CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Sŏn – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"f423670c-abba-4cf2-8cf4-3b3fd8684517","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Sŏn","wgTitle":"Sŏn","wgCurRevisionId":76279461,"wgRevisionId":76279461,"wgArticleId":1116603,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Buddyzm Sŏn"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Sŏn","wgRelevantArticleId":1116603,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":76279461,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3489994","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1509"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1006"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png/640px-Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="805"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Sŏn – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/S%C5%8Fn"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%8Fn"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Sŏn rootpage-Sŏn skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=S%C5%8Fn" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=S%C5%8Fn" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=S%C5%8Fn" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=S%C5%8Fn" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Uwagi_wstępne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi_wstępne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Uwagi wstępne</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi_wstępne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ogólne_cechy_sŏnu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ogólne_cechy_sŏnu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Ogólne cechy sŏnu</span> </div> </a> <ul id="toc-Ogólne_cechy_sŏnu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Koreański_sŏn_a_chiński_chan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Koreański_sŏn_a_chiński_chan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Koreański sŏn a chiński chan</span> </div> </a> <ul id="toc-Koreański_sŏn_a_chiński_chan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Koreański_sŏn_a_japoński_zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Koreański_sŏn_a_japoński_zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Koreański sŏn a japoński zen</span> </div> </a> <ul id="toc-Koreański_sŏn_a_japoński_zen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia_szkoły" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_szkoły"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Historia szkoły</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia_szkoły-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia szkoły</span> </button> <ul id="toc-Historia_szkoły-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Początki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Początki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Początki</span> </div> </a> <ul id="toc-Początki-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dziewięć_górskich_szkół_sŏn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dziewięć_górskich_szkół_sŏn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.1</span> <span>Dziewięć górskich szkół sŏn</span> </div> </a> <ul id="toc-Dziewięć_górskich_szkół_sŏn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szkoły_niezaliczone_do_dziewięciu_górskich_szkół_sŏn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Szkoły_niezaliczone_do_dziewięciu_górskich_szkół_sŏn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.2</span> <span>Szkoły niezaliczone do dziewięciu górskich szkół sŏn</span> </div> </a> <ul id="toc-Szkoły_niezaliczone_do_dziewięciu_górskich_szkół_sŏn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sŏn_w_IX_i_X_wieku" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sŏn_w_IX_i_X_wieku"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.3</span> <span>Sŏn w IX i X wieku</span> </div> </a> <ul id="toc-Sŏn_w_IX_i_X_wieku-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Apogeum_rozwoju" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Apogeum_rozwoju"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Apogeum rozwoju</span> </div> </a> <ul id="toc-Apogeum_rozwoju-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ogólna_sytuacja_buddyzmu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ogólna_sytuacja_buddyzmu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1</span> <span>Ogólna sytuacja buddyzmu</span> </div> </a> <ul id="toc-Ogólna_sytuacja_buddyzmu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sŏn_w_tym_okresie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sŏn_w_tym_okresie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2</span> <span>Sŏn w tym okresie</span> </div> </a> <ul id="toc-Sŏn_w_tym_okresie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pojo_Chinul" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pojo_Chinul"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.3</span> <span>Pojo Chinul</span> </div> </a> <ul id="toc-Pojo_Chinul-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-T’aego_Pou" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#T’aego_Pou"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.4</span> <span>T’aego Pou</span> </div> </a> <ul id="toc-T’aego_Pou-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Okres_prześladowań" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_prześladowań"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Okres prześladowań</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_prześladowań-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sosan_Taesa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sosan_Taesa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3.1</span> <span>Sosan Taesa</span> </div> </a> <ul id="toc-Sosan_Taesa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ogólne_dane_statystyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ogólne_dane_statystyczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Ogólne dane statystyczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Ogólne_dane_statystyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odnowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Odnowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Odnowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Odnowa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kyŏnghŏ_Sŏng'u" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kyŏnghŏ_Sŏng'u"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.1</span> <span>Kyŏnghŏ Sŏng'u</span> </div> </a> <ul id="toc-Kyŏnghŏ_Sŏng'u-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Początek_XX_wieku" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Początek_XX_wieku"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.2</span> <span>Początek XX wieku</span> </div> </a> <ul id="toc-Początek_XX_wieku-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Buddyzm_pod_zarządem_japońskim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Buddyzm_pod_zarządem_japońskim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.3</span> <span>Buddyzm pod zarządem japońskim</span> </div> </a> <ul id="toc-Buddyzm_pod_zarządem_japońskim-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Od_1945_r._do_czasów_obecnych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Od_1945_r._do_czasów_obecnych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.4</span> <span>Od 1945 r. do czasów obecnych</span> </div> </a> <ul id="toc-Od_1945_r._do_czasów_obecnych-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mniszki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Mniszki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.4.1</span> <span>Mniszki</span> </div> </a> <ul id="toc-Mniszki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Linia_przekazu_Dharmy_zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linia_przekazu_Dharmy_zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Linia przekazu Dharmy zen</span> </div> </a> <ul id="toc-Linia_przekazu_Dharmy_zen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Główni_przedstawiciele" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Główni_przedstawiciele"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Główni przedstawiciele</span> </div> </a> <ul id="toc-Główni_przedstawiciele-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Sŏn</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 6 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-6" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">6 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Son" title="Son – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Son" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Korean_Seon" title="Korean Seon – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Korean Seon" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Son_(bouddhisme)" title="Son (bouddhisme) – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Son (bouddhisme)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%95%9C%EA%B5%AD%EC%9D%98_%EC%84%A0%EB%B6%88%EA%B5%90" title="한국의 선불교 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="한국의 선불교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Son_(buddhisme)" title="Son (buddhisme) – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Son (buddhisme)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BD-%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Сон-буддизм – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Сон-буддизм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3489994#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/S%C5%8Fn" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:S%C5%8Fn" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/S%C5%8Fn"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/S%C5%8Fn"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/S%C5%8Fn" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/S%C5%8Fn" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&oldid=76279461" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=S%C5%8Fn&id=76279461&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FS%25C5%258Fn"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FS%25C5%258Fn"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=S%C5%8Fn"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=S%C5%8Fn&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3489994" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png/300px-Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png" decoding="async" width="300" height="377" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png/450px-Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png/600px-Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png 2x" data-file-width="660" data-file-height="830" /></a><figcaption>Trzy królestwa – Kaya zostanie wkrótce wchłonięte przez ekspansywną <a href="/wiki/Silla" title="Silla">Sillę</a></figcaption></figure> <p><b>Sŏn</b> (선; szkoła sŏn 선종 sŏn chong) – <a href="/wiki/Korea" title="Korea">koreańska</a> <a href="/wiki/Medytacja" title="Medytacja">medytacyjna</a> szkoła <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyjska</a>, będąca odpowiednikiem chińskiej szkoły <a href="/wiki/Chan_(buddyzm)" title="Chan (buddyzm)">chan</a>, która mimo kilkusetletnich prześladowań przetrwała do czasów obecnych. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi_wstępne"><span id="Uwagi_wst.C4.99pne"></span>Uwagi wstępne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Uwagi wstępne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi wstępne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Koreański sŏn, chociaż został bezpośrednio przeniesiony z <a href="/wiki/Chiny_(region)" title="Chiny (region)">Chin</a>, różni się zarówno od chińskiego <a href="/wiki/Chan_(buddyzm)" title="Chan (buddyzm)">chanu</a>, jak i japońskiego <a href="/wiki/Zen" title="Zen">zenu</a>. Do lat 70. XX wieku był prawie w ogóle nieznany; Zachód poznawał zen poprzez Japonię i, nawet mimo zainteresowania Koreą w czasie <a href="/wiki/Wojna_korea%C5%84ska" title="Wojna koreańska">Wojny koreańskiej</a>, buddyzmem koreańskim właściwie nikt się nie interesował. Sytuacja zmieniła się w latach 70. XX wieku, kiedy do <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stanów Zjednoczonych</a> przybyli pierwsi mistrzowie sŏn: <a href="/wiki/Seung_Sahn" title="Seung Sahn">Sŭngsan</a>, <a href="/wiki/Kusan_Sury%C5%8Fn" title="Kusan Suryŏn">Kusan Suryŏn</a>. Pojawili się także tacy wybitni znawcy koreańskiego buddyzmu i sŏnu jak Robert E. Buswell Jr, Lewis R. Lancaster i Becky Bernen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ogólne_cechy_sŏnu"><span id="Og.C3.B3lne_cechy_s.C5.8Fnu"></span>Ogólne cechy sŏnu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Ogólne cechy sŏnu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ogólne cechy sŏnu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li>Tradycyjna niechęć do czytania i recytowania <a href="/wiki/Sutra" title="Sutra">sutr</a> praktykowanego w szkołach doktrynalnych<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[a]</a></sup>. Wynikało to po części z analfabetyzmu większości mnichów koreańskich.</li> <li>Samowystarczalność górskich klasztorów sŏn; mnisi uprawiali pola na swoje utrzymanie (zgodnie z regułą <i>Dzień bez pracy jest dniem bez jedzenia</i>).</li> <li>Z <a href="/wiki/Dziewi%C4%99%C4%87_g%C3%B3rskich_szk%C3%B3%C5%82_s%C5%8Fn" title="Dziewięć górskich szkół sŏn">dziewięciu głównych szkół sŏn</a> aż osiem pochodziło z linii mistrza chan <a href="/wiki/Mazu_Daoyi" title="Mazu Daoyi">Mazu Daoyi</a> a tylko jedna z <a href="/wiki/Shitou_Xiqian" title="Shitou Xiqian">Shitou Xiqiana</a>, który jednak tak jak i Mazu podkreślał niewerbalne metody urzeczywistnienia chanistycznego.</li> <li>Ponieważ od XIV do XX wieku sŏn (i w ogóle buddyzm) był prześladowany przez <a href="/wiki/Konfucjanizm" title="Konfucjanizm">konfucjanistów</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[b]</a></sup> przetrwały jedynie <a href="/wiki/Klasztor_buddyjski" title="Klasztor buddyjski">klasztory</a> w niedostępnych górach i samowystarczalne.</li> <li>Z tego powodu mnichami byli najbardziej zahartowani, zdeterminowani i oddani praktyce ludzie.</li> <li>Dlatego też właściwie nie ma literackich historii sŏnu jak w Chinach. Prawie cała tradycja była przekazywana ustnie.</li> <li>Z tej przyczyny linie przekazu <a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharmy</a>, jeśli w ogóle istnieją, są niejasne i niepewne.</li> <li>Regularne odbywanie 3-miesięcznych odosobnień medytacyjnych w klasztorach w okresie zimowym i letnim.</li> <li>Niezwykle częste odbywanie indywidualnych odosobnień medytacyjnych trwających nawet do 6 lat.</li> <li>Z powodu odosobnienia klasztorów sŏn miały one niewielki kontakt ze społeczeństwem, co nadało mocny <a href="/wiki/Taoizm" title="Taoizm">taoistyczny</a>, a nawet <a href="/wiki/Szamanizm" title="Szamanizm">szamanistyczny</a> charakter.</li> <li>Postacie mistrzów sŏn: mędrców i czasami zarazem ekscentryków zostały włączone do folkloru koreańskiego.</li> <li>Mistrzowie sŏn nie pełnili tylko funkcji nauczycieli mnichów, ale również służyli pomocą i radą w rozwiązywaniu normalnych życiowych problemów Koreańczyków.</li> <li>Z powodu prześladowań i owego odosobnienia centrów praktyki sŏn, koreański sŏn jako jedyny zachował pierwotną spontaniczność, ludyczność, a nawet rustykalność.</li> <li>Brak podziału sŏnu na szkoły <a href="/wiki/Caodong" title="Caodong">caodong</a> i <a href="/wiki/Linji_(szko%C5%82a_chan)" title="Linji (szkoła chan)">linji</a> (jak w Chinach), czy <a href="/wiki/S%C5%8Dt%C5%8D" title="Sōtō">sōtō</a>, <a href="/wiki/Rinzai" title="Rinzai">rinzai</a> i <a href="/wiki/%C5%8Cbaku" title="Ōbaku">ōbaku</a> (jak w Japonii).</li> <li>Mimo owej niechęci do sutr, sŏn (jak i cały buddyzm koreański) wykazywał silne tendencje synkretyczne, co doprowadziło do zjednoczenia szkoły sŏn ze szkołami doktrynalnymi pod nazwą <a href="/wiki/Chogye" title="Chogye">chogye</a>.</li> <li>Sŏn nie miał prawie żadnego wpływu na kulturę Korei.</li> <li>Sŏn (i w ogóle buddyzm koreański) w początkowym okresie miał bardzo słabe związki ze zwykłymi ludźmi (był traktowany jako jeden z właścicieli ziemskich) i nie wypracował z ich strony prawdziwego poparcia.</li> <li>Obecnie właściwie wszystkie wielkie klasztory są klasztorami z synkretycznym buddyzmem; klasztory nauczające tylko sŏnu są z reguły mniejsze.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Koreański_sŏn_a_chiński_chan"><span id="Korea.C5.84ski_s.C5.8Fn_a_chi.C5.84ski_chan"></span>Koreański sŏn a chiński chan</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Koreański sŏn a chiński chan" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Koreański sŏn a chiński chan"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Chiński chan został wprowadzony do Korei jeszcze przed Szóstym Patriarchą <a href="/wiki/Huineng" title="Huineng">Huinengiem</a> (<a href="/wiki/638" title="638">638</a>–<a href="/wiki/713" title="713">713</a>). Monastycyzm koreański zachował ortodoksyjną chińską tradycję mocnej i wytrwałej praktyki i całkowite oddanie rygorystycznemu życiu najwcześniejszych wspólnot chan w Chinach. </p><p>W koreańskim sŏnie nigdy nie doszło do intelektualizacji pracy z <a href="/wiki/Koan" title="Koan">konganami</a>, co stało się jedną z przyczyn upadku chanu w Chinach i głębokiego kryzysu w zen japońskim. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Koreański_sŏn_a_japoński_zen"><span id="Korea.C5.84ski_s.C5.8Fn_a_japo.C5.84ski_zen"></span>Koreański sŏn a japoński zen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Koreański sŏn a japoński zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Koreański sŏn a japoński zen"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W stosunku do <a href="/wiki/Samuraj" title="Samuraj">samurajskiego</a> zenu japońskiego, sŏn jest mniej formalny, bardziej rustykalny, spontaniczny i zdecydowanie bliżej oryginalnej tradycji chińskiego chanu z epoki <a href="/wiki/Dynastia_Tang" title="Dynastia Tang">Tang</a> (<a href="/wiki/618" title="618">618</a>–<a href="/wiki/907" title="907">907</a>). Podczas gdy japoński zen zajmował się rozważaniami estetycznymi, sŏn pozostał naturalny i bezpretensjonalny, nie zajmując się intelektualnymi zabawami, które podcięły japoński zen. </p><p>Koreański sŏn nigdy nie był związany z ośrodkami władzy, czy z jakąś specyficzną klasą społeczną, przeciwnie do zenu, który stał się religią samurajów z <a href="/wiki/Kamakura_(okres)" title="Kamakura (okres)">Kamakury</a>. </p><p>Sŏn zachował rygoryzm monastycznego życia; mnisi żyją w celibacie i Dharma jest przekazywana z mistrza-mnicha na ucznia-mnicha, a nie jak w Japonii, gdzie żonaty <a href="/wiki/Mistrz_zen" title="Mistrz zen">rōshi</a> przekazuje ten już najczęściej tylko honorowy tytuł i świątynię swojemu synowi. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_szkoły"><span id="Historia_szko.C5.82y"></span>Historia szkoły</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Historia szkoły" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia szkoły"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Początki"><span id="Pocz.C4.85tki"></span>Początki</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Początki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Początek sŏnu to VII wiek. Uczniem Czwartego Patriarchy chan <a href="/wiki/Dayi_Daoxin" title="Dayi Daoxin">Dayi Daoxina</a> (<a href="/wiki/579" title="579">579</a>–<a href="/wiki/651" title="651">651</a>) ze szkoły <a href="/w/index.php?title=Dongshan_famen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dongshan famen (strona nie istnieje)">dongshan famen</a> był <a href="/wiki/Korea%C5%84czycy" title="Koreańczycy">Koreańczyk</a> <a href="/wiki/P%C5%8Fmnang" title="Pŏmnang">Pŏmnang</a> (bd), który po otrzymaniu przekazu Dharmy powrócił do Korei, osiadł na górze Hogŏ i propagował stamtąd Dharmę. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dziewięć_górskich_szkół_sŏn"><span id="Dziewi.C4.99.C4.87_g.C3.B3rskich_szk.C3.B3.C5.82_s.C5.8Fn"></span><a href="/wiki/Dziewi%C4%99%C4%87_g%C3%B3rskich_szk%C3%B3%C5%82_s%C5%8Fn" title="Dziewięć górskich szkół sŏn">Dziewięć górskich szkół sŏn</a></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Dziewięć górskich szkół sŏn" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dziewięć górskich szkół sŏn"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jego linia przekazu przetrwała do IX wieku została poprzez mistrza <a href="/wiki/Chis%C5%8Fn_Toh%C5%8Fn" title="Chisŏn Tohŏn">Chisŏna Tohŏna</a> (<a href="/wiki/824" title="824">824</a>–<a href="/wiki/882" title="882">882</a>) dołączona do nowej szkoły sŏn <a href="/wiki/H%C5%ADiyang" title="Hŭiyang">hŭiyang</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[c]</a></sup>. </p><p>Prawdopodobnie pod koniec VIII wieku Koreańczyk <a href="/wiki/W%C5%8Fnj%C5%8Fk_To%C5%ADi" title="Wŏnjŏk Toŭi">Toŭi</a> (zm. <a href="/wiki/825" title="825">825</a>) otrzymał przekaz Dharmy od mistrza chan <a href="/wiki/Xitang_Zhizang" title="Xitang Zhizang">Xitanga Zhizanga</a> (<a href="/wiki/735" title="735">735</a>–<a href="/wiki/814" title="814">814</a>) ze szkoły <a href="/wiki/Hongzhou_zong" title="Hongzhou zong">hongzhou</a> założonej przez mistrza <a href="/wiki/Mazu_Daoyi" title="Mazu Daoyi">Mazu Daoyi</a>. Toŭi osiadł na górze Kaji i jego szkoła nosiła nazwę <a href="/wiki/Kaji" title="Kaji">kaji</a>. </p><p>Również w VIII wieku mistrz sŏn <a href="/wiki/Chinggak_Hongch%27%C5%8Fk" class="mw-redirect" title="Chinggak Hongch'ŏk">Hongch'ŏk</a> (bd) (znany także jako Hongjik) po otrzymaniu przekazu Dharmy od mistrza chan Xitanga Zhizanga, powrócił do Korei i założył klasztor <a href="/wiki/Silsang_sa" title="Silsang sa">Silsang</a> na górze <a href="/wiki/Jiri-san" title="Jiri-san">Chiri</a> (ale potem Silsang). Szkoła ta nosiła nazwę <a href="/wiki/Silsang" title="Silsang">silsang</a>, od nazwy klasztoru. Był pierwszym mistrzem sŏn, który wyjaśnił zasady nauk sŏn rodzinie królewskiej. </p><p>W IX wieku <a href="/wiki/Ch%C5%8Fgin_Hyech%E2%80%99%C5%8Fl" title="Chŏgin Hyech’ŏl">Chŏgin Hyech’ŏl</a> (<a href="/wiki/784" title="784">784</a>–<a href="/wiki/861" title="861">861</a>) po otrzymaniu przekazu Dharmy od mistrza chan Xitanga Zhizanga, powrócił do Korei i założył klasztor Taean (lub T’aean) na górze Tongni, od której ta szkoła wzięła <a href="/wiki/Tongni" title="Tongni">nazwę</a>. </p><p>Także w IX wieku <a href="/wiki/Hy%C5%8Fnik" title="Hyŏnik">Hyŏnik</a> (<a href="/wiki/787" title="787">787</a>–<a href="/wiki/869" title="869">869</a>) po otrzymaniu przekazu dharmy od mistrza chan Zhangzhinga Huaihuia (<a href="/wiki/757" title="757">757</a>–<a href="/wiki/818" title="818">818</a>) założył szkołę <a href="/wiki/Pongnim" title="Pongnim">pongnim</a> – od nazwy klasztoru i góry. </p><p><a href="/wiki/Muy%C5%8Fm" title="Muyŏm">Muyŏm</a> (<a href="/wiki/799" title="799">799</a>–<a href="/wiki/888" title="888">888</a>) otrzymał przekaz Dharmy od mistrza chan <a href="/wiki/Magu_Baoche" title="Magu Baoche">Magu Baoche</a> (ur. <a href="/wiki/720" title="720">720</a>) – ucznia Mazu Daoyi. Założył szkołę <a href="/wiki/S%C5%8Fngju" title="Sŏngju">sŏngju</a> od nazwy góry i klasztoru. </p><p><a href="/wiki/T%27onghyo_P%C5%8Fmil" class="mw-redirect" title="T'onghyo Pŏmil">T'onghyo Pŏmil</a> (<a href="/wiki/810" title="810">810</a>–<a href="/wiki/889" title="889">889</a>) otrzymał przekaz Dharmy od mistrza chan <a href="/wiki/Yanguan_Qi%E2%80%99an" title="Yanguan Qi’an">Yanguana Qi’ana</a> (<a href="/wiki/752" title="752">752</a>–<a href="/wiki/842" title="842">842</a>) (ucznia Mazu Daoyi) i założył szkołę <a href="/wiki/Sagul" title="Sagul">sagul</a> (od nazwy góry). </p><p><a href="/wiki/Ch%E2%80%99%C5%8Flgam_Toyun" title="Ch’ŏlgam Toyun">Ch’ŏlgam Toyun</a> (lub Togyun) (<a href="/wiki/797" title="797">797</a>–<a href="/wiki/868" title="868">868</a>) otrzymał przekaz Dharmy od mistrza chan <a href="/wiki/Nanquan_Puyuan" title="Nanquan Puyuan">Nanquana Puyuana</a> (<a href="/wiki/748" title="748">748</a>–<a href="/wiki/835" title="835">835</a>) i założył szkołę <a href="/wiki/Saja" title="Saja">saja</a> (od nazwy góry). </p><p><a href="/wiki/Chinch%E2%80%99%C5%8Fl_I%C5%8Fm" title="Chinch’ŏl Iŏm">Chinch’ŏl Iŏm</a> (<a href="/wiki/870" title="870">870</a>–<a href="/wiki/936" title="936">936</a>) został uczniem mistrza chan <a href="/w/index.php?title=Yunzhu_Daoying&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yunzhu Daoying (strona nie istnieje)">Yunzhu Daoyinga</a> (zm. <a href="/wiki/902" title="902">902</a>) ze szkoły <a href="/wiki/Caodong" title="Caodong">caodong</a>. Po powrocie założył szkołę <a href="/wiki/Sumi" title="Sumi">sumi</a> na górze o tej samej nazwie. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Szkoły_niezaliczone_do_dziewięciu_górskich_szkół_sŏn"><span id="Szko.C5.82y_niezaliczone_do_dziewi.C4.99ciu_g.C3.B3rskich_szk.C3.B3.C5.82_s.C5.8Fn"></span>Szkoły niezaliczone do dziewięciu górskich szkół sŏn</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Szkoły niezaliczone do dziewięciu górskich szkół sŏn" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szkoły niezaliczone do dziewięciu górskich szkół sŏn"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kolejną szkołą sŏn była <a href="/w/index.php?title=Okch%E2%80%99%C5%8Fn_osan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Okch’ŏn osan (strona nie istnieje)">okch’ŏn osan</a> założona przez <a href="/wiki/Chingam_Hyejo" title="Chingam Hyejo">Chingama Hyejo</a> (<a href="/wiki/774" title="774">774</a>–<a href="/wiki/850" title="850">850</a>), ucznia mistrza chan Cangshou Sheniana (bd), ucznia <a href="/wiki/Mazu_Daoyi" title="Mazu Daoyi">Mazu Daoyi</a>. </p><p>Mnich <a href="/wiki/Sunji_Yoo" title="Sunji Yoo">Sunji Yoo</a> (bd), udał się w <a href="/wiki/888" title="888">888</a> r. do Chin, został uczniem mistrza <a href="/wiki/Yangshan_Huiji" title="Yangshan Huiji">Yangshana Huiji</a> (<a href="/wiki/807" title="807">807</a>–<a href="/wiki/883" title="883">883</a>) ze szkoły <a href="/wiki/Guiyang" title="Guiyang">guiyang</a> i wprowadził jej nauki do Korei. </p><p><a href="/wiki/P%C5%8Fpgy%C5%8Fng_Ky%C5%8Fngyu" title="Pŏpgyŏng Kyŏngyu">Pŏpgyŏng Kyŏngyu</a> (<a href="/wiki/871" title="871">871</a>–<a href="/wiki/921" title="921">921</a>) został uczniem mistrza chan Yunzhu Daoyinga i po powrocie wprowadził nauki szkoły <a href="/wiki/Caodong" title="Caodong">caodong</a> do Korei (<a href="/wiki/Silla" title="Silla">Silla</a>). </p><p><a href="/w/index.php?title=Chingong_Ch%E2%80%99ungsim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chingong Ch’ungsim (strona nie istnieje)">Chingong Ch’ungsim</a> (<a href="/wiki/869" title="869">869</a>–<a href="/wiki/940" title="940">940</a>) otrzymał przekaz Dharmy od mistrza chan <a href="/w/index.php?title=Yungai_Zhiyun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yungai Zhiyun (strona nie istnieje)">Yungaia Zhiyuna</a>. Do <a href="/wiki/Silla" title="Silla">Silli</a> powrócił w <a href="/wiki/904" title="904">904</a> (lub <a href="/wiki/907" title="907">907</a>) roku. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sŏn_w_IX_i_X_wieku"><span id="S.C5.8Fn_w_IX_i_X_wieku"></span>Sŏn w IX i X wieku</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Sŏn w IX i X wieku" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sŏn w IX i X wieku"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwszy tradycyjny klasztor sŏn został założony w Korei w 828 r. przez mistrza Honch'ŏka. </p><p>W tym pierwszym etapie najważniejszą sprawą było wyrwanie się z kręgu całkowitej dominacji szkół doktrynalnych i zademonstrowanie swojej odrębności. Pierwszy otwarty atak na szkoły doktrynalne, aby podważyć ich panowanie, był dziełem mistrza <a href="/wiki/W%C5%8Fnj%C5%8Fk_To%C5%ADi" title="Wŏnjŏk Toŭi">Toŭi</a> ze szkoły <a href="/wiki/Kaji" title="Kaji">kaji</a>. Ponieważ chodziło również o udowodnienie i przekonanie wszystkich, że oświecenie jest natychmiastowe, zaatakował on w dyskusji z nauczycielem ze szkoły <a href="/wiki/Hwa%C5%8Fm" title="Hwaŏm">hwaŏm</a> Zhiyuanem podstawę doktryny tej szkoły, czyli ideę <a href="/wiki/Dharmadhatu" title="Dharmadhatu">Dharmadhatu</a>. Posłużył się w tym celu radykalną ideą <a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">pustki</a> (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sans.</a> <a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">śūnya</a>, <i>pustość</i> – <a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">śūnyatā</a>). Dyskusja ta została zapisana, sądząc z triumfalnego zakończenia, przez wyznawcę nowej szkoły sŏn. </p><p>Niestety, mimo tego zwycięstwa, przekonanie Koreańczyków do idei natychmiastowego oświecenia bez potrzeby pilnego studiowania <a href="/wiki/Sutra" title="Sutra">sutr</a> i praktyki, nie powiodło się i zniechęcony mistrz Toŭi udał się na odosobnienie powierzając prowadzenie szkoły swojemu uczniowi <a href="/w/index.php?title=Uksung_Yumku&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uksung Yumku (strona nie istnieje)">Uksungowi Yŏmgŏ</a> (zm. <a href="/wiki/844" title="844">844</a>). </p><p>Jego uczeń <a href="/wiki/Pojo_Ch%27ejing" class="mw-redirect" title="Pojo Ch'ejing">Pojo Ch'ejing</a> (<a href="/wiki/803" title="803">803</a>–<a href="/wiki/880" title="880">880</a>) stał się jednym z najbardziej efektywnych propagatorów nowej szkoły. W wybudowanym przez niego klasztorze Porim przebywało co najmniej 800 uczniów. </p><p>Kolejnym bojownikiem, atakującym szkoły doktrynalne, stał się, pochodzący z królewskiego rodu, mistrz <a href="/wiki/Muy%C5%8Fm" title="Muyŏm">Muyŏm</a> (<a href="/wiki/799" title="799">799</a>–<a href="/wiki/888" title="888">888</a>) ze szkoły sŏn <a href="/wiki/S%C5%8Fngju" title="Sŏngju">sŏngju</a>. Tym razem zapewne jego pochodzenie spowodowało, że jego konfrontacyjne podejście zostało potraktowane poważniej, chociaż był nawet bardziej radykalny niż Toŭi. Zaklasyfikował szkoły doktrynalne do nauk na <i>poziomie języka</i>, a sŏn – do <i>poziomu bezjęzykowego</i>. Poziom językowy był według niego tylko <i>zręcznym środkiem</i> (sansk. <a href="/w/index.php?title=Upaja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Upaja (strona nie istnieje)">upaya</a>), czyli <i>pojazdem</i> przystosowanym do poziomu nisko rozwiniętych ludzi. Prawdziwą drogą czy sposobem jest bezpośredni przekaz patriarchów sŏn (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_chi%C5%84ski" title="Język chiński">chiń.</a> <a href="/wiki/Chan_(buddyzm)" title="Chan (buddyzm)">chan</a>). Ponieważ ten szczególny przekaz nie zależy od słów i mowy, nie niesie on w sobie żadnych nieczystości czy skalań. Nauki doktrynalne są jedynie częściowym czy tymczasowym, prowizorycznym wyjaśnieniem prawdy. Natomiast sŏn jest prawdą samą w sobie. Podkreślał także, iż <i>w przekazie sŏn z umysłu do umysłu nie ma ani ucznia, ani mistrza</i><sup id="cite_ref-CITEREFSunim199160_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim199160-4">[1]</a></sup>. Mimo tego radykalizmu dwaj następni królowie <a href="/wiki/Silla" title="Silla">Silli</a> obdarzyli go tytułem Narodowego Nauczyciela. </p><p>Gdy umierał w wieku 90 lat, nowa szkoła sŏn, dzięki jego i innych mistrzów wysiłkom, cieszyła się już mocą i prestiżem równym szkołom doktrynalnym, a może nawet i je przewyższającym<sup id="cite_ref-CITEREFSunim199160_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim199160-4">[1]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Hy%C5%8Fnik" title="Hyŏnik">Hyŏnik</a>, założyciel szkoły <a href="/wiki/Pongnim" title="Pongnim">pongnim</a>, został już zaakceptowany przez czterech kolejnych królów Silli jako ich nauczyciel. Wiadomo że na dworze dyskutowano z nim zarówno sutry, jak i nauki sŏn. W swoim klasztorze miał ok. 500 uczniów. Jego wnuk w Dharmie, mistrz sŏn <a href="/wiki/Ch%E2%80%99anyu_Togwang" title="Ch’anyu Togwang">Ch’anyu Togwang</a> (<a href="/wiki/869" title="869">869</a>–<a href="/wiki/958" title="958">958</a>) uczynił z tej szkoły najbardziej znane centrum nauczania sŏnu w Korei w tym okresie. </p><p>Iŏm, założyciel szkoły <a href="/wiki/Sumi" title="Sumi">sumi</a>, na zaproszenie króla Taejo, pierwszego władcy z nowej dynastii Koryŏ, został mnichem na dworze królewskim. </p><p>IX wiek był już wiekiem ekspansji sŏnu. Znalazł patronat zarówno we dworze królewskim, jak i u arystokracji. Wszystko to działo się ze szkodą dla największej dotąd i najbardziej wpływowej ze wszystkich szkół doktrynalnych – szkoły <a href="/wiki/Hwa%C5%8Fm" title="Hwaŏm">hwaŏm</a>. Dlatego zarówno IX, jak i X wiek wypełniała rosnąca kontrowersja pomiędzy tymi dwoma systemami praktyki buddyjskiej. Początkowy impet sŏnu został jednak nieco przyhamowany po śmierci króla T’aejo w <a href="/wiki/943" title="943">943</a> r. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Apogeum_rozwoju">Apogeum rozwoju</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Apogeum rozwoju" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Apogeum rozwoju"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ogólna_sytuacja_buddyzmu"><span id="Og.C3.B3lna_sytuacja_buddyzmu"></span>Ogólna sytuacja buddyzmu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Ogólna sytuacja buddyzmu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ogólna sytuacja buddyzmu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Okres dynastii <a href="/wiki/Kory%C5%8F" class="mw-redirect" title="Koryŏ">Koryŏ</a> (<a href="/wiki/936" title="936">936</a>–<a href="/wiki/1392" title="1392">1392</a>), to okres największego rozwoju buddyzmu w Korei. Mnisi sŏn z dziewięciu górskich szkół byli niezwykle aktywni. Jeszcze za życia króla Taejo, z jego rozkazu wybudowano ok. 3800 klasztorów i świątyń. Mimo że przyjaźnił się z wieloma mistrzami sŏn, uważał buddyzm w całości za przynoszący szczęście i dobrobyt krajowi, w związku z tym mówił <i>Musimy budować świątynie zarówno dla szkół sŏn, jak i kyo (kanonicznych, doktrynalnych) oraz wyznaczać im opatów, aby mogli wykonywać właściwe ceremonie i praktykować Drogę</i><sup id="cite_ref-CITEREFSunim199176_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim199176-5">[2]</a></sup>. Klasztory otrzymały wiele przywilejów ekonomicznych (np. zwolnienie od ziemskiego podatku). Mnisi zostali także zwolnieni z obowiązkowych prac przy realizowaniu wielkich projektów państwowych (np. budowlanych). Spowodowało to ogromny przypływ chętnych do stanu mnisiego. Wkrótce buddyzm stał się ekonomiczną potęgą, taką jaką był Kościół w średniowiecznej Europie<sup id="cite_ref-CITEREFSunim199177_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim199177-6">[3]</a></sup>. </p><p>Wprowadzono system egzaminów dla mnichów podobny do egzaminów do służb państwowych. Były one podzielone na dwie części: egzaminy dla mnichów sŏn oraz egzaminy dla mnichów kyo. Ambitny mnich mógł tym sposobem wypracować sobie drogę do zostania Narodowym Nauczycielem (kor. kuksa), co ustawiało go blisko źródła władzy. </p><p>Ten olbrzymi przypływ ludzi do stanu mnisiego stał się przyczyną stopniowego schyłku buddyzmu w połowie panowania dynastii Koryŏ. Klasztory zostały zapełnione ludźmi, dla których była to droga nie do rozwoju duchowego, ale do zdobycia zaszczytów i bogactwa, uniknięcia ciężkiej doli wieśniaków czy wreszcie uniknięcia służby wojskowej. Ludzie ci korumpowali <a href="/wiki/Sangha_(buddyzm)" title="Sangha (buddyzm)">sanghę</a> a ich nieczyste motywacje spowodowały reakcję władz. </p><p>Począwszy od <a href="/wiki/1059" title="1059">1059</a> r., za panowania króla <a href="/w/index.php?title=Munjong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Munjong (strona nie istnieje)">Munjonga</a> (panował <a href="/wiki/1046" title="1046">1046</a>–<a href="/wiki/1083" title="1083">1083</a>) wydano szereg rozporządzeń regulujących sanghę. Tylko jeden z trzech synów mógł zostać mnichem i to dopiero po przekroczeniu 15 roku życia. Chłopi pańszczyźniani i biedacy nie mogli zostać mnichami. Dzieci mnichów (urodzone zanim ojcowie czy matki zostali mnichami) nie miały prawa do przystępowania do egzaminów państwowych. Mnisi nie mogli zatrzymywać się na noc w wioskach. </p><p>Mimo tych ograniczeń buddyzm zachował swoje ekonomiczne, polityczne i duchowe życie. Kontrowersje pomiędzy sŏnem a kyo nawet się jeszcze nasiliły. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sŏn_w_tym_okresie"><span id="S.C5.8Fn_w_tym_okresie"></span>Sŏn w tym okresie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Sŏn w tym okresie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sŏn w tym okresie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W XII wieku pojawił się jeden największych buddystów w historii Korei <a href="/wiki/Taegak_%C5%ACich%E2%80%99%C5%8Fn" title="Taegak Ŭich’ŏn">Taegak Ŭich’ŏn</a> (<a href="/wiki/1055" title="1055">1055</a>–<a href="/wiki/1101" title="1101">1101</a>), który ożywił koreańską szkołę <a href="/w/index.php?title=Ch%E2%80%99%C5%8Fnt%E2%80%99ae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch’ŏnt’ae (strona nie istnieje)">ch’ŏnt’ae</a>, odpowiednik chińskiej szkoły <a href="/wiki/Tiantai" title="Tiantai">tiantai</a>. Zwrócił on uwagę, że obie strony konfliktu w miarę upływu czasu przesuwały się na coraz bardziej ekstremalne pozycje, a medytacja pierwotnie była przecież integralną częścią wszystkich szkół buddyjskich. Jako rozwiązanie zaproponował zarówno studiowanie sutr czy innych tekstów buddyjskich, jak i medytację, czyli jakby drogę zewnętrzną i wewnętrzną w pewnej równowadze. Chociaż jego ogólne nastawienie było tradycyjnie antysŏnistyczne<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[d]</a></sup>, to zdołał zgromadzić wokół siebie wybitnych mnichów sŏnu, którzy przenieśli jego idee dalej. Opublikował także teksty sŏnu w swoim <i>Dodatku do Tripitaki</i>. </p><p>Wszystko to dodało nowej energii szkole sŏn, która jednak nie potrwała długo. Złożyły się na to trzy główne przyczyny. </p> <ol><li>Bunt zawodowych wojskowych. Olbrzymie nadania ziemskie klasztorom buddyjskim ograniczyły tę tradycyjną formę zapłaty wojskowym. Doszło do buntu w <a href="/wiki/1170" title="1170">1170</a> r.</li> <li>Najazdy mongolskie na Koreę<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[e]</a></sup>. Począwszy od <a href="/wiki/1231" title="1231">1231</a> r. Mongołowie aż sześciokrotnie najeżdżali Koreę. Po założeniu swojej dynastii <a href="/wiki/Dynastia_Yuan" title="Dynastia Yuan">Yuan</a> (<a href="/wiki/1271" title="1271">1271</a>–<a href="/wiki/1368" title="1368">1368</a>) w Chinach, przez 200 lat wpływali również na Koreę.</li> <li>Bunt biurokracji, czyli w sumie <a href="/wiki/Konfucjanizm" title="Konfucjanizm">konfucjanistów</a>. Dla tego jałowego duchowo systemu buddyzm, a zwłaszcza sŏn, który prowadził do wyzwolenia i uważał, że ludzie mają prawo wyboru, był nie do przyjęcia. Dlatego wszelkimi metodami starali się buddyzm zniszczyć. Udało im się to ostatecznie w <a href="/wiki/1392" title="1392">1392</a> r. i zdołali ten stan utrzymać aż do <a href="/wiki/1910" title="1910">1910</a> r.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pojo_Chinul"><a href="/wiki/Pojo_Chinul" title="Pojo Chinul">Pojo Chinul</a></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Pojo Chinul" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pojo Chinul"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Chinul dla koreańskiego sŏnu jest tym, czym był Szósty Patriarcha <a href="/wiki/Huineng" title="Huineng">Huineng</a> dla chińskiego chanu i <a href="/wiki/Tomasz_z_Akwinu" title="Tomasz z Akwinu">św. Tomasz z Akwinu</a> dla katolicyzmu<sup id="cite_ref-CITEREFSunim199186_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim199186-9">[4]</a></sup>. </p><p>Żył w okresie, w którym na Koreę spadł szereg nieszczęść; inwazje mongolskie, cała seria wojskowych rewolt, nieustanna obawa przed najazdem ze strony Chin znacznie pomniejszyły autorytet władzy królewskiej; niektóre rody arystokratyczne nawet przewyższyły potęgę królewską. </p><p>Od 15 roku życia przebywał w klasztorze sŏn Kulsan na górze Sagul. Sam rozpoczął czytanie sutr i innych tekstów buddyjskich. Czytał nawet instrukcje aby udoskonalić swoją medytację sŏn. Zdał także egzaminy dla mnichów sŏn. </p><p>Jego przebudzenie, którego doznał podczas czytania <i>Sutry ołtarzowej</i><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[f]</a></sup> stało się podstawą jego sposobu praktyki duchowej, mianowicie: <i><a href="/w/index.php?title=Rodzaje_podej%C5%9Bcia_do_praktyki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rodzaje podejścia do praktyki (strona nie istnieje)">nagłe oświecenie/stopniowa praktyka</a></i>. Było to inne nastawienie od praktykowanego w wiodącej chińskiej szkole <a href="/wiki/Linji_(szko%C5%82a_chan)" title="Linji (szkoła chan)">linji</a> <i>nagłe oświecenie/nagła praktyka</i>. Jego stanowisko umocniło się jeszcze, gdy podczas czytania <a href="/wiki/Avatamsaka_Sutra" title="Avatamsaka Sutra">Sutry Avatamsaki</a> doznał drugiego oświecenia. Napisał wtedy: <i>To, co Czczony Przez Świat [Budda] wypowiedział ustami jest nauczaniem [sutrami]. To, co Patriarchowie przekazali swoimi umysłami jest sŏnem. Usta Buddy i umysły Patriarchów z pewnością nie mogą być sprzeczne</i><sup id="cite_ref-CITEREFSunim199189_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim199189-11">[5]</a></sup>. </p><p>Oprócz propagowania synkretycznego buddyzmu w swoich pracach, był także założycielem Wspólnoty Samadhi i Pradżni. To pierwsze stowarzyszenie tego typu w Korei miało na celu szerzenie praktyki łączącej medytację sŏn (łącznie praktyką hwadu)<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[g]</a></sup> (chiń. <a href="/w/index.php?title=Huatou&action=edit&redlink=1" class="new" title="Huatou (strona nie istnieje)">huatou</a>) pod wpływem wybitnego chińskiego mistrza chan <a href="/wiki/Dahui_Zonggao" title="Dahui Zonggao">Dahui Zonggao</a> (<a href="/wiki/1089" title="1089">1089</a>–<a href="/wiki/1163" title="1163">1163</a>) ze studiowaniem sutr. Wspólnota była otwarta zarówno dla mnichów, jak i ludzi świeckich. </p><p>Miał kilku wybitnych uczniów, ale głównym spadkobiercą jego Dharmy został <a href="/wiki/Hyesim_Chingak" title="Hyesim Chingak">Hyesim Chingak</a> (<a href="/wiki/1178" title="1178">1178</a>–<a href="/wiki/1234" title="1234">1234</a>), który doprowadził dzieło Chinula do jeszcze większego rozkwitu. Jego głównym dziełem literackim był zbiór ponad 1700 konganów (chiń. <a href="/wiki/Koan" title="Koan">Kongan</a>) z tradycji koreańskiego sŏnu. Do dziś są one integralną częścią praktyki w Korei. </p><p>Z linii następców Chinula co najmniej 15 mistrzów sŏn zostało obdarzonych tytułem Narodowego Nauczyciela (w latach <a href="/wiki/1210" title="1210">1210</a>–<a href="/wiki/1428" title="1428">1428</a>) </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="T’aego_Pou"><span id="T.E2.80.99aego_Pou"></span><a href="/wiki/T%E2%80%99aego_Pou" title="T’aego Pou">T’aego Pou</a></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: T’aego Pou" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: T’aego Pou"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Działalność Chinula, chociaż nie od razu, zmieniła nastawienie obu rywalizujących ze sobą tradycji szkół sŏn i kyo. Chociaż nie zapanowała między nimi absolutna harmonia, to nastawienie z konfrontacyjnego zmieniło się na rozwiązywanie i łagodzenie różnic. Na przeszkodzie dalszemu zbliżeniu stała całkowita autonomia obu szkół. </p><p>W XIV wieku nastąpiła także zmiana dynastii. Popierająca buddyzm, ale coraz słabsza pod ciosami zewnętrznymi i wewnętrznymi dynastia Koryŏ, ustąpiła konfucjańskiej dynastii Yi<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[h]</a></sup>, której celem m.in. stało się maksymalne osłabienie buddyzmu i podporządkowanie go biurokratycznym władzom. </p><p>W tym momencie pojawił się w Korei jeden z najwybitniejszych mistrzów sŏn T’aego Poŭ (<a href="/wiki/1301" title="1301">1301</a>–<a href="/wiki/1382" title="1382">1382</a>). Przez jakiś czas studiował chan w Chinach i, gdy został mistrzem, rozpoczął tam nauczanie, które cieszyło się takim powodzeniem, że przyniosło mu sławę, która dotarła nawet na cesarski dwór <a href="/wiki/Dynastia_Yuan" title="Dynastia Yuan">Yuanów</a>. Mimo sukcesów powrócił do Korei w <a href="/wiki/1353" title="1353">1353</a> r. Wprowadził do kraju chińską szkołę <a href="/wiki/Linji_(szko%C5%82a_chan)" title="Linji (szkoła chan)">linji</a>, w brzmieniu koreańskim <a href="/wiki/Imje_chong" title="Imje chong">imje</a>. Jednak rozbicie szkoły sŏn na dziewięć odłamów w tych ciężkich dla buddyzmu czasach nie dawało mu spokoju. Wymógł więc na ówczesnym królu Korei <a href="/wiki/Kongmin" title="Kongmin">Kongminie</a> zgodę na zjednoczenie sŏnu w jedną szkołę, która została nazwana <a href="/wiki/Chogye" title="Chogye">chogye</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[i]</a></sup>. W historiografii koreańskiej nosi ono nazwę Pierwszego Zjednoczenia. Doszło do niego w <a href="/wiki/1356" title="1356">1356</a> r. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_prześladowań"><span id="Okres_prze.C5.9Bladowa.C5.84"></span>Okres prześladowań</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Okres prześladowań" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres prześladowań"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W początkowym okresie udawało się szkole sŏn utrzymywać swoją materialną i duchową potęgę. </p><p>Jednemu z największych mistrzów sŏn w historii Korei <a href="/wiki/Muhak_Chach%27o" class="mw-redirect" title="Muhak Chach'o">Muhakowi Chach’o</a> udało się nawet nawrócić na buddyzm pierwszego króla dynastii Yi Taejo (panował <a href="/wiki/1392" title="1392">1392</a>–<a href="/wiki/1398" title="1398">1398</a>). Jego dziełem jest także wybór miejsca na nową stolicę – dokładnie w miejscu, gdzie stoi dziś <a href="/wiki/Seul" title="Seul">Seul</a>. Nauczycielem Muhaka był także wybitny mistrz tego okresu <a href="/wiki/Naong_Hyeg%C5%ADn" title="Naong Hyegŭn">Naong Hyegŭn</a> (<a href="/wiki/1320" title="1320">1320</a>–<a href="/wiki/1376" title="1376">1376</a>). Równie wielkim mistrzem był uczeń Muhaka – <a href="/wiki/Hamh%C5%8F_T%C5%ADkt%27ong" class="mw-redirect" title="Hamhŏ Tŭkt'ong">Hamhŏ Tŭkt'ong</a> (<a href="/wiki/1376" title="1376">1376</a>–<a href="/wiki/1433" title="1433">1433</a>). Napisał on kilka znanych prac, które wpłynęły na najważniejszego mistrza sŏn okresu dynastii Yi – <a href="/wiki/Sosan_Taesa" title="Sosan Taesa">Sŏsana Taesę</a>. </p><p>Neokonfucjaniści dzielili się na dwa obozy: pierwszy z nich pragnął tylko znacznie ograniczyć potęgę i bogactwo buddyzmu; drugi – pragnął całkowitego zniszczenia buddyzmu i zabronienia jego praktykowania<sup id="cite_ref-CITEREFSunim1991126_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim1991126-15">[6]</a></sup>. Ten drugi pogląd dominował u niższej klasy biurokratów, gdyż byli oni pozbawieni realnej władzy w królestwie. </p><p>Król Taejo uważał, wbrew neokonfucjanistom, że buddyzm i konfucjanizm mogą istnieć obok siebie; buddyzm jako religia, a konfucjanizm jako system społeczno-ekonomiczny. Dlatego antybuddyjskie decyzje, które podejmował, były stosunkowo łagodne, głównie o charakterze ekonomicznym (np. mnisi musieli płacić <i>opłatę licencyjną</i>, aby otrzymać mnisią ordynację, skonfiskowano także wiele klasztorów i oddano je w ręce wojskowym itp). </p><p>Właściwie ataki nastąpiły za panowania trzeciego króla dynastii <a href="/w/index.php?title=T%E2%80%99aejong&action=edit&redlink=1" class="new" title="T’aejong (strona nie istnieje)">T’aejonga</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[j]</a></sup> (panował <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a>–<a href="/wiki/1418" title="1418">1418</a>) i następnych. W pierwszym etapie zredukował on liczbę klasztorów do 242<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[k]</a></sup>, a w następnym – do 88<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[l]</a></sup>. Nosiły one nazwę Chabok (Zasłużone). Reszta została skonfiskowana przez władze. Opodatkowano większość klasztorów. Tytuł Narodowego Nauczyciela nie mógł być przyznany buddyście. Wszystkie ceremonie buddyjskie zostały zastąpione przez ceremonie konfucjańskie. </p><p>Zaczęto ograniczać liczbę mnichów przystępujących do egzaminów. Dopuszczano do nich 60 mnichów co trzy lata. </p><p>W <a href="/wiki/1424" title="1424">1424</a> r. zreorganizowano szkoły buddyjskie. Początkowy spis szkół buddyjskich wyliczał następujące szkoły: chogye, ch’ongji, ch'ŏnt’aesoja, ch'ŏnt’aebŏpsa, hwaŏm, tomun, chaŭn, chungdo, sinin, namsan i sihŭng. W następnym roku spis wyglądał następująco: chogye, hwaŏm, chaŭn, chungsin, ch’ongnam, sihŭng i ch'ŏnt’ae. W następnym etapie do szkoły sŏn chogye dołączono dwie z sześciu istniejących wówczas szkół doktrynalnych: ch'ŏnt’ae i ch’ongnam. Pozostałe cztery: hwaŏm, chaun, chungsin i sihŭng zmieszano w jedną szkołę doktrynalną (kyo)<sup id="cite_ref-CITEREFLancaster199179,_80_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFLancaster199179,_80-19">[7]</a></sup>. </p><p>Sytuacja buddyzmu poprawiła się na chwilę, gdy do władzy doszedł król Sejo (panował <a href="/wiki/1455" title="1455">1455</a>–<a href="/wiki/1468" title="1468">1468</a>), buddysta, który starał się ochronić buddyzm zarówno społecznie, jak i ekonomicznie. Między innymi zwolnił mnichów z obowiązkowych i niepłatnych prac państwowych. Poświęcił się także publikacji tekstów buddyjskich, rozwijał kulturę i sztukę buddyjską. </p><p>Jednak za jego następcy Sonjonga (panował <a href="/wiki/1469" title="1469">1469</a>–<a href="/wiki/1494" title="1494">1494</a>) i dwóch następnych królów prześladowania buddyzmu zwiększyły i osiągnęły swoje apogeum. Zlikwidowano dwa główne klasztory obu szkół: sŏnu (Hungch’on) i kyo (Hungdok). Mnisi nie mieli prawa wstępu do Seulu. Wiele świątyń i klasztorów zamieniono na stajnie i domy rozpusty. Starsi konfucjaniści zachęcali młodych do palenia wszelkich tekstów buddyjskich i świątyń. Rozbierano klasztory, a drewno używano do innych budów. Wszelkimi metodami zniechęcano mężczyzn i kobiety do wstępowania do zakonu. Przerwano egzaminy i zlikwidowano wszelkie stopnie mnisie. Brak egzaminów spowodował, że różnice pomiędzy mnichami sŏn a kyo właściwie przestały być zauważalne. W <a href="/wiki/1535" title="1535">1535</a> r. wprowadzono karty identyfikacyjne mnichów, aby wzywać ich do darmowych prac dla władz. </p><p>W takiej sytuacji przetrwanie buddyzmu wydaje się być cudem. W jego przetrwaniu pomogły dwa czynniki. Pierwszym byli mnisi pustelnicy, którzy utrzymywali praktykę i prowadzili nauczanie daleko w niedostępnych górach. Nic o nich bliżej nie wiadomo, jednak musieli to być wyjątkowi mnisi niezwykle mocnej wiary i nadzwyczajnego hartu ducha. Drugim czynnikiem było wspieranie buddyzmu przez kobiety z pałacu cesarskiego, zarówno królowe, jak i konkubiny, które zawsze pozostały wierne buddyzmowi jako opiekunowi ich rodzin. Tragizm sytuacji polegał na tym, że gdy owe dzielne kobiety praktykowały buddyzm dla ochrony ich rodzin, ich mężowie niszczyli klasztory buddyjskie. </p><p>Aby przetrwać, w egzystujących klasztorach wyłoniły się dwie grupy mnichów; ip’ansŭng – byli głównie zaangażowani w sprawy duchowe, prowadzenie praktyki i nauczanie; sap’ansŭng troszczyli się o codzienne bytowanie mnichów i sam klasztor<sup id="cite_ref-CITEREFJae-ryong199925_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJae-ryong199925-20">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sosan_Taesa"><a href="/wiki/Sosan_Taesa" title="Sosan Taesa">Sosan Taesa</a></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Sosan Taesa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sosan Taesa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Linia przekazu do mistrza T’aego Pou prowadziła do Sŏsana Taesy (<a href="/wiki/1520" title="1520">1520</a>–<a href="/wiki/1604" title="1604">1604</a>), uważanego za największego mistrza sŏn okresu dynastii Yi. Obok <a href="/wiki/W%C5%8Fnhyo" title="Wŏnhyo">Wŏnhyo</a> (<a href="/wiki/617" title="617">617</a>–<a href="/wiki/686" title="686">686</a>) i <a href="/wiki/Pojo_Chinul" title="Pojo Chinul">Chinula</a> (<a href="/wiki/1158" title="1158">1158</a>–<a href="/wiki/1210" title="1210">1210</a>) jest uważany za największego koreańskiego myśliciela buddyjskiego. Oprócz tego jego olbrzymia rola jaką odegrał w czasie obrony przed najazdem japońskim, wprowadziła go w świat ludowych bohaterów folkloru koreańskiego. </p><p>Podczas regencji królowej Munjong, przychylnej buddyzmowi, nastąpił krótki okres, w którym dokonano wysiłku ożywienia buddyzmu. W <a href="/wiki/1551" title="1551">1551</a> r. odbył się pierwszy po 50 latach egzamin mnisi, przez który przeszło 406 mnichów sŏn. W następnym roku odbył się egzamin dla zaawansowanych, który przeszło 21 mnichów sŏn i 12 mnichów ze szkoły doktryny (kyo). Sŏsan przeszedł przez oba egzaminy. </p><p>W 1554 r. Sosan Taesa stanął na czele szkoły doktrynalnej i został opatem głównego klasztoru tej szkoły Pongson. W trzy miesiące później stanął na czele szkoły sŏn. Prowadził obie szkoły równocześnie. Obdarzono go najwyższym urzędowym tytułem w buddyjskiej hierarchii Todaesonsa. Historyczne znaczenie prowadzenia tych dwu buddyjskich tradycji przez Sŏsana było olbrzymie. Wybranie mistrza sŏn na kierującego rywalizującą szkołą wykazało, że różnice między sŏnem a kyo są coraz mniejsze. Gdy po trzech latach (w 1557) Sŏsan postanowił zaszyć się znów w górach, te różnice były już w ogóle nieistotne. Tak realizował się ideał Chinula. Równocześnie Sŏsan reprezentował już nowy typ mistrza sŏn i przywódcy, znakomicie obeznanego z sutrami i praktykami szkoły doktrynalnej, i równocześnie nie tracącego nic z tożsamości mistrza sŏn. Tego typu mistrzowie staną się już w przyszłości standardem<sup id="cite_ref-CITEREFSunim1991138_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim1991138-21">[9]</a></sup>. </p><p>Do dziś jest w użyciu jego <i>Podręcznik dla uczniów sŏnu</i>. O ile Chinul poświęcił metodzie <i>hwadu</i> stosunkowo niewiele miejsca w swoich pracach, to Sŏsan Taesa, w końcu właściwie mistrz szkoły <a href="/wiki/Imje_chong" title="Imje chong">imje</a> (chiń. <a href="/wiki/Linji_(szko%C5%82a_chan)" title="Linji (szkoła chan)">linji</a>), bada i objaśnia tę metodę pracy z konganami całkowicie. Podaje szczegółowe instrukcje używania tej metody. </p><p>Z powodu charakteru późniejszego rozwoju sŏnu, wydaje się, że Sŏsan Taesa miał większy wpływ na jego praktykę niż bardziej teoretyczny Chinul. </p><p>Po tym krótkim okresie ożywienia buddyzmu, wszystko znów się zmieniło na niekorzyść po podpisaniu traktatu pokojowego z Japonią. Prawie wszyscy mnisi musieli opuścić miasta; powrócili więc znów do swoich górskich miejsc praktyki. </p><p>W okresie panowania króla <a href="/w/index.php?title=Chongjo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chongjo (strona nie istnieje)">Chongjo</a> (1777–1800) buddyzm korzystał z pewnej minimalnej protekcji, ale potem znów, aż do panowania króla <a href="/wiki/Gojong" title="Gojong">Kojonga</a>, buddyzm poddany był najgorszym restrykcjom. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ogólne_dane_statystyczne"><span id="Og.C3.B3lne_dane_statystyczne"></span>Ogólne dane statystyczne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Ogólne dane statystyczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ogólne dane statystyczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Pod koniec XIV wieku istniało w Korei zarejestrowanych 2286 świątyń, a razem z nieoficjalnymi ok. 3000.</li> <li>W okresie antybuddyjskiej dynastii <a href="/wiki/Joseon" title="Joseon">Chosŏn</a> w XV wieku było już tylko 1658 świątyń.</li> <li>W połowie XVIII wieku było 1537 świątyń.</li> <li>W 1910 roku było już tylko 1280 świątyń.</li></ul> <p>Jeszcze bardziej dramatycznie wyglądał spadek ilości mnichów i mniszek. </p> <ul><li>Pod koniec XIV wieku było ok. 100000 mnichów i mniszek.</li> <li>W połowie XVIII wieku było ich już tylko 28000.</li> <li>W 1910 roku egzystowało ich tylko około 8000.</li></ul> <p>W roku 1912 sytuacja w poszczególnych prowincjach była następująca<sup id="cite_ref-CITEREFKim201236,_37_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKim201236,_37-22">[10]</a></sup>: </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Prowincja </th> <th>Świątynie </th> <th>Mnisi </th> <th>Mniszki </th></tr> <tr> <td>Kyŏnggi </td> <td>191 </td> <td>1026་ </td> <td>242 </td></tr> <tr> <td>Ch’ungch'ŏngbuk </td> <td>38 </td> <td>142 </td> <td>48 </td></tr> <tr> <td>Ch’ungch'ŏngnam </td> <td>79 </td> <td>299 </td> <td>249 </td></tr> <tr> <td>Chŏllabuk </td> <td>99 </td> <td>313 </td> <td>72 </td></tr> <tr> <td>Chŏllanam </td> <td>60 </td> <td>720 </td> <td>60 </td></tr> <tr> <td>Kyŏngsangbuk </td> <td>177 </td> <td>1342 </td> <td>68 </td></tr> <tr> <td>Kyŏngsangnam </td> <td>94 </td> <td>1531 </td> <td>104 </td></tr> <tr> <td>Hwanghae </td> <td>53 </td> <td>150 </td> <td>26 </td></tr> <tr> <td>P’yŏngannam </td> <td>46 </td> <td>45 </td> <td>6 </td></tr> <tr> <td>P’yŏnganbuk </td> <td>205 </td> <td>243 </td> <td>111 </td></tr> <tr> <td>Kangwŏn </td> <td>132 </td> <td>712 </td> <td>88 </td></tr> <tr> <td>Hamgyŏngnam </td> <td>81 </td> <td>243 </td> <td>59 </td></tr> <tr> <td>Hamgyŏngbuk </td> <td>28 </td> <td>69 </td> <td>33 </td></tr> <tr> <td>RAZEM </td> <td>1283 </td> <td>6835 </td> <td>1166 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Odnowa">Odnowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Odnowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odnowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Król Kojong (panował 1864–1906) wydał kilka niezwykle ważnych dekretów, które nie tylko chroniły buddyzm, ale zezwalały na odzyskanie przynajmniej części z jego dawnej pozycji. Mnisi znów zostali zwolnieni z obowiązku darmowej pracy dla władz, a w 1889 r. klasztory zostały zwolnione z podatku. </p><p>Największe znaczenie jednak dla koreańskiego sŏnu miało pojawienie się niezwykle dynamicznej osobowości – mnicha Kyŏnghŏ. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kyŏnghŏ_Sŏng'u"><span id="Ky.C5.8Fngh.C5.8F_S.C5.8Fng.27u"></span><a href="/wiki/Ky%C5%8Fngh%C5%8F_S%C5%8Fng%27u" class="mw-redirect" title="Kyŏnghŏ Sŏng'u">Kyŏnghŏ Sŏng'u</a></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Kyŏnghŏ Sŏng'u" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kyŏnghŏ Sŏng'u"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mistrz Kyŏnghŏ (1849–1912), świetnie wykształcony w klasyce konfucjańskiej, <a href="/wiki/Taoizm" title="Taoizm">taoistycznej</a> i buddyjskiej, w wieku około 40 lat udał się w misyjną podróż po właściwie całej Korei. Był to punkt zwrotny w historii koreańskiego buddyzmu. Jego samotna akcja doprowadziła do ożywienia buddyzmu po 500 latach prześladowań i prawie jego zniknięcia. Po 12 latach wędrówek został opatem <a href="/wiki/Haein_sa" title="Haein sa">Haein sa</a> i nadzorował wydanie koreańskiej Tripitaki z drewnianych płyt z okresu dynastii Koryŏ. Było to niezwykle ważne przedsięwzięcie, gdyż w całym kraju nie było wówczas ani jednej kopii kanonu buddyjskiego. Stał się najważniejszym mnichem w Korei. Swoich uczniów zachęcał do budowania świątyń w miastach. </p><p>Pozostawił po sobie kilku znakomitych uczniów, którzy stworzyli mocną i szeroką podstawę zrewitalizowanego sŏnu. Byli to mistrzowie: <a href="/wiki/Mangong_W%C5%8Flmy%C5%8Fn" title="Mangong Wŏlmyŏn">Mangong Wŏlmyŏn</a> (1872–1946), <a href="/wiki/Suw%C5%8Fl" title="Suwŏl">Suwŏl</a> (1855–1928), <a href="/w/index.php?title=Hyew%C5%8Fl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hyewŏl (strona nie istnieje)">Hyewŏl</a> (1861–1937) (zwani <i>trzema księżycami Kyŏnghŏ</i> – wŏl oznacza księżyc), <a href="/wiki/Hanam_Chungw%C5%8Fn" title="Hanam Chungwŏn">Hanam Chungwŏn</a> (1876–1951), Yongsong (1864–1940). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Początek_XX_wieku"><span id="Pocz.C4.85tek_XX_wieku"></span>Początek XX wieku</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Początek XX wieku" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początek XX wieku"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po wygranej wojnie w Chinami (1894–1895) Japonia zwróciła swoją uwagę na Koreę; zaznaczała swoją obecność militarnie, ale i zaczęła się mieszać w sprawy buddyzmu. W 1895 r. kapłan japoński Zenrei Sano ze szkoły <a href="/w/index.php?title=Nichiren_(buddyzm)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nichiren (buddyzm) (strona nie istnieje)">nichiren</a>, po przybyciu do <a href="/wiki/Seul" title="Seul">Seulu</a> zażądał aby władze koreańskie natychmiast zlikwidowały resztki restrykcji wobec buddyzmu, mianowicie zakaz wstępu mnichów do Seulu. W kwietniu zakaz ten został uchylony i mnisi mogli przebywać w stolicy i zakładać świątynie. Prawie natychmiast buddyzm japoński zaczął próby opanowywania buddyzmu koreańskiego<sup id="cite_ref-CITEREFSunim1991175_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim1991175-23">[11]</a></sup>. </p><p>W 1896 r. na konferencji w Seulu ustalono, że Japończycy mają prawo do propagowania swojego buddyzmu w Korei. </p><p>W 1899 r. ustanowiono w Seulu świątynię Wonhung, jako główną świątynię buddyzmu koreańskiego. W 1902 r. wybrano 16 świątyń w kraju na <i>świątynie parafialne</i>, które zarządzały zależnymi od nich klasztorami w danym regionie. Świątyni parafialne były oczywiście zależne od Wonhung sa, której decyzje zależne były z kolei od rządowego Wydziału Spraw Buddyjskich. </p><p>W 1904 r. rząd zdecydował się na bezprecedensowy krok w dotychczasowej historii Korei i przekazał wszystkie sprawy związane z buddyzmem w ręce samych buddystów. Równocześnie jednak rosły wpływy japońskie w Korei. </p><p>W 1910 r. wybudowano jako główną kwaterę buddyzmu koreańskiego Kakwang sa i wybrano <i>arcybiskupa</i> Yi Haekwanga jako głowę buddyzmu, czyli nadal odrębnych szkół sŏn i kyo. W tym samym roku Japonia rozpoczęła okupację Korei. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Buddyzm_pod_zarządem_japońskim"><span id="Buddyzm_pod_zarz.C4.85dem_japo.C5.84skim"></span>Buddyzm pod zarządem japońskim</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Buddyzm pod zarządem japońskim" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Buddyzm pod zarządem japońskim"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Arcybiskup buddyzmu koreańskiego Yi Haekwang podczas tajemnej wizyty w Japonii podpisał dokument o kooperacji pomiędzy japońską szkołą zen <a href="/wiki/S%C5%8Dt%C5%8D" title="Sōtō">sōtō</a> i buddyzmem koreańskim. Umowa spowodowała protesty i grupa kontestująca umowę, pod przewodnictwem mnicha-poety Manhae, oderwała się od buddystów pozostałych przy arcybiskupie i założyła swoją główną kwaterę w klasztorze <a href="/wiki/Songgwang-sa" title="Songgwang-sa">Songgwang</a>. Arcybiskupem tej grupy został Kim Kyongwoon. W jakiś czas potem kwaterę przeniesiono do <a href="/wiki/P%C5%8Fm%C5%8F_sa" title="Pŏmŏ sa">Pŏmŏ sa</a> w pobliżu <a href="/wiki/Pusan" title="Pusan">Pusan</a>. </p><p>8 lipca 1911 r. Japończycy podporządkowali koreański buddyzm japońskiemu gubernatorowi. Sytuacja zaczęła ponownie przypominać okres dynastii Yi. Wszystkie decyzje wymagały potwierdzenia gubernatora. Raz w roku wszyscy opaci (mianowani przez gubernatora) 31 głównych regionalnych klasztorów musieli spotkać się z gubernatorem. </p><p>W obliczu grożącego niebezpieczeństwa przedstawiciele obu szkół (sŏnu i kyo) spotkali się dwukrotnie<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[m]</a></sup> i ustalono dokument-umowę składający się z 31 uzgodnionych punktów. W 1935 r. obie szkoły połączyły się tworząc jedną szkołę <a href="/wiki/Chogye" title="Chogye">chogye</a>. Był to niezwykle ważny krok w historii buddyzmu koreańskiego. Zlikwidowano ideologiczne różnice i administracyjne struktury do zarządzania dwoma odrębnymi tradycjami. Wszystkie klasztory i świątynie, niezależnie od tego czy były przedtem związane z sŏnem czy kyo, stały się teraz klasztorami i świątyniami chogye. Wybudowano w Seulu nową świątynię, która pod nazwą <a href="/wiki/Chogye_sa" title="Chogye sa">Chogye</a> stała się główną kwaterą zakonu i jest nią do dzisiejszego dnia. </p><p>Przez cały okres okupacji Japończycy dekonstruowali koreański buddyzm, podobnie jak zrobili ze swoim zenem<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[n]</a></sup>. Opór przeciwko temu prowadziła grupa mnichów pod przywództwem mistrza sŏn Mangonga i innych spadkobierców Dharmy mistrza Kyŏngho. </p><p>W 1945 r. z pozostałych 7000 mnichów koreańskich, tylko 600 pozostało wiernym koreańskiej tradycji (celibat itd), z tego ok. 300 było mnichami z klasztoru <a href="/wiki/Sud%C5%8Fk_sa" title="Sudŏk sa">Sudŏk</a> prowadzonego przez Mistrza Zen Mangonga. Mnisi, którzy poddali się japońskiemu dyktatowi, nosili inne szaty i byli wystawiani na najważniejsze stanowiska. </p><p>Chociaż złamanie koreańskich reguł monastycznych należy przypisać Japończykom, to trzeba tu dodać, iż myśl o sekularyzacji zakonu chogye była także i wewnętrzną, koreańską ideą. Pochodziła od bardzo wpływowego reformatora <a href="/w/index.php?title=Han_Yongun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Han Yongun (strona nie istnieje)">Hana Yonguna</a> (1879–1944), znanego bardziej jako Manhae. Był antyjapońskim bojownikiem, wybitnym i pierwszym nowoczesnym poetą koreańskim, pragnął także usunąć elementy westernizacji Korei i przywrócić w pełni koreańskie narodowe wartości. Znalazł je w buddyzmie i w wieku 27 lat został mnichem buddyjskim. Odwiedził Japonię, gdzie zobaczył, że nowoczesne, rozwijające technologiczną kulturę państwo, może doskonale współegzystować z buddyzmem. Po powrocie napisał traktat <i>Chosŏn Pulgyo yusillon</i> (Traktat o zreformowaniu koreańskiego buddyzmu) (1910) wzywający do radykalnych zmian w koreańskiej tradycji. Uważał, że Koreańczycy muszą znaleźć własny sposób na wprowadzenie zachodniego liberalizmu do Korei. Aby przetrwać Koreańczycy muszą przetworzyć swój naród ze statycznego i przywiązanego do tradycji w dynamiczne, nowoczesne społeczeństwo. </p><p>Zauważył także, iż praktyczne zniszczenie buddyzmu przez konfucjanistów dynastii Yi (Chosŏn) powiodło się, dlatego że buddyzm koreański był zawsze izolowany od reszty społeczeństwa. Teraz, aby przetrwać, musi się zsekularyzować. W tym celu sam napisał dwie petycje do władz o zniesienie restrykcji celibatu dla mniszek i mnichów<sup id="cite_ref-CITEREFBuswell_Jr.199226,_27_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBuswell_Jr.199226,_27-26">[12]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Od_1945_r._do_czasów_obecnych"><span id="Od_1945_r._do_czas.C3.B3w_obecnych"></span>Od 1945 r. do czasów obecnych</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Od 1945 r. do czasów obecnych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Od 1945 r. do czasów obecnych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po wyzwoleniu doszło do ostrej konfrontacji pomiędzy tradycyjnymi mnichami koreańskimi a mnichami w japońskim stylu. Walka pomiędzy nimi trwała przez całe dziesięciolecie. Wreszcie w 1954 r. prezydent Republiki Korei <a href="/wiki/Rhee_Syng-man" title="Rhee Syng-man">Syngman Rhee</a>, oddany buddysta i wielki przeciwnik Japończyków, nakazał wszystkim żonatym opatom opuszczenie klasztorów, gdyż jego zdaniem byli oni zdrajcami tradycyjnego koreańskiego buddyzmu. </p><p>Szkoła chogye natychmiast przystąpiła do przeprowadzenia koniecznych reform; ustanowiła nową administrację i zaaprobowała wszelkie zmiany zmierzające do zgodności ze zmieniającymi się czasami. Proces ten trwa i obecnie. </p><p>Okres ten wydał wielu wybitnych mistrzów sŏn; wspomnieć należy mistrza <a href="/wiki/Hyobong_Hangnul" title="Hyobong Hangnul">Hyobonga Haknula</a> (1888–1966), jego ucznia <a href="/wiki/Kusan_Sury%C5%8Fn" title="Kusan Suryŏn">Kusana Suryŏna</a> (1909–1983) i jednego z największych mistrzów sŏn w historii <a href="/wiki/Seung_Sahn" title="Seung Sahn">Sŭngsana Haengwona</a> (1927–2004). </p><p>Mistrz Hyobong w 1958 r. został wybrany arcybiskupem koreańskiego buddyzmu i piastował to stanowisko aż do samej śmierci w 1966 r. </p><p>Mistrz Kusan, jako opat klasztoru Songgwang, poświęcił się przywróceniu mu poprzedniej wielkości, co w pełni zrealizował. Klasztor należy obecnie do ścisłej grupy zwanej <a href="/wiki/Ch%27ongnim" class="mw-redirect" title="Ch'ongnim">ch'ongnim</a>. W obliczu sukcesów agresywnego chrześcijaństwa oddał się także nauczaniu świeckich osób. Z krótkiej wizyty w <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stanach Zjednoczonych</a> w 1972 r. powrócił z amerykańskim uczniem, który został w Korei mnichem. Przez długi okres Songgwang był jedynym klasztorem w Korei, do którego przyjeżdżali praktykować zachodni wyznawcy. W 1980 r. podczas kolejnej wizyty w USA Kusan otworzył koreańską świątynię wybudowaną przez jednego z jego uczniów. </p><p>Mistrz Sŭngsan nie bez przyczyny nosił przydomek <i>koreańskiego <a href="/wiki/Bodhidharma" title="Bodhidharma">Bodhidharmy</a></i>. Jeszcze jako opat klasztoru Hwagae na obrzeżach Seulu ustanowił Zjednoczony Związek Buddyjski, stowarzyszenie świeckich ludzi, poświęcone zachęcaniu ludzi do brania udziału w ożywianiu i propagowaniu buddyzmu w Korei. Dziś jest to duża organizacja jednocząca świeckich buddystów. W 1962 r. udał się do <a href="/wiki/Tokio" title="Tokio">Tokio</a>, gdzie ustanowił świątynię buddyjską dla japońskich Koreańczyków. Następnie działał także <a href="/wiki/Hongkong" title="Hongkong">Hongkongu</a>, gdzie asystował przy powstaniu koreańskiej świątyni. </p><p>W 1971 r. mistrz <a href="/wiki/Seung_Sahn" title="Seung Sahn">Seung Sahn</a> przybył do Stanów Zjednoczonych i we wrześniu 1972 r. otworzył pierwszy ośrodek praktyki koreańskiego sŏnu – Providence Zen Center. </p><p>W 1978 r. mistrz Seung Sahn przybył po raz pierwszy do <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polski</a>, gdzie w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a> powstał pierwszy ośrodek, w którym praktykowano koreański sŏn. </p><p>W 1983 r. założył nową szkołę <a href="/wiki/Szko%C5%82a_Zen_Kwan_Um_w_Polsce" title="Szkoła Zen Kwan Um w Polsce">Kwan Um Zen School</a>, która liczy obecnie około 70 ośrodków praktyki praktycznie na całym świecie (w ok. 20 krajach). </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Mniszki">Mniszki</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Mniszki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Mniszki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jednym z fenomenów koreańskiego buddyzmu jest olbrzymi udział kobiet. W chwili obecnej jest w Korei ponad 7000 mnichów i ponad 8000 mniszek zakonu chogye. Są one jedną z głównych przyczyn rozwoju buddyzmu w Korei. Tradycja mniszek praktykujących sŏn została ożywiona przez mistrza Mangonga, gdy w latach <a href="/wiki/1920" title="1920">1920</a>. wybudował na górze Duksǔng klasztor Kyonsong(견성암) dla mniszek. Jego uczennicami były <a href="/w/index.php?title=Mans%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mansŏng (strona nie istnieje)">Mansŏng</a> (<a href="/wiki/1897" title="1897">1897</a>–<a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>) i <a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fnkyong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sŏnkyong (strona nie istnieje)">Sŏnkyong</a> (ur. <a href="/wiki/1903" title="1903">1903</a>). Uczeń Mangonga i nauczyciel mistrza Seung Sahna <a href="/w/index.php?title=Kobong_Kyon%C5%ADk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kobong Kyonŭk (strona nie istnieje)">Kobong Kyonŭk</a> (<a href="/wiki/1890" title="1890">1890</a>–<a href="/wiki/1961" title="1961">1961</a>) nauczał głównie mniszki i ludzi świeckich<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[o]</a></sup>. Jego uczennicami były wybitne mniszki <a href="/w/index.php?title=Songil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Songil (strona nie istnieje)">Songil</a>, <a href="/w/index.php?title=Kyeju&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kyeju (strona nie istnieje)">Kyeju</a> (zm. <a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>) i <a href="/w/index.php?title=Sedung&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sedung (strona nie istnieje)">Sedung</a>. </p><p>Stopniowo następowała także emancypacja mniszek. W <a href="/wiki/1968" title="1968">1968</a> r. tylko dwie mniszki zostały wybrane do 60-osobowej rady zakonu chogye (było wtedy ponad 8000 mnichów i 5000 mniszek<sup id="cite_ref-CITEREFSunim1991202_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSunim1991202-28">[13]</a></sup>). W <a href="/wiki/1982" title="1982">1982</a> r. po raz pierwszy mniszki przyjęły wskazania zarówno od starszego mnicha, jak i starszej mniszki (do tej pory mniszki ordynował tylko starszy mnich). We wrześniu <a href="/wiki/1984" title="1984">1984</a> r. mniszka wygłosiła w świątyni Soknam pierwszą w historii formalną, publiczną mowę o wskazaniach <a href="/wiki/Tipitaka" title="Tipitaka">winaji</a> dla mniszek. </p><p>W październiku <a href="/wiki/1985" title="1985">1985</a> r. mniszki koreańskie założyły niezależną organizację, stowarzyszoną z zakonem chogye. W maju <a href="/wiki/1985" title="1985">1985</a> r. odbyło się pierwsze ogólnonarodowe zebranie mniszek, na którym ustalono Konstytucję organizacji i inne przepisy. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linia_przekazu_Dharmy_zen"><a href="/wiki/Linia_przekazu_Dharmy_zen" title="Linia przekazu Dharmy zen">Linia przekazu Dharmy zen</a></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Linia przekazu Dharmy zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linia przekazu Dharmy zen"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwsza liczba oznacza liczbę pokoleń mistrzów od 1 Patriarchy indyjskiego <a href="/wiki/Mahaka%C5%9Bjapa" title="Mahakaśjapa">Mahakaśjapy</a>. </p><p>Druga liczba oznacza liczbę pokoleń od 28/1 <a href="/wiki/Bodhidharma" title="Bodhidharma">Bodhidharmy</a>, 28 Patriarchy Indii i 1 Patriarchy Chin. </p><p>Trzecia liczba oznacza początek nowej linii przekazu w danym kraju. </p><p>Czwarta liczba oznacza początek nowej linii przekazu w Polsce, USA itd. </p> <ul><li><b>56/29</b>. <b><a href="/wiki/Shiwu_Qinggong" title="Shiwu Qinggong">Shiwu Qinggong</a></b> (Shishi) (<a href="/wiki/1272" title="1272">1272</a>–<a href="/wiki/1352" title="1352">1352</a>) <b>Chiny; szkoła <a href="/w/index.php?title=Yangqi_zong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yangqi zong (strona nie istnieje)">yangqi</a></b> <ul><li><b>57/30/1</b>. <b><a href="/wiki/T%E2%80%99aego_Pou" title="T’aego Pou">T’aego Poŭ</a></b> (<a href="/wiki/1301" title="1301">1301</a>–<a href="/wiki/1382" title="1382">1382</a>) <b>Korea; szkoła <a href="/wiki/Imje_chong" title="Imje chong">imje chong</a></b>; od <a href="/wiki/1356" title="1356">1356</a> r. <b><a href="/wiki/Chogye" title="Chogye">chogye chong</a></b> <ul><li><b>58/31/2</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%27any%C7%92ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch'anyǒng (strona nie istnieje)">Ch'anyǒng</a></b></li> <li><b>58/31/2</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Choi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Choi (strona nie istnieje)">Choi</a></b></li> <li><b>58/31/2</b>. <b><a href="/w/index.php?title=W%C5%8Fngyu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wŏngyu (strona nie istnieje)">Wŏngyu</a></b></li> <li><b>58/31/2</b>. <b><a href="/wiki/Hwanam_Honsu" title="Hwanam Honsu">Hwanam Honsu</a></b> (<a href="/wiki/1320" title="1320">1320</a>–<a href="/wiki/1392" title="1392">1392</a>) <ul><li><b>59/32/3</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Kugok_Kakun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kugok Kakun (strona nie istnieje)">Kugok Kakun</a></b> (bd) <ul><li><b>60/33/4</b>. <b><a href="/wiki/Py%C5%8Fkkye_Ch%C5%8Fngsim" title="Pyŏkkye Chŏngsim">Pyŏkkye Chŏngsim</a></b> (zm. ok. <a href="/wiki/1492" title="1492">1492</a>) <ul><li><b>61/34/5</b>. <b><a href="/wiki/Py%C5%8Fksong_Chi%C5%8Fm" title="Pyŏksong Chiŏm">Pyŏksong Chiŏm</a></b> (<a href="/wiki/1464" title="1464">1464</a>–<a href="/wiki/1534" title="1534">1534</a>) <ul><li><b>62/35/6</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ils%C5%8Fn_Ky%C5%8Fngs%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ilsŏn Kyŏngsŏng (strona nie istnieje)">Ilsŏn Kyŏngsŏng</a></b> (<a href="/wiki/1482" title="1482">1482</a>–<a href="/wiki/1568" title="1568">1568</a>)</li> <li><b>62/35/6</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Puyong_Y%C5%8Fnggwan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Puyong Yŏnggwan (strona nie istnieje)">Puyong Yŏnggwan</a></b> (<a href="/wiki/1485" title="1485">1485</a>–<a href="/wiki/1571" title="1571">1571</a>) <ul><li><b>63/36/7</b>. <b><a href="/wiki/Puhyu_S%C5%8Fnsu" title="Puhyu Sŏnsu">Puhyu Sŏnsu</a></b> (<a href="/wiki/1543" title="1543">1543</a>–<a href="/wiki/1615" title="1615">1615</a>) <ul><li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Noej%C5%8Fng_%C5%ACngmuk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Noejŏng Ŭngmuk (strona nie istnieje)">Noejŏng Ŭngmuk</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Siga_Huiok&action=edit&redlink=1" class="new" title="Siga Huiok (strona nie istnieje)">Siga Huiok</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Songgye_S%C5%8Fnghy%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Songgye Sŏnghyŏn (strona nie istnieje)">Songgye Sŏnghyŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hwanj%C5%8Fk_Inmun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hwanjŏk Inmun (strona nie istnieje)">Hwanjŏk Inmun</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=P%27oheo_Tamsu&action=edit&redlink=1" class="new" title="P'oheo Tamsu (strona nie istnieje)">P'oheo Tamsu</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hui%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Huiŏn (strona nie istnieje)">Huiŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/wiki/Py%C5%8Fgam_Kaks%C5%8Fng" title="Pyŏgam Kaksŏng">Pyŏgam Kaksŏng</a></b> (<a href="/wiki/1575" title="1575">1575</a>–<a href="/wiki/1660" title="1660">1660</a>) <ul><li><b>65/38/9</b>. <b><a href="/wiki/Hoe%C5%ADn_%C5%ACngjun" title="Hoeŭn Ŭngjun">Hoeŭn Ŭngjun</a></b> (<a href="/wiki/1587" title="1587">1587</a>–<a href="/wiki/1627" title="1627">1627</a>) <ul><li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%27%C5%8Fsang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch'ŏsang (strona nie istnieje)">Ch'ŏsang</a></b> (bd)</li> <li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Dohak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dohak (strona nie istnieje)">Dohak</a></b> (bd)</li></ul></li> <li><b>65/38/9</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Moun_Ch%27in%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moun Ch'inŏn (strona nie istnieje)">Moun Ch'inŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>65/38/9</b>. <b><a href="/wiki/Paekgok_Ch%E2%80%99%C5%8Fn%C5%ADng" title="Paekgok Ch’ŏnŭng">Paekgok Ch’ŏnŭng</a></b> (<a href="/wiki/1617" title="1617">1617</a>–<a href="/wiki/1680" title="1680">1680</a>) <ul><li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ku%27am_S%C5%ADnggak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ku'am Sŭnggak (strona nie istnieje)">Ku'am Sŭnggak</a></b> (bd)</li> <li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Sigy%C5%8Fng_Chinmy%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sigyŏng Chinmyŏng (strona nie istnieje)">Sigyŏng Chinmyŏng</a></b> (bd) <ul><li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Taeji_Haey%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taeji Haeyŏn (strona nie istnieje)">Taeji Haeyŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Flbin_Sasun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sŏlbin Sasun (strona nie istnieje)">Sŏlbin Sasun</a></b> (bd)</li></ul></li></ul></li> <li><b>65/38/9</b>. <b><a href="/wiki/Ch%E2%80%99wimi_Such%E2%80%99o" title="Ch’wimi Such’o">Ch’wimi Such’o</a></b> (<a href="/wiki/1590" title="1590">1590</a>–<a href="/wiki/1660" title="1660">1660</a>) <ul><li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/wiki/Paegam_S%C5%8Fngch%E2%80%99ong" title="Paegam Sŏngch’ong">Paegam Sŏngch’ong</a></b> (<a href="/wiki/1631" title="1631">1631</a>–<a href="/wiki/1700" title="1700">1700</a>) <ul><li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Pogwang_Wonmin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pogwang Wonmin (strona nie istnieje)">Pogwang Wonmin</a></b> (bd) <ul><li><b>68/41/12</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hoeam_S%C5%8Fng%27an&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hoeam Sŏng'an (strona nie istnieje)">Hoeam Sŏng'an</a></b> (bd)</li></ul></li> <li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/wiki/Muyong_Suy%C5%8Fn" title="Muyong Suyŏn">Muyong Suyŏn</a></b> (<a href="/wiki/1651" title="1651">1651</a>–<a href="/wiki/1719" title="1719">1719</a>) <ul><li><b>68/41/12</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Y%C5%8Fnghae_Yakt%27an&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yŏnghae Yakt'an (strona nie istnieje)">Yŏnghae Yakt'an</a></b> (bd) <ul><li><b>69/42/13</b>. <b><a href="/w/index.php?title=P%27ungam_Sech%27al&action=edit&redlink=1" class="new" title="P'ungam Sech'al (strona nie istnieje)">P'ungam Sech'al</a></b> (<a href="/wiki/1688" title="1688">1688</a>–<a href="/wiki/1767" title="1767">1767</a>) <ul><li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Mugam_Ch%E2%80%99oenul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mugam Ch’oenul (strona nie istnieje)">Mugam Ch’oenul</a></b> (<a href="/wiki/1717" title="1717">1717</a>–<a href="/wiki/1790" title="1790">1790</a>) <ul><li><b>71/44/15</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hwanhae_P%C5%8Fbrin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hwanhae Pŏbrin (strona nie istnieje)">Hwanhae Pŏbrin</a></b> (bd)</li> <li><b>71/44/15</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Pong%27am_Nakhy%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pong'am Nakhyŏn (strona nie istnieje)">Pong'am Nakhyŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>71/44/15</b>. <b><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fngbong_Chang%27%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sŏngbong Chang'ŏn (strona nie istnieje)">Sŏngbong Chang'ŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>71/44/15</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Wawol_Kyop%27y%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wawol Kyop'yŏng (strona nie istnieje)">Wawol Kyop'yŏng</a></b> (bd)</li></ul></li> <li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Yuak_Ch%E2%80%99aekhy%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuak Ch’aekhyŏn (strona nie istnieje)">Yuak Ch’aekhyŏn</a></b> (bd)</li> <li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=%C5%ACngam_Nangyun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ŭngam Nangyun (strona nie istnieje)">Ŭngam Nangyun</a></b> (bd)</li> <li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Che%27un_Haejing&action=edit&redlink=1" class="new" title="Che'un Haejing (strona nie istnieje)">Che'un Haejing</a></b> (bd)</li> <li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Py%C5%8Fkdam_Haengin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pyŏkdam Haengin (strona nie istnieje)">Pyŏkdam Haengin</a></b> (bd)</li></ul></li></ul></li> <li><b>68/41/12</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Wanhwa_Ch%27%C5%8Fhae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wanhwa Ch'ŏhae (strona nie istnieje)">Wanhwa Ch'ŏhae</a></b> (bd)</li></ul></li></ul></li> <li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%27wiam_Haeran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch'wiam Haeran (strona nie istnieje)">Ch'wiam Haeran</a></b> (bd)</li> <li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Flp%27a_Mingi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sŏlp'a Mingi (strona nie istnieje)">Sŏlp'a Mingi</a></b> (bd)</li></ul></li></ul></li></ul></li> <li><b>63/36/7</b>. <b><a href="/wiki/Sosan_Taesa" title="Sosan Taesa">Ch'ŏnghŏ Hyujŏng</a></b> (<a href="/wiki/1520" title="1520">1520</a>–<a href="/wiki/1604" title="1604">1604</a>) (znany jako <b>Sŏsan Taesa</b>) <ul><li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%C5%8Fnggwan_Ils%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chŏnggwan Ilsŏn (strona nie istnieje)">Chŏnggwan Ilsŏn</a></b> (<a href="/wiki/1533" title="1533">1533</a>–<a href="/wiki/1608" title="1608">1608</a>)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Soyo_T%E2%80%99aen%C5%ADng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soyo T’aenŭng (strona nie istnieje)">Soyo T’aenŭng</a></b> (<a href="/wiki/1562" title="1562">1562</a>–<a href="/wiki/1649" title="1649">1649</a>)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Noemuk_Ch%27oyong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Noemuk Ch'oyong (strona nie istnieje)">Noemuk Ch'oyong</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Paegun_Powan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paegun Powan (strona nie istnieje)">Paegun Powan</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Pyokchon_%C5%ACichon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pyokchon Ŭichon (strona nie istnieje)">Pyokchon Ŭichon</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/wiki/Samy%C5%8Fng_Yuj%C5%8Fng" title="Samyŏng Yujŏng">Samyŏng Yujŏng</a></b> (<a href="/wiki/1543" title="1543">1543</a>–<a href="/wiki/1610" title="1610">1610</a>) (Songun) <ul><li><b>65/38/9</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Songw%C5%8Fldang_Ungsang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Songwŏldang Ungsang (strona nie istnieje)">Songwŏldang Ungsang</a></b> (<a href="/wiki/1572" title="1572">1572</a>–<a href="/wiki/1645" title="1645">1645</a>) <ul><li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hobaek_My%C5%8Fngjo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hobaek Myŏngjo (strona nie istnieje)">Hobaek Myŏngjo</a></b> (<a href="/wiki/1593" title="1593">1593</a>–<a href="/wiki/1661" title="1661">1661</a>)</li></ul></li></ul></li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%27ongmae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch'ongmae (strona nie istnieje)">Ch'ongmae</a></b> (bd)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Chunggwan_Haean&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chunggwan Haean (strona nie istnieje)">Chunggwan Haean</a></b> (<a href="/wiki/1567" title="1567">1567</a>–?)</li> <li><b>64/37/8</b>. <b><a href="/wiki/P%E2%80%99y%C5%8Fnyang_%C5%8Engi" title="P’yŏnyang Ŏngi">P’yŏnyang Ŏngi</a></b> (<a href="/wiki/1581" title="1581">1581</a>–<a href="/wiki/1644" title="1644">1644</a>) <ul><li><b>65/38/9</b>. <b><a href="/wiki/P%E2%80%99ungdam_Uidam" title="P’ungdam Uidam">P’ungdam Uidam</a></b> (Ŭisim) (<a href="/wiki/1592" title="1592">1592</a>–<a href="/wiki/1665" title="1665">1665</a>) <ul><li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Sangbong_Ch%C5%8Fngwon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sangbong Chŏngwon (strona nie istnieje)">Sangbong Chŏngwon</a></b> (<a href="/wiki/1627" title="1627">1627</a>–<a href="/wiki/1709" title="1709">1709</a>) <ul><li><b>67/40/11</b>.? <ul><li><b>68/41/12</b>.? <ul><li><b>69/42/13</b>.? <ul><li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/wiki/Uich%E2%80%99%C5%8Fm_Inak" title="Uich’ŏm Inak">Uich'ŏm Inak</a></b> (<a href="/wiki/1746" title="1746">1746</a>–<a href="/wiki/1796" title="1796">1796</a>)</li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li> <li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/wiki/Wolj%C5%8F_Doan" title="Woljŏ Doan">Woljŏ Doan</a></b> (<a href="/wiki/1638" title="1638">1638</a>–<a href="/wiki/1715" title="1715">1715</a>) <ul><li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%27ubung&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch'ubung (strona nie istnieje)">Ch'ubung</a></b> (bd)</li> <li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%27%C5%8Fho&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ch'ŏho (strona nie istnieje)">Ch'ŏho</a></b> (bd)</li> <li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Suil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Suil (strona nie istnieje)">Suil</a></b> (bd)</li></ul></li> <li><b>66/39/10</b>. <b><a href="/w/index.php?title=W%C5%8Fldam_S%C5%8Flche&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wŏldam Sŏlche (strona nie istnieje)">Wŏldam Sŏlche</a></b> (<a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a>–<a href="/wiki/1704" title="1704">1704</a>) <ul><li><b>67/40/11</b>. <b><a href="/wiki/Hwans%C5%8Fng_Chian" title="Hwansŏng Chian">Hwansŏng Chian</a></b> (<a href="/wiki/1644" title="1644">1644</a>–<a href="/wiki/1729" title="1729">1729</a>) <ul><li><b>68/41/12</b>. <b><a href="/wiki/Hamwol_Haewon" title="Hamwol Haewon">Hamwol Haewon</a></b> (<a href="/wiki/1691" title="1691">1691</a>–<a href="/wiki/1770" title="1770">1770</a>)</li> <li><b>68/41/12</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hoam_Ch%27ej%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hoam Ch'ejŏng (strona nie istnieje)">Hoam Ch'ejŏng</a></b> (<a href="/wiki/1687" title="1687">1687</a>–<a href="/wiki/1748" title="1748">1748</a>) <ul><li><b>69/42/13</b>. <b><a href="/wiki/S%C5%8Flpa_Sang%E2%80%99%C5%8Fn" title="Sŏlpa Sang’ŏn">Sŏlpa Sang'ŏn</a></b> (<a href="/wiki/1710" title="1710">1710</a>–<a href="/wiki/1791" title="1791">1791</a>) <ul><li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/wiki/Paekp%E2%80%99a_K%C5%ADngs%C5%8Fn" title="Paekp’a Kŭngsŏn">Paekp’a Kŭngsŏn</a></b> (<a href="/wiki/1767" title="1767">1767</a>–<a href="/wiki/1852" title="1852">1852</a>)</li></ul></li> <li><b>69/42/13</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Y%C5%8Fndam_Yuil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yŏndam Yuil (strona nie istnieje)">Yŏndam Yuil</a></b> (<a href="/wiki/1720" title="1720">1720</a>–<a href="/wiki/1799" title="1799">1799</a>) <ul><li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Tae%C5%ADn_Nang%27o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taeŭn Nang'o (strona nie istnieje)">Taeŭn Nang'o</a></b> (<a href="/wiki/1780" title="1780">1780</a>–<a href="/wiki/1841" title="1841">1841</a>)</li> <li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Paengny%C5%8Fn_Toy%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paengnyŏn Toyŏn (strona nie istnieje)">Paengnyŏn Toyŏn</a></b> (<a href="/wiki/1737" title="1737">1737</a>–<a href="/wiki/1807" title="1807">1807</a>) <ul><li><b>71/44/15</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Wanho_Yunu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wanho Yunu (strona nie istnieje)">Wanho Yunu</a></b> (<a href="/wiki/1758" title="1758">1758</a>–<a href="/wiki/1826" title="1826">1826</a>) <ul><li><b>72/45/16</b>. <b><a href="/wiki/Ch%E2%80%99o%C5%ADi_%C5%ACisun" title="Ch’oŭi Ŭisun">Ch’oŭi Ŭisun</a></b> (<a href="/wiki/1786" title="1786">1786</a>–<a href="/wiki/1866" title="1866">1866</a>) <ul><li><b>73/46/17</b>. <b><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn%27gi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sŏn'gi (strona nie istnieje)">Sŏn'gi</a></b></li> <li><b>73/46/17</b>. <b><a href="/w/index.php?title=P%C5%8Fmin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pŏmin (strona nie istnieje)">Pŏmin</a></b></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li> <li><b>69/42/13</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ch%C5%8Fngbong_K%C5%8Fan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chŏngbong Kŏan (strona nie istnieje)">Chŏngbong Kŏan</a></b> <ul><li><b>70/43/14</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Yulbong_Ch%27%C5%8Fnggo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yulbong Ch'ŏnggo (strona nie istnieje)">Yulbong Ch'ŏnggo</a></b> (zm. <a href="/wiki/1823" title="1823">1823</a>) <ul><li><b>71/44/15</b>. <b><a href="/w/index.php?title=K%C5%ADmh%C5%8F_P%C5%8Fpch%27%C5%8Fm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kŭmhŏ Pŏpch'ŏm (strona nie istnieje)">Kŭmhŏ Pŏpch'ŏm</a></b> <ul><li><b>72/45/16</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Yongam_Hye%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yongam Hyeŏn (strona nie istnieje)">Yongam Hyeŏn</a></b> <ul><li><b>73/46/17</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Y%C5%8Fngwol_Pongyul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yŏngwol Pongyul (strona nie istnieje)">Yŏngwol Pongyul</a></b> <ul><li><b>74/47/18</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Manhwa_Pos%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manhwa Posŏn (strona nie istnieje)">Manhwa Posŏn</a></b> (zm. <a href="/wiki/1879" title="1879">1879</a>) <ul><li><b>75/48/19</b>. <b><a href="/wiki/Ky%C5%8Fngh%C5%8F_S%C5%8Fng%27u" class="mw-redirect" title="Kyŏnghŏ Sŏng'u">Kyŏnghŏ Sŏng'u</a></b> (<a href="/wiki/1846" title="1846">1846</a>–<a href="/wiki/1912" title="1912">1912</a>) <ul><li><b>76/49/20</b>. <b><a href="/wiki/Suw%C5%8Fl" title="Suwŏl">Suwŏl</a></b> (<a href="/wiki/1855" title="1855">1855</a>–<a href="/wiki/1928" title="1928">1928</a>) <b>nie pozostawił następców</b></li> <li><b>76/49/20</b>. <b><a href="/wiki/Hyew%C5%8Fl_Haemyong" title="Hyewŏl Haemyong">Hyewŏl Haemyong</a></b> (<a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a>–<a href="/wiki/1937" title="1937">1937</a>) <ul><li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Unbong_S%C5%8Fngsu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unbong Sŏngsu (strona nie istnieje)">Unbong Sŏngsu</a></b> (1889-1944) <ul><li><b>78/51/22</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hyanggok_Hyerim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hyanggok Hyerim (strona nie istnieje)">Hyanggok Hyerim</a></b> (1912-1978) <ul><li><b>79/52/23</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Chinje_P%C5%8Fpwon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chinje Pŏpwon (strona nie istnieje)">Chinje Pŏpwon</a></b> (ur. <a href="/wiki/1934" title="1934">1934</a>)</li></ul></li></ul></li></ul></li> <li><b>76/49/20</b>. <b><a href="/wiki/Hanam_Chungw%C5%8Fn" title="Hanam Chungwŏn">Hanam Chungwŏn</a></b> (<a href="/wiki/1876" title="1876">1876</a>–<a href="/wiki/1951" title="1951">1951</a>)</li> <li><b>76/49/20</b>. <b><a href="/wiki/Mangong_W%C5%8Flmy%C5%8Fn" title="Mangong Wŏlmyŏn">Mangong Wŏlmyŏn</a></b> (<a href="/wiki/1872" title="1872">1872</a>–<a href="/wiki/1946" title="1946">1946</a>) <ul><li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Hyeam_Ch%C5%8Fngang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hyeam Chŏngang (strona nie istnieje)">Hyeam Chŏngang</a></b></li> <li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Powol_S%C5%8Fngin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Powol Sŏngin (strona nie istnieje)">Powol Sŏngin</a></b> (<a href="/wiki/1884" title="1884">1884</a>–<a href="/wiki/1924" title="1924">1924</a>) <ul><li><b>78/51/22</b>. <b><a href="/w/index.php?title=K%C5%ADmo_T%E2%80%99aej%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kŭmo T’aejŏn (strona nie istnieje)">Kŭmo T’aejŏn</a></b> (<a href="/wiki/1896" title="1896">1896</a>–<a href="/wiki/1968" title="1968">1968</a>)</li></ul></li> <li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Mans%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mansŏng (strona nie istnieje)">Mansŏng</a></b> (<a href="/wiki/1897" title="1897">1897</a>–<a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>) <b>mistrzyni sŏn</b></li> <li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/wiki/Myori_P%C5%8Fphui" title="Myori Pŏphui">Myori Pŏphui</a></b> (<a href="/wiki/1887" title="1887">1887</a>–<a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>) <b>mistrzyni sŏn</b> <ul><li><b>78/51/22</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Songyong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Songyong (strona nie istnieje)">Songyong</a></b> (<a href="/wiki/1903" title="1903">1903</a>–<a href="/wiki/1994" title="1994">1994</a>) <b>mistrzyni sŏn</b></li></ul></li> <li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/wiki/Haeam_Hy%C5%8Fnmu" title="Haeam Hyŏnmu">Haeam Hyŏnmu</a></b> (<a href="/wiki/1886" title="1886">1886</a>–<a href="/wiki/1985" title="1985">1985</a>)</li> <li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Paekcho&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paekcho (strona nie istnieje)">Paekcho</a></b> (<a href="/wiki/1893" title="1893">1893</a>–<a href="/wiki/1986" title="1986">1986</a>)</li> <li><b>77/50/21</b>. <b><a href="/wiki/Kobong_Ky%C5%8Fnguk" title="Kobong Kyŏnguk">Kobong Kyŏnguk</a></b> (<a href="/wiki/1890" title="1890">1890</a>–<a href="/wiki/1961" title="1961">1961</a>) <ul><li><b>78/51/22</b>. <b><a href="/wiki/Seung_Sahn" title="Seung Sahn">Sungsan Haengwŏn</a></b> (<a href="/wiki/1927" title="1927">1927</a>–<a href="/wiki/2004" title="2004">2004</a>) <ul><li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fnghyang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sŏnghyang (strona nie istnieje)">Sŏnghyang</a></b> (Barbara Rhodes) <b>USA</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Wubong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wubong (strona nie istnieje)">Wubong</a></b> (Jacob Perl) <b>Niemcy</b>, <b>Korea</b> <ul><li><b>80/53/24/2</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Bon_Shim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bon Shim (strona nie istnieje)">Bonshim</a></b> (Aleksandra Porter) <b>Polska</b></li> <li><b>80/53/24/2</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Ja_An&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ja An (strona nie istnieje)">Ja An</a></b> (Bogusława Malinowska) <b>Polska/Wielka Brytania</b></li></ul></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Daebong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daebong (strona nie istnieje)">Daebong</a></b> <b>Korea</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Wukwang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wukwang (strona nie istnieje)">Wukwang</a></b> (Richard Shrobe) <b>USA</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Daekwang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daekwang (strona nie istnieje)">Daekwang</a></b> <b>USA</b> <ul><li><b>80/53/24/2</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Bonyo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bonyo (strona nie istnieje)">Bonyo</a></b> (Grażyna Perl) <b>Francja</b></li></ul></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Haekwang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haekwang (strona nie istnieje)">Haekwang</a></b> (Stanley Lombardo) <b>USA</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Bonhaeng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bonhaeng (strona nie istnieje)">Bonhaeng</a></b> (Mark Houghton) <b>USA</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Bony%C5%8Fn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bonyŏn (strona nie istnieje)">Bonyŏn</a></b> (Jane McLaughlin-Dobisz) <b>USA</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Bons%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bonsŏng (strona nie istnieje)">Bonsŏng</a></b> (Jeff Kitzes) <b>USA</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Daekwan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daekwan (strona nie istnieje)">Daekwan</a></b> <b>Hongkong</b> <b>mistrzyni sŏn</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Daejin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daejin (strona nie istnieje)">Daejin</a></b> <b>Korea</b></li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Chong_Gak_Shim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chong Gak Shim (strona nie istnieje)">Chong Gak Shim</a></b> Korea</li> <li><b>79/52/23/1</b>. <b><a href="/w/index.php?title=Dae_S%C5%8Fn_Haeng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dae Sŏn Haeng (strona nie istnieje)">Dae Sŏn Haeng</a></b> Korea</li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Główni_przedstawiciele"><span id="G.C5.82.C3.B3wni_przedstawiciele"></span>Główni przedstawiciele</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Główni przedstawiciele" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Główni przedstawiciele"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b><a href="/wiki/Pojo_Chinul" title="Pojo Chinul">Pojo Chinul</a></b> (<a href="/wiki/1158" title="1158">1158</a>–<a href="/wiki/1210" title="1210">1210</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Hyesim_Chingak" title="Hyesim Chingak">Hyesim Chingak</a></b> (<a href="/wiki/1178" title="1178">1178</a>–<a href="/wiki/1234" title="1234">1234</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/T%E2%80%99aego_Pou" title="T’aego Pou">T’aego Pou</a></b> (<a href="/wiki/1301" title="1301">1301</a>–<a href="/wiki/1382" title="1382">1382</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Sosan_Taesa" title="Sosan Taesa">Sosan Taesa</a></b> (<a href="/wiki/1520" title="1520">1520</a>–<a href="/wiki/1604" title="1604">1604</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Ky%C5%8Fngh%C5%8F_S%C5%8Fng%27u" class="mw-redirect" title="Kyŏnghŏ Sŏng'u">Kyŏnghŏ Sŏng'u</a></b> (<a href="/wiki/1849" title="1849">1849</a>–<a href="/wiki/1912" title="1912">1912</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Mangong_W%C5%8Flmy%C5%8Fn" title="Mangong Wŏlmyŏn">Mangong Wŏlmyŏn</a></b> (<a href="/wiki/1872" title="1872">1872</a>–<a href="/wiki/1946" title="1946">1946</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Hanam_Chungw%C5%8Fn" title="Hanam Chungwŏn">Hanam Chungwŏn</a></b> (<a href="/wiki/1876" title="1876">1876</a>–<a href="/wiki/1951" title="1951">1951</a>)</li> <li><b><a href="/w/index.php?title=Yongsong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yongsong (strona nie istnieje)">Yongsong</a></b> (<a href="/wiki/1864" title="1864">1864</a>–<a href="/wiki/1940" title="1940">1940</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Hyew%C5%8Fl_Haemyong" title="Hyewŏl Haemyong">Hyewŏl Haemyong</a></b> (<a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a>–<a href="/wiki/1937" title="1937">1937</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Suw%C5%8Fl" title="Suwŏl">Suwŏl</a></b> (<a href="/wiki/1855" title="1855">1855</a>–<a href="/wiki/1928" title="1928">1928</a>)</li> <li><b><a href="/w/index.php?title=Hyobong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hyobong (strona nie istnieje)">Hyobong</a></b> (<a href="/wiki/1888" title="1888">1888</a>–<a href="/wiki/1966" title="1966">1966</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Kusan_Sury%C5%8Fn" title="Kusan Suryŏn">Kusan Suryŏn</a></b> (<a href="/wiki/1909" title="1909">1909</a>–<a href="/wiki/1983" title="1983">1983</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/Seung_Sahn" title="Seung Sahn">Sŭngsan Haengwŏn</a></b> (<a href="/wiki/1927" title="1927">1927</a>–<a href="/wiki/2004" title="2004">2004</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">W Korei początkowo było pięć szkół (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_korea%C5%84ski" title="Język koreański">kor.</a> <i>chong</i>): <ol><li><a href="/w/index.php?title=Y%C5%8Flban&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yŏlban (strona nie istnieje)">Yŏlban</a> (szkoła <a href="/wiki/Nirvana" title="Nirvana">Nirwany</a>)</li> <li><a href="/wiki/Kyeyul" title="Kyeyul">Kyeyul</a> (szkoła <a href="/wiki/Tipitaka" title="Tipitaka">Winaji</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=P%C5%8Fps%C5%8Fng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pŏpsŏng (strona nie istnieje)">Pŏpsŏng</a> (<a href="/wiki/Madhjamaka" title="Madhjamaka">madhjamika</a>)</li> <li><a href="/wiki/Hwa%C5%8Fm" title="Hwaŏm">Hwaŏm</a> (szkoła <a href="/wiki/Avatamsaka_Sutra" title="Avatamsaka Sutra">Sutry Awatamsaki</a>, <a href="/wiki/Huayan" title="Huayan">huayan</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=P%C5%8Fpsang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pŏpsang (strona nie istnieje)">Pŏpsang</a> (<a href="/wiki/Czittamatra" title="Czittamatra">jogaczara</a>, <a href="/wiki/Faxiang" title="Faxiang">faxiang</a>)</li></ol> Później doszła jeszcze szkoła szósta – <a href="/wiki/Ch%E2%80%99%C5%8Fnt%E2%80%99ae_chong" title="Ch’ŏnt’ae chong">ch'ŏnt’ae</a> (chiń. <a href="/wiki/Tiantai" title="Tiantai">tiantai</a>). Jednak w Korei uważano, że należy ona do sŏnu – kor. <i>ogyo yangjong</i> – 5 doktrynalnych [szkół] i 2 szkoły sŏnu. Największą rolę odgrywała szkoła <a href="/wiki/Hwa%C5%8Fm" title="Hwaŏm">hwaŏm</a>.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Np. mnisi nie mieli prawa wstępu do Seulu.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Nazwy większości z dziewięciu szkół sŏn pochodzą od gór, na których znajdowały się ich klasztory.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Studiował on nauki <a href="/wiki/Tiantai" title="Tiantai">tiantai</a> w Chinach. Szkoła ta miała bardzo negatywny stosunek do chanu, który błyskawicznie się rozrastał i zajmował przestrzeń (materialną i duchową) należącą do tej najpopularniejszej tradycji w Chinach.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Jednym z ich skutków, poza zniszczeniem wielu klasztorów, było spalenie pierwszego wydania koreańskiej Tripitaki, czyli 81 258 drewnianych płyt, na których została wyryta.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Jest to biografia Szóstego Patriarchy Huinenga.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Rodzaj praktyki <a href="/wiki/Koan" title="Koan">koanowej</a>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Znana jest także pod nazwą <a href="/wiki/Joseon" title="Joseon">Joseon</a>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Chogye to koreańskie oddanie Caoxi, góry na której znajdował się klasztor Szóstego Patriarchy <a href="/wiki/Huineng" title="Huineng">Huinenga</a>.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Był on młodszym synem króla Yi Taejo.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Szkoły: chogye – 70 klasztorów; ch'ŏnt’ae, socha i popsa – 43 klasztory; hwaŏm i tomun – 43 klasztory; chain – 36 klasztorów; namsan i sihŭng – 10 klasztorów.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Szkoły: chogye – 24 klasztory; ch'ŏnt’ae – 17 klasztorów; hwaŏm – 11 klasztorów; chain – 17 klasztorów; chungsin – 8 klasztorów; ch’ongnam – 8 klasztorów; sihŭng –3 klasztory.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">30 listopada 1928 r. oraz 3 stycznia 1929 r.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Japońscy mnisi zen mogą m.in. się żenić i jeść mięso.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Jedynym przekazem Dharmy jakiego udzielił, był przekaz dla Seung Sahna.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-CITEREFSunim199160-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFSunim199160_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFSunim199160_4-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 60.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim199176-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim199176_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 76.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim199177-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim199177_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 77.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim199186-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim199186_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 86.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim199189-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim199189_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 89.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim1991126-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim1991126_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 126.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFLancaster199179,_80-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFLancaster199179,_80_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFLancaster1991">Lancaster 1991 ↓</a></span>, s. 79, 80.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJae-ryong199925-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJae-ryong199925_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJae-ryong1999">Jae-ryong 1999 ↓</a></span>, s. 25.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim1991138-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim1991138_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 138.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKim201236,_37-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKim201236,_37_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKim2012">Kim 2012 ↓</a></span>, s. 36, 37.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim1991175-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim1991175_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 175.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBuswell_Jr.199226,_27-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBuswell_Jr.199226,_27_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBuswell_Jr.1992">Buswell Jr. 1992 ↓</a></span>, s. 26, 27.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSunim1991202-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSunim1991202_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSunim1991">Sunim 1991 ↓</a></span>, s. 202.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C5%8Fn&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFLancaster1991"><i>Assimilation of Buddhism in Korea. Religious Maturity and Innovation in the Silla Dynasty</i>. Lewis R. Lancaster i C.S. Yu (red.). Asian Humanities Press, 1991. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0895818892" title="Specjalna:Książki/0895818892">ISBN <span class="isbn">0-89581-889-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Assimilation+of+Buddhism+in+Korea.+Religious+Maturity+and+Innovation+in+the+Silla+Dynasty&rft.pub=Asian+Humanities+Press&rft.isbn=0-89581-889-2"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFJae-ryong1999">Shim Jae-ryong: <i>Korean Buddhism. Tradition and Transformation</i>. Seul: Jimoondang Publishing Company, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8988095081" title="Specjalna:Książki/8988095081">ISBN <span class="isbn">89-88095-08-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Korean+Buddhism.+Tradition+and+Transformation&rft.aulast=Jae-ryong&rft.aufirst=Shim&rft.pub=Jimoondang+Publishing+Company&rft.place=Seul&rft.isbn=89-88095-08-1"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSunim1991">Mu Soeng Sunim: <i>Thousand Peaks. Korean Zen – Traditions & Teachers</i>. Cumberland: Primary Point Press, 1991. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0942795024" title="Specjalna:Książki/0942795024">ISBN <span class="isbn">0-942795-02-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Thousand+Peaks.+Korean+Zen+%E2%80%93+Traditions+%26+Teachers&rft.aulast=Sunim&rft.aufirst=Mu+Soeng&rft.pub=Primary+Point+Press&rft.place=Cumberland&rft.isbn=0-942795-02-4"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBuswell_Jr.1992">Robert E. Buswell Jr.: <i>The Zen Monastic Experience</i>. Princeton: Princeton University Press, 1992. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0691074070" title="Specjalna:Książki/0691074070">ISBN <span class="isbn">0-691-07407-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Zen+Monastic+Experience&rft.aulast=Buswell+Jr.&rft.aufirst=Robert+E.&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.place=Princeton&rft.isbn=0-691-07407-0"></span></cite></li> <li><cite class="citation book"><i>Buddhism in the Early Choson. Suppression and Transformation</i>. Lewis R. Lancaster i C.S. Yu (red.). Fremont: Asian Humanities Press, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0895818914" title="Specjalna:Książki/0895818914">ISBN <span class="isbn">0-89581-891-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Buddhism+in+the+Early+Choson.+Suppression+and+Transformation&rft.pub=Asian+Humanities+Press&rft.place=Fremont&rft.isbn=0-89581-891-4"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKim2012">Hwansoo Ilmee Kim: <i>Empire of the Dharma. Korean and Japanese Buddhism, 1877-1912</i>. Cambridge: Harvard University Asia Center, 2012, s. 415. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780674065758" title="Specjalna:Książki/9780674065758">ISBN <span class="isbn">978-0-674-06575-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Empire+of+the+Dharma.+Korean+and+Japanese+Buddhism%2C+1877-1912&rft.aulast=Kim&rft.aufirst=Hwansoo+Ilmee&rft.pub=Harvard+University+Asia+Center&rft.place=Cambridge&rft.pages=415&rft.isbn=978-0-674-06575-8"></span></cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75675918">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) tbody{display:block;overflow:visible;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr .opis{text-align:left}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table table{margin:0;padding:0;border:0 none #000;padding-left:2em;width:100%}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Buddyzm" title="Szablon:Buddyzm"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Buddyzm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Buddyzm (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Buddyzm&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">Buddyzm</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podstawy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Budda Siakjamuni</a></li> <li><a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharma</a></li> <li><a href="/wiki/Cztery_Szlachetne_Prawdy" title="Cztery Szlachetne Prawdy">Cztery Szlachetne Prawdy</a></li> <li><a href="/wiki/O%C5%9Bmioraka_%C5%9Bcie%C5%BCka" title="Ośmioraka ścieżka">Ośmioraka ścieżka</a></li> <li><a href="/wiki/Trzy_Cechy_Istnienia" title="Trzy Cechy Istnienia">Trzy Cechy Istnienia</a></li> <li><a href="/wiki/Filozofia_buddyjska" title="Filozofia buddyjska">Filozofia buddyjska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karma_w_buddyzmie" title="Karma w buddyzmie">Karma</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">Sansara</a></li> <li><a href="/wiki/Dwana%C5%9Bcie_ogniw_wsp%C3%B3%C5%82zale%C5%BCnego_powstawania" title="Dwanaście ogniw współzależnego powstawania">12 ogniw współzależnego powstawania</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wizja świata</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Anicca" title="Anicca">Nietrwałość</a></li> <li><a href="/wiki/Duhkha" title="Duhkha">Duhkha</a></li> <li><a href="/wiki/Anatman" title="Anatman">Anatman</a></li> <li><a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">Siunjata</a></li> <li><a href="/wiki/Pi%C4%99%C4%87_skupisk" title="Pięć skupisk">Pięć skupisk</a></li> <li><a href="/wiki/Natura_Buddy" title="Natura Buddy">Natura Buddy</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmologia_buddyjska" title="Kosmologia buddyjska">Kosmologia buddyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Splamienia_(buddyzm)" title="Splamienia (buddyzm)">Splamienia</a></li> <li><a href="/wiki/Niewiedza_(buddyzm)" title="Niewiedza (buddyzm)">Niewiedza</a></li> <li><a href="/wiki/Rigpa" title="Rigpa">Rigpa</a></li> <li><a href="/wiki/Przejrzyste_%C5%9Awiat%C5%82o" title="Przejrzyste Światło">Przejrzyste Światło</a></li> <li><a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">Proces umierania</a></li> <li><a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">Stan Bardo</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/O%C5%9Bwiecenie_(religie_Wschodu)#Buddyzm" title="Oświecenie (religie Wschodu)">Oświecenie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Nirwana" title="Nirwana">Nirwana</a></li> <li><a href="/wiki/Budda" title="Budda">Budda</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhisattwa" title="Bodhisattwa">Bodhisattwa</a></li> <li><a href="/wiki/Arahant" title="Arahant">Arahant</a></li> <li><a href="/wiki/Tulku" title="Tulku">Tulku</a></li> <li><a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">Trzy ciała Buddy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Praktyka</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Trzy_skarby" title="Trzy skarby">Trzy skarby</a></li> <li><a href="/wiki/Trzy_schronienia" title="Trzy schronienia">Trzy schronienia</a></li> <li><a href="/wiki/Wskazania_buddyjskie" title="Wskazania buddyjskie">Wskazania</a></li> <li><a href="/wiki/Paramita" title="Paramita">Paramita</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Aamatha" title="Śamatha">Śamatha</a></li> <li><a href="/wiki/Vipassana" title="Vipassana">Vipassana</a></li> <li><a href="/wiki/Zazen" title="Zazen">Zazen</a></li> <li><a href="/wiki/Koan" title="Koan">Koan</a></li> <li><a href="/wiki/Mahamudra" title="Mahamudra">Mahamudra</a></li> <li><a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">Tantry</a></li> <li><a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">Dzogczen</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">W <a href="/wiki/Klasztor_buddyjski" title="Klasztor buddyjski">klasztorze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Bhikku" title="Bhikku">Bhikku</a></li> <li><a href="/wiki/Sangha_(buddyzm)" title="Sangha (buddyzm)">Sangha</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Świątynie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Klasztor_buddyjski" title="Klasztor buddyjski">Klasztor</a></li> <li><a href="/wiki/Stupa" title="Stupa">Stupa</a></li> <li><a href="/wiki/Gompa" title="Gompa">Gompa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Szkoły</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Hinajana" title="Hinajana">Hinajana</a></li> <li><a href="/wiki/Therawada" title="Therawada">Therawada</a></li> <li><a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">Mahajana</a></li> <li><a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">Wadżrajana</a></li> <li><a href="/wiki/Buddyzm_tybeta%C5%84ski" title="Buddyzm tybetański">Buddyzm tybetański</a></li> <li><a href="/wiki/Sanlun" title="Sanlun">Sanlun</a></li> <li><a href="/wiki/Chan_(buddyzm)" title="Chan (buddyzm)">Chan</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Sŏn</a></li> <li><a href="/wiki/Zen" title="Zen">Zen</a></li> <li><a href="/wiki/Dilun" title="Dilun">Dilun</a></li> <li><a href="/wiki/Faxiang" title="Faxiang">Faxiang</a></li> <li><a href="/wiki/Huayan" title="Huayan">Huayan</a></li> <li><a href="/wiki/Tiantai" title="Tiantai">Tiantai</a></li> <li><a href="/wiki/Tendai" title="Tendai">Tendai</a></li> <li><a href="/wiki/Shingon" title="Shingon">Shingon</a></li> <li><a href="/wiki/Szko%C5%82a_Czystej_Krainy" title="Szkoła Czystej Krainy">Szkoła Czystej Krainy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row">Doktryny</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wajbaszika" title="Wajbaszika">Wajbaszika</a></li> <li><a href="/wiki/Sautrantika" title="Sautrantika">Sautrantika</a></li> <li><a href="/wiki/Czittamatra" title="Czittamatra">Czittamatra</a></li> <li><a href="/wiki/Madhjamaka" title="Madhjamaka">Madhjamaka</a></li> <li><a href="/wiki/Swatantrika" title="Swatantrika">Swatantrika</a></li> <li><a href="/wiki/Prasangika" title="Prasangika">Prasangika</a></li> <li><a href="/wiki/Szentong" title="Szentong">Szentong</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Ko%C5%82o_Dharmy" title="Koło Dharmy"><img alt="Koło Dharmy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Dharma_Wheel.svg/125px-Dharma_Wheel.svg.png" decoding="async" width="125" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Dharma_Wheel.svg/188px-Dharma_Wheel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Dharma_Wheel.svg/250px-Dharma_Wheel.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a href="/wiki/Wikipedia:Skarbnica_Wikipedii/Glosariusz_buddyjski" title="Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Glosariusz buddyjski">Glosariusz</a></li> <li><a href="/wiki/Buddyzm_%E2%80%93_kalendarium" title="Buddyzm – kalendarium">Kalendarium</a></li></ul> </div></div></div></div><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sŏn&oldid=76279461">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sŏn&oldid=76279461</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Buddyzm_S%C5%8Fn" title="Kategoria:Buddyzm Sŏn">Buddyzm Sŏn</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 22 mar 2025, 08:52.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=S%C5%8Fn&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Sŏn</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>6 języków</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-545c4fcd97-hfbfx","wgBackendResponseTime":163,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.321","walltime":"0.381","ppvisitednodes":{"value":6700,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":24796,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4026,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":22335,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 243.746 1 -total"," 45.50% 110.905 1 Szablon:Buddyzm"," 44.11% 107.520 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 25.50% 62.146 6 Szablon:Cytuj_książkę"," 20.60% 50.222 14 Szablon:Odn"," 4.18% 10.181 35 Szablon:Odn/id"," 3.91% 9.524 1 Szablon:Uwagi"," 3.50% 8.543 14 Szablon:Odn/tekst"," 2.36% 5.744 1 Szablon:Przypisy"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.130","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1582832,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-76ctt","timestamp":"20250322065252","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"S\u014fn","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/S%C5%8Fn","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3489994","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3489994","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-10-20T05:36:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/e0\/Three_Kingdoms_of_Korea_Map_pl.png","headline":"korea\u0144ska medytacyjna szko\u0142a buddyjska"}</script> </body> </html>