-width="2024" data-file-height="1614" /></a><figcaption>ميلاد المسيح، بريشة هونثورست، 1622.</figcaption></figure> <p>لقد تمت ولادة يسوع بشكل إعجازي بليغ، على ما هو مسطور في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="إنجيل لوقا">إنجيل لوقا</a>،<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>119<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite-bracket">[</span>120<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فبعد ستة أشهر من الحبل <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a>، ابن <a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="زكريا">زكريا</a>، ترائي الملاك <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="جبرائيل">جبرائيل</a> مُرسلاً من قبل الإله، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">لمريم</a> الفتاة من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="الناصرة">الناصرة</a>، المخطوبة <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">ليوسف النجار</a>، ليعلمها أنها ستَقبَل حملاً وتلد ابنًا، يُدعى «يسوع» ومعناه الحرفي «الله يخلّص».<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite-bracket">[</span>121<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> على أن هذا الحمل، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">دون مسيس ذكر</a> سيتم، إعجازيًا. كما ترائي الملاك ليوسف خطّيب مريم في الحلم، كي يأخذها إلى بيته، ففي الحالة الأخرى، كانت ستسلم للرجم وفق <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%87" title="هالاخاه">شريعة موسى</a>.<sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="#cite_note-124"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>انتقلت مريم إلى زيارة <a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%8A%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="أليصابات">أليصابات</a> ومكثت عندها حتى ميلاد يوحنا، وبعدها بست أشهر حسب التسلسل التاريخي لرواية الإنجيل، انتقل يوسف ومريم إلى <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D9%84%D8%AD%D9%85" title="بيت لحم">بيت لحم</a> للاكتتاب، إذ كان قد صدر أمر <a href="/wiki/%D8%A3%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D8%B3_%D9%82%D9%8A%D8%B5%D8%B1" title="أغسطس قيصر">أغسطس قيصر</a> بإحصاء سكان الإمبراطورية كلّ في مدينته أو بلدته، وكانت بيت لحم مدينة داود وذريته.<sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127"><span class="cite-bracket">[</span>125<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبينما كانا هناك، حان زمانها لتلد، فولدت المسيح ولفته بقماط وأنامته في مذود، إذ لم يجدا نُزلاً يأويان إليه. ترافق الحدث مع ظواهر أخرى، كظهور جند من الملائكة مُسبحين لقوم من الرعاة؛ وفي اليوم الثامن <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="عيد الختان">ختن المسيح</a> وسُمي.<sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128"><span class="cite-bracket">[</span>126<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبعدها بأربعين يومًا لتطهير مريم، صعد به أهله لزيارة <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هيكل سليمان">الهيكل</a> في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="القدس">القدس</a>، وذلك تماشيًا مع طقوس الشريعة.<sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129"><span class="cite-bracket">[</span>127<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-131" class="reference"><a href="#cite_note-131"><span class="cite-bracket">[</span>129<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="الطفولة"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.B7.D9.81.D9.88.D9.84.D8.A9"></span>الطفولة</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=13" title="عدل القسم: الطفولة"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%81%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="الطفل يسوع">الطفل يسوع</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg/250px-Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg" decoding="async" width="250" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg/375px-Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg/500px-Heilige_Familie_Chromolithographie_c_1930.jpg 2x" data-file-width="1931" data-file-height="883" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%81%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="الطفل يسوع">يسوع الطفل</a> في الناصرة، مع <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">ويوسف</a>.</figcaption></figure> <p>وإن كان الصمت الإنجيلي يلفّ العامين الأولين من عمر يسوع، فإنّ <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">إنجيل متى</a> قد سطّر حدث زيارة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9" title="المجوس الثلاثة">المجوس الثلاثة</a> في تلك الفترة، وقد قادهم «نجم بزغ من المشرق»، توسع البحّاثة في تحديد ماهيته، وبعد أن شاهدوه قدّموا له الهدايا ذهبًا وبخورًا ومرًا،<sup id="cite_ref-132" class="reference"><a href="#cite_note-132"><span class="cite-bracket">[</span>130<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ثم انصرفوا إلى بلادهم من طريق أخرى، كي لا يلتقوا <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="هيرودس (توضيح)">بهيرودس</a> الملك الذي تخوّف من أن يزاحمه المسيح في المُلك - إذ إن من صفات المسيح كونه ملكًا، وهو ما سيتحقق في المجيء الثاني وفق المعتقدات المسيحية - فأراد قتله عن طريق المجوس، فحينما فشل، قرر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B0%D8%A8%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="مذبحة الأبرياء">قتل جميع أطفال بيت لحم</a> من دون السنتين، ولكنّ وحيًا كان قد جاء ليوسف في الحلم يخبره بأن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%B1%D8%A8_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="الهرب إلى مصر">يأخذ الطفل وأمّه إلى مصر</a>، فهربا وأقاما بها حتى وفاة هيرودس، قبل أن يعودا إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="الناصرة">الناصرة</a>.<sup id="cite_ref-133" class="reference"><a href="#cite_note-133"><span class="cite-bracket">[</span>131<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-134" class="reference"><a href="#cite_note-134"><span class="cite-bracket">[</span>132<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-135" class="reference"><a href="#cite_note-135"><span class="cite-bracket">[</span>133<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-136" class="reference"><a href="#cite_note-136"><span class="cite-bracket">[</span>134<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>لا نعرف الكثير عن حداثة يسوع اللاحقة، وبعض الإشارات الإنجيلية عامة للغاية، فكان ينمو ويتقوى بالحكمة و«نعمة الله معه»،<sup id="cite_ref-137" class="reference"><a href="#cite_note-137"><span class="cite-bracket">[</span>135<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ومما لا شكّ فيه أن العائلة كانت متدينة،<sup id="cite_ref-138" class="reference"><a href="#cite_note-138"><span class="cite-bracket">[</span>136<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> إذ تحجّ إلى القدس في كل عام،<sup id="cite_ref-139" class="reference"><a href="#cite_note-139"><span class="cite-bracket">[</span>137<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والحدث الأبرز هو وجوده في الهيكل بين العلماء لثلاث أيام وله من العمر اثني عشر عامًا. ولعلّه احترف النجارة كيوسف، إذ دعي «النجار ابن مريم». وغياب ذكر يوسف في الحياة العلنية إنما يشير إلى وفاته، فانتقل يسوع للعمل وتأمين مدخول البيت.<sup id="cite_ref-140" class="reference"><a href="#cite_note-140"><span class="cite-bracket">[</span>138<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-141" class="reference"><a href="#cite_note-141"><span class="cite-bracket">[</span>139<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان له <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="القرابة المقدسة">عائلة كبيرة</a>، سواءً بمعنى أولاد عمومته حسب التفسير الكاثوليكي والبروتستانتي، أو أولاد يوسف من زواج سابق حسب التفسير الأرثوذكسي.<sup id="cite_ref-142" class="reference"><a href="#cite_note-142"><span class="cite-bracket">[</span>140<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويذكر أن بعض <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%84" title="إنجيل منحول">الأناجيل المنحولة</a> وكتابات <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="آباء الكنيسة">آباء الكنيسة</a>، تنسب للمسيح اجتراح المعجزات، لعلّ أهمها إدباب الحياة في طيور صنعها من طين، والحكمة منذ طفولته، غير أن هذه الكتابات لا تعتبر رسميّة.<sup id="cite_ref-143" class="reference"><a href="#cite_note-143"><span class="cite-bracket">[</span>141<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-144" class="reference"><a href="#cite_note-144"><span class="cite-bracket">[</span>142<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-145" class="reference"><a href="#cite_note-145"><span class="cite-bracket">[</span>143<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-146" class="reference"><a href="#cite_note-146"><span class="cite-bracket">[</span>144<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="النشاط_العلني"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.86.D8.B4.D8.A7.D8.B7_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.84.D9.86.D9.8A"></span>النشاط العلني</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=14" title="عدل القسم: النشاط العلني"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="العماد_والتجربة"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.85.D8.A7.D8.AF_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.AC.D8.B1.D8.A8.D8.A9"></span>العماد والتجربة</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=15" title="عدل القسم: العماد والتجربة"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">معمودية يسوع</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="تجربة المسيح على الجبل">تجربة المسيح على الجبل</a></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:25px; overflow:hidden; line-height:25px; letter-spacing:25px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/25px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/38px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/50px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">هوذا عبدي الذي اخترته، حبيبي الذي عنه رضيت، سأضع روحي عليه، فيبشر الأمم بالحق.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:25px; overflow:hidden; line-height:25px; letter-spacing:25px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/25px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/38px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/50px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A5%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="سفر إشعيا">أشعياء</a> 42: 1؛ <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">متى</a> 12: 18-21.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg/170px-Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg" decoding="async" width="170" height="215" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg/255px-Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg/340px-Francesco_Albani_-_Baptism_of_Christ.jpg 2x" data-file-width="475" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">المعمدان السابق</a> يعمّد المسيح، بريشة فرانسيسكو ألباني عام <a href="/wiki/1600" title="1600">1600</a>.</figcaption></figure> <p>كان العماد، وهو الغطس في المياه الجارية بعد <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A9" title="توبة">التوبة عن الخطايا</a> رمزًا لولادة ثانية، حيث يموت الإنسان «<a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="ولادة جديدة">ليولد من جديد</a>» بشكل أقرب إلى الله؛<sup id="cite_ref-147" class="reference"><a href="#cite_note-147"><span class="cite-bracket">[</span>145<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وهكذا فالتوبة تعطيه طهارة الروح والماء طهارة الجسد.<sup id="cite_ref-148" class="reference"><a href="#cite_note-148"><span class="cite-bracket">[</span>146<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-149" class="reference"><a href="#cite_note-149"><span class="cite-bracket">[</span>147<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكانت عملية العماد منتشرة في بعض المجتمعات اليهودية قبيل المسيح ومنها <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%8A%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="أسينيون">جماعة الأسينيين</a>، ولعلّ <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a> قد تأثر بهم حين بدأ دعوته على <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="نهر الأردن">نهر الأردن</a>.<sup id="cite_ref-150" class="reference"><a href="#cite_note-150"><span class="cite-bracket">[</span>148<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-151" class="reference"><a href="#cite_note-151"><span class="cite-bracket">[</span>149<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-152" class="reference"><a href="#cite_note-152"><span class="cite-bracket">[</span>150<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكانت دعوة يوحنا تستند إلى ضرورة التوبة والأعمال الصالحة (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_3">متى 3: 8</a>) ورفض الشفاعة دون أعمال (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_3">متى 3: 9</a>) والمساواة بين جميع الأمم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_3">لوقا 3: 14</a>)، وبيّن أنه ليس المسيح بل نبي يعدّ إمامة الطريق (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_3">لوقا 3: 15-16</a>)، كما كانت علاقته <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="هيرودس الأول">بهيرودوس</a> الملك سيئة للغاية، وبعد عماد يسوع بفترة قصيرة، سجن يوحنا ثم أعدم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_3">لوقا 3: 20</a>).<sup id="cite_ref-153" class="reference"><a href="#cite_note-153"><span class="cite-bracket">[</span>151<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-154" class="reference"><a href="#cite_note-154"><span class="cite-bracket">[</span>152<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-155" class="reference"><a href="#cite_note-155"><span class="cite-bracket">[</span>153<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وفي هذه البيئة، قدم يسوع من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%84_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="الجليل (توضيح)">الجليل</a> ليعمد على يد يوحنا، أما عماد يسوع فكان اعترافًا بخطيئة الأمة بأكملها كما فعل أنبياء كثر قبله <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">كموسى</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="دانيال">ودانيال</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%B9%D8%B2%D8%B1%D8%A7" title="سفر عزرا">وعزرا</a>، واتخذها نقطة انطلاق لدعوته العلنية من جهة ثانية، فكان أن أكمل ما بدأه يوحنا.<sup id="cite_ref-156" class="reference"><a href="#cite_note-156"><span class="cite-bracket">[</span>154<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-157" class="reference"><a href="#cite_note-157"><span class="cite-bracket">[</span>155<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعند معمودية يسوع، حلّ عليه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الروح القدس">الروح القدس</a>، روح الله، على هيئة طائر الحمام، في حين سمع صوت من السماء يعلن هذا ابني الحبيب الذي به سُررت تأييدًا لرسالته.<sup id="cite_ref-158" class="reference"><a href="#cite_note-158"><span class="cite-bracket">[</span>156<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-159" class="reference"><a href="#cite_note-159"><span class="cite-bracket">[</span>157<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وطبقًا لإنجيل لوقا، فإن يسوع كان له من العمر ثلاثين عامًا حين بدأ دعوته العلنية، وكان الكاهن حسب شريعة موسى يبدأ خدمته في سن الثلاثين (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://ar.wikisource.7val.com/wiki/سفر_العدد#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D8.AF.D8.AF_4">العدد 4: 3</a>)، ويعتبر عمر الكهولة والنضوج، وقد سجّل الكتاب أن <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81" title="يوسف">يوسف</a> حين ملك على <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_التكوين#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D8.AA.D9.83.D9.88.D9.8A.D9.86_40">التكوين 41: 46</a>) وكذلك <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="داود">داود</a> حين ملك على فلسطين (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_صموئيل_الثاني#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.B5.D9.85.D9.88.D8.A6.D9.8A.D9.84_.D8.A7.D9.84.D8.AB.D8.A7.D9.86.D9.8A_5">صموئيل الثاني 5: 4</a>)، كان لهما من العمر ثلاثين عامًا. </p><p>وبعد عماده بدأت المرحلة العلنية من حياة يسوع من بشارة يوحنا نفسها،<sup id="cite_ref-160" class="reference"><a href="#cite_note-160"><span class="cite-bracket">[</span>158<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فانتقل بداية إلى البريّة، حيث <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%85_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="صوم (مسيحية)">صام أربعين يومًا وليلة</a> كما فعل موسى النبي وفي ختام تلك الأيام جرّب الشيطان المسيح ثلاث مرات مقتبسًا من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a> نفسه، غير أنّ المسيح بكّته وردّ عليه بثلاث آيات من <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AB%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="سفر التثنية">سفر التثنية</a>،<sup id="cite_ref-161" class="reference"><a href="#cite_note-161"><span class="cite-bracket">[</span>159<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-162" class="reference"><a href="#cite_note-162"><span class="cite-bracket">[</span>160<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتعتبر التجربة <a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">خريستولوجيًا</a> هامة للغاية، فبعد أن انتصر الشيطان على الإنسان في <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="جنات عدن">جنة عدن</a> وأغوى <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%A1" title="حواء">وحواء</a>، انتصر الإنسان على الشيطان بالمسيح.<sup id="cite_ref-163" class="reference"><a href="#cite_note-163"><span class="cite-bracket">[</span>161<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-164" class="reference"><a href="#cite_note-164"><span class="cite-bracket">[</span>162<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أخيرًا، فإن تجربة المسيح، كانت في وقت حرج بالنسبة له، بعد أربعين يومًا من الصيام، ورغم ذلك، فقد تمكّن من الانتصار على الشيطان وتجربته.<sup id="cite_ref-165" class="reference"><a href="#cite_note-165"><span class="cite-bracket">[</span>163<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-166" class="reference"><a href="#cite_note-166"><span class="cite-bracket">[</span>164<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-167" class="reference"><a href="#cite_note-167"><span class="cite-bracket">[</span>165<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="دعوة_التلاميذ_وإرسالهم"><span id=".D8.AF.D8.B9.D9.88.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.AA.D9.84.D8.A7.D9.85.D9.8A.D8.B0_.D9.88.D8.A5.D8.B1.D8.B3.D8.A7.D9.84.D9.87.D9.85"></span>دعوة التلاميذ وإرسالهم</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=16" title="عدل القسم: دعوة التلاميذ وإرسالهم"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">تلاميذ المسيح</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D9%86" class="mw-redirect" title="الرسل السبعين">الرسل السبعين</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D8%B1%D9%89" title="الإرسالية الكبرى">الإرسالية الكبرى</a></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">من يسمع لكم، يسمع لي؛ ومن يرفضكم، يرفضني؛ ومن يرفضني، يرفض الذي أرسلني!.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="إنجيل لوقا">لوقا</a> 10: 16.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_(early_14th_c.,_Pushkin_museum).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_%28early_14th_c.%2C_Pushkin_museum%29.jpg/180px-Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_%28early_14th_c.%2C_Pushkin_museum%29.jpg" decoding="async" width="180" height="209" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_%28early_14th_c.%2C_Pushkin_museum%29.jpg/270px-Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_%28early_14th_c.%2C_Pushkin_museum%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_%28early_14th_c.%2C_Pushkin_museum%29.jpg/360px-Synaxis_of_the_Twelve_Apostles_by_Constantinople_master_%28early_14th_c.%2C_Pushkin_museum%29.jpg 2x" data-file-width="1159" data-file-height="1345" /></a><figcaption>أيقونة قديمة من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_14" title="القرن 14">القرن الرابع عشر</a> تظهر <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">التلاميذ الاثني عشر</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg/220px-%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg/330px-%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg/440px-%D5%88%D5%BF%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B5.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="720" /></a><figcaption>يسوع يغسل أقدام تلاميذه.</figcaption></figure> <p>بعد تجربة الجبل، وخلال المرحلة اللاحقة، أخذ يسوع يشكّل نواة مقربة من التابعين ليكونوا حلقة مقربة منه وسندًا يعاونه في رسالته،<sup id="cite_ref-168" class="reference"><a href="#cite_note-168"><span class="cite-bracket">[</span>166<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وهم <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" class="mw-redirect" title="رسل المسيح الاثنا عشر">التلاميذ الاثني عشر</a>،<sup id="cite_ref-169" class="reference"><a href="#cite_note-169"><span class="cite-bracket">[</span>167<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-170" class="reference"><a href="#cite_note-170"><span class="cite-bracket">[</span>168<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وضمن هذه الحلقة هناك حلقة أصغر مكونة من <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">ويوحنا بن زبدي</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يعقوب بن زبدي">وأخاه يعقوب</a>.<sup id="cite_ref-171" class="reference"><a href="#cite_note-171"><span class="cite-bracket">[</span>169<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد تمت أغلب الدعوات في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%84_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="الجليل (توضيح)">الجليل</a>، ودُعي بطرس <a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="أندراوس">وأندراوس</a> بينما كان يلقيان الشبكة لصيد السمك في <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="بحيرة طبريا">بحيرة طبرية</a>، وكذلك يوحنا ويعقوب (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_4">متى 4: 18-22</a>).<sup id="cite_ref-172" class="reference"><a href="#cite_note-172"><span class="cite-bracket">[</span>170<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-173" class="reference"><a href="#cite_note-173"><span class="cite-bracket">[</span>171<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبشكل عام، فإن الخلفيّة الثقافيّة أو المراكز الاجتماعية للتلاميذ لم تكن مرموقة بشريًا، لعلّ أوفرهم ثقافة دنيويّة هو <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%89" title="متى">متى</a> الذي دعاه يسوع من مكتب جباية الضرائب، وهي المهنة التي كانت ينظر إليها عوام اليهود بكونها خيانة وعمالة للرومان،<sup id="cite_ref-174" class="reference"><a href="#cite_note-174"><span class="cite-bracket">[</span>172<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ما استدعى اعتراضًا من <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%88%D9%86" title="فريسيون">الفريسيين</a> فأجابهم المسيح بأن ليس الأصحاء محتاجين إلى طبيب بل المرضى كما يوضح في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_9">متى 9: 9-12</a>.<sup id="cite_ref-175" class="reference"><a href="#cite_note-175"><span class="cite-bracket">[</span>173<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وكذلك، فقد كان التلاميذ متنوعين في المشارب السياسية، إذ تسجل القائمة <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%8A" title="سمعان القانوي">سمعان الغيور</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B7%D9%8A" title="يهوذا الإسخريوطي">ويهوذا الإسخريوطي</a> على أنهما من <a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D9%84%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="زيلوت">شيعة الغيورين</a> التي كانت تنتهج الكفاح المسلح ضد الرومان،<sup id="cite_ref-176" class="reference"><a href="#cite_note-176"><span class="cite-bracket">[</span>174<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-177" class="reference"><a href="#cite_note-177"><span class="cite-bracket">[</span>175<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وترى المسيح قائدًا حربيًا قبل أن يكون مصلحًا دينيًا، ولعلّ ذلك هو السبب الأبرز الذي دفع يهوذا لخيانة معلمه. وتذكر الأناجيل، مجموعة أكبر كانت تتبعه، دون أن تحسب على التلاميذ، وكان من ضمن هذه المجموعة الأوسع نساء (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_8">لوقا 8: 2-3</a>)،<sup id="cite_ref-178" class="reference"><a href="#cite_note-178"><span class="cite-bracket">[</span>176<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-179" class="reference"><a href="#cite_note-179"><span class="cite-bracket">[</span>177<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما عيّن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%88%D9%86" title="الرسل السبعون">اثنين وسبعين آخرين</a> وأرسلهم اثنين اثنين ليسبقوه إلى كل مدينة أو مكان كان على وشك الذهاب إليه؛ وقد منح المسيح التلاميذ سلطانًا لكي يشفوا الأمراض، ويطردوا الأرواح النجسة؛ ورغم مجاورتهم له، إلا أنه كان يرسلهم أيضًا مبشرين، وزودهم بمجموعة من النصائح (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_10">متى 10: 5-42</a>)، فباتوا في أعقاب ذلك يدعون رسل المسيح،<sup id="cite_ref-180" class="reference"><a href="#cite_note-180"><span class="cite-bracket">[</span>178<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-181" class="reference"><a href="#cite_note-181"><span class="cite-bracket">[</span>179<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-182" class="reference"><a href="#cite_note-182"><span class="cite-bracket">[</span>180<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وطالبهم بعد قيامته، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B4%D9%8A%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="تبشير بالإنجيل">بنقل تعاليمه</a> لجميع الناس.<sup id="cite_ref-183" class="reference"><a href="#cite_note-183"><span class="cite-bracket">[</span>181<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وبشكل عام، لم يكن التلاميذ دومًا فاهمين لقصد المسيح أو الغاية التي اجترح بها أحد أعماله أو أمثاله. فتسجل الأناجيل عددًا من المناسبات التي وبخ بها المسيح تلاميذه على شكّهم أو قلة إيمانهم أو ترددهم، رغم الآيات والعجائب التي شهدوها (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_8">مرقس 8: 33</a>؛ <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_9">مرقس 9: 32</a>).<sup id="cite_ref-184" class="reference"><a href="#cite_note-184"><span class="cite-bracket">[</span>182<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> غير أنه وبعد قيامته، يذكر <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="أعمال الرسل">سفر أعمال الرسل</a> دورهم التبشيري والشجاعة التي تحلوا بها، وفهم الكتاب وجميع أعمال يسوع، حتى قتل لإيمانهم به أغلبهم.<sup id="cite_ref-185" class="reference"><a href="#cite_note-185"><span class="cite-bracket">[</span>183<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وسوى ذلك، فقد رفع تعليمهم وقبولهم على أنه منه هو شخصيًا كما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_10">لوقا 10: 16</a>. </p><p>ومجمل الأمر، أن الكنيسة قامت بجهودهم؛<sup id="cite_ref-186" class="reference"><a href="#cite_note-186"><span class="cite-bracket">[</span>184<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-187" class="reference"><a href="#cite_note-187"><span class="cite-bracket">[</span>185<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبينما يرى الأرثوذكس والبروتستانت، أن التلاميذ متساوين في السلطة أو أن بطرس متقدم عليهم شرفيًا، يرى الكاثوليك أن لبطرس سلطة فعلية «<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="بابوية كاثوليكية">كرأس للرسل</a>» لا شرفيًا فقط استنادًا إلى مواضع منها <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_16">متى 16: 16</a>.<sup id="cite_ref-188" class="reference"><a href="#cite_note-188"><span class="cite-bracket">[</span>186<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="التشريع_والمواعظ"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.B4.D8.B1.D9.8A.D8.B9_.D9.88.D8.A7.D9.84.D9.85.D9.88.D8.A7.D8.B9.D8.B8"></span>التشريع والمواعظ</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=17" title="عدل القسم: التشريع والمواعظ"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="عظة الجبل">عظة الجبل</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="الصلاة الربية">الصلاة الربية</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%83%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="ملكوت الله">ملكوت الله</a></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">ماذا ينفع الإنسان، لو ربح العالم كلّه، وخسر نفسه؟.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">متى</a> 16: 26.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Bloch-SermonOnTheMount.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/180px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg" decoding="async" width="180" height="202" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/270px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/360px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg 2x" data-file-width="1377" data-file-height="1545" /></a><figcaption>المسيح يلقي <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="العظة على الجبل">عظة الجبل</a>، بريشة كارل بلوش.</figcaption></figure> <p>تسجل الأناجيل حلقات من وعظ المسيح وتعاليمه، ولربما كان يكرر تلك العظات في غير موضع من مواضع تبشيره، وأكبر هذه العظات وأشملها هي ما سجله إنجيل <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_5">متى 5</a> <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_7">- 7</a> والتي دعيت «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="العظة على الجبل">عظة الجبل</a>»، والتي شكلت لاحقًا، لاسيّما فاتحتها المسماة التطويبات، أحد أهم المواضيع والأركان التي ارتكز عليها التعليم الديني - الاجتماعي للمسيحية؛<sup id="cite_ref-189" class="reference"><a href="#cite_note-189"><span class="cite-bracket">[</span>187<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-190" class="reference"><a href="#cite_note-190"><span class="cite-bracket">[</span>188<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-191" class="reference"><a href="#cite_note-191"><span class="cite-bracket">[</span>189<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-192" class="reference"><a href="#cite_note-192"><span class="cite-bracket">[</span>190<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-193" class="reference"><a href="#cite_note-193"><span class="cite-bracket">[</span>191<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لقد أعلن المسيح ثبوت <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%87" title="هالاخاه">شريعة موسى</a> إلى الأبد وأن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب</a> لن ينقض (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_5">متى 5: 17</a>)، وركز خصوصًا على <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B5%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="الوصايا العشر">الوصايا العشرة</a>؛<sup id="cite_ref-194" class="reference"><a href="#cite_note-194"><span class="cite-bracket">[</span>192<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-195" class="reference"><a href="#cite_note-195"><span class="cite-bracket">[</span>193<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لكنه عدّل بها مطورًا أو أعاد تقديم قراءة جديدة، لبعض مواضيعها، مركزًا على الجوهر دونًا عن الشكل وبذلك كان كمال الناموس؛<sup id="cite_ref-196" class="reference"><a href="#cite_note-196"><span class="cite-bracket">[</span>194<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D9%89" title="زنى">فالزنا</a> - عند المسيح - لا يتمّ فقط <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9" title="جماع">بالعملية الجنسيّة</a> بل يبدأ من شهوة القلب؛<sup id="cite_ref-197" class="reference"><a href="#cite_note-197"><span class="cite-bracket">[</span>195<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والبرّ وأعمال الخير والصلاة التي تتم أمام الناس هي لا شيء عند الله إن كانت تهدف لإرضاء الناس أو لفت أنظارهم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_6">متى 6: 1-16</a>). كما رفض المسيح مبدأ العين بالعين والعنف إجمالاً (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_5">متى 5: 38-39</a>)، لكنه سمح بالدفاع عن النفس، وأعلى من شأن المحبة حتى جعلها الوصيّة العظمى والكبرى، وطالب بمحبة القريب، وهي عند المسيح تتسع لتشمل جميع البشر لتشمل حتى الأعداء، وكمالها هو الرحمة،<sup id="cite_ref-198" class="reference"><a href="#cite_note-198"><span class="cite-bracket">[</span>196<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-199" class="reference"><a href="#cite_note-199"><span class="cite-bracket">[</span>197<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-200" class="reference"><a href="#cite_note-200"><span class="cite-bracket">[</span>198<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_12">مرقس 12: 28-34</a>؛ <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_13">يوحنا 13: 34</a>)، فحضّ على التسامح والغفران ونبذ الحقد مشددًا على العطاء فهذه كنوز الحياة الآخرة (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_6">متى 6: 19-21</a>)؛ وفي المقابل نبذ المادية المفرضة وتقديم الحياة الأرضية على الحياة الآخرة (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_6">متى 6: 24-34</a>). كما رفض بشكل بات، إدانة الآخرين دينيًا أو إساءة معاملتهم أو إظهار عيوبهم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_7">متى 7: 1-12</a>)، معلنًا المساواة بين جميع الأجناس والمراكز الاجتماعية (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_10">متى 10: 24</a>)، فالعمل الصالح هو وحده الفيصل في قيمة الإنسان في هذا الزمان وفي الزمان الآتي (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_7">متى 7: 21-23</a>؛ <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_12">12: 50</a>)<sup id="cite_ref-201" class="reference"><a href="#cite_note-201"><span class="cite-bracket">[</span>199<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد قال البابا <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%83%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%B3_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="بندكت السادس عشر">بندكت السادس عشر</a> إن إنجيل المسيح، وهو مجمل تعاليم يسوع، خلافًا للأنظمة والمؤلفات الأخرى في عهده والعهود الأخرى، قد تميّز بكشفه للإنسان بصفته شخصًا فردًا ومدعوًا بصفته الشخصية للمشاركة مع الله، وبحسب رأيه، فإنه بذلك أثار الوعي للحرية الإنسانية بمفهومها الحديث، ولذلك لا يمكن فهم سيرورة التطور البشري وعصر الحرية الحالي دون إنجيل يسوع وتعاليمه.<sup id="cite_ref-ReferenceA_81-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-81"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-202" class="reference"><a href="#cite_note-202"><span class="cite-bracket">[</span>200<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-203" class="reference"><a href="#cite_note-203"><span class="cite-bracket">[</span>201<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_(Le_Pater_Noster)_-_James_Tissot.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_%28Le_Pater_Noster%29_-_James_Tissot.jpg/200px-Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_%28Le_Pater_Noster%29_-_James_Tissot.jpg" decoding="async" width="200" height="261" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_%28Le_Pater_Noster%29_-_James_Tissot.jpg/300px-Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_%28Le_Pater_Noster%29_-_James_Tissot.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_%28Le_Pater_Noster%29_-_James_Tissot.jpg/400px-Brooklyn_Museum_-_The_Lord%27s_Prayer_%28Le_Pater_Noster%29_-_James_Tissot.jpg 2x" data-file-width="1179" data-file-height="1536" /></a><figcaption>المسيح يعلّم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="الصلاة الربية">الصلاة الربيّة</a>، بريشة جيمس تيسوت، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a>.</figcaption></figure> <p>وفيما يخصّ ما طوره المسيح في شريعة سيناء والاستنباطات اللاحقة التي استقاها منها <a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9" title="كتبة">الكتبة</a> والربانيون، فهي تدور عن انتقاد حفظ <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%AA_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="سبت (توضيح)">السبت</a>، فالسبت - كيوم راحة - وجد لخدمة الإنسان لا العكس؛ وبين أن أحكام النجاسة والطهارة ومحرمات الطعام قد ذهبت سدى، وكذلك الذبائح والمحارق التي تقدم يوميًا وفصليًا في الهيكل تكفيرًا عن الخطايا، بل أعلن إلغاء دور <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هيكل سليمان">الهيكل</a> كمركز للحياة الدينية (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_2">يوحنا 2: 21</a>).<sup id="cite_ref-204" class="reference"><a href="#cite_note-204"><span class="cite-bracket">[</span>202<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ورفض قتل البشر إذا ما ارتكبوا معاصي دينية كالزنا (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_8">يوحنا 8: 1-11</a>)، وأكّد أن الطلاق قد أعطاه <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">النبي موسى</a> «لقساوة قلوب البشر» أما في الأساس لم يكن هكذا، معلنًا أن أي انفصال بين الزوجين لغير الزنا هو زنا (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_19">متى 19: 7-9</a>).<sup id="cite_ref-205" class="reference"><a href="#cite_note-205"><span class="cite-bracket">[</span>203<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتعتبر هذه التطويرات <a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">خريستولوجيًا</a> شديدة الأهمية، إذ نقلت البشرية من شريعة الحرف إلى شريعة الروح.<sup id="cite_ref-206" class="reference"><a href="#cite_note-206"><span class="cite-bracket">[</span>204<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-207" class="reference"><a href="#cite_note-207"><span class="cite-bracket">[</span>205<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-208" class="reference"><a href="#cite_note-208"><span class="cite-bracket">[</span>206<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ركّز المسيح أيضًا في تعاليمه على <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">يوم القيامة</a> ووراثة الملكوت،<sup id="cite_ref-209" class="reference"><a href="#cite_note-209"><span class="cite-bracket">[</span>207<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-210" class="reference"><a href="#cite_note-210"><span class="cite-bracket">[</span>208<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مفهوم <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%83%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="ملكوت الله (مسيحية)">ملكوت السماوات</a> يتخذ مكانة مركزية في تعاليم يسوع، ولا أدلّ على ذلك، أنه قد ورد نحو ثمانين مرة في الإنجيل،<sup id="cite_ref-211" class="reference"><a href="#cite_note-211"><span class="cite-bracket">[</span>209<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-212" class="reference"><a href="#cite_note-212"><span class="cite-bracket">[</span>210<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتوجز <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="الصلاة الربية">الصلاة الربية</a> التي علّمها المسيح، جوهر تعاليمه عن الملكوت.<sup id="cite_ref-213" class="reference"><a href="#cite_note-213"><span class="cite-bracket">[</span>211<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-214" class="reference"><a href="#cite_note-214"><span class="cite-bracket">[</span>212<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-215" class="reference"><a href="#cite_note-215"><span class="cite-bracket">[</span>213<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفيما يخصّ التعليم الاجتماعي أيضًا، فقد أولى يسوع عناية خاصة في ذلك للفقراء وسائر أصناف المستضعفين،<sup id="cite_ref-216" class="reference"><a href="#cite_note-216"><span class="cite-bracket">[</span>214<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وإن كانت عظات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="الأناجيل الإزائية">الإزائية</a> اجتماعية بالأحرى، فإنّ <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">إنجيل يوحنا</a> يُظهر بشكل متزايد الصيغة اللاهوتية - الماورائية لكلام المسيح،<sup id="cite_ref-217" class="reference"><a href="#cite_note-217"><span class="cite-bracket">[</span>215<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فالحديث مع <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B3" title="نيقوديموس">نيقوديموس</a> يركز على المعاني الروحية للعماد <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9" title="ولادة جديدة">كولادة ثانية</a> (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_3">3: 4-12</a>)،<sup id="cite_ref-218" class="reference"><a href="#cite_note-218"><span class="cite-bracket">[</span>216<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ومحبة الله للعالم هي التي أرسلت المسيح (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_3">3:4-12</a>)؛ ويشرح أيضًا علاقته <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8" title="الله الآب">بالآب</a> وشهادة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8" title="الله الآب">الآب</a> له (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_5">5: 17-47</a>)؛ وشبه تعليمه وكلامه بالطعام الحقيقي والحي وهو ما دعّم لاحقًا <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">سر القربان</a> (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_6">6: 27-59</a>)، وأيضًا يتكلم يسوع في عظاته، سيّما الأخيرة، عن محبته لخاصته الذين في العالم، وحبّه لهم إلى الغاية (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_10">10: 7-18</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="الأمثال"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.A3.D9.85.D8.AB.D8.A7.D9.84"></span>الأمثال</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=18" title="عدل القسم: الأمثال"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A3%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="أمثال يسوع">أمثال يسوع</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Peter_von_Cornelius_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Peter_von_Cornelius_001.jpg/230px-Peter_von_Cornelius_001.jpg" decoding="async" width="230" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Peter_von_Cornelius_001.jpg/345px-Peter_von_Cornelius_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Peter_von_Cornelius_001.jpg/460px-Peter_von_Cornelius_001.jpg 2x" data-file-width="2024" data-file-height="1504" /></a><figcaption>لوحة تصوّر من مثل العذارى العشر، أحد أبرز <a href="/wiki/%D8%A3%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="أمثال يسوع">أمثال المسيح</a>.</figcaption></figure> <p>كان المسيح يتكلم بالأمثال،<sup id="cite_ref-219" class="reference"><a href="#cite_note-219"><span class="cite-bracket">[</span>217<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-220" class="reference"><a href="#cite_note-220"><span class="cite-bracket">[</span>218<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويستخدم الكثير من التشبيهات خلال مخاطبته الجموع، ولتوضيح غاية معينة أو تلقين فكرة بعينها، بحيث تساعد الحبكة القصصية أو خلاصة نهاية المثل في فهم الحقائق الروحية، وفي الوقت ذاته تبدو قصصًا بلا معنى لمن لم يتأمل بها. وأما مواد الأمثال فلم تكن فلسفيّة أو غريبة أن الوسط الاجتماعي البسيط، إذ استخدم المسيح أمثالاً من المحيط بعضها من الطبيعة مباشرة والبعض الآخر عادات اجتماعيّة، مأولة لإيصال حقيقة روحية، ولمعظم الأمثال نقطة جوهرية واحدة فقط، وبالتحليل العكسي، فإن كل مثل يعطي تطبيقًا روحيًا لأمر مألوف. </p><p>إن مجموع الأمثال، وأغلبها إزائية، ثمانية وثلاثون مثلاً،<sup id="cite_ref-221" class="reference"><a href="#cite_note-221"><span class="cite-bracket">[</span>219<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تبوب في عشرة أبواب، فمنها عن الدينونة والمستقبل،<sup id="cite_ref-222" class="reference"><a href="#cite_note-222"><span class="cite-bracket">[</span>220<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-223" class="reference"><a href="#cite_note-223"><span class="cite-bracket">[</span>221<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعن الخدمة والطاعة، وعن الصلاة ومحبة الله ورحمته،<sup id="cite_ref-224" class="reference"><a href="#cite_note-224"><span class="cite-bracket">[</span>222<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعن محبة الإنسان لكل إنسان،<sup id="cite_ref-225" class="reference"><a href="#cite_note-225"><span class="cite-bracket">[</span>223<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-226" class="reference"><a href="#cite_note-226"><span class="cite-bracket">[</span>224<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-227" class="reference"><a href="#cite_note-227"><span class="cite-bracket">[</span>225<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والقيم الأخلاقية.<sup id="cite_ref-228" class="reference"><a href="#cite_note-228"><span class="cite-bracket">[</span>226<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-229" class="reference"><a href="#cite_note-229"><span class="cite-bracket">[</span>227<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-230" class="reference"><a href="#cite_note-230"><span class="cite-bracket">[</span>228<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتشبك الأمثال أحيانًا، فإن عظة واحدة كما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_13">متى 13</a> حيث ترد خمسة أمثال تختصّ مواضيع مختلفة، أو تأتي ردًا على سؤال وجّه للمسيح أو استكمالاً لما ورد في العهد القديم.<sup id="cite_ref-231" class="reference"><a href="#cite_note-231"><span class="cite-bracket">[</span>229<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-232" class="reference"><a href="#cite_note-232"><span class="cite-bracket">[</span>230<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-233" class="reference"><a href="#cite_note-233"><span class="cite-bracket">[</span>231<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-234" class="reference"><a href="#cite_note-234"><span class="cite-bracket">[</span>232<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="المعجزات_والخوارق"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D8.B9.D8.AC.D8.B2.D8.A7.D8.AA_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.AE.D9.88.D8.A7.D8.B1.D9.82"></span>المعجزات والخوارق</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=19" title="عدل القسم: المعجزات والخوارق"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">العُمي يبصرون، والعرج يمشون، والبرص يطهرون، والصمّ يسمعون، والموتى يقامون، والمساكين يبشرون، وطوبى لمن لايشكّ فيّ.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="إنجيل لوقا">لوقا</a> 7: 22-23.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg/180px-Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg" decoding="async" width="180" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg/270px-Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg/360px-Rembrandt_Christ_in_the_Storm_on_the_Lake_of_Galilee.jpg 2x" data-file-width="3002" data-file-height="3731" /></a><figcaption>تهدئة العاصفة التي ضربت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="بحيرة طبريا">بحر الجليل</a>، بريشة ريمبرانت.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_(Bible_Illustrations_by_Sweet_Media).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_%28Bible_Illustrations_by_Sweet_Media%29.jpg/220px-Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_%28Bible_Illustrations_by_Sweet_Media%29.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_%28Bible_Illustrations_by_Sweet_Media%29.jpg/330px-Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_%28Bible_Illustrations_by_Sweet_Media%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_%28Bible_Illustrations_by_Sweet_Media%29.jpg/440px-Gospel_of_Matthew_Chapter_14-29_%28Bible_Illustrations_by_Sweet_Media%29.jpg 2x" data-file-width="831" data-file-height="610" /></a><figcaption>يسوع يمشي علي الماء لإنقاذ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a> حسب ما ورد في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">إنجيل متى</a> 14:29.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg/220px-Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg/330px-Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg/440px-Daniel_Sarrabat_-_The_Wedding_at_Cana.jpg 2x" data-file-width="650" data-file-height="471" /></a><figcaption>يسوع يحول الماء لخمر في أحد الأفراح.</figcaption></figure> <p>سوى معجزة دخوله العالم ومعجزة خروجه من العالم، فإنه حسب الرواية الرسمية للعهد الجديد فقد اجترح المسيح عددًا كبيرًا من المعجزات والأعاجيب،<sup id="cite_ref-235" class="reference"><a href="#cite_note-235"><span class="cite-bracket">[</span>233<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-236" class="reference"><a href="#cite_note-236"><span class="cite-bracket">[</span>234<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-237" class="reference"><a href="#cite_note-237"><span class="cite-bracket">[</span>235<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بل إن معجزاته لا سيّما الشفائية منها، لم تسجل كلها لكثرتها، وتذكر الأناجيل حوادث من هذا النوع كما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_4">متى 4: 23-25</a>، حيث يعلن النص «ذيوع صيته في سوريا كلها» وأن الناس «حملوا إليه مرضاهم المعانين من الأمراض والأوجاع على اختلافها»، في ما يدعى «شفاء جماعي».<sup id="cite_ref-238" class="reference"><a href="#cite_note-238"><span class="cite-bracket">[</span>236<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان الشفاء يتم بالكلمة فقط،<sup id="cite_ref-239" class="reference"><a href="#cite_note-239"><span class="cite-bracket">[</span>237<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأول معجزة أجراها المسيح كما ترد في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_2">يوحنا 2: 1-23</a>، هي تحويل الماء إلى نبيذ في <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="عرس قانا">عرس قانا الجليل</a>؛<sup id="cite_ref-240" class="reference"><a href="#cite_note-240"><span class="cite-bracket">[</span>238<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-241" class="reference"><a href="#cite_note-241"><span class="cite-bracket">[</span>239<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتركز الأناجيل على حوادث شفاء البرص، لكونه من أكثر الأمراض إثارة للخوف في الزمان القديم، وكانت الصفة تطلق على طائفة واسعة من الأمراض المتشابهة،<sup id="cite_ref-242" class="reference"><a href="#cite_note-242"><span class="cite-bracket">[</span>240<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-243" class="reference"><a href="#cite_note-243"><span class="cite-bracket">[</span>241<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي كثير من الأماكن ومنها <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86" title="فلسطين">فلسطين</a>، كان المصاب بالبرص ينفى من المدينة ليعيش في البرية مع غيره من البرص إلى أن يشفى أو يموت؛ كما شفى المسيح الرجل ذي اليد اليابسة، وأوقف نزيف امرأة مصابة بنزيف دموي مدة اثنتي عشر سنة - أي نجسة على الدوام حسب الشرع - وقد اكتفت هذه المرأة بأن تلمس طرف رداءه لتشفى؛<sup id="cite_ref-244" class="reference"><a href="#cite_note-244"><span class="cite-bracket">[</span>242<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-245" class="reference"><a href="#cite_note-245"><span class="cite-bracket">[</span>243<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والكثيرون تكرر معهم الأمر ذاته دون أن تفصّل الروايات كما هو في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_3">مرقس 3: 10</a>؛ وإلى جانب ما شفي بالكلمة أو اللمسة فقط، فإن بعض المعجزات تطلبت ما هو أكثر من ذلك، ففي شفاء الأعمى منذ ولادته تفل المسيح على التراب وجبل منه طينًا ووضعه على عيني الأعمى،<sup id="cite_ref-246" class="reference"><a href="#cite_note-246"><span class="cite-bracket">[</span>244<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد فتح المسيح عيون عمي كثيرين وكانت النبؤات السابقة للمسيح، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A5%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="سفر إشعيا">كنبؤة أشعياء</a>، أشارت إلى مقدرة المسيح أن يفتح عيون العمي حين يأتي. ولعلّ أشهر العميان الذين شفاهم المسيح، هو الشحاد بارتيموس الأعمى وابن الأعمى.<sup id="cite_ref-247" class="reference"><a href="#cite_note-247"><span class="cite-bracket">[</span>245<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-248" class="reference"><a href="#cite_note-248"><span class="cite-bracket">[</span>246<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ومن المعجزات الأخرى التي استأثرت بالاهتمام، شفاء المرأة الحدباء يوم السبت، والمخلّع، ومشلول بيت حسدا الذي مكث في الشلل ثمانية وثلاثين عامًا،<sup id="cite_ref-249" class="reference"><a href="#cite_note-249"><span class="cite-bracket">[</span>247<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وإعادة أذن <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AE%D8%B3" title="ملخس">ملخس</a>، عبد رئيس الكهنة المقطوعة.<sup id="cite_ref-250" class="reference"><a href="#cite_note-250"><span class="cite-bracket">[</span>248<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-251" class="reference"><a href="#cite_note-251"><span class="cite-bracket">[</span>249<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:RaisingofLazarusBloch.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/RaisingofLazarusBloch.jpg/180px-RaisingofLazarusBloch.jpg" decoding="async" width="180" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/RaisingofLazarusBloch.jpg/270px-RaisingofLazarusBloch.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/RaisingofLazarusBloch.jpg/360px-RaisingofLazarusBloch.jpg 2x" data-file-width="396" data-file-height="497" /></a><figcaption>المسيح يقيم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="القديس لعازر">لعازر</a> من الموت، بريشة كارل بلوش.</figcaption></figure> <p>ولم تكن المعجزات هي غاية يسوع، فإن الأناجيل تذكر أنه أمر بعضًا من الذين شفاهم بالصمت (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_9">متى 9: 30</a>)، ووبخ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%88%D9%86" title="فريسيون">الفريسيين</a> لطلبهم آية (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_8">مرقس 8: 11-12</a>)، والسبب الأبرز في تفسير ذلك، أنه لم يكن غرض المسيح أن يعرف كصانع عجائب أو طبيب، وإهمال الجانب الروحي في الأمر، وكان يكرر بأن الإيمان هو من يشفي، فضلاً أن الهدف الرئيسي للمعجزت هو إظهار سلطته، والدليل على أصله العلوي وتأييد السماء له.<sup id="cite_ref-252" class="reference"><a href="#cite_note-252"><span class="cite-bracket">[</span>250<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-253" class="reference"><a href="#cite_note-253"><span class="cite-bracket">[</span>251<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-254" class="reference"><a href="#cite_note-254"><span class="cite-bracket">[</span>252<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-255" class="reference"><a href="#cite_note-255"><span class="cite-bracket">[</span>253<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وإن كانت هذه المعجزات، جزءًا أصيلاً من رسالته، ودليلاً على قدرته، وأنها سبب فرح للجموع (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_13">لوقا 13: 17</a>)، وذهولهم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_9">لوقا 9: 43</a>)، وكانت في كثير من الأحيان سبب إيمانهم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_2">يوحنا 2: 23</a>)، بل والتعجب أيضًا: ما شوهد مثل هذا قط من قبل (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_9">متى 9: 33</a>).<sup id="cite_ref-256" class="reference"><a href="#cite_note-256"><span class="cite-bracket">[</span>254<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وكان المسيح يأمر أيضًا بعضًا من الذين شفاهم بأن يقدموا القرابين التي أمر بها <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">موسى</a> فيما يخص اليهود، ولم تتوقف معجزاته على اليهود وحدهم بل شفى أيضًا «من الأمم»،<sup id="cite_ref-257" class="reference"><a href="#cite_note-257"><span class="cite-bracket">[</span>255<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مثل شفاء خادم قائد المئة، والأعاجيب التي قام بها في زيارته <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D8%A9" title="حلف المدن العشرة">المدن العشر</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A9" title="السامرة">والسامرة</a> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D8%A7" title="صيدا">وصيدا</a> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%B1_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="صور (توضيح)">وصور</a>. وتذكر الأناجيل ثلاث حوادث لإقامة الموتى: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%A9_%D8%AC%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="ابنة جايروس">ابنة رئيس المجمع يائير</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%A8_%D9%82%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%86" title="شاب قرية نائين">وابن أرملة نائين</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="القديس لعازر">ولعازر</a>، صديق يسوع.<sup id="cite_ref-258" class="reference"><a href="#cite_note-258"><span class="cite-bracket">[</span>256<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-259" class="reference"><a href="#cite_note-259"><span class="cite-bracket">[</span>257<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وإلى جانب ذلك، كان يطرد الأرواح النجسة بكلمة منه، والشياطين، شافيًا من أصيب بقوى خبيثة؛<sup id="cite_ref-260" class="reference"><a href="#cite_note-260"><span class="cite-bracket">[</span>258<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ومن الخوارق الأخرى التي سطرتها الأناجيل والتي تشير إلى علاقة المسيح مع الطبيعة، كتهدئة العاصفة التي ضربت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="بحيرة طبريا">بحيرة طبرية</a>، ولعن إحدى أشجار التين فيبست، ومعرفة النوايا،<sup id="cite_ref-261" class="reference"><a href="#cite_note-261"><span class="cite-bracket">[</span>259<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> واصطياد بطرس ومن معه سمكًا كثيرًا بعد أن أمرهم بإلقاء الشباك، والمشي على الماء، وتكثير الأرغفة والسمكتان.<sup id="cite_ref-262" class="reference"><a href="#cite_note-262"><span class="cite-bracket">[</span>260<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-263" class="reference"><a href="#cite_note-263"><span class="cite-bracket">[</span>261<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> يذكر أن يسوع قد أعطى تلاميذه مثل هذه السلطة، ويذكر <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="أعمال الرسل">سفر الأعمال</a> اجتراح التلاميذ باسم المسيح عددًا من المعجزات كما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_أعمال_الرسل#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.A3.D8.B9.D9.85.D8.A7.D9.84_.D8.A7.D9.84.D8.B1.D8.B3.D9.84_3">3: 1-10</a> و<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_أعمال_الرسل#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.A3.D8.B9.D9.85.D8.A7.D9.84_.D8.A7.D9.84.D8.B1.D8.B3.D9.84_8">8: 6-8</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="النبؤات"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.86.D8.A8.D8.A4.D8.A7.D8.AA"></span>النبؤات</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=20" title="عدل القسم: النبؤات"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">فانتبهوا إذن! ها أنا قد أخبرتكم بالأمور كلها قبل حدوثها.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="إنجيل مرقس">مرقس</a> 13: 23.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cristo_abrazado_a_la_cruz_(El_Greco,_Museo_del_Prado).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Cristo_abrazado_a_la_cruz_%28El_Greco%2C_Museo_del_Prado%29.jpg/177px-Cristo_abrazado_a_la_cruz_%28El_Greco%2C_Museo_del_Prado%29.jpg" decoding="async" width="177" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Cristo_abrazado_a_la_cruz_%28El_Greco%2C_Museo_del_Prado%29.jpg/266px-Cristo_abrazado_a_la_cruz_%28El_Greco%2C_Museo_del_Prado%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Cristo_abrazado_a_la_cruz_%28El_Greco%2C_Museo_del_Prado%29.jpg/354px-Cristo_abrazado_a_la_cruz_%28El_Greco%2C_Museo_del_Prado%29.jpg 2x" data-file-width="1519" data-file-height="1920" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">يسوع المسيح</a> يحمل <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="صليب مسيحي">الصليب</a>.</figcaption></figure> <p>النبؤة حسب <a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="إلهيات">علم اللاهوت</a>، هي أعجوبة عقليّة لا تقع تحت الحواس، وتقوم على معرفة المستقبلات الناشئة عن حرية الإنسان وكشف النقاب عنها قبل وقوعها،<sup id="cite_ref-264" class="reference"><a href="#cite_note-264"><span class="cite-bracket">[</span>262<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قدم المسيح عددًا كبيرًا من النبؤات التي تختصّ بالمرحلة اللاحقة لوجوده الأرضي، ولعلّ أشهر النبؤات تدمير الهيكل وخراب القدس والذي تمّ خلال عام 70؛<sup id="cite_ref-265" class="reference"><a href="#cite_note-265"><span class="cite-bracket">[</span>263<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأشار إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="اضطهاد المسيحيين">الاضطهادات على المسيحيين</a> والتضييق الذي سيقع عليهم وهو ما تمّ حتى صدور <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%85_%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D9%86" title="مرسوم ميلان">مرسوم ميلانو</a>، ودعا للثبوت في وجه الاضطهاد والمحافظة على الإيمان حتى لو وصل الاضطهاد إلى العائلة، بل قال في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_16">يوحنا 16: 2</a> أنه سيأتي وقت يظنّ من يقتلكم «يؤدي لله خدمة». وتنبأ عن موته وقيامته ثلاث مرات، وخيانة <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B7%D9%8A" title="يهوذا الإسخريوطي">أحد تلاميذه</a>، ووعد بإرسال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الروح القدس">الروح القدس</a> المعزّي والمعين،<sup id="cite_ref-266" class="reference"><a href="#cite_note-266"><span class="cite-bracket">[</span>264<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-267" class="reference"><a href="#cite_note-267"><span class="cite-bracket">[</span>265<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ليقوي المؤمنين ويذكرهم، وقال أن ما يقوله كأنه صادر عن المسيح شخصيًا، وقدّم وصفًا مسهبًا <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">ليوم القيامة</a>، وما سيسبقه من ويلات، وظهور أنبياء ومعلمين وقادة دينيين كذبة يضلون الكثيرين وعلى رأسهم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%84_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="المسيح الدجال (توضيح)">المسيح الدجال</a>،<sup id="cite_ref-268" class="reference"><a href="#cite_note-268"><span class="cite-bracket">[</span>266<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-269" class="reference"><a href="#cite_note-269"><span class="cite-bracket">[</span>267<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> إلى جانب تكاثر الحروب والمجاعات والكوارث وقيام أمّة على أمة، وسقوط الآلهة والقوات الأرضية قبل هزيمة الشيطان في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">المجيء الثاني</a>، حيث لدى عودة المسيح ستشاهده «جميع الأمم وقبائل الأرض»، ودعا للسهر والترقب فلا أحد يعلم حين يحين الوقت. أخيرًا فإنّ <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="رؤيا يوحنا">سفر الرؤيا</a> كما يصرح بذلك في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/رؤيا_يوحنا#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.B1.D8.A4.D9.8A.D8.A7_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_.D8.A7.D9.84.D9.84.D8.A7.D9.87.D9.88.D8.AA.D9.8A_1">1:1-2</a> هو وحي من قبل المسيح.<sup id="cite_ref-270" class="reference"><a href="#cite_note-270"><span class="cite-bracket">[</span>268<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="التجلي_وعلاقته_بالأنبياء"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.AC.D9.84.D9.8A_.D9.88.D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.82.D8.AA.D9.87_.D8.A8.D8.A7.D9.84.D8.A3.D9.86.D8.A8.D9.8A.D8.A7.D8.A1"></span>التجلي وعلاقته بالأنبياء</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=21" title="عدل القسم: التجلي وعلاقته بالأنبياء"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">لو صدقتم موسى، لكنتم صدقتموني، لأنه هو، تكلّم عني.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">يوحنا</a> 5: 26</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Transfiguration_Raphael.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Transfiguration_Raphael.jpg/180px-Transfiguration_Raphael.jpg" decoding="async" width="180" height="271" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Transfiguration_Raphael.jpg/270px-Transfiguration_Raphael.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Transfiguration_Raphael.jpg/360px-Transfiguration_Raphael.jpg 2x" data-file-width="1067" data-file-height="1608" /></a><figcaption>تجلي المسيح، وعن يمينه <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">موسى</a> ويساره <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">إيليا</a>. بريشة <a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="رفائيل">رافائيل</a>.</figcaption></figure> <p>يعتبر حدث التجلي حديثًا بارزًا في حياة المسيح وفق نظرة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a>،<sup id="cite_ref-271" class="reference"><a href="#cite_note-271"><span class="cite-bracket">[</span>269<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-272" class="reference"><a href="#cite_note-272"><span class="cite-bracket">[</span>270<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبحسب رواية <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_17">متى 17: 1-13</a>، فبعد نحو أسبوع من اعتراف بطرس بيسوع على أنه المسيح، اصطحب يسوع ومعه بطرس ويوحنا بن زبدي وأخاه يعقوب، وانفرد بهم على جبل عال لعلّه أحد <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%AE" title="جبل الشيخ">جبال حرمون</a>،<sup id="cite_ref-273" class="reference"><a href="#cite_note-273"><span class="cite-bracket">[</span>271<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-274" class="reference"><a href="#cite_note-274"><span class="cite-bracket">[</span>272<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وهناك تجلّى أمامهم، فشعّ وجهه كالشمس، وصرت ثيابه بيضاء كالنور، ثم ظهر له <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">موسى</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">وإيليا</a>، وكلاهما يمثلان أعظم نبيين في الفكر الديني اليهودي.<sup id="cite_ref-275" class="reference"><a href="#cite_note-275"><span class="cite-bracket">[</span>273<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-276" class="reference"><a href="#cite_note-276"><span class="cite-bracket">[</span>274<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان موسى وهو يمثل الشريعة قد تنبأ عن مجيء عظيم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_العدد">عدد 24: 17</a>؛ <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_التثنية#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.AB.D9.86.D9.8A.D8.A9_18">تثنية 18: 15-19</a>) أما إيليا وهو يمثل الأنبياء قد تنبأ أيضًا عن مجيء المسيح (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_ملاخي#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D9.85.D9.84.D8.A7.D8.AE.D9.8A_4">ملاخي 4: 5-6</a>). وكان ظهورها مع يسوع تأييدًا لرسالته، بصفته المسيح، بحيث يتمم شريعة موسى وأقوال الأنبياء. وكما أعطى صوت الله من السحابة على <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_(%D9%85%D8%B5%D8%B1)" title="جبل موسى (مصر)">جبل سيناء</a> السلطان لشريعة موسى (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/سفر_الخروج#.D8.B3.D9.81.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D8.AE.D8.B1.D9.88.D8.AC_19">خروج 19: 9</a>) فإنّ صوت الله على جبل التجلي كان مقاربة حديثة لما تمّ مع موسى وإضفاءً لسلطان خاص على المسيح.<sup id="cite_ref-277" class="reference"><a href="#cite_note-277"><span class="cite-bracket">[</span>275<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-278" class="reference"><a href="#cite_note-278"><span class="cite-bracket">[</span>276<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أمر يسوع من شهد التجلي بالصمت حتى نهاية رسالته، وكذلك فقد منع التلاميذ أو من شفاهم، في مناسبات عددية من أن يذيعوا كونه المسيح. يعود ذلك بشكل أساسي، إلى أن النبوات المسيانيّة، التي تحفل بها <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%AE" title="تناخ">الكتب المقدسة</a>، قد قدمت حلقتين عن «المخلص المنتظر» أو «النبي الآتي»، الأول هي العبد المتألم، والثانية هي الملك المظفر. طبقًا للتعاليم المسيحية، فإنّ الملك المظفر يأتي في آخر الزمان، ليحوّل العالم الفاسد إلى عالم مفتوح على الأبدية لا يدخل فيه الشر أو الشيطان أو الموت، وهو ما سيتم في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">المجيء الثاني</a>؛ أما المجيء الأول فقد ركّز على صورة العبد المتألم، وما كان للأولى أن تتم لولا الثانية.<sup id="cite_ref-279" class="reference"><a href="#cite_note-279"><span class="cite-bracket">[</span>277<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-280" class="reference"><a href="#cite_note-280"><span class="cite-bracket">[</span>278<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كلا الصورتين، في كلا الأحوال، تنطبقان في شخص المسيح، الذي دأبت كتابات العهد الجديد على إظهاره بوصفه متمم النبؤات، لكونها، إلى جانب الخوارق والمعجزات، الدليل الأبرز على أصله العلوي، وإنمامًا لذلك، فقد أعلن المسيح أنه يندرج في خط من سبقه، فهو ما جاء ليلغي بل ليُكمل، وأكثر من الاستشهادات بسير السابقين والاقتباس من الكتب المقدسة،<sup id="cite_ref-281" class="reference"><a href="#cite_note-281"><span class="cite-bracket">[</span>279<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ودعا أتباعه للتمثل بهم.<sup id="cite_ref-282" class="reference"><a href="#cite_note-282"><span class="cite-bracket">[</span>280<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="علاقته_بالسلطة_الدينية"><span id=".D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.82.D8.AA.D9.87_.D8.A8.D8.A7.D9.84.D8.B3.D9.84.D8.B7.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.AF.D9.8A.D9.86.D9.8A.D8.A9"></span>علاقته بالسلطة الدينية</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=22" title="عدل القسم: علاقته بالسلطة الدينية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">ويل لكم أيها الكتبة والفريسيون المراؤون، لأنكم تشبهون قبورًا مبيضة تظهر من الخارج جميلة، وهي من الداخل مملؤة عظام أموات، وكل نجاسة.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">متى</a> 23: 27</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:CastingoutMoneyChangers.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/CastingoutMoneyChangers.jpg/180px-CastingoutMoneyChangers.jpg" decoding="async" width="180" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/CastingoutMoneyChangers.jpg/270px-CastingoutMoneyChangers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/CastingoutMoneyChangers.jpg/360px-CastingoutMoneyChangers.jpg 2x" data-file-width="950" data-file-height="1174" /></a><figcaption>المسيح يقلب موائد الصيارفة وباعة حمام الذبيحة في <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هيكل سليمان">الهيكل المقدس</a>، بريشة كارل بلوش.</figcaption></figure> <p>كان للسلطات الدينية في أيام المسيح، شأن كبير، لا على الصعيد الديني فقط بل على الصعيد الإداري أيضًا، فالإمبراطورية الرومانية سمحت للجماعة اليهودية، أن تنظم طقوسها وعباداتها، وإصدار التشريعات الخاصة لها، ورغم هذا الحكم الذاتي، ظلّ ليهود ينظرون إلى الرومان كسلطة احتلال، وثنية. أكبر الأحزاب الدينيّة - السياسيّة، في أيام المسيح، كان <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%D9%8A%D9%88%D9%86" title="صدوقيون">الصدوقيون</a> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%88%D9%86" title="فريسيون">والفريسيون</a>.<sup id="cite_ref-283" class="reference"><a href="#cite_note-283"><span class="cite-bracket">[</span>281<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-284" class="reference"><a href="#cite_note-284"><span class="cite-bracket">[</span>282<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-285" class="reference"><a href="#cite_note-285"><span class="cite-bracket">[</span>283<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>شكّل الصدوقيون أغلبية <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="سنهدرين">المجلس الأعلى</a> وعرفوا بكونهم الأقلية الثرية والمثقفة والمحتكرة لتجارة الهيكل، والتي اكتفت <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A9" title="التوراة">بأسفار موسى الخمسة</a> فقط ما دفعها لرفض مفاهيم مثل القيامة والملائكة، ونظرًا لثرائهم فقد تحالفوا مع الرومان.<sup id="cite_ref-286" class="reference"><a href="#cite_note-286"><span class="cite-bracket">[</span>284<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أما الفريسيين، وهم أقلية في المجلس الأعلى، فعلى العكس من ذلك، كانوا ذوي شعبية واسعة لمقارعتهم الرومان، غير أنهم اشتهروا بتعصبهم، والقول بالتبرير الذاتي، والتعلق بالمظاهر الخارجية كإطالة أهداب الثياب، واحتقار سائر فئات الشعب لاسيّما الوضيعة،<sup id="cite_ref-287" class="reference"><a href="#cite_note-287"><span class="cite-bracket">[</span>285<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-288" class="reference"><a href="#cite_note-288"><span class="cite-bracket">[</span>286<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فكان أحد ميادين خلافاتهم معه اهتمامه بالطبقات الدنيا من الشعب، والتي كان ينظر إليها على أنها غير مشمولة برحمة الله.<sup id="cite_ref-289" class="reference"><a href="#cite_note-289"><span class="cite-bracket">[</span>287<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويمكن أن يضاف سبب خلاف آخر، فسلطة يسوع التعليمية ومعارفه لم تأت من الدراسة الطويل على يد الفقهاء المعترف بهم، بل إن هذا التعليم كان من الله مباشرة: «تعليمي ليس من عندي بل من عند الذي أرسلني» كما قال لهم في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_7">يوحنا 7: 16</a>، وأسلوبه المختلف والأكثر بساطة جعل شعبيته تطغى على شعبيتهم، فطبقًا <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_1">لمرقس 1: 22</a>: «ذهل الحاضرون من تعليمه لأنه كان يعلمهم كصاحب سلطان وليس كالكتبة».<sup id="cite_ref-290" class="reference"><a href="#cite_note-290"><span class="cite-bracket">[</span>288<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وبشكل عام فإنّ كلا الفريقين، كان محط نقد يسوع وتعنيفه،<sup id="cite_ref-291" class="reference"><a href="#cite_note-291"><span class="cite-bracket">[</span>289<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-292" class="reference"><a href="#cite_note-292"><span class="cite-bracket">[</span>290<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان على صدام دائم معهم فيما يخصّ قضايا استنبطها <a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9" title="كتبة">الكتبة</a> - وهم متحالفين مع الفريسيين، كانت مهمتهم الأساسية نسخ التوراة - من الشريعة، كالتدواي في يوم السبت (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.84.D9.88.D9.82.D8.A7_5">لوقا 5: 6-11</a>). وقد بدأ الصدام مع السلطة الدينية التقليدية باكرًا،<sup id="cite_ref-293" class="reference"><a href="#cite_note-293"><span class="cite-bracket">[</span>291<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فقالوا أن شيطانًا يسكنه (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_9">متى 9: 34</a>)، وتآمروا على قتله منذ بداية نشاطه العلني (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_12">متى 12: 38-39</a>). وفي المقابل، جاء رهط منهم إلى يسوع طالبًا آية فوصفهم بالجيل الشرير والخائن (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_12">متى 12: 38-39</a>) وأنهم يخالفون وصايا الله من أجل المحافظة على تقاليدهم الشكلية والقشرية (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_15">متى 15: 1-8؛ 23: 5-7</a>) وحذر منهم (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_16">متى 16: 6</a>)، وقصدهم في بعض أمثاله التي ضربها (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_21">متى 21: 45-46</a>) ولعلّ أقسى ما سجلته الأناجيل من توبيخ المسيح لهم ما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.AA.D9.89_23">متى 23</a>، حيث هددهم بنار جهنم ووصفهم بالمرائين، ووصف النصّ بأنه أعنف ما واجه به المسيح القادة الدينيين؛<sup id="cite_ref-294" class="reference"><a href="#cite_note-294"><span class="cite-bracket">[</span>292<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما قلب موائد الصيارفة وموائد باعة حمام الذبيحة كما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_11">مرقس 11: 15-19</a>، ووصف الصدوقيين الذين ينكرون القيامة بأنهم في ضلال عظيم. </p><p>على أن بعضًا منهم، آمن بالمسيح <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B3" title="نيقوديموس">كنيقوديمس</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="يوسف الرامي">ويوسف الرامي</a>،<sup id="cite_ref-295" class="reference"><a href="#cite_note-295"><span class="cite-bracket">[</span>293<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-296" class="reference"><a href="#cite_note-296"><span class="cite-bracket">[</span>294<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبعضهم آمن سرًا لكنه لم يجهر الإيمان خوفًا من الطرد من المجمع حسب <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_12">يوحنا 12: 34-44</a> أما القسم الثالث، لا سيّما أعضاء <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="سنهدرين">المجلس الأعلى</a>، تآمروا على قتله خلال عيد الفصح، لانشغال الشعب من جهة ولتواجد الحاكم الروماني في القدس من جهة ثانية<sup id="cite_ref-297" class="reference"><a href="#cite_note-297"><span class="cite-bracket">[</span>295<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="الموت_والقيامة_والصعود"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D9.88.D8.AA_.D9.88.D8.A7.D9.84.D9.82.D9.8A.D8.A7.D9.85.D8.A9_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.B5.D8.B9.D9.88.D8.AF"></span>الموت والقيامة والصعود</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=23" title="عدل القسم: الموت والقيامة والصعود"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="دخول_القدس"><span id=".D8.AF.D8.AE.D9.88.D9.84_.D8.A7.D9.84.D9.82.D8.AF.D8.B3"></span>دخول القدس</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=24" title="عدل القسم: دخول القدس"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%AE%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="دخول المسيح إلى القدس">دخول المسيح إلى القدس</a></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">افرحي كثيرًا يا ابنة صهيون، اهتفي يا ابنة أورشليم، هوذا ملكك يأتي إليك، وهو عادل ومنصور وديع، راكب على حمار وعلى جحش ابن أتان.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="سفر زكريا">زكريا</a> 9:9.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:PalmSunday_FelixLouisLeullier.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/PalmSunday_FelixLouisLeullier.jpg/300px-PalmSunday_FelixLouisLeullier.jpg" decoding="async" width="300" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fc/PalmSunday_FelixLouisLeullier.jpg 1.5x" data-file-width="450" data-file-height="315" /></a><figcaption>استقبال المسيح على أبواب القدس، بريشة فليكس لويس.</figcaption></figure> <p>بعد حوالي ثلاث سنوات من النشاط العلني، عبر المسيح ومعه تلاميذه، رحلته الأخيرة عن مناطق <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="نهر الأردن">نهر الأردن</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D8%A7" title="أريحا">وأريحا</a> ومنها قرروا التوجه إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="القدس">القدس</a>. كرّست الأناجيل ثلث صفحاتها للحديث عن الأسبوع الأخير في حياة يسوع، حيث قدّم ملخصًا لمجمل تعاليمه فيما بات يعرف باسم الأسبوع المقدس أو <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D9%84%D8%A7%D9%85" title="أسبوع الآلام">أسبوع الآلام</a>. أقام المسيح في بيت عنيا وبيت فاجي ردحًا من الزمن، ودخل القدس راكبًا على حمار تطبيقًا للنبوءة الواردة في <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="سفر زكريا">سفر زكريا</a>، واستقبلته الجموع بشكل حافل معلنة «مبارك الآتي باسم الرب». وطبقًا للرواية المسيحية، فإن حدثان بارزان، سرّعا مخططات أحبار اليهود الأول <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%AA_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="سبت لعازر">إقامة لعازر</a> من الموت، بما حقق شعبية بارزة للمسيح، والأمر الثاني طرد الباعة من الهيكل، والذي شكّل تهديدًا صريحًا لنفوذ ومصالح الطبقة الدينية - السياسية السائدة؛ فضلاً عن رمزية استقراره في القدس، رغم أنه أقام في ضواحي المدينة خارج سورها، في الجثمانية. </p><p>حسب يوحنا 11: 45-57، فإنه وقبيل دخول يسوع إلى القدس، كان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="سنهدرين">المجلس الأعلى</a> قد تباحث بأمره وأقرّ الأعضاء بأنه «إذا تركناه وشأنه، يؤمن به الجميع، فيأتي الرومان ويدمرون هيكلنا المقدس، وأمتنا»، ولذلك قال <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%81%D8%A7" title="قيافا">قيافا</a>: «ألا تفهمون أنه من الأفضل أن يموت رجل واحد فدى الأمّة، بدل أن تهلك الأمة كلها». وبهذا الشكل، فإن قرار الموت على يسوع، كان قد صدر قبل محاكمته حتى، وهو ما يجعل محاكمته حتى، غير شرعيّة وفق أحكام <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%87" title="هالاخاه">الشريعة اليهودية</a>.<sup id="cite_ref-298" class="reference"><a href="#cite_note-298"><span class="cite-bracket">[</span>296<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-299" class="reference"><a href="#cite_note-299"><span class="cite-bracket">[</span>297<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تعاليم يسوع عن <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">يوم القيامة</a>، ولعن إحدى أشجار التين، والإنباء بخراب الهيكل، ومدح داود، وفلسا الأرملة، وسكب العطر على رأسه وقدميه، تصنّف ضمن أحداث الأسبوع الأخير. يوم الأربعاء حسب التقليد، كان <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B7%D9%8A" title="يهوذا الإسخريوطي">يهوذا الإسخريوطي</a>، قد بدأ التفاوض مع المجلس الأعلى حول تسليم المسيح، وقبض ثمن ذلك مبلغ ثلاثين قطعة من الفضة سجلت في متى 26: 14-16، وهو العمل الذي تمّ بوحي من الشيطان، وأتفق أن يكون بعيدًا عن الجموع في لوقا 22: 2-6. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="العشاء_الأخير"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.B9.D8.B4.D8.A7.D8.A1_.D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.AE.D9.8A.D8.B1"></span>العشاء الأخير</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=25" title="عدل القسم: العشاء الأخير"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%8A%D8%B1" title="العشاء الأخير">العشاء الأخير</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:The_Last_Supper.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/The_Last_Supper.jpg/300px-The_Last_Supper.jpg" decoding="async" width="300" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/The_Last_Supper.jpg/450px-The_Last_Supper.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/The_Last_Supper.jpg/600px-The_Last_Supper.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="602" /></a><figcaption>أيقونة تظهر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%8A%D8%B1" title="العشاء الأخير">العشاء الأخير</a>، حين قدّم المسيح الخبز على أنه جسده.</figcaption></figure> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">الحجر الذي رذله البناؤون، صار حجر رأس الزاوية، من عند الرّب كان هذا، وهو عجيب في أعيننا.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">متى</a> 21: 42.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <p>استذكارًا <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC" title="سفر الخروج">لليلة خروجهم من مصر</a>، يقيم اليهود حسب <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%87" title="هالاخاه">شريعة موسى</a> في أول أيام الفطير، عشاءً خاصًا يتناولون فيه خبزًا فطيرًا لأن أسلافهم ليلة الخروج لم يجدوا الوقت لتخمير الخبز فأكلوه فطيرًا.<sup id="cite_ref-300" class="reference"><a href="#cite_note-300"><span class="cite-bracket">[</span>298<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هذه المناسبة، الخامة في التقليد اليهودي، احتفل بها المسيح مع <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">التلاميذ الاثني عشر</a> في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="القدس">القدس</a>.<sup id="cite_ref-301" class="reference"><a href="#cite_note-301"><span class="cite-bracket">[</span>299<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبعد أن تناولوا العشاء، قدّم المسيح الخبز على أنه جسده، وكأس النبيذ على أنها دمه، وطلب استذكار هذا الحدث إلى أن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">يأتي ثانية</a>، مؤسسًا بذلك <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A" title="القداس الإلهي">القداس الإلهي</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">وسر القربان</a>.<sup id="cite_ref-302" class="reference"><a href="#cite_note-302"><span class="cite-bracket">[</span>300<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-303" class="reference"><a href="#cite_note-303"><span class="cite-bracket">[</span>301<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-304" class="reference"><a href="#cite_note-304"><span class="cite-bracket">[</span>302<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-305" class="reference"><a href="#cite_note-305"><span class="cite-bracket">[</span>303<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حَفل العشاء الأخير بالعديد من الأحداث، فقد تنبأ يسوع أن يهوذا سيخونه،<sup id="cite_ref-306" class="reference"><a href="#cite_note-306"><span class="cite-bracket">[</span>304<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأن <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a> سينكره ثلاث مرات قبل صياح الديك،<sup id="cite_ref-307" class="reference"><a href="#cite_note-307"><span class="cite-bracket">[</span>305<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقدّم خطبته الأخيرة للتلاميذ، والتي تدون بشيء من التفصيل في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">إنجيل يوحنا</a> «التلميذ الذي كان متكئًا على حضن يسوع خلال العشاء» حسب التقليد. وركّز يسوع في هذه الخطبة، على المحبة معتبرًا إياها العلامة الفارقة: «بهذا يعرف الجميع أنكم تلاميذي: إن كنتم تحبون بعضكم بعضًا»، (<a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_13">يوحنا 13: 35</a>).<sup id="cite_ref-308" class="reference"><a href="#cite_note-308"><span class="cite-bracket">[</span>306<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-309" class="reference"><a href="#cite_note-309"><span class="cite-bracket">[</span>307<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان يسوع قد بدأ العشاء بأن غسل أقدام التلاميذ حسب عادة العبيد، ليعلمهم بالفعل لا بالقول فقط، الاتضاع والعطاء وروح الخدمة.<sup id="cite_ref-310" class="reference"><a href="#cite_note-310"><span class="cite-bracket">[</span>308<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-311" class="reference"><a href="#cite_note-311"><span class="cite-bracket">[</span>309<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-312" class="reference"><a href="#cite_note-312"><span class="cite-bracket">[</span>310<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان الختام بتلاوة <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%85%D9%88%D8%B1" title="مزمور">المزامير 115-118</a> المرتبطة تقليديًا بعيد الفصح حسب ما يذكر <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">إنجيل متى</a>.<sup id="cite_ref-313" class="reference"><a href="#cite_note-313"><span class="cite-bracket">[</span>311<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بعد العشاء، غادر يسوع ومعه التلاميذ إلى خارج المدينة نحو <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%AA%D9%88%D9%86" title="جبل الزيتون">جبل الزيتون</a>، حيث كان يمضي أغلب وقته، وفي الجثمانية، أخذ معه بطرس وابنا زبدي، ثم انفرد بنفسه لكي يصلي، وأعلن عن حزنه وقد ظهر له ملاك من السماء يشدده؛<sup id="cite_ref-314" class="reference"><a href="#cite_note-314"><span class="cite-bracket">[</span>312<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعندما فرغ من صلاته، عاد إلى التلاميذ، فوجدهم نيام، وبعد برهة قصيرة، حضر يهوذا الإسخريوطي برفقة حرس الهيكل وجند رومان وعدد من الشيوخ، وكانت العلاقة المتفق عليها بين يهوذا والجند، أن من يقبله يكون هو المطلوب اعتقاله، وإذا قبّله، حاول بطرس الدفاع عنه وقطع أذن عبد رئيس الكهنة <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AE%D8%B3" title="ملخس">ملخس</a>، فأعادها يسوع بمعجزة، وفي حين هرب القسم الأكبر من التلاميذ، سيق يسوع إلى مقر رئيس الكهنة.<sup id="cite_ref-315" class="reference"><a href="#cite_note-315"><span class="cite-bracket">[</span>313<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="المحاكمة"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D8.AD.D8.A7.D9.83.D9.85.D8.A9"></span>المحاكمة</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=26" title="عدل القسم: المحاكمة"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%83%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="محاكمة يسوع">محاكمة يسوع</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ,_Novgorod.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ%2C_Novgorod.jpg/220px-Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ%2C_Novgorod.jpg" decoding="async" width="220" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ%2C_Novgorod.jpg/330px-Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ%2C_Novgorod.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ%2C_Novgorod.jpg/440px-Icon_of_Passion_of_Jesus_Christ%2C_Novgorod.jpg 2x" data-file-width="3360" data-file-height="4272" /></a><figcaption> أيقونة آلام المسيح، وهي مركبة من تصور أربعة أحداث: من الأعلى وإلى اليمين: القبض على يسوع على جبل الزيتون من الأعلى وإلى اليسار: جلد يسوع من الأسفل وإلى اليمين: حمل الصليب من الأسفل وإلى اليمين: الصلب </figcaption></figure> <p>تلخص مراحل محاكمة يسوع، التي بدأت قبل أن يبزغ فجر الجمعة حتى ما بعد ظهوره، في سبع مراحل.<sup id="cite_ref-316" class="reference"><a href="#cite_note-316"><span class="cite-bracket">[</span>314<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-317" class="reference"><a href="#cite_note-317"><span class="cite-bracket">[</span>315<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فبعد أن ألقى الجنود القبض عليه، ساقوه إلى منزل <a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3)" title="حنان (الكتاب المقدس)">حنّان</a> الرئيس السابق للكهنة،<sup id="cite_ref-318" class="reference"><a href="#cite_note-318"><span class="cite-bracket">[</span>316<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ثم إلى <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="سنهدرين">المجلس الأعلى</a> برئاسة <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%81%D8%A7" title="قيافا">قيافا</a>،<sup id="cite_ref-319" class="reference"><a href="#cite_note-319"><span class="cite-bracket">[</span>317<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-320" class="reference"><a href="#cite_note-320"><span class="cite-bracket">[</span>318<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكان قد اجتمع عنده عدد كبير من أعضاء المجلس. وبحثوا عن شهادات ضده ولكنها كانت متناقضة،<sup id="cite_ref-321" class="reference"><a href="#cite_note-321"><span class="cite-bracket">[</span>319<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-322" class="reference"><a href="#cite_note-322"><span class="cite-bracket">[</span>320<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-323" class="reference"><a href="#cite_note-323"><span class="cite-bracket">[</span>321<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعندما اعترف أنه <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">المسيح</a> «شقّ رئيس الكهنة ثيابه وصرخ، قد جدّف لا حاجة بنا بعد إلى شهود» كما في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_متى">متى 26: 65</a>. وقد قضى يسوع تلك الليلة في بيت قيافا الواقع في المدينة العليا، وتعرض للضرب واللطم والإهانة، وتزامنًا كان بطرس تحقيقًا لنبؤة يسوع قد أنكره ثلاث مرّات، أما يهوذا مُسلمه، فندم ثم مضى وشنق نفسه.<sup id="cite_ref-324" class="reference"><a href="#cite_note-324"><span class="cite-bracket">[</span>322<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-325" class="reference"><a href="#cite_note-325"><span class="cite-bracket">[</span>323<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Eccehomo1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Eccehomo1.jpg/230px-Eccehomo1.jpg" decoding="async" width="230" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Eccehomo1.jpg/345px-Eccehomo1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Eccehomo1.jpg/460px-Eccehomo1.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1232" /></a><figcaption>أيقونة «هذا هو الرجل» وهي حسب الإنجيل العبارة التي نطق بها <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="بيلاطس البنطي">بيلاطس البنطي</a> أمام الحشد، بعد أن جلد يسوع. بريشة أنطونيرو كيسري، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a>.</figcaption></figure> <p>في الصباح، انعقد المجلس الأعلى للمرة الثالثة - وهي الرسميّة الأولى حسب الشرع - وأقرّوا رسميًا عقوبة الموت بتهمة التجديف،<sup id="cite_ref-326" class="reference"><a href="#cite_note-326"><span class="cite-bracket">[</span>324<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولما كانت السلطة الرومانية قد قصرت على نفسها حق إصدار <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="عقوبة الإعدام">عقوبة الإعدام</a>، وجب تسليم يسوع إلى <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="بيلاطس البنطي">بيلاطس البنطي</a>، الحاكم الروماني المقيم في قلعة أنطونيا، ليصدر الحكم بنفسه.<sup id="cite_ref-327" class="reference"><a href="#cite_note-327"><span class="cite-bracket">[</span>325<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ضغط الأحبار أن تكون محاكمة يسوع بأسرع ما يمكن، كي يصلب قبل سبت الفصح العظيم. ونظرًا لكون القانون الروماني لا يلحظ عقوبة التجديف، فقد وجب تقديم تهمة سياسية لقتله، ولما كان المسيح المنتظر من أحد ألقابه الملك، فقد شددوا على هذه النقطة: «تبيّن لنا أن هذا يضلل أمتنا، ويمنع أن تدفع الجزية للقيصر، ويدّعي أنه المسيح الملك» في لوقا 23: 2، وأيضًا: «إن أطلقت هذا، فلست محبًا للقيصر، فإنّ كل من يجعل نفسه ملكًا يعادي القيصر»، في يوحنا 19: 2، وبالتالي فما يفهم من الحكم والإدانة، أنه أدين بصفة الثائر السياسي على روما.<sup id="cite_ref-328" class="reference"><a href="#cite_note-328"><span class="cite-bracket">[</span>326<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-329" class="reference"><a href="#cite_note-329"><span class="cite-bracket">[</span>327<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-330" class="reference"><a href="#cite_note-330"><span class="cite-bracket">[</span>328<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أراد بيلاطس تبرئة يسوع، إذ علم أنهم سلّموه عن حسد، وبناءً على ترجي زوجته،<sup id="cite_ref-331" class="reference"><a href="#cite_note-331"><span class="cite-bracket">[</span>329<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وإذ علم أنه من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%84_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="الجليل (توضيح)">الجليل</a> أحاله إلى <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B3_%D8%A3%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="هيرودوس أنتيباس">هيرودس أنتبياس</a>، والي الجليل المتواجد في القدس للاحتفال بالعيد، غير أن هيرودس لم يبد به رأيًا؛<sup id="cite_ref-332" class="reference"><a href="#cite_note-332"><span class="cite-bracket">[</span>330<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-333" class="reference"><a href="#cite_note-333"><span class="cite-bracket">[</span>331<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما أن يسوع خلال أي مرحلة من مراحل المحاكمة لم يدافع عن نفسه، وكان قليل الكلام. وبعد أن أعاد هيرودس يسوع إلى بيلاطس، جلده ثم عرضه على الجمهور، ثم خيّر بين إطلاقه أو إطلاق <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="باراباس">باراباس</a>، اللص والقاتل،<sup id="cite_ref-334" class="reference"><a href="#cite_note-334"><span class="cite-bracket">[</span>332<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما هي العادة في العيد، «ولكن رؤساء الكهنة، حرضوا الجموع أن يطالبوا بالأحرى، بإطلاق سراح باراباس» حسب تصريح <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_مرقس#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.85.D8.B1.D9.82.D8.B3_15">مرقس 15: 11</a>. وبعد أن غسل يديه أمامهم، ملعنًا براءته من دمه، سلّمه ليصلب. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="الصلب_والموت_والدفن"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.B5.D9.84.D8.A8_.D9.88.D8.A7.D9.84.D9.85.D9.88.D8.AA_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.AF.D9.81.D9.86"></span>الصلب والموت والدفن</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=27" title="عدل القسم: الصلب والموت والدفن"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صلب يسوع</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:SVouet.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/SVouet.jpg/200px-SVouet.jpg" decoding="async" width="200" height="316" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/SVouet.jpg/300px-SVouet.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/SVouet.jpg/400px-SVouet.jpg 2x" data-file-width="652" data-file-height="1030" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صلب المسيح</a>، وأسفل الصليب <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">ويوحنا بن زبدي</a>.</figcaption></figure> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">لكن أحزاننا حملها، وأوجاعنا تحملها؛ ونحن حسبناه مصابًا مضروبًا من الله ومذلولاً. وهو مجروح لأجل معاصينا ومسحوق لأجل آثامنا، وبجبره شفينا. كلنا كغنم ضللنا، مال كل واحد إلى طريقه، والربّ وضع عليه إثم جميعنا. ظلم، أما هو فتذلل ولم يفتح فاه! كشاة تساق إلى الذبح وكشاة صامتة أمام جازيها لم يفتح فاه! سكب للموت نفسه، وأحصي مع الأثمة؛ حمل خطيئة كثيرين وشفع في المذنبين.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A5%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="سفر إشعيا">أشعياء</a> 4: 12-53.</cite></p> </td></tr></tbody></table> <p>بعد أن سلّم بيلاطس يسوع «لإرادتهم» في أن يصلب، اقتاده الجند إلى الفناء الداخلي حيث أعادوا جلده ووضعوا على رأسه تاجًا من شوك هزءًا بوصفه ملك اليهود، وكان الجلد يتمّ بسوط ثلاث الرؤوس، وفي حالات كثيرة مات المحكومون خلاله؛<sup id="cite_ref-335" class="reference"><a href="#cite_note-335"><span class="cite-bracket">[</span>333<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وإذا فرغوا من الجلد والسخرية حمّلوه صليبه ليسير به إلى خارج المدينة نحو <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%AC%D8%AB%D8%A9" title="جلجثة">تل الجلجثة</a>، وإذ عجز عن متابعة السير ساعده <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="سمعان القوريني">سمعان القيرواني</a> في حمل الصليب، «وتبعه جمع كبير من الشعب، ونساء كنّ يولولنّ ويندبنه» على ما ذكر في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا">لوقا 23: 27</a>؛ وفي الجلجثة صلب مع لصين، آمن به أحدهما، وكانت تهمته معلقة فوق رأسه «يسوع الناصري ملك اليهود» حسب <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_يوحنا#.D8.A5.D9.86.D8.AC.D9.8A.D9.84_.D9.8A.D9.88.D8.AD.D9.86.D8.A7_19">يوحنا 19: 19</a>، وكانت عند الصليب <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم أمه</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">ويوحنا بن زبدي</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AF%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مريم المجدلية">ومريم المجدلية</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A9" title="سالومة">وسالومة</a>، وفي حين اقترع الجند على ثيابه، رفض أن يٌخفف من آلامه بأن يسقى خلاً وخمرًا، وتعرض للسخرية، وألقى سبعة كلمات على الصليب، ثم مات بعد نزاع دام ثلاث ساعات.<sup id="cite_ref-336" class="reference"><a href="#cite_note-336"><span class="cite-bracket">[</span>334<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-337" class="reference"><a href="#cite_note-337"><span class="cite-bracket">[</span>335<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وإذ كان ذلك، <a href="/wiki/%D8%B8%D9%84%D9%85%D8%A9_%D8%A3%D8%AB%D9%86%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D8%A8" title="ظلمة أثناء الصلب">حلّ الظلام على الأرض كلّها</a>، وانشق ستار <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هيكل سليمان">الهيكل</a> شطرين الفاصل بين قسم العامة، وقدس الأقداس، دلالة على انتفاء الحاجة على وسيط مع الله وفق <a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="إلهيات">علم اللاهوت</a>، وتزلزلت الأرض، وطعن جنبه بحربة، فسال منه دم وماء، ولم تكسر عظامه، إذ كان بيلاطس قد طلب أن تكسر عظام المصلوبين لتسريع موتهم، فلا تبق جثثهم على الصليب في سبت الفصح، وآمن به قائد المئة، بينما «الجموع الذين احتشدوا ليراقبوا مشهد الصلب، لما رأوا ما حدث، رجعوا قارعين الصدور» في <a class="external text" href="https://ar.wikisource.org/wiki/إنجيل_لوقا">لوقا 23: 28</a>. </p><p>في أعقاب الموت، طلب <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="يوسف الرامي">يوسف الرامي</a>، أحد أعضاء المجلس الأعلى وتلميذ سرّي للمسيح، بأخذ الجثمان، فسمح له بيلاطس بذلك بعد أن تعجب بأنه مات سريعًا. أخذ يوسف الرامي ومعه <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B3" title="نيقوديموس">نيقوديموس</a> الجثمان إلى جانب يوحنا بن زبدي ومن شهد الصلب من النسوة، وقاما <a href="/wiki/%D9%83%D9%81%D9%86" title="كفن">تكفينه</a> ووضع الطيوب على جسده، ثم نقله إلى بستان قريب من مكان الصلب، فيه قبر جديد لم يكن قد دفن به أحد بعد.<sup id="cite_ref-338" class="reference"><a href="#cite_note-338"><span class="cite-bracket">[</span>336<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Noel-coypel-the-resurrection-of-christ-1700.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Noel-coypel-the-resurrection-of-christ-1700.jpg/200px-Noel-coypel-the-resurrection-of-christ-1700.jpg" decoding="async" width="200" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Noel-coypel-the-resurrection-of-christ-1700.jpg/300px-Noel-coypel-the-resurrection-of-christ-1700.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/Noel-coypel-the-resurrection-of-christ-1700.jpg 2x" data-file-width="324" data-file-height="405" /></a><figcaption>قيامة يسوع المسيح من الموت، بريشة نويل كويبل <a href="/wiki/1700" title="1700">1700</a>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="القيامة_والصعود"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.82.D9.8A.D8.A7.D9.85.D8.A9_.D9.88.D8.A7.D9.84.D8.B5.D8.B9.D9.88.D8.AF"></span>القيامة والصعود</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=28" title="عدل القسم: القيامة والصعود"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">قيامة يسوع</a></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">لو لم يكن المسيح قد قام، لكان إيمانكم عبثًا.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— رسالة كورنثس الأولى 15: 17</cite></p> </td></tr></tbody></table> <p>تعتبر قيامة المسيح أحد أركان الإيمان الأساسية للإيمان المسيحي، وتتمحور حولها معظم الطقوس، وفيها قُبِلَ التكفير عن خطايا البشر وسقطت مفاعيل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%A6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الخطيئة الأصلية">الخطيئة الأصلية</a> الروحية، ومنها بات مسيحًا ومعلمًا وشفيعًا،<sup id="cite_ref-339" class="reference"><a href="#cite_note-339"><span class="cite-bracket">[</span>337<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وافتتح معها العهد الجديد إلى مجيئه الثاني، وهي أكبر معجزاته، والدليل الأبرز على قيامة الموتى. حفظت في الذاكرة الجمعية «للشهود» وأول وثيقة مكتوبة حولها تعود لحوالي عشرين عامًا بعد حدوثها.<sup id="cite_ref-340" class="reference"><a href="#cite_note-340"><span class="cite-bracket">[</span>338<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>حسب العقائد المسيحية، فإن جسد المسيح المقام هو ذو الطبيعة نفسها التي ستحملها أجساد البشر في القيامة في اليوم الأخير، فمع كونه «مادي» إلا أنه غير قابل للفساد، أو مقيد بحدود الزمان والمكان، وبذلك «لا سلطان للموت عليه».<sup id="cite_ref-341" class="reference"><a href="#cite_note-341"><span class="cite-bracket">[</span>339<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تمت القيامة فجر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D8%AF_(%D9%8A%D9%88%D9%85)" title="الأحد (يوم)">يوم الأحد</a>، وكانت <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AF%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مريم المجدلية">مريم المجدلية</a> أولى المبشرات، والكفن بقي مجمعًا سالمًا ملفوفًا في مكانه؛ في حين دحرج الحجر عن باب القبر.<sup id="cite_ref-342" class="reference"><a href="#cite_note-342"><span class="cite-bracket">[</span>340<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-343" class="reference"><a href="#cite_note-343"><span class="cite-bracket">[</span>341<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> خلال الأربعين يومًا التالية ظهر المسيح لتلاميذه وجماعات أخرى من المؤمنين اثني عشر مرة، قبل أن يصعد إلى السماء حيث هو «حي»، وينتظر المسيحيون «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">عودته</a>» في «تمام الوقت». </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="من_أقواله"><span id=".D9.85.D9.86_.D8.A3.D9.82.D9.88.D8.A7.D9.84.D9.87"></span>من أقواله</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=29" title="عدل القسم: من أقواله"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:The_Sacred_Heart_of_Jesus_Daoud_Corm.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/The_Sacred_Heart_of_Jesus_Daoud_Corm.png/192px-The_Sacred_Heart_of_Jesus_Daoud_Corm.png" decoding="async" width="192" height="277" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/The_Sacred_Heart_of_Jesus_Daoud_Corm.png 1.5x" data-file-width="278" data-file-height="400" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">يسوع المسيح</a>.</figcaption></figure>طوبى للمساكين بالروح، لأن لهم ملكوت السماوات.</li> <li>طوبى للحزانى، لأنهم يتعزون.</li> <li>طوبى للودعاء، لأنهم يرثون الأرض.</li> <li>طوبى للجياع والعطاش إلى البر، لأنهم يشبعون.</li> <li>طوبى للرحماء، لأنهم يُرحمون.</li> <li>طوبى للأنقياء القلب، لأنهم يعاينون الله.</li> <li>طوبى لصانعي السلام، لأنهم أبناء الله يُدعون.</li> <li>طوبى للمطرودين من أجل البر، لأن لهم ملكوت السماوات.</li> <li>أنا إنسان قد كلمكم بالحق الذي سمعه من الله.</li> <li>إن كل من ينظر إلى امرأة ليشتهيها فقد زنى بها في قلبه.</li> <li>فتشوا الكتب لأنكم تظنون أن لكم فيها حياة أبدية. وهي التي تشهد لي.</li> <li>سمعتم أنه قيل: عين بعين وسن بسن. وأما أنا فأقول لكم: لا تقاوموا الشر، بل من لطمك على خدك الأيمن فحول له الآخر أيضا.</li> <li>من أراد أن يخاصمك ويأخذ ثوبك فاترك له الرداء أيضا.</li> <li>من سخرك ميلا واحدا فاذهب معه اثنين.</li> <li>من سألك فأعطه، ومن أراد أن يقترض منك فلا ترده.</li> <li>سمعتم أنه قيل: تحب قريبك وتبغض عدوك. وأما أنا فأقول لكم: أحبوا أعداءكم. باركوا لاعنيكم. أحسنوا إلى مبغضيكم، وصلوا لأجل الذين يسيئون إليكم ويطردونكم، لكي تكونوا أبناء أبيكم الذي في السماوات، فإنه يشرق شمسه على الأشرار والصالحين، ويمطر على الأبرار والظالمين.</li> <li>لماذا تنظر القذى الذي في عين أخيك وأما الخشبة التي في عينك فلا تفطن له.</li> <li>اسألوا تعطوا. اطلبوا تجدوا. اقرعوا يُفتح لكم.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="وجهة_النظر_المسيحية"><span id=".D9.88.D8.AC.D9.87.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D9.86.D8.B8.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D9.85.D8.B3.D9.8A.D8.AD.D9.8A.D8.A9"></span>وجهة النظر المسيحية</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=30" title="عدل القسم: وجهة النظر المسيحية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="المسيح في المسيحية">المسيح في المسيحية</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="العقائد_وصيغ_الإيمان"><span id=".D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.82.D8.A7.D8.A6.D8.AF_.D9.88.D8.B5.D9.8A.D8.BA_.D8.A7.D9.84.D8.A5.D9.8A.D9.85.D8.A7.D9.86"></span>العقائد وصيغ الإيمان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=31" title="عدل القسم: العقائد وصيغ الإيمان"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">المجيء الثاني للمسيح</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%D9%8A%D8%AD" class="mw-redirect" title="ماشيح">ماشيح</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="افخارستيا">افخارستيا</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" class="mw-redirect" title="الكنيسة">الكنيسة</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D8%A4%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" class="mw-redirect" title="النبؤات عن المسيح">النبؤات عن المسيح</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%B3%D8%AF" title="سر التجسد">سر التجسد</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="سر الفداء">سر الفداء</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="ابن الله">ابن الله</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_(%D9%84%D9%82%D8%A8)" title="ابن الإنسان (لقب)">ابن الإنسان (لقب)</a></div> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">وقد أجلسه عن يمينه في الأماكن السماوية، أرفع جدًا من كل رئاسة وسلطة وقوة وسيادة، ومن كل اسم يُسمى، لا في هذا العالم فحسب، بل في ذلك الآتي أيضًا، وأخضع كلّ شيء تحت قدميه، وإياه جعل فوق كل شيء، رأسًا للكنيسة.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A3%D9%87%D9%84_%D8%A3%D9%81%D8%B3%D8%B3" title="الرسالة إلى أهل أفسس">أفسس</a> 1: 20-22</cite></p> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Sammy.aw7.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/ar/thumb/e/e1/Sammy.aw7.jpg/220px-Sammy.aw7.jpg" decoding="async" width="220" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/ar/thumb/e/e1/Sammy.aw7.jpg/330px-Sammy.aw7.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/ar/thumb/e/e1/Sammy.aw7.jpg/440px-Sammy.aw7.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="618" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A3%D9%8A%D9%82%D9%88%D9%86%D8%A9" title="أيقونة">أيقونة</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة المارونية">مارونية</a> تظهر المسيح جالسًا تحيط به ملائكة، بينما يقف إلى بقربه <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="مارون">مار مارون</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">ومار بطرس</a> والملاكان <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="جبرائيل">جبرائيل</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AE%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="ميخائيل (توضيح)">وميخائيل</a>؛ وفي القسم السفلي تظهر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">العذراء</a> مع حشد من المؤمنين؛ وفي الزاوية اليسرى العليا يظهر <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">النبي موسى</a>، وفي مقابلتها <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A5%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="سفر إشعيا">النبي أشعياء</a>.</figcaption></figure> <p>يؤمن المسيحيون أن يسوع هو حي في السماء، وأن جسده بحالة ممجدة فيها،<sup id="cite_ref-344" class="reference"><a href="#cite_note-344"><span class="cite-bracket">[</span>342<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-345" class="reference"><a href="#cite_note-345"><span class="cite-bracket">[</span>343<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأنه سيعود في آخر الزمان ليقيم حكمًا ألفيًا يبلغ فيه الملكوت ذروته وينتهي <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">بقيامة الموتى</a> وانفتاح العالم المؤقت والفاني على الأبدية والخلود.<sup id="cite_ref-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95_346-0" class="reference"><a href="#cite_note-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95-346"><span class="cite-bracket">[</span>344<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هذا الملكوت، قد افتتح عن مجيء المسيح الأول وهو مستمر بأشكال جزئيّة داخل الكنيسة وخارجها، حتى تمام الإعلان الإلهي في آخر الأزمنة. يعتقد المسيحيون أيضًا، أن يسوع هو بكر القائمين من بين الأموات، وقد عزّا بموته الإنسان وفتح أبواب الهاوية - وتترجم أيضًا القبر وهي مكان انتظار الأرواح بعد موتها - وبذلك غدا الإنسان بحالة روحية إما يتعذب تكفيرًا أو يتنعم اتحادًا مع الله فيما يشبه نعيم الأرواح، وهذا هو رأي <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الرومانية الكاثوليكية">الكنيسة الكاثوليكية</a> وأغلب <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="بروتستانتية">الكنائس البروتستانتية</a>؛ وانطلاقًا من ذلك، يدعى المخلص، إذ به كما يقول <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a> قد صالح الله البشرية مع نفسه، وألغى بقيامته المفاعيل الروحية <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%A6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الخطيئة الأصلية">لسقوط الإنسان</a>، وأعاد بنوّة البشر لله، فيما يعرف <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="سر الفداء">بسر الفداء</a>،<sup id="cite_ref-347" class="reference"><a href="#cite_note-347"><span class="cite-bracket">[</span>345<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-348" class="reference"><a href="#cite_note-348"><span class="cite-bracket">[</span>346<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-349" class="reference"><a href="#cite_note-349"><span class="cite-bracket">[</span>347<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أما المفاعيل الجسدية للسقوط أي الموت والألم والشر فستنتهي مع المجيء الثاني تزامنًا مع اكتمال البشرية التي أعدّها الله من قبل تأسيس العالم. </p><p>يعتقد المسيحيون أن المسيح هو الموعود به منذ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a> في العهد القديم مرورًا <a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">بإبراهيم</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="إسحاق">وإسحاق</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="يعقوب">ويعقوب</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">وموسى</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="داود">وداود</a> وسواهم من الأنبياء،<sup id="cite_ref-350" class="reference"><a href="#cite_note-350"><span class="cite-bracket">[</span>348<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هذا الموعود قد نال منذ داود لقب <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">مسيح الرب</a>، وتنبأت الأسفار المقدسة بأعماله وكفاحاته ومعجزاته، وبشكل عام فإنّ <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">النبؤات المسيانيّة</a> كانت على الدوام أحد أبرز مواضيع الدراسات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="التراث اليهودي المسيحي">والعقائد اليهودية - المسيحية</a>، وبهذا المعنى كان انتظار اليهود للمسيح محوريًا في الديانة وهو ما حققه يسوع إذ أتمّ <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">النبؤات والوعود السابقة</a>،<sup id="cite_ref-351" class="reference"><a href="#cite_note-351"><span class="cite-bracket">[</span>349<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وافتتح <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a>، بعد سلسلة من <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D9%88%D8%AF" title="لاهوت العهود">العهود السابقة</a>، وقدّم <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="معمودية">العماد</a> <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">والافخارستيا</a> على أنهما رموز العهد الجديد، كما كان <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ختان">الختان</a> رمز العهد الإبراهيمي وحفظ السبت رمز العهد الموسوي، <a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84_%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هيكل سليمان">والهيكل</a> رمز العهد الداودي، غير أن هذا العهد الجديد غير ملغ لما قبله بل مكمّل ومطوّر ومتمم له.<sup id="cite_ref-352" class="reference"><a href="#cite_note-352"><span class="cite-bracket">[</span>350<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-353" class="reference"><a href="#cite_note-353"><span class="cite-bracket">[</span>351<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> يؤمن المسيحيون أن المسيح حاضر في العالم، حضور سري وروحي لكنه حقيقي، وذلك عن طريق مجموع المؤمنين به أي <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="كنيسة">الكنيسة الجامعة</a> التي تدعى «جسد المسيح السري»،<sup id="cite_ref-354" class="reference"><a href="#cite_note-354"><span class="cite-bracket">[</span>352<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأيضًا عن طريق <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">سر القربان</a> التي يحتفل به ضمن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A" title="القداس الإلهي">القداس الإلهي</a> حيث يعتقد أغلب المسيحيين بوجود المسيح السرّي أيضًا فيه «تحت أعراض الخبز».<sup id="cite_ref-355" class="reference"><a href="#cite_note-355"><span class="cite-bracket">[</span>353<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Eucharistic_Adoration.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2e/Eucharistic_Adoration.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="200" data-file-height="150" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">القربان</a>، معروض وفق الطريقة الكاثوليكية.</figcaption></figure> <p>إن لقب المسيح في جذوره اليهودية - المسيحية، إنما يشير إلى ثلاث صفات في المختار، هي النبي والملك والكاهن، وإن كان النبي قد ظهرت أجلى أطواره في المجيء الأول، والملك في المجيء الثاني، فإن الكاهن هي صفة ما بين المجيئين، وتشير بالمعنى الكتاب لاسيّما <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A9_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="الرسالة إلى العبرانيين">الرسالة إلى العبرانيين</a> إلى الشفاعة الخاصة بالمسيح وهي كمال الشفاعات، بل الشفاعة الوحيدة ذات البعد الكفاري؛<sup id="cite_ref-356" class="reference"><a href="#cite_note-356"><span class="cite-bracket">[</span>354<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> على أن كلا الصفتين الأخريتين يترافقان، والإشارة هنا إلى الصفة الأجلى. هناك مفهومان آخران يرتبطان في الفكرين الديني اليهودي والمسيحي عن المسيح، وهو <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="ابن الله">ابن الله</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="ابن الإنسان">وابن الإنسان</a>، أما ابن الإنسان، فقد وردت عنه النبؤة في <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="سفر دانيال">سفر دانيال</a>، بوصفه ملك قادم في آخر الأزمنة لتجتمع تحت رايته كافة الشعوب والقبائل في الأرض، ويجري حكمًا وقضاءً وعدلاً في الأرض، فهو يرتبط إذن باللقب الثاني في المسيح أي الملك؛<sup id="cite_ref-357" class="reference"><a href="#cite_note-357"><span class="cite-bracket">[</span>355<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-مدخل_358-0" class="reference"><a href="#cite_note-مدخل-358"><span class="cite-bracket">[</span>356<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وكذلك حال ابن الله، فإن الفكر الديني اليهودي كان يعتبر المسيح حين يأتي يتمتع بلقب ابن الله إشارة أو استعارة لقربه منه.<sup id="cite_ref-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95_346-1" class="reference"><a href="#cite_note-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95-346"><span class="cite-bracket">[</span>344<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-359" class="reference"><a href="#cite_note-359"><span class="cite-bracket">[</span>357<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وأيضًا فإن المسيحيين يؤمنون، بأن المسيح هو رأس البشرية،<sup id="cite_ref-360" class="reference"><a href="#cite_note-360"><span class="cite-bracket">[</span>358<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-361" class="reference"><a href="#cite_note-361"><span class="cite-bracket">[</span>359<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبكرها،<sup id="cite_ref-362" class="reference"><a href="#cite_note-362"><span class="cite-bracket">[</span>360<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفيه قد هدمت الحواجز بين الشعوب،<sup id="cite_ref-363" class="reference"><a href="#cite_note-363"><span class="cite-bracket">[</span>361<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-364" class="reference"><a href="#cite_note-364"><span class="cite-bracket">[</span>362<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأن الأمم قد أعطيت له ميراثًا، وأن الجنة المقبلة، أورشليم الثانية، سيكون رئيسها وفي وسطها.<sup id="cite_ref-365" class="reference"><a href="#cite_note-365"><span class="cite-bracket">[</span>363<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-366" class="reference"><a href="#cite_note-366"><span class="cite-bracket">[</span>364<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأنّ الله به قد كشف عن ذاته وأعلن سرّ إرادته، وأعتق الجنس البشري من العبودية، وباتوا يدعون <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="أبناء الله">أبناء الله</a>، وتستفيض أسفار العهد الجديد في وصف كينونة <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="أبناء الله">أبناء الله</a> وإخوة المسيح.<sup id="cite_ref-367" class="reference"><a href="#cite_note-367"><span class="cite-bracket">[</span>365<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-368" class="reference"><a href="#cite_note-368"><span class="cite-bracket">[</span>366<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأخيرًا، يعتقد المسيحيون أيضًا أن المسيح هو الإنسان الكامل،<sup id="cite_ref-369" class="reference"><a href="#cite_note-369"><span class="cite-bracket">[</span>367<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ومن يتبعه يغدو أكثر كمالاً، وأن <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الإنجيل</a> الذي قدمه يسوع للعالم يشكل «شريعة العهد الجديد» وهو أساس التعاليم المسيحية إلى جانب مصادر أخرى تستخدم للتفسير ومنها ما يعرف باسم القانون الطبيقي، فالمسيح هو «المعلم» وتعاليمه هي الأصل والأساس الذي يجب أن يُبنى عليه حياة كل إنسان مؤمن بالمسيح.<sup id="cite_ref-370" class="reference"><a href="#cite_note-370"><span class="cite-bracket">[</span>368<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="علاقته_بالله"><span id=".D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.82.D8.AA.D9.87_.D8.A8.D8.A7.D9.84.D9.84.D9.87"></span>علاقته بالله</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=32" title="عدل القسم: علاقته بالله"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="الله الابن">الله الابن</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="كلمة الله">كلمة الله</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg/220px-Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg" decoding="async" width="220" height="252" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg/330px-Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg/440px-Jesus-Christ-from-Hagia-Sophia.jpg 2x" data-file-width="873" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D9%8A%D9%81%D8%B3%D8%A7%D8%A1" title="فسيفساء">فسيفساء</a> من <a href="/wiki/%D9%81%D9%86_%D8%A8%D9%8A%D8%B2%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="فن بيزنطي">الفن البيزنطي</a> ليسوع المسيح ومكتوب جنبه <b>أنا هو</b> وعلى حسب المصطلح التقليدي تشير إلى <b>الله</b>. موجود داخل <a href="/wiki/%D8%A2%D9%8A%D8%A7_%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7" title="آيا صوفيا">كاتدرائية آيا صوفيا</a>.</figcaption></figure> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/20px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/40px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">والكلمة صار بشرًا، وحلّ بيننا، ونحن أبصرنا مجده، مجد ابن وحيد عند الآب، وهو ممتلئ بالنعمة والحق.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:20px; overflow:hidden; line-height:20px; letter-spacing:20px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/20px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/40px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding-top: 5px"><p style="font-size:smaller;line-height:1em;text-align: left"><cite style="font-style:normal;">— <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">يوحنا</a> 1: 14</cite></p> </td></tr></tbody></table> <p>يؤمن المسيحيون أن المسيح هو <a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="كلمة الله">كلمة الله</a>، اللوغوس، أي نطق الله،<sup id="cite_ref-371" class="reference"><a href="#cite_note-371"><span class="cite-bracket">[</span>369<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وهي صفة داخلية ذاتية قائمة في الله بلا كيف ولا ابتداء ولا زمان،<sup id="cite_ref-372" class="reference"><a href="#cite_note-372"><span class="cite-bracket">[</span>370<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبالتالي لا يمكن فصلها عن جوهر الله أو طبيعته، وبالتالي فهي من الإله الحي ذاته دون أن تكون إلهًا قائمًا بذاته، وهو ما اصطلح عليه لفظ «<a href="/wiki/%D8%A3%D9%82%D9%86%D9%88%D9%85" title="أقنوم">أقنوم</a>».<sup id="cite_ref-373" class="reference"><a href="#cite_note-373"><span class="cite-bracket">[</span>371<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-374" class="reference"><a href="#cite_note-374"><span class="cite-bracket">[</span>372<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%83%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84_(%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A9)" title="ألكسندروس الأول (بابا الإسكندرية)">ألكسندر الأول</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A8%D8%B7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AB%D9%88%D8%B0%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="بابا الكنيسة القبطية الأرثوذكسية">بابا الإسكندرية</a> كتب في القرن الرابع يقول، أن «كلمة الله» و«<a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7_(%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9)" title="صوفيا (الحكمة)">حكمة الله</a>»، هما صفتان إلهيتان لا تتوقفان على مخلوق، وإلا صار الله عرضة للتغيّر كمثل سائر الخلائق في حال اعتبرت الكلمة مخلوقة من العدم.<sup id="cite_ref-375" class="reference"><a href="#cite_note-375"><span class="cite-bracket">[</span>373<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>يؤمن المسيحيون، أن محبة الله للبشر الغير المحدودة وفي ذروة إعلانه عن ذاته لهم، قد دفع لتأنس هذه الكلمة بأن اتخذت في <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم</a> جسدًا بطريقة عجائبية، غير أنها كاملة، أي قبلت التواضع والافتقار والمحدودية التي هي للإنسان الطبيعي، ومجمل هذه العلاقة تترجم بكون المسيح «ابن الله الوحيد» إنما بالصدور، لا بالاتخاذ ولا بالانقسام خلافًا للمعتقدات الوثنية من حيث المنطوق؛ هذا الصدور لا زمن له فهو «منذ البدء»، لأن عالم الألوهة منزّه عن الزمن، وهو صدور باطني كصدور النور من الشمس أي أن المعلول بقي داخل علته كالفكرة في داخل العقل.<sup id="cite_ref-376" class="reference"><a href="#cite_note-376"><span class="cite-bracket">[</span>374<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-تكلا_377-0" class="reference"><a href="#cite_note-تكلا-377"><span class="cite-bracket">[</span>375<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-378" class="reference"><a href="#cite_note-378"><span class="cite-bracket">[</span>376<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>التوسع في الشروح والفلسفات خلال القرون الأولى، قد دفع لظهور مدارس فلسفية كان أشهرها في الزمن القديم مدرسة أنطاكية <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="مدرسة الإسكندرية المسيحية">ومدرسة الإسكندرية</a>، وبينما شددت الأولى على الجانب الإنساني، شددت الثانية على الجانب الإلهي. تزامنًا، ظهر خلافات دفعت - لأسباب وقضايا تنظيمية أخرى - لعقد <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A" title="مجمع مسكوني">مجامع مسكونية</a>؛ لقد اقترحت <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="آريوسية">الحركة الآريوسية</a> على سبيل المثال، أن كان هناك زمن لم تكن كلمة الله موجودة - تدعى أيضًا حكمة الله استنادًا إلى نبؤة سفر الأمثال 8 - وبالتالي فهي خليقة وذات جوهر أدنى من الجوهر الإلهي العام،<sup id="cite_ref-379" class="reference"><a href="#cite_note-379"><span class="cite-bracket">[</span>377<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فحرمت وصيغ بسببها <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="قانون الإيمان">قانون إيمان</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="مجمع نيقية الأول">مجمع نيقية</a>.<sup id="cite_ref-380" class="reference"><a href="#cite_note-380"><span class="cite-bracket">[</span>378<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لاحقًا ارتكز الخلاف على علاقة الطبيعتين ببعضهما البعض، قبل أن توضح المجامع اللاحقة لاسيّما <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%A3%D9%81%D8%B3%D8%B3" title="مجمع أفسس">مجمعي أفسس</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%AF%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="مجمع خلقيدونية">وخلقيدونية</a> هذه العلاقة بكونها قد اتحدت بلا امتزاج ولا اختلاط ولا انفصال ولا تبديل في شخص المسيح،<sup id="cite_ref-381" class="reference"><a href="#cite_note-381"><span class="cite-bracket">[</span>379<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-382" class="reference"><a href="#cite_note-382"><span class="cite-bracket">[</span>380<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتشبّه عادة بعلاقة النور مع النار أو علاقة الحديد الملقى في النار فهو يحمل في آن توهج النار وطبيعة الحديد، وبينما كان المجيء الأول مرتكزًا على الطبيعة الإنسانيّة فإن سفر الرؤيا 1 يوضح الطبيعة الثانية التي تظهر بجلاء في المجيء الثاني. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="وجهات_نظر_لاهوتية_أخرى"><span id=".D9.88.D8.AC.D9.87.D8.A7.D8.AA_.D9.86.D8.B8.D8.B1_.D9.84.D8.A7.D9.87.D9.88.D8.AA.D9.8A.D8.A9_.D8.A3.D8.AE.D8.B1.D9.89"></span>وجهات نظر لاهوتية أخرى</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=33" title="عدل القسم: وجهات نظر لاهوتية أخرى"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالات الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="آريوسية">آريوسية</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="نسطورية">نسطورية</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%87" title="شهود يهوه">شهود يهوه</a> <span>و</span><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86" title="مورمون">مورمون</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Joseph_Smith_first_vision_stained_glass.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Joseph_Smith_first_vision_stained_glass.jpg/200px-Joseph_Smith_first_vision_stained_glass.jpg" decoding="async" width="200" height="315" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Joseph_Smith_first_vision_stained_glass.jpg/300px-Joseph_Smith_first_vision_stained_glass.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Joseph_Smith_first_vision_stained_glass.jpg 2x" data-file-width="381" data-file-height="600" /></a><figcaption>الرؤية الأولى <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%8A%D9%81_%D8%B3%D9%85%D9%8A%D8%AB" title="جوزيف سميث">لجوزيف سميث</a>، رسم على زجاج ملون: يسوع يظهر لمؤسس طائفة <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86" title="مورمون">المورمون</a> في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العالم الجديد">العالم الجديد</a>.</figcaption></figure> <p>خلال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_4" title="القرن 4">القرن الرابع</a>، نادى <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="آريوس">آريوس</a>، بأنّ الابن والروح لا يشاركان الآب في كلية القدرة والأزلية في الزمن، ونفى المساواة في الجوهر الإلهي؛<sup id="cite_ref-383" class="reference"><a href="#cite_note-383"><span class="cite-bracket">[</span>381<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فعقد في للتباحث في قضيته عدة مجامع محليّة ثم <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="مجمع نيقية الأول">مجمع نيقية</a> والذي أفضى لحرمه. حسب العقيدة الآريوسية، فإنه لو كان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="ابن">الابن</a> أزليًا، فإن هذا سيقود حكمًا لاعتباره كما <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8" title="الله الآب">الآب</a> مبدأً وأساسًا لكل مخلوق، وبما أن العقل لا يمكن أن يقر بمبدأين وأساسين <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="ابن">فالابن</a> إذًا بالرغم من أنه موجود قبل كل الخليقة وقبل كل الأزمنة، إلا أنه يرتبط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8" title="الله الآب">بالآب</a> الذي كان قبله وأخذ منه كيانه؛ هذا يعني أن الابن لم يكن موجودًا في وقت من الأوقات، أي أنه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الروح القدس">والروح القدس</a> لا يشتركان مع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8" title="الله الآب">الآب</a> في صفة الأزلية.<sup id="cite_ref-384" class="reference"><a href="#cite_note-384"><span class="cite-bracket">[</span>382<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-385" class="reference"><a href="#cite_note-385"><span class="cite-bracket">[</span>383<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>في <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="نسطورية">النسطورية</a> يسوع مكون من طبيعتين لا تقبلا المزج، إلهية وهو الكلمة، وإنسانية أو بشرية هي الجسد، فبحسب النسطورية لا يوجد اتحاد بين الطبيعتين البشرية والإلهية في شخص يسوع. بل هناك مجرد صلة بين إنسان والألوهة، وبالتالي لا يجوز إطلاق اسم والدة الإله على مريم كما تفعل الكنائس المسيحية الكاثوليكية والأرثوذكسية، لأن مريم بحسب النسطورية لم تلد إلها بل إنسانا فقط حلت عليه كلمة الله أثناء العماد وفارقته عند الصليب.<sup id="cite_ref-386" class="reference"><a href="#cite_note-386"><span class="cite-bracket">[</span>384<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a>، نادى القس شارل تاز بكون المسيح المخلوق البشري الأقرب إلى الله،<sup id="cite_ref-387" class="reference"><a href="#cite_note-387"><span class="cite-bracket">[</span>385<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وظهرت طائفة <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86" title="مورمون">المورمون</a> التي اعتقدت بأن يسوع، التي شاركت عموم المسيحيين في مختلف العقائد، فهو ابن الله الوحيد المولود بالجسد، وهو المخلص الذي من خلاله أعد الآب السماوي طريقًا لجميع البشر لكي يكونوا مثله ولكي يعودوا ويحيوا معه للأبد؛ وأن به قد تم الخلق، وأنه ولد من مريم العذراء وخلال حياته على الأرض قدم للإنسان حياة مثالية لكي يحتذى بها، وعلم الجموع بالكلمة وبالأمثلة، واجترح المعجزات؛ غير أن الجديد لدى المورمون فهو أنّ العهد الجديد قد دوّن جزءًا من حياة المسيح، وفي كتاب المورمون تكملة لحياة يسوع على الأرض بعد قيامته حيث ظهر لشعبه في القارة الأمريكية القديمة، حيث يعتقد المورمون بأن <a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86" title="كتاب مورمون">كتاب مورمون</a> الذي دونه <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%8A%D9%81_%D8%B3%D9%85%D9%8A%D8%AB" title="جوزيف سميث">جوزيف سميث</a> بطريق الوحي هو شاهد آخر إضافة للكتاب المقدس على حياة وتعاليم المسيح. أيضًا فإنه بالنسبة للمورمون، فإن يسوع هو أحد أعضاء <a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB" title="ثالوث">الثالوث الأقدس</a> الذي هو الإله المتحد في العلة والسبب وليس في الجوهر.<sup id="cite_ref-388" class="reference"><a href="#cite_note-388"><span class="cite-bracket">[</span>386<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%87" title="شهود يهوه">شهود يهوه</a>، فقد وضعوا يسوع في مرتبة منتصفة، فهو ليس إنسانًا وليس إلهًا، بل مخلوق روحاني قدير وملك سيحكم العالم في يوم ما باسم <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%87" title="يهوه">يهوه</a>، وقد نال لقب المسيح في <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="نهر الأردن">نهر الأردن</a> على المعمدان، كذلك فإن الشهود يؤمنون بأنّ الله خلق المسيح قبل كل الخليقة، وبه خلق كل شيء، أي أن يسوع هو المخلوق الوحيد الذي خلق مباشرة من قبل الله، وهو الناطق باسمه. يعتقد الشهود أنه قتل صلبًا على عمود وليس على صليب وأنّ قيامته كانت كشخص روحاني وليس مادي، وصعد إلى السماء وجلس عن يمين يهوه منتظرًا أن يستلم حكمه الملكي والذي ناله وبدأ يحكم كملك، وسوف يأتي في يوم ما ليشن حرباً ليهلك الأمم الشريرة وليحفظ أتباعه الأبرار، بعد انتصاره في معركة <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D9%85%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%86" title="أرمجدون">هرمجدون</a>، وبعدها سيحيا أتباعه في كنفه بسلام عظيم كرعايا أرضيين لملك يهوه السماوي حيث سينهي المرض والموت والجوع.<sup id="cite_ref-389" class="reference"><a href="#cite_note-389"><span class="cite-bracket">[</span>387<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="يسوع_في_الديانات_والمذاهب_الأخرى"><span id=".D9.8A.D8.B3.D9.88.D8.B9_.D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.AF.D9.8A.D8.A7.D9.86.D8.A7.D8.AA_.D9.88.D8.A7.D9.84.D9.85.D8.B0.D8.A7.D9.87.D8.A8_.D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.AE.D8.B1.D9.89"></span>يسوع في الديانات والمذاهب الأخرى</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=34" title="عدل القسم: يسوع في الديانات والمذاهب الأخرى"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="في_اليهودية"><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D9.8A.D9.87.D9.88.D8.AF.D9.8A.D8.A9"></span>في اليهودية</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=35" title="عدل القسم: في اليهودية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="النظرة اليهودية ليسوع">النظرة اليهودية ليسوع</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Maim%C3%B3nides_(c._1906)_-_Veloso_Salgado.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Maim%C3%B3nides_%28c._1906%29_-_Veloso_Salgado.png/176px-Maim%C3%B3nides_%28c._1906%29_-_Veloso_Salgado.png" decoding="async" width="176" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Maim%C3%B3nides_%28c._1906%29_-_Veloso_Salgado.png/264px-Maim%C3%B3nides_%28c._1906%29_-_Veloso_Salgado.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Maim%C3%B3nides_%28c._1906%29_-_Veloso_Salgado.png/351px-Maim%C3%B3nides_%28c._1906%29_-_Veloso_Salgado.png 2x" data-file-width="848" data-file-height="1211" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">الرابي</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86" title="موسى بن ميمون">موسي بن ميمون</a> أحد أبرز <a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="إلهيات">الأهوتيون</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهود</a>.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Disputation.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Disputation.jpg/196px-Disputation.jpg" decoding="async" width="196" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Disputation.jpg/294px-Disputation.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/31/Disputation.jpg 2x" data-file-width="360" data-file-height="354" /></a><figcaption>نقش خشبي منحوت بواسطة يوهان فون أرمسهايم (1483). يصور الخلاف بين العلماء <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="مسيحيون">المسيحيين</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود">واليهود</a>.</figcaption></figure> <p>لا يعتبر يسوع في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهودية</a> شخصية مرسلة من قبل الإله، فهو ليس <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">الماشيح</a> ولا حتى نبي بوصفه لم يتمم <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">النبؤات الكتابية</a> حوله ولم تقبل اليهودية أبدًا أيًا من الإنجازات المزعومة للنبوة التي تنسبها <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a> إلى يسوع؛ وفقًا للمعتقدات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهودية</a>، تستبعد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A9" title="التوراة">التوراة</a> وجود <a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB" title="ثالوث">إله ثالوثي</a> في التثنية (6: 4): "اسمع يا إسرائيل، الرب إلهنا، إله واحد" تعلم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهودية</a> أنه من <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%B7%D9%82%D8%A9" title="هرطقة">الهرطقة</a> أن يدعي أي إنسان أنه الله، أو جزء من الله، أو ابن الله الحقيقي. يذكر <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">التلمود المقدس</a> صراحة: "إذا ادعى الإنسان أنه الله فهو كاذب".<sup id="cite_ref-390" class="reference"><a href="#cite_note-390"><span class="cite-bracket">[</span>388<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> الانتقادات اليهودية لشخص يسوع بدأت منذ رسالته، إذ تذكر الأناجيل وصفه من قبل رجال الدين اليهود بالممسوس من قبل الشيطان؛ وأراد الحاخام الأكبر جمالائيل الثاني بعد خراب الهيكل عام 70 أن يضيف في الصلوات اليومية لعنات ضد المارقين على اليهودية ومن بينهم حسب رأيه يسوع، إلا أنه عاد وعدل عن ذلك؛<sup id="cite_ref-391" class="reference"><a href="#cite_note-391"><span class="cite-bracket">[</span>389<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> في حين قال <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">الرابي</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86" title="موسى بن ميمون">موسى بن ميمون</a> في كتابه «ميشناه التوراة»،<sup id="cite_ref-392" class="reference"><a href="#cite_note-392"><span class="cite-bracket">[</span>390<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:15px; overflow:hidden; line-height:15px; letter-spacing:15px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/15px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/23px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">أما عن يسوع الناصري الذي ادعى أنه المسيّا، وقُتل بأمر المحكمة، كان <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="دانيال">النبي دانيال</a> قد سبق وتنبأ عنه: <i>"وأطفال ثوار شعبك سيرفعون أنفسهم لمرتبة النبوة فيتعثرون"</i>، فهل يمكن أن توجد صخرة عثرة أكبر من هذه؟ كل الأنبياء أجمعوا على أن المسيّا سوف يخلص <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%88_%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="بنو إسرائيل">إسرائيل</a> وينقذه وبأنه سيجمع المشتتين ويقيم الوصايا، بينما سبب الناصري ضياع إسرائيل بحد السيف وتفرق من تبقى منهم في كل مكان، كما أنه غيّر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A9" title="التوراة">التوراة</a> وتسبب بحصول خطأ فظيع."<i></i></span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:15px; overflow:hidden; line-height:15px; letter-spacing:15px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/15px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/23px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> </tbody></table> <table cellpadding="5" align="center"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><div style="position:absolute; font-size:15px; overflow:hidden; line-height:15px; letter-spacing:15px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote2.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/15px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/23px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td class="citationTemplate"><span class="script-arabic">“كان يسوع الناصري، الذي أرجو أن تُسحق عظامه، أول من تبنى هذه الخطة. كان يهودياً لأن أمه كانت يهودية، مع أن أباه كان من الأمم. لأنه بحسب مبادئ شريعتنا، فإن الطفل المولود من يهودية وأحد أبناء الأمم، أو من يهودية وأحد العبيد، هو شرعي. وعلى نحو رمزي فقط دعي يسوع ابن حرام. لقد دفع بالشعب إلى الاعتقاد أنه كان نبياً مرسلاً من الله لإيضاح الإلتباسات في التوراه، وأنه كان المشيح الذي تنبأ به كل المتنبئين. وراح يفسر التوراه ووصاياها بطريقة تقود إلى إلغائها بالكامل، وإلى إبطال كل أوامرها وانتهاك محرماتها. أما الحاخامون، طيب الله ذكراهم، وقد أدركوا خططه قبل انطلاق شهرته بين الشعب، كان دانيال قد لمح إليه حين أنذر بسقوط أحد الأشرار من بين هراطقة اليهود والذي سيحاول القضاء على الشريعة، مطالباً لذاته بالنبوة، زاعماً أنه يقوم بالمعجزات، ومدعياً أنه المشيح، كما هو مكتوب”.</span> </td> <td width="10" valign="bottom"><div style="position:absolute; font-size:15px; overflow:hidden; line-height:15px; letter-spacing:15px;"><a class="mw-selflink selflink"><span title="يسوع" style="text-decoration:none;">   </span></a></div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Cquote1.svg" class="mw-file-description" title="يسوع"><img alt="يسوع" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/15px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/23px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr> </tbody></table> <p>الانتقاد اليهودي ليسوع يعود فترة طويلة؛ ويتضمن <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">التلمود</a>، والذي كتب وجمع من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_3" title="القرن 3">القرن الثالث</a> إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_5" title="القرن 5">القرن الخامس</a> الميلادي،<sup id="cite_ref-393" class="reference"><a href="#cite_note-393"><span class="cite-bracket">[</span>391<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قصصًا كانت تعتبر خلال العصور الوسطى حكايات مسيئة عن يسوع.<sup id="cite_ref-394" class="reference"><a href="#cite_note-394"><span class="cite-bracket">[</span>392<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي واحدة من هذه القصص، يوصف («يسوع الناصري»)، كمرتد بذيء من قبل المحكمة اليهودية العليا واتُّهم بنشر عبادة الأصنام وممارسة السحر.<sup id="cite_ref-395" class="reference"><a href="#cite_note-395"><span class="cite-bracket">[</span>393<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وغالبية العلماء المعاصرين يعتبرون أن هذه المادة لا توفر أي معلومات عن <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A" title="يسوع التاريخي">يسوع التاريخي</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTETheissenMerz199874–75_396-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTETheissenMerz199874–75-396"><span class="cite-bracket">[</span>394<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعتبر علماء التلمود المعاصرين هذه تعليقات تتطرق إلى العلاقة بين <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية واليهودية">اليهود والمسيحيين</a> أو الطوائف الأخرى، بدلاً من التعليقات على <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A" title="يسوع التاريخي">يسوع التاريخي</a>.<sup id="cite_ref-397" class="reference"><a href="#cite_note-397"><span class="cite-bracket">[</span>395<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-398" class="reference"><a href="#cite_note-398"><span class="cite-bracket">[</span>396<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويحتوي الأدب العبري في العصور الوسطى على «حياة يسوع» القصصية والمعروفة أيضًا باسم طليدوت يشو (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="اللغة العبرية">بالعبريَّة</a>: ספר תולדות ישו)، والتي وصف فيها يسوع بأنه ابن <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">يوسف النجار</a>، كابن بانديرا الروماني. ويصور النص يسوع كمحتال.<sup id="cite_ref-Sutcliffe2005_399-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sutcliffe2005-399"><span class="cite-bracket">[</span>397<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>كذلك فإن <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يهودية إصلاحية">اليهودية الإصلاحية</a> تعلن بشكل صارم بأن كل يهودي يصرح بأن يسوع هو المسيح المخلص فهو ليس بيهودي بعد، فبحسب التقليد اليهودي فإن السماء لم ترسل أنبياء بعد عام 420 ق.م،<sup id="cite_ref-400" class="reference"><a href="#cite_note-400"><span class="cite-bracket">[</span>398<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فيكون بذلك النبي ملاخي هو آخر الأنبياء في اليهودية وهو سابق للمسيح بأربعة قرون. لم يمنع ذلك، مدح بعض الشخصيات اليهودية يسوع والكتابة عنه بشكل إيجابي، منهم الفيلسوف التشكيكي <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE_%D8%B3%D8%A8%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="باروخ سبينوزا">باروخ سبينوزا</a> الذي اعتبره لا نبيًا فحسب بل «صوت الله»،<sup id="cite_ref-401" class="reference"><a href="#cite_note-401"><span class="cite-bracket">[</span>399<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="موسى مندلسون">وموسى مندلسون</a> وهو من مفكرين <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D9%83%D9%84%D8%A9" title="هسكلة">حركة التنوير اليهودية</a> الذي اعتبر يسوع معلمًا أخلاقيًا ويهوديًا،<sup id="cite_ref-402" class="reference"><a href="#cite_note-402"><span class="cite-bracket">[</span>400<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> والفيلسوف اليهودي <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%A8%D8%B1" title="مارتن بوبر">مارتن بوبر</a> الذي اعتبر يسوع شخصية ذات شأن.<sup id="cite_ref-403" class="reference"><a href="#cite_note-403"><span class="cite-bracket">[</span>401<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="في_الإسلام"><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.A5.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85"></span>في الإسلام</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=36" title="عدل القسم: في الإسلام"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">المقالة الرئيسة: <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Dajjal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Dajjal.jpg/220px-Dajjal.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Dajjal.jpg/330px-Dajjal.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Dajjal.jpg/440px-Dajjal.jpg 2x" data-file-width="992" data-file-height="1488" /></a><figcaption>يُظهر الرسم التوضيحي النبي <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسي المسيح</a> (يسوع) وهو يقاتل ضد المخلص الكاذب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%84" title="المسيح الدجال">المسيح الدجال</a>. الملثم في الصورة هو <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%8A" title="المهدي">المهدي</a>، ويعتقد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%B9%D8%A9" title="الشيعة">الشيعة</a> أنه غائب وسيعود قبل يوم القيامة.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Isa_bringing_heavenly_food.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Isa_bringing_heavenly_food.jpg/200px-Isa_bringing_heavenly_food.jpg" decoding="async" width="200" height="315" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Isa_bringing_heavenly_food.jpg/300px-Isa_bringing_heavenly_food.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9e/Isa_bringing_heavenly_food.jpg 2x" data-file-width="381" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى</a> ينزل مائدة من السماء <small>(<a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A6%D8%AF%D8%A9" title="سورة المائدة">سورة المائدة</a> 111-115 <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="إنجيل يوحنا">وإنجيل يوحنا</a> 6)</small>، رسم تركي عثماني من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="العصور الوسطى">القرون الوسطى</a>، وقد وُضِعَ قماش أبيض على وجه عيسى احترامًا له، حيث أن تصوير الأنبياء ممنوع في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a>.</figcaption></figure> <p>يسوع في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a> يدعى <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a>، ويقول الباحث <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%AD" title="فراس السواح">فراس السواح</a> أن القرآن أعطى ألقابًا لعيسى تزيد عما أعطي لأي شخصية دينية أخرى فهو النبي والمبارك ورسول الله وكلمة الله وروح الله وقول الحق وآية للناس ورحمة من الله ووجيه في الدنيا والآخرة ومن المقربين لله.<sup id="cite_ref-404" class="reference"><a href="#cite_note-404"><span class="cite-bracket">[</span>402<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد حفلت بأخباره بشكل رئيسي ثلاث سور في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> هي <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%A2%D9%84_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سورة آل عمران">سورة آل عمران</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="سورة مريم">وسورة مريم</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A6%D8%AF%D8%A9" title="سورة المائدة">وسورة المائدة</a>، بالإضافة إلى ما ورد متفرقًا في سور أخرى. وقد ورد ذكره في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> نحو خمس وثلاثين مرة بخمس صيغ هي عيسى أو عيسى ابن مريم أو المسيح ابن مريم أو المسيح أو المسيح عيسى بن مريم؛ ليحلّ بذلك ثالثًا من حيث عدد المرات التي ذكر بها أشخاص في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> بعد <a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="إبراهيم في الإسلام">إبراهيم</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="موسى في الإسلام">وموسى</a>.<sup id="cite_ref-405" class="reference"><a href="#cite_note-405"><span class="cite-bracket">[</span>403<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>من الصعب العثور على جذر عربي واضح لاسم عيسى، ويرى عدد من الباحثين أنه تعريب لاسم إيسوس اليوناني (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اليونانية">باليونانية</a>: Ιησούς)، أو إيسَ نظرًا لكون لازمة «وس» تلحق بجميع أسماء الأعلام في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="اللغة اليونانية">اللغة اليونانية</a>،<sup id="cite_ref-اتحاد_الشباب_المسيحي_53-1" class="reference"><a href="#cite_note-اتحاد_الشباب_المسيحي-53"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-406" class="reference"><a href="#cite_note-406"><span class="cite-bracket">[</span>404<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويرى العدد الآخر من الباحثين أن اللفظ هو اللفظ الذي كان سائدًا في شمال <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="شبه الجزيرة العربية">شبه الجزيرة العربية</a> وهي ظاهرة متكررة مع سائر أسماء الأنبياء، فالقرآن يقول <a href="/wiki/%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="يحيى بن زكريا">يحيى</a> لا <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنّا</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">وإلياس</a> لا <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">إيليا</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%B3" title="إدريس">وإدريس</a> لا أخنوخ.<sup id="cite_ref-407" class="reference"><a href="#cite_note-407"><span class="cite-bracket">[</span>405<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>في الواقع، فإن نقاط الائتلاف بين الرواية المسيحية والرواية الإسلامية لحياته وطبيعته تفوق نقاط الاختلاف، رغم كون نقاط الاختلاف جوهرية عند وقوعها. فكيفية الحبل به وبشارة مريم ومكانتها هي واحدة في الروايتين،<sup id="cite_ref-408" class="reference"><a href="#cite_note-408"><span class="cite-bracket">[</span>406<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وذكر القرآن لكونها قد ولدته تحت جذع نخلة لا يناقض الإنجيل الذي لا يذكر به لحظة الولادة، ما يؤدي أقله لكون الرواية القرآنية لا تنفي الرواية الإنجيلية أو تخالفها. أما حديث عيسى في المهد وظهور براءة مريم كما تذكر في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> فتغيب عن الأناجيل الرسمية لكنها تظهر في <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%88%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%81%D8%A7" title="أبوكريفا">الأناجيل المنحولة</a> خصوصًا «أناجيل الطفولة» ومن هذه الأحداث نفخ عيسى في طيور مصنوعة من طين فتحولت إلى طيور حقيقية، وهي مذكورة في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7" title="إنجيل توما">إنجيل توما</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%A2%D9%84_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سورة آل عمران">وسورة آل عمران</a>. ومن المعلوم، أن الكنيسة وإن رفضت هذه الأناجيل غير أن بعضًا من أحداثها قد أثبته <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="آباء الكنيسة">آباء الكنيسة</a> وأدرج في إطار التقاليد الكنسية اللاحقة.<sup id="cite_ref-409" class="reference"><a href="#cite_note-409"><span class="cite-bracket">[</span>407<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما عن أعماله اللاحقة فتتفق الروايتان حول إقامة الموتى وإبراء البرص والعميان وإنزال مائدة من السماء والتي وجدها البعض تقابل تكثير الخبز في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الأناجيل الأربعة</a> وتحليل بعض ما حرمت <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%87" title="هالاخاه">الشريعة اليهودية</a>،<sup id="cite_ref-410" class="reference"><a href="#cite_note-410"><span class="cite-bracket">[</span>408<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وملخص القول، أنه على الرغم من عدم تفصيل القرآن لأي معجزة من معجزاته إلا أنه يتفق مع ما جاء في الإنجيل من حيث العناوين العريضة لهذه المعجزات دون خلاف </p><p>أيضًا فإن <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%AD" title="فراس السواح">فراس السواح</a> يعرض في كتابه «الإنجيل برواية القرآن» قائمة من خمسين قولاً منسوبة في الإنجيل ليسوع وترد في القرآن بالسياق والمعنى نفسه دون أن تكون منسوبة لشخصه، ما يدلّ - حسب رأي السواح - إلى تشابه في الجوهر المشترك لتعاليم يسوع وتعاليم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a>؛ على سبيل المثال يقول يسوع في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="إنجيل لوقا">إنجيل لوقا</a>: <span class="script-arabic">"تأملوا الطيور، إنها لا تزرع ولا تحصد... والله يقيتها. كم أنتم بالحري أفضل من طيور كثيرة."</span> <span class="plainlinks" style="color: #0000CD"><sup><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?passage=لوقا%2012/24;&version=ESV;">لوقا 12/24]</a></sup></span> ويقابلها في القرآن: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r62326395">@font-face{font-family:"TemplateStyles-Calibri-Quran";src:local(Calibri);font-feature-settings:"ss08"}.mw-parser-output .quran-parenthesis{font-size:120%;font-family:Amiri,"Traditional Arabic",Calibri,"Times New Roman","Noto Naskh Arabic","Noto Sans Arabic"!important}.mw-parser-output .quran-cite{font-size:80%;vertical-align:5%}.mw-parser-output .quran-text{font-family:Amiri,Calibri,"Sakkal Majalla","Noto Naskh Arabic","Traditional Arabic",Arial,sans-serif!important}.mw-parser-output .quran-KFGQPC{font-family:"KFGQPC HAFS Uthmanic Script","KFGQPC Uthmanic Script HAFS"!important}.mw-parser-output .quran-Othmani{font-family:"Amiri Quran",Amiri,TemplateStyles-Calibri-Quran,"Noto Naskh Arabic","Traditional Arabic","Sakkal Majalla",Arial,sans-serif!important}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r62325699">@media screen{.mw-parser-output .end-of-aya{display:inline-block;background-image:url("https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/AyaEnd.svg");height:1.8em;width:1.4em;background-repeat:no-repeat;background-size:cover;font-family:Amiri,Calibri,"Traditional Arabic",Arial,"Noto Naskh Arabic","Noto Sans Arabic",sans-serif;line-height:1.8em}.mw-parser-output .aya-sym{display:none}.mw-parser-output .aya-num{width:100%;font-size:0.7em;font-weight:700;text-align:center;display:inline-block;letter-spacing:-0.08em;text-indent:0.08em}}</style><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">٦٠</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span>.<sup id="cite_ref-411" class="reference"><a href="#cite_note-411"><span class="cite-bracket">[</span>409<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما أن تفاصيل <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">يوم القيامة</a> وما سيسبقه من زلزلة ونفخ في الصور وظهور الدجال هي متطابقة في تعليم يسوع وتعليم <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="رؤيا يوحنا">سفر رؤيا يوحنا</a> والرواية الإسلامية للأحداث، مع بعض الاختلافات في التفاصيل، وتفسير الكنيسة لبعض هذه الأحداث بالمعنى المجازي في حين تمسك الإسلام بحرفيتها.<sup id="cite_ref-412" class="reference"><a href="#cite_note-412"><span class="cite-bracket">[</span>410<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Persian_depiction_of_Jesus_-_Sermon_on_the_Mount.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Persian_depiction_of_Jesus_-_Sermon_on_the_Mount.jpg/200px-Persian_depiction_of_Jesus_-_Sermon_on_the_Mount.jpg" decoding="async" width="200" height="268" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/be/Persian_depiction_of_Jesus_-_Sermon_on_the_Mount.jpg 1.5x" data-file-width="272" data-file-height="365" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="العظة على الجبل">عظة الجبل</a> المذكورة في <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى">إنجيل متى</a>. رسم فارسي من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="العصور الوسطى">القرون الوسطى</a>.</figcaption></figure> <p>أما الاختلافات الجوهرية تحصر في نطاقين، النطاق الأول هو موضوع <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">الصلب</a>، فقد جاء في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a>: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">١٥٧</span></span> بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">١٥٨</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span> <small class="quran-cite">[<a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%A1" title="سورة النساء">النساء</a>:157–158]</small>.<sup id="cite_ref-413" class="reference"><a href="#cite_note-413"><span class="cite-bracket">[</span>411<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقد اختلف فقهاء المسلمين في تفسير الآية السابقة فمال البعض للقول بأن أحد <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" class="mw-redirect" title="رسل المسيح الاثنا عشر">التلاميذ الاثني عشر</a> أو <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" class="mw-redirect" title="رسل المسيح الاثنا عشر">الحواريين</a> كما يدعو في القرآن قد صلب مكان عيسى برضاه لقاء دخول الجنة، وذهب البعض الآخر حديثًا للقول بأن <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B7%D9%8A" title="يهوذا الإسخريوطي">يهوذا الاسخريوطي</a> مسلّم المسيح هو من تمّ صلبه كعقاب له على خيانة معلمه.<sup id="cite_ref-414" class="reference"><a href="#cite_note-414"><span class="cite-bracket">[</span>412<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أما الجدل الأعمق فهو بخصوص موت المسيح وبعثه اللاحق، ومن الآيات التي أشارت إلى ذلك: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتُ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">٣٣</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span><sup id="cite_ref-415" class="reference"><a href="#cite_note-415"><span class="cite-bracket">[</span>413<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي موضع آخر: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">إِذْ قَالَ اللَّهُ يَا عِيسَى إِنِّي مُتَوَفِّيكَ وَرَافِعُكَ إِلَيَّ وَمُطَهِّرُكَ مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَجَاعِلُ الَّذِينَ اتَّبَعُوكَ فَوْقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأَحْكُمُ بَيْنَكُمْ فِيمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">٥٥</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span><sup id="cite_ref-416" class="reference"><a href="#cite_note-416"><span class="cite-bracket">[</span>414<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فقال البعض من الفقهاء أن الوفاة المذكورة هي وفاة النوم لا وفاة الموت، وأشار البعض الآخر إلى نوع من التقديم والتأخير، أي أن معنى الآية ارتفاع عيسى إلى السماء أولاً على أن يكون موته بعد عودته قبيل <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نهاية الزمان">يوم القيامة</a>، وجاء الرأي الثالث بأن وفاةً طبيعية حدثت لعيسى وأن بعثه لم يتم إنما سيتم في اليوم الأخير، أما الرأي الرابع مفاده أن الله قد أمات عيسى ثم بعثه من الموت بعد ذلك ورفعه إليه. يلاحظ التقارب بين عناصر الرواية الإنجيلية والرواية القرآنية في عدد من التفاسير السابقة فكلاهما ينصّ على موت ثم بعث ورفع. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Umayyad_Mosque.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Umayyad_Mosque.jpg/200px-Umayyad_Mosque.jpg" decoding="async" width="200" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Umayyad_Mosque.jpg/300px-Umayyad_Mosque.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Umayyad_Mosque.jpg/400px-Umayyad_Mosque.jpg 2x" data-file-width="1386" data-file-height="2032" /></a><figcaption>مئذنة عيسى المسيح في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%88%D9%8A_(%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82)" title="الجامع الأموي (دمشق)">المسجد الأموي</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82" title="دمشق">بدمشق</a>، حيث هناك من يخمِّن أن المسيح سيهبط إلى الأرض في هذا الموقع في آخر الزمان ليقاتل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%84" title="المسيح الدجال">المسيح الدجال</a>.<sup id="cite_ref-417" class="reference"><a href="#cite_note-417"><span class="cite-bracket">[</span>415<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-418" class="reference"><a href="#cite_note-418"><span class="cite-bracket">[</span>416<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>غير أن الجدال لم يحسم حتى الآن بين مؤيدي النظريات الأربع السابقة، وربما ما يساهم في استمرار الجدال كون <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A" title="الحديث النبوي">والحديث</a> لا يقدمان أية إجابات واضحة وحاسمة حول الطريقة التي نجا بها عيسى من الصلب وأين كان بعد نجاته وأين توفي أو متى؟ بل أين موقعه الحالي؟.<sup id="cite_ref-419" class="reference"><a href="#cite_note-419"><span class="cite-bracket">[</span>417<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وبكل الأحوال فإن القرآن لا يشير إلى دور خلاصي في وفاة عيسى والتي تعتبر أحد أركان العقيدة المسيحية؛ على أن <a href="/wiki/%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B5%D9%8A%D8%A9" title="غنوصية">الكتابات الغنوصية</a> وهي طائفة مسيحية مزجت بين الديانات الإغريقية القديمة والمسيحية رفضت صوفيًا موت يسوع وهو ما أشار إليه القرآن: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">١٥٧</span></span> بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">١٥٨</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span>.<sup id="cite_ref-420" class="reference"><a href="#cite_note-420"><span class="cite-bracket">[</span>418<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما النطاق الثاني للخلاف، فهو موضوع ألوهة يسوع أو كونه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="ابن">الابن</a>، حيث تظهره العقائد الإسلامية بمظهر النبي والرسول إنما تحت إمرة الله؛ ومن الملاحظ أن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a> لا تنفي كون يسوع نبيًا أو رسولاً فبوصفه «المسيح» فقد جمع ثلاث صفات هي النبي والكاهن والملك.<sup id="cite_ref-421" class="reference"><a href="#cite_note-421"><span class="cite-bracket">[</span>419<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أما نقد كونه ذو طبيعة إلهية أو ابن الله فهناك العديد من الآيات التي تفيد ذلك: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَهٍ إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">٩١</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span>.<sup id="cite_ref-422" class="reference"><a href="#cite_note-422"><span class="cite-bracket">[</span>420<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وفي موضع آخر: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">لَقَدْ كَفَرَ الَّذِينَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْمَسِيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسِيحُ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمْ إِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَأْوَاهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ أَنْصَارٍ <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">٧٢</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span>.<sup id="cite_ref-423" class="reference"><a href="#cite_note-423"><span class="cite-bracket">[</span>421<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>يعتقد المسلمون أن المسيح رسول الله من أولي العزم من الرسل. ويجلّون ذكراه ويسلّمون عليه وعلى كل الأنبياء، ويتسمون باسمه عيسى وباسم أمّه مريم كما يعتقدون بأن المسيح سيأتي لينصر المسلمين والمؤمنين بالله، آخر الزمان، فيملأ الأرض عدلاً وقسطًا.<sup id="cite_ref-EoI-Isa_424-0" class="reference"><a href="#cite_note-EoI-Isa-424"><span class="cite-bracket">[</span>422<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما يؤمن المسلمون أن المسيح قد تنبأ بقدوم <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">محمد</a> ليكون آخر الأنبياء وخاتمهم،<sup id="cite_ref-EoI-Isa_424-1" class="reference"><a href="#cite_note-EoI-Isa-424"><span class="cite-bracket">[</span>422<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لما جاء في القرآن: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62326395"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r62325699"><span class="quran-parenthesis">﴿</span><span class="quran-text">وَإِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُبِينٌ <span class="end-of-aya notheme mw-no-invert"><span class="aya-sym"></span><span class="aya-num">٦</span></span></span><span class="quran-parenthesis">﴾</span><sup id="cite_ref-425" class="reference"><a href="#cite_note-425"><span class="cite-bracket">[</span>423<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويقول علماء <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="الشريعة الإسلامية">الشريعة الإسلامية</a> أن «أحمد» المذكور هو نفسه محمد لعدّة أسباب منها أن هذه البشارة بهذا الاسم نزلت في لغة غير عربية، واللغات لا تتطابق فيها الأسماء تمام المطابقة، فقد يقرأ الاسم الواحد بأكثر من لفظ لضرورة الترجمة، مثل «<a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">إبراهيم</a>»، فهو يُقرأ «إبراهام» ويقرأ «إبراهوم» في قراءات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن الكريم</a>، ولم يقل أحد أن الاسم الأول غير الاسم الثاني، ولكن جرى التسامح في رسمها ونطقها لاختلاف اللغة.<sup id="cite_ref-426" class="reference"><a href="#cite_note-426"><span class="cite-bracket">[</span>424<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="في_العقيدة_الإسماعيلية"><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.82.D9.8A.D8.AF.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.A5.D8.B3.D9.85.D8.A7.D8.B9.D9.8A.D9.84.D9.8A.D8.A9"></span>في العقيدة الإسماعيلية</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=37" title="عدل القسم: في العقيدة الإسماعيلية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>وفقًا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="ابن حيون">لابن حَيُّون</a>، وهو فقيه مسلم شهير من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="الدولة الفاطمية">العصر الفاطمي</a>، يُشار إلى عيسى بن مريم في القرآن على أنه المَسِيح لأنه أُرسل إلى الأشخاص الذين استجابوا له من أجل إزالة شوائبهم وأمراض إيمانهم <a href="/wiki/%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="ظاهر (إسلام)">الظاهريَّة</a> أو الباطنيَّة. يتطرق <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="ابن حيون">ابن حَيُّون</a> في عمله «أساس التأويل الباطن» عن الولادة الروحية لعيسى بن مريم، كتفسير لقصته عن ولادته الجسدية الظاهرة المذكورة في القرآن. ويقول إن مريم، والدة عيسى، هي استعارة لشخص رعى وعلم يسوع، بدلاً من أمه التي ولدته جسديًا. يُوضح <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="ابن حيون">ابن حَيُّون</a> أن عيسى كان من ذرية <a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">إبراهيم</a> الطاهرة، تمامًا كما كان <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%A8%D9%8A_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8" title="علي بن أبي طالب">علي بن أبي طالب</a> وأبناؤه من ذرية <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">محمد</a> الطاهرة عبر <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="فاطمة الزهراء">فاطمة الزهراء</a>.<sup id="cite_ref-427" class="reference"><a href="#cite_note-427"><span class="cite-bracket">[</span>425<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="في_الجماعة_الإسلامية_الأحمدية"><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.AC.D9.85.D8.A7.D8.B9.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.A5.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85.D9.8A.D8.A9_.D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.AD.D9.85.D8.AF.D9.8A.D8.A9"></span>في الجماعة الإسلامية الأحمدية</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=38" title="عدل القسم: في الجماعة الإسلامية الأحمدية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="الجماعة الأحمدية">الجماعة الإسلامية الأحمدية</a> لها العديد من التعاليم المتميزة عن يسوع (<a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a>).<sup id="cite_ref-428" class="reference"><a href="#cite_note-428"><span class="cite-bracket">[</span>426<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعتقد الأحمديون أنه مات ميتة عادية فلم يُقتل ولم يُصلب، ونجا من صلبه وتوفي بموت طبيعي عن عمر يناهز 120 عامًا في <a href="/wiki/%D9%83%D8%B4%D9%85%D9%8A%D8%B1" title="كشمير">كشمير</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%86%D8%AF" title="الهند">بالهند</a>، ودُفن في روزا بال.<sup id="cite_ref-429" class="reference"><a href="#cite_note-429"><span class="cite-bracket">[</span>427<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="في_الدرزية"><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.AF.D8.B1.D8.B2.D9.8A.D8.A9"></span>في الدرزية</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=39" title="عدل القسم: في الدرزية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64185648"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">طالع أيضًا: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الموحدون الدروز والمسيحية">الموحدون الدروز والمسيحية</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Maqam_Al-masih.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Maqam_Al-masih.jpg/200px-Maqam_Al-masih.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Maqam_Al-masih.jpg/300px-Maqam_Al-masih.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Maqam_Al-masih.jpg/400px-Maqam_Al-masih.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مقام السيد المسيح">مقام السيد المسيح</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">للموحدين الدروز</a> في <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="محافظة السويداء">محافظة السويداء</a>: يُعطي <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">مذهب التوحيد الدرزي</a> مكانة بارزة ليسوع.<sup id="cite_ref-Hitti_1928_37_430-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hitti_1928_37-430"><span class="cite-bracket">[</span>428<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Dana_2008_17_431-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dana_2008_17-431"><span class="cite-bracket">[</span>429<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>تتضمن عقيدة <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">الموحدين الدروز</a> بعض العناصر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a>،<sup id="cite_ref-wendy_432-0" class="reference"><a href="#cite_note-wendy-432"><span class="cite-bracket">[</span>430<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> في العقيدة الدرزية، يُعتبر يسوع المسيح المنتظر وأحد أنبياء الله المهمين،<sup id="cite_ref-Hitti_1928_37_430-1" class="reference"><a href="#cite_note-Hitti_1928_37-430"><span class="cite-bracket">[</span>428<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Dana_2008_17_431-1" class="reference"><a href="#cite_note-Dana_2008_17-431"><span class="cite-bracket">[</span>429<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويُعتبر يسوع أو <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a> من الأنبياء السبعة الذين ظهروا في فترات مختلفة من التاريخ حسب <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">المذهب الدرزي</a>.<sup id="cite_ref-The_Druse,_a_religious_community_in_transition_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-The_Druse,_a_religious_community_in_transition-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-A_Political_and_Economic_Dictionary_of_the_Middle_East_433-0" class="reference"><a href="#cite_note-A_Political_and_Economic_Dictionary_of_the_Middle_East-433"><span class="cite-bracket">[</span>431<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-The_Origins_of_the_Druze_People_and_Religion_434-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Origins_of_the_Druze_People_and_Religion-434"><span class="cite-bracket">[</span>432<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Encyclopaedia_Judaica_435-0" class="reference"><a href="#cite_note-Encyclopaedia_Judaica-435"><span class="cite-bracket">[</span>433<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتُعلم العقيدة الدرزية أنَّ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a> يجب «تقديرها ومدحها»، كما ويُكرّم الدروز يسوع «ابن <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">يوسف</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">ومريم</a>» <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="الإنجيليون الأربعة">وأربعة من تلاميذه</a> الذين كتبوا <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الأناجيل</a>.<sup id="cite_ref-Dana47_436-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dana47-436"><span class="cite-bracket">[</span>434<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> في التقليد الدرزي، يُعرف يسوع بثلاثة ألقاب: «مسيح الحق»، و«مسيح الأمم»، و«مسيح الخطاة». ويرجع هذا، على التوالي، إلى الاعتقاد في الديانة الدرزية بأن يسوع قد أوصل رسالة الإنجيل الحقيقية، والاعتقاد بأنه كان مخلص جميع الأمم، والاعتقاد بأنه من يغفر الخطايا.<sup id="cite_ref-437" class="reference"><a href="#cite_note-437"><span class="cite-bracket">[</span>435<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما النظرة الدرزية ليسوع أو <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a> كما يَقُول <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a>، فهي تتفق مع المسيحية بكونه المسيح وبصحة <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">الميلاد العذري</a>، واجتراح عجائب وآيات، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84_%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="نزول عيسى (إسلام)">والعودة في آخر الزمان</a>، وتعتبره نبيًا بيد أنها تنفي الصلب، وأنه إله أو ابن إله، والدور الكفاري، والبعد الماورائي. وفقًا للمخطوطات الدرزية، فإن يسوع هو الإمام الأكبر وتجسد العقل المطلق (<i>عقل</i>) على <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B6" title="الأرض">الأرض</a> والمبدأ الكوني الأول (<i>الحد</i>)،<sup id="cite_ref-Dana47_436-1" class="reference"><a href="#cite_note-Dana47-436"><span class="cite-bracket">[</span>434<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> كما ويُعتبر كل من يسوع <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%B2%D8%A9_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="حمزة بن علي بن أحمد">وحمزة بن علي بن أحمد الزَّوزَني</a> تجسيدًا لواحد من خمس قوى سماوية عظيمة، والتي تُشكل جزءًا من نظامهم.<sup id="cite_ref-438" class="reference"><a href="#cite_note-438"><span class="cite-bracket">[</span>436<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> يعتقد الدروز أن <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%B2%D8%A9_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%8A_%D8%A8%D9%86_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="حمزة بن علي بن أحمد">حمزة بن علي بن أحمد الزَّوزَني</a> كان <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AD" title="تناسخ الأرواح">تناسخًا أو تقمصًا</a> ليسوع،<sup id="cite_ref-439" class="reference"><a href="#cite_note-439"><span class="cite-bracket">[</span>437<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وأنَّ حمزة بن علي بن أحمد هو المسيح الحقيقي، الذي وجه أعمال المسيح يسوع «ابن يوسف ومريم»، ولكن عندما انحرف المسيح يسوع «ابن يوسف ومريم» عن طريق المسيح الحقيقي، ملأ حمزة بن علي قلوب اليهود حقدًا عليه - ولهذا السبب صلبوه بحسب المخطوطات الدرزية.<sup id="cite_ref-Dana47_436-2" class="reference"><a href="#cite_note-Dana47-436"><span class="cite-bracket">[</span>434<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Louis_440-0" class="reference"><a href="#cite_note-Louis-440"><span class="cite-bracket">[</span>438<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعلى الرغم من ذلك، أنزله حمزة بن علي عن الصليب وسمح له بالعودة إلى أهله، لتهيئة الرجال للدعوة في دينه.<sup id="cite_ref-Dana47_436-3" class="reference"><a href="#cite_note-Dana47-436"><span class="cite-bracket">[</span>434<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>في رسالة منسوبة إلى <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AA%D9%86%D9%89_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86" title="المقتنى بهاء الدين">المقتنى بهاء الدين</a> أحد مؤسسي مذهب الموحدين الدروز،<sup id="cite_ref-441" class="reference"><a href="#cite_note-441"><span class="cite-bracket">[</span>439<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويُرجح أنها كتبت في وقت ما بين عام <a href="/wiki/1027" title="1027">1027</a> وعام <a href="/wiki/1042" title="1042">1042</a>، اتهم فيها اليهود <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">بصلب يسوع</a>.<sup id="cite_ref-The_War_for_Palestine1_442-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_War_for_Palestine1-442"><span class="cite-bracket">[</span>440<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="في_البوذية"><span id=".D9.81.D9.8A_.D8.A7.D9.84.D8.A8.D9.88.D8.B0.D9.8A.D8.A9"></span>في البوذية</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=40" title="عدل القسم: في البوذية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG/200px-Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG" decoding="async" width="200" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG/300px-Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG/400px-Christ_et_Buddha_by_Paul_Ranson_1880.JPG 2x" data-file-width="880" data-file-height="1224" /></a><figcaption>لوحة "المسيح وبوذا" (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الفرنسية">بالفرنسية</a>: <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">Christ et Buddha</span>)، بريشة الفرنسي بول رونسون عام <a href="/wiki/1880" title="1880">1880</a>.</figcaption></figure> <p>العديد من <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D8%B0%D9%8A%D8%A9" title="البوذية">البوذيين</a> - بما فيهم <a href="/wiki/%D8%AA%D9%8A%D9%86%D8%B2%D9%86_%D8%BA%D9%8A%D8%A7%D8%AA%D8%B3%D9%88" title="تينزن غياتسو">تينزن غياتسو</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%8A_%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="دالاي لاما">الدالاي لاما</a> الرابع عشر - ينظرون إلى يسوع على أنه <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D9%81" title="بوداسف">بوديساتفا</a> عظيم،<sup id="cite_ref-443" class="reference"><a href="#cite_note-443"><span class="cite-bracket">[</span>441<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أي أنهم يعتقدون بوصوله إلى أقصى درجات البوذية الروحية، وبأنه قضى حياته بصنع الخير لبني البشر، وقد لاحظ الحكماء البوذيون دائما التشابه الكبير بين تعاليم يسوع <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">وبوذا</a>، ليس من ناحية أن كلا الرجلين دعا للمحبة والتسامح فقط بل أيضًا من ناحية أخذهما ذات الموقف من الأديان التي كانت سائدة في أيامهما فقد احترماها وانتقداها في نفس الوقت وقد يكون تشبيه يسوع لرجال الدين اليهود «بالأعمى الذي يقود أعمى» والوارد في كتاب سوترا بيتاكا البوذي أبرز نقاط التشابه؛ وكخلاصة يمكن القول أنهما كانا مصلحين دينيين أيضًا. بيد أنه في العقائد الدينية، لا يوجد أي تشابه بين الشخصين، فلم يؤثر عن <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">بوذا</a> أنه مخلص لشعبه أو ولادته من عذراء ولم تقدره البوذية كإله أو كابن الله، وكذلك فقد ركز <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">بوذا</a> على التمارين الصوفية المعمقة وتنمية المعرفة الحسيّة في حين لا وجود لمثل هذه التعاليم لدى يسوع.<sup id="cite_ref-444" class="reference"><a href="#cite_note-444"><span class="cite-bracket">[</span>442<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وعندما اكتشف <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7" title="إنجيل توما">إنجيل توما</a> ـ أحد الكتب غير القانونية بالنسبة للكنيسة ـ عام <a href="/wiki/1945" title="1945">1945م</a>، ربط بعض الباحثين بين محتواه وما بين التصورات الروحية البوذية والشرقية عمومًا.<sup id="cite_ref-445" class="reference"><a href="#cite_note-445"><span class="cite-bracket">[</span>443<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="وجهة_نظر_الهندوسية"><span id=".D9.88.D8.AC.D9.87.D8.A9_.D9.86.D8.B8.D8.B1_.D8.A7.D9.84.D9.87.D9.86.D8.AF.D9.88.D8.B3.D9.8A.D8.A9"></span>وجهة نظر الهندوسية</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=41" title="عدل القسم: وجهة نظر الهندوسية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="الهندوسية">للهندوس</a> اعتقادات مختلفة عن يسوع، فالبعض يعتقد بأنه كان رجلا عاديًا، والبعض منهم ينظرون إلى يسوع على أنه "جورو" – أي المعلم الهندوسي الذي قطع شوطا طويلا في بلوغ الحكمة،<sup id="cite_ref-446" class="reference"><a href="#cite_note-446"><span class="cite-bracket">[</span>444<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أو بأنه "يوجي" – أي خبير بممارسة <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AC%D8%A7" title="يوجا">اليوغا</a>، ولكنه لم يكن إلهاً، والعديد من أتباع تقليد "يوغا سرات شبدا"، أي اتحاد الروح مع الكائن الأسمى" مثل <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%8A_%D9%81%D9%8A%D9%81%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوامي فيفيكانادا (الصفحة غير موجودة)">سوامي فيفيكانادا</a>، أحد كبار القادة الروحيين لفلسفة <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="الفيدانتا (الصفحة غير موجودة)">الفيدانتا</a> والذي عاش في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_19" title="القرن 19">القرن التاسع عشر</a>، يعتبرون يسوع بأنه منبع للاستقامة وبأنه خلاصة الكمال. </p><p>أما بالنسبة لباراماهانسا يوجاناندا الذي لعب دورًا رئيسيًا في جلب فلسفة <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AC%D8%A7" title="يوجا">اليوغا</a> إلى الغرب وكان يعتقد بأن يسوع كان إعادة لتجسد النبي <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B3%D8%B9" title="اليسع">اليسع</a> وبأنه كان تلميذًا <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">ليوحنا المعمدان</a> الذي كان بدوره إعادة لتجسد النبي <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">إيليا</a>، حيث النبي <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B3%D8%B9" title="اليسع">اليسع</a> كان تلميذًا للنبي <a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">إيليا</a>، وكلاهما من أنبياء <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg/175px-WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg" decoding="async" width="175" height="279" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg/263px-WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg/350px-WoronieckiwithsigninTimesSquare.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1914" /></a><figcaption>موعظ في ساحة <a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D9%8A%D9%85%D8%B2" title="ميدان التايمز">تايمز سكوير</a> بمدينة <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%8A%D9%88%D8%B1%D9%83" title="نيويورك">نيويورك</a> يحمل لافتة تدعو إلى التوبة والمحبة اقتداءً بحياة يسوع.</figcaption></figure> <p>وقد اعتبر <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7_%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="مهاتما غاندي">المهاتما غاندي</a> يسوع كأحد معلميه الرئيسيين وبأنه ملهمه في فلسفة <a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%A9_%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="مقاومة سلمية">المقاومة السلمية</a> أو فلسفة <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B9%D9%86%D9%81" title="لاعنف">اللاعنف</a>، ومن أقواله الشهيرة عن يسوع قوله <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2" title="إنجليز">للإنكليز</a>: «<span class="citationTemplate" style="font-size:1em"><span class="script-arabic">أحب مسيحكم، ولكني لا أحب مسيحييكم فهم بعيدون جدًا عن أن يكونوا كالمسيح.<sup id="cite_ref-447" class="reference"><a href="#cite_note-447"><span class="cite-bracket">[</span>445<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></span>» </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="وجهات_نظر_متنوعة"><span id=".D9.88.D8.AC.D9.87.D8.A7.D8.AA_.D9.86.D8.B8.D8.B1_.D9.85.D8.AA.D9.86.D9.88.D8.B9.D8.A9"></span>وجهات نظر متنوعة</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=42" title="عدل القسم: وجهات نظر متنوعة"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>في <a href="/wiki/%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B5%D9%8A%D8%A9" title="غنوصية">الغنوصية المسيحية</a> (والتي أصبحت الآن حركة دينية منقرضة إلى حد كبير)،<sup id="cite_ref-448" class="reference"><a href="#cite_note-448"><span class="cite-bracket">[</span>446<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> أُرسل يسوع من العالم الإلهي وقدم المعرفة السرية (<a href="/wiki/%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%B3" title="غنوسيس">غنوسيس</a>) اللازمة للخلاص. يعتقد معظم الغنوصيين أن يسوع كان إنساناً أصبح يمتلكه روح «المسيح» في <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">معموديته</a>. وتركت هذه الروح جسد يسوع أثناء <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صلبه</a>، لكنها انضمت إليه عندما <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">قام من الأموات</a>. لكن بعض الغنوصيين، على الرغم من ذلك، كانوا من <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="دوسيتية">الدوسيتيين</a>، اعتقدوا أن يسوع ليس له وجود حقيقي لأن الجسد مادي والمادة ليس لها وجود فعلي حقيقي في اعتقادهم. وقبلت <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="المانوية">المانوية</a>، وهي طائفة <a href="/wiki/%D8%BA%D9%86%D9%88%D8%B5%D9%8A%D8%A9" title="غنوصية">غنوصية</a>، يسوع كنبي، بالإضافة إلى تبجيل كل من <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">غوتاما بودا</a> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%AA" title="زرادشت">وزرادشت</a>.<sup id="cite_ref-449" class="reference"><a href="#cite_note-449"><span class="cite-bracket">[</span>447<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-450" class="reference"><a href="#cite_note-450"><span class="cite-bracket">[</span>448<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تعتبر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="البهائية">الديانة البهائية</a> يسوع <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">ومحمد بن عبد الله</a> <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">وجواتاما بوذا</a> وآخرين بأنهم جميعًا أنبياء لله، وبينما يوجد هناك وجهات نظر بهائية تتفق مع تلك المسيحية عن يسوع فإن المسيحيين يرفضونها تمامًا.<sup id="cite_ref-451" class="reference"><a href="#cite_note-451"><span class="cite-bracket">[</span>449<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وتعتبر التعاليم البهائية أن يسوع هو مظهر من مظاهر الله، وهو المفهوم البهائي للأنبياء - الوسطاء بين الله والبشريّة،<sup id="cite_ref-stockman_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-stockman-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ليكون بمثابة الرسول الذي يعكس صفات الله.<sup id="cite_ref-مولد_تلقائيا2_452-0" class="reference"><a href="#cite_note-مولد_تلقائيا2-452"><span class="cite-bracket">[</span>450<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويُؤمن البهائيون <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">بالولادة العذرية</a> والصلب،<sup id="cite_ref-stockman_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-stockman-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لكنهم يرون أن قيامة ومعجزات يسوع رمزية.<sup id="cite_ref-stockman_8-3" class="reference"><a href="#cite_note-stockman-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تنظر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="المندائية">الديانة المندائية</a> إلى يسوع على أنه نبي مخادع أو المسيح الكاذب أنتجته خرافات إله <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="يهود">اليهود</a> في كتاب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a>، وبأنه كان خصمًا للنبي الصالح <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a>، ومع هذا فإنهم يؤمنون بأن يوحنا قد عمَّد يسوع.<sup id="cite_ref-453" class="reference"><a href="#cite_note-453"><span class="cite-bracket">[</span>451<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>أما حركة <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العصر الجديد">العصر الجديد</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الإنجليزية">بالإنجليزية</a>: <span class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">The New Age</span>) آراء وتصورات عديدة عن شخصية يسوع، فالبعض منهم يعتبره المعلم العظيم أو السيد العلِّي على غرار بوذا، الذي علم الناس بأن المسيحانية هي شيء يمكن لأي إنسان بلوغه. وفي نفس الوقت العديد من مبادئ حركة العصر الجديد <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AD" title="تناسخ الأرواح">كالتقمص</a> تتعارض وتتضارب مع تعاليم المسيحية التقليدية، وهناك بعض جماعات هذه الحركة تعتقد بأن يسوع درس الحكمة في <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%8A%D8%A7" title="هملايا">جبال الهملايا</a> أو في <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> خلال سنوات حياته الضائعة، أي خلال فترة تقريبية ما بين طفولته وبداية عمله التبشيري عندما بلغ الثلاثين والتي لم يتحدث عنها <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a>. ويعتبر <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="يسوع في السيناتولوجيا">يسوع في السيناتولوجيا</a> (إلى جانب شخصيات دينية أخرى مثل <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%AA" title="زرادشت">زرادشت</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">ومحمد</a> <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">وبوذا</a>) جزء من «تراثها الديني».<sup id="cite_ref-مولد_تلقائيا1_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-مولد_تلقائيا1-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-other_views_454-0" class="reference"><a href="#cite_note-other_views-454"><span class="cite-bracket">[</span>452<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ويعتبر يسوع إلى جانب كل من <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="غوتاما بوذا">غوتاما بودا</a> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%AA%D8%B2%D9%87" title="لاوتزه">ولاوتزه</a> وفوشى من الشخصيات المبجلة في معتقدات <a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="كاو دائية">كاو دائية</a>. </p><p>هناك العديد من <a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82" title="أخلاق">علماء الأخلاق</a> ممن شددوا على القيم <a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82" title="أخلاق">الأخلاقية</a> التي نادى بها يسوع، مثل <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D9%8A_%D9%88%D9%8A%D9%84%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="جاري ويلس (الصفحة غير موجودة)">جاري ويلس</a> الذي بين أن هناك تمايز بين أخلاقيات يسوع والأخلاقيات المعتادة للمسيحية، وقد صور يسوع على أنه الواعظ المتجول، الذي علّم عن السلام والمحبة وحقوق المرأة والأطفال، وخاصم القادة الدينيين والمرائين والأغنياء، وقد أيَّد وأكَّد على هذه المبادئ الأخلاقية الكثير من المدافعين عن <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="حقوق الإنسان">حقوق الإنسان</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AF" title="إلحاد">والملحدين</a> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A3%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="لاأدرية">واللاأدريين</a>. ويرفض <a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AF" title="إلحاد">الملحدين</a> ألوهية يسوع، لكن لدى العديد منهم آراء مختلفة حول تعاليم يسوع الأخلاقيّة. على سبيل المثال، أطلق ريتشارد دوكينز على يسوع «معلم أخلاقي كبير».<sup id="cite_ref-455" class="reference"><a href="#cite_note-455"><span class="cite-bracket">[</span>453<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="انظر_أيضًا"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B8.D8.B1_.D8.A3.D9.8A.D8.B6.D9.8B.D8.A7"></span>انظر أيضًا</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=43" title="عدل القسم: انظر أيضًا"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"></p><table cellspacing="0" cellpadding="0" class="multicol" style="; width:100%;"> <tbody><tr> <td width="25%" align="right" valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">كريستولوجيا</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a>.</li></ul> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="25%" align="right" valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">تلاميذ المسيح</a>.</li></ul> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="25%" align="right" valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تاريخية يسوع">تاريخية يسوع</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نظرة العهد الجديد لحياة المسيح">نظرة العهد الجديد لحياة المسيح</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="ألقاب يسوع في العهد الجديد">ألقاب يسوع في العهد الجديد</a>.</li></ul> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="25%" align="right" valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المسيحية">المسيح في المسيحية</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">ماشيح</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a>.</li></ul> <p class="mw-empty-elt"></p> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ملاحظات"><span id=".D9.85.D9.84.D8.A7.D8.AD.D8.B8.D8.A7.D8.AA"></span>ملاحظات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=44" title="عدل القسم: ملاحظات"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="footnote"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68964954">.mw-parser-output .reflist-wrap{overflow-y:auto;max-height:300px}.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:36em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:28em}.mw-parser-output .reflist-columns-4{column-width:20em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}@media print{.mw-parser-output .reflist{overflow-y:visible!important;max-height:none!important}}</style><div class="reflist-wrap"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-arabic-abajed" style="column-width: 30em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-16">^</a></b></span> <span class="reference-text">يكتب إيرمان: "وجهة النظر بأن محتويات الأناجيل هي غير دقيقة بالكامل ولكن ما زالت مهمة من أجل الحقائق الدينية التي تسعى إلى نشرهاهي وجهة النظر الشائعة بين الباحثين، على الرغم من أن وجهة النظر تلك غير معروفة على نطاق واسع بين غيرهم ."<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b></span> <span class="reference-text">يكتب ساندرز: "المسيحيون الأوائل لم يكتبوا سردا عن حياة يسوع، بل استغلوا (وبالتالي حافظوا على) وحدات فردية—مقاطع قصيرة حول كلماته وأفعاله. هذه الوحدات تم بعد ذلك نقلها وتنظيمها من قبل مؤلفين ومحررين ... بعض هذه المحتويات تمت مراجعتها وبعضها تم إنشاؤها من قبل المسيحيين الأوائل."<sup id="cite_ref-FOOTNOTESanders199357_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESanders199357-17"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> </li> </ol></div></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="المراجع"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.85.D8.B1.D8.A7.D8.AC.D8.B9"></span>المراجع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=45" title="عدل القسم: المراجع"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68964954"><div class="reflist-wrap"><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68982381">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")left 0.1em center/12px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-free a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-limited a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-registration a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-subscription a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background-size:contain;padding:0 1em 0 0}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#085;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}@media screen{.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911f}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911f}}</style><cite id="CITEREFBrown1977" class="citation book cs1">Brown، Raymond E. (1977). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211214085434/https://archive.org/details/birthofmessiahco0000brow"><i>The birth of the Messiah: a commentary on the infancy narratives in Matthew and Luke</i></a>. Doubleday. ص. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/birthofmessiahco0000brow/page/513">513</a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-385-05907-7" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-385-05907-7"><bdi>978-0-385-05907-7</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/birthofmessiahco0000brow">الأصل</a> في 2021-12-14.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+birth+of+the+Messiah%3A+a+commentary+on+the+infancy+narratives+in+Matthew+and+Luke&rft.pages=513&rft.pub=Doubleday&rft.date=1977&rft.isbn=978-0-385-05907-7&rft.aulast=Brown&rft.aufirst=Raymond+E.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbirthofmessiahco0000brow&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Ricciotti276-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Ricciotti276_2-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFRicciotti1948" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Giuseppe_Ricciotti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giuseppe Ricciotti (الصفحة غير موجودة)">Ricciotti، Giuseppe</a> (1948). <i>Vita di Gesù Cristo</i>. Tipografia Poliglotta Vaticana. ص. 276 n.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vita+di+Ges%C3%B9+Cristo&rft.pages=276+n&rft.pub=Tipografia+Poliglotta+Vaticana&rft.date=1948&rft.aulast=Ricciotti&rft.aufirst=Giuseppe&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFMaier2001" class="citation book cs1">Maier، Paul L. (2001). <i>The First Christmas: The True and Unfamiliar Story</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+First+Christmas%3A+The+True+and+Unfamiliar+Story&rft.date=2001&rft.aulast=Maier&rft.aufirst=Paul+L.&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span><sup class="reference"><span title="المعلومات الوصفية للاستشهاد ليست مكتملة منذ ديسمبر 2016" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1#المعلومات_الوصفية_للمصادر" title="ويكيبيديا:الاستشهاد بمصادر">استشهاد منقوص البيانات</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFCraveri1967" class="citation book cs1">Craveri، Marcello (1967). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220322035719/https://archive.org/details/lifeofjesus00crav"><i>The Life of Jesus</i></a>. Grove Press. ص. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/lifeofjesus00crav/page/35">35–37</a>. مؤرشف من <span class="id-lock-registration" title="يمكن التسجيل مجانًا"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/lifeofjesus00crav">الأصل</a></span> في 2022-03-22.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Life+of+Jesus&rft.pages=35-37&rft.pub=Grove+Press&rft.date=1967&rft.aulast=Craveri&rft.aufirst=Marcello&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Flifeofjesus00crav&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEddyBoyd2007173-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEEddyBoyd2007173_5-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFEddyBoyd2007">Eddy & Boyd 2007</a>، صفحة 173.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcGrath20064–6-6"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcGrath20064–6_6-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcGrath20064–6_6-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMcGrath2006">McGrath 2006</a>، صفحات 4–6.</span> </li> <li id="cite_note-uscsite-7"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-uscsite_7-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150501064500/http://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/004-qmt.php">"Quran 3:46–158"</a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.usc.edu/org/cmje/religious-texts/quran/verses/004-qmt.php#004.157">الأصل</a> في 2015-05-01.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Quran+3%3A46%E2%80%93158&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.usc.edu%2Forg%2Fcmje%2Freligious-texts%2Fquran%2Fverses%2F004-qmt.php%23004.157&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-stockman-8"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-stockman_8-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-stockman_8-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-stockman_8-2"><sup><i><b>ج</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-stockman_8-3"><sup><i><b>د</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFStockman1992" class="citation journal cs1">Stockman، Robert (1992). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190607061448/http://bahai-library.com:80/stockman_jesus_bahai_writings">"Jesus Christ in the Bahá'í Writings"</a>. <i>Bahá'í Studies Review</i>. ج. 2 ع. 1. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bahai-library.com/stockman_jesus_bahai_writings">الأصل</a> في 2019-06-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Bah%C3%A1%27%C3%AD+Studies+Review&rft.atitle=Jesus+Christ+in+the+Bah%C3%A1%27%C3%AD+Writings&rft.volume=2&rft.issue=1&rft.date=1992&rft.aulast=Stockman&rft.aufirst=Robert&rft_id=http%3A%2F%2Fbahai-library.com%2Fstockman_jesus_bahai_writings&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-The_Druse,_a_religious_community_in_transition-9"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-The_Druse,_a_religious_community_in_transition_9-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Druse,_a_religious_community_in_transition_9-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Druse,_a_religious_community_in_transition_9-2"><sup><i><b>ج</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFDana1980" class="citation book cs1">Dana، Nissim (1980). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190905124250/https://books.google.com/books?id=keD9z1XWuNwC&pg=PA98&dq=Mordechai+Nisan++druze&ei=IJ5uSLuLMZOkiwHp99SCBg&sig=ACfU3U2QHNki1phQdaWTIOKngGyVPLnTbw"><i>The Druse, a religious community in transition</i></a>. Turtledove Pub. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9789652000286" title="خاص:مصادر كتاب/9789652000286"><bdi>9789652000286</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=keD9z1XWuNwC&pg=PA98&dq=Mordechai+Nisan++druze&ei=IJ5uSLuLMZOkiwHp99SCBg&sig=ACfU3U2QHNki1phQdaWTIOKngGyVPLnTbw">الأصل</a> في 2019-09-05<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2019-10-28</span></span>. <q>... Druze belief, there were seven prophets at different periods in history: Adam, Noah, Abraham, Moses, Jesus, Mohammad and Muhammad Ibn Isma'il — the founder of Isma'iliyya....</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Druse%2C+a+religious+community+in+transition&rft.pub=Turtledove+Pub.&rft.date=1980&rft.isbn=9789652000286&rft.aulast=Dana&rft.aufirst=Nissim&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DkeD9z1XWuNwC%26pg%3DPA98%26dq%3DMordechai%2BNisan%2B%2Bdruze%26ei%3DIJ5uSLuLMZOkiwHp99SCBg%26sig%3DACfU3U2QHNki1phQdaWTIOKngGyVPLnTbw&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-مولد_تلقائيا1-10"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-مولد_تلقائيا1_10-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-مولد_تلقائيا1_10-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-مولد_تلقائيا1_10-2"><sup><i><b>ج</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181120100349/https://www.scientology.org/faq/scientology-beliefs/religious-figures-of-the-past.html">"What Is Scientology's View of Moses, Jesus, Muhammad, The Buddha and Other Religious Figures of the Past?"</a>. Church of Scientology International. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.scientology.org/faq/scientology-beliefs/religious-figures-of-the-past.html">الأصل</a> في 2018-11-20<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2013-06-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=What+Is+Scientology%27s+View+of+Moses%2C+Jesus%2C+Muhammad%2C+The+Buddha+and+Other+Religious+Figures+of+the+Past%3F&rft.pub=Church+of+Scientology+International&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.scientology.org%2Ffaq%2Fscientology-beliefs%2Freligious-figures-of-the-past.html&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOliver19769-11"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEOliver19769_11-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEOliver19769_11-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFOliver1976">Oliver 1976</a>، صفحة 9.</span> </li> <li id="cite_note-Ehrman285-12"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Ehrman285_12-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">B. Ehrman, 2011 <i>Forged : writing in the name of God</i> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780062078636" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-06-207863-6</a>. page 285</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b></span> <span class="reference-text">Van Voorst, Robert E (2000). <i>Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence</i>. Eerdmans Publishing. <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0802843689" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8028-4368-9</a> page 16 states that modern scholarship views the theories of non-existence of Jesus as effectively refuted.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPowell1998168–73-14"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEPowell1998168–73_14-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFPowell1998">Powell 1998</a>، صفحات 168–73.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b></span> <span class="reference-text">Bart D. Ehrman, MDiv, PhD. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thegreatcourses.com/courses/historical-jesus.html">Historical Jesus. 'Prophet of the New Millennium.'</a> Course handbook, p. 10 (Lecture Three. V. B.) The Teaching Company, 2000, Lecture 24 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190123155853/https://www.thegreatcourses.com/courses/historical-jesus.html">نسخة محفوظة</a> 23 يناير 2019 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESanders199357-17"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTESanders199357_17-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSanders1993">Sanders 1993</a>، صفحة 57.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b></span> <span class="reference-text"><i>The Cambridge companion to Jesus</i> edited by Markus N. A. Bockmuehl 2001 (<span dir="rtl">ردمك <span dir="ltr"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-521-79678-4" title="خاص:مصادر كتاب/0-521-79678-4">0-521-79678-4</a></span></span>) pp. 156–157.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b></span> <span class="reference-text">C. Stephen Evans (1996)<i>. The historical Christ and the Jesus of faith</i>, Oxford University Press (<span dir="rtl">ردمك <span dir="ltr"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-19-826397-X" title="خاص:مصادر كتاب/0-19-826397-X">0-19-826397-X</a></span></span>) p. v.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFBauckham2011" class="citation book cs1">Bauckham، Richard (2011). <i>Jesus: A Very Short Introduction</i>. United States: Oxford University Press. ص. 1–2. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0199575275" title="خاص:مصادر كتاب/978-0199575275"><bdi>978-0199575275</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jesus%3A+A+Very+Short+Introduction&rft.place=United+States&rft.pages=1-2&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2011&rft.isbn=978-0199575275&rft.aulast=Bauckham&rft.aufirst=Richard&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFSkienaWard2014" class="citation news cs1">Skiena، Steven؛ Ward، Charles B. (10 يناير 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230406100330/https://www.theguardian.com/books/2014/jan/30/whos-most-significant-historical-figure">"Who's the most significant historical figure?"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="الغارديان">الغارديان</a></i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/books/2014/jan/30/whos-most-significant-historical-figure">الأصل</a> في 2023-04-06<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2023-08-10</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86&rft.atitle=Who%27s+the+most+significant+historical+figure%3F&rft.date=2014-01-10&rft.aulast=Skiena&rft.aufirst=Steven&rft.au=Ward%2C+Charles+B.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fbooks%2F2014%2Fjan%2F30%2Fwhos-most-significant-historical-figure&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مجموعة من المؤلفين، المركز الكاثوليكي للتعليم المسيحي، الطبعة الأولى، أنطلياس 2005، 69.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lifeagape.org/arabicegypt/">يسوع هو المسيح</a>، بشارة الحياة، 19 يوليو 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150507063727/http://www.lifeagape.org:80/arabicegypt/">نسخة محفوظة</a> 7 مايو 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، الأب بولس إلياس، المكتبة الشرقية، بيروت 1963، ص.51</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: رسالة كورنثس الثانية 5: 21؛ الرسالة إلى العبرانيين 4: 15؛ رسالة بطرس الأولى 2: 22؛ رسالة يوحنا الأولى 3: 5.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.90</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، عبد الفادي القاهراني، دار النفير، بيروت 1990، ص.106</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-29">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%83%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%B3_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="بندكت السادس عشر">بندكت السادس عشر</a>، مجمع العقيدة والإيمان، ترجمة ومنشورات اللجنة الأسقفية لوسائل الإعلام، جل الديب 1986، فقرة.82</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://3lotus.com/ar/Christianity/salvation.htm">هدية التكفير المجانية</a>، الإيقاظ، 19 يوليو 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170713095647/http://3lotus.com/ar/Christianity/salvation.htm">نسخة محفوظة</a> 13 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني المسكوني الثاني، عبدو خليفة، المكتبة الشرقية، بيروت 1988، ص.36</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، فقرة.43</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، فكتور حداد، المكتبة البولسية، بيروت 1980، ص.39</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي - الجزء الثاني، إغناطيوس زيادة، المطبعة الكاثوليكية، الطبعة الخامسة، بيروت 1956، ص.120</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-35">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-008-Anba-Metropolitan-Bishoy/002-Tabseet-El-Iman/Simplifying-the-Faith__000-index-11-Second-Coming-2.html">علامات المجيء الثاني</a>، الأنبا تكلا، 19 يوليو 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171222220138/https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-008-Anba-Metropolitan-Bishoy/002-Tabseet-El-Iman/Simplifying-the-Faith__000-index-11-Second-Coming-2.html">نسخة محفوظة</a> 22 ديسمبر 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، فيربو فينو، المكتبة البولسية، جونيه 1996، ص.122.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-37">^</a></b></span> <span class="reference-text">إطلالة الألف الالث، <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="يوحنا بولس الثاني">يوحنا بولس الثاني</a>، اللجنة الأسقفية لوسائل الإعلام، جل الديب 1994، فقرة.6</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-38">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.40</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-39">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر: رسالة كورنثس الثانية 5: 19؛ رسالة تيموتاوس الأولى 2: 5؛ الرسالة إلى العبرانيين 7: 25؛ الرسالة إلى العبرانيين 3: 15.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-40">^</a></b></span> <span class="reference-text">إطلالة الألف الثالث، مرجع سابق، فقرة.3</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-41">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nourelalam.org/index.php/topicsaarticules/blog1/250-ar29">شفاعة يسوع المسيح</a><sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup>، نور العالم، 19 يوليو 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20130503074314/http://www.nourelalam.org/index.php/topicsaarticules/blog1/250-ar29">نسخة محفوظة</a> 2013-05-03 at <a href="/wiki/Archive.is" class="mw-redirect" title="Archive.is">Archive.is</a></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-42">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني المسكوني الثاني، مرجع سابق، ص.4</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-43">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنسان والكون والتطور بين العلم والدين، هنري بولاد، دار المشرق، الطبعة الرابعة، بيروت 2008، ص.313</span> </li> <li id="cite_note-AD-44"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-AD_44-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071222112520/http://www.m-w.com/dictionary/anno%20domini">"anno Domini"</a>. <i>Merriam Webster Online Dictionary</i>. Merriam-Webster. 2003. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.merriam-webster.com/dictionary/anno%20Domini">الأصل</a> في 2007-12-22<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2016-11-03</span></span>. <q>Etymology: Medieval Latin, in the year of our Lord</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=anno+Domini&rft.btitle=Merriam+Webster+Online+Dictionary&rft.pub=Merriam-Webster&rft.date=2003&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.merriam-webster.com%2Fdictionary%2Fanno%2520Domini&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-CE-45"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-CE_45-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFBBC_Team2005" class="citation web cs1">BBC Team (8 فبراير 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190627130932/http://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/history/history_1.shtml">"History of Judaism 63 BCE–1086 CE"</a>. <i>BBC Religion & Ethics</i>. British Broadcasting Corporation. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/religion/religions/judaism/history/history_1.shtml#section_2">الأصل</a> في 2019-06-27<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2016-04-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=BBC+Religion+%26+Ethics&rft.atitle=History+of+Judaism+63+BCE%E2%80%931086+CE&rft.date=2005-02-08&rft.au=BBC+Team&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Freligion%2Freligions%2Fjudaism%2Fhistory%2Fhistory_1.shtml%23section_2&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-46">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل براوية القرآن، فراس السواح، دار علاء الدين، طبعة أولى، دمشق 2004، ص.218</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-47">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.saaid.net/Anshatah/dawah/22.htm">التصور الإسلامي للمسيح</a>، صيد الفوائد، 19 يوليو 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180111111642/http://saaid.net/Anshatah/dawah/22.htm">نسخة محفوظة</a> 11 يناير 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Morgan2-48"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Morgan2_48-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFMorgan2010" class="citation book cs1">Morgan، Diane (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191208000725/https://books.google.com/books?id=U94S6N2zECAC&pg=PA45#v=onepage"><i>Essential Islam: A Comprehensive Guide to Belief and Practice</i></a>. ABC-CLIO. ص. 45–46. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-313-36025-1" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-313-36025-1"><bdi>978-0-313-36025-1</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=U94S6N2zECAC&pg=PA45#v=onepage">الأصل</a> في 2019-12-08.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Essential+Islam%3A+A+Comprehensive+Guide+to+Belief+and+Practice&rft.pages=45-46&rft.pub=ABC-CLIO&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-313-36025-1&rft.aulast=Morgan&rft.aufirst=Diane&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DU94S6N2zECAC%26pg%3DPA45%23v%3Donepage&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-manifestation-49"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-manifestation_49-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFCole1982" class="citation journal cs1 cs1-prop-long-vol">Cole، Juan (1982). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190517105145/http://bahai-library.com:80/cole_concept_manifestation">"The Concept of Manifestation in the Bahá'í Writings"</a>. <i>Bahá'í Studies</i>. monograph 9: 1–38. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bahai-library.com/cole_concept_manifestation">الأصل</a> في 2019-05-17.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Bah%C3%A1%27%C3%AD+Studies&rft.atitle=The+Concept+of+Manifestation+in+the+Bah%C3%A1%27%C3%AD+Writings&rft.volume=monograph+9&rft.pages=1-38&rft.date=1982&rft.aulast=Cole&rft.aufirst=Juan&rft_id=http%3A%2F%2Fbahai-library.com%2Fcole_concept_manifestation&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-50">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.59</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-51">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.95</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-52">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newadvent.org/cathen/08374x.htm">معنى اسم يسوع المسيح</a>، الموسوعة الكاثوليكية، 29 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180103104258/http://www.newadvent.org/cathen/08374x.htm">نسخة محفوظة</a> 03 يناير 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-اتحاد_الشباب_المسيحي-53"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-اتحاد_الشباب_المسيحي_53-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-اتحاد_الشباب_المسيحي_53-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cyuegypt.com/cyu/archive_more.asp?SubjectID=22">اتحاد الشباب المسيحي</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140220074110/http://www.cyuegypt.com/cyu/archive_more.asp?SubjectID=22">نسخة محفوظة</a> 20 فبراير 2014 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-54">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ucg.org/the-good-news/the-meaning-of-the-name-jesus-christ">ما معنى اسم المسيح؟ </a>، موقع الأخبار السارة، 2 يناير 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110426145649/http://www.gnmagazine.org/issues/gn02/meaningnamejesuschrist.htm">نسخة محفوظة</a> 26 أبريل 2011 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-55">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/03-Questions-Related-to-Theology-and-Dogma__Al-Lahoot-Wal-3akeeda/023-7-Sacraments-2-Mayroon.html">سر الميرون من الكتاب المقدس</a>، الأنبا تكلا، 2 يناير 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170718143004/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/03-Questions-Related-to-Theology-and-Dogma__Al-Lahoot-Wal-3akeeda/023-7-Sacraments-2-Mayroon.html">نسخة محفوظة</a> 18 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-56">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر نبؤات زكريا بن برخيا الواردة في <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="سفر زكريا">سفر زكريا</a> حول اجتماع الصفات الثلاثة: الملك والنبي والكاهن في شخص المسيح المنتظر: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9NjQ0MQ==">زكريا: الكاهن والنبي والملك</a>، كنيسة الإسكندرية الكاثوليكية، 27 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124306/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9NjQ0MQ==">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124306/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9NjQ0MQ==">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من الأصل في 2020-04-07<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-04-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&rft_id=http%3A%2F%2Fcoptcatholic.net%2Fsection.php%3Fhash%3DaWQ9NjQ0MQ%3D%3D&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" class="mw-redirect" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-57">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.keyway.ca/htm2003/20030823.htm">الكاهن والنبي والملك</a>، موقع دراسات الكتاب المقدس، 27 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170927220809/http://www.keyway.ca/htm2003/20030823.htm">نسخة محفوظة</a> 27 سبتمبر 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-58">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newadvent.org/cathen/14597a.htm">علم دراسة المسيح</a>، الموسوعة الكاثوليكية، 27 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170703041424/http://www.newadvent.org/cathen/14597a.htm">نسخة محفوظة</a> 03 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت-59"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت_59-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-قصة_الحضارة_-_ويل_ديورانت_59-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.civilizationstory.com/civilization/">قصة الحضارة - ويل ديورانت</a>، الكتاب الخامس، الباب السادس والعشرون، الفصل الأول، ص.3901-3902 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170717103352/http://www.civilizationstory.com/civilization/">نسخة محفوظة</a> 17 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-60">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.freeorthodoxmind.org/2012/07/blog-post_05.html">وجود المسيح</a>، دراسات لاهوتية أرثوذكسية، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160329200844/http://www.freeorthodoxmind.org/2012/07/blog-post_05.html">نسخة محفوظة</a> 29 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-61">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.131</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-62">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.129</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-63">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.civilizationstory.com/civilization/">قصة الحضارة - ويل ديورانت</a>، الكتاب الخامس، الباب السادس والعشرون، الفصل الأول، ص.3899-3901 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170717103352/http://www.civilizationstory.com/civilization/">نسخة محفوظة</a> 17 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-64">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.12</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-65">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=6437:2010-11-24-13-32-02&catid=282:-2&Itemid=125">فلافيوس يوسيفوس المؤرخ</a>، الأب بولس فغالي، 21 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311191048/http://boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=6437:2010-11-24-13-32-02&catid=282:-2&Itemid=125">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-66">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic5753.htm">يوسيفوس</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140725064654/http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic5753.htm">نسخة محفوظة</a> 25 يوليو 2014 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-67">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.civilizationstory.com/civilization/">قصة الحضارة - ويل ديورانت</a>، الكتاب الخامس، الباب السادس والعشرون، الفصل الأول، ص.3902 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170717103352/http://www.civilizationstory.com/civilization/">نسخة محفوظة</a> 17 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-68">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/05-Sefr-A3mal-El-Rosol/Tafseer-Sefr-Aamal-Al-Rosul__01-Chapter-18.html">طرد المسيحيين من روما</a>، الأنبا تكلا، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170712060027/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/05-Sefr-A3mal-El-Rosol/Tafseer-Sefr-Aamal-Al-Rosul__01-Chapter-18.html">نسخة محفوظة</a> 12 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-69">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/3message/message3.html">الرسالة التي غيرت العالم</a>، الكلمة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305020530/http://www.alkalema.net/3message/message3.html">نسخة محفوظة</a> 05 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-70">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.13</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-71">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mb-soft.com/believe/taxm/jesushis.htm">الأدلة التاريخية المبكرة لوجود يسوع المسيح</a>، نؤمن، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305011037/http://mb-soft.com/believe/taxm/jesushis.htm">نسخة محفوظة</a> 05 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-72">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.civilizationstory.com/civilization/">قصة الحضارة - ويل ديورانت</a>، الكتاب الخامس، الباب السادس والعشرون، الفصل الأول، ص.3903 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170717103352/http://www.civilizationstory.com/civilization/">نسخة محفوظة</a> 17 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-73">^</a></b></span> <span class="reference-text">الفاتيكان وروما المسيحية، محمد فاضل، دار طلاس، دمشق 1992، ص.98.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-74">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.14</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-75">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-001-The-Da-Vinci-Code-Exposed/The-Davinci-Hoax-020-Chapter-Five-How-We-Got-The-Bible.html">كيف قبلت الأناجيل القانونية الأربعة</a>، الانبا تكلا، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170717152232/http://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-001-The-Da-Vinci-Code-Exposed/The-Davinci-Hoax-020-Chapter-Five-How-We-Got-The-Bible.html">نسخة محفوظة</a> 17 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-76">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، العهد الجديد، لجنة من اللاهوتيين، دار المشرق، الطبعة السادسة عشر، بيروت 1988، بإذن الخور أسقف بولس باسيم، النائب الرسولي للاتين في لبنان، ص.37</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-77">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lifeagape.org/arabicqa/thebible/what%20the%20word%20gospel%20mean.htm">معنى الإنجيل</a>، البشارة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140725131711/http://www.lifeagape.org:80/arabicqa/thebible/what">the word gospel mean.htm نسخة محفوظة</a> 25 يوليو 2014 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-78">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.aljoumhouria.com/news/index/32808">ما معنى كلمة إنجيل؟</a>، الجمهورية، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160319172828/http://www.aljoumhouria.com/news/index/32808">نسخة محفوظة</a> 19 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-79">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Tadros-Yacoub-Malaty/00-General/Introduction-About-The-Four-Gospels_El-Anageel-El-Arba3a-03.html">تفسير كلمة إنجيل</a>، الأنبا تكلا، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170716182313/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Tadros-Yacoub-Malaty/00-General/Introduction-About-The-Four-Gospels_El-Anageel-El-Arba3a-03.html">نسخة محفوظة</a> 16 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-80">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.25</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-81"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-ReferenceA_81-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_81-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.42</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-82">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.34</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-83">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.19</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-84">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.167</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-85">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.117</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-86">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.19</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-87">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.18</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-88">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.47</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-89">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.borjalmaarifa.com/index.php?option=com_audiovisual&view=radio&avitem=3520&Itemid=447">من هو لوقا</a>، كلمة معك، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160310091830/http://www.borjalmaarifa.com/index.php?option=com_audiovisual&view=radio&avitem=3520&Itemid=447">نسخة محفوظة</a> 10 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-90">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.create-answer.com/mwade3%20mase7ye%20christianty/faghali%20derasat/3.htm">أعمال الرسل مقدمة دراسية</a>، احصل على الأجوبة، 21 نوفمبر 2012 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160307161818/http://create-answer.com/mwade3%20mase7ye%20christianty/faghali%20derasat/3.htm">نسخة محفوظة</a> 07 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-91">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lifeagape.org/nafarabic/etude%20biblique/eb3luc.htm">لمن كتب لوقا إنجيله</a>، البشارة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070830053454/http://www.lifeagape.org:80/nafarabic/etude">biblique/eb3luc.htm نسخة محفوظة</a> 30 أغسطس 2007 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-92">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.28</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-93">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.349</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-94">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.307</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-95">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.357.</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-96">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/drasat/drasat9.htm">إنجيل يوحنا</a>، الكلمة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170626103543/http://alkalema.net/drasat/drasat9.htm">نسخة محفوظة</a> 26 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-97">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.logoshouse.com/?sid=ro13s4pgu58os8j8evov1bj3u2&__path=logoshouse.commentary&editionId=34">إنجيل يوحنا</a>، بيت الكلمة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160306063802/http://logoshouse.com/index.php?&__path=logoshouse.commentary&editionid=34&sid=ro13s4pgu58os8j8evov1bj3u2">نسخة محفوظة</a> 06 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-98">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنسان والكون والتطور بين العلم والدين، مرجع سابق، ص.144</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-99">^</a></b></span> <span class="reference-text">إطلالة الألف الثالث، مرجع سابق، فقرة.6</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-100">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.43</span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-101">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.51</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-102">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.38</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-103">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.17</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-104">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر، آيات تدلّ على مرحلة التقليد الشفهي: لوقا 1:2؛ الرسالة إلى العبرانيين 2: 3؛ رسالة بطرس الثانية 1: 16؛ رسالة يوحنا الأولى 1: 1-4</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-105">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.22</span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-106">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.77</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-107">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.25</span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-108">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.40</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-109">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Tadros-Yacoub-Malaty/00-General/Introduction-About-The-Four-Gospels_El-Anageel-El-Arba3a-07.html">المشكلة الإزائية</a>، الأنبا تكلا، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170716181515/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Tadros-Yacoub-Malaty/00-General/Introduction-About-The-Four-Gospels_El-Anageel-El-Arba3a-07.html">نسخة محفوظة</a> 16 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-110">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.22</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-111">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.26</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-112">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.10</span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-113">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.42</span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-114">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.112</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-115">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.26.</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-116">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.177</span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-117">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.171</span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-118">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/044-Jesus-Descent-Differences.html">سلسلتي نسب المسيح في العهد الجديد</a>، الأنبا تكلا، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170630080407/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/044-Jesus-Descent-Differences.html">نسخة محفوظة</a> 30 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-119">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.18</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-120">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.201</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-121">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص. 28.</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-122">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youm7.com/570586&">ميلاد المسيح، معجزة الأيام والأزمنة</a>، اليوم السابع، 5 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200323140321/https://www.youm7.com/570586&">نسخة محفوظة</a> 23 مارس 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-123">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.77</span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-124">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://terezia.org/section.php?id=2839">يوسف، أنموذج العبور نحو الولادة</a>، القديسة تريزا، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160423103506/http://www.terezia.org/section.php?id=2839">نسخة محفوظة</a> 23 أبريل 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-125">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.39</span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-126">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.40</span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-127">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://marnarsay.com/Christmas/christmas.htm">قصة الميلاد</a>، إرسالية مار نرساي، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170522030340/http://www.marnarsay.com/Christmas/christmas.htm">نسخة محفوظة</a> 22 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-128">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.orthodoxlegacy.org/Year2/VlachosCircumcision.htm">عيد ختان المسيح</a>، الأرثوذكسية، 5 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يوليو 2017" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130625035711/http://www.orthodoxlegacy.org/Year2/VlachosCircumcision.htm">نسخة محفوظة</a> 25 يونيو 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-129">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://marnarsay.com/Salawat/simon%20in%20tampel.html">عيد سمعان الشيخ</a>، إرسالية مار نرساي، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170627113154/http://marnarsay.com/Salawat/simon%20in%20tampel.html">نسخة محفوظة</a> 27 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-130">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.peregabriel.com/saintamaria/nodeorder/term/654">عيد دخول المسيح إلى الهيكل</a>، سلطانة الحبل بلا دنس، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160313041603/http://peregabriel.com/saintamaria/nodeorder/term/654">نسخة محفوظة</a> 13 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-131"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-131">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://orthodoxonline.org/theology/?option=com_content&view=article&id=385%3Aashman-now-launched-offering-christ-to-the-structure&catid=70&Itemid=188">الآن أطلق عبدك</a>، الأرثوذكسية الإنطاكية، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150915152131/https://www.orthodoxonline.org/theology/index.php?option=com_content&view=article&id=385:ashman-now-launched-offering-christ-to-the-structure&catid=70&Itemid=188">نسخة محفوظة</a> 15 سبتمبر 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-132"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-132">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-008-Anba-Metropolitan-Bishoy/002-Tabseet-El-Iman/Simplifying-the-Faith__037-Prophecies_17-Why-3-Gifts.html">ثلاث هدايا من المجوس</a>، الأنبا تكلا، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170718143105/http://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-008-Anba-Metropolitan-Bishoy/002-Tabseet-El-Iman/Simplifying-the-Faith__037-Prophecies_17-Why-3-Gifts.html">نسخة محفوظة</a> 18 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-133"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-133">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=665&page_id=2144">الهروب إلى مصر</a>، بولس فغالي، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124248/http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=665&page_id=2144">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-134"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-134">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.massi7e.com/bible/Escape-to-Egypt">الهروب إلى مصر</a>، الكتاب المقدس، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170529080252/http://www.massi7e.com/bible/Escape-to-Egypt">نسخة محفوظة</a> 29 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-135">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.129</span> </li> <li id="cite_note-136"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-136">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.77</span> </li> <li id="cite_note-137"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-137">^</a></b></span> <span class="reference-text">لوقا 2: 40.</span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-138">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.131</span> </li> <li id="cite_note-139"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-139">^</a></b></span> <span class="reference-text">لوقا 2: 41.</span> </li> <li id="cite_note-140"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-140">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.265.</span> </li> <li id="cite_note-141"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-141">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.29</span> </li> <li id="cite_note-142"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-142">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://marnarsay.com/Subject/Man%20hum%20Akhwat%20Jasoa.htm">من هم أخوة يسوع</a>، إرسالية مار نرساي، 5 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170612050219/http://www.marnarsay.com/Subject/Man%20hum%20Akhwat%20Jasoa.htm">نسخة محفوظة</a> 12 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-143"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-143">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/scrittiarcaici/vangeli-apocrifi.htm">الأناجيل المنحولة</a>، الموسوعة العربية المسيحية الإلكترونية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170123101617/http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/scrittiarcaici/vangeli-apocrifi.htm">نسخة محفوظة</a> 23 يناير 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-144"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-144">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.longislandsignsandwraps.com/custom-signs/?pId=13&aId=1792">تفاصيل الميلاد في الأناجيل المنحولة</a>، جريدة القاهرة، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124210/https://www.longislandsignsandwraps.com/custom-signs/?pId=13&aId=1792">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-145"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-145">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic605.htm">أناجيل الطفولة</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150924022752/http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic605.htm">نسخة محفوظة</a> 24 سبتمبر 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-146"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-146">^</a></b></span> <span class="reference-text">أناجيل الطفولة، هي <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="إنجيل يعقوب">إنجيل يعقوب</a>، وإنجيل متى المنحول في أصل مريم وطفولة المختلص، <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7" title="إنجيل توما">وإنجيل توما</a>، وإنجيل الطفولة العربي؛ الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.43-62</span> </li> <li id="cite_note-147"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-147">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.55</span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-148">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.maronite-evangelization.com/?page_id=86">ما هو سر العماد؟</a>، البشارة المارونية، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170411035303/http://www.maronite-evangelization.com/?page_id=86">نسخة محفوظة</a> 11 أبريل 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-149"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-149">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=6381:2010-07-12-13-07-09&catid=311:2009-11-21-08-54-40&Itemid=126">العماد اليهودي والعماد المسيحي</a>، بولس فغالي، 6 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311191223/http://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=6381:2010-07-12-13-07-09&catid=311:2009-11-21-08-54-40&Itemid=126">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-150"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-150">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.141</span> </li> <li id="cite_note-151"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-151">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.31</span> </li> <li id="cite_note-152"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-152">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.elmessiri.com/encyclopedia/JEWISH/ENCYCLOPID/MG5/GZ3/BA01/MD09.HTM">الأسينيون</a>، المصيري، 6 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يوليو 2017" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160612003223/http://www.elmessiri.com/encyclopedia/JEWISH/ENCYCLOPID/MG5/GZ3/BA01/MD09.HTM">نسخة محفوظة</a> 12 يونيو 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-153"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-153">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marypages.com/JohnBaptistArabic.htm">القديس يوحنا المعمدان</a>، جند مريم، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170702203900/http://www.marypages.com/JohnBaptistArabic.htm">نسخة محفوظة</a> 02 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-154"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-154">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://abouna.org/node/1023">استشهاد القديس يوحنا المعمدان</a>، موقع أبونا، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171026022322/http://www.abouna.org/node/1023">نسخة محفوظة</a> 26 أكتوبر 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-155"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-155">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.copticpope.org/modules.php?name=News&file=article&sid=343&mode&order=0&thold=0">عظمة يوحنا المعمدان</a>، بطريركية الأقباط الأرثوذكس، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070820192945/http://www.copticpope.org/modules.php?name=News">نسخة محفوظة</a> 20 أغسطس 2007 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-156"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-156">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=1429:2010-03-10-18-59-25&catid=399:2010-03-10-18-40-32&Itemid=118">يسوع ويوحنا المعمدان</a>، بولس فغالي، 6 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131203055347/http://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=1429:2010-03-10-18-59-25&catid=399:2010-03-10-18-40-32&Itemid=118">نسخة محفوظة</a> 3 ديسمبر 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-157"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-157">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.alsiraj.org/blog/archives/824">لماذا اعتمد المسيح</a>، السراج الأرثوذكسي، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160918020943/http://www.alsiraj.org/blog/archives/824">نسخة محفوظة</a> 18 سبتمبر 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-158"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-158">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Coptic-Faith-Creed-Dogma/Coptic-Rite-n-Ritual-Taks-Al-Kanisa/07-Jesus-Mastery-Feast__Anba-Benyameen/Rites-of-Coptic-Small-n-Big-Mastery-Feasts_021-Epipahny-of-Jesus-Intro.html">عيد الظهور</a>، الأنبا تكلا، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170711210348/http://st-takla.org/Coptic-Faith-Creed-Dogma/Coptic-Rite-n-Ritual-Taks-Al-Kanisa/07-Jesus-Mastery-Feast__Anba-Benyameen/Rites-of-Coptic-Small-n-Big-Mastery-Feasts_021-Epipahny-of-Jesus-Intro.html">نسخة محفوظة</a> 11 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-159"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-159">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/ayalenas/ayalenas9.htm">معمودية يسوع</a>، الكلمة، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130309062327/http://www.alkalema.net/ayalenas/ayalenas9.htm">نسخة محفوظة</a> 09 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-160"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-160">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.140</span> </li> <li id="cite_note-161"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-161">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/tagroba/tagroba1.htm">إبليس يجرب المسيح</a>، الكلمة، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130309062359/http://www.alkalema.net/tagroba/tagroba1.htm">نسخة محفوظة</a> 09 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-162"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-162">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stmacariusmonastery.org/st_mark/sm030802.htm">التجارب الثلاث للمسيح</a>، دير الأنبا مقاريوس الكبير، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170625125812/http://www.stmacariusmonastery.org/st_mark/sm030802.htm">نسخة محفوظة</a> 25 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-163"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-163">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.19</span> </li> <li id="cite_note-164"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-164">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.104</span> </li> <li id="cite_note-165"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-165">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.87</span> </li> <li id="cite_note-166"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-166">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.63</span> </li> <li id="cite_note-167"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-167">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.49</span> </li> <li id="cite_note-168"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-168">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.136</span> </li> <li id="cite_note-169"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-169">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.almanarah.net/wp/?p=145">الرسل الاثني عشر</a>، المنارة الأرثوذكسية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160613205418/http://www.almanarah.net/wp/?p=145">نسخة محفوظة</a> 13 يونيو 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-170"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-170">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marypages.com/DisciplesArabic.htm">رسل يسوع المسيح الاثني عشر</a>، صفحات مريم، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170628202754/http://www.marypages.com/DisciplesArabic.htm">نسخة محفوظة</a> 28 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-171"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-171">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.linga.org/biblecharacters-articles/MjQxNg==">يوحنا الرسول</a>، لينجا، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140914141858/http://www.linga.org/biblecharacters-articles/MjQxNg==">نسخة محفوظة</a> 14 سبتمبر 2014 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-172"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-172">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.67</span> </li> <li id="cite_note-173"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-173">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/doctrine/119-life-of-christ-third/2105-page03.html">دعوة متى</a>، كلمة الحياة، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170202125206/http://www.kalimatalhayat.com/doctrine/119-life-of-christ-third/2105-page03.html">نسخة محفوظة</a> 02 فبراير 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-174"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-174">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=95&page_id=554">دعوة لاوي</a>، الأب بولس فغالي، 10 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124253/http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=95&page_id=554">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-175"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-175">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.128</span> </li> <li id="cite_note-176"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-176">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic3798.htm">غيور</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304192730/http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic3798.htm">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-177"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-177">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9Mjc5Mg==">مخطوطات وادي قمران: اليهود والرومان</a>، كنيسة الإسكندرية الكاثوليكية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407123340/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9Mjc5Mg==">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407123340/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9Mjc5Mg==">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من الأصل في 2020-04-07<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-04-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&rft_id=http%3A%2F%2Fcoptcatholic.net%2Fsection.php%3Fhash%3DaWQ9Mjc5Mg%3D%3D&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" class="mw-redirect" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-178"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-178">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.153</span> </li> <li id="cite_note-179"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-179">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، المرجع السابق، ص.47</span> </li> <li id="cite_note-180"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-180">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.101</span> </li> <li id="cite_note-181"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-181">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/054-Names-of-the-Seventy-Apostles.html">الرسل السبعين</a>، الأنبا تكلا، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170715231824/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/054-Names-of-the-Seventy-Apostles.html">نسخة محفوظة</a> 15 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-182"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-182">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://holy-bible-1.com/articles/display-html/10088">السبعين رسولا</a>، دراسات كتابية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124201/http://www6.holy-bible-1.com/?tdfs=0&kw=Bible+School+Online&term=Bible%20School%20Online&term=Christian%20Education&term=Church%20Online%20Giving%20Options&backfill=0">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-183"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-183">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، فقرة.4.</span> </li> <li id="cite_note-184"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-184">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.136</span> </li> <li id="cite_note-185"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-185">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/078-Jesus-Scolding-Disciples.html">توبيخ المسيح للتلاميذ</a>، الأنبا تكلا، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170617074518/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/078-Jesus-Scolding-Disciples.html">نسخة محفوظة</a> 17 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-186"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-186">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.9</span> </li> <li id="cite_note-187"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-187">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.184</span> </li> <li id="cite_note-188"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-188">^</a></b></span> <span class="reference-text">أسقف روما، ج.تيار، ترجمة الأب جورج خوّام البولسي، المكتبة البولسية، حريصا 1980، ص.35.</span> </li> <li id="cite_note-189"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-189">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.22</span> </li> <li id="cite_note-190"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-190">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، فقرة.62</span> </li> <li id="cite_note-191"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-191">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=287">التطويبات</a>، بولس فغالي، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071212093421/http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=287">نسخة محفوظة</a> 12 ديسمبر 2007 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-192"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-192">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=5002:2010-05-01-19-10-27&catid=338:2009-11-21-09-01-29&Itemid=127">من شريعة الغاب إلى عظة الجبل</a>، بولس فغالي، 7 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311191313/http://boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=5002:2010-05-01-19-10-27&catid=338:2009-11-21-09-01-29&Itemid=127">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-193"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-193">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://orthodoxonline.org/theology/?option=com_content&view=article&id=502%3Agospel-of-matthew-5-3-11&catid=72&Itemid=190">التطويبات</a>، الشبكة العربية الأرثوذكسية، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150915144837/https://www.orthodoxonline.org/theology/index.php?option=com_content&view=article&id=502:gospel-of-matthew-5-3-11&catid=72&Itemid=190">نسخة محفوظة</a> 15 سبتمبر 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-194"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-194">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.110</span> </li> <li id="cite_note-195"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-195">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.71</span> </li> <li id="cite_note-196"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-196">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.6</span> </li> <li id="cite_note-197"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-197">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.65</span> </li> <li id="cite_note-198"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-198">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنسان والكون والتطور بين العلم والدين، مرجع سابق، ص.267</span> </li> <li id="cite_note-199"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-199">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، فقرة.55</span> </li> <li id="cite_note-200"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-200">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.45</span> </li> <li id="cite_note-201"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-201">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.64</span> </li> <li id="cite_note-202"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-202">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، فقرة.5</span> </li> <li id="cite_note-203"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-203">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنسان والكون والتطور بين العلم والدين، مرجع سابق، ص.175</span> </li> <li id="cite_note-204"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-204">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، ص.54</span> </li> <li id="cite_note-205"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-205">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.84</span> </li> <li id="cite_note-206"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-206">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=862">التحرر من الشريعة</a>، بولس فغالي، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071025033348/http://www.paulfeghali.org/index.php?page=books&chapter_id=862">نسخة محفوظة</a> 25 أكتوبر 2007 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-207"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-207">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/doctrine/121-life-of-christ-fifth/2135-page09.html">تعاليم المسيح</a>، كلمة الحياة، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170329024333/http://www.kalimatalhayat.com/doctrine/121-life-of-christ-fifth/2135-page09.html">نسخة محفوظة</a> 29 مارس 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-208"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-208">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kdec.net/altalmaza/talmaza/talmaza-all/group33/index.1.html">بعض من تعاليم المسيح</a>، الكنيسة الإنجيلية بدوبارة، 10 نوفمبر 2012.<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121004055040/http://www.kdec.net/altalmaza/talmaza/talmaza-all/group33/index.1.html">نسخة محفوظة</a> 04 أكتوبر 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-209"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-209">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-002-Holy-Arabic-Bible-Dictionary/21_KAF/KAF_144.html">القيامة</a>، قاموس الكتاب المقدس، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170527155503/http://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-002-Holy-Arabic-Bible-Dictionary/21_KAF/KAF_144.html">نسخة محفوظة</a> 27 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-210"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-210">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.taam.net/new/2003/5/6.htm">ما معنى ملكوت السموات؟</a>، طعام وتعزية، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120705040518/http://www.taam.net/new/2003/5/6.htm">نسخة محفوظة</a> 05 يوليو 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-211"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-211">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.plough.com/ar/topics/justice/social-justice/the-kingdom-breaking-in-ar">اقتحام الملكوت لحياتنا</a>، المحراث، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150918235126/http://www.plough.com/ar/articles/2012/october/gods-revolution-series/the-kingdom-breaking-in">نسخة محفوظة</a> 18 سبتمبر 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-212"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-212">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hayatfudla.org/alhayat-uptodate/abhath-deneya/otlobo-awalan/otlobo-awalan.htm">اطلبوا ملكوت الله</a>، الحياة، 10 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160311121521/http://hayatfudla.org/alhayat-uptodate/abhath-deneya/otlobo-awalan/otlobo-awalan.htm">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-213"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-213">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.92</span> </li> <li id="cite_note-214"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-214">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.142.</span> </li> <li id="cite_note-215"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-215">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.135</span> </li> <li id="cite_note-216"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-216">^</a></b></span> <span class="reference-text">الحرية المسيحية والتحرر، مرجع سابق، ص.21</span> </li> <li id="cite_note-217"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-217">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.183</span> </li> <li id="cite_note-218"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-218">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.5</span> </li> <li id="cite_note-219"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-219">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.45</span> </li> <li id="cite_note-220"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-220">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arabicbroadcasting.com/programs/spotlight/spotlight_jesusproverbs.htm">قائمة أمثال يسوع</a>، الإذاعة العربية، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150226225057/http://www.arabicbroadcasting.com/programs/spotlight/spotlight_jesusproverbs.htm">نسخة محفوظة</a> 26 فبراير 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-221"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-221">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-002-Holy-Arabic-Bible-Dictionary/24_M/M_044_1.html">أمثال السيد المسيح</a>، الأنبا تكلا، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170720080926/http://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-002-Holy-Arabic-Bible-Dictionary/24_M/M_044_1.html">نسخة محفوظة</a> 20 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-222"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-222">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stminafym.com/stabraam/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF/69-%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84-%D9%85%D8%AA%D9%89/313-%D8%A3%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84-%D9%85%D8%AA%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%85%D8%B3-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D9%88%D9%86.html?start=1">مثل العذارى العشر</a>، القديس ماري مينا، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160307022427/http://stminafym.com/stabraam/الكتاب-المقدس-العهد-الجديد/69-إنجيل-متى/313-أنجيل-متي-الأصحاح-الخامس-والعشرون.html?start=1">نسخة محفوظة</a> 7 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-223"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-223">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Tadros-Yacoub-Malaty/01-Engeel-Matta/Tafseer-Engil-Mata__01-Chapter-25.html">الاستعداد للمجيء</a>، الأنبا تكلا، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170711235902/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Tadros-Yacoub-Malaty/01-Engeel-Matta/Tafseer-Engil-Mata__01-Chapter-25.html">نسخة محفوظة</a> 11 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-224"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-224">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://patristiccairo.com/?p=3016">أحد الابن الضال</a>، دراسا ت آبائية، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170625111910/http://patristiccairo.com/?p=3016">نسخة محفوظة</a> 25 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-225"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-225">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.calam1.org/a/2547/الألم-في-المفهوم-المسيحي/">الألم في المفهوم المسيحي</a>، الكلام، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181015093744/http://www.calam1.org:80/a/2547/الألم-في-المفهوم-المسيحي">نسخة محفوظة</a> 15 أكتوبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-226"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-226">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lifeismore.net/mstwa-awal/mstwy-awl/ltntsr/al-samry-al-salh/">السامري الصالح</a>، ولدت لتنتصر، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170626014309/http://www.lifeismore.net/mbtdiyn-kbar/ltntsr/al-samry-al-salh/">نسخة محفوظة</a> 26 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-227"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-227">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9MzUxNg==">من هو القريب في مفهوم يسوع؟</a>، كنيسة الإسكندرية الكاثوليكية، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200426123400/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9MzUxNg==">نسخة محفوظة</a> 26 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124229/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9MzUxNg==">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من الأصل في 2020-04-07<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-04-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&rft_id=http%3A%2F%2Fcoptcatholic.net%2Fsection.php%3Fhash%3DaWQ9MzUxNg%3D%3D&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" class="mw-redirect" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-228"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-228">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.150.</span> </li> <li id="cite_note-229"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-229">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنسان والكون والتطور بين العلم والدين، مرجع سابق، ص.207</span> </li> <li id="cite_note-230"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-230">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.399</span> </li> <li id="cite_note-231"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-231">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.calam1.org/a/3105/مثل-أمثال-الرب-يسوع-المسيح-–-الجزء-الثاني/">أمثال يسوع</a>، الكلام، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181015155936/http://www.calam1.org:80/a/3105/مثل-أمثال-الرب-يسوع-المسيح-–-الجزء-الثاني">نسخة محفوظة</a> 15 أكتوبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-232"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-232">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://holy-bible-1.com/articles/display_html/11356">لماذا تكلم المسيح بالأمثال</a>، الكتاب المقدس، 7 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120204183121/http://holy-bible-1.com/articles/display_html/11356">نسخة محفوظة</a> 04 فبراير 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-233"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-233">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.143</span> </li> <li id="cite_note-234"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-234">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.15</span> </li> <li id="cite_note-235"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-235">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.laro7ak.com/?cat_id=26&art_id=1708">هل العلم يؤيد معجزات الدين؟</a>، ولروحك، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130827170306/http://laro7ak.com/index.php?cat_id=26&art_id=1708">نسخة محفوظة</a> 27 أغسطس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-236"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-236">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/doctrine/284-christ-in-the-devine-revelation/3919-miracles-of-christ.html">معجزات المسيح الشفائية</a>، كلمة الحياة، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160404175055/http://www.kalimatalhayat.com/doctrine/284-christ-in-the-devine-revelation/3919-miracles-of-christ.html">نسخة محفوظة</a> 04 أبريل 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-237"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-237">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ar.4truth.net/fourtrutharpbjesus.aspx?pageid=8589980956">موثوقية معجزات يسوع</a>، الحقيقة للجميع، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305031656/http://ar.4truth.net/fourtrutharpbjesus.aspx?pageid=8589980956">نسخة محفوظة</a> 05 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-238"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-238">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.91</span> </li> <li id="cite_note-239"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-239">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجع سابق، ص.68</span> </li> <li id="cite_note-240"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-240">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jespro.org/index.php?option=com_k2&view=item&id=265:srt-01&Itemid=294">عرس قانا الجليل</a>، يسوعيون، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160326162437/http://jespro.org/index.php?option=com_k2&view=item&id=265:srt-01&Itemid=294">نسخة محفوظة</a> 26 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-241"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-241">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://terezia.org/section.php?id=759">عرس قانا الجليل</a>، <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D8%B2%D8%A7_(%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%B8%D8%A8%D9%8A)" title="كنيسة القديسة تريزا (أبو ظبي)">كنيسة القديسة تريزا</a> بحلب، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160324024052/http://www.terezia.org/section.php?id=759">نسخة محفوظة</a> 24 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-242"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-242">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.36</span> </li> <li id="cite_note-243"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-243">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.115</span> </li> <li id="cite_note-244"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-244">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9NTkxNQ==">مرض الإنسان وشفاء المسيح</a>، كنيسة الإسكندرية الكاثوليكية، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200414042350/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9NTkxNQ==">نسخة محفوظة</a> 14 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124234/http://coptcatholic.net/section.php?hash=aWQ9NTkxNQ==">"نسخة مؤرشفة"</a>. مؤرشف من الأصل في 2020-04-07<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-04-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D8%A9+%D9%85%D8%A4%D8%B1%D8%B4%D9%81%D8%A9&rft_id=http%3A%2F%2Fcoptcatholic.net%2Fsection.php%3Fhash%3DaWQ9NTkxNQ%3D%3D&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%8A%D8%A8" class="mw-redirect" title="قالب:استشهاد ويب">استشهاد ويب</a>}}</code>: صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-245"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-245">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kaldaya.net/2008/articles/500/523_Oct12_08_FrFelex.html">أحد شفاء المنزوفة</a>، كلديات، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304191122/http://www.kaldaya.net/2008/articles/500/523_Oct12_08_FrFelex.html">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-246"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-246">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.103</span> </li> <li id="cite_note-247"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-247">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.al-kalema.org/بارتيماوس-الأعمى.htm">بارتيموس الأعمى</a>، الكلمة، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180924123514/http://www.al-kalema.org:80/بارتيماوس-الأعمى.htm">نسخة محفوظة</a> 24 سبتمبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-248"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-248">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/rad.htm">الرد على اختلاف لوقا وأشعياء</a>، الكلمة، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170212090457/http://www.alkalema.net/rad.htm">نسخة محفوظة</a> 12 فبراير 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-249"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-249">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://new.alepposuryoye.com/topic/3413">ماذا وقع بيت بيت حسدا</a>، مطرانية حلب للسريان الأرثوذكس، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160313144449/http://new.alepposuryoye.com/topic/3413">نسخة محفوظة</a> 13 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-250"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-250">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.alnour.com/bible/quranbible/360-korbib88.html?start=17">المعجزات الواردة في الأناجيل الأربعة</a>، النور، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160313070345/http://alnour.com/bible/quranbible/360-korbib88.html?start=17">نسخة محفوظة</a> 13 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-251"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-251">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hesenthisword.com/lessons/lesson49.htm">نظرة للأسفار الإلهية</a>، أرسل كلمته، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160308041401/http://www.hesenthisword.com/lessons/lesson49.htm">نسخة محفوظة</a> 08 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-252"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-252">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.60</span> </li> <li id="cite_note-253"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-253">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.16</span> </li> <li id="cite_note-254"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-254">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.32.</span> </li> <li id="cite_note-255"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-255">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.44</span> </li> <li id="cite_note-256"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-256">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.156</span> </li> <li id="cite_note-257"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-257">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gospelway.com/arabic/judaism.arabic.htm">اليهودية أم المسيحية</a>، طريق الإنجيل، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170422032942/http://www.gospelway.com/arabic/judaism.arabic.htm">نسخة محفوظة</a> 22 أبريل 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-258"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-258">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.105</span> </li> <li id="cite_note-259"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-259">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/His-Holiness-Pope-Shenouda-III-Books-Online/13-Lahout-El-Masi7/Divinity-of-Christ-12-CH02-02-Giving-Life.html">معطي الحياة</a>، الأنبا تكلا، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170711010532/http://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/His-Holiness-Pope-Shenouda-III-Books-Online/13-Lahout-El-Masi7/Divinity-of-Christ-12-CH02-02-Giving-Life.html">نسخة محفوظة</a> 11 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-260"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-260">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/doctrine/120-life-of-christ-fourth/2119-page06.html">المسيح يشفي لجئون</a>، كلمة الحياة، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170524193534/http://www.kalimatalhayat.com/doctrine/120-life-of-christ-fourth/2119-page06.html">نسخة محفوظة</a> 24 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-261"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-261">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kobayat.org/data/documents/nashrat-el-ahad/2010-2011/26.chifaa-el-kassi7_03apr2011.htm">أحد شفاء المخلع</a>، القبيات، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161226041813/http://www.kobayat.org/data/documents/nashrat-el-ahad/2010-2011/26.chifaa-el-kassi7_03apr2011.htm">نسخة محفوظة</a> 26 ديسمبر 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-262"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-262">^</a></b></span> <span class="reference-text">البشرى، مرجع سابق، ص.35</span> </li> <li id="cite_note-263"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-263">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.116</span> </li> <li id="cite_note-264"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-264">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.62</span> </li> <li id="cite_note-265"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-265">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Coptic-History/CopticHistory_01-Historical-Notes-on-the-Mother-Church/Christian-Church-History__017-Destruction-of-Orshalim.html">دمار الهيكل وخراب أورشليم</a>، الأنبا تكلا، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170714074606/http://st-takla.org/Coptic-History/CopticHistory_01-Historical-Notes-on-the-Mother-Church/Christian-Church-History__017-Destruction-of-Orshalim.html">نسخة محفوظة</a> 14 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-266"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-266">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lifechangingtruth.org/ar/book/export/html/388">غرض المسيح من إرسال الروح القدس</a>، الحياة والإيمان، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160310070051/http://lifechangingtruth.org/ar/book/export/html/388">نسخة محفوظة</a> 10 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-267"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-267">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://popekirillos.net/forum/index.php?topic=9653.0">البارقليط من هو؟</a>، البابا كيرلس السادس، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200119045320/http://popekirillos.net/forum/index.php?topic=9653.0">نسخة محفوظة</a> 19 يناير 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-268"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-268">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/cults/180-unmask/2986-page01.html">احترزوا من الأنبياء الكذبة</a>، كلمة الحياة، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170620051009/http://www.kalimatalhayat.com/cults/180-unmask/2986-page01.html">نسخة محفوظة</a> 20 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-269"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-269">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bibleinfo.com/ar/topics/ضــدّ-أو-عدوّ-المسيــح-المسيح-الدجال">ضد المسيح</a>، معلومات كتابية، 9 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180927122543/http://www.bibleinfo.com:80/ar/topics/ضــدّ-أو-عدوّ-المسيــح-المسيح-الدجال">نسخة محفوظة</a> 27 سبتمبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-270"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-270">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=1039:2010-03-07-01-57-36&catid=264:2009-11-21-08-46-08&Itemid=125">سفر الرؤيا والعهد الجديد</a>، الأب بولس فغالي، 9 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311191018/http://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=1039:2010-03-07-01-57-36&catid=264:2009-11-21-08-46-08&Itemid=125">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-271"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-271">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/madkhal/madkhal10.htm">مدخل إلى العقيدة المسيحية</a>، الكلمة، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170709133107/http://alkalema.net/madkhal/madkhal10.htm">نسخة محفوظة</a> 09 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-272"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-272">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stgeorge-birzeit.ps/Maqalat/AlTajalli.htm">عيد التجلي</a><sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup>، كنيسة القديس جاورجيوس للروم الأرثوذكس، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20130504062050/http://www.stgeorge-birzeit.ps/Maqalat/AlTajalli.htm">نسخة محفوظة</a> 2013-05-04 at <a href="/wiki/Archive.is" class="mw-redirect" title="Archive.is">Archive.is</a></span> </li> <li id="cite_note-273"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-273">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://terezia.org/section.php?id=2955">تجلي يسوع</a>، موقع كنيسة القديسة تريزا، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305114022/http://terezia.org/section.php?id=2955">نسخة محفوظة</a> 05 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-274"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-274">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.orthodoxlegacy.org/Year3/030102VlachosTransfiguration.html">تجلي المسيح</a>، الليتورجيا الأرثوذكسية، 18 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يوليو 2017" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150406132323/http://www.orthodoxlegacy.org/Year3/030102VlachosTransfiguration.html">نسخة محفوظة</a> 06 أبريل 2015 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-275"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-275">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.coptstoday.com/Archive/Detail.php?Id=11759">كيف استطاع بطرس أن يحدد هوية موسى وإيليا</a>، الأقباط اليوم، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180902220750/https://www.coptstoday.com/Archive/Detail.php?Id=11759">نسخة محفوظة</a> 02 سبتمبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-276"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-276">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ar.amazinghope.net/jesus-with-moses-and-elijah-on-the-mount-of-transfiguration/">موسى وإيليا مع يسوع في جبل التجلي</a>، الأمل، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304172324/http://ar.amazinghope.net/jesus-with-moses-and-elijah-on-the-mount-of-transfiguration">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-277"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-277">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.70</span> </li> <li id="cite_note-278"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-278">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.170</span> </li> <li id="cite_note-279"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-279">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.159</span> </li> <li id="cite_note-280"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-280">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.146</span> </li> <li id="cite_note-281"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-281">^</a></b></span> <span class="reference-text">حول الاستشهادات انظر على سبيل المثال: يوحنا 8: 37-38؛ يوحنا 5: 45-47؛ لوقا 24: 44؛ لوقا 24: 17.</span> </li> <li id="cite_note-282"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-282">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر مثلاً، متى 5: 12.</span> </li> <li id="cite_note-283"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-283">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/00-1-Bible-Introductions/Mokademat-El-Engil__01-Chapter-06.html">الفريسيون والصدقيون والكتبة</a>، الأنبا تكلا، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170715222218/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/00-1-Bible-Introductions/Mokademat-El-Engil__01-Chapter-06.html">نسخة محفوظة</a> 15 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-284"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-284">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://marnarsay.com/Subject/Alferisyin.htm">الفريسيون والصدقيون</a>، إرسالية مار نرساي، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170709194650/http://www.marnarsay.com/Subject/Alferisyin.htm">نسخة محفوظة</a> 09 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-285"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-285">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.skandarassad.com/temp/info_1_4.htm">الصدوقيون</a>، معلومات إنجيلية، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100213100947/http://www.skandarassad.com/temp/info_1_4.htm">نسخة محفوظة</a> 13 فبراير 2010 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-286"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-286">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gospelway.com/arabic/life_after_death.arabic.htm">القيامة</a>، طريق الإنجيل، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170424184126/http://www.gospelway.com/arabic/life_after_death.arabic.htm">نسخة محفوظة</a> 24 أبريل 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-287"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-287">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lexamoris.com/diesdomini/pentecoste/octavapostpentecostem.html">الفريسي والعشار</a>، النور، 18 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يوليو 2017" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120912090302/http://www.lexamoris.com/diesdomini/pentecoste/octavapostpentecostem.html">نسخة محفوظة</a> 12 سبتمبر 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-288"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-288">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.almanarah.net/Sunday_of_The_Publican_and_Pharisee.html">فضيلة التواضع</a>، المنارة، 18 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يوليو 2017" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120708004044/http://www.almanarah.net/Sunday_of_The_Publican_and_Pharisee.html">نسخة محفوظة</a> 08 يوليو 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-289"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-289">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.134</span> </li> <li id="cite_note-290"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-290">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.154</span> </li> <li id="cite_note-291"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-291">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.123</span> </li> <li id="cite_note-292"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-292">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.48</span> </li> <li id="cite_note-293"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-293">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.118</span> </li> <li id="cite_note-294"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-294">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل بروايةالقرآن، مرجع سابق، ص.135</span> </li> <li id="cite_note-295"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-295">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/santi/personaggi/31-Agusto.htm">يوسف الرامي</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170601142327/http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/santi/personaggi/31-Agusto.htm">نسخة محفوظة</a> 01 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-296"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-296">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nem.im/archives/526">نيقوديموس ويوسف الرامي</a>، نور العالم، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170714201108/http://nem.im/archives/526">نسخة محفوظة</a> 14 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-297"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-297">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/manhowa.htm">من هو يسوع المسيح</a>، الكلمة، 18 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170724135307/http://alkalema.net/manhowa.htm">نسخة محفوظة</a> 24 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-298"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-298">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.354.</span> </li> <li id="cite_note-299"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-299">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.70</span> </li> <li id="cite_note-300"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-300">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.163</span> </li> <li id="cite_note-301"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-301">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/00-2-The-Passion-n-Resurrection/Alaam-El-Masi7-Wal-Kyama__01-Chapter-09-01.html">العشاء الأخير</a>، الأنبا تكلا، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170724075849/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/00-2-The-Passion-n-Resurrection/Alaam-El-Masi7-Wal-Kyama__01-Chapter-09-01.html">نسخة محفوظة</a> 24 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-302"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-302">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/documenti/paolo-vi/mysterium-fidei/index.htm">سر القربان الأقدس، سر الإيمان</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160310061730/http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/documenti/paolo-vi/mysterium-fidei/index.htm">نسخة محفوظة</a> 10 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-303"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-303">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://syrian-orthodox.com/article.php?id=36">سر القربان المقدس</a>، بطريركية السريان الأرثوذكس، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170521030316/http://syrian-orthodox.com/article.php?id=36">نسخة محفوظة</a> 21 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-304"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-304">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي، مرجع سابق، ص.47</span> </li> <li id="cite_note-305"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-305">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنسان والكون والتطور بين العلم والدين، مرجع سابق، ص.268</span> </li> <li id="cite_note-306"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-306">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/yahoza.htm">موت يهوذا</a>، الكلمة، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170212090748/http://www.alkalema.net/yahoza.htm">نسخة محفوظة</a> 12 فبراير 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-307"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-307">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.taam.net/taam/\2011\12\15.htm">إنكار بطرس</a>، طعام وتعزية، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160306065545/http://taam.net/taam/2011/12/15.htm">نسخة محفوظة</a> 6 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-308"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-308">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://albishara.net/dictionary.php?op=bGV0dGVyPU16YzNPQT09Jmt3b3JkPU1UZz0.&libro=f8c1f23d6a8d8d79304fc0ea8e066b3bb">العشاء السري</a>، البشارة، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304223939/http://www.albishara.org/dictionary.php?op=bGV0dGVyPU16YzNPQT09Jmt3b3JkPU1UZz0.&libro=f8c1f23d6a8d8d79304fc0ea8e066b3bb">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-309"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-309">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=2896:2010-03-26-00-48-36&catid=266:-3&Itemid=125">خطبة يسوع بعد العشاء</a>، موقع الأب بولس فغالي، 20 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311191038/http://boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=2896:2010-03-26-00-48-36&catid=266:-3&Itemid=125">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-310"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-310">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/doctrine/Mary/Mary003.htm">العمل بكلمة الله</a>، كلمة الحياة، 20 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يوليو 2017" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091008111917/http://www.kalimatalhayat.com/doctrine/Mary/Mary003.htm">نسخة محفوظة</a> 08 أكتوبر 2009 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-311"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-311">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.165</span> </li> <li id="cite_note-312"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-312">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.112</span> </li> <li id="cite_note-313"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-313">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.101.</span> </li> <li id="cite_note-314"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-314">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wafainfo.ps/atemplate.aspx?id=4240">المعالم المسيحية في القدس</a>، مركز المعلومات الوطني الفلسطيني، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170702180610/http://www.wafainfo.ps/atemplate.aspx?id=4240">نسخة محفوظة</a> 02 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-315"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-315">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/commentaries/47-gospelofjohn17-21/792-chapter02.html">إلقاء القبض على يسوع</a>، كلمة الحياة، 20 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170412175555/http://www.kalimatalhayat.com/commentaries/47-gospelofjohn17-21/792-chapter02.html">نسخة محفوظة</a> 12 أبريل 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-316"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-316">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kalimatalhayat.com/commentaries/1-messages-on-john/16-messages-on-john-07.html">محاكمة المسيح</a>، كلمة الحياة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131031150949/http://www.kalimatalhayat.com/commentaries/1-messages-on-john/16-messages-on-john-07.html">نسخة محفوظة</a> 31 أكتوبر 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-317"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-317">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://hanyzaref.maktoobblog.com/1133934/مراحل-محاكمة-المسيح/">مراحل محاكمة المسيح</a>، همسات، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311201036/http://hanyzaref.maktoobblog.com/1133934/مراحل-محاكمة-المسيح/">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-318"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-318">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shaqlawa.com/forum/index.php?topic=20006.0;wap2">من هو المسيح؟</a>، شقلاوة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160306012317/http://www.shaqlawa.com/forum/index.php?topic=20006.0;wap2">نسخة محفوظة</a> 6 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-319"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-319">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic4107.htm">قيافا</a>، الموسوعة العربية الإلكترونية، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304193814/http://www.godrules.net/library/Arabian/topics/topic4107.htm">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-320"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-320">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.taam.net/new/2001/5/24.htm">قيافا، الذي كان رئيسًا للكهنة</a>، طعام وتعزية، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080621140357/http://www.taam.net/new/2001/5/24.htm">نسخة محفوظة</a> 21 يونيو 2008 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-321"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-321">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=5541:2010-06-03-06-02-07&catid=249:2009-11-21-08-31-28&Itemid=124">شهادة الزور وعواقبها</a>، بولس فغالي، 21 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311190913/http://www.boulosfeghali.org/home/index.php?option=com_content&view=article&id=5541:2010-06-03-06-02-07&catid=249:2009-11-21-08-31-28&Itemid=124">نسخة محفوظة</a> 11 مارس 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-322"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-322">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://albishara.net/dictionary.php?op=bGV0dGVyPU5EazUma3dvcmQ9YzJnPQ..&libro=51d92be1c60d1db12d2e5e7a07da55b26">الشهادة</a>، البشارة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304224145/http://www.albishara.org/dictionary.php?op=bGV0dGVyPU5EazUma3dvcmQ9YzJnPQ..&libro=51d92be1c60d1db12d2e5e7a07da55b26">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-323"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-323">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eapress.eu/عندما-ولد-المسيح">عندما ولد المسيح</a>، الصحافة العربية الأوروبية، 21 نوفمبر 2012. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ يونيو 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120117234654/http://www.eapress.eu:80/عندما-ولد-المسيح">نسخة محفوظة</a> 17 يناير 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-324"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-324">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.coptstoday.com/Archive/Detail.php?Id=1502">كيف مات يهوذا</a>، الأقباط اليوم، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305103135/http://www.coptstoday.com/archive/detail.php?id=1502">نسخة محفوظة</a> 05 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-325"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-325">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.al-kalema.org/حقلي-الدم.htm">حقل الدم</a>، الكلمة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180920195119/http://www.al-kalema.org:80/حقلي-الدم.htm">نسخة محفوظة</a> 20 سبتمبر 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-326"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-326">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.172</span> </li> <li id="cite_note-327"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-327">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.105</span> </li> <li id="cite_note-328"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-328">^</a></b></span> <span class="reference-text">الله يسير مع شعبه، مرجع سابق، ص.169.</span> </li> <li id="cite_note-329"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-329">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marai.org/article.aspx?ID=RP6oxagl3FuG87rmhJ0DN1NemGr6HCwk1Z7jTPauLPB7wtS5Rt8IGOJQInH7N1sv">محاكمة المسيح أمام بيلاطس</a>، المراعي الخضراء، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304215737/http://www.marai.org/article.aspx?ID=RP6oxagl3FuG87rmhJ0DN1NemGr6HCwk1Z7jTPauLPB7wtS5Rt8IGOJQInH7N1sv">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-330"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-330">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/risen/risen3.htm">الوالي الروماني يحاكم المسيح</a>، الكلمة، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304142234/http://www.alkalema.net/risen/risen3.htm">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-331"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-331">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=129020">زوجة بيلاطس البنطي</a>، الحوار، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191216180530/http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=129020">نسخة محفوظة</a> 16 ديسمبر 2019 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-332"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-332">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-002-Holy-Arabic-Bible-Dictionary/26_HA/HA_74.html">هيرودس أنتيباس</a>، الانبا تكلا، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170710110223/http://st-takla.org/Full-Free-Coptic-Books/FreeCopticBooks-002-Holy-Arabic-Bible-Dictionary/26_HA/HA_74.html">نسخة محفوظة</a> 10 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-333"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-333">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nahwalhadaf.com/makala.aspx?mid=255">هيرودس أنتيباس</a>، نحو الهدف، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305063750/http://www.nahwalhadaf.com/makala.aspx?mid=255">نسخة محفوظة</a> 05 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-334"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-334">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/033-More-About-Barabas.html">باراباس</a>، الأنبا تكلا، 21 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170726092758/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/033-More-About-Barabas.html">نسخة محفوظة</a> 26 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-335"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-335">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.166</span> </li> <li id="cite_note-336"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-336">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://marnarsay.com/Subject/kalemat%20almasih.htm">كلمات يسوع على الصليب</a>، إرسالية مار نرساي، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170314210911/http://www.marnarsay.com/Subject/kalemat%20almasih.htm">نسخة محفوظة</a> 14 مارس 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أكتوبر 2020" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-337"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-337">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.peter-paul.net/spirituality/contemplations/last_7_words/last_7_words.htm">كلمات يسوع على الصليب</a>، بطرس وبولس، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130411074606/http://www.peter-paul.net:80/spirituality/contemplations/last_7_words/last_7_words.htm">نسخة محفوظة</a> 11 أبريل 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-338"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-338">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/00-2-The-Passion-n-Resurrection/Alaam-El-Masi7-Wal-Kyama__01-Chapter-10-07.html">دفن المسيح</a>، الأنبا تكلا، 6 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170612024432/http://st-takla.org/pub_Bible-Interpretations/Holy-Bible-Tafsir-02-New-Testament/Father-Antonious-Fekry/00-2-The-Passion-n-Resurrection/Alaam-El-Masi7-Wal-Kyama__01-Chapter-10-07.html">نسخة محفوظة</a> 12 يونيو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-339"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-339">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.414</span> </li> <li id="cite_note-340"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-340">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي للشبيبة الكاثوليكية - بالعربية، مجموعة من الأساقفة بموافقة البابا بندكت السادس عشر، مكتب الشبيبة البطريركي، بكركي 2012، ص.68</span> </li> <li id="cite_note-341"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-341">^</a></b></span> <span class="reference-text">التعليم المسيحي للشبيبة الكاثوليكية، مرجع سابق، ص.70</span> </li> <li id="cite_note-342"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-342">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح شصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.148</span> </li> <li id="cite_note-343"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-343">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.431</span> </li> <li id="cite_note-344"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-344">^</a></b></span> <span class="reference-text">الرسالة إلى فيلبي 3: 21.</span> </li> <li id="cite_note-345"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-345">^</a></b></span> <span class="reference-text">بدعة شهود يهوه ومشايعهم، اسكندر جديد، نداء الرجاء، حمص، ص.129</span> </li> <li id="cite_note-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95-346"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95_346-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-رب_المجد،_مرجع_سابق،_ص.95_346-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.95</span> </li> <li id="cite_note-347"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-347">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.82</span> </li> <li id="cite_note-348"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-348">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.179</span> </li> <li id="cite_note-349"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-349">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق، ص.512</span> </li> <li id="cite_note-350"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-350">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.74</span> </li> <li id="cite_note-351"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-351">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.83</span> </li> <li id="cite_note-352"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-352">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.156</span> </li> <li id="cite_note-353"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-353">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/049-Prophesies-of-Jesus-in-Old-Testament.html">ما هي النبؤات التي تحدثت عن يسوع في العهد القديم؟</a>، الأنبا تكلا، 29 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170710053308/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/01-Questions-Related-to-The-Holy-Bible__Al-Ketab-Al-Mokaddas/049-Prophesies-of-Jesus-in-Old-Testament.html">نسخة محفوظة</a> 10 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-354"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-354">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.176</span> </li> <li id="cite_note-355"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-355">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، ص.113</span> </li> <li id="cite_note-356"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-356">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.171</span> </li> <li id="cite_note-357"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-357">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع كما في متى، مرجعسابق، ص.87</span> </li> <li id="cite_note-مدخل-358"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-مدخل_358-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">مدخل إلى العهد الجديد، مرجع سابق، ص.1083</span> </li> <li id="cite_note-359"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-359">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.179192</span> </li> <li id="cite_note-360"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-360">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.446</span> </li> <li id="cite_note-361"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-361">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.99</span> </li> <li id="cite_note-362"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-362">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.389</span> </li> <li id="cite_note-363"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-363">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.403</span> </li> <li id="cite_note-364"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-364">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.41</span> </li> <li id="cite_note-365"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-365">^</a></b></span> <span class="reference-text">انظر، مزمور 71:10-72؛ رؤيا يوحنا 21: 24</span> </li> <li id="cite_note-366"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-366">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص. 495</span> </li> <li id="cite_note-367"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-367">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.88</span> </li> <li id="cite_note-368"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-368">^</a></b></span> <span class="reference-text">معجم المجمع الفاتيكاني الثاني، مرجع سابق، ص.442</span> </li> <li id="cite_note-369"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-369">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق ص.687</span> </li> <li id="cite_note-370"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-370">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.55</span> </li> <li id="cite_note-371"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-371">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.29</span> </li> <li id="cite_note-372"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-372">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.120</span> </li> <li id="cite_note-373"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-373">^</a></b></span> <span class="reference-text">جاء في قرارات المجمع "مولود غير مخلوق، مساو للآب في الجوهر، مولود من الآب قبل كل الدهور"، انظر <a rel="nofollow" class="external text" href="http://198.62.75.1/www1/ofm/1god/documenti/denzinger/125-130.htm">بعض قرارات مجمع نيقية الأول</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 27 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120118185109/http://198.62.75.1/www1/ofm/1god/documenti/denzinger/125-130.htm">نسخة محفوظة</a> 18 يناير 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-374"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-374">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.56</span> </li> <li id="cite_note-375"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-375">^</a></b></span> <span class="reference-text">اللاهوت العربي وأصول العنف الديني، يوسف زيدان، دار الشروق، طبعة ثانية، القاهرة 2009، ص.115</span> </li> <li id="cite_note-376"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-376">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.77</span> </li> <li id="cite_note-تكلا-377"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-تكلا_377-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/03-Questions-Related-to-Theology-and-Dogma__Al-Lahoot-Wal-3akeeda/015-Jesus-Son-of-God.html">لماذا تقولون أن المسيح ابن الله؟</a>، الأنبا تكلا، 3 يناير 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170713180013/http://st-takla.org/FAQ-Questions-VS-Answers/03-Questions-Related-to-Theology-and-Dogma__Al-Lahoot-Wal-3akeeda/015-Jesus-Son-of-God.html">نسخة محفوظة</a> 13 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-378"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-378">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alkalema.net/articl/ebenalah.htm">المسيح ابن الله</a>، موقع الكلمة، 3 يناير، 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160524143234/http://www.alkalema.net/articl/ebenalah.htm">نسخة محفوظة</a> 24 مايو 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-379"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-379">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.118</span> </li> <li id="cite_note-380"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-380">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.agape-jordan.com/lahotyat/03.htm">لاهوتيات وحقائق عن المسيح</a>، موقع أغابي الأردن، 27 كانون الأول 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170718214803/http://www.agape-jordan.com/lahotyat/03.htm">نسخة محفوظة</a> 18 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-381"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-381">^</a></b></span> <span class="reference-text">التفسير التطبيقي للعهد الجديد، مرجع سابق ص.686</span> </li> <li id="cite_note-382"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-382">^</a></b></span> <span class="reference-text">رب المجد، مرجع سابق، ص.66</span> </li> <li id="cite_note-383"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-383">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/pensieri/arianesimo.htm">الآريوسية</a>، الموسوعة العربية المسيحية، 28 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170104041922/http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/pensieri/arianesimo.htm">نسخة محفوظة</a> 04 يناير 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-384"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-384">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gci.org/publications/odyssey/">Is Jesus Really God?</a>، موقع الرحمة، 24 تشرين الثاني 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120119062558/http://www.christianodyssey.com/god/jesusgod.htm">نسخة محفوظة</a> 19 يناير 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>. <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-385"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-385">^</a></b></span> <span class="reference-text">بدعة شهود يهوه، مرجع سابق، ص.9</span> </li> <li id="cite_note-386"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-386">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/pensieri/nestorianesimo.htm">النسطورية</a>، الموسوعة العربية الإلكترونية، 28 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170524195037/http://www.christusrex.org/www1/ofm/1god/pensieri/nestorianesimo.htm">نسخة محفوظة</a> 24 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-387"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-387">^</a></b></span> <span class="reference-text">بدعة شهود يهوه، مرجع سابق، ص.118</span> </li> <li id="cite_note-388"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-388">^</a></b></span> <span class="reference-text">بدعة شهود يهوه، مرجع سابق، ص.43</span> </li> <li id="cite_note-389"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-389">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.watchtower.org/a/20050915/article_02.htm">من هو يسوع المسيح</a>، برج المراقبة، 28 نوفمبر 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120619050742/http://www.watchtower.org:80/a/20050915/article_02.htm">نسخة محفوظة</a> 19 يونيو 2012 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-390"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-390">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFZeitlin" class="citation journal cs1">Zeitlin، Solomon (1930-07). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230811162539/https://dx.doi.org/10.2307/1451866">"A Critical Edition of the Talmud: An Appreciation of Malter's Text of Tractate Ta'anit"</a>. <i>The Jewish Quarterly Review</i>. ج. 21 ع. 1/2: 61. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%82%D9%85%D9%8A" title="معرف الغرض الرقمي">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1451866">10.2307/1451866</a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%82%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A" title="الرقم التسلسلي القياسي الدولي">ISSN</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/0021-6682">0021-6682</a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.2307/1451866">الأصل</a> في 2023-08-11.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Jewish+Quarterly+Review&rft.atitle=A+Critical+Edition+of+the+Talmud%3A+An+Appreciation+of+Malter%27s+Text+of+Tractate+Ta%27anit&rft.volume=21&rft.issue=1%2F2&rft.pages=61&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1451866&rft.issn=0021-6682&rft.aulast=Zeitlin&rft.aufirst=Solomon&rft_id=http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.2307%2F1451866&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9" title="قالب:استشهاد بدورية محكمة">استشهاد بدورية محكمة</a>}}</code>: </span><span class="cs1-hidden-error citation-comment">تحقق من التاريخ في: <code class="cs1-code">|تاريخ=</code> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF#bad_date" title="مساعدة:أخطاء الاستشهاد">مساعدة</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-391"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-391">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.120</span> </li> <li id="cite_note-392"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-392">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="mwgadget-numconv-skip citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200217190021/http://echoroukma.ma:80/%D8%A5%D9%86%D9%91%D9%8E-%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D9%8E-%D8%AD%D9%8E%D8%B2%D9%8A%D9%86%D9%8C-%D8%AD%D9%8E%D9%8A%D8%AB%D9%80%D9%80%D9%8F%D9%85%D8%A7-%D9%83%D9%80%D9%80%D9%8E%D8%A7%D9%86/">"<span class="cs1-kern-left"></span>" إنَّ الغريبَ حَزينٌ حَيثــُما كــَانــَــا " اصدار جديد لممدوح الشيخ -"</a> (بالإنجليزية الأمريكية). Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://echoroukma.ma/%d8%a5%d9%86%d9%91%d9%8e-%d8%a7%d9%84%d8%ba%d8%b1%d9%8a%d8%a8%d9%8e-%d8%ad%d9%8e%d8%b2%d9%8a%d9%86%d9%8c-%d8%ad%d9%8e%d9%8a%d8%ab%d9%80%d9%80%d9%8f%d9%85%d8%a7-%d9%83%d9%80%d9%80%d9%8e%d8%a7%d9%86/">the original</a> on 2020-02-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-08-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E2%80%9D+%D8%A5%D9%86%D9%8E%D9%91+%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D9%8E+%D8%AD%D9%8E%D8%B2%D9%8A%D9%86%D9%8C+%D8%AD%D9%8E%D9%8A%D8%AB%D9%80%D9%80%D9%8F%D9%85%D8%A7+%D9%83%D9%80%D9%80%D9%8E%D8%A7%D9%86%D9%80%D9%80%D9%8E%D9%80%D9%80%D8%A7+%E2%80%9D+%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D8%B1+%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF+%D9%84%D9%85%D9%85%D8%AF%D9%88%D8%AD+%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%8A%D8%AE+-&rft_id=http%3A%2F%2Fechoroukma.ma%2F%25d8%25a5%25d9%2586%25d9%2591%25d9%258e-%25d8%25a7%25d9%2584%25d8%25ba%25d8%25b1%25d9%258a%25d8%25a8%25d9%258e-%25d8%25ad%25d9%258e%25d8%25b2%25d9%258a%25d9%2586%25d9%258c-%25d8%25ad%25d9%258e%25d9%258a%25d8%25ab%25d9%2580%25d9%2580%25d9%258f%25d9%2585%25d8%25a7-%25d9%2583%25d9%2580%25d9%2580%25d9%258e%25d8%25a7%25d9%2586%2F&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-393"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-393">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190503060143/http://www.jewishencyclopedia.com/articles/14213-talmud">"Talmud"</a>. <i>Jewish Encyclopedia</i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jewishencyclopedia.com/articles/14213-talmud">الأصل</a> في 2019-05-03<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2013-07-03</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Talmud&rft.btitle=Jewish+Encyclopedia&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jewishencyclopedia.com%2Farticles%2F14213-talmud&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-394"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-394">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161109044442/http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0011_0_10113.html">"Jesus"</a>. Jewishvirtuallibrary.org. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jewishvirtuallibrary.org/jesus">الأصل</a> في 2016-11-09<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2016-05-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Jesus&rft.pub=Jewishvirtuallibrary.org&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jewishvirtuallibrary.org%2Fjesus&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-395"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-395">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFKesslerWenborn2005" class="citation book cs1">Kessler، Edward؛ Wenborn، Neil (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191208000726/https://books.google.com/books?id=QkI_JNv3rIwC&pg=PA416#v=onepage&q&f=false"><i>A Dictionary of Jewish-Christian Relations</i></a>. Cambridge University Press. ص. 416. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-139-44750-8" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-139-44750-8"><bdi>978-1-139-44750-8</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=QkI_JNv3rIwC&pg=PA416#v=onepage&q&f=false">الأصل</a> في 2019-12-08.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Dictionary+of+Jewish-Christian+Relations&rft.pages=416&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-1-139-44750-8&rft.aulast=Kessler&rft.aufirst=Edward&rft.au=Wenborn%2C+Neil&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DQkI_JNv3rIwC%26pg%3DPA416%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTETheissenMerz199874–75-396"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTETheissenMerz199874–75_396-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFTheissenMerz1998">Theissen & Merz 1998</a>، صفحات 74–75.</span> </li> <li id="cite_note-397"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-397">^</a></b></span> <span class="reference-text">Daniel Boyarin, <i>Dying for God: Martyrdom and the Making of Christianity and Judaism</i> Stanford: Stanford University Press, 1999</span> </li> <li id="cite_note-398"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-398">^</a></b></span> <span class="reference-text">Jeffrey Rubenstein <i>Rabbinic Stories</i> (The Classics of Western Spirituality) New York: The Paulist Press, 2002</span> </li> <li id="cite_note-Sutcliffe2005-399"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Sutcliffe2005_399-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFAdam_Sutcliffe2005" class="citation book cs1">Adam Sutcliffe (10 نوفمبر 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191208000728/https://books.google.com/books?id=vjilDDXfmqEC&pg=PA141"><i>Judaism and Enlightenment</i></a>. Cambridge University Press. ص. 141–. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-67232-0" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-521-67232-0"><bdi>978-0-521-67232-0</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=vjilDDXfmqEC&pg=PA141">الأصل</a> في 2019-12-08.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Judaism+and+Enlightenment&rft.pages=141-&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2005-11-10&rft.isbn=978-0-521-67232-0&rft.au=Adam+Sutcliffe&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DvjilDDXfmqEC%26pg%3DPA141&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-400"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-400">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.faqs.org/faqs/judaism/FAQ/10-Reform/section-15.html">Question 18.3.4: Reform's Position On...What is unacceptable practice?</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180104060124/http://www.faqs.org/faqs/judaism/FAQ/10-Reform/section-15.html">نسخة محفوظة</a> 04 يناير 2018 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-401"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-401">^</a></b></span> <span class="reference-text">يسوع المسيح، شخصيته وتعاليمه، مرجع سابق، ص.124.</span> </li> <li id="cite_note-402"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-402">^</a></b></span> <span class="reference-text">Matthew B. Hoffman, From rebel to rabbi: reclaiming Jesus and the making of modern Jewish culture, Stanford University Press, 2007, <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0804753717" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8047-5371-7</a>, p. 22: "Mendelssohn depicts Jesus as a model rabbinical Jew... as a loyal rabbi"; p. 259: "Mendelssohn was not the first to make such claims. Jacob Emden (1696-1776), a leading figure of traditional Judaism in eighteenth-century Germany, also looked vary favorably on Jesus"; p. 50: "Elijah Benamozegh (1823-1901) showed the resemblance between parables and ethical imperatives in the gospels and the Talmud, concluding that 'when Jesus spoke these words he was in no way abandoning Judaism'"; p. 258: "Levinsohn avowed that Jesus was a law-abiding Jew"</span> </li> <li id="cite_note-403"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-403">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gale.com/subject-matter">Rehearing Buber's Jesus Deepens Jewish-Christian Dialogue / By Kramer, Kenneth P., Questia</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304190750/https://www.questia.com/library/journal/1G1-214204640/rehearing-buber-s-jesus-deepens-jewish-christian-dialogue">نسخة محفوظة</a> 04 مارس 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-404"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-404">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، فراس السواح، دار علاء الدين للنشر، دمشق 2011، ص.91 انظر بعضًا من أماكن ورود هذه الألقاب: مريم 30 والنساء 171 ومريم 34 ومريم 21 والزخرف 59 وآل عمران 45.</span> </li> <li id="cite_note-405"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-405">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.91</span> </li> <li id="cite_note-406"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-406">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.92</span> </li> <li id="cite_note-407"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-407">^</a></b></span> <span class="reference-text">Dictionnaire des religion, sous la direction de Paul Poupard, éd. Seuil, Paris</span> </li> <li id="cite_note-408"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-408">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.95</span> </li> <li id="cite_note-409"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-409">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.96</span> </li> <li id="cite_note-410"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-410">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.104</span> </li> <li id="cite_note-411"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-411">^</a></b></span> <span class="reference-text">سورة العنكبوت، 60</span> </li> <li id="cite_note-412"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-412">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.106</span> </li> <li id="cite_note-413"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-413">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.holyquran.net/cgi-bin/prepare.pl?ch=4">سورة النساء، الآية: 157-158.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170722002604/http://www.holyquran.net/cgi-bin/prepare.pl?ch=4">نسخة محفوظة</a> 22 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-414"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-414">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.131</span> </li> <li id="cite_note-415"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-415">^</a></b></span> <span class="reference-text">سورة مريم، 33</span> </li> <li id="cite_note-416"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-416">^</a></b></span> <span class="reference-text">آل عمران، 55</span> </li> <li id="cite_note-417"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-417">^</a></b></span> <span class="reference-text">Kamal al-Din, 2002, p.102.</span> </li> <li id="cite_note-418"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-418">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220107095802/https://www.islamweb.net/ar/fatwa/118466/">"مكان نزول عيسى ابن مريم - إسلام ويب - مركز الفتوى"</a>. <i>www.islamweb.net</i>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.islamweb.net/ar/fatwa/118466/">الأصل</a> في 2022-01-07<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2022-01-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.islamweb.net&rft.atitle=%D9%85%D9%83%D8%A7%D9%86+%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84+%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89+%D8%A7%D8%A8%D9%86+%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85+-+%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85+%D9%88%D9%8A%D8%A8+-+%D9%85%D8%B1%D9%83%D8%B2+%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D9%88%D9%89&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.islamweb.net%2Far%2Ffatwa%2F118466%2F&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-419"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-419">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.132-133</span> </li> <li id="cite_note-420"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-420">^</a></b></span> <span class="reference-text">النساء 157؛ يعتقد الغنوصيون بموت شبحي للمسيح، فهو في الشكل تألم أما في الجوهر فلا. جاء في مخطوطة "شيت الكبير" إحدى المخطوطات المكتشفة في <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D8%B9_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="نجع حمادي">نجع حمادي</a> على لسان يسوع ما يلي: "<i>فاعلم إذن أني لم أسلم إلى إيديهم كما ظنوا، ولم أتألم أبدًا. لم أمت في الحقيقة بل في المظهر فقط.</i>" وقد انقضرت الطائفة الغنوصية أواخر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_2" title="القرن 2">القرن الثاني</a>، ويقول <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%AD" title="فراس السواح">فراس السواح</a> أن إشارة القرآن حول الاختلاف على موت يسوع نابع من الكتابات الغنوصية التي ظلت بشكل أو بآخر حتى زمن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B9%D8%AB%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="البعثة النبوية">البعثة النبوية</a>. الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.132</span> </li> <li id="cite_note-421"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-421">^</a></b></span> <span class="reference-text">الإنجيل برواية القرآن، مرجع سابق، ص.137</span> </li> <li id="cite_note-422"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-422">^</a></b></span> <span class="reference-text">المؤمنون 91</span> </li> <li id="cite_note-423"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-423">^</a></b></span> <span class="reference-text">سورة المائدة، 72</span> </li> <li id="cite_note-EoI-Isa-424"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-EoI-Isa_424-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EoI-Isa_424-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">"Isa", Encyclopedia of Islam</span> </li> <li id="cite_note-425"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-425">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81" title="سورة الصف">سورة الصف</a>، يلا ثقافة، بشارات قدوم النبي محمد في كتب <a href="/wiki/%D8%A3%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="أهل الكتاب">أهل الكتاب</a></span> </li> <li id="cite_note-426"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-426">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.olamaashareah.net/nawah.php?tid=619">موقع علماء الشريعة، فتاوى عامة، سؤال في قوله تعالى..يأتي من بعدي اسمه أحمد</a> <sup class="reference"><span title="هناك وصلة مكسورة في العبارة السابقة منذ أغسطس 2019" style="white-space: nowrap;">[<a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:وصلات خارجية مكسورة">وصلة مكسورة</a>]</span></sup> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200407124245/http://olamaashareah.net/nawah.php?tid=619">نسخة محفوظة</a> 7 أبريل 2020 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-427"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-427">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFVirani2019" class="citation cs2">Virani، Shafique N. (6 نوفمبر 2019)، <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210427004523/https://brill.com/view/book/edcoll/9789004415294/BP000017.xml">"Hierohistory in Qāḍī l-Nuʿmān's Foundation of Symbolic Interpretation (Asās al-Taʾwīl): the Birth of Jesus"</a>، <i>Studies in Islamic Historiography</i>، BRILL، ص. 147–169، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%82%D9%85%D9%8A" title="معرف الغرض الرقمي">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1163%2F9789004415294_007">10.1163/9789004415294_007</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-90-04-41529-4" title="خاص:مصادر كتاب/978-90-04-41529-4"><bdi>978-90-04-41529-4</bdi></a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%83_%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%84%D8%B1" title="سيمانتك سكولر">S2CID</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:214047322">214047322</a>، مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1163/9789004415294_007">الأصل</a> في 2021-04-27<span class="reference-accessdate">، اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2020-11-21</span></span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Studies+in+Islamic+Historiography&rft.atitle=Hierohistory+in+Q%C4%81%E1%B8%8D%C4%AB+l-Nu%CA%BFm%C4%81n%27s+Foundation+of+Symbolic+Interpretation+%28As%C4%81s+al-Ta%CA%BEw%C4%ABl%29%3A+the+Birth+of+Jesus&rft.pages=147-169&rft.date=2019-11-06&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A214047322%23id-name%3DS2CID&rft_id=info%3Adoi%2F10.1163%2F9789004415294_007&rft.isbn=978-90-04-41529-4&rft.aulast=Virani&rft.aufirst=Shafique+N.&rft_id=http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1163%2F9789004415294_007&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-428"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-428">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFriedmann1989">Friedmann 1989</a>، صفحات 111–118.</span> </li> <li id="cite_note-429"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-429">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFFriedmann1989">Friedmann 1989</a>، صفحة 114; <a href="#CITEREFMelton2010">Melton 2010</a>، صفحة 55.</span> </li> <li id="cite_note-Hitti_1928_37-430"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Hitti_1928_37_430-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Hitti_1928_37_430-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFHitti1928" class="citation book cs1">Hitti، Philip K. (1928). <i>The Origins of the Druze People and Religion: With Extracts from Their Sacred Writings</i>. Library of Alexandria. ص. 37. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4655-4662-3" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-4655-4662-3"><bdi>978-1-4655-4662-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origins+of+the+Druze+People+and+Religion%3A+With+Extracts+from+Their+Sacred+Writings&rft.pages=37&rft.pub=Library+of+Alexandria&rft.date=1928&rft.isbn=978-1-4655-4662-3&rft.aulast=Hitti&rft.aufirst=Philip+K.&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Dana_2008_17-431"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Dana_2008_17_431-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Dana_2008_17_431-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFDana2008" class="citation book cs1">Dana، Nissim (2008). <i>The Druze in the Middle East: Their Faith, Leadership, Identity and Status</i>. Michigan University press. ص. 17. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-903900-36-9" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-903900-36-9"><bdi>978-1-903900-36-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Druze+in+the+Middle+East%3A+Their+Faith%2C+Leadership%2C+Identity+and+Status&rft.pages=17&rft.pub=Michigan+University+press&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-903900-36-9&rft.aulast=Dana&rft.aufirst=Nissim&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-wendy-432"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-wendy_432-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFDoniger1999" class="citation book cs1">Doniger، Wendy (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211026183413/https://archive.org/details/isbn_9780877790440"><i>Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions</i></a>. Merriam-Webster, Inc. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-87779-044-2" title="خاص:مصادر كتاب/0-87779-044-2"><bdi>0-87779-044-2</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/isbn_9780877790440">الأصل</a> في 2021-10-26.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Merriam-Webster%27s+Encyclopedia+of+World+Religions&rft.pub=Merriam-Webster%2C+Inc.&rft.date=1999&rft.isbn=0-87779-044-2&rft.aulast=Doniger&rft.aufirst=Wendy&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fisbn_9780877790440&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-A_Political_and_Economic_Dictionary_of_the_Middle_East-433"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-A_Political_and_Economic_Dictionary_of_the_Middle_East_433-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFSeddon2013" class="citation book cs1">Seddon، David (2013). <i>A Political and Economic Dictionary of the Middle East</i>. Routledge. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9781135355616" title="خاص:مصادر كتاب/9781135355616"><bdi>9781135355616</bdi></a>. <q>... Druze believe in seven prophets: Adam, Noah, Abraham, Moses, Jesus, Muhammad, and Muhammad ibn Ismail ad-Darazi....</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Political+and+Economic+Dictionary+of+the+Middle+East&rft.pub=Routledge&rft.date=2013&rft.isbn=9781135355616&rft.aulast=Seddon&rft.aufirst=David&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-The_Origins_of_the_Druze_People_and_Religion-434"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-The_Origins_of_the_Druze_People_and_Religion_434-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFKhuri_Hitti1928" class="citation book cs1">Khuri Hitti، Philip (1928). <i>The Origins of the Druze People and Religion: With Extracts from Their Sacred Writings</i>. Library of Alexandria. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9781465546623" title="خاص:مصادر كتاب/9781465546623"><bdi>9781465546623</bdi></a>. <q>... The prophetic succession tallies in general with the preceding Ismā'īliyyah series of seven. Adam heads the list which includes Noah, Abraham, Moses, Jesus (ëĪsa ibnYūsuf), Muḥammad, and Muḥammad ibn Ismāëil.....</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origins+of+the+Druze+People+and+Religion%3A+With+Extracts+from+Their+Sacred+Writings&rft.pub=Library+of+Alexandria&rft.date=1928&rft.isbn=9781465546623&rft.aulast=Khuri+Hitti&rft.aufirst=Philip&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Encyclopaedia_Judaica-435"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Encyclopaedia_Judaica_435-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite class="citation book cs1"><i>The Encyclopaedia Judaica</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9781465546623" title="خاص:مصادر كتاب/9781465546623"><bdi>9781465546623</bdi></a>. <q>... The basic element in the Druze faith, according to the author, is the belief in seven prophets — Adam, Noah, Abraham, Moses, Jesus, Muhammad, and Muhammad ibn Ismai.....</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopaedia+Judaica&rft.isbn=9781465546623&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Dana47-436"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Dana47_436-0"><sup><i><b>ا</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Dana47_436-1"><sup><i><b>ب</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Dana47_436-2"><sup><i><b>ج</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Dana47_436-3"><sup><i><b>د</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFDana2008" class="citation book cs1">Dana، Nissim (2008). <i>The Druze in the Middle East: Their Faith, Leadership, Identity and Status</i>. Michigan University press. ص. 47. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-903900-36-9" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-903900-36-9"><bdi>978-1-903900-36-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Druze+in+the+Middle+East%3A+Their+Faith%2C+Leadership%2C+Identity+and+Status&rft.pages=47&rft.pub=Michigan+University+press&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-903900-36-9&rft.aulast=Dana&rft.aufirst=Nissim&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-437"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-437">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFSwayd2019" class="citation book cs1">Swayd، Samy (2019). <i>The A to Z of the Druzes</i>. Rowman & Littlefield. ص. 88. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780810870024" title="خاص:مصادر كتاب/9780810870024"><bdi>9780810870024</bdi></a>. <q>Jesus is known in the Druze tradition as the "True Messiah" (al-Masih al-Haq), for he delivered what Druzes view as the true message. He is also referred to as the "Messiah of the Nations" (Masih al-Umam) because he was sent to the world as "Masih of Sins" because he is the one who forgives.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+A+to+Z+of+the+Druzes&rft.pages=88&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=2019&rft.isbn=9780810870024&rft.aulast=Swayd&rft.aufirst=Samy&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-438"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-438">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFCrone2013" class="citation book cs1">Crone، Patricia (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220803212251/https://archive.org/details/princetonencyclo0000unse"><i>The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought</i></a>. Princeton University Press. ص. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/princetonencyclo0000unse/page/139">139</a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780691134840" title="خاص:مصادر كتاب/9780691134840"><bdi>9780691134840</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/princetonencyclo0000unse">الأصل</a> في 2022-08-03.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Princeton+Encyclopedia+of+Islamic+Political+Thought&rft.pages=139&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2013&rft.isbn=9780691134840&rft.aulast=Crone&rft.aufirst=Patricia&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fprincetonencyclo0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-439"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-439">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFS._Sorenson2008" class="citation book cs1">S. Sorenson، David (2008). <i>The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought</i>. Routledge. ص. 239. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780429975042" title="خاص:مصادر كتاب/9780429975042"><bdi>9780429975042</bdi></a>. <q>They further believe that Hamza ibn Ali was a reincarnation of many prophets, including Christ, Plato, Aristotle.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Princeton+Encyclopedia+of+Islamic+Political+Thought&rft.pages=239&rft.pub=Routledge&rft.date=2008&rft.isbn=9780429975042&rft.aulast=S.+Sorenson&rft.aufirst=David&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Louis-440"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Louis_440-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFMassignon2019" class="citation book cs1">Massignon، Louis (2019). <i>The Passion of Al-Hallaj, Mystic and Martyr of Islam, Volume 1: The Life of Al-Hallaj</i>. Princeton University Press. ص. 594. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780691610832" title="خاص:مصادر كتاب/9780691610832"><bdi>9780691610832</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Passion+of+Al-Hallaj%2C+Mystic+and+Martyr+of+Islam%2C+Volume+1%3A+The+Life+of+Al-Hallaj&rft.pages=594&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2019&rft.isbn=9780691610832&rft.aulast=Massignon&rft.aufirst=Louis&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-441"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-441">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFNettler2014" class="citation book cs1">Nettler، Ronald (2014). <i>Muslim-Jewish Encounters</i>. Routledge. ص. 140. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9781134408542" title="خاص:مصادر كتاب/9781134408542"><bdi>9781134408542</bdi></a>. <q>...One example of Druze anti—Jewish bias is contained in an epistle ascribed to one of the founders of Druzism, Baha al-Din</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Muslim-Jewish+Encounters&rft.pages=140&rft.pub=Routledge&rft.date=2014&rft.isbn=9781134408542&rft.aulast=Nettler&rft.aufirst=Ronald&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-The_War_for_Palestine1-442"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-The_War_for_Palestine1_442-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFL._Rogan2011" class="citation book cs1">L. Rogan، Eugene (2011). <i>The War for Palestine: Rewriting the History of 1948</i>. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A8%D8%B9%D8%A9_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9_%D9%83%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%AC" title="مطبعة جامعة كامبريدج">مطبعة جامعة كامبريدج</a>. ص. 73. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780521794763" title="خاص:مصادر كتاب/9780521794763"><bdi>9780521794763</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+War+for+Palestine%3A+Rewriting+the+History+of+1948&rft.pages=73&rft.pub=%D9%85%D8%B7%D8%A8%D8%B9%D8%A9+%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9+%D9%83%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%AF%D8%AC&rft.date=2011&rft.isbn=9780521794763&rft.aulast=L.+Rogan&rft.aufirst=Eugene&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-443"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-443">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.christianitytoday.com/ct/2001/june11/15.64.html">وثن هوليود (بالإنجليزية)</a>، المسيحية اليوم، 2 أيار 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170514053638/http://www.christianitytoday.com/ct/2001/june11/15.64.html">نسخة محفوظة</a> 14 مايو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-444"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-444">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.freecopts.net/forum/showthread.php?t=30170">هل المسيحية مقتبسة من البوذية؟</a>، الأقباط الأحرار، 2 أيار 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719200109/http://www.freecopts.net/forum/showthread.php?t=30170">نسخة محفوظة</a> 19 يوليو 2013 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-445"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-445">^</a></b></span> <span class="reference-text">ذكرت مثل هذه النظريات إيلين باجيلس في كتابها "الإنجيل الغنوصي" (<a href="/wiki/1979" title="1979">1979</a>)</span> </li> <li id="cite_note-446"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-446">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFRishi_Das2009" class="citation web cs1">Rishi Das، Shaunaka (24 مارس 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181125233747/http://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/beliefs/jesus_1.shtml">"Jesus in Hinduism"</a>. BBC. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/religion/religions/hinduism/beliefs/jesus_1.shtml">الأصل</a> في 2018-11-25.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Jesus+in+Hinduism&rft.pub=BBC&rft.date=2009-03-24&rft.aulast=Rishi+Das&rft.aufirst=Shaunaka&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Freligion%2Freligions%2Fhinduism%2Fbeliefs%2Fjesus_1.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-447"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-447">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/20021106150200/www.geocities.com/orthopapism/gandhi.html">Gandhi vs. Christ</a></span> </li> <li id="cite_note-448"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-448">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFMcManners2001" class="citation book cs1">McManners، John (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160509160956/https://books.google.com/books?id=DhpKxQT8n74C"><i>The Oxford Illustrated History of Christianity</i></a>. Oxford University Press. ص. 27. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-285439-1" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-19-285439-1"><bdi>978-0-19-285439-1</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=DhpKxQT8n74C&pg=PA27#v=onepage">الأصل</a> في 2016-05-09.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Illustrated+History+of+Christianity&rft.pages=27&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-19-285439-1&rft.aulast=McManners&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDhpKxQT8n74C%26pg%3DPA27%23v%3Donepage&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-449"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-449">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFBevan1930" class="citation book cs1">Bevan، A.A. (1930). Hastings، James (المحرر). <i>Manichaeism</i>. Kessinger Publishing. ج. 8. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7661-3666-3" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-7661-3666-3"><bdi>978-0-7661-3666-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Manichaeism&rft.pub=Kessinger+Publishing&rft.date=1930&rft.isbn=978-0-7661-3666-3&rft.aulast=Bevan&rft.aufirst=A.A.&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="قالب:استشهاد بكتاب">استشهاد بكتاب</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|عمل=</code> تُجوهل (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF#periodical_ignored" title="مساعدة:أخطاء الاستشهاد">مساعدة</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-450"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-450">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFBrown2000" class="citation book cs1">Brown، Peter R.L. (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210307232107/https://archive.org/details/augustinehippobi00brow"><i>Augustine of Hippo: A Biography</i></a>. University of California Press. ص. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/augustinehippobi00brow/page/n58">43</a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-520-22757-6" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-520-22757-6"><bdi>978-0-520-22757-6</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/augustinehippobi00brow">الأصل</a> في 2021-03-07.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Augustine+of+Hippo%3A+A+Biography&rft.pages=43&rft.pub=University+of+California+Press&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-520-22757-6&rft.aulast=Brown&rft.aufirst=Peter+R.L.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Faugustinehippobi00brow&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-451"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-451">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.contenderministries.org/bahai/beliefs.php#Jesus">contender ministries</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160410051206/http://www.contenderministries.org/bahai/beliefs.php">نسخة محفوظة</a> 10 أبريل 2016 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-مولد_تلقائيا2-452"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-مولد_تلقائيا2_452-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFCole1982" class="citation journal cs1">Cole، Juan (1982). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190517105145/http://bahai-library.com:80/cole_concept_manifestation">"The Concept of Manifestation in the Bahá'í Writings"</a>. <i>Bahá'í Studies</i>. ج. 9: 1–38. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bahai-library.com/cole_concept_manifestation">الأصل</a> في 2019-05-17.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Bah%C3%A1%27%C3%AD+Studies&rft.atitle=The+Concept+of+Manifestation+in+the+Bah%C3%A1%27%C3%AD+Writings&rft.volume=9&rft.pages=1-38&rft.date=1982&rft.aulast=Cole&rft.aufirst=Juan&rft_id=http%3A%2F%2Fbahai-library.com%2Fcole_concept_manifestation&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-453"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-453">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gnosis.org/library/haran.htm">THE GNOSTIC SOCIETY LIBRARY </a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170703200523/http://www.gnosis.org/library/haran.htm">نسخة محفوظة</a> 03 يوليو 2017 على موقع <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83_%D9%85%D8%B4%D9%8A%D9%86" title="واي باك مشين">واي باك مشين</a>.</span> </li> <li id="cite_note-other_views-454"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-other_views_454-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFHutson2006" class="citation book cs1">Hutson، Steven (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191208000729/https://books.google.com/books?id=sVnT_hSpSBAC&pg=PA57"><i>What They Never Taught You in Sunday School: A Fresh Look at Following Jesus</i></a>. City Boy Enterprises. ص. 57. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59886-300-0" title="خاص:مصادر كتاب/978-1-59886-300-0"><bdi>978-1-59886-300-0</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=sVnT_hSpSBAC&pg=PA57">الأصل</a> في 2019-12-08.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=What+They+Never+Taught+You+in+Sunday+School%3A+A+Fresh+Look+at+Following+Jesus&rft.pages=57&rft.pub=City+Boy+Enterprises&rft.date=2006&rft.isbn=978-1-59886-300-0&rft.aulast=Hutson&rft.aufirst=Steven&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DsVnT_hSpSBAC%26pg%3DPA57&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-455"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-455">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68982381"><cite id="CITEREFDawkins2008" class="citation book cs1"><a href="/wiki/Richard_Dawkins" class="mw-redirect" title="Richard Dawkins">Dawkins، Richard</a> (16 يناير 2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150327215018/http://books.google.com:80/books?id=yq1xDpicghkC"><i>The God Delusion</i></a>. Houghton Mifflin Harcourt. ص. 284. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%8A_%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8" title="النظام القياسي الدولي لترقيم الكتب">ISBN</a>:<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-547-34866-7" title="خاص:مصادر كتاب/978-0-547-34866-7"><bdi>978-0-547-34866-7</bdi></a>. مؤرشف من <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=yq1xDpicghkC&pg=PA284">الأصل</a> في 2015-03-27<span class="reference-accessdate">. اطلع عليه بتاريخ <span class="nowrap">2014-12-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+God+Delusion&rft.pages=284&rft.pub=Houghton+Mifflin+Harcourt&rft.date=2008-01-16&rft.isbn=978-0-547-34866-7&rft.aulast=Dawkins&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dyq1xDpicghkC%26pg%3DPA284&rfr_id=info%3Asid%2Far.wikipedia.org%3A%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مواقع_خارجية"><span id=".D9.85.D9.88.D8.A7.D9.82.D8.B9_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.D9.8A.D8.A9"></span>مواقع خارجية</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&section=46" title="عدل القسم: مواقع خارجية"><span>عدل</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68409654">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageleft{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68510355">.mw-parser-output .sister-box .side-box-abovebelow{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .sister-box .side-box-abovebelow>b{display:block}.mw-parser-output .sister-box .side-box-text>ul{border-top:1px solid #aaa;padding:0.1em 0;width:217px;margin:0 auto}.mw-parser-output .sister-box .side-box-text>ul>li{min-height:25px;padding:0;margin:0}.mw-parser-output .sister-logo{display:inline-block;width:25px;line-height:25px;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .sister-link{display:inline-block;margin-left:2px;width:190px;vertical-align:middle}</style><div role="navigation" aria-labelledby="sister-projects" class="side-box metadata side-box-left sister-box sistersitebox plainlinks"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67666675">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-abovebelow"> يسوع في <a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B9_%D8%B4%D9%82%D9%8A%D9%82%D8%A9" title="ويكيبيديا:مشاريع شقيقة"><span id="sister-projects">المشاريع الشقيقة</span></a></div> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-text plainlist"><ul><li><span class="sister-logo"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/22px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></span><span class="sister-link"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D7%99%D7%A9%D7%95%D7%A2" class="extiw" title="c:ישוע">وسائط</a> من كومنز</span></li><li><span class="sister-logo"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/17px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="17" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/25px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></span><span class="sister-link"><a href="https://ar.wikiquote.org/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" class="extiw" title="q:يسوع">اقتباسات</a> من ويكي الاقتباس</span></li></ul></div></div> </div> <ul><li><span class="wd_p345"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=345&url_prefix=https://www.imdb.com/&id=nm1832670">يسوع</a> على موقع <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9_%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="قاعدة بيانات الأفلام على الإنترنت">IMDb</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:var(--color-base--hover);"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><span class="wd_p1417"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Jesus">يسوع</a> على موقع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الموسوعة البريطانية">الموسوعة البريطانية</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:var(--color-base--hover);"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><span class="wd_p434"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/bde40933-e89b-4f10-8e52-faa040c4cae4">يسوع</a> على موقع <a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%88%D8%B2%D9%83_%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D9%86%D8%B2" title="ميوزك برينز">ميوزك برينز</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:var(--color-base--hover);"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><span class="wd_p1263"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nndb.com/people/774/000027693/">يسوع</a> على موقع <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86_%D8%A5%D9%86_%D8%AF%D9%8A_%D8%A8%D9%8A" title="إن إن دي بي">إن إن دي بي</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:var(--color-base--hover);"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><span class="wd_p1953"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.discogs.com/artist/823412">يسوع</a> على موقع <a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%83%D9%88%D8%BA%D8%B2" title="ديسكوغز">ديسكوغز</a><span class="languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:var(--color-base--hover);"> (الإنجليزية)</span><span class="noprint plainlinks wikidata-linkback" style="padding-left:.3em"></span></span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jesus-institute-arabic.org/">معهد يسوع</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thehealingchannel.org/devotional/1602_1608_1577_1575_1587_1605_.html">اسم يسوع</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.albichara.org/index_lahut.php?letter=924&kword=e">الموسوعة المسيحية العربية الإلكترونية.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150222180143/http://www.lifeagape.org/arabiclebanon/arabic/whois.htm">من هو يسوع المسيح.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081210190509/http://www.kdec.net/show.asp?Cat=3&SubCat=8&ndSubCat=79">هل تجسد الله.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://st-takla.org/JESUS-index_.html">اسئلة عن المسيح.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100817164055/http://www.religiousstudies.uncc.edu/JDTABOR/indexb.html">العالم اليهودي الروماني الذي عاش به المسيح.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110925232015/http://www.israelinarabic.com/?p=272">يسوع ملك اليهود.</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68124052">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="مقالة_مُختارة&#124;10بك&#124;class=noviewer&#124;alt=_يسوع" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="قالب:يسوع المسيح"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نقاش القالب:يسوع المسيح"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="مقالة_مُختارة&#124;10بك&#124;class=noviewer&#124;alt=_يسوع" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a class="mw-selflink selflink">يسوع</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="تصنيف"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تصنيف:يسوع">تصنيف الموضوع</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="قالب"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/16px-Symbol_template_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/23px-Symbol_template_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/31px-Symbol_template_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A8" title="تصنيف:قوالب">تصنيف للقوالب</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">النظرات</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تاريخية يسوع">في التاريخ</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تسلسل تاريخي ليسوع">تسلسل تاريخي</a>) • <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نظرة العهد الجديد لحياة المسيح">في العهد الجديد</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المسيحية">في المسيحية</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">في الإسلام</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">حياته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">الميلاد والطفولة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="البشارة">البشارة</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="ميلاد يسوع">الميلاد</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="ختان يسوع">الختان</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9" title="المجوس الثلاثة">زيارة المجوس</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B0%D8%A8%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="مذبحة الأبرياء">مذبحة بيت لحم</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%B1%D8%A8_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="الهرب إلى مصر">الهرب إلى مصر</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%81%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="الطفل يسوع">الطفولة</a> • <a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%84%D9%84%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84" title="زيارة المسيح للهيكل">زيارة الهيكل</a> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="خدمة يسوع">الرسالة</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">العماد</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="تجربة المسيح على الجبل">تجربة الجبل</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%8A%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%84%D9%84%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="اختيار المسيح للتلاميذ (الصفحة غير موجودة)">اختيار التلاميذ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A8%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="نشاط المسيح التبشيري (الصفحة غير موجودة)">نشاط المسيح التبشيري</a> • <a class="mw-selflink-fragment" href="#التشريع_والمواعظ">التشريع والمواعظ</a> • <a class="mw-selflink-fragment" href="#النبؤات">النبؤات</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="العظة على الجبل">العظة على الجبل</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B7%D9%88%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="تطويبات">التطويبات</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%AD%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="عظة المسيح حول السبت (الصفحة غير موجودة)">العظة حول السبت</a> • <a href="/wiki/%D8%A3%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="أمثال يسوع">الأمثال</a> • <a class="mw-selflink-fragment" href="#التجلي_وعلاقته_بالأنبياء">التجلي</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%81_%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="اعتراف بطرس بالمسيح">اعتراف بطرس</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%AA%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="عظة المسيح في عيد تجديد الهيكل (الصفحة غير موجودة)">عظة الهيكل</a> • <a class="mw-selflink-fragment" href="#علاقته_بالسلطة_الدينية">الصدام مع السلطة الدينية</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="معجزات المسيح">المعجزات</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="معجزات المسيح الشفائية">معجزات المسيح الشفائية</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A8%D8%A5%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%89" title="معجزات المسيح بإقامة الموتى">معجزات المسيح بإقامة الموتى</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B1%D8%A9" title="معجزات المسيح بطرد الأرواح الشريرة">معجزات المسيح بطرد الأرواح الشريرة</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B9%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="معجزات المسيح على الطعام (الصفحة غير موجودة)">معجزات المسيح على الطعام</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9" title="معجزات المسيح على الطبيعة">معجزات المسيح على الطبيعة</a> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">ختام الرسالة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%AF%D8%AE%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="دخول المسيح إلى القدس">دخول القدس</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B7%D9%87%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%84%D9%84%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84" title="تطهير المسيح للهيكل">تطهير الهيكل</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7" title="خيانة يهوذا">خيانة يهوذا</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%8A%D8%B1" title="العشاء الأخير">العشاء الأخير</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%83%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="محاكمة يسوع">محاكمة المسيح</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صلب المسيح</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">قيامة المسيح</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D8%B1%D9%89" title="الإرسالية الكبرى">إرسال التلاميذ</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="عيد الصعود">صعود المسيح</a>. </p> </div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">المعتقدات</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">الولادة العذرية</a> • <a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82" title="وجود المسيح السابق">الوجود السابق</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%A9" title="عصمة">العصمة</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">الماشيح</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">متمم النبؤات</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">القائم من بين الأموات</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="الله الابن">الابن</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="كلمة الله">كلمة الله</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%8A%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="المجيء الثاني للمسيح">المجيء الثاني</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D8%B3%D8%AF" title="سر التجسد">سر التجسد</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="سر الفداء">سر الفداء</a> • <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">سر القربان</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الألقاب</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="ألقاب يسوع في العهد الجديد">قائمة الألقاب الكتابية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="ابن الله">ابن الله</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_(%D9%84%D9%82%D8%A8)" title="ابن الإنسان (لقب)">ابن الإنسان</a> • <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="حمل الله">حمل الله</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7_(%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9)" title="صوفيا (الحكمة)">حكمة الله</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شخصيات مقربة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">النسب والعائلة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نسب يسوع">نسب المسيح</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%A6%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="العائلة المقدسة">العائلة المقدسة</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="القرابة المقدسة">القرابة المقدسة</a> • <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">يوسف النجار</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a> • <a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="زكريا">زكريا</a> • <a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%8A%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="أليصابات">إليصابات</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%8A%D8%A7%D9%82%D9%8A%D9%85" title="يهوياقيم">يهوياقيم</a> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">شخصيات أخرى </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="قالب:شخصيات من العهد الجديد">القائمة الكاملة</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">تلاميذ المسيح</a> • <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" class="mw-redirect" title="رسل المسيح الاثنا عشر">رسل المسيح الاثنا عشر</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%88%D9%86" title="الرسل السبعون">الرسل السبعون</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">يوحنا بن زبدي</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يعقوب بن زبدي">يعقوب بن زبدي</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AF%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مريم المجدلية">مريم المجدلية</a> • <a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%A7" title="زكا">زكا العشار</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%AA_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="سبت لعازر">سبت لعازر</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A3%D8%AE%D8%AA_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="مريم أخت لعازر">مريم أخت لعازر</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AB%D8%A7" title="مرثا">مرثا</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9" title="المريمات الثلاثة">المريمات الثلاث</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="سمعان القوريني">سمعان القوريني</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B3" title="نيقوديموس">نيقوديموس</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="يوسف الرامي">يوسف الرامي</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">بولس الطرسوسي</a> </p> </div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أماكن</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">مـواقـع حــالـيـة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%83%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="بازيليكا البشارة">بازيليكا البشارة</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="كنيسة الزيارة">كنيسة الزيارة</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF" title="كنيسة المهد">كنيسة المهد</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D8%B7%D8%B3" title="المغطس">مغطس المسيح</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AC%D9%84%D9%8A" title="كنيسة التجلي">كنيسة التجلي</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D9%83%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D9%85" title="كنيسة كل الأمم">كنيسة كل الأمم</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="كنيسة القيامة">كنيسة القيامة</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">مدن وقرى </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%84_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D8%A9)" title="الجليل (منطقة)">الجليل</a> • <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D9%84%D8%AD%D9%85" title="بيت لحم">بيت لحم</a> • <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="الناصرة">الناصرة</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%AD%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="كفرناحوم">كفرناحوم</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%81%D8%B1_%D9%83%D9%86%D8%A7" title="كفر كنا">قانا الجليل</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D8%A7" title="بيت صيدا">بيت صيدا</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%88%D9%84%D8%A9" title="بانياس الحولة">قيصرية فيلبس</a> • <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1" title="جبل طابور">جبل طابور</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A9" title="السامرة">السامرة</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A6%D8%B1_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="بئر يعقوب">بئر يعقوب</a> • <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D8%A9" title="حلف المدن العشرة">المدن العشر</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D8%A9)" title="يهودا (منطقة)">منطقة اليهودية</a> • <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="غور الأردن">برية الأردن</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%82%D8%A8" title="النقب">صحراء اليهودية</a> • <span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="مقالة جيّدة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/10px-Symbol_star_silver.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/15px-Symbol_star_silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Symbol_star_silver.svg/20px-Symbol_star_silver.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D9%8A%D8%AD%D8%A7" title="أريحا">أريحا</a> • <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="القدس">القدس</a> • <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%AA%D9%88%D9%86" title="جبل الزيتون">جبل الزيتون</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B3" title="عمواس">عمواس</a> </p> </div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">انظر أيضًا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">مسيح (اسم)</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="عدو المسيح">عدو المسيح</a> - <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%84_(%D8%AA%D9%88%D8%B6%D9%8A%D8%AD)" class="mw-disambig" title="المسيح الدجال (توضيح)">الدجال</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a> • <a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الإنجيل</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">كرستولوجيا</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B0%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تذكارات يسوع">الأعياد والتذكارات</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="صليب مسيحي">الصليب</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%8A%D8%B1_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تصوير يسوع">التصوير</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%83%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="سمكة المسيح">سمكة المسيح</a> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وجهات النظر الأخرى</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%88%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="أخوة يسوع">أخوة يسوع</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="يسوعية">يسوعية</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="يسوع في الأحمدية (الصفحة غير موجودة)">يسوع في الأحمدية</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%A7%D8%B7%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%86" title="يسوع في علم الأساطير المقارن">يسوع في الأساطير المقارنة</a> (<a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نظرية أسطورة يسوع">نظرية أسطورة يسوع</a>) • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى بن مريم</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="يسوع في السيناتولوجيا">يسوع في السيناتولوجيا</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="النظرة اليهودية ليسوع">النظرة اليهودية ليسوع</a> (<a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="يسوع في التلمود">يسوع في التلمود</a>) • <a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="يسوع المعلم (الصفحة غير موجودة)">يسوع المعلم</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%87_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="وجهات النظر الدينية تجاه يسوع (الصفحة غير موجودة)">وجهات النظر الدينية تجاه يسوع</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نقد يسوع">انتقاد يسوع</a></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="metadata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Spas_vsederzhitel_sinay_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img alt="شعار بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg/9px-Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="9" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg/14px-Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg/19px-Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="1023" data-file-height="1688" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="بوابة:يسوع">بوابة يسوع</a></li> <li><span class="metadata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Christianity_Symbol.png" class="mw-file-description"><img alt="شعار بوابة" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/16px-Christianity_Symbol.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/24px-Christianity_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/32px-Christianity_Symbol.png 2x" data-file-width="269" data-file-height="273" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="بوابة:مسيحية">بوابة مسيحية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="شخصيات_العهد_الجديد" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="قالب:شخصيات من العهد الجديد"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="نقاش القالب:شخصيات من العهد الجديد"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="شخصيات_العهد_الجديد" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="تصنيف:شخصيات من العهد الجديد">شخصيات العهد الجديد</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الأناجيل</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a class="mw-selflink selflink">يسوع</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b>النظرات:</b> <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المسيحية">المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%8A" title="يسوع التاريخي">التاريخية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF_%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نظرة العهد الجديد لحياة المسيح">العهد الجديد</a><i></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">أفراد </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%81%D9%89" title="حلفى">حلفى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D8%A9_(%D8%A3%D9%85_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1)" title="حنة (أم مريم العذراء)">حنة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3)" title="حنان (الكتاب المقدس)">حنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="باراباس">باراباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="برثولماوس">برثولماوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AC%D9%84_%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D8%B5%D9%8A%D8%AF%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D9%89" title="رجل بيت صيدا الأعمى">رجل بيت صيدا الأعمى</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%81%D8%A7" title="قيافا">يوسف بن قيافا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%84%D9%8A%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="كليوباس">كليوباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D9%84%D9%8A%D8%B3_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="إبليس في المسيحية">الشيطان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="ديسماس">ديسماس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%8A%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="أليصابات">إليصابات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="جبرائيل">جبرائيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="غيستاس">غيستاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86%D8%A9_%D8%AC%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="ابنة جايروس">ابنة يائير</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="عمرام">عمران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7" title="يونا">يونا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">يوسف النجار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%8A" title="يوسف الرامي">يوسف الرامي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A8%D9%86_%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="يوسف بن يونان">يوسف بن يونان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A3%D8%AE%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8" title="يهوذا أخو الرب">يهوذا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%AA_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="سبت لعازر">لعازر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D8%B1%D8%B4" title="شيطان جرش">شيطان جرش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%B3" title="لونجينوس">لونجينوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="لوقا">لوقا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AE%D8%B3" title="ملخس">ملخس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="مرقس">مرقس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AB%D8%A7" title="مرثا">مرثا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%AF%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مريم المجدلية">مريم المجدلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_(%D8%A3%D9%85_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%BA%D9%8A%D8%B1_%D9%88%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%8A_%D9%88%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A9)" title="مريم (أم يعقوب الصغير ويوسي وسالومة)">مريم أم يعقوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A3%D8%AE%D8%AA_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1" title="مريم أخت لعازر">مريم أخت لعازر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A9_%D9%83%D9%84%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="مريم زوجة كلوبا">مريم زوجة كلوبا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%A8_%D9%82%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%86" title="شاب قرية نائين">ابن أرملة نائين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="برثولماوس">نثنائيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B3" title="نيقوديموس">نيقوديموس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A9" title="سالومة">سالومة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%8A" title="سمعان القانوي">سمعان القانوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A" title="سمعان القوريني">سمعان القيرواني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%B5" title="سمعان الأبرص">سمعان الأبرص</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%86%D8%A9" title="سوسنة">سوسنة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D9%8A%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%B3_(%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A9)" title="ثيوفيلس (بابا الإسكندرية)">ثاوفيلس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%A7" title="زكا">زكا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="زكريا">زكريا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">جماعات </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%83" title="ملاك">الملائكة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">التلاميذ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="الإنجيليون الأربعة">مؤلفي الأناجيل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خاشعو الله (الصفحة غير موجودة)">خاشعو الله</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88%D9%86" title="هيروديون">الهيروديون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9" title="المجوس الثلاثة">المجوس الثلاثة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%8A%D8%A8" title="حاملات الطيب">حاملات الطيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A9" title="المريمات الثلاثة">المريمات الثلاث</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%88%D9%86" title="فريسيون">الفريسيون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D8%AA%D8%AF%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مهتدون (الصفحة غير موجودة)">المهتدون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%D9%8A%D9%88%D9%86" title="صدوقيون">الصدوقيون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%86" title="سامريون">السامريون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="سنهدرين">السنهدرين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%88%D9%86" title="الرسل السبعون">الرسل السبعون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A8%D8%A9" title="كتبة">الكتبة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D9%84%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="زيلوت">الغيورون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="القرابة المقدسة">القرابة المقدسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%A6%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="العائلة المقدسة">العائلة المقدسة</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">تلاميذ المسيح</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">الإثنا عشر</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="أندراوس">أندراوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="برثولماوس">برثولماوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%84%D9%81%D9%89" title="يعقوب بن حلفى">يعقوب بن حلفى</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يعقوب بن زبدي">يعقوب بن زبدي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">يوحنا بن زبدي</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D8%A8%D9%88%D8%A8" title="التلميذ المحبوب">المحبوب</a>، <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D9%8A" title="يوحنا بن زبدي">بن زبدي</a>، <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B7%D9%85%D8%B3%D9%8A" title="يوحنا البطمسي">يوحنا البطمسي</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%AE%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B7%D9%8A" title="يهوذا الإسخريوطي">يهوذا الإسخريوطي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="تداوس">تداوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%89" title="متى">متى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%A8%D8%B3" title="فيلبس">فيلبس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%8A" title="سمعان القانوي">سمعان القانوي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7" title="توما">توما</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="أعمال الرسل">بعد يسوع</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%8A%D8%A7%D8%B3" title="متياس">متياس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">بولس الطرسوسي</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">* <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="أعمال الرسل">سفر أعمال الرسل</a><br /> <i><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D8%B3" title="بطرس">بطرس</a></i> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">بولس</a><i></i></li></ul></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%BA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3" title="أغابوس">أغابوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A5%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B3_%D9%88%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%B1%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="إينياس وسفيرة (الصفحة غير موجودة)">إينياس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82%D9%8A" title="حنانيا الدمشقي">حنانيا الدمشقي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B3" title="أبلوس">أبلوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%83%D9%84%D8%A7_%D9%88%D8%A3%D9%83%D9%8A%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بريسكلا وأكيلا (الصفحة غير موجودة)">أكيلا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AE%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="أرسترخس (الصفحة غير موجودة)">أرسترخس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="إليماس">إليماس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7" title="برنابا">برنابا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D9%86%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="كرنيليوس">كرنيليوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3_%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="القديس ديمتريوس">دمتريوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="ديونيسيوس الأريوباغي (الصفحة غير موجودة)">ديونيسيوس الأريوباغي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%83%D8%A7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوركاس (الصفحة غير موجودة)">دوركاس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D9%81%D8%AA%D9%8A%D8%AE%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="أفتيخوس (الصفحة غير موجودة)">أفتيخوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="جمالائيل">جمالائيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="يعقوب البار">يعقوب البار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%8A%D8%B3%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="جايسون الطرسوسي (الصفحة غير موجودة)">جايسون الطرسوسي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="يوسف برسابا (الصفحة غير موجودة)">يوسف برسابا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%B0%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%84%D9%8A" title="يهوذا الجليلي">يهوذا الجليلي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D9%83%D9%8A%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="لوكيوس (الصفحة غير موجودة)">لوكيوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%82%D8%A7" title="لوقا">لوقا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ليدية (الصفحة غير موجودة)">ليدية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AD%D9%8A%D9%85" title="منحيم">منحيم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="مرقس">مرقس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A3%D9%85_%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="مريم أم مرقس">مريم أم مرقس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="نيقولاوس (الصفحة غير موجودة)">نيقولاوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">بولس الطرسوسي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%A8%D8%B3" title="فيلبس">فيلبس الرسول</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D9%83%D9%84%D8%A7_%D9%88%D8%A3%D9%83%D9%8A%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بريسكلا وأكيلا (الصفحة غير موجودة)">بريسكلا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%8A%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="بوبليوس (الصفحة غير موجودة)">بوبليوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A5%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B3_%D9%88%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%B1%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="إينياس وسفيرة (الصفحة غير موجودة)">سفيرة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سكاوا (الصفحة غير موجودة)">سكاوا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الشماسون السبعة (الصفحة غير موجودة)">الشماسون السبعة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%8A%D9%84%D8%A7_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سيلا (مسيحية) (الصفحة غير موجودة)">سيلا</a>/<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلوانس (الصفحة غير موجودة)">سلوانس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A3%D8%AE%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="سمعان أخو الرب (الصفحة غير موجودة)">سمعان أخو الرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="سمعان المجوسي">سيمون المجوسي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوسيباترس (الصفحة غير موجودة)">سوسيباترس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%B7%D9%81%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="إسطفانوس">استفانوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B3" title="ثوداس">ثوداس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%AB%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="تيموثاوس">تيموثاوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%8A%D8%B7%D8%B3" title="تيطس">تيطس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%D9%8A%D9%85%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تروفيمس (الصفحة غير موجودة)">تروفيمس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D9%83%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تيخيكس (الصفحة غير موجودة)">تيخيكس</a></li> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="روما القديمة">الحكام</a><br /><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="روما القديمة">الرومان</a></b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">الأناجيل </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="أريتاس الرابع (الصفحة غير موجودة)">أريتاس الرابع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D9%86%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="كرنيليوس">كرنيليوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B3_%D8%A3%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="هيرودوس أنتيباس">هيرودوس أنتيباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3_%D8%A3%D8%B1%D8%AE%D9%8A%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B3" title="هيرودس أرخيلاوس">هيرودس أرخيلاوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3_%D9%81%D9%8A%D9%84%D8%A8%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="هيرودس فيلبس الثاني">هيرودس فيلبس الثاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%8A%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="هيرودس الأول">هيرودس الكبير</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="لونجينس (الصفحة غير موجودة)">لونجينس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ليسانيوس (الصفحة غير موجودة)">ليسانيوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="بيلاطس البنطي">بيلاطس البنطي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D8%AC%D8%A9_%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%B7%D9%8A" title="زوجة بيلاطس البنطي">زوجة بيلاطس البنطي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="كيرينيوس">كيرينيوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A9" title="سالومة">سالومة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B3" title="تيبيريوس">تيبيريوس</a><br /></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">الأعمال </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%BA%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="أغريباس الأول">أغريباس الأول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%BA%D8%B1%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="أغريباس الثاني">أغريباس الثاني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%B7%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D9%81%D9%8A%D9%84%D9%83%D8%B3" title="أنطونيوس فيلكس">أنطونيوس فيلكس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="كلوديوس ليسياس (الصفحة غير موجودة)">كلوديوس ليسياس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%BA%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="جونيوس غاليو (الصفحة غير موجودة)">جونيوس غاليو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%83%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D9%81%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3" title="بروكيوس فستوس">بروكيوس فستوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرجيوس بولس (الصفحة غير موجودة)">سرجيوس بولس</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%88%D9%86" title="رسائل الكاثوليكون">الرسائل الإنجيلية</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">لارؤيوية </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%83%D9%88%D8%B3" title="أخائيكوس">أخائيكوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%81%D8%B3%D8%B3%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسكندر الأفسسي (الصفحة غير موجودة)">اسكندر الأفسسي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%B1%D8%AE%D8%A8%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="أرخبس (الصفحة غير موجودة)">أرخبس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%B3%D8%A8%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="كريسبس (الصفحة غير موجودة)">كريسبس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%8A%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D9%81%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ديوتريفس (الصفحة غير موجودة)">ديوتريفس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%A8%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="أبفرودتس (الصفحة غير موجودة)">أبفرودتس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AB%D9%88%D8%B3%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="أراستس الكورنثوسي (الصفحة غير موجودة)">أراستس الكورنثوسي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%8A%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="هيمينايس (الصفحة غير موجودة)">هيمينايس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%8A%D8%B3%D8%B7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="يسوع يسطس (الصفحة غير موجودة)">يسوع يسطس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="يونياس (الصفحة غير موجودة)">يونياس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A3%D9%85_%D9%85%D8%B1%D9%82%D8%B3" title="مريم أم مرقس">مريم أم مرقس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AE%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84_(%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%83)" title="ميخائيل (ملاك)">ميخائيل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="نمفاس (الصفحة غير موجودة)">نمفاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D9%8A%D9%85%D9%88%D9%86" class="mw-disambig" title="فليمون">فليمون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%AA%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="فيليتس (الصفحة غير موجودة)">فيليتس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%A8%D9%8A" title="فيبي">فيبي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%AE%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="سنتيخي (الصفحة غير موجودة)">سنتيخي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">سفر الرؤية </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="نتيباس">نتيباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="فرسان رؤيا يوحنا الأربعة">الفرسان الأربعة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="أبادون (الصفحة غير موجودة)">أبادون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AB%D9%86%D9%8A%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="الشاهدين الإثنين (الصفحة غير موجودة)">الشاهدين الإثنين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A3%D8%A9_%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7" title="امرأة سفر الرؤيا">المرأة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="وحش الكتاب المقدس">الوحش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%83%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="رسائل الملائكة الثلاث (الصفحة غير موجودة)">رسائل الملائكة الثلاث</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="عاهرة بابل">عاهرة بابل</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="تصنيف:شخصيات من العهد الجديد">القائمة الكاملة</a></i></li> <li><a class="mw-selflink selflink">يسوع</a>: (<a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="كنيسة يسوع (الصفحة غير موجودة)">الكنيسة</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="معجزات المسيح">المعجزات</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="أخلاقيات يسوع (الصفحة غير موجودة)">الأخلاقيات</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%83%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="كرونولوجيا يسوع (الصفحة غير موجودة)">الخط الزمني</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B7%D9%88%D9%8A%D8%B1_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تطوير قانون العهد الجديد (الصفحة غير موجودة)">قانون العهد الجديد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">إنجيل</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="الأناجيل الإزائية">الإزائية</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الرسائل الإنجيلية</a> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3" title="رسائل بولس">رسائل بولس</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%88%D9%86" title="رسائل الكاثوليكون">رسائل الكاثوليكون</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%8A" title="العصر الرسولي">عصر الرسل</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="المسيحية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist wraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%B3%D9%81%D9%84%D9%8A_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="قالب:شريط سفلي مسيحية"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%B3%D9%81%D9%84%D9%8A_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:شريط سفلي مسيحية"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%B3%D9%81%D9%84%D9%8A_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="المسيحية" class="wraplinks" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرس المقالات المسيحية (الصفحة غير موجودة)">فهرس المقالات المسيحية</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Index_of_Christianity-related_articles" class="extiw" title="en:Index of Christianity-related articles"><sup class="reference" title="Index of Christianity-related articles (Q2166773)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AE%D8%B7%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مخطط المسيحية (الصفحة غير موجودة)">مخطط المسيحية</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Outline_of_Christianity" class="extiw" title="en:Outline of Christianity"><sup class="reference" title="Outline of Christianity (Q7112229)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="معجم المسيحية (الصفحة غير موجودة)">معجم المسيحية</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Glossary_of_Christianity" class="extiw" title="en:Glossary of Christianity"><sup class="reference" title="Glossary of Christianity (Q6436989)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="أعلام المسيحيين (الصفحة غير موجودة)">قوائم المسيحيون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%AF%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85" title="المسيحية حسب دول العالم">المسيحية حسب دول العالم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="أسفار الكتاب المقدس">الأسفار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%D9%8A" title="الكتاب المقدس القانوني">الشريعة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم">العهد القديم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد">العهد الجديد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">القواعد</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة المسيحية">الكنيسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="قانون الإيمان">قانون الإيمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">الإنجيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="الوعد الجديد">الوعد الجديد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تقاليد مسيحية">التقاليد المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="مصادر التشريع المسيحي">مصادر التشريع المسيحي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="العبادة في المسيحية">العبادة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A" title="القداس الإلهي">القداس الإلهي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%85_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="صوم (مسيحية)">الصوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="صلاة (مسيحية)">الصلاة</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تاريخ المسيحية">تاريخ</a><br /><small><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D9%86%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الخط الزمني للمسيحية">الخط الزمني</a></small></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%A8%D9%83%D8%B1%D8%A9" title="مسيحية مبكرة">المسيحية المبكرة</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المسيحية">يسوع</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="معمودية يسوع">المعمودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="خدمة يسوع">الكهنوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%84" title="العظة على الجبل">العظة على الجبل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">الصلب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">القيامة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D8%B1%D9%89" title="الإرسالية الكبرى">الإرسالية الكبرى</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B0_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="تلاميذ المسيح">التلاميذ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="آباء الكنيسة">آباء الكنيسة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86" title="الآباء الرسوليون">الآباء الرسوليون</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الكنيسة العظيمة (الصفحة غير موجودة)">الكنيسة العظيمة</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Great_Church" class="extiw" title="en:Great Church"><sup class="reference" title="Great Church (Q26048811)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D8%A7_%D9%82%D8%A8%D9%84_%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="فترة ما قبل نيقية">فترة ما قبل نيقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D8%A3%D8%AE%D8%B1%D8%A9" title="المسيحية في العصور القديمة المتأخرة">العصور القديمة المتأخرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B3%D8%B7%D9%86%D8%B7%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="قسطنطين العظيم والمسيحية">قسطنطين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="المجامع المسكونية السبعة">المجامع المسكونية السبعة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D9%86%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="مجمع نيقية الأول">نيقية الأول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%AF%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="مجمع خلقيدونية">خلقيدونية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D9%84%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="كنيسة الدولة للإمبراطورية الرومانية">كنيسة الإمبراطورية الرومانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1_%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="تطور أسفار التوراة المسيحي">تطور أسفار التوراة المسيحي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="المسيحية في العصور الوسطى">العصور الوسطى</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="رهبانية مسيحية">رهبانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="الدولة البابوية">الدولة البابوية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%82%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="الانشقاق العظيم">الانشقاق العظيم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B2%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%86%D8%B5%D9%8A%D8%A8" title="نزاع التنصيب">نزاع التنصيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="حملات صليبية">الحملات الصليبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%83%D8%B4%D8%A7%D9%81" title="الكنيسة الكاثوليكية وعصر الاستكشاف">عصر الاستكشاف</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB" title="المسيحية في العصر الحديث">العصر الحديث</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A" title="إصلاح بروتستانتي">الإصلاح البروتستانتي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B6%D8%A7%D8%AF" title="الإصلاح المضاد">الإصلاح الكاثوليكي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%8A%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="حرب الثلاثين عاما">حرب الثلاثين عاما</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%86%D9%88%D9%8A%D8%B1" title="عصر التنوير">التنوير</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="اضطهاد المسيحيين">الاضطهاد</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%AA%D9%8A" title="اضطهاد المسيحيين في الاتحاد السوفيتي">الشيوعية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الإسلام والمسيحية">الإسلام</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%81_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="طوائف مسيحية">الطوائف</a><br />(<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A8%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="الفروق العقيدية بين الطوائف المسيحية">قائمة</a>)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية غربية">الغربية</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة السبتية">السبتيون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="تجديدية العماد">تجديدية العماد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="أنجليكية">الأنجليكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة المعمدانية">المعمدانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="كالفينية">الكالفينية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الرومانية الكاثوليكية">الكاثوليكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B2%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="كاريزماتية">الكاريزماتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الإنجيلية">الإنجيلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%A9" title="حركة القداسة">حركة القداسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AB%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="لوثرية">اللوثرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AB%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="ميثودية">الميثودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%85%D8%B3%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="خمسينية">الخمسينية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="بروتستانتية">البروتستانتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D8%AF%D9%82%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="جمعية الأصدقاء الدينية">جمعية الأصدقاء الدينية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية شرقية">الشرقية</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AB%D9%88%D8%B0%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الأرثوذكسية الشرقية">الأرثوذكسية الشرقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AB%D9%88%D8%B0%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="الكنائس الأرثوذكسية المشرقية">الأرثوذكسية المشرقية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="كنيسة المشرق">كنيسة المشرق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="الكنائس الكاثوليكية الشرقية">الكنائس الكاثوليكية الشرقية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB%D9%8A%D8%A9" title="لاثالوثية">لاثالوثية</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%87" title="شهود يهوه">شهود يهوه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%8A%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%8A%D8%B1%D8%A9" title="كنيسة يسوع المسيح لقديسي الأيام الأخيرة">كنيسة يسوع المسيح لقديسي الأيام الأخيرة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="مورمونية">مورمونية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AD%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A9_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="توحيدية (مسيحية)">توحيدية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="علم اللاهوت المسيحي">اللاهوت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الله في المسيحية">الله</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AB%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB" title="ثالوث">ثالوث</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%A8" title="الله الآب">الآب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="الله الابن">الابن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الروح القدس">الروح القدس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">كرستولوجيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="قانون الإيمان">قانون الإيمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%84%D9%8A%D8%AF_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="تقليد مقدس">التقليد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%A6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الخطيئة الأصلية">الخطيئة الأصلية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="خلاص (مسيحية)">الخلاص</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="ماريولوجيا">ماريولوجيا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87" title="والدة الإله">ثيوتوكس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3" title="قديس">القديسون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="دراسات كنسية">الدراسات الكنسية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="علامات الكنيسة الأربعة">العلامات الأربعة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B3%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="جسد المسيح (الصفحة غير موجودة)">جسد المسيح</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Body_of_Christ" class="extiw" title="en:Body of Christ"><sup class="reference" title="Body of Christ (Q727606)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%AD%D9%82%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="كنيسة حقيقية واحدة (الصفحة غير موجودة)">الكنيسة الحقيقية الواحدة</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/One_true_church" class="extiw" title="en:One true church"><sup class="reference" title="One true church (Q7093607)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="شعب الله">شعب الله</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A" title="قانون كنسي">القانون الكنسي</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="الأسرار المقدسة">الأسرار المقدسة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="معمودية">المعمودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">القربان المقدس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الزواج في المسيحية">الزواج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86" title="سر الميرون">سر الميرون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A9" title="سر التوبة">سر التوبة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%B6%D9%89" title="سر مسحة المرضى">سر مسحة المرضى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AA%D8%A8_%D9%83%D9%87%D9%86%D9%88%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="رتب كهنوتية">الرتب الكهنوتية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B9%D8%AB%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%A8%D8%B4%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="بعثات تبشيرية مسيحية">البعثات التبشيرية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="التحول إلى المسيحية">التحول إلى المسيحية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%86%D9%82%D9%88%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="قائمة أشخاص اعتنقوا المسيحية (الصفحة غير موجودة)">قائمة أشخاص اعتنقوا المسيحية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="دراسات كتابية">دراسات كتابية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="فلسفة مسيحية">الفلسفة</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A" title="حق طبيعي">الحق الطبيعي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="أخلاق مسيحية">الأخلاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85" title="المسيحية والعلم">العلم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%82_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B7%D9%88%D8%B1" title="جدلية الخلق والتطور">التطور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D9%83%D8%B1%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85" title="قائمة المفكرين المسيحيين في العلم">علماء مسيحيون</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%A9" title="المسيحية والسياسة">السياسة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مواضيع<br />أخرى</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AB%D9%82%D8%A7%D9%81%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="ثقافة مسيحية">الثقافة</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="التأثير الحضاري للمسيحية">التأثير على الحضارة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8" title="المسيحية والطب">الطب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="شعيرة دينية مسيحية (الصفحة غير موجودة)">شعيرة دينية</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Christian_liturgy" class="extiw" title="en:Christian liturgy"><sup class="reference" title="Christian liturgy (Q2285545)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="فن مسيحي">الفن المسيحي</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%8A%D8%B1_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تصوير يسوع">يسوع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الفن المريمي في الكنيسة الكاثوليكية">مريم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AF%D8%A8_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="أدب مسيحي">الأدب المسيحي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="موسيقى مسيحية">الموسيقى</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="كنيسة">كنيسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%AA%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="كاتدرائية">كاتدرائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%85" title="المسيحية والتعليم">التعليم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%B3" title="عمارة الكنائس">العمارة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AA%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="عمارة الكاتدرائيات">عمارة الكاتدرائيات</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D9%81%D9%82%D8%B1_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%86%D9%89" title="النظرة المسيحية للفقر والغنى">الاقتصاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%8A%D8%B1%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="العمل الخيري في المسيحية">العمل الخيري في المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="التأثير المسيحي على الحضارة الإسلامية">التأثير في الحضارة الإسلامية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="مسيحيون">المجتمع</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%B1%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الأسرة في المسيحية">الأسرة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%A3%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المرأة في المسيحية">المرأة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%AF%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85" title="المسيحية حسب دول العالم">المسيحية حسب البلد</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AF" title="البروتستانتية حسب البلد">البروتستانتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AF" title="الكاثوليكية حسب البلد">الكاثوليكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AB%D9%88%D8%B0%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AF" title="الأرثوذكسية حسب البلد">الأرثوذكسية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AB%D9%88%D8%B0%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AF" title="الأرثوذكسية الشرقية حسب البلد">الأرثوذكسية الشرقية</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية والعبودية">العبودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="القوانين الغذائية في المسيحية">القوانين الغذائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الطهارة في المسيحية">الطهارة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%88%D9%8A%D9%85_%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="تقويم ميلادي">التقويم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86" title="مسيحيون">مسيحيون</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="التركيبة السكانية للمسيحيين">تركيبة سكانية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%82%D8%A7%D9%81%D8%A9" title="مسيحيو الثقافة">مسيحيو الثقافة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة المسيحية">الكنيسة المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D8%B1%D9%89" title="المسيحية والأديان الأخرى">الأديان الأخرى</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الإسلام والمسيحية">مع الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الموحدون الدروز والمسيحية">مع الدروز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية واليهودية">مع اليهودية</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="اللباس في المسيحية">اللباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="مواقع مقدسة مسيحية">مواقع مقدسة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="أعياد مسيحية">الأعياد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B0%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تذكارات يسوع">تذكارات يسوع</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="عيد الميلاد">الميلاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="عيد القيامة">الفصح</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="نقد المسيحية">انتقاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86" title="اضطهاد المسيحيين">اضطهاد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="قائمة الحركات المسيحية (الصفحة غير موجودة)">الحركات</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Christian_movements" class="extiw" title="en:List of Christian movements"><sup class="reference" title="List of Christian movements (Q61750495)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%D8%AF" title="زهد">الزهد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%B2%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="كاريزماتية">الكاريزماتية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="ديمقراطية مسيحية">الديمقراطية المسيحية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D9%88%D9%84_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A6%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="وجهات النظر المسيحية حول حماية البيئة (الصفحة غير موجودة)">حماية البيئة</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Christian_views_on_environmentalism" class="extiw" title="en:Christian views on environmentalism"><sup class="reference" title="Christian views on environmentalism (Q5110485)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الوجودية المسيحية">الوجودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B5%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية أصولية">الأصولية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1" title="لاهوت التحرير">الليبرالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%85%D9%8A%D9%86_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="يمين مسيحي">يمين</a>/<a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="يسار مسيحي">يسار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%B3%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية سلمية">السلمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%A1" title="لاهوت الرخاء">الرخاء</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تعاون</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="العالم المسيحي">العالم المسيحي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="مسكونية">مسكونية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A" title="مجلس الكنائس العالمي">مجلس الكنائس العالمي</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D8%A7_%D8%B7%D8%A7%D8%A6%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية لا طائفية">مسيحية لا طائفية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/15px-Christianity_Symbol.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/23px-Christianity_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/30px-Christianity_Symbol.png 2x" data-file-width="269" data-file-height="273" /></span></span></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:المسيحية">بوابة المسيحية</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="تصنيف"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:مسيحية">تصنيف</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="الديانات_الإبراهيمية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="قالب:ديانات إبراهيمية"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:ديانات إبراهيمية"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="الديانات_الإبراهيمية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="أديان إبراهيمية">الديانات الإبراهيمية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الإله</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="الله">الله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="الإله في اليهودية">الإله في اليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الله في المسيحية">في المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="الله (إسلام)">في الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="الله في البهائية">في البهائية</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="8" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:ReligionSymbolAbr.PNG" class="mw-file-description" title="رموز الديانات الإبراهيمية الأكثر انتشارا: اليهودية والمسيحية والإسلام"><img alt="رموز الديانات الإبراهيمية الأكثر انتشارا: اليهودية والمسيحية والإسلام" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/ReligionSymbolAbr.PNG/100px-ReligionSymbolAbr.PNG" decoding="async" width="100" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/ReligionSymbolAbr.PNG/150px-ReligionSymbolAbr.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/ReligionSymbolAbr.PNG/200px-ReligionSymbolAbr.PNG 2x" data-file-width="440" data-file-height="463" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">النصوص</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D8%B2%D8%A7_%D8%B1%D8%A8%D8%A7" title="كنزا ربا">كنزا ربا</a></b> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%85%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B4%D8%A9" title="أسفر ملواشة">أسفر ملواشة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7" title="قلستا">قلستا</a></li></ul></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%AE" title="تناخ">تناخ</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A9_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="توراة سامرية">توراة سامرية</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a></b> (<a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="أسفار الكتاب المقدس">الكتب</a>: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A9" title="التوراة">التوراة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="أسفار الكتابات">التاريخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="أسفار الكتابات">الحكمة</a> <small>(</small><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%B1" title="سفر المزامير">مزامير</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1" title="زبور">زبور</a><small>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="أسفار الأنبياء">الأنبياء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="إنجيل">إنجيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="أعمال الرسل">الأعمال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%88%D9%86" title="رسائل الكاثوليكون">الرسائل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7_%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7" title="رؤيا يوحنا">الرؤيا</a>)</li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="القرآن">القرآن</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9" title="رسائل الحكمة">رسائل الحكمة</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب الأقدس">الكتاب الأقدس</a></b> <ul><li><a href="/wiki/%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%8A%D9%82%D8%A7%D9%86" title="كتاب الإيقان">كتاب الإيقان</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الحساب</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="يوم القيامة في اليهودية">في اليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="علم الآخرات المسيحية">في المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="يوم القيامة في الإسلام">في الإسلام</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أنبياء</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%86" title="قينان">قينان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%B3" title="إدريس">إدريس</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%B3" title="إدريس">أخنوخ</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AD" title="نوح">نوح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%B1" title="عابر">عابر</a> <small>(<a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AF" title="هود">هود</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD" title="صالح">صالح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">إبراهيم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%D9%8A%D9%84" title="إسماعيل">إسماعيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="إسحاق">إسحاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="يعقوب">يعقوب</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84_(%D9%84%D9%82%D8%A8)" title="إسرائيل (لقب)">إسرائيل</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81" title="يوسف">يوسف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%B7" title="لوط">لوط</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%8A%D9%88%D8%A8" title="أيوب">أيوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A8" title="شعيب">شعيب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="هارون">هارون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_(%D8%A3%D8%AE%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89)" title="مريم (أخت موسى)">ميريام</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">موسى</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%82%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%8A%D9%85" title="لقمان الحكيم">لقمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B4%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%86" title="يوشع بن نون">يوشع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%85%D9%88%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="صموئيل">صموئيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="داود">داود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سليمان">سليمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D9%82%D9%8A%D8%A7" title="حزقيا">حزقيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%8A" title="مردخاي">مردخاي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="بلعام بن باعوراء">بلعم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AB%D8%A7%D9%86" title="ناثان">ناثان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9%D9%8A%D8%A7" title="شمعيا">شمعيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AE%D8%A7" title="ميخا">ميخا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%88%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D8%A7" title="عوبديا">عوبديا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D9%8A%D8%B1" title="عزير">عزير</a> <small>(عزرا)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AD%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="نحميا">نحميا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D8%B9" title="هوشع">هوشع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3_(%D9%86%D8%A8%D9%8A)" title="عاموس (نبي)">عاموس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">إيليا</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A5%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%B3" title="إلياس">إلياس</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B3%D8%B9" title="اليسع">اليسع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%B3" title="يونس">يونس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="إشعيا">إشعيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B1%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="أرميا">أرميا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="صفنيا">صفنيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%D9%88%D9%85" title="ناحوم">ناحوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D9%82%D9%88%D9%82" title="حبقوق">حبقوق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="حزقيال">حزقيال</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%B0%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%81%D9%84" title="ذو الكفل">ذو الكفل</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9%D9%8A%D8%A7" title="شمعيا">شمعيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="باروخ بن نيريا">باروخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AE%D9%8A" title="ملاخي">ملاخي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="دانيال">دانيال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="زكريا">زكريا</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a> <small>(<a href="/wiki/%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="يحيى بن زكريا">يحيى</a>)</small></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <a class="mw-selflink selflink">يسوع</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">عيسى</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B7%D9%85%D8%B3%D9%8A" title="يوحنا البطمسي">يوحنا البطمسي</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">محمد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الرموز</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%A9_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="نجمة داود">نجمة داود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="صليب مسيحي">الصليب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A9" title="لبرومة">لبرومة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%84%D9%81_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="الألف والياء">الألف والياء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%8A%D9%82%D9%88%D9%86%D8%A9" title="أيقونة">الأيقونة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%88%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%A9" title="هلال ونجمة">الهلال والنجمة</a></li> <li>"<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%AD%D9%8A%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="التوحيد في الإسلام">لا إله إلا الله محمد رسول الله</a>"</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="نجمة الدروز (الصفحة غير موجودة)">نجمة الدروز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B2_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="رموز بهائية">النجمة التساعية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الفرق</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D9%8A%D9%81%D9%8A%D8%A9" title="حنيفية">الحنيفية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="المندائية">المندائية</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A6%D8%A9" class="mw-redirect" title="صابئة">الصابئية</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية">اليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%8A%D8%A9_(%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9)" title="السامرية (ديانة)">السامرية</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">المسيحية</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية">النصرانية</a>)</small></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span>  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام">الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="البهائية">البهائية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="موحدون دروز">الموحدون الدروز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="الرستفارية">الرستفارية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">المواقع</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="المدن المقدسة الأربعة">مواقع يهودية مقدسة</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="حائط البراق">حائط البراق</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="حائط البراق">حائط المبكى</a>)</small></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A" title="المسجد الإبراهيمي">المسجد الإبراهيمي</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%AC%D8%B1%D8%B2%D9%8A%D9%85" title="جبل جرزيم">جبل جرزيم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="مواقع مقدسة مسيحية">مواقع مقدسة مسيحية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="كنيسة القيامة">كنيسة القيامة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%83%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="بازيليكا البشارة">بازيليكا البشارة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF" title="كنيسة المهد">كنيسة المهد</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%A7%D9%83%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الأماكن المقدسة في الإسلام">مواقع مقدسة إسلامية</a> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="المسجد الحرام">المسجد الحرام</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%8A" title="المسجد النبوي">المسجد النبوي</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D8%B5%D9%89" title="المسجد الأقصى">المسجد الأقصى</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9_%D8%AF%D8%B1%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="مواقع مقدسة درزية">مواقع مقدسة درزية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%8A_%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A8_(%D8%AD%D8%B7%D9%8A%D9%86)" title="مقام النبي شعيب (حطين)">مقام النبي شعيب</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مواقع مقدسة بهائية (الصفحة غير موجودة)">مواقع مقدسة بهائية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8" title="ضريح الباب">ضريح الباب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B6%D8%B1%D9%8A%D8%AD_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="ضريح بهاء الله">ضريح بهاء الله</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الرتب</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">حاخام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AD%D9%8A%D8%B7%D9%87" title="شحيطه">شحيط</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B4%D9%8A%D9%81%D8%A7" title="يشيفا">رأس اليشيفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="بابوية كاثوليكية">البابا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D8%B1%D9%83" title="بطريرك">بطريرك</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%84" title="كاردينال">كاردينال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%82%D9%81" title="أسقف">أسقف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B3" title="قس">قس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="شماس">شماس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="رهبانية">راهب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="شيخ الإسلام">شيخ الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D8%AA%D9%8A" title="مفتي">مفتي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D9%89" title="مولى">مولى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="آية الله">آية الله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%B9%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="المرجعية الدينية">مرجع ديني</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A9_(%D9%84%D9%82%D8%A8)" title="علامة (لقب)">علّامة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%82%D9%8A%D9%87" title="فقيه">فقيه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%85%D8%A7%D9%85" title="إمام">إمام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%A9_(%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="دعوة (إسلام)">داعية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="3"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="بوابة:الأديان">أديان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:اليهودية">اليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:المسيحية">المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:الإسلام">الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="بوابة:الموحدون الدروز">الموحدون الدروز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:البهائية">البهائية</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="المسيح_في_الديانات_الإبراهيمية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="قالب:المسيح في الديانات الإبراهيمية"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="نقاش القالب:المسيح في الديانات الإبراهيمية (الصفحة غير موجودة)"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="المسيح_في_الديانات_الإبراهيمية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="مسيح">المسيح</a> في الديانات الإبراهيمية</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">في الإسلام</a> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:IslamSymbol2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/IslamSymbol2.svg/33px-IslamSymbol2.svg.png" decoding="async" width="33" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/IslamSymbol2.svg/50px-IslamSymbol2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/IslamSymbol2.svg/66px-IslamSymbol2.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="547" /></a></span></li> <li><a class="mw-selflink selflink">في المسيحية</a> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Christianity_Symbol.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/33px-Christianity_Symbol.png" decoding="async" width="33" height="33" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/50px-Christianity_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/66px-Christianity_Symbol.png 2x" data-file-width="269" data-file-height="273" /></a></span></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">في اليهودية</a> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Judaism_Symbol.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Judaism_Symbol.png/33px-Judaism_Symbol.png" decoding="async" width="33" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Judaism_Symbol.png/50px-Judaism_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Judaism_Symbol.png/66px-Judaism_Symbol.png 2x" data-file-width="266" data-file-height="275" /></a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="الكنيسة_الرومانية_الكاثوليكية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%B3%D9%81%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="قالب:شريط سفلي الكنيسة الكاثوليكية"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%B3%D9%81%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:شريط سفلي الكنيسة الكاثوليكية"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D8%B7_%D8%B3%D9%81%D9%84%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="الكنيسة_الرومانية_الكاثوليكية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الرومانية الكاثوليكية">الكنيسة الرومانية الكاثوليكية</a></b></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">العقيدة والتعليم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">العالم الآخر </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الله في المسيحية">الله في المسيحية</a> • <a class="mw-selflink selflink">يسوع</a> <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="يسوع في المسيحية">المسيح</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="سر الفداء">المخلّص</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="ابن الله">ابن الله</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%83" title="ملاك">الملائكة</a> <a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D9%84%D9%8A%D8%B3_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="إبليس في المسيحية">والشياطين</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%8A" title="نبي">النبوة</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AD%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A" title="الوحي الكتابي">والوحي</a> • <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D9%88%D8%AF" title="لاهوت العهود">لاهوت العهود</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="علم الآخرات المسيحية">الأخرويات</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الروح القدس في المسيحية">الروح القدس</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">الإنسـان والأخلاق </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D9%8A" title="حق طبيعي">حق طبيعي</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9#_العناية_الإلهية" title="الله في المسيحية">العناية الإلهية</a> • <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1" title="لاهوت التحرير">لاهوت التحرير</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D9%83_%D8%BA%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="صك غفران">الغفران</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5" title="الخلاص">والخلاص</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B7%D9%88%D9%8A%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="تطويبات">التطويبات</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B5%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="الوصايا العشر">وصايا عشر</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%A6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="الخطيئة الأصلية">الخطيئة الأصلية</a> • <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7%D9%8A%D8%A6%D8%A9" title="خطيئة">الخطيئة</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9_%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%85%D9%8A%D8%AA%D8%A9" title="السبع خطايا المميتة">السبع الكبرى</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="8" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Kruis_san_damiano.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Kruis_san_damiano.gif/150px-Kruis_san_damiano.gif" decoding="async" width="150" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Kruis_san_damiano.gif/225px-Kruis_san_damiano.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Kruis_san_damiano.gif/300px-Kruis_san_damiano.gif 2x" data-file-width="1181" data-file-height="1639" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الكنيسة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">ماهـيـة الكـنـيـسة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1#_في_المسيحية" title="شعب الله المختار">شعب الله</a> • <a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="أبناء الله">أبناء الله</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3" title="قديس">جماعة قديسين</a> • <i><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9" title="علامات الكنيسة الأربعة">واحدة، جامعة، مقدسة، رسولية</a></i> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B5%D9%84_%D8%A8%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9" title="الفصل بين الكنيسة والدولة">الفصل بين الكنيسة والدولة</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9#في_الكتاب_المقدس" title="بابوية كاثوليكية">سلطة بطرس</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D9%85%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="عصمة بابوية">عصمة البابا</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A" title="مجمع مسكوني">مجمع مسكوني</a> • <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A" title="حوار مسكوني">حوار مسكوني</a> • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B4%D9%8A%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="تبشير بالإنجيل">تبشير</a> • <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A" title="حرمان كنسي">الحُرم</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="علم اللاهوت المسيحي">علوم دينية</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%B9%D9%82%D9%8A%D8%AF%D9%8A" class="mw-redirect" title="لاهوت عقيدي">لاهوت عقيدي</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%8A" title="اللاهوت الدفاعي">لاهوت دفاعي</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="كرستولوجيا">كرستولوجيا</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="ماريولوجيا">ماريولوجيا</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="دراسات كنسية">دراسات كنسية</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A" title="قانون كنسي">قانون كنسي</a> <small>(<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="القانون الكنسي للكنيسة الكاثوليكية">القانون الكنسي الكاثوليكي</a>)</small> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="دراسات كتابية">دراسات كتابية</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الإدارة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%8A" title="الكرسي الرسولي">الكرسي الرسولي</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A9_%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="بابوية كاثوليكية">البابا</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="قائمة بابوات الكنيسة الكاثوليكية">القائمة</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%B3" title="البابا فرنسيس">فرنسيس الأول</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A9" title="مجمع الكرادلة">مجمع الكرادلة</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%84" title="كاردينال">الكرادلة</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الكوريا الرومانية">الكوريا الرومانية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%BA%D9%84%D9%82" title="المجمع المغلق">المجمع المغلق</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">الكنائس المحلية </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A3%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D9%8A%D8%A9" title="أبرشية">أبرشية</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D8%B1%D9%83" title="بطريرك">بطريرك</a> • <a href="/wiki/%D8%A3%D8%B3%D9%82%D9%81" title="أسقف">أسقف</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="كنيسة">كنيسة</a> • <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="رعية">رعية</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%A9_%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="مدرسة كاثوليكية">مدرسة</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%B3" title="قس">قس</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="شماس">شماس</a> • <a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="رهبانية">رهبانية</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الممارسات الدينية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9" title="الأسرار المقدسة">الأسرار السـبعــة</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="معمودية">سر العماد</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%B1%D9%88%D9%86" title="سر الميرون">سر التثبيت</a> • <a href="/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D8%A7" title="أفخارستيا">سر الأفخارستيا</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%87%D9%86%D9%88%D8%AA" title="سر الكهنوت">سر الكهنوت</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A9" title="سر التوبة">سر التوبة</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الزواج في المسيحية">سر الزواج</a> • <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%B6%D9%89" title="سر مسحة المرضى">سر مسحة المرضى</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="شعيرة دينية">ليتورجـــيا أخرى</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87%D9%8A" title="القداس الإلهي">القداس الإلهي</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="الصلاة الربية">صلاة الأبانا</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="صلوات الساعات">صلوات الساعات</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A8%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المسبحة الوردية">المسبحة الوردية</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8" title="درب الصليب">درب الصليب</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%85%D9%88%D8%B1" title="مزمور">المزامير</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%85_(%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9)" title="صوم (مسيحية)">الصوم</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%82%D8%A9" title="صدقة">الصدقة</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شخصيات مكرمة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87" title="والدة الإله">ثيوتوكس</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1#سلطانة_السماء_والأرض" title="مريم العذراء">أم الكنيسة</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1#الدائمة_البتولية" title="مريم العذراء">الدائمة البتولية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A8%D9%84_%D8%A8%D9%84%D8%A7_%D8%AF%D9%86%D8%B3" title="الحبل بلا دنس">سيدة الحبل بلا دنس</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="انتقال العذراء">سيدة الانتقال</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">شخصـيـات بارزة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%8A" title="نبي">الأنبياء</a> • <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%86%D8%A7_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" class="mw-redirect" title="رسل المسيح الاثنا عشر">رسل المسيح الاثنا عشر</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D9%88%D9%86" title="الرسل السبعون">الرسل السبعون</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي">بولس الطرسوسي</a> • <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9" title="آباء الكنيسة">آباء الكنيسة</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81%D8%A7%D9%86" title="ملفان">معلمو الكنيسة</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%8A%D8%AF#_في_المسيحية" title="شهيد">شهداء الإيمان</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3" title="قديس">قديسين</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">منظمات كنسية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="رهبانية">الرهبنات الكبـرى</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الأوغسطينية">الأوغوسطينية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%87%D8%A8%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%83%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="الرهبنة البندكتية">البندكتية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%87%D8%A8%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9" title="الرهبنة الكبوشية">الكبوشية</a> • <a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D9%86%D8%A9_%D9%83%D8%B1%D9%85%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="رهبنة كرملية">الكرملية</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%85%D9%8A%D9%86%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="دومينيكانية">دومينيكانية</a> • <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D9%83%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="فرنسيسكانية">الفرنسيسكانية</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9%D9%8A%D9%88%D9%86" title="يسوعيون">اليسوعية</a> • <a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D9%86%D8%A9_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="رهبنة ساليزيانية">الساليزيانية</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="الكنائس الكاثوليكية الشرقية">كاثوليكية شرقية</a> </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة المارونية">الكنيسة المارونية</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%83%D9%8A%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83" title="كنيسة الروم الملكيين الكاثوليك">كنيسة الروم الملكيين الكاثوليك</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A8%D8%B7%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة القبطية الكاثوليكية">الكنيسة القبطية الكاثوليكية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة السريانية الكاثوليكية">الكنيسة السريانية الكاثوليكية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الكلدانية الكاثوليكية">الكنيسة الكلدانية الكاثوليكية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الأرمنية الكاثوليكية">كنيسة الأرمن الكاثوليك</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%8A%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D9%84%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%86" title="بطريركية القدس للاتين">كنيسة اللاتين في القدس</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83" title="كنيسة السريان الملبار الكاثوليك">كنيسة السريان الملبار الكاثوليك</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AB%D9%8A%D9%88%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الإثيوبية الكاثوليكية">الكنيسة الأثيوبية الكاثوليكية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الإريترية الكاثوليكية">الكنيسة الإريترية الكاثوليكية</a> • <a href="/wiki/%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%86%D9%83%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83" title="كنيسة الملنكار الكاثوليك">كنيسة الملنكار الكاثوليك</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%83%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الكنيسة الأوكرانية الكاثوليكية">الكنيسة الأوكرانية الكاثوليكية</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" class="mw-redirect" title="الكنيسة اليونانية الروثانية الكاثوليكية">الكنيسة اليونانية الروثانية الكاثوليكية</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">التاريخ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%A8%D9%83%D8%B1%D8%A9" title="مسيحية مبكرة">المسيحية المبكرة</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%82%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="الانشقاق العظيم">الانشقاق العظيم</a> • <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="حملات صليبية">الصليبيون</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%82%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A" title="الانشقاق الغربي">الانشقاق الغربي</a> • <a href="/wiki/%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A" title="إصلاح بروتستانتي">الإصلاح البروتستانتي</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B6%D8%A7%D8%AF" title="الإصلاح المضاد">الإصلاح الكاثوليكي</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D8%B3%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AF" title="الكاثوليكية حسب البلد">الانتشار</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="دور الكنيسة الكاثوليكية في الحضارة الغربية">دور الكنيسة الكاثوليكية في الحضارة الغربية</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الباباوات المعاصرون</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%B3" title="البابا فرنسيس">فرنسيس الأول</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%83%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%B3_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="بندكت السادس عشر">بندكت السادس عشر</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="يوحنا بولس الثاني">يوحنا بولس الثاني</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84" title="يوحنا بولس الأول">يوحنا بولس الأول</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D8%B3" title="بولس السادس">بولس السادس</a> • <a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%84%D8%AB_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1%D9%88%D9%86" title="يوحنا الثالث والعشرون">يوحنا الثالث والعشرون</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="بيوس الثاني عشر">بيوس الثاني عشر</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="بيوس الحادي عشر">بيوس الحادي عشر</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%83%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%85%D8%B3_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="بندكت الخامس عشر">بندكت الخامس عشر</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D8%B1" title="بيوس العاشر">بيوس العاشر</a> • <a href="/wiki/%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%84%D8%AB_%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="ليون الثالث عشر">ليون الثالث عشر</a></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:المسيحية">بوابة المسيحية</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="الإسلام_والمسيحية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="قالب:الإسلام والمسيحية"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="نقاش القالب:الإسلام والمسيحية (الصفحة غير موجودة)"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="الإسلام_والمسيحية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الإسلام والمسيحية">الإسلام والمسيحية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وجهات نظر وعقائد</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="البشارة">البشارة</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">ولادة عذرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">صلب المسيح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9#وجهة_النظر_الإسلامية" title="الإسلام والمسيحية">وجهة النظر الإسلامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9#وجهة_النظر_المسيحية" title="الإسلام والمسيحية">وجهة النظر المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="عيسى بن مريم">يسوع في القرآن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="محمد والكتاب المقدس">محمد في الكتاب المقدس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="النظرة المسيحية عن محمد بن عبد الله">النظرة المسيحية عن محمد بن عبد الله</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%AD%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%8A_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="الآراء المسيحية حول النبي محمد في العصور الوسطى">العصور الوسطى</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">علاقة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">حسب الطائفة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="البروتستانتية والإسلام">البروتستانتيّة والإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9#الشيعة_والمسيحية_الكاثوليكية" title="الإسلام والمسيحية">الإسلام الشيعي والمسيحية الكاثوليكية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="الموحدون الدروز والمسيحية">الموحدون الدروز والمسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9#الجماعة_الأحمدية_والمسيحية" title="الإسلام والمسيحية">الجماعة الأحمدية والمسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإسلام والمورمونية">المورمونية والإسلام</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">صراعات </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D9%88%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="فتوحات إسلامية">فتوحات إسلامية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%B2%D9%86%D8%B7%D9%8A%D8%A9" title="الحروب الإسلامية البيزنطية">الحروب الإسلامية البيزنطية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="معركة بلاط الشهداء">معركة بلاط الشهداء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="حملات صليبية">حملات صليبية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3" title="سقوط الأندلس">سقوط الأندلس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%83%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%81%D8%AA%D9%8A%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="محاكم التفتيش الإسبانية">محاكم التفتيش الإسبانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="الحروب العثمانية في أوروبا">الحروب العثمانية في أوروبا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B6%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86#رابعا:_مع_المسلمين" title="اضطهاد المسيحيين">اضطهاد المسيحيين</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="رهاب الإسلام">إسلاموفوبيا</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تبادل حضاري</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%B7%D9%89" title="التأثير الإسلامي على أوروبا في العصور الوسطى">التأثير الإسلامي على أوروبا خلال العصور الوسطى</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A3%D8%AB%D9%8A%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="التأثير المسيحي على الحضارة الإسلامية">التأثير المسيحي على الحضارة الإسلامية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">انظر أيضاً</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="سورة مريم">سورة مريم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="آل عمران">آل عمران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="أهل الكتاب">أهل الكتاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="العهدة العمرية">العهدة العمرية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="المسيحيون في العالم الإسلامي (الصفحة غير موجودة)">المسيحيون في العالم الإسلامي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية في الدولة العثمانية">المسيحية في الدولة العثمانية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%8A%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%83%D9%8A" title="لينوبامباكي">لينوبامباكي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%83%D9%8A%D9%88%D9%86" title="مورسكيون">مورسكيون</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="المسيحية_واليهودية" style="padding:1px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="قالب:المسيحية واليهودية"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="نقاش القالب:المسيحية واليهودية"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="المسيحية_واليهودية" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية واليهودية">المسيحية واليهودية</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">لاهوت</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="تدبيرية">تدبيرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="صهيونية مسيحية">صهيونية مسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="استبدالية">استبدالية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="الوعد الجديد">الوعد الجديد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D9%88%D8%AF" title="لاهوت العهود">لاهوت العهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B5%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%B1" title="الوصايا العشر">وصايا عشر</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">علاقة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">حسب الطائفة </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الكاثوليكية واليهودية (الصفحة غير موجودة)">الكاثوليكية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%AB%D9%88%D8%B0%D9%83%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الأرثوذكسية الشرقية واليهودية (الصفحة غير موجودة)">الأرثوذكسية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="البروتستانتية واليهودية (الصفحة غير موجودة)">البروتستانتية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="المورمونية واليهودية (الصفحة غير موجودة)">المورمونية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">صراعات </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="المسيحية ومعاداة اليهود">معاداة السامية</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%86_%D9%84%D9%88%D8%AB%D8%B1_%D9%88%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="مارتن لوثر ومعاداة السامية">آراء مارتن لوثر</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9#إسرائيل" title="معاداة المسيحية">معاداة المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="معاداة اليهودية">معاداة اليهودية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="أنجلو اسرائيلية (الصفحة غير موجودة)">أنجلو اسرائيلية</a></li> <li><a class="mw-selflink-fragment" href="#في_اليهودية">يسوع واليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A#اليهودية" title="بولس الطرسوسي">بولس واليهودية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0;padding-right:0;"><div style="padding:0em 0.75em;">حوار </div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%83%D8%B2_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A_%D9%84%D9%84%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%87%D9%85_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86" title="المركز اليهودي-المسيحي للتفاهم والتعاون">المركز اليهودي-المسيحي للتفاهم والتعاون</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">التوفيق بين المعتقدات</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="مسيحيون يهود">مسيحيون يهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%86" title="كاثوليك عبرانيون">كاثوليك عبرانيون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%88%D9%86" title="يهود مسيانيون">يهود مسيانيون</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">انظر أيضًا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86_%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="أديان إبراهيمية">أديان إبراهيمية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%A8%D9%83%D8%B1%D8%A9" title="مسيحية مبكرة">مسيحية مبكرة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="الاحتفالات المسيحية للأعياد اليهودية (الصفحة غير موجودة)">الاحتفالات المسيحية للأعياد اليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A" title="التراث اليهودي المسيحي">التراث اليهودي المسيحي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تاريخ التحول اليهودي إلى المسيحية">تاريخ التحول اليهودي إلى المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المصالحة المسيحية اليهودية">المصالحة المسيحية اليهودية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%85%D9%8A_%D8%AD%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="البيان الرسمي حول اليهود">البيان الرسمي حول اليهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%83%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7_%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%AC" title="إكلسيا وسيناجوج">إكلسيا وسيناجوج</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="أنبياء_الكتاب_المقدس_(لاهوت_العهود)" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="قالب:أنبياء الكتاب المقدس"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="نقاش القالب:أنبياء الكتاب المقدس"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="أنبياء_الكتاب_المقدس_(لاهوت_العهود)" style="font-size:114%;margin:0 4em">أنبياء الكتاب المقدس (<a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D9%88%D8%AF" title="لاهوت العهود">لاهوت العهود</a>)</div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="تصنيف"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:الأنبياء في المسيحية">في المسيحية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:الأنبياء في اليهودية">في اليهودية</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">أصول البشرية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;;padding:0;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%84_%D9%88%D9%87%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D9%84" title="قابيل وهابيل">هابيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%8A%D8%AB" title="شيث">شيث</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D9%86%D8%A7%D9%86" title="قينان">قينان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%B3" title="إدريس">أخنوخ</a><sup>1</sup></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AD" title="نوح">نوح</a><sup>1</sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%B1" title="عابر">عابر</a><sup>1</sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%8A%D9%88%D8%A8" title="أيوب">أيوب</a><sup>1</sup></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الآباء</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;;padding:0; background:transparent;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A5%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%8A%D9%85" title="إبراهيم">إبراهيم</a></b></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="إسحاق">إسحاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="يعقوب">يعقوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81" title="يوسف">يوسف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="سارة">سارة</a><sup>2</sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D9%82%D8%A9" title="رفقة">رفقة</a><sup>2</sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%8A%D9%84" title="راحيل">راحيل زوجة يعقوب</a><sup>2</sup></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%8A%D8%A6%D8%A9" title="ليئة">ليئة</a><sup>2</sup></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">الحقبة التوراتية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89" title="موسى">موسى</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="هارون">هارون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_(%D8%A3%D8%AE%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89)" title="مريم (أخت موسى)">مريم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D9%88%D9%85%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="ألداد وميداد">ألداد وميداد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%8A%D9%86%D8%AD%D8%A7%D8%B3" title="فينحاس">فينحاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="بلعام بن باعوراء">بلعام بن باعوراء</a><sup>1</sup></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B4%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%86" title="يوشع بن نون">يشوع بن نون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%87" title="دبوره">دبوره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="باراق">باراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%B9%D9%88%D9%86" title="جدعون">جدعون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%8A_(%D9%83%D8%A7%D9%87%D9%86)" title="عالي (كاهن)">عالي</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="خلدة النبية">خلدة</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ما بعد موسى</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D8%A9" title="ألقانة">ألقانة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%85%D9%88%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="صموئيل">صموئيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="جاد الرائي">جاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" title="داود">داود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%8A%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سليمان">سليمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AB%D8%A7%D9%86" title="ناثان">ناثان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="إيليا">إيليا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%8A%D8%B4%D8%B9" title="أليشع">أليشع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%8A%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B9" title="زكريا يهوياداع">زكريا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B4%D8%B9%D9%8A%D8%A7" class="mw-redirect" title="إشعيا">أشعياء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D8%B1%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="إرميا">إرميا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="حزقيال">حزقيال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%84" title="دانيال">دانيال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D8%B9" title="هوشع">هوشع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%A6%D9%8A%D9%84" title="يوئيل">يوئيل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3_(%D9%86%D8%A8%D9%8A)" title="عاموس (نبي)">عاموس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%88%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D8%A7" title="عوبديا">عوبديا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%B3" title="يونس">يونان</a><sup>1</sup></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AE%D8%A7" title="ميخا">ميخا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%D9%88%D9%85" title="ناحوم">ناحوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D9%82%D9%88%D9%82" title="حبقوق">حبقوق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%86%D9%8A%D8%A7" title="صفنيا">صفنيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="باروخ بن نيريا">باروخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%B9%D9%8A%D8%A7" title="أوريا بن شمعيا">أوريا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%8A%D8%A7" title="زكريا بن برخيا">زكريا بن برخيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%8A" title="حجاي">حجاي</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AE%D9%8A" title="ملاخي">ملاخي</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">المسيح</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%A1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD" title="نبوءات عن المسيح">النبؤات عن المنتظر</a><sup>1</sup></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD" title="مشيح">لم يأت</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">أتى</a> <small>(يسوع)</small> <sup>3</sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%83%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="زكريا">زكريا</a><sup>3</sup></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="يوحنا المعمدان">يوحنا المعمدان</a><sup>3</sup></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><sup>1</sup> من غير اليهود، أو كانت رسالته لغير اليهود</li> <li><sup>2</sup> نساء آل ابراهيم، اللواتي بنينّ بيت إسرائيل</li> <li><sup>3</sup> لا يعترف بهم اليهود</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="مقالة_مُختارة&#124;10بك&#124;class=noviewer&#124;alt=_مريم_أم_يسوع" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67666671"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-اعرض"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="قالب:مريم العذراء"><abbr title="عرض هذا القالب">ع</abbr></a></li><li class="nv-ناقش"><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="نقاش القالب:مريم العذراء"><abbr title="ناقش هذا القالب">ن</abbr></a></li><li class="nv-عدل"><a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8:%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit"><abbr title="عدل هذا القالب">ت</abbr></a></li></ul></div><div id="مقالة_مُختارة&#124;10بك&#124;class=noviewer&#124;alt=_مريم_أم_يسوع" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم أم يسوع</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">عام</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مريم العذراء">مريم العذراء</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description" title="مقالة مُختارة"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/10px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/15px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a class="mw-selflink selflink">يسوع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="يوسف النجار">يوسف النجار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A8%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="تبجيل مريم العذراء في الكنيسة الكاثوليكية (الصفحة غير موجودة)">تبجيل مريم العذراء في الكنيسة الكاثوليكية</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Veneration_of_Mary_in_the_Catholic_Church" class="extiw" title="en:Veneration of Mary in the Catholic Church"><sup class="reference" title="Veneration of Mary in the Catholic Church (Q1938795)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="7" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%B1" title="عذراء فلاديمير"><img alt="عذراء فلاديمير" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Virgin_of_Vladimir.jpg/100px-Virgin_of_Vladimir.jpg" decoding="async" width="100" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Virgin_of_Vladimir.jpg/150px-Virgin_of_Vladimir.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Virgin_of_Vladimir.jpg/200px-Virgin_of_Vladimir.jpg 2x" data-file-width="4384" data-file-height="6384" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7" title="ماريولوجيا">ماريولوجيا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84%D9%8A%D9%8A%D9%86_%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="النظرة اللاهوتية للانجيليين لمريم العذراء (الصفحة غير موجودة)">النظرة اللاهوتية للانجيليين لمريم العذراء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7_%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="ماريولوجيا كاثوليكية">كاثوليكية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AB%D8%A7%D8%A6%D9%82_%D8%AD%D9%88%D9%84_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="الاجتماعات المسكونية والوثائق حول مريم العذراء (الصفحة غير موجودة)">الاجتماعات المسكونية والوثائق حول مريم العذراء</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ecumenical_meetings_and_documents_on_Mary" class="extiw" title="en:Ecumenical meetings and documents on Mary"><sup class="reference" title="Ecumenical meetings and documents on Mary (Q13419566)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87" title="والدة الإله">الأرثوذكسية</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A8%D9%86%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مريم بنت عمران">الإسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D9%86_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="النظرة البروتستانتية عن مريم">البروتستانتية</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Lutheran_Marian_theology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lutheran Marian theology (الصفحة غير موجودة)">لوثرية</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">حياة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">في <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="الكتاب المقدس">الكتاب المقدس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="البشارة">البشارة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D9%84%D8%A3%D9%84%D9%8A%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="زيارة مريم العذراء لأليصابات (الصفحة غير موجودة)">زيارة مريم العذراء لأليصابات</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Visitation_(Christianity)" class="extiw" title="en:Visitation (Christianity)"><sup class="reference" title="Visitation (Christianity) (Q691810)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D9%8A%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="نشيد مريم">نشيد مريم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="ميلاد يسوع">ميلاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%82%D8%AF%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9_%D9%84%D9%84%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تقدمة يسوع للهيكل (الصفحة غير موجودة)">تقدمة يسوع للهيكل</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Presentation_of_Jesus_at_the_Temple" class="extiw" title="en:Presentation of Jesus at the Temple"><sup class="reference" title="Presentation of Jesus at the Temple">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%B1%D8%A8_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="الهرب إلى مصر">الهرب إلى مصر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD_%D9%84%D9%84%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84" title="زيارة المسيح للهيكل">زيارة المسيح للهيكل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="عرس قانا">عرس قانا الجليل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="صلب يسوع">الصلب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%84%D9%8A%D8%A8_(%D9%84%D9%88%D8%AD%D8%A9_%D9%81%D9%86%D9%8A%D8%A9)" title="النزول من الصليب (لوحة فنية)">الإنزال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="قيامة يسوع">القيامة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="عيد العنصرة">عيد العنصرة</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">في <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%84%D9%8A%D8%AF_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="تقليد مقدس">التقليد</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاريخ ماريولوجيا الكنيسة الكاثوليكية (الصفحة غير موجودة)">تاريخ ماريولوجيا الكنيسة الكاثوليكية</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Catholic_Mariology" class="extiw" title="en:History of Catholic Mariology"><sup class="reference" title="History of Catholic Mariology (Q16148471)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ميلاد العذراء (الصفحة غير موجودة)">ميلاد العذراء</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Nativity_of_the_Theotokos" class="extiw" title="en:Nativity of the Theotokos"><sup class="reference" title="Nativity of the Theotokos">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87" title="والدة الإله">والدة الإله</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="رقاد العذراء (الصفحة غير موجودة)">رقاد العذراء</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dormition_of_the_Theotokos" class="extiw" title="en:Dormition of the Theotokos"><sup class="reference" title="Dormition of the Theotokos">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%86%D9%8A%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%8A%D8%A7%D9%85" title="ترنيمة القيام">ترنيمة القيام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hodegetria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hodegetria (الصفحة غير موجودة)">Hodegetria</a></li> <li>العذراء <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Panagia" class="extiw" title="en:Panagia"><sup class="reference" title="Panagia (Q1485229)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%AE%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A5%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A%D9%83%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="دخول السيدة العذراء إلى الهيكل (الصفحة غير موجودة)">دخول السيدة العذراء إلى الهيكل</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Presentation_of_Mary" class="extiw" title="en:Presentation of Mary"><sup class="reference" title="Presentation of Mary (Q1124234)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A9_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="ولادة عذرية">ولادة عذرية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="انتقال العذراء">انتقال العذراء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A8%D9%84_%D8%A8%D9%84%D8%A7_%D8%AF%D9%86%D8%B3" title="الحبل بلا دنس">الحبل بلا دنس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85" title="دوام عذرية مريم">دوام عذرية مريم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%A8_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1" title="قلب مريم الطاهر">قلب مريم الطاهر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A3%D8%A9_%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7" title="امرأة سفر الرؤيا">امرأة سفر الرؤيا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A9" title="ملكة الجنة">ملكة السماء</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">قوائم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B8%D9%87%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D9%8A" title="ظهور مريمي">ظهورات مريمية</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%A8%D9%91%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="التعبّد المريمي (الصفحة غير موجودة)">تقديس مريم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D9%8A_(%D8%A2%D9%8A%D8%A7%D8%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="الشهر المريمي (آيار) (الصفحة غير موجودة)">الشهر المريمي (آيار)</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/May_devotions_to_the_Blessed_Virgin_Mary" class="extiw" title="en:May devotions to the Blessed Virgin Mary"><sup class="reference" title="May devotions to the Blessed Virgin Mary (Q114783)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D8%A3%D8%B9%D9%8A%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="أعياد مريم العذراء">أعياد مريم العذراء</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%84_%D9%84%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="تراتيل للعذراء مريم (الصفحة غير موجودة)">تراتيل للعذراء مريم</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hymns_to_Mary" class="extiw" title="en:Hymns to Mary"><sup class="reference" title="Hymns to Mary (Q1786016)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%B9%D8%A9_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="شفاعة مريم العذراء (الصفحة غير موجودة)">شفاعة مريم العذراء</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Patronage_of_the_Blessed_Virgin_Mary" class="extiw" title="en:Patronage of the Blessed Virgin Mary"><sup class="reference" title="Patronage of the Blessed Virgin Mary (Q7148142)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="مزارات مريم العذراء">مزارات مريم العذراء</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ألقاب مريم (الصفحة غير موجودة)">ألقاب</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87" title="والدة الإله">ثيوتوكس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%84%D9%87" title="والدة الإله">والدة الإله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%8A%D9%83%D8%A9_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="شريكة في الفداء">الفداء المشترك</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%8A%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مساعدة المسيحيين (الصفحة غير موجودة)">مساعدة المسيحيين</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Help_of_Christians" class="extiw" title="en:Mary Help of Christians"><sup class="reference" title="Mary Help of Christians">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A8%D9%84_%D8%A8%D9%84%D8%A7_%D8%AF%D9%86%D8%B3" title="الحبل بلا دنس">الحبل بلا دنس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%8A%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9" title="ينبوع الحياة">ينبوع الحياة</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="وسيط الخلاص (الصفحة غير موجودة)">وسيط الخلاص</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mediatrix" class="extiw" title="en:Mediatrix"><sup class="reference" title="Mediatrix (Q1582954)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="حواء الجديدة (الصفحة غير موجودة)">حواء الجديدة</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Nova_Eva" class="extiw" title="en:Nova Eva"><sup class="reference" title="Nova Eva">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D8%A9" title="سيدة فاطمة">سيدة فاطمة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A8%D9%8A" title="السيدة غوادالوبي">السيدة غوادالوبي</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="السيدة الوردية المقدسة (الصفحة غير موجودة)">السيدة الوردية المقدسة</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Our_Lady_of_the_Holy_Rosary" class="extiw" title="en:Our Lady of the Holy Rosary"><sup class="reference" title="Our Lady of the Holy Rosary">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="سيدة الثلج (الصفحة غير موجودة)">سيدة الثلج</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Feast_of_Our_Lady_of_Snows" class="extiw" title="en:Feast of Our Lady of Snows"><sup class="reference" title="Feast of Our Lady of Snows">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سيدة الأحزان (الصفحة غير موجودة)">سيدة الأحزان</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Our_Lady_of_Sorrows" class="extiw" title="en:Our Lady of Sorrows"><sup class="reference" title="Our Lady of Sorrows (Q1196075)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="السيدة نجمة السماء (الصفحة غير موجودة)">السيدة نجمة السماء</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Our_Lady,_Star_of_the_Sea" class="extiw" title="en:Our Lady, Star of the Sea"><sup class="reference" title="Our Lady, Star of the Sea (Q1186717)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A9" title="ملكة الجنة">ملكة السماء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%83%D8%B1%D8%B3%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%A9" title="كرسي الحكمة">كرسي الحكمة</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%B1" title="عذراء فلاديمير">عذراء فلاديمير</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مقالات مُتعلِّقة</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%B6%D9%8A%D9%86_%D9%84%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="المناهضين للعذراء (الصفحة غير موجودة)">المناهضين للعذراء</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Antidicomarianites" class="extiw" title="en:Antidicomarianites"><sup class="reference" title="Antidicomarianites">[الإنجليزية]</sup></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%A1" title="مادونا السوداء">مادونا السوداء</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="زواج العذراء (الصفحة غير موجودة)">زواج العذراء</a> <span style="font-size: smaller; font-style: normal; font-weight: normal;" class="noprint"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Marriage_of_the_Virgin" class="extiw" title="en:Marriage of the Virgin"><sup class="reference" title="Marriage of the Virgin (Q3291129)">[الإنجليزية]</sup></a></span>‏</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%8A%D8%AA%D8%A7" title="بييتا">بييتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%8A%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="إنجيل يعقوب">إنجيل يعقوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%A8%D8%AD%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="المسبحة الوردية">مسبحة وردية</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AF%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1_(%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%8A%D8%B1)" title="السيدة العذراء (تصوير)">مادونا (فن)</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D9%8A%D8%B3%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9" title="الفن المريمي في الكنيسة الكاثوليكية">الفن المريمي في الكنيسة الكاثوليكية</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li>'<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%A1" title="تصنيف:مريم العذراء">التصنيف</a>'</li> <li>'<a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بوابة:قديسون (الصفحة غير موجودة)">بوابة قديسون</a>'</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r64177691"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68124052"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="ضبط_استنادي_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=عدلها_في_ويكي_بيانات&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q302#identifiers&#124;class=noprint&#124;عدلها_في_ويكي_بيانات" style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="ضبط_استنادي_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=عدلها_في_ويكي_بيانات&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q302#identifiers&#124;class=noprint&#124;عدلها_في_ويكي_بيانات" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%B6%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%8A" title="ويكيبيديا:ضبط استنادي">ضبط استنادي</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q302#identifiers" title="عدلها في ويكي بيانات"><img alt="عدلها في ويكي بيانات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">دولية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000120370699">الاسم المعياري الدولي (ISNI)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/141145970137232251241">ملف الضبط الاستنادي الافتراضي الدَّولي (VIAF)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/40116/">المُعرِّف مُتعدِّد الأوجه (FAST)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.oclc.org/worldcat/entity/E39PBJcWtWBVPTkM6wHtfK3mh3">مركز المكتبة الرقمية على الإنترنت (WC Entities)</a></span></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">وطنية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><ul><li><span class="uid"><span class="explain" title="Jesus Christus"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118557513">الملف الاستنادي المتكامِل (GND)</a></span></span></li><li><span class="uid"><span class="explain" title="Jesus Christ"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n79084784">مكتبة الكونغرس (LCNAF)</a></span></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119392246">المكتبة الوطنية الفرنسية (BnF)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00565948">مكتبة البرلمان القومي الياباني (NDL)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an35246449">المكتبة القومية الأسترالية (NLA)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ola2002103454&CON_LNG=ENG">قاعدة البيانات الوطنية التشيكية (NLCR AUT)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aleph.rsl.ru/F?func=find-b&find_code=SYS&adjacent=Y&local_base=RSL11&request=000008166&CON_LNG=ENG">المكتبة القومية الروسية (RSL)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX1724284">المكتبة القومية الإسبانية (BNE)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p07286978X">المَكنز الوطني للمؤلِّفين (NTA)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90053303">نظام الضبط الاستنادي النرويجي (BIBSYS)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aleweb.ncl.edu.tw/F/?func=accref&acc_sequence=004313686&CON_LNG=ENG">المكتبة المركزية الوطنية في تايوان (NCL)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000097693&P_CON_LNG=ENG">مكتبة لاتفيا الوطنية (LNB)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000100031&local_base=nsk10">المكتبة الوطنية في زغرب (NSK)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bncatalogo.cl/F?func=direct&local_base=red10&doc_number=000010094">الفهرس الجمعي للضبط الاستنادي في تشيلي (CCAB )</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.nlg.gr/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=1138">المكتبة القومية اليونانية (NLG)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogo.bn.gov.ar/F/?func=direct&local_base=BNA10&doc_number=000034756">المكتبة الوطنية الأرجنتينية (BNMM)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/sq468j4b191w1hm">المكتبة الوطنية السويدية (Libris-URI)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810651577205606">المكتبة القومية في بولندا (NLP)</a></span></li><li><span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8034&url_prefix=https://opac.vatlib.it/auth/detail/&id=492/47907">مكتبة الفاتيكان (VcBA)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/ar/authorities/987007299934305171">المكتبة القومية الإسرائيلية (J9U)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981059250818306706">المكتبة الوطنية القطلونية (CANTIC)</a></span></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">بحثية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA11512117?l=en">مُتصفِّح المعلومات الأكاديمية "سيني" (CiNii)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://orcid.org/0000-0002-3680-7848">الباحثين المساهمين (ORCID)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.semanticscholar.org/author/-/144692014">الباحث الدَّلالي (S2AID)</a></span></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">فنية</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500344051">قائمة الاتحاد لأسماء الفنانين (ULAN)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/bde40933-e89b-4f10-8e52-faa040c4cae4">موسوعة ميوزيك برينز (MBA)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kulturnav.org/9ef47cdc-471d-4863-9c7e-0f78bdfc05fb">التراث الثقافي (KulturNav)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://collections.tepapa.govt.nz/agent/34591">متحف نيوزلندا (TePapa)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.performing-arts.eu/discovery/agent/gnd_118557513">FID</a></span></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">تراجم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><ul><li> نفائس المكتبة القومية الأسترالية (NLA Trove)<ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/880661">1</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/1472328">2</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/880655">3</a></span></li></ul></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.deutsche-biographie.de/118557513.html?language=en">الفهارس الألمانية (DtBio)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/person/gnd/118557513">المكتبة الألمانية الرقمية (DDB)</a></span></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:12%">أخرى</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027325636">النظام الجامعي للتوثيق (IdRef)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.e-lir.ch/e-LIR___Lexicon.598.450.0.html">المُعجَم التاريخي السويسري (LIR)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/559041">الأراشيف القومية في الولايات المُتحدة (NAID)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w628066c">الشبكات الاجتماعية ونظام المحتوى المؤرشف (SNAC Ark)</a></span></li><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/mesih">دائرة المعارف الإسلامية التركية (TDVIA)</a></span></li></ul></div></td></tr></tbody></table></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68268331">.mw-parser-output .portalbox{padding:0;margin:0.5em 0;display:table;box-sizing:border-box;max-width:20ch;list-style:none}.mw-parser-output .portalborder{border:solid #aaa 1px;padding:0.1em;background:#f9f9f9}.mw-parser-output .portalbox-entry{display:table-row;font-size:85%;line-height:110%;height:1.9em;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox-image{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox-link{display:table-cell;padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.3em;vertical-align:middle}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .portalleft{clear:left;float:left;margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalright{clear:right;float:right;margin:0.5em 0 0.5em 1em}}.mw-parser-output #bandeau-portail{clear:both;line-height:1.9em;padding:3px;margin:2px 0;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);text-align:center;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}.mw-parser-output #liste-portail{padding:3px;text-align:center;margin-right:0;clear:both}.mw-parser-output #liste-portail li,.mw-parser-output #bandeau-portail li{display:inline}.mw-parser-output .bandeau-portail-element{white-space:nowrap;margin:auto 1.5em}.mw-parser-output .bandeau-portail-icone{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .bandeau-portail-texte>a:nth-child(1){font-weight:700}.mw-parser-output .ns-14 #bandeau-portail{width:242px;float:left;font-size:96%;text-align:right;margin:0;clear:left}.mw-parser-output .ns-14 #bandeau-portail li{margin-right:-17px}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .pane{background:transparent}}</style><ul role="navigation" aria-label="Portals" class="noprint bandeau-portail" id="bandeau-portail"> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:P_vip.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/28px-P_vip.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/41px-P_vip.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/P_vip.svg/55px-P_vip.svg.png 2x" data-file-width="1911" data-file-height="1944" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:أعلام">بوابة أعلام</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:P_religion_world.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/31px-P_religion_world.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/47px-P_religion_world.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/62px-P_religion_world.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="بوابة:الأديان">بوابة الأديان</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:IslamSymbolAllah.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/27px-IslamSymbolAllah.PNG" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/40px-IslamSymbolAllah.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/IslamSymbolAllah.PNG/54px-IslamSymbolAllah.PNG 2x" data-file-width="267" data-file-height="278" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="بوابة:الإسلام">بوابة الإسلام</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/20px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png" decoding="async" width="20" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/30px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/40px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 2x" data-file-width="245" data-file-height="343" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:الإمبراطورية الرومانية">بوابة الإمبراطورية الرومانية</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Codex_Arabicus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Codex_Arabicus.jpg/18px-Codex_Arabicus.jpg" decoding="async" width="18" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Codex_Arabicus.jpg/27px-Codex_Arabicus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Codex_Arabicus.jpg/36px-Codex_Arabicus.jpg 2x" data-file-width="943" data-file-height="1472" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84" title="بوابة:الإنجيل">بوابة الإنجيل</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Christianity_Symbol.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/28px-Christianity_Symbol.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/41px-Christianity_Symbol.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Christianity_Symbol.png/55px-Christianity_Symbol.png 2x" data-file-width="269" data-file-height="273" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="بوابة:المسيحية">بوابة المسيحية</a></span></li> <li class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Spas_vsederzhitel_sinay_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg/17px-Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="17" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg/25px-Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg/34px-Spas_vsederzhitel_sinay_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="1023" data-file-height="1688" /></a></span></span><span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="بوابة:يسوع">بوابة يسوع</a></span></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68107301">.mw-parser-output .ambox{margin:0;border:1px solid #a2a9b1;border-right:2px solid #36c;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-right{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border:1px solid #b32424;border-right:2px solid #b32424;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#fee7e6)}.mw-parser-output .ambox-delete{border:1px solid #b32424;border-right:2px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border:1px solid #f28500;border-right:2px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border:1px solid #fc3;border-right:2px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border:1px solid #9932cc;border-right:2px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-current{border:1px solid #A5D6A7;border-right:2px solid #A5D6A7}.mw-parser-output .ambox-featured{border:1px solid #C0C0C0}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:1px solid #a2a9b1;border-right:2px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%;font-size:95%}.mw-parser-output .ambox .mbox-text .date-container{font-size:smaller}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageleft{border:none;padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:42px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0}}.mw-parser-output .ambox th.mbox-text,.mw-parser-output .ambox td.mbox-text{padding:0.25em 0.5em;font-size:95%}.mw-parser-output .ambox th.mbox-text .date-container,.mw-parser-output .ambox td.mbox-text .date-container{font-size:small}.mw-parser-output .ambox td.mbox-image{padding:2px 0.2em 2px 0}.mw-parser-output .ambox td.mbox-imageleft{padding:2px 0.2em 2px 0}.mw-parser-output .ambox-notice{border:1px solid #36c;border-right:2px solid #36c}.mw-parser-output .compact-ambox table .mbox-image,.mw-parser-output .compact-ambox table .mbox-imageleft,.mw-parser-output .compact-ambox table .mbox-empty-cell{display:none}.mw-parser-output .compact-ambox table.ambox{border:none;border-collapse:collapse;background-color:transparent;margin:0 1.6em 0 0!important;padding:0!important;width:auto;display:block}body.mediawiki .mw-parser-output .compact-ambox table.mbox-small-right{font-size:100%;width:auto;margin:0}.mw-parser-output .compact-ambox table .mbox-text{padding:0!important;margin:0!important}.mw-parser-output .compact-ambox table .mbox-text-span{display:list-item;line-height:1.5em;list-style-type:square}.mw-parser-output .compact-ambox .hide-when-compact{display:none}.mw-parser-output .compact-ambox .hide-when-compact{display:none}</style><table id="FC-editnotice" class="box-شريط_محتوى_متميز plainlinks metadata ambox ambox-featured plainlinks noprint ambox-featured" role="presentation" style="text-align:center;"><tbody><tr><td class="mbox-empty-cell"></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%81:Symbol_star_gold.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/20px-Symbol_star_gold.svg.png" decoding="async" width="20" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/30px-Symbol_star_gold.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Symbol_star_gold.svg/40px-Symbol_star_gold.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> هذه <a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="ويكيبيديا:مقالات مختارة">مقالةٌ مختارةٌ</a>، بدءًا من <a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&oldid=1547249">نسخة 17 مارس 2008</a> <span style="font-size:80%">(<a class="external text" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&oldid=1547249&diff=cur">قارن بالنسخة الحالية</a> <b>·</b> <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="نقاش:يسوع">صفحة النقاش</a>)</span></div></td></tr></tbody></table></div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">مجلوبة من «<a dir="ltr" href="https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=يسوع&oldid=69329852">https://ar.wikipedia.org/w/index.php?title=يسوع&oldid=69329852</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%AA%D8%B5%D9%81%D8%AD" title="ويكيبيديا:تصفح">تصنيفات</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9" title="تصنيف:يسوع">يسوع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A2%D9%84%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%82" title="تصنيف:آلهة الخلق">آلهة الخلق</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A2%D9%84%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A9" title="تصنيف:آلهة العدالة">آلهة العدالة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A2%D9%84%D9%87%D8%A9_%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA_%D9%84%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9" title="تصنيف:آلهة عادت للحياة">آلهة عادت للحياة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="تصنيف:الأنبياء في الإسلام">الأنبياء في الإسلام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:الأنبياء في الدرزية">الأنبياء في الدرزية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D8%A1_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:الأنبياء في المسيحية">الأنبياء في المسيحية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:الله في المسيحية">الله في المسيحية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:المسيحية">المسيحية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%A1_%D8%A2%D9%84%D9%87%D8%A9" title="تصنيف:أسماء آلهة">أسماء آلهة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D8%A3%D8%B9%D8%AF%D9%85%D8%AA%D9%87%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:أشخاص أعدمتهم الإمبراطورية الرومانية">أشخاص أعدمتهم الإمبراطورية الرومانية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%A3%D9%88%D9%89" title="تصنيف:أشخاص بدون مأوى">أشخاص بدون مأوى</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF%D9%87%D9%85" title="تصنيف:أشخاص مختلف على وجودهم">أشخاص مختلف على وجودهم</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A9" title="تصنيف:أشخاص من الناصرة">أشخاص من الناصرة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D9%85%D9%86_%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D9%84%D8%AD%D9%85" title="تصنيف:أشخاص من بيت لحم">أشخاص من بيت لحم</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A5%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1" title="تصنيف:إعدامات القرن 1">إعدامات القرن 1</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1" title="تصنيف:حاخامات في القرن 1">حاخامات في القرن 1</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%A9" title="تصنيف:رقاة">رقاة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1" title="تصنيف:رومان في القرن 1">رومان في القرن 1</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1_%D9%82_%D9%85" title="تصنيف:رومان في القرن 1 ق م">رومان في القرن 1 ق م</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="تصنيف:سفر أعمال الرسل">سفر أعمال الرسل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:شخصيات دينية مسيحية">شخصيات دينية مسيحية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%A4%D9%84%D9%87%D8%A9" title="تصنيف:شخصيات مؤلهة">شخصيات مؤلهة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%D9%88_%D8%B9%D8%AC%D8%A7%D8%A6%D8%A8" title="تصنيف:صانعو عجائب">صانعو عجائب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B6%D8%AD%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%B0%D9%8A%D8%A8" title="تصنيف:ضحايا التعذيب">ضحايا التعذيب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B6%D8%AD%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D9%82%D8%AA%D9%84_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%88%D9%86" title="تصنيف:ضحايا قتل توراتيون">ضحايا قتل توراتيون</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B6%D8%AD%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D9%82%D8%AA%D9%84_%D8%B0%D9%83%D9%88%D8%B1" title="تصنيف:ضحايا قتل ذكور">ضحايا قتل ذكور</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%84%D8%A7%D8%B9%D9%86%D9%81%D9%8A%D9%88%D9%86" title="تصنيف:لاعنفيون">لاعنفيون</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%A4%D9%86" title="تصنيف:متنبؤن">متنبؤن</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:مدعو المشيحية">مدعو المشيحية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%88%D9%86_%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF" title="تصنيف:مسيحيون يهود">مسيحيون يهود</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%88%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%A8%D8%A7" title="تصنيف:معدومون صلبا">معدومون صلبا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%AF_%D8%B9%D9%82%D8%AF_0_%D9%82_%D9%85" title="تصنيف:مواليد عقد 0 ق م">مواليد عقد 0 ق م</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A8%D9%8A%D8%AA_%D9%84%D8%AD%D9%85" title="تصنيف:مواليد في بيت لحم">مواليد في بيت لحم</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%8A%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:ميسيانية">ميسيانية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%88_%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86" title="تصنيف:مؤسسو أديان">مؤسسو أديان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%83%D9%88%D9%86" title="تصنيف:ناسكون">ناسكون</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="تصنيف:نجارون">نجارون</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1" title="تصنيف:وفيات القرن 1">وفيات القرن 1</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%88%D9%81%D9%8A%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%82%D8%AF_30" title="تصنيف:وفيات عقد 30">وفيات عقد 30</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="تصنيف:يهود العصر الروماني">يهود العصر الروماني</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1" title="تصنيف:يهود في القرن 1">يهود في القرن 1</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_1_%D9%82_%D9%85" title="تصنيف:يهود في القرن 1 ق م">يهود في القرن 1 ق م</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">تصنيفات مخفية: <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D9%84_%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7_%D8%A8%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%83%D8%B1%D8%B1%D8%A9" title="تصنيف:صفحات تستعمل قالبا ببيانات مكررة">صفحات تستعمل قالبا ببيانات مكررة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%AF_JsonConfig" title="تصنيف:صفحات تستخدم امتداد JsonConfig">صفحات تستخدم امتداد JsonConfig</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%AC%D9%85%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%8A_%D8%A8%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B5%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="تصنيف:جميع المقالات التي بها استشهادات منقوصة البيانات">جميع المقالات التي بها استشهادات منقوصة البيانات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D9%87%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B5%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D8%AF%D9%8A%D8%B3%D9%85%D8%A8%D8%B1_2016" title="تصنيف:مقالات بها استشهادات منقوصة البيانات منذ ديسمبر 2016">مقالات بها استشهادات منقوصة البيانات منذ ديسمبر 2016</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D8%A3%D8%B1%D8%B4%D9%8A%D9%81_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%8A_%D8%A8%D8%A7%D9%83" title="تصنيف:قالب أرشيف الإنترنت بوصلات واي باك">قالب أرشيف الإنترنت بوصلات واي باك</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%AC%D9%85%D9%8A%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="تصنيف:جميع المقالات ذات الوصلات الخارجية المكسورة">جميع المقالات ذات الوصلات الخارجية المكسورة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9" title="تصنيف:مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة">مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:Webarchive_template_archiveis_links" title="تصنيف:Webarchive template archiveis links">Webarchive template archiveis links</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_%D9%82%D9%8A%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF_%D8%B7%D9%88%D9%8A%D9%84%D8%A9" title="تصنيف:الاستشهاد: قيمة المجلد طويلة">الاستشهاد: قيمة المجلد طويلة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_BOT:_original_URL_status_unknown" title="تصنيف:صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown">صيانة الاستشهاد: BOT: original URL status unknown</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88_2019" title="تصنيف:مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ يونيو 2019">مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ يونيو 2019</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D8%A3%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%B1_2020" title="تصنيف:مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أكتوبر 2020">مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أكتوبر 2020</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D9%8A%D9%88%D9%84%D9%8A%D9%88_2017" title="تصنيف:مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ يوليو 2017">مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ يوليو 2017</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D8%A3%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D8%B3_2020" title="تصنيف:مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أغسطس 2020">مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أغسطس 2020</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%8A%D8%A9_%D9%85%D9%83%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D8%A3%D8%BA%D8%B3%D8%B7%D8%B3_2019" title="تصنيف:مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أغسطس 2019">مقالات ذات وصلات خارجية مكسورة منذ أغسطس 2019</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE" title="تصنيف:أخطاء الاستشهاد: التاريخ">أخطاء الاستشهاد: التاريخ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%B1%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_(en-us)" title="تصنيف:الاستشهاد بمصادر باللغة الإنجليزية الأمريكية (en-us)">الاستشهاد بمصادر باللغة الإنجليزية الأمريكية (en-us)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A3%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF:_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:أخطاء الاستشهاد: تجاهل الدورية">أخطاء الاستشهاد: تجاهل الدورية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%8A_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_ISBN_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:الصفحات التي تستخدم وصلات ISBN السحرية">الصفحات التي تستخدم وصلات ISBN السحرية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D9%84_%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA" title="تصنيف:مقالات تستعمل قوالب معلومات">مقالات تستعمل قوالب معلومات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%8A_%D9%86%D8%B5%D8%A7_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:مقالات تحوي نصا بالفرنسية">مقالات تحوي نصا بالفرنسية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%AD%D9%88%D9%8A_%D9%86%D8%B5%D8%A7_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A9" title="تصنيف:مقالات تحوي نصا بالإنجليزية">مقالات تحوي نصا بالإنجليزية</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D9%81%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A8%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86_%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A_%D8%A8%D9%8A%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="تصنيف:مقالات تستعمل روابط فنية ببيانات من ويكي بيانات">مقالات تستعمل روابط فنية ببيانات من ويكي بيانات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%8A%D8%A9_P345" title="تصنيف:صفحات تستخدم خاصية P345">صفحات تستخدم خاصية P345</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%8A%D8%A9_P1417" title="تصنيف:صفحات تستخدم خاصية P1417">صفحات تستخدم خاصية P1417</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%8A%D8%A9_P434" title="تصنيف:صفحات تستخدم خاصية P434">صفحات تستخدم خاصية P434</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%8A%D8%A9_P1263" title="تصنيف:صفحات تستخدم خاصية P1263">صفحات تستخدم خاصية P1263</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%8A%D8%A9_P1953" title="تصنيف:صفحات تستخدم خاصية P1953">صفحات تستخدم خاصية P1953</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D9%87%D8%A7_%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A5%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A" title="تصنيف:صفحات بها وصلات إنترويكي">صفحات بها وصلات إنترويكي</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة أعلام/مقالات متعلقة">بوابة أعلام/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AF%D9%8A%D8%A7%D9%86/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة الأديان/مقالات متعلقة">بوابة الأديان/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة الإسلام/مقالات متعلقة">بوابة الإسلام/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة الإمبراطورية الرومانية/مقالات متعلقة">بوابة الإمبراطورية الرومانية/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة الإنجيل/مقالات متعلقة">بوابة الإنجيل/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة المسيحية/مقالات متعلقة">بوابة المسيحية/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%A9_%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82%D8%A9" title="تصنيف:بوابة يسوع/مقالات متعلقة">بوابة يسوع/مقالات متعلقة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A9" title="تصنيف:مقالات مختارة">مقالات مختارة</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D9%89_%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D9%85%D9%8A%D8%B2_%D9%85%D9%86%D8%B0_2008" title="تصنيف:محتوى ويكيبيديا المتميز منذ 2008">محتوى ويكيبيديا المتميز منذ 2008</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%88%D9%89_%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%D9%85%D9%8A%D8%B2_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_2008" title="تصنيف:محتوى ويكيبيديا المتميز منذ مارس 2008">محتوى ويكيبيديا المتميز منذ مارس 2008</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_2008" title="تصنيف:مقالات مختارة منذ 2008">مقالات مختارة منذ 2008</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%86%D9%8A%D9%81:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D9%85%D9%86%D8%B0_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_2008" title="تصنيف:مقالات مختارة منذ مارس 2008">مقالات مختارة منذ مارس 2008</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> آخر تعديل لهذه الصفحة كان يوم 17 يناير 2025، الساعة 18:14.</li> <li id="footer-info-copyright">النصوص متاحة تحت <a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D9%86%D8%B5_%D8%B1%D8%AE%D8%B5%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D9%8A:_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D8%AE%D9%8A%D8%B5_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AB%D9%84_4.0" title="ويكيبيديا:نص رخصة المشاع الإبداعي: النسبة-الترخيص بالمثل 4.0">رخصة المشاع الإبداعي الملزمة بنسبة العمل لمؤلفه وبترخيص الأعمال المشتقة بالمثل 4.0</a>؛ قد تُطبّق شروط إضافية. استخدامُك هذا الموقع هو موافقةٌ على <a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use" class="extiw" title="foundation:Special:MyLanguage/Policy:Terms of Use">شروط الاستخدام</a> <a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy" class="extiw" title="foundation:Special:MyLanguage/Policy:Privacy policy">وسياسة الخصوصية</a>. ويكيبيديا ® هي علامة تجارية مسجلة <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">لمؤسسة ويكيميديا</a>، وهي منظمة غير ربحية.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ar">سياسة الخصوصية</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%B9%D9%86">حول ويكيبيديا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%AF%D9%8A%D8%A7:%D8%A5%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%A1_%D9%85%D8%B3%D8%A4%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%B9%D8%A7%D9%85">إخلاء مسؤولية</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">القواعد السلوكية</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">المطورون</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ar.wikipedia.org">إحصائيات</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بيان تعريف الارتباطات</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ar.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نسخة للأجهزة المحمولة</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>بحث</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="ابحث في ويكيبيديا"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="خاص:بحث"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">بحث</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="المحتويات" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تبديل عرض جدول المحتويات" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تبديل عرض جدول المحتويات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">يسوع</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>273 لغة</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>أضف موضوعًا</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-89cpd","wgBackendResponseTime":223,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"5.867","walltime":"6.583","ppvisitednodes":{"value":27979,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":839687,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":84921,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":112,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":527409,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":28,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 3380.079 1 -total"," 36.15% 1221.915 2 قالب:مراجع"," 27.89% 942.780 29 قالب:شريط"," 9.35% 316.152 22 قالب:Ill-WD2"," 7.73% 261.383 27 قالب:استشهاد_بكتاب"," 7.01% 237.099 1 قالب:مريم_العذراء"," 5.83% 197.034 173 قالب:Webarchive"," 5.40% 182.566 1 قالب:روابط_فنية"," 4.68% 158.145 1 قالب:شريط_سفلي_مسيحية"," 4.66% 157.568 15 قالب:شريط/قسم"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.580","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":19188780,"limit":52428800},"limitreport-logs":"review \"العذراء\", id: Q1485229\n","limitreport-profile":[["?","360","19.4"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","200","10.8"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","180","9.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","140","7.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getAllExpandedArguments","140","7.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntityStatements","100","5.4"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","80","4.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::sub","80","4.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getSiteLinkPageName","60","3.2"],["build_id_list \u003Cوحدة:Citation/CS1/Identifiers:1581\u003E","40","2.2"],["[others]","480","25.8"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-b766959bd-c84tl","timestamp":"20250216212158","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u064a\u0633\u0648\u0639","url":"https:\/\/ar.wikipedia.org\/wiki\/%D9%8A%D8%B3%D9%88%D8%B9","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q302","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q302","author":{"@type":"Organization","name":"\u0627\u0644\u0645\u0633\u0627\u0647\u0645\u0648\u0646 \u0641\u064a \u0645\u0634\u0627\u0631\u064a\u0639 \u0648\u064a\u0643\u064a\u0645\u064a\u062f\u064a\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0624\u0633\u0633\u0629 \u0648\u064a\u0643\u064a\u0645\u064a\u062f\u064a\u0627","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-10-25T23:53:29Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/63\/Cefal%C3%B9_Pantocrator_retouched.jpg","headline":"\u0627\u0644\u0634\u062e\u0635\u064a\u0629 \u0627\u0644\u0645\u0631\u0643\u0632\u064a\u0651\u0629 \u0641\u064a \u0627\u0644\u062f\u064a\u0627\u0646\u0629 \u0627\u0644\u0645\u0633\u064a\u062d\u064a\u0651\u0629"}</script> </body> </html>