CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Հայերենի այբուբեն - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"7175c283-dc6b-4e5c-b3ce-cf972b69953c","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Հայերենի_այբուբեն","wgTitle":"Հայերենի այբուբեն","wgCurRevisionId":10097395,"wgRevisionId":10097395,"wgArticleId":13761,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Pages using ISBN magic links","Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով","Օրվա հոդված","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Այբուբեններ", "Հայկական գիր և գրականություն","Հայերենի այբուբեն","Հայոց լեզու","405 հիմնադրումներ Հայաստանում"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Հայերենի_այբուբեն","wgRelevantArticleId":13761,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition": "interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11932","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready", "ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.2"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Armenian_Alphabet_Letters.png/1200px-Armenian_Alphabet_Letters.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="843"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Armenian_Alphabet_Letters.png/800px-Armenian_Alphabet_Letters.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="562"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Armenian_Alphabet_Letters.png/640px-Armenian_Alphabet_Letters.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="450"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Հայերենի այբուբեն - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Հայերենի_այբուբեն rootpage-Հայերենի_այբուբեն skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Այբուբեն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Այբուբեն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Այբուբեն</span> </div> </a> <ul id="toc-Այբուբեն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Պատմություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատմություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Նախաքրիստոնեական_գրային_համակարգեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Նախաքրիստոնեական_գրային_համակարգեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Նախաքրիստոնեական գրային համակարգեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Նախաքրիստոնեական_գրային_համակարգեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ստեղծման_նախապատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ստեղծման_նախապատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Ստեղծման նախապատմություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Ստեղծման_նախապատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրերի_գյուտ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրերի_գյուտ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Գրերի գյուտ</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրերի_գյուտ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հիմնական_այբուբեն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հիմնական_այբուբեն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Հիմնական այբուբեն</span> </div> </a> <ul id="toc-Հիմնական_այբուբեն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Գրերի_ստեղծման_բարդություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրերի_ստեղծման_բարդություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Գրերի ստեղծման բարդություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրերի_ստեղծման_բարդություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Այբուբենի_ստեղծման_մասին_ոչ_դասական_մոտեցում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Այբուբենի_ստեղծման_մասին_ոչ_դասական_մոտեցում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Այբուբենի ստեղծման մասին ոչ դասական մոտեցում</span> </div> </a> <ul id="toc-Այբուբենի_ստեղծման_մասին_ոչ_դասական_մոտեցում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Գրատեսակներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրատեսակներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Գրատեսակներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրատեսակներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կետադրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Կետադրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Կետադրություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Կետադրություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Թվանշաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Թվանշաններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Թվանշաններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Թվանշաններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կցագրեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Կցագրեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Կցագրեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Կցագրեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Թվանշային_գիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Թվանշային_գիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Թվանշային գիր</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Թվանշային_գիր-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Թվանշային գիր subsection</span> </button> <ul id="toc-Թվանշային_գիր-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հայերենի_գրանշանները_յունիկոդում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հայերենի_գրանշանները_յունիկոդում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Հայերենի գրանշանները յունիկոդում</span> </div> </a> <ul id="toc-Հայերենի_գրանշանները_յունիկոդում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ստեղնաշար" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ստեղնաշար"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Ստեղնաշար</span> </div> </a> <ul id="toc-Ստեղնաշար-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Հայ_գրերը_դրամագիտության_մեջ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Հայ_գրերը_դրամագիտության_մեջ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Հայ գրերը դրամագիտության մեջ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հայ_գրերը_դրամագիտության_մեջ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տես_նաև" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Տես_նաև"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Տես նաև</span> </div> </a> <ul id="toc-Տես_նաև-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Հայերենի այբուբեն</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 77 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-77" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">77 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Armeense_alfabet" title="Armeense alfabet – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Armeense alfabet" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D8%A8%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="أبجدية أرمنية – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="أبجدية أرمنية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Alfabetu_armeniu" title="Alfabetu armeniu – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Alfabetu armeniu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BF%D0%B1%D0%B0" title="Армен алипба – ավարերեն" lang="av" hreflang="av" data-title="Армен алипба" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="ավարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Erm%C9%99ni_%C9%99lifbas%C4%B1" title="Erməni əlifbası – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Erməni əlifbası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Alpabet_Armenia" title="Alpabet Armenia – Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Alpabet Armenia" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82" title="Армянскі алфавіт – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Армянскі алфавіт" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B0%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Арменска азбука – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Арменска азбука" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Lizherenneg_armeniek" title="Lizherenneg armeniek – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Lizherenneg armeniek" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Armensko_pismo_i_njegovi_kulturni_izrazi" title="Armensko pismo i njegovi kulturni izrazi – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Armensko pismo i njegovi kulturni izrazi" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Alfabet_armeni" title="Alfabet armeni – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Alfabet armeni" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B9%D0%BD_%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%82" title="Эрмалойн абат – չեչեներեն" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Эрмалойн абат" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="չեչեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Arm%C3%A9nsk%C3%A9_p%C3%ADsmo" title="Arménské písmo – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Arménské písmo" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_wyddor_Armeneg" title="Yr wyddor Armeneg – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr wyddor Armeneg" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Armenske_alfabet" title="Armenske alfabet – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Armenske alfabet" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Armenisches_Alphabet" title="Armenisches Alphabet – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Armenisches Alphabet" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Alfabey_Ermenki" title="Alfabey Ermenki – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Alfabey Ermenki" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B1%CE%BB%CF%86%CE%AC%CE%B2%CE%B7%CF%84%CE%BF" title="Αρμενικό αλφάβητο – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Αρμενικό αλφάβητο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_alphabet" title="Armenian alphabet – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Armenian alphabet" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Armena_alfabeto" title="Armena alfabeto – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Armena alfabeto" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Alfabeto_armenio" title="Alfabeto armenio – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Alfabeto armenio" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Armeenia_kiri" title="Armeenia kiri – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Armeenia kiri" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Armeniar_alfabeto" title="Armeniar alfabeto – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Armeniar alfabeto" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="الفبای ارمنی – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="الفبای ارمنی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Armenialaiset_aakkoset" title="Armenialaiset aakkoset – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Armenialaiset aakkoset" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Alphabet_arm%C3%A9nien" title="Alphabet arménien – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Alphabet arménien" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Armeensk_Skraft" title="Armeensk Skraft – հյուսիսային ֆրիզերեն" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Armeensk Skraft" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="հյուսիսային ֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Alfabeto_armenio" title="Alfabeto armenio – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Alfabeto armenio" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Armensko_pismo" title="Armensko pismo – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Armensko pismo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C3%96rm%C3%A9ny_%C3%A1b%C3%A9c%C3%A9" title="Örmény ábécé – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Örmény ábécé" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Alphabeto_armenie" title="Alphabeto armenie – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Alphabeto armenie" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Alfabet_Armenia" title="Alfabet Armenia – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Alfabet Armenia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Armenska_stafr%C3%B3fi%C3%B0" title="Armenska stafrófið – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Armenska stafrófið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Alfabeto_armeno" title="Alfabeto armeno – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Alfabeto armeno" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%AB%E3%83%A1%E3%83%8B%E3%82%A2%E6%96%87%E5%AD%97" title="アルメニア文字 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アルメニア文字" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="სომხური დამწერლობა – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სომხური დამწერლობა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Alfabet_Armenia" title="Alfabet Armenia – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Alfabet Armenia" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%87%E0%B2%AF%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D_%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%AA%E0%B2%BF" title="ಅರಾಮೇಯಿಕ್ ಲಿಪಿ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಅರಾಮೇಯಿಕ್ ಲಿಪಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EB%A5%B4%EB%A9%94%EB%8B%88%EC%95%84_%EB%AC%B8%EC%9E%90" title="아르메니아 문자 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아르메니아 문자" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D1%83%D1%83%D1%81%D1%83" title="Армян жазуусу – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Армян жазуусу" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Alphabetum_Armenium" title="Alphabetum Armenium – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Alphabetum Armenium" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Alfabeta_haieren" title="Alfabeta haieren – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Alfabeta haieren" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Alfab%C3%AAto_arm%C3%AAno" title="Alfabêto armêno – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Alfabêto armêno" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Arm%C4%97n%C5%B3_ra%C5%A1tas" title="Armėnų raštas – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Armėnų raštas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Arm%C4%93%C5%86u_alfab%C4%93ts" title="Armēņu alfabēts – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Armēņu alfabēts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Abidy_armeniana" title="Abidy armeniana – մալգաշերեն" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Abidy armeniana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="մալգաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B0%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Ерменска азбука – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ерменска азбука" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%91%EA%AF%94%EA%AF%83%EA%AF%A6%EA%AF%85%EA%AF%A4%EA%AF%8C%EA%AF%A5%EA%AF%9F_%EA%AF%83%EA%AF%8C%EA%AF%A6%EA%AF%9B" title="ꯑꯔꯃꯦꯅꯤꯌꯥꯟ ꯃꯌꯦꯛ – մանիպուրի" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯑꯔꯃꯦꯅꯤꯌꯥꯟ ꯃꯌꯦꯛ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="մանիպուրի" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Abjad_Armenia" title="Abjad Armenia – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Abjad Armenia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeens_alfabet" title="Armeens alfabet – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Armeens alfabet" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Det_armenske_alfabetet" title="Det armenske alfabetet – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Det armenske alfabetet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Det_armenske_alfabetet" title="Det armenske alfabetet – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Det armenske alfabetet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet_ormia%C5%84ski" title="Alfabet ormiański – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Alfabet ormiański" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C_%DA%98%D8%A8%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7" title="ارمنی ژبي الفبا – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ارمنی ژبي الفبا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Alfabeto_arm%C3%AAnio" title="Alfabeto armênio – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Alfabeto armênio" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Alfabetul_armenesc" title="Alfabetul armenesc – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Alfabetul armenesc" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82" title="Армянский алфавит – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Армянский алфавит" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Armenski_alfabet" title="Armenski alfabet – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Armenski alfabet" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Armenian_alphabet" title="Armenian alphabet – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Armenian alphabet" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Arm%C3%A9nske_p%C3%ADsmo" title="Arménske písmo – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Arménske písmo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Armenska_abeceda" title="Armenska abeceda – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Armenska abeceda" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Alfabeti_armen" title="Alfabeti armen – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Alfabeti armen" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BC%D0%BE" title="Јерменско писмо – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јерменско писмо" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Armeniska_alfabetet" title="Armeniska alfabetet – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Armeniska alfabetet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%BE%D0%B8_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D3%A3" title="Алифбои арманӣ – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Алифбои арманӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8A%E0%B8%B8%E0%B8%94%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="ชุดตัวอักษรอาร์มีเนีย – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="ชุดตัวอักษรอาร์มีเนีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Alpabetong_Armenyo" title="Alpabetong Armenyo – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Alpabetong Armenyo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ermeni_alfabesi" title="Ermeni alfabesi – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ermeni alfabesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%95%D8%B1%D9%85%DB%95%D9%86%D9%89%D9%8A_%D8%A6%DB%90%D9%84%D9%89%D9%BE%D8%A8%DB%95%D8%B3%D9%89" title="ئەرمەنىي ئېلىپبەسى – ույղուրերեն" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئەرمەنىي ئېلىپبەسى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ույղուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0" title="Вірменська абетка – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Вірменська абетка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Arman_yozuvi" title="Arman yozuvi – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Arman yozuvi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%A3ng_ch%E1%BB%AF_c%C3%A1i_Armenia" title="Bảng chữ cái Armenia – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Bảng chữ cái Armenia" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9A%E7%BE%8E%E5%B0%BC%E4%BA%9A%E5%AD%97%E6%AF%8D" title="亚美尼亚字母 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="亚美尼亚字母" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%AD%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%90" title="სომეხური ჭარალუა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სომეხური ჭარალუა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9E%E7%BE%8E%E5%B0%BC%E4%BA%9E%E5%AD%97%E6%AF%8D" title="亞美尼亞字母 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="亞美尼亞字母" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Armenia-j%C4%AB" title="Armenia-jī – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Armenia-jī" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9E%E7%BE%8E%E5%B0%BC%E4%BA%9E%E5%AD%97%E6%AF%8D" title="亞美尼亞字母 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="亞美尼亞字母" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11932#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&oldid=10097395" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&id=10097395&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2580%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25A5%25D6%2580%25D5%25A5%25D5%25B6%25D5%25AB_%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25A2%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A2%25D5%25A5%25D5%25B6"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2580%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25A5%25D6%2580%25D5%25A5%25D5%25B6%25D5%25AB_%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25A2%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A2%25D5%25A5%25D5%25B6"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Armenian_alphabet" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11932" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="infobox vcard" style="width:22em;width:21em; text-align:left;"><tbody><tr><th colspan="2" class="summary" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold">Հայերենի այբուբեն</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;padding-bottom:0.5em;"><span data-wikidata-claim-id="Q11932$1813903e-439e-006f-76ba-8feae546e06c" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P18"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenian_Alphabet_Letters.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Armenian_Alphabet_Letters.png/260px-Armenian_Alphabet_Letters.png" decoding="async" width="260" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Armenian_Alphabet_Letters.png/390px-Armenian_Alphabet_Letters.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Armenian_Alphabet_Letters.png/520px-Armenian_Alphabet_Letters.png 2x" data-file-width="1390" data-file-height="977" /></a></span></span></span><div><div style="padding-top:0.3em; line-height:1.2em;"></div></div></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Տեսակ</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><span data-wikidata-claim-id="Q11932$2b02e73a-4fee-4042-a2f8-54334625bfe8" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Այբուբեն">այբուբեն</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$e251804d-4900-0f6a-0641-ec5726c6ec62" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1191702" class="extiw" title="d:Q1191702">արհեստական գրային համակարգ</a></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q11932$3c31dbf3-45e2-04ed-70c9-90a1f7d5c862" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q65045986" class="extiw" title="d:Q65045986">մեծատառերով և փոքրատառերով այբուբեն</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Կազմված է</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><span data-wikidata-claim-id="Q11932$05DC9531-475A-42D1-9B48-8C57762830DD" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B1" title="Ա">Ա</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$7DD1D534-126D-4A8F-8EC4-CEE81E1D0B93" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B2" title="Բ">Բ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$5F926114-E303-4C07-928D-9BEE8D53A754" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B3" title="Գ">Գ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$C4FBD07F-E9C0-4B47-87DB-DF971D4B77F6" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B4" title="Դ">Դ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$62CF6D74-C3A3-41CC-A77B-7A8F7DE24D9A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5" title="Ե">Ե</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$97AFFBD0-9407-4FBF-B5B7-B68C2FF5BC1E" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B6" title="Զ">Զ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$F3AFFD70-B2CB-4B5E-9B84-54F31A9909AF" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B7" title="Է">Է</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$9113133D-2094-4616-917A-F79F74ACC0A2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B8" title="Ը">Ը</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$BFD3E1C8-1D3A-40FD-9FE4-2C0C17B00ACC" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B9" title="Թ">Թ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$A21A3D04-15EA-4608-B797-F9EE94EE8A60" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BA" title="Ժ">Ժ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$B815B344-8D73-46E6-8DAD-50CBA30E6718" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BB" title="Ի">Ի</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$F9A5F21C-ABA2-47E9-ADE2-B32D128699A2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BC" title="Լ">Լ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$8EA56CE7-7E20-4FAE-8BF8-37498DD601EE" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BD" title="Խ">Խ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$538F3A8F-8C93-4A26-9B1B-5888BF3E545E" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BE" title="Ծ">Ծ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$A9FCA4D0-64A4-4D2B-9A47-2E6488828A85" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%BF" title="Կ">Կ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$9CDFA57C-D088-4D45-A81B-115A389227A0" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%80" title="Հ">Հ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$64240247-9546-4066-97C9-BEB9CECBBB1C" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%81" title="Ձ">Ձ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$EDA60C0B-C379-415F-AC8A-A58DF63E4CFD" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%82" title="Ղ">Ղ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$95DEB50A-294F-44D3-B3F0-DAA2BE553084" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%83" title="Ճ">Ճ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$07C04E5A-0B6E-4532-9AD0-B51C4E31FC12" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%84" title="Մ">Մ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$BEF1D643-9A86-41D5-83F6-59F6D40C4F24" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%85" title="Յ">Յ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$40114244-16BE-455B-A4E4-061A7D147C14" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%86" title="Ն">Ն</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$C565DD71-9721-44EB-B090-F2929A49D76A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%87" title="Շ">Շ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$C9E5D45F-3944-47F0-991F-B21876AED7C5" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%88" title="Ո">Ո</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$CF9527D9-6085-4009-B42E-82787A7B378B" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%89" title="Չ">Չ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$181BFBFD-B0B7-4660-848D-FB573A79BBA9" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8A" title="Պ">Պ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$B404BE5A-5C0A-40E5-8B17-5AF5780B8322" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8B" title="Ջ">Ջ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$4D893D7D-53FD-4700-9AF2-11D500CD69ED" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8C" title="Ռ">Ռ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$3B5FE7AC-B65E-44CB-BE93-0388A4E84471" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8D" title="Ս">Ս</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$62A22B9B-B485-49F4-9BF3-6857880EF244" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8E" title="Վ">Վ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$E132B83B-BD36-4D20-9502-58BFB67885D2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%8F" title="Տ">Տ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$C02DB786-94B5-4280-A7E2-E5BEBEAF21E5" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%90" title="Ր">Ր</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$6EF506FE-D34E-46B5-82C5-8BA55068F7A0" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%91" title="Ց">Ց</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$B8E9A692-1093-4152-9B0A-356B22786EB5" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%92" title="Ւ">Ւ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$EA8381FA-B6C4-48BC-9ACC-489F541FC2F2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%93" title="Փ">Փ</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$22F146B3-6B00-43C0-809C-B65A9AEB1EC1" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%94" title="Ք">Ք</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$B5BF5903-9C4E-4C3B-8143-A8195E09D8E8" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%82" title="Եւ">և</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q11932$4CE3E984-D715-4967-8DF7-0F84D6CAE3BC" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%95" title="Օ">Օ</a></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q11932$7afa0756-454a-a2c9-e76a-ad59f8b147b7" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P527"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%96" title="Ֆ">Ֆ</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Ստեղծվել է</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><a href="/wiki/405" title="405">405</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Հեղինակ</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><span data-wikidata-claim-id="Q11932$4b3f252a-491d-5beb-42e1-dccc9669b36c" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P170"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոց</a></span><sup id="cite_ref-_4d15b352174ca743_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-_4d15b352174ca743-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Ժառանգված համակարգ</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><span data-wikidata-property-id="P144" class="no-wikidata">մոդելավորվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հունական այբուբեն">հունականից</a></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Եղբայրական համակարգ</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Վրացական այբուբեն">վրացական</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Կյուրեղագիր">կյուրեղագիր</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%82%D5%BA%D5%BF%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ղպտիական այբուբեն (դեռ գրված չէ)">ղպտիական</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Լատինական այբուբեն">լատինական</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">ISO 15924</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle; </div>"><span data-wikidata-claim-id="q11932$6514151e-4272-dc07-650c-d69a62874513" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P506"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak">Armn</span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span data-wikidata-claim-id="q11932$322CDFDB-D57E-4B08-8267-9E52C85F317A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Armenian_alphabet" title="commons:Category:Armenian alphabet"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Armenian_alphabet" class="extiw" title="commons:Category:Armenian alphabet"> Armenian alphabet</a></span></span> Վիքիպահեստում</td></tr></tbody></table> <p><b>Հայերենի այբուբեն </b>կամ <b>հայոց գրեր</b>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">հայերենի</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հնչյունաբանություն">հնչյունաբանական</a> գրերի համակարգը, որը ստեղծվել է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոցի</a> կողմից <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">հայերենի</a> համար։ Հայերեն գիրը ստեղծողի անունով հաճախ անվանվում է նաև <b>մեսրոպյան գիր</b> կամ <b>մեսրոպյան այբուբեն</b>։ </p><p>Գրերի գյուտը տեղի է ունեցել 405 թվականին։ Մեսրոպյան այբուբենն ունի 36 տառ, որոնք ունեն գործառական ինքնատիպություն՝ սերում են այլագիր կամ հայագիր նախատիպերից։ 11-րդ դարում ավելացվել է ևս երեք տառ՝և, Օ, Ֆ։ 11-րդ դարից ի վեր հայերենի գրային համակարգում գրեթե փոփոխություններ չեն եղել<sup id="cite_ref-кн._2,_гл._XXV_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-кн._2,_гл._XXV-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Նախամեսրոպյան շրջանում հայերեն գրի և գրականության առկայությունը միանշանակորեն չի ընդունվում հայերենագետների կողմից։ Նրանց մի մասը գտնում է, որ նախամեսրոպյան շրջանում հայերը ունեցել են գիր և գրականություն, իսկ մյուս մասը հերքում է այս տեսակետը<sup id="cite_ref-:0_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Ժամանակակից արևելահայերենի այբուբենն ունի 39 տառ, որտեղ «ու»-ն համարվում է առանձին տառ, իսկ «ւ» տառը և «և» կցագիրը հանված են այբուբենից<sup id="cite_ref-:2_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այբուբենում տառերի թիվը նույնպես միանշանակորեն չի ընդունվում հայերենագետների կողմից։ </p><p>Հայկական գիրը միատարր ու միատիպ չէ և ներկայացված է մի շարք տարատեսակներով, որոնք անվանվում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայկական գրատեսակներ">գրատեսակներ</a><sup id="cite_ref-:0_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Այբուբեն"><span id=".D4.B1.D5.B5.D5.A2.D5.B8.D6.82.D5.A2.D5.A5.D5.B6"></span>Այբուբեն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Այբուբեն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Այբուբեն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="border-collapse: collapse;text-align:center"> <tbody><tr> <th rowspan="3" style="background:#ccf;">Տառ </th> <th colspan="5" style="background:#ccf;">Տառի անվանում </th> <th colspan="3" style="background:#ccf;">Արտասանություն </th> <th style="background:#ccf;">Տրանս-<br />լիտերա </th> <th rowspan="3" style="background:#ccf;">Թվային<br />արժեք </th></tr> <tr> <th rowspan="2" style="background:#ccffff;">Ավանդ.<br />ուղղա-<br />գրու-<br />թյուն </th> <th rowspan="2" style="background:#ccffff;">Արդի<br />ուղղա-<br />գրու-<br />թյուն </th> <th colspan="3" style="background:#ccffff;">Արտասա-<br />նություն </th> <th rowspan="2" style="background:#ccffff;">Ավան-<br />դական </th> <th rowspan="2" style="background:#ccffff;">Արևելա-<br />հայ. </th> <th rowspan="2" style="background:#ccffff;">Արևմտա-<br />հայ. </th> <th rowspan="2" style="background:#ccffff;">Լատի-<br />նական </th></tr> <tr> <th style="background:#f2f2f2;">Ավան-<br />դական </th> <th style="background:#f2f2f2;">Արևելա-<br />հայ. </th> <th style="background:#f2f2f2;">Արևմտա-<br />հայ. </th></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B1" title="Ա">Ա</a> <a href="/wiki/%D4%B1" title="Ա">ա</a> </td> <td colspan="2">այբ </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[aɪb]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[aɪpʰ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɑ]</a></span> </td> <td>a </td> <td>1 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B2" title="Բ">Բ</a> <a href="/wiki/%D4%B2" title="Բ">բ</a> </td> <td colspan="2">բեն </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[bɛn]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʰɛn]</a></span> </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[b]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʰ]</a></span> </td> <td>b </td> <td>2 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B3" title="Գ">Գ</a> <a href="/wiki/%D4%B3" title="Գ">գ</a> </td> <td colspan="2">գիմ </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[gim]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʰim]</a></span> </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[g]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʰ]</a></span> </td> <td>g </td> <td>3 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B4" title="Դ">Դ</a> <a href="/wiki/%D4%B4" title="Դ">դ</a> </td> <td colspan="2">դա </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[dɑ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʰɑ]</a></span> </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[d]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʰ]</a></span> </td> <td>d </td> <td>4 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B5" title="Ե">Ե</a> <a href="/wiki/%D4%B5" title="Ե">ե</a> </td> <td colspan="2">եչ </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[jɛtʃʰ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɛ]</a></span>, երբեմն <span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[jɛ]</a></span><sup>1</sup> </td> <td>e </td> <td>5 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B6" title="Զ">Զ</a> <a href="/wiki/%D4%B6" title="Զ">զ</a> </td> <td colspan="2">զա </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[zɑ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[z]</a></span> </td> <td>z </td> <td>6 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B7" title="Է">Է</a> <a href="/wiki/%D4%B7" title="Է">է</a> </td> <td colspan="2">է </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɛ]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɛ]</a></span> </td> <td>ē </td> <td>7 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B8" title="Ը">Ը</a> <a href="/wiki/%D4%B8" title="Ը">ը</a> </td> <td colspan="2">ըթ </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ətʰ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ə]</a></span> </td> <td>ë </td> <td>8 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%B9" title="Թ">Թ</a> <a href="/wiki/%D4%B9" title="Թ">թ</a> </td> <td>թօ</td> <td>թո </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʰo]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʰ]</a></span> </td> <td>t‘ </td> <td>9 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%BA" title="Ժ">Ժ</a> <a href="/wiki/%D4%BA" title="Ժ">ժ</a> </td> <td>ժէ</td> <td>ժե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʒɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʒɛ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʒ]</a></span> </td> <td>ž </td> <td>10 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%BB" title="Ի">Ի</a> <a href="/wiki/%D4%BB" title="Ի">ի</a> </td> <td colspan="2">ինի<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[in]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[i]</a></span> </td> <td>i </td> <td>20 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%BC" title="Լ">Լ</a> <a href="/wiki/%D4%BC" title="Լ">լ</a> </td> <td>լիւն</td> <td>լյուն </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[lʏn]</a></span>² </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[l]</a></span> </td> <td>l </td> <td>30 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%BD" title="Խ">Խ</a> <a href="/wiki/%D4%BD" title="Խ">խ</a> </td> <td>խէ</td> <td>խե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[χɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[χɛ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[χ]</a></span> </td> <td>x </td> <td>40 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%BE" title="Ծ">Ծ</a> <a href="/wiki/%D4%BE" title="Ծ">ծ</a> </td> <td colspan="2">ծա </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsɑ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsʼɑ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[dzɑ]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ts]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsʼ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[dz]</a></span> </td> <td>ç </td> <td>50 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D4%BF" title="Կ">Կ</a> <a href="/wiki/%D4%BF" title="Կ">կ</a> </td> <td colspan="2">կեն </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kɛn]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʼɛn]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[gɛn]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[k]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʼ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[g]</a></span> </td> <td>k </td> <td>60 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%80" title="Հ">Հ</a> <a href="/wiki/%D5%80" title="Հ">հ</a> </td> <td>հօ</td> <td>հո </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ho]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[h]</a></span> </td> <td>h </td> <td>70 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%81" title="Ձ">Ձ</a> <a href="/wiki/%D5%81" title="Ձ">ձ</a> </td> <td colspan="2">ձա </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[dzɑ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsʰɑ]</a></span> </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[dz]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsʰ]</a></span> </td> <td>j </td> <td>80 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%82" title="Ղ">Ղ</a> <a href="/wiki/%D5%82" title="Ղ">ղ</a> </td> <td colspan="2">ղատ </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɫɑt]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʁɑtʼ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʁɑd]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɫ]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʁ]</a></span> </td> <td>ġ </td> <td>90 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%83" title="Ճ">Ճ</a> <a href="/wiki/%D5%83" title="Ճ">ճ</a> </td> <td>ճէ</td> <td>ճե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃɛː]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃʼɛ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʤɛ]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃʼ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʤ]</a></span> </td> <td>č̣ </td> <td>100 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%84" title="Մ">Մ</a> <a href="/wiki/%D5%84" title="Մ">մ</a> </td> <td colspan="2">մեն </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[mɛn]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[m]</a></span> </td> <td>m </td> <td>200 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%85" title="Յ">Յ</a> <a href="/wiki/%D5%85" title="Յ">յ</a> </td> <td>յի</td> <td>հի </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ji]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[hi]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[j]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[h]</a></span>³, <span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[j]</a></span> </td> <td>y </td> <td>300 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%86" title="Ն">Ն</a> <a href="/wiki/%D5%86" title="Ն">ն</a> </td> <td colspan="2">նու </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[nu]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[n]</a></span> </td> <td>n </td> <td>400 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%87" title="Շ">Շ</a> <a href="/wiki/%D5%87" title="Շ">շ</a> </td> <td colspan="2">շա </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʃɑ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʃ]</a></span> </td> <td>š </td> <td>500 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%88" title="Ո">Ո</a> <a href="/wiki/%D5%88" title="Ո">ո</a> </td> <td>վօ</td> <td>վո </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[o]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[vo]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[o]</a></span>, երբեմն <span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[vo]</a></span><sup>4</sup> </td> <td>o </td> <td>600 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%89" title="Չ">Չ</a> <a href="/wiki/%D5%89" title="Չ">չ</a> </td> <td colspan="2">չա </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃʰɑ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃʰ]</a></span> </td> <td>č </td> <td>700 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%8A" title="Պ">Պ</a> <a href="/wiki/%D5%8A" title="Պ">պ</a> </td> <td>պէ</td> <td>պե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pɛː]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʼɛ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[bɛ]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[p]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʼ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[b]</a></span> </td> <td>p </td> <td>800 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%8B" title="Ջ">Ջ</a> <a href="/wiki/%D5%8B" title="Ջ">ջ</a> </td> <td>ջէ</td> <td>ջե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʤɛː]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʤɛ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃʰɛ]</a></span> </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ʤ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʃʰ]</a></span> </td> <td><span class="Unicode">ǰ</span> </td> <td>900 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%8C" title="Ռ">Ռ</a> <a href="/wiki/%D5%8C" title="Ռ">ռ</a> </td> <td colspan="2">ռա </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[rɑ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɾɑ]</a></span> </td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[r]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɾ]</a></span> </td> <td><span class="Unicode">ṙ</span> </td> <td>1000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%8D" title="Ս">Ս</a> <a href="/wiki/%D5%8D" title="Ս">ս</a> </td> <td>սէ</td> <td>սե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[sɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[sɛ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[s]</a></span> </td> <td>s </td> <td>2000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%8E" title="Վ">Վ</a> <a href="/wiki/%D5%8E" title="Վ">վ</a> </td> <td>վեւ</td> <td>վեվ/վև </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[vɛv]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[v]</a></span> </td> <td>v </td> <td>3000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%8F" title="Տ">Տ</a> <a href="/wiki/%D5%8F" title="Տ">տ</a> </td> <td>տիւն</td> <td>տյուն </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʏn]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʼʏn]</a></span><sup>5</sup></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[dʏn]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[t]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tʼ]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[d]</a></span> </td> <td>t </td> <td>4000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%90" title="Ր">Ր</a> <a href="/wiki/%D5%90" title="Ր">ր</a> </td> <td>րէ</td> <td>րե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɹɛː]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɾɛ]</a></span><sup>6</sup></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɾɛ]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɹ]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[ɾ]</a></span> </td> <td>r </td> <td>5000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%91" title="Ց">Ց</a> <a href="/wiki/%D5%91" title="Ց">ց</a> </td> <td>ցօ</td> <td>ցո </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsʰo]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[tsʰ]</a></span> </td> <td>c‘ </td> <td>6000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%92" title="Ւ">Ւ</a> <a href="/wiki/%D5%92" title="Ւ">ւ</a> </td> <td>հիւն</td> <td>վյուն </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[wʏn]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[vʏn]</a></span></td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[hʏn]</a></span> </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[w]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[v]</a></span><sup>8</sup> </td> <td>w </td> <td>7000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%93" title="Փ">Փ</a> <a href="/wiki/%D5%93" title="Փ">փ</a> </td> <td>փիւր</td> <td>փյուր </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʰʏɹ]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʰʏɾ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[pʰ]</a></span> </td> <td>p‘ </td> <td>8000 </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%94" title="Ք">Ք</a> <a href="/wiki/%D5%94" title="Ք">ք</a> </td> <td>քէ</td> <td>քե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʰɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʰɛ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[kʰ]</a></span> </td> <td>k‘ </td> <td>9000 </td></tr> <tr> <td colspan="11" style="background:#f2f2f2;"><b>Ավելացվել է 11-րդ դարում</b> </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%95" title="Օ">Օ</a> <a href="/wiki/%D5%95" title="Օ">օ</a> </td> <td colspan="2">օ </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[o]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[o]</a></span> </td> <td>ò </td> <td>չկա </td></tr> <tr> <td style="font-size:150%;"><a href="/wiki/%D5%96" title="Ֆ">Ֆ</a> <a href="/wiki/%D5%96" title="Ֆ">ֆ</a> </td> <td>ֆէ</td> <td>ֆե </td> <td><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[fɛː]</a></span></td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[fɛ]</a></span> </td> <td colspan="3"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">[f]</a></span> </td> <td>f </td> <td>չկա </td></tr> <tr> <td style="font-size:133%;"><span class="nounderlines"><a href="/wiki/%D5%88%D6%82" title="Ու">Ու</a> <a href="/wiki/%D5%88%D6%82" title="Ու">ու</a></span> </td> <td colspan="2">ու<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td>—</td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">/u/</a></span> </td> <td>—</td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">/u/</a></span> </td> <td><span title="[[:Կաղապար:ISO 639 name hy]] transliteration" class="Unicode" style="white-space:normal; text-decoration: none">u</span> </td> <td>չկա </td></tr> <tr> <td style="font-size:133%;"><span class="nounderlines"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%82" title="Եւ">և</a></span> </td> <td colspan="2">եվ<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td>—</td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">/jɛv/</a></span> </td> <td>—</td> <td colspan="2"><span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">/ɛv/</a></span>, բառասկզբում <span class="IPA"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Միջազգային հնչյունական այբուբեն">/jɛv/</a></span> </td> <td><span title="[[:Կաղապար:ISO 639 name hy]] transliteration" class="Unicode" style="white-space:normal; text-decoration: none">ew</span> </td> <td>չկա </td></tr></tbody></table> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Նախաքրիստոնեական_գրային_համակարգեր"><span id=".D5.86.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D6.84.D6.80.D5.AB.D5.BD.D5.BF.D5.B8.D5.B6.D5.A5.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A5.D6.80"></span>Նախաքրիստոնեական գրային համակարգեր</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Նախաքրիստոնեական գրային համակարգեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Նախաքրիստոնեական գրային համակարգեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D6%84%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A5%D6%80" title="Նախաքրիստոնեական հայկական գրային համակարգեր">Նախաքրիստոնեական հայկական գրային համակարգեր</a></div> <p>Ըստ որոշ աղբյուրների՝ նախաքրիստոնեական շրջանում, այսինքն՝ <a href="/wiki/301" title="301">301</a> թվականից առաջ, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80" title="Հայեր">հայերն</a> ունեցել են սեփական գրային համակարգեր<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ"><span title="Այս տեղեկությունը անհրաժեշտ է հիմնավորել վստահելի աղբյուրներով։">փա՞ստ</span></a></i>]</sup>։ Այժմ ապացուցված է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">նախամաշտոցյան</a> երկու գրային համակարգերի՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Սեպագիր">սեպագրերի</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%B0%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Մեհենագիր">մեհենագրի</a> գործածումը։ Նախամաշտոցյան գրերի մասին մեզ տեղեկություններ են հասել <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կորյուն">Կորյունից</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Մովսես Խորենացի">Մովսես Խորենացուց</a>, <a href="/wiki/%D5%93%D5%AB%D5%AC%D5%B8%D5%B6_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Փիլոն Ալեքսանդրացի">Փիլոն Ալեքսանդրացուց (Եբրայեցուց)</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%BA%D5%BA%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D5%BD_%D4%B2%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հիպպողիտոս Բոստրացի (դեռ գրված չէ)">Հիպպողիտոս Բոստրացուց</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%81%D5%AB" title="Վարդան Արևելցի">Վարդան Արևելցուց</a>, <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80_%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Ղազար Փարպեցի">Ղազար Փարպեցուց</a> և այլն։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ստեղծման_նախապատմություն"><span id=".D5.8D.D5.BF.D5.A5.D5.B2.D5.AE.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Ստեղծման նախապատմություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Ստեղծման նախապատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Ստեղծման նախապատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոցը</a>, դժվարությամբ դարձի բերելով <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%B2%D5%A9%D5%B6" title="Գողթն">Գողթն</a> գավառի ժողովրդին, հասկանում է, որ երկրում տիրապետող կրոնական-պաշտամունքային լեզուներով՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենով</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենով</a> հնարավոր չէ ժողովրդի մեջ տարածել <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեություն">քրիստոնեությունը</a>. չնայած արդեն 100 տարի էր անցել <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում">քրիստոնեության ընդունումից</a>, ժողովրդի մեծ մասը դեռ պահպանում էր <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հեթանոսություն">հեթանոսական</a> <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6" title="Կրոն">կրոնն</a> ու սովորույթները։ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մաշտոցը</a> հասկանում է, որ <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեություն">քրիստոնեության</a> դիրքերը հնարավոր է ամրապնդել միայն այն դեպքում, երբ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Եկեղեցի">եկեղեցական</a> արարողակարգը տարվի մայրենի լեզվով՝ հայերենով, իսկ դրա համար անհրաժեշտ էր սեփական գրերի ստեղծումը։ Իր մտքերով նա կիսվում է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%A9%D6%87" class="mw-redirect" title="Սահակ Պարթև">Սահակ Պարթևի</a> հետ, և պարզվում է, որ կաթողիկոսը նույնպես այդպես է կարծում։ Նրանք գումարում են ընդհանրական ժողով, որը միահամուռ հավանություն է տալիս հայերենի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Այբուբեն">այբուբեն</a> ստեղծելու նրանց ծրագրին։ Քաջալերելով նրանց ծրագիրը՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%BC%D5%A1%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B0" title="Վռամշապուհ">Վռամշապուհ</a> թագավորը ասում է, որ Դանիել անունով մի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ասորիներ">ասորի</a> <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BA%D5%AB%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%BD" title="Եպիսկոպոս">եպիսկոպոս</a> «հանկարծ գտել է» <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" class="mw-redirect" title="Հայոց լեզու">հայոց լեզվի</a> նշանագրերը։ Այդ նշանագրերը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայագիտություն">հայագիտության</a> մեջ հայտնի են <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դանիելյան գրեր (դեռ գրված չէ)">Դանիելյան գրեր</a> անունով։ Ոգևորված դրանով՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մաշտոցը</a> սկսում է սովորեցնել այդ նշանագրերը հայ իշխաններին, բայց շուտով պարզվում է, որ դրանք թերի են և չեն համապատասխանում հայերենի հարուստ հնչյունային համակարգին։ Այդ պատճառով էլ նա ձեռնամուխ է լինում հայոց գրերի ստեղծմանը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Գրերի_գյուտ"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A3.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.BF"></span>Գրերի գյուտ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Գրերի գյուտ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Գրերի գյուտ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Հայ գրերի գյուտ">Հայ գրերի գյուտ</a></div> <p>Վերցնելով մի խումբ աշակերտներ՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մաշտոցը</a> մի մասին ուղարկում է այն ժամանակի հունական դպրության կենտրոններից մեկը՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%BF" title="Սամոսատ">Սամոսատ</a>, մյուսներին տանում է իր հետ՝ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%A4%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Եդեսիա">Եդեսիա</a>։ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%A4%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Եդեսիա">Եդեսիայի</a> հարուստ դիվանատանը նա հետազոտում է տարբեր <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Լեզու">լեզուներով</a> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Գիրք">գրքեր</a>, ուսումնասիրում է դրանց <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Այբուբեն">այբուբենները</a>։ Ըստ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ավանդություն">ավանդության</a>՝ նա մի պահ հայացքը թեքել է այն <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%A9" title="Մագաղաթ">մագաղաթի</a> վրայից, որի վրա գրում էր, և նկատում է մի ձեռք (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Աստված">Աստծո</a> ձեռքը), որը ձախից աջ գրում էր <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Այբուբեն">այբուբենի</a> <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">տառերը</a>։ </p><p>Գյուտից հետո <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մաշտոցը</a> գնում է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%BF" title="Սամոսատ">Սամոսատ</a>, որտեղ հանձնարարում է Հռոփանոս անունով մի <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հույներ">հույն</a> գեղագրի ձևավորել իր ստեղծած <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">տառերը</a>։ Այնտեղ էլ նա թարգմանել է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%81_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Առակաց գիրք (դեռ գրված չէ)">«Առակաց գրքից»</a> 1-ին հայերեն <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նախադասություն">նախադասությունը</a>՝ «Ճանաչել զիմաստութիւն և զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ» («Ճանաչել իմաստությունը և խրատը, իմանալ հանճարի խոսքերը»)<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հիմնական_այբուբեն"><span id=".D5.80.D5.AB.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B5.D5.A2.D5.B8.D6.82.D5.A2.D5.A5.D5.B6"></span>Հիմնական այբուբեն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Հիմնական այբուբեն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Հիմնական այբուբեն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenian_mosaic-inscr_at_Jerusalem.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Armenian_mosaic-inscr_at_Jerusalem.jpg/200px-Armenian_mosaic-inscr_at_Jerusalem.jpg" decoding="async" width="200" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/ff/Armenian_mosaic-inscr_at_Jerusalem.jpg 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="296" /></a><figcaption>Հայկական գրություն-փազլ <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%B2%D5%A5%D5%B4" title="Երուսաղեմ">Երուսաղեմում</a>։ Թվագրվում է <a href="/wiki/VII_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="VII դար">VII դարի</a> 2-րդ կեսին։</figcaption></figure> <p>Հայերենի այբուբենը ստեղծել է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոցը</a> <a href="/wiki/405_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="405 թվական">405 թվականին</a>։ Սկզբից <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Այբուբեն">այբուբենը</a> ունեցել է 36 <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">տառ</a>, որից 7-ը <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80" class="mw-redirect" title="Ձայնավոր">ձայնավոր</a>, իսկ 29-ը <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Բաղաձայն">բաղաձայն</a>։ <a href="/wiki/12-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="12-րդ դար">12-րդ դարում</a> ավելացրեցին ևս երկու տառ՝ ձայնավոր «Օ»-ն և բաղաձայն «Ֆ»-ն։ Մինչ այդ «Օ»-ի փոխարեն օգտագրոծում էին «աւ» երկբարբառը, իսկ «Ֆ»-ի փոխարեն. «փ»-ն։ </p><p>Արևմտահայ գրականության մեծամասնությունը չի ձեռնարկել որևէ ուղղագրական բարեփոխումներ ոչ <a href="/wiki/1921" title="1921">1921</a>-ին, ոչ էլ <a href="/wiki/1940_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1940 թվական">1940 թվականին</a> (շնորհիվ այդ թվում նաև նրա, որ <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գրություն">գրությունով</a> մոտ է արևելահայերենին, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևանյան</a> մոտեցմանը)։ </p><p>Ի շնորհիվ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" class="mw-redirect" title="Հայ առաքելական եկեղեցի">Հայկական եկեղեցու</a> պահպանվել է գրային համակարգի 30 հազար հիշատակում (որից 25 հազարը ամբողջովին ձեռագրեր են), <a href="/wiki/V_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="V դար">V</a>-<a href="/wiki/XVIII_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="XVIII դար">XVIII դարի</a> ընթացքում ստեղծված, որոնցից շատերն են պահվում են <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևանի</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Մատենադարան">Մատենադարանում</a> և Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզու Վարդապետ Մխիթարյանների մատենադարանում։ </p><p>Հայոց գրերի պատմության համապարփակ ուսումնասիրություններ են իրականացրել տարբեր ոլորտներ ներկայացնող բազմաթիվ մասնագետներ, որոնց թվում են <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D4%B1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրաչյա Աճառյան">Հրաչյա Աճառյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D5%BF_%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6)" title="Աշոտ Աբրահամյան (լեզվաբան)">Աշոտ Աբրահամյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%B6_%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%AF" title="Գուրգեն Սևակ">Գուրգեն Սևակը</a>, Դմիտրի Օլդեռոգգեն, <a href="/wiki/%D4%B7%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Էդուարդ Աղայան">Էդուարդ Աղայանը</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%B5_%D5%84%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B5%D5%B8%D5%BE" title="Սերգեյ Մուրավյով">Սերգեյ Մուրավյովը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%BF_%D5%93%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Անահիտ Փերիխանյան">Անահիտ Փերիխանյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արտաշես Մարտիրոսյան">Արտաշես Մարտիրոսյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A6_%D4%B3%D5%A1%D5%B4%D5%B2%D6%80%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%B1%D5%A5" title="Թամազ Գամղրելիձե">Թամազ Գամկրելիձեն</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%BF_%D5%8D%D5%A1%D5%A4%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լիպարիտ Սադոյան">Լիպարիտ Սադոյանը</a>, Պողոս Պողոսյանը, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վահան Սարգսյան">Վահան Սարգսյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A5%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ալբերտ Մուշեղյան">Ալբերտ Մուշեղյանը</a>, <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6_%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ռուբեն Թարումյան">Ռուբեն Թարումյանը</a>, և այլք<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Գրերի_ստեղծման_բարդություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.BD.D5.BF.D5.A5.D5.B2.D5.AE.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.A2.D5.A1.D6.80.D5.A4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրերի ստեղծման բարդություն</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Գրերի ստեղծման բարդություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Գրերի ստեղծման բարդություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մաշտոցի</a> առաջ ծառացել էին մի շարք դժվարություններ։ Նախ՝ հայերենը ուներ շատ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Բարբառ">բարբառներ</a>՝ իրենց հատուկ առանձնահատկություններով։ Նա ծանոթ պիտի լիներ գոնե <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6" class="mw-redirect" title="Տարոն">Տարոնի</a> (որտեղ ծնվել էր), <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84" class="mw-redirect" title="Սյունիք">Սյունիքի</a> ու <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%B2%D5%A9%D5%B6" title="Գողթն">Գողթնի</a> (որտեղ քարոզել էր) և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF" title="Այրարատ">Այրարատի</a> (որտեղ ծառայել էր արքունիքում) <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարբառներին (դեռ գրված չէ)">բարբառներին</a>։ Հարց էր ծագում՝ այս <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Բարբառ">բարբառներից</a> ո՞րը ընտրել իբրև հիմնական և նրա համար ստեղծել գրեր։ Պե՞տք էր արդյոք մյուս <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Բարբառ">բարբառների</a> հատուկ հնչյունների համար, որոնք հիմնականում բացակայում էին, ստեղծել հատուկ նշանագրեր։ Պե՞տք էր արդյոք <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80" class="mw-redirect" title="Ձայնավոր">ձայնավորները</a> արտահայտել հատուկ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">տառերով</a>՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենի</a> նման, թե՞ վերև դրված նշաններով՝ ինչպես <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենում</a>։ Պետք էր գրել աջից ձա՞խ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենի</a> նման, թե՞ ձախից աջ՝ ինչպես <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենում</a>։ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">Տառերի</a> ձևերն ու անունները վերցնել <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենից</a>, թե՞ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենից</a>։ Թե՛ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենը</a>, թե՛ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենը</a> ունեին երկայն և կարճ <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80" class="mw-redirect" title="Ձայնավոր">ձայնավորներ</a>. արդյո՞ք հայերենն էլ ունի, և եթե այո, ի՞նչ կերպ պետք է արտահայտվեն դրանք։ Եվ վերջապես ՝ ո՞ր լեզուն ընտրել որպես <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%A1%D6%80" title="Գաղափար">գաղափար</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%AC%D5%A1%D5%BF%D6%86%D5%B8%D6%80%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պլատֆորմ (դեռ գրված չէ)">պլատֆորմ</a>՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենը</a>, թե՞ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենը</a>։ Ինչպե՞ս դասավորել այն հայերենի հնչյունները, որոնք չկան ո՛չ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենում</a>, ո՛չ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ասորերեն">ասորերենում</a>։ Սրանք ընդհանուր բնույթի հարցեր էին։ Գալիս էին ապա մի շարք մասնավոր և առավել դժվար բնույթի հարցեր։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հույներ">Հույները</a> գրում էին ίαχωβ, αις (կարդացվում է՝ Իաքոբ, աիս)։ Պե՞տք էր արդյոք հայերեն ևս այդպես գրել (Իակովբ, աիս), թե՞ անհրաժեշտ էր ստեղծել հատուկ գիր (Յակովբ, այս)։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">Հունարենում</a> «հ» հնչյունը արտահայտելու համար գիր չկար, իսկ նրա փոխարեն օգտագործվում էր « ՛ » նշանը, որը դրվում էր <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80" class="mw-redirect" title="Ձայնավոր">ձայնավորի</a> վրա։ Պե՞տք էր նրանց հետևել, թե՞ անհրաժեշտ էր այդ հնչյունի համար հատուկ գիր ստեղծել։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հույներ">Հույները</a> չունեին «յու», «յա» հնչյունները, որոնք կային հայերենում։ Պե՞տք էր արդյոք այդ հնչյունների համար հատուկ գրեր ստեղծել, թե անհրաժեշտ էր արտահայտել իբրև <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%B0%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երկհնչյուն">երկհնչյուններ</a>, և եթե այո, ապա ինչպես՝ յու, յա (հյուր, կյանք), թե՞ իւ, եա (հիւր, կեանք)։ ւ գիրը, որը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մաշտոցը</a> դրեց <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունական</a> y-ի դիմաց, բազում թյուրիմացություններ էր ծագեցնում՝ մե՛կ իբրև <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Բաղաձայն">բաղաձայն</a> հնչելով, մե՛կ իբրև <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80" class="mw-redirect" title="Ձայնավոր">ձայնավոր</a> (թիւր (կարդացվում է՝ թյուր), թիւ (կարդացվում է՝ թիվ)։ «Վ» հնչյունը նույնպես տագնապեցրել է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպին</a>՝ վազ և ավազ, վան և ավան. արդյո՞ք պետք է միակերպ գրել (վազ, բայց՝ աւազ. վան, բայց՝ աւան)։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հույներ">Հույները</a> մի «ռ» ունեին. արդյոք պե՞տք էր բավականանալ մեկով, թե՞ հայերենում առկա նուրբ «ռ»-ի համար նոր գիր ստեղծել («ր»), մանավանդ, որ անգամ նույն <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC" title="Բառ">բառի</a> մեջ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բառակազմություն">բառակազմության</a> ժամանակ այս հնչյունները փոխակերպվում են (դուռ + -ունք = դրունք)։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">Հունարենի</a> Λ-ի դիմաց դնելով «ղ» (այս <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">տառը</a> այն ժամանակ կարդացվում էր նուրբ «լ», բայց ոչ այժմվա պես «ղ»)՝ նա ստեղծեց նաև հատուկ գիր կոպիտ «լ»-ի համար (այժմյան լ-ն)։ Շրթնային, լեզվային և կոկորդային թավ հնչյունները պե՞տք էր արտահայտել տառակապակցություններով՝ ինչպես <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատիներենում</a> (ph, th, kh), թե՞ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենի</a> պես մի տառով (այժմյան փ, թ, ք)։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">Հունարենի</a> χ-ի դիմաց դնելով «ք»՝ նա նպատակահարմար գտավ ստեղծել գիր նաև «խ» հնչյունի համար՝ այժմյան «խ» <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BC" title="Տառ">տառը</a>։ Անհրաժեշտ էր նաև գտնել սկզբնափակ լեզվաշրթնային հնչյունները, որոնք չկային <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հունարեն">հունարենում</a>, և նրանց համար ևս գրեր ստեղծել (ծ, ձ, ց, ճ, ջ, չ հնչյունները)<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Այբուբենի_ստեղծման_մասին_ոչ_դասական_մոտեցում"><span id=".D4.B1.D5.B5.D5.A2.D5.B8.D6.82.D5.A2.D5.A5.D5.B6.D5.AB_.D5.BD.D5.BF.D5.A5.D5.B2.D5.AE.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.A1.D5.BD.D5.AB.D5.B6_.D5.B8.D5.B9_.D5.A4.D5.A1.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.B8.D5.BF.D5.A5.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Այբուբենի ստեղծման մասին ոչ դասական մոտեցում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Այբուբենի ստեղծման մասին ոչ դասական մոտեցում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Այբուբենի ստեղծման մասին ոչ դասական մոտեցում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Wikipedia-logo-v2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/250px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="250" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/375px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/500px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%8E" title="Վ">Վ</a> տառը <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7" title="Վիքիպեդիայի պատկերանիշ">Վիքիպեդիայի պատկերանիշի</a> ձախ հատվածում</figcaption></figure> <p>215 թվականին <a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հռոմեական կայսրություն">Հռոմի</a> կայսր Կարակալան թագավոր Խոսրով Ա–ին իր մոտ հրավիրեց և անօրինաբար բանտարկեց, որից հետո Հայաստան ուղարկեց լեգիոններ Ֆոլոկրիտի գլխավորությամբ։ Բայց լեգիոնները ջախջախվեցին, և Մեծ Հայքի թագավոր դարձավ Տրդատ Բ–ն՝ Խոսրով Ա–ի որդին։ Նույն ժամանակահատվածում Հայաստանին վտանգ էր սպառնում նաև Պարսկաստանից, որտեղ 226 թվականին իշխող դինաստիայի փոփոխություն էր տեղի ունեցել։ Պարթև Արշակունիների դինաստիան, որոնք հայկական Արշակունի թագավորների բարեկամն էին, կործանվել էր պարսիկ Սասանյանների կողմից։ Իրանի պետական կրոնը փոխարինվեց զորոաստրիզմով։ Իրանի թագավոր Արտաշիր Սասանյանը 230 թվականին ներխուժեց Հայաստան, բայց ջախջախվեց։ 252 թվականին Շապուհ Ա–ն այնուամենայնիվ հաղթանակ տարավ և Արտաշատում գահ բարձրացրեց իր որդի Որմիզդին։ 279 թվականին Հայաստանը հաղթանակ տարավ և թագավոր դարձավ Խոսրով Բ Մեծը՝ Տրդատ Բ–ի որդին։ 298 թվականին Անակ Պարթևը սպանեց Խոսրով Բ–ին, և թագավոր դարձավ վերջինիս որդի Տրդատ Գ Մեծը։ Այսպիսի անդադար վտանգի մեջ էր գտնվում Հայաստանը բոլոր կողմերից և անվտանգության խնդիր ուներ։ Բացի այդ, Հայաստանը ֆեոդալական (ավատատիրական) երկիր էր, և կենտրոնական իշխանությունը այնքան ուժեղ չէր, ինչպես ստրկատիրական երկրներում, մասնավորապես հարևան հզոր Հռոմեական կայսրությունում։ Հենց այս մարտահրավերներին դիմագրավելու համար Տրդատ Գ Մեծի համար քրիստոնեությունը հանդիսացավ Հայաստանի միավորման և հզորացման միջոց։ Քրիստոնեության ընդունումից հետո թագավորը եկեղեցուն շնորհեց մեծ իրավունքներ և հողեր, որպեսզի այն ուժեղ լինի և ի վիճակի լինի սատարելու թագավորի կենտրոնական իշխանությունը։ Հայաստանում նոր կրոնական գաղափարախոսության ներդրումով բավականին ամրապնդվեց կենտրոնական պետական իշխանությունը, սակայն հայկական նախաքրիստոնեական պատմությունը, մշակույթը, գիրը մեծ հարված ստացան։ </p><p> Տրդատ Գ թագավորի քարտուղարի դերով ու <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A3%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D5%BD" title="Ագաթանգեղոս">Ագաթանգեղոս</a> անունով հանդես եկող պատմաբանը, ով նաև համարվել է քրիստոնեությունն ընդունելու իրադարձությունների ականատեսը, գրել է 5-րդ դարում․<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><blockquote> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Այնուհետև թագավորի ու իշխանների հետ, նախարարներով ու զորքով հանդերձ, (Գրիգոր Լուսավորիչը) հավանության խորհուրդ առավ ընդհանուր խաղաղության համար՝ գայթակղությունը քանդելու, կործանելու և մեջտեղից վերացնելու ու ջնջելու նպատակով, որ այլևս ոչ ոք արգելք ու խոչընդոտ չլինի և չխանգարի վերին ազատությանը հասնելուն։ Ապա թագավորը իսկույն տիրաբար հրաման տվեց ամենքի հավանությամբ գործը երանելի Գրիգորի ձեռքը հանձնելու, որպեսզի նախկին հայրենի, հնամենի և նախնիների ու իր կողմից Աստված անվանված չաստվածները անհիշատակ դարձնի, մեջտեղից ջնջի։ Ապա ինքն իսկ թագավորը ամբողջ զորքով հանդերձ Վաղարշապատ քաղաքից շարժվեց գնաց Արտաշատ քաղաքը՝ ավերելու այնտեղ Անահիտ դիցուհու բագինը և այն, որ Երազամույն կոչված տեղերում էր գտնվում։ Նախ ճանապարհին հանդիպեցին քրմական գիտության դպիր, Որմիզդի գրչի դիվան կոչված, երազացույց, երազահան պաշտամունքի Տիր աստծու իմաստության ուսման մեհյան և ամենից առաջ սկսեցին այն քանդել, այրել, ավերել։ </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> </blockquote> <blockquote> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>․․․Գնաց հասավ Դարանաղյաց գավառը, որպեսզի այնտեղ ևս կործանեն սուտ աստվածների բագինը, որը Թորդան գյուղում էր, սպիտակափառ Բարշամինա անվանված աստծու մեհյանը։ Նախ այն կործանեցին ու նրա արձանը փշրեցին և բոլոր գանձերը, ոսկին ու արծաթը ավարի մատնեցին․․․ Դրանից հետո ելան սահմանակից Եկեղյաց գավառը․․․ սուրբ Գրիգորը թագավորով հանդերձ փշրեցին Անահիտ դիցուհու ոսկե արձանը, ամբողջ վայրը քանդեցին, փչացրին, ոսկին ու արծաթը ավարի տվին։ Այնտեղից Գայլ գետի վրայով այն կողմ անցան ու քանդեցին Արամազդի դստեր Նանեի մեհյանը Թիլ ավանում։ Երկու մեհյանների գանձերը ավարով՝ Աստծու սուրբ եկեղեցու ծառայությանը նվեր թողեցին տեղերով հանդերձ։ </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> </blockquote> <p>Նույնը գրել են նաև 5–րդ դարի հայ պատմիչներ Մովսես Խորենացին<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, Կորյունը<sup id="cite_ref-ReferenceA_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, Փաւստոս Բուզանդը<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> և ուրիշներ։ Հայաստանի հին մշակույթը փլուզվել էր, Հայաստանում գտնվող բոլոր հայերեն գրքերը ոչնչացվել էին։ Նախաքրիստոնեական տաճարների քանդված հիմքերի վրա կառուցվել էին քրիստոնեական եկեղեցիներ, այդ թվում՝ նաև կենտրոնական Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածինը Վաղարշապատում։ Հայերենի այբուբենն ու գիրը ոչնչացվեցին, և այդ ժամանակվանից նույնիսկ եկեղեցիներում աղոթք անելու համար գործունեության մեջ մտան հունական ու սիրիական տառերն ու լեզուները։ Քրիստոնեությունն ընդունելուց հետո Գրիգոր Լուսավորիչը Հայաստան հրավիրեց 400 հույն ու սիրիացի վանական, շնորհեց նրանց եպիսկոպոսների կոչում և կարգեց նրանց բոլոր հայկական եկեղեցիների ղեկավարներ։ </p><p>Հարյուր տարի անց Վռամշապուհ արքան (389-415) եկավ այն եզրակացության, որ պետությունը չի կարող նորմալ գործել առանց սեփական գրի։ Կաթողիկոս Սահակն էլ համոզվեց այն բանում, որ ժողովուրդը չի կարող լավ հասկանալ քրիստոնեությունը, քանի որ եկեղեցիներում ծառայությունը կատարվում էր հունարեն և սիրիական լեզուներով։ Նրանք հանձնարարեցին Մեսրոպ Մաշտոցին, որը թագավորի անձնական թարգմանիչն էր, վերականգնել հայոց գիրը։ Իհարկե նրանք գիտեին, որ հայերենի այբուբենը գոյություն ուներ շատ հին ժամանակներից։ </p><p>Տառերի հնչյունային արտահայտությունը պարզաբանելու համար անհրաժեշտ էր գտնել առնվազն մեկ հայկական գիրք։ Բայց դժբախտաբար, Հայաստանում բոլոր գրքերը այրվել էին հարյուր տարի առաջ։ Մաշտոցը երկու տարուց ավել Հայաստանում փնտրում էր գոնե մեկ հայկական գիրք, բայց չգտավ։ Կորյունը չի կարողանում ասել «գիրք» բառը, որովհետև այդ թեման արգելված էր։ Կորյունը ասում է, «Մաշտոցը փնտրեց, փնտրեց, շատ զրկանքներ կրեց, բայց չգտավ»<sup id="cite_ref-ReferenceA_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, ու մեկնեց արտասահման։ Դասական պատմությունը չի կարողանում պատասխանել այն հարցին, թե ի՞նչ էր փնտրում Մաշտոցը ու չէր կարողանում գտնել Հայաստանում։ </p><p>Տարածված դասական պատմությունը ներկայացնում է, որ Մաշտոցը մեկնեց արտասահմանյան խոշոր քաղաքներ, որ կային մեծ գրադարաններ։ Այնտեղ նա ուսումնասիրեց հունական, ասորական և այլ այբուբենները ու քաղելով նրանցից լավագույն հատկանիշները, ստեղծեց հայերենի այբուբենը։ Սակայն Մաշտոցը շատ լավ գիտեր այդ օտար լեզուները և կարիք չուներ լրացուցիչ ուսման։ Հայաստանում այն ժամանակ կային հունական, ասորերեն և այլ լեզունորով գործող դպրոցներ, որոնցից մեկն էլ ավարտել էր Մաշտոցը<sup id="cite_ref-ReferenceA_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նա մեկնեց արտասահման, որովհետև ուզում էր իմանալ, թե ինչպես են հնչում հայկական բոլոր տառերը ու դրա համար անհրաժեշտ էր գտնել առնվազն մեկ հայերեն գիրք։ Արտասահմանում հայկական գրքերը չէին այրվել։ Կորյունը գրում է, որ Սամոսատում Մաշտոցն իր երազում տեսնում է տառերը փորագրված ժայռերի վրա։ Այստեղ ակնհայտ է, որ Մաշտոցն ու Կորյունը գիտեին, որ տառերը փորագրված են Հայաստանում գտնվող ժայռերի վրա հինավուրց ժամանակներից։ Հետո Սամոսատում Մաշտոցը տառերը տվեց գեղագրության մի վարպետի, որպեսզի նա թեթևակի շտկի դրանք։ Երբ Մաշտոցը 406 թվականին վերադառնում է Հայաստան, թագավորը, կաթողիկոսն ու ժողովուրդը նրան մեծ հանդիսավորությամբ են դիմավորում։ </p><p> Ագաթանգեղոսը պատմում է<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, որ Տրդատ Գ թագավորի ժամանակ գրչության արվեստը տարածված էր Հայաստանում․ </p><blockquote> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Արդ, հրաման է հասել ինձ՝ Ագաթանգեղոսիս․․․ Տրդատ Մեծ արքայից գրի առնել ժամանակի դեպքերը, պատմելով։ ․․․Արդ, մեր այս գրված օրինակի մեջ, ոչ թե հին ավանդույթներից տեղեկանալով, այս (բոլորը) կարգով մատենագրել ենք, այլ մենք ինքներս ականատես ենք եղել անձնավորությունների և ներկա հոգևոր գործերին․․․: </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> </blockquote> <p>Կորյունը, Խորենացին և ուրիշ պատմիչներ հաստատում են, որ այբուբենը գոյություն է ունեցել մինչև Մաշտոցը, նույնիսկ Սիրիայում եպիսկոպոս Դանիելի մոտ։ «Դանիելյան» այբուբենը չի պահպանվել, սակայն տարբեր հեղինակներ բերում են այդ այբուբենի տառերի քանակության մասին տարբեր կարծիքներ՝ 17, 19, 22, 24 և 29 տառ։ </p><p>Պատմիչ Վարդանը գրել է, որ հայերեն այբուբենը ունեցել է 22 տառ դեռ շատ հին ժամանակներից<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Փիլոստրատը (մ․թ․ 175-249)՝ հռոմեական կայսր Կարակալայի պատմիչը, իր «Ապոլոնի Դիանան» գրքում պատմում է, որ Հայկական Տավրոսում մի մեծ հովազ են բռնել ոսկե օղակապը վզին, որի վրա հայերենով գրված է եղել․ «Հայոց թագավոր Արշակից Դիոնիս աստծուն»<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceB_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Մխիթարյան բանասեր Հ. Ղուկաս Ինճիճյանը գրում է<sup id="cite_ref-ReferenceB_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, որ 1788 թվականին Ստամբուլում տեսել է Անգլիայի դեսպան Ինզըլի հավաքածուն, որը պարունակում էր Փոքր Ասիայում հավաքված հարյուր հազարավոր հին մետաղադրամներ և գտել դրանց մեջ թագավոր Պարթև Արշակունու (113-114 թթ․) հարյուրավոր մետաղադրամներ։ Դրամների մի երեսին պատկերված է կրակներով սեղան, մյուս կողմում՝ թագավորի դիմանկարը և դրամի արտաքին եզրին գրված են հայերեն բառեր «հ», «տ», «պ», «կ», «ճ» և այլ տառերով։ </p><p>Նախաքրիստոնեական հայկական գրի մասին է վկայում նաև լեզվաբան, պատմաբան և երաժշտագետ Մինաս Բժշկյանի (1777-1851 թթ․) կողմից <a href="/wiki/%D5%95%D5%A4%D5%A5%D5%BD%D5%A1" title="Օդեսա">Օդեսա</a> քաղաքի հարավային մասում գտնվող հայկական եկեղեցիներից մեկում գտնված մ․թ․ա․ 7–րդ դարի մի հայատառ գիրք<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրատեսակներ"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.BF.D5.A5.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Գրատեսակներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Գրատեսակներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Գրատեսակներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայկական գրատեսակներ">Հայկական գրատեսակներ</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81),_1283%D5%A9,_63.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81%29%2C_1283%D5%A9%2C_63.jpg/220px-%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81%29%2C_1283%D5%A9%2C_63.jpg" decoding="async" width="220" height="274" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81%29%2C_1283%D5%A9%2C_63.jpg/330px-%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81%29%2C_1283%D5%A9%2C_63.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81%29%2C_1283%D5%A9%2C_63.jpg/440px-%D4%B1%D6%82%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28%D5%85%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A7%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%A7%D6%81%29%2C_1283%D5%A9%2C_63.jpg 2x" data-file-width="2591" data-file-height="3230" /></a><figcaption>Ավետարանի էջ, որը պահպանվում է Վենետիկի Մխիթարյան մատենադարանում (1312/150), 1283 թվական։ Սուրբ Մարկոսի ավետարանի առաջին էջում կա երեք տարբեր գրելաոճ՝ բոլորագիր, թեք բոլորագիր, բոլորագիծ երկաթագիր<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</figcaption></figure> <p>Հայկական գրերը ներկայացված են մի շարք համակարգերով, որոնք իրարից տարբերվում են տառերի գծագիր տեսքով ու կառուցվածքով։ Այս գրատեսակների անվանումները տրվել են հիմնականում միջնադարում։ Հայերեն գրատեսակների հետազոտությամբ առաջինը զբաղվել է <a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%A1%D5%BD_%D4%BB%D5%B6%D5%B3%D5%AB%D5%B3%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ղուկաս Ինճիճյան">Ղուկաս Ինճիճյանը</a>, որը առանձնացրել է 9 գրատեսակներ։ Հետագայում գրատեսակների ուսումնասիրությամբ են զբաղվել <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD_%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նիկողոս Քարամյանց (դեռ գրված չէ)">Նիկողոս Քարամյանցը</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%BE%D5%A2%D5%B8%D5%BD_%D5%8F%D5%A1%D5%B7%D5%B5%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հակովբոս Տաշյան">Հակովբոս Տաշյանը</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D4%B1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրաչյա Աճառյան">Հրաչյա Աճառյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B8_%D5%82%D5%A1%D6%86%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Կարո Ղաֆադարյան">Կարո Ղաֆադարյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D5%BF_%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6)" title="Աշոտ Աբրահամյան (լեզվաբան)">Աշոտ Աբրահամյանը</a> և այլ լեզվաբաններ<sup id="cite_ref-:0_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Գրատեսակների խմբավորումները և տեսակները տարբեր հայերենագետների մոտ կարող են տարբերվել<sup id="cite_ref-:1_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Հայերենագիտության մեջ տարբերակում են հայկական հետևյալ գրատեսակները. </p> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Գրչագիր">Գրչագիր</a>, աղյուսակագիր, ուղղանկյուն երկաթագիր<sup id="cite_ref-:0_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> - հին գրատեսակ, որը գործել է մինչև 12-րդ դարը, պահպանվել է որպես վերնագրային գրատեսակ։</li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Երկաթագիր">Երկաթագիր</a> - գործածվել է 5-12-րդ դարերում, հատկապես վիմագրության մեջ։ Գրում էին մագաղաթի վրա՝ երկաթե գրիչով կամ երկաթի ժանգից պատրաստված թանաքով։ Ունեցել է տարբերակներ՝ 9-րդ դարից՝ միջին երկաթագիր, ապա՝ փոքր երկաթագիր։</li> <li>Բոլորագիծ կամ բոլորագիծ երկաթագիր - տառերը համեմատաբար խոշոր են, գրանշաններն ունեն հավասար բարձրություն։</li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Բոլորգիր">Բոլորագիր</a>, բոլորգիր, բոլորակ գիր - գործածվել է 12-րդ դարից, ստեղծվել է տառերի ավելի կարճացմամբ ու փոքրացմամբ։ 16-րդ դարից դարձել է հայ տպագրության գիրը՝ Կիլիկյան և Արևելյան տարբերակներով։</li> <li><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D5%BF%D6%80%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Նոտրգիր">Նոտրգիր</a> - ձևավորվել է բոլորագրի հիման վրա. արտագրության համար տառերն ավելի են պարզեցվում՝ տալով նոր տեսակ։ Նոտրգիրը դիտվում է իբրև դպիրների, գրագիրների գիր. հայտնի է 13-րդ դարից, ընկած է ձեռագիր տարբերակների հիմքում, որից էլ ստեղծվել են ժամանակակից ձեռագրի տեսակները։</li> <li><a href="/wiki/%D5%87%D5%B2%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Շղագիր">Շղագիր</a> - ծագել է բոլորագրից, լայն գործածություն է ստացել 19-րդ դարում։ Տառերն ունեին շեղ դիրք և գրվում էին կապակցված, անկյունները միանում էին մազանման գծիկներով։ Դրանից է սերում շղագիր՝ շեղագիր կամ շղատառ՝ շեղատառ տպագիր տառատեսակը։</li> <li>Զարդագիր - զարդագիր կամ դրվագագիր տառատեսակը աչքի է ընկնում գեղարվեստական ձևավորմամբ։ Ըստ տառանշանի պատկերի՝ միջնադարում տարբերակում էին մի շարք տեսակներ՝ ծաղկագիր (ծաղկի պատկերով), թռչնագիր (թռչնի պատկերով), վիշապագիր (վիշապների կամ առասպելական կենդանիների պատկերներով), մարդագիր (մարդու պատկերով), գազանագիր կամ կենդանագիր (տարբեր կենդանիների պատկերներով) և այլն։ Զարդագիր տառատեսակը կապվում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական մանրանկարչություն">մանրանկարչության</a> զարգացման հետ։</li> <li>Փակագիր - կապգրի տեսակ է, գործածվել է վիմագրական արձանագրություններում՝ մասնավորաբար հատկանունները գրելու համար. բառի մեջ տառերը համակցվում են սկզբնատառի կամ որևէ այլ տառի բաղադրիչի հետ<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li> <li>Վարազագիր - մատանու և կնիքների վրա փորագրված գիրն է, դրամագիրը հանդիպում է Ռուբինյանների դրամների վրա, կոնդակագիրը՝ կաթողիկոսի պաշտոնական գրություններում<sup id="cite_ref-:0_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Կետադրություն"><span id=".D4.BF.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.A4.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Կետադրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Կետադրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Կետադրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայերենի կետադրություն">Հայերենի կետադրություն</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg/220px-%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg.png" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg/330px-%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg/440px-%D4%B1%D5%AE%D5%9F.svg.png 2x" data-file-width="21" data-file-height="16" /></a><figcaption>Հայերեն «Աստուած» բառի կրճատված ձևը։ Օգտագործվել է միայն բառի առաջին և վերջին տառը իսկ համառոտագրումը նշված է պատվի նշանով։</figcaption></figure> <p>Հայերենում կետադրական նշանները անցել են արևմտաեվրոպական երկրներից<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հայերենում կետադրական նշանները սովորաբար բաժանվում են երեք խմբի՝ տրոհության, բացահայտության և առոգանության նշաններ<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Սկզբնապես հայերենում կետադրական նշանները շատ քիչ էին։ Բառանջատում չունեցող երկաթագիր տեքստերում հիմնական կետադրական նշանը միայն միջակետն էր։ Կետադրական նշանների կանոնների ստեղծմամբ են զբաղվել <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BD_%D4%BC%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BE%D5%A5%D6%80%D6%81%D5%AB" title="Արիստակես Լաստիվերցի">Արիստակեսը</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3_%D5%8D%D5%AF%D6%87%D5%BC%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Գևորգ Սկևռացի">Գևորգ Սկևեռացին</a>, հետագայում՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9_%D4%B6%D5%A5%D5%B5%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%81%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դավիթ Զեյթունցի (դեռ գրված չէ)">Դավիթ Զեյթունցին</a><sup id="cite_ref-:0_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-:0-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Ժամանակակից հայերենի կետադրական նշաններն են՝ </p> <ul><li>Տրոհության նշաններ՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BF" title="Վերջակետ">վերջակետը</a> (։), <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BF" title="Միջակետ">միջակետը</a> (.), <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BF" title="Ստորակետ">ստորակետը</a> (,) և <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Բութ">բութը</a> (՝)։</li> <li>Առոգանության նշաններ՝ <a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D5%B7%D5%BF" title="Շեշտ">շեշտը</a> (՛), <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Հարցական նշան">հարցական նշանը</a> (՞) և <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Բացականչական նշան">բացականչական նշանը</a> (՜)։</li> <li>Բացահայտության նշաններ՝ <a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Չակերտներ">չակերտները</a> («»), <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AE%D5%A5%D6%80" title="Փակագծեր">փակագծերը</a> (()), օգտագործվում են նաև {}, []), <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AD%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80" title="Կախման կետեր">կախման կետերը</a> (...), <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80" title="Բազմակետեր">բազմակետերը</a> (....), <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AE%D5%AB%D5%AF" title="Միության գծիկ">միության գծիկը</a> (-), <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D5%AE" title="Անջատման գիծ">անջատման գիծը</a> (―), <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A1" title="Ենթամնա">ենթամնան</a> (֊) և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BA%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D6%80%D6%81" title="Ապաթարց">ապաթարցը</a> (՚)։</li></ul> <p>Հանդիպում են նաև որոշ հավելյալ կետադրական նշաններ, որոնք կա՛մ այլևս չեն օգտագործվում, կա՛մ էլ հանդիպում են զուտ մասնագիտական տեքստերում։ Այս հավելյալ նշաններն են. <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%BE_(%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6)" title="Պատիվ (նշան)">պատվի նշանը</a> (<b>՟</b>), որն օգտագործվում է հապավումներ նշելու համար, մեկ կամ երկու զուգահեռ գիծ (/, //), քմայնացման նշանը (”), աստղանիշը (*) և այլն։ Գրաբարյան տեքստերում հանդիպում են նաև սուղը, թավը, սոսկը, ստորատը որպես առոգանության նշաններ, ինչպես նաև՝ պատիվը, պատիվն ու երկարացման նշանը միասին, լերկը, մակակետը, սրբագրական, վրիպակներ և վերնագրեր ցույց տվող նշանները<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Թվանշաններ"><span id=".D4.B9.D5.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B7.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Թվանշաններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Թվանշաններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Թվանշաններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Հայկական թվային համակարգ">Հայկական թվային համակարգ</a></div> <p>Ներկայումս օգտագործվող արաբական թվանշանները հայերենում գործածվում են 17-18-րդ դարերից սկսած։ Մինչ այդ հայերենում որպես թվանաններ օգտագործվել են այբուբենի տառերը։ Այբուբենը բաժանվել է չորս մասի՝ «Ա»-ից մինչև «Թ» տառերը համարվել են միավորներ, «Ժ»-ից մինչև «Ղ»՝ տասնավորներ, «Ճ»-ից մինչև «Ջ»՝ հարյուրավորներ և «Ռ»-ից մինչև «Ք» ներառյալ՝ հազարավորներ։ </p><p>Ի տարբերություն արաբական թվաշանների, հայկական գրության մեջ զրոյի համար առանձին թվանշան չի գործածվել. թվերի միջև գրվելիք զրոն հասկացվել է բնական ձևով։ Օրինակ՝ 1080 թվաշանը գրվել է ՌՁ, 1608-ը՝ ՌՈԸ։ 18-րդ դարի որոշ ձեռագրերում հանդիպում են 0-ի գործածության դեպքեր։ Օրինակ՝ Ո00 (600)։ </p><p>Հազարավորներից բացի թվերը հաշվել են բյուրերով, որը նշանակել է 10000։ Հաշվումները հեշտացնելու համար օգտագործվել է «^» նշանը։ Օրինակ՝ Ա^ - 10000<sup id="cite_ref-:1_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Կցագրեր"><span id=".D4.BF.D6.81.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A5.D6.80"></span>Կցագրեր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Կցագրեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Կցագրեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenian_ligature.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Armenian_ligature.png/220px-Armenian_ligature.png" decoding="async" width="220" height="232" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Armenian_ligature.png/330px-Armenian_ligature.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Armenian_ligature.png/440px-Armenian_ligature.png 2x" data-file-width="610" data-file-height="644" /></a><figcaption>Ժամանակակից հայերենում գործածվող «վն» կցագիրը։</figcaption></figure> <p>Հայերենում գոյություն ունեն կցագրեր կամ կապգրեր։ Կցագրերը երկաթագիր գրչության մեջ գրեթե չեն հանդիպում։ Սակայն 17-րդ դարի վիմագրության մեջ սկսում են օգտագործվել մեծ թվով կցագրեր։ Կապգրերում ամենից հաճախ գործածվում են այն տառանիշները, որոնք սյունագծեր ունեն։ Ամենից շատ հանդիպում էին այն կցագրերը, որոնց նախորդ տառի աջ սյունագիծը միանում էր հաջորդ տառի ձախ սյունագծին։ Մի այլ խումբ կցագրերում՝ մի տառը նստում էր մյուսի ուսին։ Կային երեք տառեր՝ Զ, Շ և Ջ, որոնք տառերն ընդունում էին իրենց բոլորակի մեջ։ </p><p>Բավականին մեծ թիվ էին կազմում նաև այն կապգրերը, որոնք կազմված էին երեք և ավելի տառերից։ Կապգրերում վերևից երբեք պատվի նշանը չի գործածվել, բացառությամբ, եթե օգտագործվել են տերունական աղոթքներում։ Գոյություն ունեին բառեր, որոնք միատեսակ էին կապգրվում, օրինակ՝ «ամէն», «որդի», «ես», «թուական» և այլն։ </p><p>Հնատիպ գրականության մեջ պոչավոր տառերից հետո եկող տառերը ձուլվել են այնպես, որ երկրորդ տառը դրվել է պոչիկներից վերև։ Գրի այս տեսակը կոչվել է ծոցագիր։ Մյուս բնագրերի համեմատությամբ ամենից շատ կապգրեր են հանդիպել կնիքների վրա գրված անունների մեջ<sup id="cite_ref-:1_23-2" class="reference"><a href="#cite_note-:1-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Ժամանակակից հայերենում գործածվում են մի քանի կցագրեր։ «Եւ» → <a href="/wiki/%D4%B5%D6%82" title="Եւ">«և»</a> կցագիրը, Խորհրդային Միության բարեփոխումներից հետո, ստացավ առանձին փոքրատառի կարգավիճակ։ Հետագայում «և»-ը հանվեց այբուբենից և ներկայումս համարվում է կցագիր<sup id="cite_ref-:2_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Յունիկոդում կան հայերենի ևս հինգ <a href="/wiki/%D4%BF%D6%81%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Կցագիր">կցագրեր</a>։ </p> <table border="2" cellspacing="0" cellpadding="4" rules="all" style="border:solid 1px #AAAAAA; border-collapse:collapse; background-color:#F9F9F9; font-size:95%; empty-cells:show;"> <tbody><tr> <th>Անուն </th> <th>Նշան </th></tr> <tr> <td>կցագիր ե+ւ </td> <td>և </td></tr> <tr> <td>կցագիր մ+ն </td> <td>ﬓ </td></tr> <tr> <td>կցագիր մ+ե </td> <td>ﬔ </td></tr> <tr> <td>կցագիր մ+ի </td> <td>ﬕ </td></tr> <tr> <td>կցագիր վ+ն </td> <td>ﬖ </td></tr> <tr> <td>կցագիր մ+խ </td> <td>ﬗ </td></tr></tbody></table> <p>Առանձին հայերեն գրվածքներ ունեցող տառատեսակներում կիրառվում են ավելի մեծ թվով կցագրեր, որոնցից են Ե+Վ, Թ+Յ, Մ+Ծ, Մ+Ն, Մ+ն, մ+կ, մ+ն, մ+ե, մ+ի, մ+խ, զ+յ, լ+յ, կ+յ, պ+յ, վ+ն, վ+յ, ճ+ն։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Թվանշային_գիր"><span id=".D4.B9.D5.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B7.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A3.D5.AB.D6.80"></span>Թվանշային գիր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Թվանշային գիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Թվանշային գիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG/310px-%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG" decoding="async" width="310" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG/465px-%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG/620px-%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1.JPG 2x" data-file-width="2848" data-file-height="1844" /></a><figcaption>20-րդ դարասկզբի հայերեն գրամեքենա, պատրաստված ամերիկյան «Անդերվուդ» ընկերության կողմից։</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հայերենի_գրանշանները_յունիկոդում"><span id=".D5.80.D5.A1.D5.B5.D5.A5.D6.80.D5.A5.D5.B6.D5.AB_.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.B7.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8_.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.AB.D5.AF.D5.B8.D5.A4.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Հայերենի գրանշանները յունիկոդում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Հայերենի գրանշանները յունիկոդում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Հայերենի գրանշանները յունիկոդում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հայերենի գրանշանները ավելացվել են <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%A4" title="Յունիկոդ">յունիկոդ</a> ստանդարտի 1.0 տարբերակում 1991 թվականին<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ներառում է U+0530 - U+058F միջակայքը։ Ներկայումս օգտագործվում են՝ </p> <ul><li>U+0531—U+0556 - մեծատառեր</li> <li>U+0561—U+0587 - փոքրատառեր</li> <li>U+0559—U+055F - կետադրության և այլ նշաններ</li> <li>U+0589—U+058A - կետադրության նշաններ</li> <li>U+AB00—U+FB4F - լրացուցիչ միջակայքը ներառում է հինգ կցագրեր<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li></ul> <table border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" lang="hy" class="wikitable" style="border-collapse:collapse;background:#FFFFFF;font-size:large;text-align:center"> <tbody><tr> <td colspan="17" style="background:#F8F8F8;font-size:small"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://unicode.org/charts/PDF/U0530.pdf">Հայերենի տառեր և կետադրական նշաններ Յունիկոդում</a> </td></tr> <tr style="background:#F8F8F8;font-size:small"> <td style="width:45pt"> </td> <td style="width:20pt">0</td> <td style="width:20pt">1</td> <td style="width:20pt">2</td> <td style="width:20pt">3</td> <td style="width:20pt">4</td> <td style="width:20pt">5</td> <td style="width:20pt">6</td> <td style="width:20pt">7</td> <td style="width:20pt">8</td> <td style="width:20pt">9</td> <td style="width:20pt">A</td> <td style="width:20pt">B</td> <td style="width:20pt">C</td> <td style="width:20pt">D</td> <td style="width:20pt">E</td> <td style="width:20pt">F </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+053x </td> <td title="Reserved" bgcolor="#CCCCCC"> </td> <td title="U+0531: ARMENIAN CAPITAL LETTER AYB">Ա </td> <td title="U+0532: ARMENIAN CAPITAL LETTER BEN">Բ </td> <td title="U+0533: ARMENIAN CAPITAL LETTER GIM">Գ </td> <td title="U+0534: ARMENIAN CAPITAL LETTER DA">Դ </td> <td title="U+0535: ARMENIAN CAPITAL LETTER ECH">Ե </td> <td title="U+0536: ARMENIAN CAPITAL LETTER ZA">Զ </td> <td title="U+0537: ARMENIAN CAPITAL LETTER EH">Է </td> <td title="U+0538: ARMENIAN CAPITAL LETTER ET">Ը </td> <td title="U+0539: ARMENIAN CAPITAL LETTER TO">Թ </td> <td title="U+053A: ARMENIAN CAPITAL LETTER ZHE">Ժ </td> <td title="U+053B: ARMENIAN CAPITAL LETTER INI">Ի </td> <td title="U+053C: ARMENIAN CAPITAL LETTER LIWN">Լ </td> <td title="U+053D: ARMENIAN CAPITAL LETTER XEH">Խ </td> <td title="U+053E: ARMENIAN CAPITAL LETTER CA">Ծ </td> <td title="U+053F: ARMENIAN CAPITAL LETTER KEN">Կ </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+054x </td> <td title="U+0540: ARMENIAN CAPITAL LETTER HO">Հ </td> <td title="U+0541: ARMENIAN CAPITAL LETTER JA">Ձ </td> <td title="U+0542: ARMENIAN CAPITAL LETTER GHAD">Ղ </td> <td title="U+0543: ARMENIAN CAPITAL LETTER CHEH">Ճ </td> <td title="U+0544: ARMENIAN CAPITAL LETTER MEN">Մ </td> <td title="U+0545: ARMENIAN CAPITAL LETTER YI">Յ </td> <td title="U+0546: ARMENIAN CAPITAL LETTER NOW">Ն </td> <td title="U+0547: ARMENIAN CAPITAL LETTER SHA">Շ </td> <td title="U+0548: ARMENIAN CAPITAL LETTER VO">Ո </td> <td title="U+0549: ARMENIAN CAPITAL LETTER CHA">Չ </td> <td title="U+054A: ARMENIAN CAPITAL LETTER PEH">Պ </td> <td title="U+054B: ARMENIAN CAPITAL LETTER JHEH">Ջ </td> <td title="U+054C: ARMENIAN CAPITAL LETTER RA">Ռ </td> <td title="U+054D: ARMENIAN CAPITAL LETTER SEH">Ս </td> <td title="U+054E: ARMENIAN CAPITAL LETTER VEW">Վ </td> <td title="U+054F: ARMENIAN CAPITAL LETTER TIWN">Տ </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+055x </td> <td title="U+0550: ARMENIAN CAPITAL LETTER REH">Ր </td> <td title="U+0551: ARMENIAN CAPITAL LETTER CO">Ց </td> <td title="U+0552: ARMENIAN CAPITAL LETTER YIWN">Ւ </td> <td title="U+0553: ARMENIAN CAPITAL LETTER PIWR">Փ </td> <td title="U+0554: ARMENIAN CAPITAL LETTER KEH">Ք </td> <td title="U+0555: ARMENIAN CAPITAL LETTER OH">Օ </td> <td title="U+0556: ARMENIAN CAPITAL LETTER FEH">Ֆ </td> <td title="Reserved" bgcolor="#CCCCCC"> </td> <td title="Reserved" bgcolor="#CCCCCC"> </td> <td title="U+0559: ARMENIAN MODIFIER LETTER LEFT HALF RING">ՙ </td> <td title="U+055A: ARMENIAN APOSTROPHE">՚ </td> <td title="U+055B: ARMENIAN EMPHASIS MARK">՛ </td> <td title="U+055C: ARMENIAN EXCLAMATION MARK">՜ </td> <td title="U+055D: ARMENIAN COMMA">՝ </td> <td title="U+055E: ARMENIAN QUESTION MARK">՞ </td> <td title="U+055F: ARMENIAN ABBREVIATION MARK">՟ </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+056x </td> <td title="U+0560: ARMENIAN SMALL LETTER TURNED AYB">ՠ </td> <td title="U+0561: ARMENIAN SMALL LETTER AYB">ա </td> <td title="U+0562: ARMENIAN SMALL LETTER BEN">բ </td> <td title="U+0563: ARMENIAN SMALL LETTER GIM">գ </td> <td title="U+0564: ARMENIAN SMALL LETTER DA">դ </td> <td title="U+0565: ARMENIAN SMALL LETTER ECH">ե </td> <td title="U+0566: ARMENIAN SMALL LETTER ZA">զ </td> <td title="U+0567: ARMENIAN SMALL LETTER EH">է </td> <td title="U+0568: ARMENIAN SMALL LETTER ET">ը </td> <td title="U+0569: ARMENIAN SMALL LETTER TO">թ </td> <td title="U+056A: ARMENIAN SMALL LETTER ZHE">ժ </td> <td title="U+056B: ARMENIAN SMALL LETTER INI">ի </td> <td title="U+056C: ARMENIAN SMALL LETTER LIWN">լ </td> <td title="U+056D: ARMENIAN SMALL LETTER XEH">խ </td> <td title="U+056E: ARMENIAN SMALL LETTER CA">ծ </td> <td title="U+056F: ARMENIAN SMALL LETTER KEN">կ </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+057x </td> <td title="U+0570: ARMENIAN SMALL LETTER HO">հ </td> <td title="U+0571: ARMENIAN SMALL LETTER JA">ձ </td> <td title="U+0572: ARMENIAN SMALL LETTER GHAD">ղ </td> <td title="U+0573: ARMENIAN SMALL LETTER CHEH">ճ </td> <td title="U+0574: ARMENIAN SMALL LETTER MEN">մ </td> <td title="U+0575: ARMENIAN SMALL LETTER YI">յ </td> <td title="U+0576: ARMENIAN SMALL LETTER NOW">ն </td> <td title="U+0577: ARMENIAN SMALL LETTER SHA">շ </td> <td title="U+0578: ARMENIAN SMALL LETTER VO">ո </td> <td title="U+0579: ARMENIAN SMALL LETTER CHA">չ </td> <td title="U+057A: ARMENIAN SMALL LETTER PEH">պ </td> <td title="U+057B: ARMENIAN SMALL LETTER JHEH">ջ </td> <td title="U+057C: ARMENIAN SMALL LETTER RA">ռ </td> <td title="U+057D: ARMENIAN SMALL LETTER SEH">ս </td> <td title="U+057E: ARMENIAN SMALL LETTER VEW">վ </td> <td title="U+057F: ARMENIAN SMALL LETTER TIWN">տ </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+058x </td> <td title="U+0580: ARMENIAN SMALL LETTER REH">ր </td> <td title="U+0581: ARMENIAN SMALL LETTER CO">ց </td> <td title="U+0582: ARMENIAN SMALL LETTER YIWN">ւ </td> <td title="U+0583: ARMENIAN SMALL LETTER PIWR">փ </td> <td title="U+0584: ARMENIAN SMALL LETTER KEH">ք </td> <td title="U+0585: ARMENIAN SMALL LETTER OH">օ </td> <td title="U+0586: ARMENIAN SMALL LETTER FEH">ֆ </td> <td title="U+0587: ARMENIAN SMALL LIGATURE ECH YIWN">և </td> <td title="U+0588: ARMENIAN SMALL LETTER YI WITH STROKE">ֈ </td> <td title="U+0589: ARMENIAN FULL STOP">։ </td> <td title="U+058A: ARMENIAN HYPHEN">֊ </td> <td title="Reserved" bgcolor="#CCCCCC"> </td> <td title="Reserved" bgcolor="#CCCCCC"> </td> <td title="U+058D: RIGHT-FACING ARMENIAN ETERNITY SIGN">֍ </td> <td title="U+058E: LEFT-FACING ARMENIAN ETERNITY SIGN">֎ </td> <td title="U+058F: ARMENIAN DRAM SIGN">֏ </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+201x </td> <td title="U+2010: ARMENIAN DASH">‐ </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td title="U+2015: ARMENIAN EM-DASH">― </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+202x </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td title="U+2024: ARMENIAN MIDDLE DOT">․ </td> <td> </td> <td title="U+2026: ARMENIAN ELLIPSIS">… </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td colspan="17" style="background:#F8F8F8;font-size:small"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://unicode.org/charts/PDF/UFB00.pdf">Հայերենի կրճատագրեր Յունիկոդում</a> </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small">U+FB1x </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td title="U+FB13: ARMENIAN SMALL LIGATURE MEN NOW">ﬓ </td> <td title="U+FB14: ARMENIAN SMALL LIGATURE MEN ECH">ﬔ </td> <td title="U+FB15: ARMENIAN SMALL LIGATURE MEN INI">ﬕ </td> <td title="U+FB16: ARMENIAN SMALL LIGATURE VEW NOW">ﬖ </td> <td title="U+FB17: ARMENIAN SMALL LIGATURE MEN XEH">ﬗ </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td colspan="17" style="background:#F8F8F8;font-size:small"><a href="/wiki/%D4%B7%D5%B4%D5%B8%D5%BB%D5%AB" title="Էմոջի">Էմոջի</a> </td></tr> <tr> <td style="background:#F8F8F8;font-size:small"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unicode.org/emoji/charts/full-emoji-list.html#1f1e6_1f1f2">U+1F1E6 U+1F1F2</a> </td> <td colspan="16" title="U+1F1E6 U+1F1F2: Հայկական դրոշ">🇦🇲 </td></tr></tbody></table> <div style="clear:both;"></div> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ստեղնաշար"><span id=".D5.8D.D5.BF.D5.A5.D5.B2.D5.B6.D5.A1.D5.B7.D5.A1.D6.80"></span>Ստեղնաշար</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Ստեղնաշար" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Ստեղնաշար"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հայերենի առաջին համակարգչային ստեղնաշարը մշակվել է 1987 թվականին <a href="/wiki/ArmSCII" title="ArmSCII">ArmSCII</a> ― Armenian Standard Code for Information Interchange (<a href="/wiki/%D5%8F%D5%93%D4%BF%D5%80%D5%80" class="mw-redirect" title="ՏՓԿՀՀ">ՏՓԿՀՀ</a> ― <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%93%D5%B8%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%A4%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D6%85%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect" title="Տեղեկատվության Փոխանակման Կոդի Հայկական Հիմնօրինակ">Տեղեկատվության Փոխանակման Կոդի Հայկական Հիմնօրինակ</a>) հիմնօրինակի ստեղծման հետ միասին, և մոտ էր հայերեն գրամեքենայի ստեղնաշարի դասավորությանը<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/QWERTY" title="QWERTY">QWERTY</a> ստեղնաշարը տարածվել է հայերենի գրանշաններով համակարգչային ստեղնաշարերի բացակայության և տրանսլիտ (լատինատառ) հայերենով հաղորդակցության հետևանքով։ <a href="/wiki/Windows" class="mw-redirect" title="Windows">Windows</a> համակարգում հայերեն և այլ լեզուներով աշխատելու համար 1997 թվականին ծրագրավորող <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D6%86%D5%AB%D5%AF_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ռաֆիկ Մարության">Ռաֆիկ Մարությանը</a> ստեղծել է <a href="/wiki/KDWin" title="KDWin">KDWin</a> ծրագիրը, որը թույլ էր տալիս ստեղծել ցանկացած գրանշաններով և դասավորությամբ ստեղնաշար։ </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Keyboard_Layout_Armenian.png" class="mw-file-description" title="Հայերեն հնչյունային ստեղնաշարը, որը ամենատարածված ստեղնաշարի դասավորությունն է։"><img alt="Հայերեն հնչյունային ստեղնաշարը, որը ամենատարածված ստեղնաշարի դասավորությունն է։" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Keyboard_Layout_Armenian.png/120px-Keyboard_Layout_Armenian.png" decoding="async" width="120" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Keyboard_Layout_Armenian.png/180px-Keyboard_Layout_Armenian.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Keyboard_Layout_Armenian.png/240px-Keyboard_Layout_Armenian.png 2x" data-file-width="1028" data-file-height="509" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Հայերեն հնչյունային ստեղնաշարը, որը ամենատարածված ստեղնաշարի դասավորությունն է։</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Հայ_գրերը_դրամագիտության_մեջ"><span id=".D5.80.D5.A1.D5.B5_.D5.A3.D6.80.D5.A5.D6.80.D5.A8_.D5.A4.D6.80.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.A5.D5.BB"></span>Հայ գրերը դրամագիտության մեջ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Հայ գրերը դրամագիտության մեջ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Հայ գրերը դրամագիտության մեջ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2002-2003 թվականներին <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Հայաստանի կենտրոնական բանկ">Հայաստանի կենտրոնական բանկի</a> կողմից թողարկվել են երեք <a href="/wiki/%D5%80%D5%80_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="ՀՀ հուշադրամներ">հուշադրամներ</a>՝ նվիրված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Հայ գրերի գյուտ">հայ գրերի գյուտի</a> 1600-ամյակին։ </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional center"> <li class="gallerybox" style="width: 265px"> <div class="thumb" style="width: 260px; height: 260px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png" class="mw-file-description" title="Մեսրոպ Մաշտոցին նվիրված ոսկե հուշադրամի դիմերեսը"><img alt="Մեսրոպ Մաշտոցին նվիրված ոսկե հուշադրամի դիմերեսը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png/230px-AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png" decoding="async" width="230" height="229" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png/345px-AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png/460px-AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_a.png 2x" data-file-width="1791" data-file-height="1786" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոցին</a> նվիրված ոսկե հուշադրամի դիմերեսը</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 265px"> <div class="thumb" style="width: 260px; height: 260px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png" class="mw-file-description" title="Մեսրոպ Մաշտոցին նվիրված ոսկե հուշադրամի դարձերեսը"><img alt="Մեսրոպ Մաշտոցին նվիրված ոսկե հուշադրամի դարձերեսը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png/230px-AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png" decoding="async" width="230" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png/345px-AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png/460px-AM_10000_dram_Au_2002_Alphabet_b.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1800" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Մեսրոպ Մաշտոցին նվիրված ոսկե հուշադրամի դարձերեսը</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 265px"> <div class="thumb" style="width: 260px; height: 260px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png" class="mw-file-description" title="Վռամշապուհ արքային նվիրված արծաթե հուշադրամի դարձերեսը"><img alt="Վռամշապուհ արքային նվիրված արծաթե հուշադրամի դարձերեսը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png/230px-AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png" decoding="async" width="230" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png/345px-AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png/460px-AM_100_dram_Ag_2005_Vramshapuh_b.png 2x" data-file-width="508" data-file-height="508" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%BC%D5%A1%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B0" title="Վռամշապուհ">Վռամշապուհ արքային</a> նվիրված արծաթե հուշադրամի դարձերեսը</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 265px"> <div class="thumb" style="width: 260px; height: 260px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png" class="mw-file-description" title="Սահակ Պարթևին նվիրված արծաթե հուշադրամի դարձերեսը"><img alt="Սահակ Պարթևին նվիրված արծաթե հուշադրամի դարձերեսը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png/230px-AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png" decoding="async" width="230" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png/345px-AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png/460px-AM_100_dram_Ag_2005_Partev_b.png 2x" data-file-width="508" data-file-height="508" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%A9%D6%87" class="mw-redirect" title="Սահակ Պարթև">Սահակ Պարթևին</a> նվիրված արծաթե հուշադրամի դարձերեսը</div> </li> </ul> <p>2013 թվականին ՀՀ ԿԲ կողմից թողարկվել են հայոց այբուբենի տառերին նվիրված 39-ական <a href="/wiki/%D5%80%D5%80_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="ՀՀ հուշադրամներ">արծաթե և ոսկե հուշադրամներ</a>։ </p> <dl><dd>Արծաթե հուշադրամների դարձերեսները</dd></dl> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b1.png 2x" data-file-width="894" data-file-height="898" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b2.png 2x" data-file-width="598" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png/223px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png/297px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b3.png 2x" data-file-width="943" data-file-height="951" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png/298px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b4.png 2x" data-file-width="890" data-file-height="895" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b5.png 2x" data-file-width="909" data-file-height="912" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b6.png 2x" data-file-width="902" data-file-height="902" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png/151px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png/227px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png/302px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b7.png 2x" data-file-width="890" data-file-height="884" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b8.png 2x" data-file-width="894" data-file-height="897" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b9.png 2x" data-file-width="888" data-file-height="887" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png/151px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png/226px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png/301px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b10.png 2x" data-file-width="899" data-file-height="895" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png/151px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png/226px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png/301px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b11.png 2x" data-file-width="912" data-file-height="908" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b12.png 2x" data-file-width="894" data-file-height="897" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b13.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="901" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b14.png 2x" data-file-width="906" data-file-height="905" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b15.png 2x" data-file-width="909" data-file-height="913" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b16.png 2x" data-file-width="914" data-file-height="917" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png/151px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png/226px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png/301px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b17.png 2x" data-file-width="890" data-file-height="887" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b18.png 2x" data-file-width="904" data-file-height="906" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png/151px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png/226px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png/301px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b19.png 2x" data-file-width="909" data-file-height="905" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b20.png 2x" data-file-width="899" data-file-height="900" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b21.png 2x" data-file-width="891" data-file-height="895" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b22.png 2x" data-file-width="892" data-file-height="894" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b23.png 2x" data-file-width="910" data-file-height="909" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png/223px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png/298px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b24.png 2x" data-file-width="903" data-file-height="910" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b25.png 2x" data-file-width="905" data-file-height="908" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b26.png 2x" data-file-width="899" data-file-height="901" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b27.png 2x" data-file-width="897" data-file-height="896" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b28.png 2x" data-file-width="896" data-file-height="898" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b29.png 2x" data-file-width="901" data-file-height="901" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b30.png 2x" data-file-width="890" data-file-height="892" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b31.png 2x" data-file-width="899" data-file-height="902" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png/298px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b32.png 2x" data-file-width="901" data-file-height="906" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b33.png 2x" data-file-width="905" data-file-height="909" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png/149px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png/224px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png/299px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b34.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="904" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b35.png 2x" data-file-width="898" data-file-height="899" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b36.png 2x" data-file-width="903" data-file-height="903" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png/151px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png/226px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png/301px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b37.png 2x" data-file-width="887" data-file-height="884" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png/225px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png/300px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b38.png 2x" data-file-width="884" data-file-height="884" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png/150px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png/226px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png/301px-AM-2013-500dram-AlphabetAg-b39.png 2x" data-file-width="894" data-file-height="892" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> </ul> <dl><dd>Ոսկե հուշադրամների դարձերեսները</dd></dl> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b1.png 2x" data-file-width="579" data-file-height="583" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b2.png 2x" data-file-width="580" data-file-height="580" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png/224px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b3.png 2x" data-file-width="578" data-file-height="580" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b4.png 2x" data-file-width="577" data-file-height="578" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b5.png 2x" data-file-width="584" data-file-height="583" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b6.png 2x" data-file-width="577" data-file-height="578" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png/224px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b7.png 2x" data-file-width="578" data-file-height="581" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png/151px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png/226px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png/302px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b8.png 2x" data-file-width="581" data-file-height="578" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b9.png 2x" data-file-width="581" data-file-height="580" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b10.png 2x" data-file-width="571" data-file-height="570" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png/297px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b11.png 2x" data-file-width="583" data-file-height="588" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png/297px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b12.png 2x" data-file-width="581" data-file-height="586" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b13.png 2x" data-file-width="571" data-file-height="571" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b14.png 2x" data-file-width="574" data-file-height="578" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png/224px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b15.png 2x" data-file-width="583" data-file-height="586" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b16.png 2x" data-file-width="573" data-file-height="574" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b17.png 2x" data-file-width="573" data-file-height="574" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b18.png 2x" data-file-width="577" data-file-height="576" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png/224px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b19.png 2x" data-file-width="574" data-file-height="577" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b20.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="580" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png/297px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b21.png 2x" data-file-width="569" data-file-height="574" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png/151px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png/226px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b22.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="574" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b23.png 2x" data-file-width="572" data-file-height="572" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b24.png 2x" data-file-width="579" data-file-height="583" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png/151px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png/226px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b25.png 2x" data-file-width="568" data-file-height="566" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b26.png 2x" data-file-width="571" data-file-height="572" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b27.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="576" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b28.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="576" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b29.png 2x" data-file-width="578" data-file-height="577" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png/224px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b30.png 2x" data-file-width="578" data-file-height="581" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b31.png 2x" data-file-width="577" data-file-height="576" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 100.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png/151px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png" decoding="async" width="101" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png/226px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png/302px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b32.png 2x" data-file-width="579" data-file-height="576" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b33.png 2x" data-file-width="578" data-file-height="578" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png/224px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png/299px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b34.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="578" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b35.png 2x" data-file-width="581" data-file-height="581" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png/297px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b36.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="581" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png/301px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b37.png 2x" data-file-width="584" data-file-height="583" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 102px"> <div class="thumb" style="width: 100px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png/150px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png/225px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png/300px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b38.png 2x" data-file-width="583" data-file-height="583" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 101.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 99.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png/149px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png/223px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png/298px-AM-2013-5000dram-AlphabetAu-b39.png 2x" data-file-width="579" data-file-height="583" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տես_նաև"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD_.D5.B6.D5.A1.D6.87"></span>Տես նաև</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Տես նաև" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Տես նաև"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D6%80" title="Հայկական եկեղեցական տոմար">Հայկական եկեղեցական տոմար</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Հայ գրերի գյուտ">Հայ գրերի գյուտ</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-_4d15b352174ca743-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-_4d15b352174ca743_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q3331189" data-entity-id="Q23306977"><i class="wef_low_priority_links"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%B5%D5%BE%D5%AB%D5%A4_%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%A9%D5%A1%D5%AC" title="Դեյվիդ Քրիսթալ">Crystal D.</a></i> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q23306977" class="extiw" title="d:Q23306977">The Cambridge Encyclopedia of Language</a><span class="wef_low_priority_links"> — <a href="/wiki/%D5%94%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%BB%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քեմբրիջի համալսարանի հրատարակչություն">Cambridge University Press</a>, 1987. — P. 300. — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780521424431" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-42443-1</a></span></span></span> </li> <li id="cite_note-кн._2,_гл._XXV-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-кн._2,_гл._XXV_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFКудрявцев1956"><i>Кудрявцев О. В.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000017/st128.shtml">Армения в III—IV вв.</a> // Всемирная история / Ред. А. Белявский, Л. Лазаревич, А. Монгайт. — М.: Гос. изд.-во полит. лит-ры, 1956. — Т. 2. — С. 770.</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFRussell2021"><i>Russell J. R.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=fLscEAAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false">Poets, Heroes, and their Dragons: Armenian and Iranian Studies</a>. — BRILL, 2021. — Vol. II. — P. 1223.</span> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210430000801/https://books.google.am/books?id=fLscEAAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0">«Արխիվացված պատճենը»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=fLscEAAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0">օրիգինալից</a> 2021 թ․ ապրիլի 30-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 27-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A8&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DfLscEAAAQBAJ%26printsec%3Dfrontcover%26hl%3Dru%26source%3Dgbs_ge_summary_r%26cad%3D0&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_4-0">4,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_4-1">4,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_4-2">4,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_4-3">4,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_4-4">4,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_4-5">4,5</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFՊետրոսյան1987" class="citation book cs1">Պետրոսյան, Հրանտ Զինավորի (1987). Աղայան, Էդուարդ Բագրատի; Աթայան, Էդուարդ Ռաֆայելի; Գալստյան, Սերգեյ Սարգսի; Գարեգինյան, Գրիգոր Լևոնի; Իշխանյան, Ռաֆայել Ավետիսի; Սուքիասյան, Աշոտ Մուրադի (eds.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=7606"><i>Հայերենագիտական բառարան</i></a>. Երևան: Հայաստան. էջեր 303–305, 343–346.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pages=303-305%2C+343-346&rft.pub=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6&rft.date=1987&rft.aulast=%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BF+%D4%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%AB&rft_id=https%3A%2F%2Fhaygirk.nla.am%2Fcgi-bin%2Fkoha%2Fopac-detail.pl%3Fbiblionumber%3D7606&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:2-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_5-0">5,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_5-1">5,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Այս նախագիծը կազմել է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%B5_%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սերգեյ Աբրահամյան">Սերգեյ Աբրահամյանը</a> խմբագրել՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Բարսեղյան">Հովհաննես Բարսեղյանը</a>։ Հաստատվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4" title="Հայերենի բարձրագույն խորհուրդ">հայերենի բարձրագույն խորհրդի</a> 1993 թվականի նոյեմբերի 13-ի նիստում։ Վերահաստատվել է <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A5" title="Լեզվի կոմիտե">ՀՀ լեզվի պետական տեսչության</a> պետի 2000 թվականի փետրվարի 1-ի հրամանով։</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԲարսեղյանՄիրզոյանԿրթության_և_գիտության_նախարարություն_ՀՀ2006" class="citation book cs1">Բարսեղյան, Հովհաննես Խաչատուրի; Միրզոյան, Լավրենտի Աշոտի; Կրթության և գիտության նախարարություն ՀՀ, eds. (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=70450"><i>Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու</i></a>. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 281. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-99941-56-03-0" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-99941-56-03-0"><bdi>978-99941-56-03-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%8F%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D6%87+%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pages=281&rft.pub=9-%D6%80%D5%A4+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%84&rft.date=2006&rft.isbn=978-99941-56-03-0&rft_id=https%3A%2F%2Fhaygirk.nla.am%2Fcgi-bin%2Fkoha%2Fopac-detail.pl%3Fbiblionumber%3D70450&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://serials.flib.sci.am/Founders/Hayoc%20grer-%20Acharyan/book/index.html#page/566/mode/2up/">Հ․ Աճառյան, «Հայոց գրերը», Երևան 1984 թ․, էջ 561</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Դասական ուղղագրության մեջ «ու»-ն համարվում է կցագիր։ Ժամանակակից արևելահայերենի այբուբենում «ու» ընդունվում է որպես առանձին տառ և փոխարինում է «ւ»-ին։</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">«և»-ը կցագիր է և չի համարվում այբուբենի առանձին տառ։</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Հայ մշակույթի 5-18-րդ դդ. նշանավոր գործիչները, 1976</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFՀակոբյան_(Թարումեան)2017" class="citation book cs1">Հակոբյան (Թարումեան), Ռուբեն (2017). <i>Հայոց տառերը։ Ձևագոյացման համեմատական քննություն, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտ</i>. Երևան: Անտարես. էջ 5. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-9939-0-2360-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-9939-0-2360-1"><bdi>978-9939-0-2360-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D6%80%D5%A8%D6%89+%D5%81%D6%87%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%2C+%D5%80%D5%80+%D4%B3%D4%B1%D4%B1+%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BF&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pages=5&rft.pub=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%BD&rft.date=2017&rft.isbn=978-9939-0-2360-1&rft.aulast=%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%28%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%B6%29&rft.aufirst=%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Մ. Խորենացի, Հայոց պատմություն (Ստ. Մալխասյանի թարգմանությամբ ու ծանոթագրություններով), ծանոթագրություն # 316</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Ագաթանգեղոս, «Հայոց պատմություն», Երևան 1983 թ․, պարբերություն 777, 778, 784, 786 և այլն։</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Խորենացի Մովսես, «Հայոց պատմություն», Երևան 1990։</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_15-0">15,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_15-1">15,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_15-2">15,2</a></sup></span> <span class="reference-text">Կորյուն, «Վարք Մաշտոցի», Երևան 1962։</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Բյուզանդ Փավստոս, «Պատմություն Հայաստանի», Երևան 1987։</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Ագաթանգեղոս, «Հայոց պատմություն», Երևան 1983 թ․, պարբերություն 12-14։</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://serials.flib.sci.am/Founders/Hayoc%20grer-%20Acharyan/book/index.html#page/436/mode/2up/">Հ․ Աճառյան, «Հայոց գրերը», Երևան 1984 թ․, էջ 433</a>։</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Филострат, ՛՛Жизнь Аполлония Тианского՛՛, Москва 1985 թ․</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_20-0">20,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_20-1">20,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Ինճիճեան Ղ․, «Դարապատում», Վենետիկ 1827, էջ 75։</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Բժշկեան Մ․ «Պատմութիւն Պոնտոսի», Վենետիկ 1819 թ․:</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFՍթոունԳույումճեանԼեմանն2002" class="citation book cs1">Սթոուն, Մայքլ Է; Գույումճեան, Տիգրան; Լեմանն, Հեննինգ (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=75926"><i>Հայկական հնագրութեան ալբոմ</i></a>. Նուիրւում է հայոց գրերի գիւտի 1600 ամեակին. Translated by Մուրադեան, Գոհար; Թոփչյան, Արամ Ստեփանի. Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին «Գարեգին Ա» հայագիտական-աստվածաբանական կենտրոն. Երևան: Տիգրան Մեծ. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-99941-0-154-2" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-99941-0-154-2"><bdi>978-99941-0-154-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D5%A1%D5%B6+%D5%A1%D5%AC%D5%A2%D5%B8%D5%B4&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.series=%D5%86%D5%B8%D6%82%D5%AB%D6%80%D6%82%D5%B8%D6%82%D5%B4+%D5%A7+%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%A3%D5%AB%D6%82%D5%BF%D5%AB+1600+%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%B6&rft.pub=%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6+%D5%84%D5%A5%D5%AE&rft.date=2002&rft.isbn=978-99941-0-154-2&rft.aulast=%D5%8D%D5%A9%D5%B8%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft.aufirst=%D5%84%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%AC+%D4%B7&rft.au=%D4%B3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B3%D5%A5%D5%A1%D5%B6%2C+%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6&rft.au=%D4%BC%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B6%2C+%D5%80%D5%A5%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A3&rft_id=https%3A%2F%2Fhaygirk.nla.am%2Fcgi-bin%2Fkoha%2Fopac-detail.pl%3Fbiblionumber%3D75926&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_23-0">23,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_23-1">23,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_23-2">23,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԱբրահամյան1973" class="citation book cs1">Աբրահամյան, Աշոտ Գարեգինի (1973). Մուրադյան, Պարույր Մամբրեի (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=7939"><i>Հայոց գիր և գրչություն =: Армянское письмо и письменность</i></a>. Երևանի պետական համալսարան. Երևան: Երևանի համալսարանի հրատարակչություն.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%A3%D5%AB%D6%80+%D6%87+%D5%A3%D6%80%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%3D%3A+%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%BE+%D0%B8+%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pub=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft.date=1973&rft.aulast=%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D5%BF+%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%A3%D5%AB%D5%B6%D5%AB&rft_id=https%3A%2F%2Fhaygirk.nla.am%2Fcgi-bin%2Fkoha%2Fopac-detail.pl%3Fbiblionumber%3D7939&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԽաչատրյան2020" class="citation book cs1">Խաչատրյան, Լ. Մ. (2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.langcom.am/wp-content/uploads/2020/06/%D4%B2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6-2020.pdf"><i>Հայերենագիտական տերմինների ուսումնական բառարան</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատարակչություն. էջ 37.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pages=37&rft.pub=%D5%80%D5%80+%D4%B3%D4%B1%D4%B1+%C2%AB%D4%B3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%C2%BB+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft.date=2020&rft.aulast=%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D4%BC.+%D5%84.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.langcom.am%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F06%2F%25D4%25B2%25D5%25A1%25D5%25BC%25D5%25A1%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25B6-2020.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://serials.flib.sci.am/Founders/Acharyan%20LQ6/book/content.html">«Հ. Աճառյան. Լիակատար Քերականություն Հայոց լեզվի, Հ. VI»</a>. <i>serials.flib.sci.am</i>. էջ 357<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 5-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=serials.flib.sci.am&rft.atitle=%D5%80.+%D4%B1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%B6.+%D4%BC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80+%D5%94%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%AB%2C+%D5%80.+VI&rft.pages=357&rft_id=http%3A%2F%2Fserials.flib.sci.am%2FFounders%2FAcharyan%2520LQ6%2Fbook%2Fcontent.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFՍարգսյան2005" class="citation book cs1">Սարգսյան, Արտաշես Լիպարիտի (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://haygirk.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=64451"><i>Ժամանակակից հայերենի կետադրությունը։ Ուսումնական ձեռնարկ</i></a>. Երևանի պետական համալսարան. Երևան: Երևանի համալս. հրատ. էջ 5. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-5-8084-0640-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-5-8084-0640-7"><bdi>978-5-8084-0640-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D4%BA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81+%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8%D6%89+%D5%88%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%B1%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pages=5&rft.pub=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD.+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF&rft.date=2005&rft.isbn=978-5-8084-0640-7&rft.aulast=%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD+%D4%BC%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB&rft_id=https%3A%2F%2Fhaygirk.nla.am%2Fcgi-bin%2Fkoha%2Fopac-detail.pl%3Fbiblionumber%3D64451&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFՄխիթարյան1972" class="citation book cs1">Մխիթարյան, Հակոբ Մկրտիչի (1972). Խաչերյան, Լևոն Գևորգի (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tert.nla.am/archive/HAY%20GIRQ/Ardy/1951-1980/mghitaryan_ketadrutyan_1972.pdf"><i>Հայերենի կետադրության համառոտ պատմություն</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Երևան: Լույս հրատարակչություն.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%BF+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft.place=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6&rft.pub=%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft.date=1972&rft.aulast=%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2+%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B9%D5%AB&rft_id=https%3A%2F%2Ftert.nla.am%2Farchive%2FHAY%2520GIRQ%2FArdy%2F1951-1980%2Fmghitaryan_ketadrutyan_1972.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unicode.org/versions/Unicode1.0.0/">Յունիկոդ 1.0</a></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unicode.org/versions/Unicode1.0.0/ch03_1.pdf">Յունիկոդ 1.0 - General Scripts</a></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.unicode.org/versions/Unicode1.0.0/CodeCharts1.pdf">Յունիկոդ 1.0 - Code Charts</a></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://unicode.org/charts/nameslist/n_0530.html">«Armenian Phonetic Characters in Unicode»</a>. <i>unicode.org</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 4-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=unicode.org&rft.atitle=Armenian+Phonetic+Characters+in+Unicode&rft_id=https%3A%2F%2Funicode.org%2Fcharts%2Fnameslist%2Fn_0530.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB+%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://freenet.am/~vm/AST/">ԳՈՐԾՈՂ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐ, ՆԱԽԱԳԾԵՐ և ԱՅԼ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ</a>, Տեղեկատվության Փոխանակման Կոդի Հայկական Հիմնօրինակ (Ստանդարտ)</span> </li> </ol></div> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Armenian_alphabet" class="extiw" title="commons:Category:Armenian alphabet">«Հայերենի այբուբեն»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armeniapedia.org/index.php?curid=1285">Արմենիապեդիա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/armenische-schrift">Բրոքհաուս</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82" class="extiw" title="s:ru:ЭСБЕ/Армянский алфавит">Բրոքհաուսի և Եփրոնի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/images/Alphabet_arménien/1009164">Լարուսի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0080496.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/armensk_-_alfabet">Մեծ նորվեգական</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12077575v">12077575v</a> · <span title="Կոնգրեսի գրադարանի ստուգիչ համար" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh2009115579">sh2009115579</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph744972">ph744972</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB" title="Կաղապար:Հայաստան ըստ թեմայի"><span title="Դիտել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Հայաստան ըստ թեմայի (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստան</a> ըստ թեմայի</div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց պատմություն">Պատմություն</a> <br /><span style="font-weight:normal;">(<a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց պատմության ժամանակագրություն">ժամանակագրություն</a>)</span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Վաղ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80#Ծագում" title="Հայեր">Ծագում</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հայաստանի անվանում">Անվանում</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80-%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Կուր-Արաքսյան մշակույթ">Կուր-Արաքսյան մշակույթ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Հայկ նահապետ">Հայկ նահապետ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%A1" title="Հայասա">Հայասա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%AB" title="Միտաննի">Միտաննի</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վանի թագավորություն">Վանի թագավորություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Երվանդունիներ">Երվանդունիներ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%84%D5%A5%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աքեմենյան պետություն">Աքեմենյան պետություն</a> <ul><li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սատրապական Հայաստան">Սատրապական Հայաստան</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%84" title="Մեծ Հայք">Մեծ Հայք</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արտաշեսյանների թագավորություն">Արտաշեսյանների թագավորություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հռոմեական Հայաստան">Հռոմեական Հայաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%A9%D6%87%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պարթևստան">Պարթևստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արշակունիների թագավորություն">Արշակունիների թագավորություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Բյուզանդական Հայաստան">Բյուզանդական Հայաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Մարզպանական Հայաստան">Մարզպանական Հայաստան</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Միջին</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արմինիա կուսակալություն">Արմինիա կուսակալություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սաջյան ամիրայություն">Սաջյան ամիրայություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Բագրատունիներ">Բագրատունիներ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կիլիկիայի հայկական թագավորություն">Կիլիկիայի հայկական թագավորություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BB%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Իլխանություն">Իլխանություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արևմտյան Հայաստանն Օսմանյան կայսրության կազմում">Արևմտյան Հայաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%86%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սեֆյաններ">Սեֆյաններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Ղաջարիների դինաստիա">Ղաջարիների դինաստիա</a> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երևանի խանություն">Երևանի խանություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ղարաբաղի խանություն">Ղարաբաղի խանություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Թուրքմենչայի պայմանագիր">Թուրքմենչայի պայմանագիր</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A8_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում">Ռուսական Հայաստան</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Ժամանակակից</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի առաջին հանրապետություն">Հայաստանի առաջին հանրապետություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Խորհրդային Հայաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6#Հայաստանի_Հանրապետություն_(1991_—_ներկա_ժամանակ)" title="Հայոց պատմություն">Անկախ Հայաստան</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Ըստ թեմայի</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D6%81%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց ցեղասպանություն">Հայոց ցեղասպանություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան ազատամարտ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D6%86%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հայ ֆիդայական շարժում">Հայ ֆիդայական շարժում</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայոց պատմություն">այլ...</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի աշխարհագրություն">Աշխարհագրություն</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF" title="Արարատյան դաշտ">Արարատյան դաշտ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Հայկական լեռնաշխարհ">Հայկական լեռնաշխարհ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Հայաստանի քաղաքները">Քաղաքներ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BD%D5%A5%D5%B5%D5%BD%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի սեյսմականություն">Սեյսմականություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%A1_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Սևանա լիճ">Սևանա լիճ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայաստանի լեռներ">Լեռներ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Հայաստանի բնակավայրերի ցանկ">Բնակավայրեր</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հայաստանի Հանրապետության ջրագրություն">Գետեր և լճեր</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%81" title="Շիկահողի արգելոց">Շիկահողի արգելոց</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF" class="mw-redirect" title="Շիրակի դաշտ">Շիրակի դաշտ</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայաստանի աշխարհագրություն">այլ...</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Քաղաքականություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հայաստանի վարչական բաժանում">Վարչական բաժանում</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի Սահմանադրություն">Սահմանադրություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BA%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կոռուպցիան Հայաստանում">Կոռուպցիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Ընտրություններ Հայաստանում">Ընտրություններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի արտաքին քաղաքականություն">Արտաքին հարաբերություններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի Կառավարություն">Կառավարություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Մարդու իրավունքները Հայաստանում">Մարդու իրավունքներ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A5%D6%80" title="Հայաստանի զինված ուժեր">Զինված ուժեր</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" title="Հայաստանի Ազգային ժողով">Ազգային ժողով</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայություն">Ազգային անվտանգության ծառայություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի Հանրապետության ոստիկանություն">Ոստիկանություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Հայաստանի կուսակցությունների ցանկ">Քաղաքական կուսակցություններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" title="Հայաստանի Հանրապետության նախագահ">Նախագահ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Հայաստանի վարչապետ">Վարչապետ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%80_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" class="mw-redirect" title="ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահ">Ազգային Ժողովի նախագահ</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայաստանի կառավարություն">այլ կառավարություն</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայաստանի քաղաքականություն">այլ քաղաքականություն</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի տնտեսություն">Տնտեսություն</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Գյուղատնտեսությունը Հայաստանում">Գյուղատնտեսություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A2%D5%B8%D6%80%D5%BD%D5%A1" title="Հայաստանի ֆոնդային բորսա">Ֆոնդային բորսա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Հայաստանի կենտրոնական բանկ">Կենտրոնական բանկ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4" title="Հայկական դրամ">Դրամ <small>(արժույթ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A7%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հայաստանի էներգետիկա">Էներգետիկա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի հանքային արդյունաբերություն">Հանքային արդյունաբերություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հեռահաղորդակցությունը Հայաստանում">Հեռահաղորդակցություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B6%D5%A2%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Զբոսաշրջությունը Հայաստանում">Զբոսաշրջություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Տրանսպորտը Հայաստանում">Տրանսպորտ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" class="mw-redirect" title="Հայաստանի մշակույթ">Մշակույթ</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Այբուբեն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական ճարտարապետություն">Ճարտարապետություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Հայկական արվեստ">Արվեստ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%AB%D5%B6%D5%B8" title="Հայկական կինո">Կինո</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AD%D5%B8%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81" title="Հայկական խոհանոց">Խոհանոց</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D6%80" title="Հայկական պար">Պար</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">Լեզու</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայ գրականություն">Գրականություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական երաժշտություն">Երաժշտություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D6%80%D5%BF" title="Հայկական սպորտ">Սպորտ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6" title="Հայկական թատրոն">Թատրոն</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Կատեգորիա:Հայկական մշակույթ">այլ...</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի ժողովրդագրություն">Ժողովրդագրություն</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80" title="Հայաստանի մարդահամար">Մարդահամար</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հանցավորությունը Հայաստանում">Հանցավորություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կրթությունը Հայաստանում">Կրթություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%83%D5%B8%D6%84%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Հայաստանի ազգային փոքրամասնությունների ցանկ">Ազգային փոքրամասնություններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%B2%D5%BB%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի առողջապահություն">Առողջապահություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80" title="Հայեր">Ժողովուրդ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D6%83%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BC%D6%84" title="Հայկական սփյուռք">Սփյուռք</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D6%84_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կանայք Հայաստանում">Կանայք</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայաստանի բնակչություն">այլ...</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կրոնը Հայաստանում">Կրոն</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B5%D6%81_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D4%B5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի">Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%AF%D5%A5_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Հայ կաթողիկե եկեղեցի">Հայ կաթողիկե եկեղեցի</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Հայ ավետարանական եկեղեցի">Հայ ավետարանական եկեղեցի</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հրեաները Հայաստանում">Հուդաիզմ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Իսլամը Հայաստանում">Իսլամ</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կատեգորիա:Կրոնը Հայաստանում">այլ...</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայաստանի խորհրդանիշներ">Խորհրդանիշներ</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AD%D5%A1%D5%B9" title="Հայկական խաչ">Հայկական խաչ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Հավերժության հայկական նշան">Հավերժության հայկական նշան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստանի զինանշան">Զինանշան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Հայաստանի դրոշ">Դրոշ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF" title="Արարատ">Արարատ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D6%80_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D6%84" title="Մեր հայրենիք">Ազգային օրհներգ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BE%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ծիրան">Ծիրան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%B2" title="Խաղող">Խաղող</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%82%D5%BC" class="mw-redirect" title="Նուռ">Նուռ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայաստան">Կատեգորիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պորտալ:Հայաստան">Պորտալ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Կաղապար:Հայոց լեզու"><span title="Դիտել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Հայոց լեզու (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" class="mw-redirect" title="Հայոց լեզու">Հայոց լեզու</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Ընդհանուր տեղեկություններ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">Հայերեն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%BE%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց լեզվի պատմություն">Հայերենի զարգացման պատմություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D6%80" title="Գրաբար">Գրաբար</a> (5-րդ-11-րդ դդ.) <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Միջին հայերեն">Միջին հայերեն</a> (12րդ-16րդ դդ.) <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վաղաշխարհաբար (դեռ գրված չէ)">Վաղաշխարհաբար</a> (16րդ-18րդ դդ.) <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D6%80" title="Աշխարհաբար">Աշխարհաբար</a> (19րդ դար-ներկա) <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D5%A8" class="mw-redirect" title="Հայոց գիրը">Հայոց գիրը</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Կառուցվածքային տարրեր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D6%84%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80)" title="Հնչյուն (խոսքի միավոր)">Հնչյուններ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC" title="Բառ">Բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%BF_(%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Արմատ (բառագիտություն)">Արմատներ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D6%81" title="Ածանց">Ածանցներ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B4%D6%84_(%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Հիմք (քերականություն)">Հիմքեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վերջավորություն">Վերջավորություններ</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Տեսության բաժիններ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հնչյունաբանություն">Հնչյունաբանություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հնչյունափոխություն">Հնչյունափոխություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Շեշտադրություն">Շեշտադրություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բառագիտություն">Բառագիտություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բառակազմություն">Բառակազմություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%94%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քերականություն">Քերականություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%81%D6%87%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ձևաբանություն">Ձևաբանություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Շարահյուսություն">Շարահյուսություն</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Հնչյունաբանություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D6%84%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80)" title="Հնչյուն (խոսքի միավոր)">Հայերենի հնչյունները</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BA" title="Ձայնակապ">Ձայնակապ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վանկ">Վանկ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1" title="Տողադարձ">Տողադարձ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D5%B7%D5%BF" title="Շեշտ">Շեշտ</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Բառագիտություն</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%A8" title="Հայերենի բառապաշարը">Հայերենի բառապաշարը</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բառակազմություն">Բառակազմություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BC" title="Բառ">Բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%BF_(%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Արմատ (բառագիտություն)">Արմատներ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B4%D6%84_(%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Հիմք (քերականություն)">Հիմքեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վերջավորություն">Վերջավորություներ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Ածանցում">Ածանցում</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հապավում">Հապավում</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7" title="Հոմանիշ">Հոմանիշ բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7" title="Հականիշ">Հականիշ բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Նույնանուն">Նույնանուն բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հարանուն">Հարանուն բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D6%80_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ընդհանուր անուն">Ընդհանուր անուններ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մասնավոր անուն">Մասնավոր անուններ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%A1%D5%BC" class="mw-redirect" title="Բազմիմաստ բառ">Բազմիմաստ բառեր</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Քերականություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%81%D6%87%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ձևաբանություն">Ձևաբանություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%81%D6%87%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Ձևույթ">Ձևույթներ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Գոյական">Գոյական</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հոլովում">Հոլովում</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%A4_(%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Հոդ (քերականություն)">Հոդ և հոդառություն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ածական">Ածական</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Թվական անուն">Թվական</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դերանուն">Դերանուն</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5" title="Բայ">Բայ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A2%D5%A1%D5%B5" title="Մակբայ">Մակբայ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B2_%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Եղանակավորող բառեր">Եղանակավորող բառեր</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BA" class="mw-redirect" title="Կապ">Կապ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B2%D5%AF%D5%A1%D5%BA" title="Շաղկապ">Շաղկապ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%81%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ձայնարկություն">Ձայնարկություն</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Շարահյուսություն</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նախադասություն">Նախադասություններ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կետադրություն">Կետադրություն</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Արևմտահայերեն">Արևմտահայերեն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արևելահայերեն">Արևելահայերեն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայերենի բարբառներ">Տարածաշրջանային բարբառներ</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Արարատյան բարբառ">（Արարատյան բարբառ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Ղարաբաղի բարբառ">Ղարաբաղի բարբառ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%B8_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Կարնո բարբառ">Կարնո բարբառ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><a href="/wiki/%D5%84%D5%B7%D5%B8_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Մշո բարբառ">Մշո բարբառ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%B7%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BC" title="Համշենի բարբառ">Համշենի բարբառ</a>）</div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background: #eaecf0"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B62" title="Կաղապար:Հայերենի այբուբեն2"><span title="Դիտել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B62&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Հայերենի այբուբեն2 (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B62&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a class="mw-selflink selflink">Հայերենի այբուբեն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px;text-align:center"><div style="padding:0em 0.25em"><big><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1" title="Ա">Ա ա</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B2" title="Բ">Բ բ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3" title="Գ">Գ գ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4" title="Դ">Դ դ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5" title="Ե">Ե ե</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B6" title="Զ">Զ զ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B7" title="Է">Է է</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B8" title="Ը">Ը ը</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B9" title="Թ">Թ թ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BA" title="Ժ">Ժ ժ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BB" title="Ի">Ի ի</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BC" title="Լ">Լ լ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD" title="Խ">Խ խ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BE" title="Ծ">Ծ ծ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF" title="Կ">Կ կ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80" title="Հ">Հ հ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%81" title="Ձ">Ձ ձ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%82" title="Ղ">Ղ ղ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%83" title="Ճ">Ճ ճ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84" title="Մ">Մ մ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%85" title="Յ">Յ յ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86" title="Ն">Ն ն</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%87" title="Շ">Շ շ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%88" title="Ո">Ո ո</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%89" title="Չ">Չ չ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A" title="Պ">Պ պ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8B" title="Ջ">Ջ ջ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8C" title="Ռ">Ռ ռ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D" title="Ս">Ս ս</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E" title="Վ">Վ վ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8F" title="Տ">Տ տ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%90" title="Ր">Ր ր</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%91" title="Ց">Ց ց</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%92" title="Ւ">Ւ ւ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%93" title="Փ">Փ փ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%94" title="Ք">Ք ք</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%82" title="Եւ">և</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%95" title="Օ">Օ օ</a> <b>·</b></span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%96" title="Ֆ">Ֆ ֆ</a></span></big></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D6%80_%D6%87_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կաղապար:Հայկական գիր և գրականություն"><span title="Դիտել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D6%80_%D6%87_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կաղապարի քննարկում:Հայկական գիր և գրականություն"><span title="Քննարկել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D6%80_%D6%87_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%">Հայկական գիր և գրականություն</div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Գրականություն</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայ գրականություն">Հայ գրականություն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%AB%D5%B9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայ պատմիչներ">Հայ պատմիչներ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%BA%D6%80%D5%B8%D6%81" title="Հունաբան դպրոց">Հունաբան դպրոց</a> </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Գիր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a class="mw-selflink selflink">Այբուբեն</a> (<a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Հայ գրերի գյուտ">Ստեղծման պատմություն</a> • <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" title="Մեսրոպ Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոց</a>) •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական հնագրություն">Հայկական հնագրություն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80" title="Դանիելյան նշանագրեր">Դանիելյան նշանագրեր</a></span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Ստեղծագործություններ և <br /> աշխատություններ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> </div> <table style="background-color: transparent; font-size:100%; padding:0; border:none; margin:-3px; text-align:left;"> <tbody><tr> <td style="background: #eaecf0; white-space: nowrap; text-align: right; font-weight: bold; width:4em; background: #eaecf0; text-align:center;">միջնադարյան</td> <td style="width:auto;"><div style="padding-left:3px;"> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%AE_%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%81" title="Եղծ աղանդոց">«Եղծ աղանդոց»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_(%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB)" title="Պատմություն Հայոց (Խորենացի)">«Հայոց պատմություն»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%81" title="Աշխարհացույց">«Աշխարհացույց»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B6%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF" title="Զորանամակ">«Զորանամակ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D6%80%D6%84_%D5%A9%D5%B2%D5%A9%D5%B8%D6%81" title="Գիրք թղթոց">«Գիրք թղթոց»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B6%D5%AB%D6%84_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%B8" title="Կնիք հավատո">«Կնիք հավատո»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81" title="Կանոնագիրք Հայոց">«Կանոնագիրք Հայոց»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%AB" title="Պատմություն Աղվանից աշխարհի">«Պատմություն Աղվանից աշխարհի»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D5%B2%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մատյան ողբերգության">«Մատյան ողբերգության»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80_%D4%B3%D5%B8%D5%B7%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Մխիթար Գոշի դատաստանագիրք">«Մխիթար Գոշի դատաստանագիրք»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Աղվեսագիրք">«Աղվեսագիրք»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D6%80%D6%84_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D6%81_(%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Գիրք հարցմանց (աշխատություն)">«Գիրք հարցմանց (աշխատություն)»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A1%D5%B4%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Ադամգիրք">«Ադամգիրք»</a></span> </p> </div></td> </tr> </tbody></table> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D6%84_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Վերք Հայաստանի (վեպ)">«Վերք Հայաստանի»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Սամվել (վեպ)">«Սամվել»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D5%B2%D5%AB_%D5%B0%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A8" title="Խաչագողի հիշատակարանը">«Խաչագողի հիշատակարանը»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D5%BF_%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A9_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Աշոտ Երկաթ (վեպ)">«Աշոտ Երկաթ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Գևորգ Մարզպետունի (վեպ)">«Գևորգ Մարզպետունի»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BA_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Պապ թագավոր (վեպ)">«Պապ թագավոր»</a> •</span> </p> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D6%84_(%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Վարդանանք (պատմավեպ)">«Վարդանանք»</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Հնագույն<br /> ձեռագրեր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Հունա-հայկական պապիրուս">Հունա-հայկական պապիրուս</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AC%D6%84%D5%A5_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%B8%D6%82_%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Մլքե թագուհու Ավետարան">«Մլքե թագուհու Ավետարան»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Լազարյան ավետարան">«Լազարյան ավետարան»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%A9%D5%B2%D5%A9%D5%B5%D5%A1_%D5%B1%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Հայերեն հնագույն թղթյա ձեռագիր">«Հայերեն հնագույն թղթյա ձեռագիր»</a> </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Էպոս և առասպելներ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> </div> <table style="background-color: transparent; font-size:100%; padding:0; border:none; margin:-3px; text-align:left;"> <tbody><tr> <td style="background: #eaecf0; white-space: nowrap; text-align: right; font-weight: bold; width:4em; background: #eaecf0; text-align:center;">մինչքրիստոնեական</td> <td style="width:auto;"><div style="padding-left:3px;"> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF_%D6%87_%D4%B2%D5%A5%D5%AC" title="Հայկ և Բել">«Հայկ և Բել»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D5%B6%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A8" title="Վահագնի երգը">«Վահագնի ծնունդ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD_%D6%87_%D5%8D%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%AF" title="Արտաշես և Սաթենիկ">«Արտաշես և Սաթենիկ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D4%B1%D5%AA%D5%A4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF" title="Տիգրան և Աժդահակ">«Տիգրան և Աժդահակ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%80%D6%84_%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%B2" title="Տորք Անգեղ">«Տորք Անգեղ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A4%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D5%BA" title="Արտավազդի վեպ">«Արտավազդի վեպ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1_%D4%B3%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D6%87_%D5%87%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B4" title="Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ">«Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ»</a></span> </p> </div></td> </tr> </tbody></table> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AB%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4_(%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Պարսից պատերազմ (հերոսավեպ)">«Պարսից պատերազմ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF_%D6%87_%D5%87%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B0" title="Արշակ և Շապուհ">«Արշակ և Շապուհ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%81%D5%AB_%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9" title="Սասունցի Դավիթ">«Սասունցի Դավիթ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A8_(%D5%BE%D5%A5%D5%BA)" title="Տարոնի պատերազմը (վեպ)">«Տարոնի պատերազմ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%BB%D5%A5%D6%80" title="Կաշտի քաջեր">«Կաշտի քաջեր»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%AD%D5%A1%D5%B9" title="Կարոս խաչ">«Կարոս խաչ»</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D6%81_%D5%84%D5%AB%D6%80%D5%A6%D5%A1" title="Մոկաց Միրզա">«Մոկաց Միրզա»</a> •</span> </p> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A1" title="Ասլան աղա">«Ասլան աղա»</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Ժանրեր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Շարական">Շարական</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B2" title="Տաղ">Տաղ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայրեն">Հայրեն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" title="Անտունի">Անտունի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%AC" title="Հորովել">Հորովել</a></span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Ուսումնասիրություն</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայագիտություն">Հայագիտություն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մխիթարյան միաբանություն">Մխիթարյան միաբանություն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Մատենադարան">Մատենադարան</a></span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Հեղինակների ցանկեր</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B5_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Միջնադարի հայ հեղինակների ցանկ">5-18-րդ դարեր</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/w/index.php?title=19-20-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B5_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="19-20-րդ դարերի հայ հեղինակների ցանկ (դեռ գրված չէ)">19-20-րդ դարեր</a></span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Վաղ շրջան<br />Միջնադար<br />5-10-րդ դարեր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> </div> <table style="background-color: transparent; font-size:100%; padding:0; border:none; margin:-3px; text-align:left;"> <tbody><tr> <td style="background: #eaecf0; white-space: nowrap; text-align: right; font-weight: bold; width:4em; background: #eaecf0; text-align:center;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Հայ գրականության ոսկեդար">Ոսկեդար</a></td> <td style="width:auto;"><div style="padding-left:3px;"> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կորյուն">Կորյուն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A3%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D5%BD" title="Ագաթանգեղոս">Ագաթանգեղոս</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%A6%D5%B6%D5%AB%D5%AF_%D4%BF%D5%B8%D5%B2%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Եզնիկ Կողբացի">Եզնիկ Կողբացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%AB%D5%B7%D5%A5" title="Եղիշե">Եղիշե</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD_%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4" title="Փավստոս Բուզանդ">Փավստոս Բուզանդ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Մովսես Խորենացի">Մովսես Խորենացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80_%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Ղազար Փարպեցի">Ղազար Փարպեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B1_%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" title="Հովհաննես Ա Մանդակունի">Հովհան Մանդակունի</a></span> </p> </div></td> </tr> </tbody></table> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9_%D4%B1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%B2%D5%A9" title="Դավիթ Անհաղթ">Դավիթ Անհաղթ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D5%B8%D5%BD" title="Սեբեոս">Սեբեոս</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD_%D4%B1_%D4%B1%D5%B2%D6%81%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Կոմիտաս Ա Աղցեցի">Կոմիտաս Ա Աղցեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհան Մամիկոնյան">Հովհան Մամիկոնյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%A9%D5%A1%D5%AF_%D5%94%D5%A5%D6%80%D5%A9%D5%B8%D5%B2" title="Դավթակ Քերթող">Դավթակ Քերթող</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B3_%D5%95%D5%B1%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Հովհաննես Գ Օձնեցի">Հովհաննես Օձնեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Ստեփանոս Սյունեցի">Ստեփանոս Սյունեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%82%D6%87%D5%B8%D5%B6%D5%A4" title="Ղևոնդ">Ղևոնդ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AD%D5%BF" title="Սահակադուխտ">Սահակադուխտ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AD%D5%BF_(%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%AB%D5%B7%D5%BF)" title="Խոսրովիդուխտ (երաժիշտ)">Խոսրովիդուխտ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%BE%D5%B4%D5%A1_%D4%B1%D6%80%D5%AE%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" title="Թովմա Արծրունի">Թովմա Արծրունի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B5_%D4%B4%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D6%81%D5%AB" title="Հովհաննես Ե Դրասխանակերտցի">Հովհաննես Ե Դրասխանակերտցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%BD" title="Ուխտանես">Ուխտանես</a> •</span> </p> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Մովսես Կաղանկատվացի">Մովսես Կաղանկատվացի</a> </span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Վաղ և ուշ <br />միջնադար<br />11-15-րդ դարեր ²</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D5%86%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Գրիգոր Նարեկացի">Գրիգոր Նարեկացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D5%8F%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%AB_%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%AF" title="Ստեփանոս Տարոնեցի Ասողիկ">Ստեփանոս Տարոնեցի Ասողիկ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%8A%D5%A1%D5%B0%D5%AC%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" title="Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունի">Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BD_%D4%BC%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%BE%D5%A5%D6%80%D6%81%D5%AB" title="Արիստակես Լաստիվերցի">Արիստակես Լաստիվերցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A3" class="mw-redirect" title="Հովհաննես Սարկավագ">Հովհաննես Իմաստասեր</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%BD_%D5%88%D6%82%D5%BC%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Մատթեոս Ուռհայեցի">Մատթեոս Ուռհայեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%B4_%D4%BF%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Ներսես Դ Կլայեցի">Ներսես Շնորհալի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80_%D4%B3%D5%B8%D5%B7" title="Մխիթար Գոշ">Մխիթար Գոշ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%BC%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ներսես Լամբրոնացի">Ներսես Լամբրոնացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%B5%D5%A3%D5%A5%D5%AF%D6%81%D5%AB" title="Վարդան Այգեկցի">Վարդան Այգեկցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%81%D5%AB" title="Վարդան Արևելցի">Վարդան Արևելցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%BD_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Կիրակոս Գանձակեցի">Կիրակոս Գանձակեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D5%BF_%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Սմբատ Սպարապետ">Սմբատ Սպարապետ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%AB%D5%AF" title="Ֆրիկ">Ֆրիկ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B5%D6%80%D5%A6%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Հովհաննես Երզնկացի">Հովհաննես Երզնկացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%80_%D4%B1%D5%B5%D6%80%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Մխիթար Այրիվանեցի">Մխիթար Այրիվանեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D5%95%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ստեփանոս Օրբելյան">Ստեփանոս Օրբելյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3_%D5%8D%D5%AF%D6%87%D5%BC%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Գևորգ Սկևռացի">Գևորգ Սկևռացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%AB%D5%B9" title="Հեթում Պատմիչ">Հեթում Պատմիչ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%B6_%D4%B5%D6%80%D5%A6%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Կոստանդին Երզնկացի">Կոստանդին Երզնկացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D6%81%D5%AB" title="Գրիգոր Ակներցի">Գրիգոր Ակներցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%BF%D5%A5%D5%B9%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Խաչատուր Կեչառեցի">Խաչատուր Կեչառեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%86%D5%B9%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Եսայի Նչեցի">Եսայի Նչեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%A5%D6%80_%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AB" title="Տերտեր Երևանցի">Տերտեր Երևանցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Հովհան Որոտնեցի">Հովհան Որոտնեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D5%8F%D5%A1%D5%A9%D6%87%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Գրիգոր Տաթևացի">Գրիգոր Տաթևացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%BD_%D5%8B%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Մատթեոս Ջուղայեցի">Մատթեոս Ջուղայեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%BD%D5%AC%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D6%81%D5%AB_(%D4%BE%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81)" title="Գրիգոր Խլաթեցի (Ծերենց)">Գրիգոր Խլաթեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC_%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Առաքել Սյունեցի">Առաքել Սյունեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%BE%D5%B4%D5%A1_%D5%84%D5%A5%D5%AE%D5%B8%D6%83%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Թովմա Մեծոփեցի">Թովմա Մեծոփեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC_%D4%B2%D5%A1%D5%B2%D5%AB%D5%B7%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Առաքել Բաղիշեցի">Առաքել Բաղիշեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B9_%D5%86%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B7" title="Մկրտիչ Նաղաշ">Մկրտիչ Նաղաշ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9_%D5%94%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Դավիթ Քոբայրեցի">Դավիթ Քոբայրեցի</a> </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Նոր շրջան<br />16-18-րդ դարեր</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B9%D5%AC%D5%AF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AB" title="Հովհաննես Թլկուրանցի">Հովհաննես Թլկուրանցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%BD_%D4%B1%D5%B2%D5%A9%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%AB" title="Գրիգորիս Աղթամարցի">Գրիգորիս Աղթամարցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF_%D5%94%D5%B8%D6%82%D5%B9%D5%A1%D5%AF" title="Նահապետ Քուչակ">Նահապետ Քուչակ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D5%84%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ներսես Մոկացի">Ներսես Մոկացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Սիմեոն Լեհացի">Սիմեոն Լեհացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%B8%D5%B6_%D5%8B%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Սիմեոն Ջուղայեցի">Սիմեոն Ջուղայեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC_%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%AB%D5%AA%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Առաքել Դավրիժեցի">Առաքել Դավրիժեցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ստեփանոս Լեհացի">Ստեփանոս Լեհացի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%A1_%D5%89%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%BA%D5%AB_%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%B4%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B3%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Երեմիա Չելեպի Քյոմյուրճյան">Երեմիա Չելեպի Քյոմյուրճյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1_%D5%94%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%BC%D6%81%D5%AB" title="Զաքարիա Քանաքեռցի">Զաքարիա Քանաքեռցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B7_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B6%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B6" title="Նաղաշ Հովնաթան">Նաղաշ Հովնաթան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B7%D6%80%D5%A6%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D6%81%D5%AB" title="Խաչատուր Էրզրումցի">Խաչատուր Էրզրումցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B2%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_%D4%B4%D5%BA%D5%AB%D6%80" title="Պաղտասար Դպիր">Պաղտասար Դպիր</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Եսայի Հասան-Ջալալյան">Եսայի Հասան-Ջալալյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%B8%D5%B6_%D4%B1_%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AB" title="Սիմեոն Ա Երևանցի">Սիմեոն Ա Երևանցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%82%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AB" title="Պետրոս Ղափանցի">Պետրոս Ղափանցի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%A9-%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%A1" title="Սայաթ-Նովա">Սայաթ-Նովա</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Շահամիր Շահամիրյան">Շահամիր Շահամիրյան</a> </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">19-րդ դար<br /> 20-րդ դարի<br /> սկիզբ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D4%B1%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հարություն Ալամդարյան">Հարություն Ալամդարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D5%BA_%D4%B9%D5%A1%D5%B2%D5%AB%D5%A1%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մեսրոպ Թաղիադյան">Մեսրոպ Թաղիադյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Խաչատուր Աբովյան">Խաչատուր Աբովյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%82%D6%87%D5%B8%D5%B6%D5%A4_%D4%B1%D5%AC%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Ղևոնդ Ալիշան">Ղևոնդ Ալիշան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BE%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81" title="Ծերենց">Ծերենց</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80_%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մակար Բարխուդարյան">Մակար Բարխուդարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%A5%D5%AC_%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Գաբրիել Սունդուկյան">Գաբրիել Սունդուկյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B9_%D5%8A%D5%A5%D5%B7%D5%AB%D5%AF%D5%A9%D5%A1%D5%B7%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան">Մկրտիչ Պեշիկթաշլյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%AC%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Միքայել Նալբանդյան">Միքայել Նալբանդյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC_%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ռափայել Պատկանյան">Ռափայել Պատկանյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%90%D5%A1%D6%86%D6%86%D5%AB" title="Րաֆֆի">Րաֆֆի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D6%80%D5%B3_%D5%8A%D5%BC%D5%B8%D5%B7%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Պերճ Պռոշյան">Պերճ Պռոշյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ղազարոս Աղայան">Ղազարոս Աղայան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D5%BF_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A6" title="Սմբատ Շահազիզ">Սմբատ Շահազիզ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%AB_%D5%8F%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%A2" title="Սրբուհի Տյուսաբ">Սրբուհի Տյուսաբ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հակոբ Պարոնյան">Հակոբ Պարոնյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%B1%D6%80%D5%AE%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" title="Գրիգոր Արծրունի">Գրիգոր Արծրունի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D4%B4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Պետրոս Դուրյան">Պետրոս Դուրյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%83%D5%AB%D5%A1%D6%80_%D4%B1%D6%80%D6%83%D5%AB%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արփիար Արփիարյան">Արփիար Արփիարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6" title="Մուրացան">Մուրացան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%87%D5%AB%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%A5" title="Ալեքսանդր Շիրվանզադե">Ալեքսանդր Շիրվանզադե</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D6%80%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Ատրպետ">Ատրպետ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B8" title="Լեո">Լեո</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%B6%D5%B8%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BA" title="Գրիգոր Զոհրապ">Գրիգոր Զոհրապ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE)" title="Հովհաննես Հովհաննիսյան (բանաստեղծ)">Հովհաննես Հովհաննիսյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%93%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վրթանես Փափազյան">Վրթանես Փափազյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D6%80-%D4%B4%D5%B8%D5%BD" title="Նար-Դոս">Նար-Դոս</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Թումանյան">Հովհաննես Թումանյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D5%87%D5%A1%D5%B6%D5%A9" title="Լևոն Շանթ">Լևոն Շանթ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4_%D5%95%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Երվանդ Օտյան">Երվանդ Օտյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%B6%D5%AF%D5%B8_%D4%B1%D5%BA%D5%A5%D6%80" title="Խնկո Ապեր">Խնկո Ապեր</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF_%D5%89%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արշակ Չոպանյան">Արշակ Չոպանյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D6%84_%D4%BB%D5%BD%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ավետիք Իսահակյան">Ավետիք Իսահակյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%AF_%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D6%80%D5%B3%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Դերենիկ Դեմիրճյան">Դերենիկ Դեմիրճյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D4%B9%D5%A5%D6%84%D5%A5%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վահան Թեքեյան">Վահան Թեքեյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%AC_%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Զապել Եսայան">Զապել Եսայան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%B8" title="Սիամանթո">Սիամանթո</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A5%D5%AC_%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A1%D5%B6" title="Դանիել Վարուժան">Դանիել Վարուժան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D5%8F%D5%A5%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վահան Տերյան">Վահան Տերյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6_%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%AF" title="Ռուբեն Սևակ">Ռուբեն Սևակ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D6%84_%D5%84%D5%A5%D5%AE%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81" title="Միսաք Մեծարենց">Միսաք Մեծարենց</a> </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">20-րդ դար<br /> արդի շրջան</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%AB" title="Արազի">Արազի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2_%D5%95%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Հակոբ Օշական">Հակոբ Օշական</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6_%D4%B6%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Կոստան Զարյան">Կոստան Զարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6_%D4%B6%D5%B8%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A3%D6%80%D5%B8%D5%B2)" title="Ստեփան Զորյան (գրող)">Ստեփան Զորյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D4%B9%D5%B8%D5%A9%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D6%81" title="Վահան Թոթովենց">Վահան Թոթովենց</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%AB%D5%B7%D5%A5_%D5%89%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81" title="Եղիշե Չարենց">Եղիշե Չարենց</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC_%D4%B2%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%81" title="Ակսել Բակունց">Ակսել Բակունց</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AB%D6%80%D5%AB_%D4%B6%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Նաիրի Զարյան">Նաիրի Զարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%AB" title="Գուրգեն Մահարի">Գուրգեն Մահարի</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B6%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Շահան Շահնուր">Շահան Շահնուր</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%AD%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3_%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վախթանգ Անանյան">Վախթանգ Անանյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B9_%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6" title="Մկրտիչ Արմեն">Մկրտիչ Արմեն</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D5%94%D5%B8%D5%B9%D5%A1%D6%80" title="Հրաչյա Քոչար">Հրաչյա Քոչար</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%AB%D5%AF_%D4%B4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D6%81" title="Խաչիկ Դաշտենց">Խաչիկ Դաշտենց</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%87%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A6" title="Հովհաննես Շիրազ">Հովհաննես Շիրազ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%B8_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Համո Սահյան">Համո Սահյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A5%D5%B2_%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6" title="Մուշեղ Իշխան">Մուշեղ Իշխան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%B8_%D4%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սերո Խանզադյան">Սերո Խանզադյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%B8_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մարո Մարգարյան">Մարո Մարգարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%AC%D5%BE%D5%A1_%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սիլվա Կապուտիկյան">Սիլվա Կապուտիկյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%A3_%D4%B7%D5%B4%D5%AB%D5%B6" title="Գևորգ Էմին">Գևորգ Էմին</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE)" title="Հրաչյա Հովհաննիսյան (բանաստեղծ)">Հրաչյա Հովհաննիսյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D5%B6_%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վահագն Դավթյան">Վահագն Դավթյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%80_%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%AF" title="Պարույր Սևակ">Պարույր Սևակ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B9_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մկրտիչ Սարգսյան">Մկրտիչ Սարգսյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF" title="Զահրատ">Զահրատ</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D4%B1%D5%B5%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Աղասի Այվազյան">Աղասի Այվազյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%A5" title="Մետաքսե">Մետաքսե</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF_%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հայկ Խաչատրյան">Հայկ Խաչատրյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD_%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արտաշես Քալանթարյան">Արտաշես Քալանթարյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A5%D5%B2_%D4%B3%D5%A1%D5%AC%D5%B7%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մուշեղ Գալշոյան">Մուշեղ Գալշոյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A3%D5%A5%D5%BD_%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վարդգես Պետրոսյան">Վարդգես Պետրոսյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BA%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B5%D6%80_%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ժիրայր Անանյան">Ժիրայր Անանյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BF_%D5%84%D5%A1%D5%A9%D6%87%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրանտ Մաթևոսյան">Հրանտ Մաթևոսյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B6%D5%B8%D6%80%D5%AB_%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Զորի Բալայան">Զորի Բալայան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%BD_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արամայիս Սահակյան">Արամայիս Սահակյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D6%80%D5%B3_%D4%B6%D5%A5%D5%B5%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Պերճ Զեյթունցյան">Պերճ Զեյթունցյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%AB%D5%AF_%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ռազմիկ Դավոյան">Ռազմիկ Դավոյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%B6%D6%80%D5%AB%D5%AF_%D4%B7%D5%A4%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հենրիկ Էդոյան">Հենրիկ Էդոյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%B4_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արտեմ Հարությունյան">Արտեմ Հարությունյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լևոն Անանյան">Լևոն Անանյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%B6_%D4%BD%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Գուրգեն Խանջյան">Գուրգեն Խանջյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%B5%D5%A1_%D4%B9%D5%A1%D5%B4%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրաչյա Թամրազյան">Հրաչյա Թամրազյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D4%BD%D5%A5%D5%B9%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լևոն Խեչոյան">Լևոն Խեչոյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վահրամ Սահակյան">Վահրամ Սահակյան</a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D5%BF_%D4%B3%D5%A1%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Աշոտ Գաբրիելյան">Աշոտ Գաբրիելյան</a> </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="#eaecf0">Տե՛ս նաև</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;hlist hlist-items-nowrap"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաղապար:Միջնադարյան հայ պատմագիրներ և ժամանակագիրներ"><b>Հայ պատմագիրներ և ժամանակագիրներ</b></a> •</span> <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայ աստվածաբաններ"><b>Հայ աստվածաբաններ</b></a></span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>¹ <small><span style="color:gray">Միջնադարյան, նոր և նորագույն շրջանի միայն առավել հայտնիների անունները</span></small> ² <small><span style="color:gray">5-14-րդ դարերը համարվում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4" title="Հայկական վերածնունդ">Հայկական վերածննդի</a> դարաշրջան</span></small></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-style" style="margin: 0;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/50px-HSutvald2.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/75px-HSutvald2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/100px-HSutvald2.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span></div></td> <td class="mbox-text" style="font-weight: italic;"> Այս հոդվածն ընտրվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Հայերեն Վիքիպեդիա">Հայերեն Վիքիպեդիայի</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված">օրվա հոդված</a>: </td> </tr> </tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_6.djvu/173" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 6.djvu/173">հ․ 6, էջ 173</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հայերենի_այբուբեն&oldid=10097395">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հայերենի_այբուբեն&oldid=10097395</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Այբուբեններ">Այբուբեններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D6%80_%D6%87_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայկական գիր և գրականություն">Հայկական գիր և գրականություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հայերենի այբուբեն">Հայերենի այբուբեն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Կատեգորիա:Հայոց լեզու">Հայոց լեզու</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:405_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կատեգորիա:405 հիմնադրումներ Հայաստանում">405 հիմնադրումներ Հայաստանում</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով">Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Կատեգորիա:Օրվա հոդված">Օրվա հոդված</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 30 Օգոստոսի 2024-ի ժամը 06:56-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6f96f97888-25qns","wgBackendResponseTime":201,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.573","walltime":"2.287","ppvisitednodes":{"value":6043,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":372914,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":38693,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":37,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":126430,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":57,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1638.618 1 -total"," 57.51% 942.347 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ_այբուբեն"," 56.93% 932.827 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ"," 50.73% 831.220 13 Կաղապար:Wikidata"," 13.76% 225.530 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 6.45% 105.620 3 Կաղապար:Cite_web"," 5.93% 97.121 7 Կաղապար:Navbox"," 5.01% 82.067 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 4.54% 74.363 1 Կաղապար:Հայաստանի_թեմաներ"," 4.28% 70.197 1 Կաղապար:Country_topics"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.674","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":11539454,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype wikibase-item of P527 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P170 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q471550 from label: «David Crystal»\ntokenizeName: «David Crystal»: have «Im (x1) Fa» match\nGot title of Q912887 from label: «Cambridge University Press»\nLoaded datatype wikibase-item of P144 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P155 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P156 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P138 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1080 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P506 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P487 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P935 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-54bc998c88-whz76","timestamp":"20241111111247","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0540\u0561\u0575\u0565\u0580\u0565\u0576\u056b \u0561\u0575\u0562\u0578\u0582\u0562\u0565\u0576","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11932","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11932","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-11-25T12:14:44Z","dateModified":"2024-08-30T06:56:18Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/48\/Armenian_Alphabet_Letters.png","headline":"\u0570\u0561\u0575\u0578\u0581 \u056c\u0565\u0566\u057e\u056b \u0570\u0576\u0579\u0575\u0578\u0582\u0576\u0561\u0563\u056b\u0580, \u057d\u057f\u0565\u0572\u056e\u057e\u0565\u056c \u0567 \u0574.\u0569. 405-406 \u0569\u0569."}</script> </body> </html>