CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="eu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Euskal nazionalismoaren hastapenak - Wikipedia, entziklopedia askea.</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )euwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","urtarrila","otsaila","martxoa","apirila","maiatza","ekaina","uztaila","abuztua","iraila","urria","azaroa","abendua"],"wgRequestId":"0a1be6c7-0ebb-4031-9bff-2f5c37639e34","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Euskal_nazionalismoaren_hastapenak","wgTitle":"Euskal nazionalismoaren hastapenak","wgCurRevisionId":7873569,"wgRevisionId":7873569,"wgArticleId":62757,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Hezkuntza Programako artikuluak","Hezkuntza Programa/Geografia eta Historia","Lur entziklopedietatik osatu diren artikuluak","Eusko abertzaletasuna","Euskal Herriko Aro Garaikidea"],"wgPageViewLanguage":"eu","wgPageContentLanguage":"eu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Euskal_nazionalismoaren_hastapenak","wgRelevantArticleId":62757,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable": true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Abertzaletasunaren_historia","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"eu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q20492495","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics": true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ErrefAurrebista","ext.gadget.UkensKonkurranse","ext.gadget.TxikipediaTab","ext.gadget.ArtikuluenKalitatea","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG/1200px-Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG/800px-Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1067"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG/640px-Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="853"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Euskal nazionalismoaren hastapenak - Wikipedia, entziklopedia askea."> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eu.m.wikipedia.org/wiki/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Aldatu" href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (eu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom Jarioa" href="/w/index.php?title=Berezi:AzkenAldaketak&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Euskal_nazionalismoaren_hastapenak rootpage-Euskal_nazionalismoaren_hastapenak skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Edukira joan</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu nagusia" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu nagusia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu nagusia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nabigazioa </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Azala" title="Azala bisitatu [z]" accesskey="z"><span>Azala</span></a></li><li id="n-Txikipedia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Txikipedia:Azala"><span>Txikipedia</span></a></li><li id="n-Ikusgela" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela"><span>Ikusgela</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Txokoa" title="Proiektuaren inguruan, zer egin dezakezu, non aurkitu nahi duzuna"><span>Txokoa</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:AzkenAldaketak" title="Wikiko azken aldaketen zerrenda. [r]" accesskey="r"><span>Aldaketa berriak</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:Ausazkoa" title="Ausazko orrialde bat kargatu [x]" accesskey="x"><span>Ausazko orria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" title="Aurkitzeko lekua."><span>Laguntza</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Azala" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Entziklopedia askea" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eu.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Berezi:Bilatu" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu" aria-label="Wikipedia wikian bilatu" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Tresna pertsonalak"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itxura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Itxura</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_eu.wikipedia.org&uselang=eu" class=""><span>Dohaintza egin</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Euskal+nazionalismoaren+hastapenak" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea." class=""><span>Sortu kontua</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Euskal+nazionalismoaren+hastapenak" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o" class=""><span>Hasi saioa</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Aukera gehiago" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresna pertsonalak" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tresna pertsonalak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_eu.wikipedia.org&uselang=eu"><span>Dohaintza egin</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Euskal+nazionalismoaren+hastapenak" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Sortu kontua</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Euskal+nazionalismoaren+hastapenak" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Hasi saioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Izena eman gabeko erabiltzaileentzako orrialdeak <a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" aria-label="Artikuluak aldatzeari buruz gehiago ikasi"><span>gehiago ikasi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEkarpenak" title="IP helbide honetatik egindako aldaketen zerrenda [y]" accesskey="y"><span>Ekarpenak</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEztabaida" title="Zure IParen eztabaida [n]" accesskey="n"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Edukiak" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Edukiak</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ezkutatu</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">⇑ Gora</div> </a> </li> <li id="toc-Sabin_Arana_eta_nazionalismoa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sabin_Arana_eta_nazionalismoa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Sabin Arana eta nazionalismoa</span> </div> </a> <ul id="toc-Sabin_Arana_eta_nazionalismoa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskal_nazionalismoaren_osagaiak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskal_nazionalismoaren_osagaiak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Euskal nazionalismoaren osagaiak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskal_nazionalismoaren_osagaiak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskal_nazioa_eta_erlijioa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskal_nazioa_eta_erlijioa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Euskal nazioa eta erlijioa</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskal_nazioa_eta_erlijioa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1898ko_krisialdia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#1898ko_krisialdia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>1898ko krisialdia</span> </div> </a> <ul id="toc-1898ko_krisialdia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sabin_Arana_hil_eta_ondorengo_urteak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sabin_Arana_hil_eta_ondorengo_urteak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Sabin Arana hil eta ondorengo urteak</span> </div> </a> <ul id="toc-Sabin_Arana_hil_eta_ondorengo_urteak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ikus,_gainera" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikus,_gainera"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Ikus, gainera</span> </div> </a> <ul id="toc-Ikus,_gainera-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erreferentziak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Erreferentziak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Erreferentziak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erreferentziak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kanpo_estekak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kanpo_estekak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Kanpo estekak</span> </div> </a> <ul id="toc-Kanpo_estekak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Edukiak" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Euskal nazionalismoaren hastapenak</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Artikulua soilik hizkuntza honetan existitzen da. Gehitu artikulua beste hizkuntza batean" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hizkuntzak gehitu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q20492495#sitelinks-wikipedia" title="Hizkuntzen arteko loturak gehitu" class="wbc-editpage">Gehitu loturak</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Izen-tarteak"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak" title="Eduki orrialdea ikusi [c]" accesskey="c"><span>Artikulua</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Eztabaida:Euskal_nazionalismoaren_hastapenak" rel="discussion" title="Artikuluari buruzko eztabaida [t]" accesskey="t"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aldatu hizkuntza aldaera" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">euskara</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ikusketak"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=history" title="Artikulu honen aurreko bertsioak. [h]" accesskey="h"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresnak" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tresnak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tresnak</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Ekintzak </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=history"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Orokorra </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:ZerkLotzenDuHona/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak" title="Orri honetaranzko esteka duten wiki orri guztien zerrenda [j]" accesskey="j"><span>Honanzko esteka duten orriak</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:RecentChangesLinked/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak" rel="nofollow" title="Orri honetatik esteka duten orrietako azken aldaketak [k]" accesskey="k"><span>Lotutako orrietako aldaketak</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eu" title="Irudiak edo media fitxategiak igo [u]" accesskey="u"><span>Fitxategia igo</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:OrrialdeBereziak" title="Orri berezi guztien zerrenda [q]" accesskey="q"><span>Orri bereziak</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&oldid=7873569" title="Orriaren bertsio honetaranzko esteka iraunkorra"><span>Lotura iraunkorra</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=info" title="Orrialde honi buruzko informazio gehiago"><span>Orri honen datuak</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:CiteThisPage&page=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&id=7873569&wpFormIdentifier=titleform" title="Orri honen aipua egiteko moduari buruzko informazioa"><span>Artikulu hau aipatu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FEuskal_nazionalismoaren_hastapenak"><span>URL laburra lortu</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:QrCode&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FEuskal_nazionalismoaren_hastapenak"><span>QR kodea jaitsi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Inprimatu/esportatu </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:Book&bookcmd=book_creator&referer=Euskal+nazionalismoaren+hastapenak"><span>Liburu bat sortu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:DownloadAsPdf&page=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=show-download-screen"><span>Deskargatu PDF formatuan</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&printable=yes" title="Orrialde honen bertsio inprimagarria [p]" accesskey="p"><span>Inprimatzeko bertsioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Beste proiektuetan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q20492495" title="Datuen biltegi elementu batera lotuta [g]" accesskey="g"><span>Wikidata itema</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itxura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ezkutatu</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-2-HezkuntzaPrograma" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza" title="Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da"><img alt="Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/19px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/28px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/38px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png 2x" data-file-width="747" data-file-height="794" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia, Entziklopedia askea</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(«<a href="/w/index.php?title=Abertzaletasunaren_historia&redirect=no" class="mw-redirect" title="Abertzaletasunaren historia">Abertzaletasunaren historia</a>» orritik birbideratua)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="eu" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox" cellpadding="0" cellspacing="0" align="right" style="border:1px #FF0000 solid; font-size:90%; text-align:center; margin: 0 0 1em 1em; background:#FFF;"> <tbody><tr> <td style="padding:0.2em; text-align:center; margin:5px;"><small>Artikulu hau serie honen zatia da:</small><br /><span style="font-size: 150%"><b><a href="/wiki/Euskal_abertzaletasun" title="Euskal abertzaletasun">Euskal<br />abertzaletasuna</a></b></span> </td></tr> <tr> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fitxategi:EH_mapa_hutsa.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/EH_mapa_hutsa.png/100px-EH_mapa_hutsa.png" decoding="async" width="100" height="79" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/EH_mapa_hutsa.png/150px-EH_mapa_hutsa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/EH_mapa_hutsa.png/200px-EH_mapa_hutsa.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="236" /></a><figcaption></figcaption></figure><br /> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Oinarrizko kontzeptuak</span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <ul><li><a href="/wiki/Euskal_nazionalismoa" class="mw-redirect" title="Euskal nazionalismoa">Euskal nazionalismoa</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herria</a></li> <li><a href="/wiki/Euskara" title="Euskara">Euskara</a></li> <li><a href="/wiki/Independentzia" title="Independentzia">Independentzia</a></li> <li><a href="/wiki/Nazio" title="Nazio">Nazioa</a></li></ul> </div> </div> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Koalizio eta alderdi politikoak </span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <p><b>Gaur egungoak</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Abertzaleen_Batasuna" title="Abertzaleen Batasuna">Abertzaleen Batasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Herria_Bildu" title="Euskal Herria Bildu">EH Bildu</a></li> <li><a href="/wiki/EH_Bai" class="mw-redirect" title="EH Bai">EH Bai</a></li> <li><a href="/wiki/Eusko_Alkartasuna" title="Eusko Alkartasuna">Eusko Alkartasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Euzko_Alderdi_Jeltzalea" title="Euzko Alderdi Jeltzalea">Euzko Alderdi Jeltzalea</a></li> <li><a href="/wiki/Sortu" title="Sortu">Sortu</a></li></ul> <p><b>Lehengoak</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Amaiur_(koalizio_politikoa)" class="mw-redirect" title="Amaiur (koalizio politikoa)">Amaiur</a></li> <li><a href="/wiki/Aralar_(alderdi_politikoa)" title="Aralar (alderdi politikoa)">Aralar</a></li> <li><a href="/wiki/Batasuna" title="Batasuna">Batasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Eusko_Abertzale_Ekintza" title="Eusko Abertzale Ekintza">Eusko Abertzale Ekintza</a></li> <li><a href="/wiki/Euzkotar_Erkal_Abertzale_Alderdia" title="Euzkotar Erkal Abertzale Alderdia">Euzkotar Erkal Abertzale Alderdia</a></li> <li><a href="/wiki/Euskadiko_Ezkerra" title="Euskadiko Ezkerra">Euskadiko Ezkerra</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Sozialista_Biltzarrea" title="Euskal Sozialista Biltzarrea">Euskal Sozialista Biltzarrea</a></li> <li><a href="/wiki/Hamaikabat" title="Hamaikabat">Hamaikabat</a></li> <li><a href="/wiki/Herriko_Alderdi_Sozialista_Iraultzailea" title="Herriko Alderdi Sozialista Iraultzailea">Herriko Alderdi Sozialista Iraultzailea</a></li> <li><a href="/wiki/Herri_Batasuna" title="Herri Batasuna">Herri Batasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Jagi-Jagi" class="mw-disambig" title="Jagi-Jagi">Jagi-Jagi</a></li> <li><a href="/wiki/Langile_Abertzale_Iraultzaileen_Alderdia" title="Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdia">Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdia</a></li></ul> </div> </div> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Sindikatuak</span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <ul><li><a href="/wiki/Langile_Abertzaleen_Batzordeak" title="Langile Abertzaleen Batzordeak">LAB</a> | <a href="/wiki/Eusko_Langileen_Alkartasuna" title="Eusko Langileen Alkartasuna">ELA</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Herriko_Nekazarien_Elkartasuna" title="Euskal Herriko Nekazarien Elkartasuna">EHNE</a> | <a href="/wiki/ELB" class="mw-redirect" title="ELB">ELB</a></li> <li><a href="/wiki/Hiru_(sindikatua)" title="Hiru (sindikatua)">Hiru</a></li></ul> </div> </div> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Gizarte-eragileak</span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <p><b>Gaur egungoak</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Ernai" title="Ernai">Ernai</a></li> <li><a href="/wiki/Gazte_Abertzaleak" title="Gazte Abertzaleak">Gazte Abertzaleak</a></li> <li><a href="/wiki/Independentistak" class="mw-redirect" title="Independentistak">Independentistak</a></li></ul> <p><b>Lehengoak</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Askatasuna_(erakundea)" title="Askatasuna (erakundea)">Askatasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Bai_Euskal_Herriari" title="Bai Euskal Herriari">Bai Euskal Herriari</a></li> <li><a href="/wiki/ESAIT" title="ESAIT">ESAIT</a></li> <li><a href="/wiki/Jarrai" title="Jarrai">Jarrai</a></li> <li><a href="/wiki/Koordinadora_Abertzale_Sozialista" title="Koordinadora Abertzale Sozialista">KAS</a></li> <li><a href="/wiki/Segi" title="Segi">Segi</a></li></ul> </div> </div> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Talde armatuak</span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <p><b>Talde Armatuak</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Euskadi_Ta_Askatasuna" title="Euskadi Ta Askatasuna">Euskadi Ta Askatasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Iparretarrak" title="Iparretarrak">Iparretarrak</a></li> <li><a href="/wiki/Komando_Autonomo_Antikapitalistak" title="Komando Autonomo Antikapitalistak">Komando Autonomo Antikapitalistak</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Zuzentasuna" title="Euskal Zuzentasuna">Euskal Zuzentasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Hordago" title="Hordago">Hordago</a></li> <li><a href="/wiki/Irrintzi_(talde_armatua)" title="Irrintzi (talde armatua)">Irrintzi</a></li></ul> <p><b>Gudarosteak</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Eusko_Gudarostea" title="Eusko Gudarostea">Eusko Gudarostea</a></li></ul> </div> </div> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Eusko abertzale ospetsuak</span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <ul><li><a href="/wiki/Jose_Antonio_Agirre" title="Jose Antonio Agirre">Jose Antonio Agirre</a></li> <li><a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabin Arana</a></li> <li><a href="/wiki/Luis_Arana" class="mw-disambig" title="Luis Arana">Luis Arana</a></li> <li><a href="/wiki/Jose_Miguel_Be%C3%B1aran" class="mw-redirect" title="Jose Miguel Beñaran">Argala</a></li> <li><a href="/wiki/Xabier_Arzalluz" title="Xabier Arzalluz">Xabier Arzalluz</a></li> <li><a href="/wiki/Eli_Gallastegi" title="Eli Gallastegi">Eli Gallastegi</a></li> <li><a href="/wiki/Carlos_Garaikoetxea" title="Carlos Garaikoetxea">Carlos Garaikoetxea</a></li> <li><a href="/wiki/Jon_Idigoras" title="Jon Idigoras">Jon Idigoras</a></li> <li><a href="/wiki/Txomin_Iturbe" title="Txomin Iturbe">Txomin Iturbe</a></li> <li><a href="/wiki/Mixel_Lab%C3%A9guerie" title="Mixel Labéguerie">Mixel Labéguerie</a></li> <li><a href="/wiki/Jesus_Maria_Leizaola" title="Jesus Maria Leizaola">Jesus Maria Leizaola</a></li> <li><a href="/wiki/Telesforo_Monz%C3%B3n" title="Telesforo Monzón">Telesforo Monzón</a></li> <li><a href="/wiki/Arnaldo_Otegi" title="Arnaldo Otegi">Arnaldo Otegi</a></li> <li><a href="/wiki/Txillardegi" title="Txillardegi">Txillardegi</a></li> <li><a href="/wiki/Agosti_Xaho" title="Agosti Xaho">Agosti Xaho</a></li></ul> </div> </div> </td></tr> <tr> <td><div class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background-color:#00FF7F;border:1px solid #FF0000;padding: 0px 0px 0px 4px; font-size: 100%; text-align:left;margin:0px;color:#FFFFFF"><b><span style="color:#000;">Gertuko kontzeptuak</span></b></div> <div class="NavContent" style="text-align:left;margin:0px 1px;border:none;text-weight:bold;display:none;"> <ul><li><a href="/wiki/Abertzaletasun" title="Abertzaletasun">Abertzaletasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Independentismo" class="mw-redirect" title="Independentismo">Independentismoa</a></li> <li><a href="/wiki/Nazionalismo" title="Nazionalismo">Nazionalismoa</a></li> <li><a href="/wiki/Internazionalismo" title="Internazionalismo">Internazionalismoa</a></li> <li><a href="/wiki/Euskadi_(terminoaren_historia)" title="Euskadi (terminoaren historia)">Euskadi</a></li> <li><a href="/wiki/Hego_Euskal_Herriko_foruak" title="Hego Euskal Herriko foruak">Euskal Herriko foruak</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Herriko_historia" title="Euskal Herriko historia">Euskal Herriko historia</a></li> <li><a href="/wiki/Abertzale" class="mw-redirect" title="Abertzale">Abertzalea</a></li> <li><a href="/wiki/Jaun-goikua_eta_Lagi-za%C5%95a" title="Jaun-goikua eta Lagi-zaŕa">Jaun-goikua eta Lagi-zaŕa</a></li> <li><a href="/wiki/Jeltzale" title="Jeltzale">Jeltzalea</a></li> <li><a href="/wiki/Ezker_abertzale" class="mw-redirect" title="Ezker abertzale">Ezker abertzalea</a></li> <li><a href="/wiki/Aberri_Eguna" title="Aberri Eguna">Aberri Eguna</a></li> <li><a href="/wiki/Alderdi_Eguna" title="Alderdi Eguna">Alderdi Eguna</a></li> <li><a href="/wiki/Gudari_Eguna" title="Gudari Eguna">Gudari Eguna</a></li> <li><a href="/wiki/Udalbiltza" title="Udalbiltza">Udalbiltza</a></li></ul> </div> </div> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG/220px-Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG/330px-Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG/440px-Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG 2x" data-file-width="1944" data-file-height="2592" /></a><figcaption><a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabin Aranaren</a> estatua, Bilbon.</figcaption></figure> <p><b>Euskal nazionalismoa</b> <a href="/wiki/XIX._mendea" title="XIX. mendea">XIX. mendearen</a> bukaeran <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herriak</a> izan zuen berrikuntza politikoaren osagai funtsezkoetako bat izan zen. Mendearen amaieran, batez ere bi prozesuren ondorioz, eratu zen <a href="/wiki/Ideologia" title="Ideologia">ideologia</a> politiko, <a href="/wiki/Doktrina_(argipena)" class="mw-redirect" title="Doktrina (argipena)">doktrina</a> edo jokabidetzat jotzen da euskal nazionalismoa. </p><p>Batetik, <a href="/wiki/Industrializazio" title="Industrializazio">industrializazioak</a> <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaian</a> demografia-aldaketak eta kultura-aldaketak ekarri zituen; aldaketa hauek <a href="/wiki/Espainia" title="Espainia">Espainiarekin</a> lotura estua zuten bi <a href="/wiki/Gizarte_klase" title="Gizarte klase">klase sozialetan</a> islatu ziren: <a href="/wiki/Burgesia" title="Burgesia">burgesia</a> monopolista eta <a href="/wiki/Langile" title="Langile">langileria</a>. Bi hauen artean zegoen klasea, hau da, aginpide ekonomiko eta politikotik at zegoen burgesia txikia, izan zen euskal nazionalismoaren oinarri soziala. </p><p>Bestetik, <a href="/wiki/1876" title="1876">1876ko</a> <a href="/wiki/Uztailaren_21" title="Uztailaren 21">uztailaren 21ean</a> <a href="https://eu.wikisource.org/wiki/es:Ley_de_21_de_julio_de_1876" class="extiw" title="s:es:Ley de 21 de julio de 1876">indarrean jarri zen abolizio legeak</a> biderik gabe utzi zituen <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaia</a>, <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Araba</a> eta <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoako</a> <a href="/wiki/Hego_Euskal_Herriko_foruak" title="Hego Euskal Herriko foruak">foruak</a>. Horiek berreskuratzeko ahaleginak izan ziren euskal nazionalismoaren lehen urratsak. Ondorengo urteetan, <a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabin Arana Goirik</a> foruen aldarrikapena alde batera utzi eta politika nazionalaren ideia zabaldu zuen. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sabin_Arana_eta_nazionalismoa">Sabin Arana eta nazionalismoa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=1" title="Aldatu atal hau: «Sabin Arana eta nazionalismoa»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Sabin Arana eta nazionalismoa"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabin Arana</a>»</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Sanrokada,_Gernika,_1893.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Sanrokada%2C_Gernika%2C_1893.jpg/300px-Sanrokada%2C_Gernika%2C_1893.jpg" decoding="async" width="300" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Sanrokada%2C_Gernika%2C_1893.jpg/450px-Sanrokada%2C_Gernika%2C_1893.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Sanrokada%2C_Gernika%2C_1893.jpg/600px-Sanrokada%2C_Gernika%2C_1893.jpg 2x" data-file-width="4026" data-file-height="2472" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Sanrokada" title="Sanrokada">Sanrokada</a></i> eguneko bazkariaren irudia. <a href="/wiki/Gernika-Lumo" title="Gernika-Lumo">Gernika</a>, <a href="/wiki/1893" title="1893">1893ko</a> <a href="/wiki/Abuztuaren_16" title="Abuztuaren 16">abuztuaren 16a</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Arriagako_bilkura,_1894ko_uztailaren_8a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Arriagako_bilkura%2C_1894ko_uztailaren_8a.jpg/300px-Arriagako_bilkura%2C_1894ko_uztailaren_8a.jpg" decoding="async" width="300" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Arriagako_bilkura%2C_1894ko_uztailaren_8a.jpg/450px-Arriagako_bilkura%2C_1894ko_uztailaren_8a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Arriagako_bilkura%2C_1894ko_uztailaren_8a.jpg/600px-Arriagako_bilkura%2C_1894ko_uztailaren_8a.jpg 2x" data-file-width="3451" data-file-height="1918" /></a><figcaption><a href="/wiki/Arrigorriaga" title="Arrigorriaga">Arrigorriagako</a> bilkuraren irudia, erdialdean Sabin eta <a href="/wiki/Luis_Arana_Goiri" title="Luis Arana Goiri">Luis Arana Goiri</a> jarraitzaileez inguraturik ikus daitezkelarik. Bilkura hau <a href="/wiki/1894" title="1894">1894ko</a> <a href="/wiki/Uztailaren_8" title="Uztailaren 8">uztailaren 8an</a> ospatu zen, <i><a href="/wiki/Euskeldun_Batzokija" class="mw-redirect" title="Euskeldun Batzokija">Euskeldun Batzokija</a></i> handik sei egunetara, <a href="/wiki/Uztailaren_14" title="Uztailaren 14">uztailaren 14an</a>, <a href="/wiki/Bilbo" title="Bilbo">Bilbon</a> ofizialki inauguratu zelarik.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg/300px-Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg" decoding="async" width="300" height="191" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg/450px-Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg/600px-Euskeldun_Batzokijaren_egoitza_1894-1895.jpg 2x" data-file-width="2148" data-file-height="1368" /></a><figcaption><a href="/wiki/Euskeldun_Batzokija" class="mw-redirect" title="Euskeldun Batzokija">Euskeldun Batzokijaren</a> egoitza 1894 edo 1895ean.</figcaption></figure> <p>Sabin Aranak ideologia nazionalista mamitu zuen, eta <a href="/wiki/Tradizionalismo" class="mw-disambig" title="Tradizionalismo">tradizionalismoari</a> loturiko euskal gizarteko hainbat sektoreren asmo eta nahi barreiatuak bateratu zituen. Nolanahi ere, jatorri <a href="/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo">liberaleko</a> osagaiek ere izan zuten zerikusirik nazionalismoaren sorreran. <a href="/wiki/1876" title="1876">1876</a> urtea eta gero, liberalismo <a href="/wiki/Foruzaletasun" title="Foruzaletasun">foruzalearen</a> sektore txiki batek jokamolde nazionalisten aldera egin zuen. <a href="/wiki/Nafarroa" class="mw-disambig" title="Nafarroa">Nafarroan</a> horietakoa zen <a href="/wiki/Nafarroako_Euskal_Elkargoa" title="Nafarroako Euskal Elkargoa">Euskara Elkargoa</a> delakoa, eta <a href="/wiki/Bilbo" title="Bilbo">Bilbon</a>, <a href="/wiki/Euskal-Erria_elkartea" title="Euskal-Erria elkartea">Euskal-Erria elkartea</a> delakoa. </p><p>Aranaren nazionalismoa tradizionalismotik sortu zen, tradizionalisten jokamolde ideologikoari eusten baitzion —tradizionalismoak gizartea ulertzeko zuen moduari eusten zion— . Hori bai, <a href="/wiki/Karlismo" title="Karlismo">karlismoak</a> eta <a href="/wiki/Integrismo" title="Integrismo">integrismoak</a> ez bezala, kontuan hartzen zituen <a href="/wiki/Industria_Iraultza" title="Industria Iraultza">Industria Iraultzaren</a> ondorioak, nahiz eta hasieran horietako ondorio batzuk ukatu. </p><p>Kontua da ideologia abertzalea gizarte- eta ekonomia-berrikuntzei emandako erantzun gisa gauzatu zela, Bizkaian usadiozko bizimodua desagertzen eta <a href="/wiki/Immigrazio" title="Immigrazio">immigrazioa</a> <a href="/wiki/Euskara" title="Euskara">euskara</a> baztertzen hasi zen garaian; aldaketa horiei guztiei, bestalde, 1876an foruak ezeztatu izana erantsi behar zaie, hura izan baitzen nazionalismoaren beste sorburuetako bat. Izan ere, nazionalismoaren ideia nagusietako bat zen euskal probintziak independenteak izan zirela harik eta, 1839an, foruen ezeztatzea hasi zen arte. </p><p>Baina lehen hausnarketa nazionalistak azken <a href="/wiki/Karlistaldiak" class="mw-redirect" title="Karlistaldiak">Karlistaldiaren</a> ondoren Bizkaiko gizarteak eta ekonomiak bizi izan zituen aldaketekin du zerikusia. Prozesu intelektual horretan, mugimendu berriak aldaketa bat nabarmenarazi zuen, hau da, Bizkaira heldu zen immigrazioaren ondorioz gertatu zena. Ez da ahaztu behar Bilbon izan zuela abertzaletasunak abiapuntua, aldaketa demografiko eta sozialen erdigunean bertan, alegia. Sabin Aranarentzat <a href="/wiki/Maketo" title="Maketo">maketoen</a> inbasioa zen (<a href="/wiki/Espainia" title="Espainia">espainolen</a> inbasioa) euskal gizartearen kalteen sorburua. Lehen nazionalismoak, pentsamolde tradizionalistarekin loturik, kontra egiten zien industrializazioaren kalte guztiei, baina bat azpimarratzen zuen bereziki, immigrazioa. </p><p>Sabin Aranaren proposamenak <a href="/wiki/Independentzia" title="Independentzia">independentziaren</a> aldeko proposamen funtsezko batean bilduta agertu ziren: <i><a href="/wiki/Euzkotar" class="mw-redirect" title="Euzkotar">Euzkotarren</a> aberria Euzkadi da</i>. Hori, jakina, urrun zegoen tradizionalismo karlistatik, eta orobat XIX. mendeko <a href="/wiki/Foruzaletasun" title="Foruzaletasun">foruzaletasunetik</a>. Ikusmolde nazional berri bat berrestea zen hura, eta ikusmolde horrek aurreko hamarraldietan adierazitako bertsio euskaltzaleak hausten zituen. Abertzaleen asmoak iraganaren berrinterpretazioan oinarritzen ziren, adieraziz euskal probintziak (Aranak euskal estatu ohiak deitu zituenak) independenteak izan zirela 1839 arte. Historian ere oinarritzen zuten beren egitasmo politikoa, askorik zehaztu gabe ordea, Euskal Herriko formazio tradizionaletara itzultzea proposatzen baitzuten, eta "usadioak eta ohiturak" berriz ezartzea. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg/300px-Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg.png" decoding="async" width="300" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg/450px-Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg/600px-Flag_of_the_Basque_Country_by_Sabino_Arana.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="560" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ikurrina" class="mw-redirect" title="Ikurrina">Ikurrina</a>, Sabin Aranak 1894an diseinatua.</figcaption></figure> <p>Gaitz guztiak <a href="/wiki/Usadio" title="Usadio">tradiziora</a>, irudimenezko nekazari-gizarte batera, itzulirik bukatuko zirela uste zuten. Euskal <a href="/wiki/Arraza" class="mw-redirect mw-disambig" title="Arraza">arrazako</a> baserritarrek osatuko zuten gizarte hori, berdinak denak legearen aurrean, elkarkideak <a href="/wiki/Demokrazia" title="Demokrazia">demokrazia</a> akatsgabe batean, liberalismoak eta <a href="/wiki/Espainiar_nazionalismo" title="Espainiar nazionalismo">espainolismoak</a> zekartzaten tentsiorik gabe. Industriaren aurreko gizarte baserritar baten gorespena zen hura. Dudarik ez da ikusmolde hori ulertezina litzatekeela sorburu zuen eremu hiritarra kontuan hartu gabe, zeren eta <i>ruralismoa</i> edo eremu landatarra —baserriaren eta baserri inguruaren idealizazioa—, hirian egindako elaborazio ideologikoa izan ohi baita, eta hiria zuten Arana eta bere jarraitzaileek jarduera-eremu. </p><p>Hasieran, nazionalismoa, Bizkaian ondua, <i><a href="/w/index.php?title=Bizkaitarrismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bizkaitarrismo (sortu gabe)">bizkaitarrismoarekin</a></i> identifikatu zen. Izan ere, Aranaren tesien arabera, euskal probintzia bakoitza estatu independente bat izan zen. Baina Aranaren ikusmoldeak, probintziaka adierazita ere, nazio-teoria bat inplikatzen zuen, bere ibilbide politikoa hasi eta urte batzuk geroago <a href="/wiki/Euskadi_(terminoaren_historia)" title="Euskadi (terminoaren historia)">Euzkadi</a> deituko zen hura. Gauzak horrela, 1894an, hasieran Bizkaiarentzat soilik pentsatu zuen bandera, ikurrina, diseinatu zuen. </p><p>Laburtuz, ideia sabindarrak euskal arraza baten existentzian oinarritzen ziren: arrazarena sabindar pentsamoldearen oinarrizko kontzeptua da. Horren garrantzia azaltzeko, kontuan hartu behar dira, batetik, XIX. mende-bukaerari dagozkion zenbait kultura-kontzeptu, eta, bestetik, eta batez ere, etorkinen aurrean izan zuen erreakzioa, etorkinen arraza euskaldunena ez bezalakotzat jo baitzuen Aranak, euskal arrazaren hondatzailetzat. </p><p><a href="https://eu.wikisource.org/wiki/es:Juramento_de_Larrazabal" class="extiw" title="s:es:Juramento de Larrazabal">Larrazabalgo manifestuan</a> bere doktrinaren oinarriak adierazi zituen. 1894an <a href="/wiki/Euzkeldun_Batzokija" title="Euzkeldun Batzokija">Euzkeldun Batzokija</a> elkarte nazionalista fundatu zuen, ia 200 kide zituena. Talde batzuen kartsutasun politikoak independentismoa hedatzea ekarri zuen. Horren adierazgarri dira 1893ko <a href="/wiki/Sanrokada" title="Sanrokada">Sanrokada</a> —Gernikan foruak goresteko egin zen ekitaldia—; urte bereko <a href="/wiki/Sagastaren_tiroen_gaua" title="Sagastaren tiroen gaua">Donostiako manifestazioa</a> —<i>Gora Foruak!</i> esapidea ikur zuena—; edo <a href="/wiki/Gamazada" title="Gamazada">Gamazada</a> —Nafarroan 1893an eta 1894an egin ziren mobilizazioak, autonomia fiskala hausten zuen proposamen baten kontra, Gamazo Haziendako ministroaren dimisioa ekarri zutenak—. Nahasmendu-giro horretan jatorri liberaleko foruzaletasuna izan bazen ere protagonista, giro egokia sortu zen doktrina abertzalea sustrai zedin. Liberalismo foruzalearen baitan, <a href="/wiki/Fidel_Sagarminaga" title="Fidel Sagarminaga">Fidel Sagarminaga</a>, Bizkaiko azken diputatu foralak sorturiko <a href="/wiki/Euskal-Erria_elkartea" title="Euskal-Erria elkartea">Euskalerria elkarteko</a> sektore batek posizio nazionalisten aldera egin zuen. </p><p>XIX. mende-bukaeran europar nazionalismoak bi ikusmolde nagusiren arabera zeuden, oro har, banatuta: tradizionalista eta liberala. Lehen euskal nazionalismoa eredu <a href="/wiki/Erromantizismo" title="Erromantizismo">erromantiko</a> edo tradizionalistaren araberakoa zen: ezaugarri objektiboen arabera definitzen zuen nazioa, gizabanakoen borondatetik kanpoko ezaugarri batzuen arabera. </p><p>XX. mendearen hasieran, nazionalismoak, udalerri batzuetan <a href="/wiki/Zinegotzi" title="Zinegotzi">zinegotzi</a> batzuk bazituen (Bilbon, Bermeon, Mundakan, Arteagan), zapalkuntza gogorragoa jasan behar izan zuen. 1902an, Arana kartzelan zela, <i>Liga de Vascos Españolistas</i> sortzeko ideia zabaldu zen. Dirudienez, alderdi bat sortu nahi zen, konstituzioa onartuko zuena baina <a href="/w/index.php?title=Autonomia_(politika)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Autonomia (politika) (sortu gabe)">autonomiaren</a> alde borrokatuko zena, lege-arazoak saihesteko eta euskal naziotasuna hobeto defenditzeko. Arana hil zenean, 1903an, bide hori baztertu egin zen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskal_nazionalismoaren_osagaiak">Euskal nazionalismoaren osagaiak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=2" title="Aldatu atal hau: «Euskal nazionalismoaren osagaiak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Euskal nazionalismoaren osagaiak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bost osagaik osatzen, zilegitzen eta definitzen zuten euskal nazionalismoa: <a href="/wiki/Arraza" class="mw-redirect mw-disambig" title="Arraza">arrazak</a>; <a href="/wiki/Hizkuntza" title="Hizkuntza">hizkuntzak</a>; gobernuak eta legeak; nortasunak eta usadioak; nortasun historikoak. Arraza zen osagai nagusia, <i>inbasio maketoaren</i> aurrean erreakzio gisa. Lehen nazionalismoarentzat bazen euskal arraza bat, jatorrizkoa eta "garbia", baina ez zen arraza hori definitzen saiatu. Berretsi baino ez zuen egiten haren originaltasuna, <a href="/wiki/Euskara" title="Euskara">euskararen</a> existentziak frogatzen zuena. <a href="/wiki/Euskal_abizen" class="mw-redirect" title="Euskal abizen">Euskal abizena</a> zuena jotzen zen euskalduntzat. </p><p>Hizkuntza, sabindar pentsamoldean, bigarren zetorren arrazaren ondoren. Bazuen ordea paper garrantzitsu bat: euskal arrazaren originaltasuna eta garbitasuna frogatzeko balioa. Elementu bereizle gisa hartzen zen, eta tresna funtzioa zuen: euskara euskal arrazako pertsonen artean zabaldu behar zen, eta ez zitzaien utzi behar maketoei ikasten. </p><p>Naziotasunaren beste hiru faktore definitzaileak ez ziren hain garrantzitsuak, baina euskal arrazaren bertuteak zehazten zituzten, eta ideologia nazionalista zilegitzen zuten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskal_nazioa_eta_erlijioa">Euskal nazioa eta erlijioa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=3" title="Aldatu atal hau: «Euskal nazioa eta erlijioa»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Euskal nazioa eta erlijioa"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Jaungoikua_eta_Lagizarra.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Jaungoikua_eta_Lagizarra.jpg/250px-Jaungoikua_eta_Lagizarra.jpg" decoding="async" width="250" height="261" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Jaungoikua_eta_Lagizarra.jpg 1.5x" data-file-width="298" data-file-height="311" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Jaun-goikua_eta_Lagi-za%C5%95a" title="Jaun-goikua eta Lagi-zaŕa">Jaun-goikua eta Lagi-zaŕa</a></i> goiburua duen armarria</figcaption></figure> <p>Sabindar ideologiaren izaera tradizionalista, bestalde, <a href="/wiki/Erlijio" title="Erlijio">erlijioari</a> eman zitzaion pisuak azpimarratzen zuen, nazionalismoari eginkizun salbatzaile bat egozten baitzitzaion, erlijiosoa, <i>Gu Euzkadirentzat Ta Euzkadi Jaun-Goikuarentzat</i> (GETEJ) esapidean, besteak beste, adierazia. Aranarentzat, espainiar inbasioa zen euskal gizarteari hain ondorio moral larriak zekarzkion sorburua. <a href="/wiki/Jeltzale" title="Jeltzale"><i>Jaun-Goikua eta Lagi-Zarra</i> (JEL)</a> aldarria, hots, nazionalismoaren ikurra, elementu erlijioso eta tradizionalari ematen zitzaion garrantziaren adierazle zen. </p><p>Euskal nazio bat bazelako proposamena gauza berria zen, dudarik gabe. Azpimarratu behar da, ordea, tradizionalista zela nazioaren kontzeptu hori. <a href="/wiki/Karlismo" title="Karlismo">Karlismoaren</a> <i><a href="/wiki/Jaungoikoa,_aberria,_erregea" title="Jaungoikoa, aberria, erregea">Jaun-Goikua, Aberria, Foruak, Erregea</a></i> esapidearen ordez, <i>Jaun-Goikua eta Lagi-Zarra</i> proposatu zuen (JEL). Erlijioaren pisuari eusten zion, baina <i>Lagi-Zarrak</i> karlismotik aldentzen zuen; karlisten akatsa, Aranaren arabera —tradizionalismotik zetorren bera, eta aita buruzagi karlista izan zuen azken gerratean—, foruen auzia dinastia bati lotzea izan zen. <a href="/wiki/Foru" title="Foru">Forua</a>, izan ere, pribilegioarekin nahas zitekeen: haren ordez, <i>lagi-zarra</i> proposatu zuen, lege zaharra, tradiziozko usadioak eta ohiturak. <a href="/wiki/Eliza_(argipena)" class="mw-disambig" title="Eliza (argipena)">Elizaren</a> eta <a href="/wiki/Estatu" title="Estatu">estatuaren</a> arteko harremanen ikur zen, azkenik, eta hitza. Aranak bi eremu horiek zehatz bereiztea proposatzen zuen, baina, haren ustez, legedi zibilak arau <a href="/wiki/Katolizismo" title="Katolizismo">katolikoetara</a> makurtu behar zuen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="1898ko_krisialdia">1898ko krisialdia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=4" title="Aldatu atal hau: «1898ko krisialdia»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: 1898ko krisialdia"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Espainia" title="Espainia">Espainia</a> osoan hain eragin sakona izan zuen 1898ko krisiarekin batera, oso aldaketa garrantzitsuak izan ziren nazionalismoaren tankeran ere. Garrantzitsuena da sabindarrek eta <i><a href="/wiki/Euskalerriako" class="mw-redirect" title="Euskalerriako">Euskalerriako</a></i> deiturikoek bat egin zutela. Azken horiek nazionalismoan sartu ziren. Talde <a href="/wiki/Burgesia" title="Burgesia">burges</a> ez-monopolista zen <i>Euskalerriako</i>ena, ez zuen teoria abertzale berezirik, eta beraz Aranarena beretu zuen; hark, bestalde, onartu egin zituen <i><a href="/wiki/Euskal-Erria_elkartea" title="Euskal-Erria elkartea">Euskalerria</a></i> taldetik zetozen <a href="/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo">liberalak</a>. Izan zuten agian zerikusirik horretan lehen euskal nazionalismoaren finantza-arazoek, gobernuaren erasoek eta erradikalismo garbizalearen mugak. Nazionalismoa sendotu gabe zegoen oraindik. </p><p>Lehen bi <a href="/wiki/Egunkari" title="Egunkari">egunkari</a> nazionalistak gobernuak itxiarazi zituen. <a href="/wiki/1897" title="1897">1897an</a> desegin zen <i>Euzkeldun Batzokija</i>, bi urte lehenago gobernuaren aginduz debekatua. <a href="/wiki/1895" title="1895">1895ean</a> sortu zen <a href="/wiki/Euzko_Alderdi_Jeltzalea" title="Euzko Alderdi Jeltzalea">Eusko Alderdi Jeltzalea</a>, <a href="/wiki/Bilbo" title="Bilbo">Bilbon</a> eta <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaiko</a> herri batzuetan soilik hasieran. </p><p><a href="/wiki/1898" title="1898">1898tik</a> aurrera sortu zen egoera berriak gauzak aldatu zituen. <i>Euskalerriako</i>en eta sabindarren elkartzea errentagarria izan zen. Baina aldi berean mugimendu konplexu bat sortu zen, sektore tradizionalak eta burges liberalak biltzen zituena; liberal horiek <a href="/wiki/Industrializazio" title="Industrializazio">industrializazioa</a> ez zuten baztertzen, ezta independentismoa sakratu bihurtzen ere. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sabin_Arana_hil_eta_ondorengo_urteak">Sabin Arana hil eta ondorengo urteak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=5" title="Aldatu atal hau: «Sabin Arana hil eta ondorengo urteak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Sabin Arana hil eta ondorengo urteak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Desagertu zen orobat berrikuntza teorikoak egiteko aukera. Sabindar <a href="/wiki/Erradikalismo_(argipena)" class="mw-disambig" title="Erradikalismo (argipena)">erradikalismoaren</a> edozein aldaketa ere geldiarazi zen, fundatzailearekiko leialtasunaren izenean; izan ere, Arana hil zenean mitifikatu egin zen haren irudia. </p><p><a href="/wiki/XX._mendea" title="XX. mendea">XX. mendeko</a> lehen hamarraldian mugimendu nazional baten forma hartu zuen euskal nazionalismoak, komunitatearen ideia zabaldu eta indartuta. Gero eta gehiago ari zen zabaltzen gizartean, Bizkaian bezala <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoan</a> ere. Ideologiaz, sabindar <a href="/wiki/Ortodoxia" title="Ortodoxia">ortodoxiari</a> lotua jarraitzen zuen, eta handik aurrera aldaketa gabe egin zuen aurrera, mugimendu horren nahien erabateko adierazpide gisa, bilakaera ideologikorik gabe. Aldaketak praktikan gertatu ziren, autonomia-zaletasunak etorkizunean izango zuen arrakastak ekarriak. Paradoxaz, industria-burgesia mugimendu nazionalistan sartu izanak bultzada erabakigarria eman zion bere doktrina industriaren kontrako usteetan oinarrituta eratu zuen mugimendu horri berari, baina, betiere, ideologia bera aldatu gabe, ezaugarri guztiz tradizionalistak gordeta. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ikus,_gainera"><span id="Ikus.2C_gainera"></span>Ikus, gainera</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=6" title="Aldatu atal hau: «Ikus, gainera»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Ikus, gainera"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Abertzaletasun" title="Abertzaletasun">Abertzaletasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Eusko_abertzaletasun" class="mw-redirect" title="Eusko abertzaletasun">Eusko abertzaletasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Nazionalismo" title="Nazionalismo">Nazionalismoa</a></li> <li><a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabin Arana</a></li> <li><a href="/wiki/Ikurrina" class="mw-redirect" title="Ikurrina">Ikurrina</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Erreferentziak">Erreferentziak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=7" title="Aldatu atal hau: «Erreferentziak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Erreferentziak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="boilerplate" style="text-align:left; font-size: 90%"> <ul><li>Artikulu honen edukiaren zati bat <i>Lur hiztegi entziklopediko</i>tik edo <i>Lur entziklopedia tematiko</i>tik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, <a href="/wiki/Eusko_Jaurlaritza" title="Eusko Jaurlaritza">Eusko Jaurlaritzak</a>, hiztegi horiek <a rel="nofollow" class="external text" href="http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/es/deed.eu">CC-BY 3.0 lizentziarekin</a> argitaratu ditu, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/lur-entziklopedia-tematikoa/">Open Data Euskadi webgunean</a>.</li></ul></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kanpo_estekak">Kanpo estekak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&veaction=edit&section=8" title="Aldatu atal hau: «Kanpo estekak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Kanpo estekak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="clear:both;"></div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7786466">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control,.mw-parser-output .mw-mf-linked-projects{border:1px solid #a2a9b1;font-size:88%}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}</style><div class="mw-authority-control"><div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236167">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236165">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Autoritate_kontrola" style="width: inherit;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Autoritate_kontrola" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Laguntza:Autoritate_kontrola" title="Laguntza:Autoritate kontrola">Autoritate kontrola</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b>Wikimedia proiektuak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q20492495" class="extiw" title="wikidata:Q20492495">Q20492495</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q20492495" class="extiw" title="wikidata:Q20492495">Q20492495</a></span></li></ul> </div></div>    </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ErrefAurrebista\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Gadgetak\u003E.");});</script><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&oldid=7873569">https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&oldid=7873569</a>"(e)tik eskuratuta</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Berezi:Kategoriak" title="Berezi:Kategoriak">Kategoriak</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Eusko_abertzaletasuna" title="Kategoria:Eusko abertzaletasuna">Eusko abertzaletasuna</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Euskal_Herriko_Aro_Garaikidea" title="Kategoria:Euskal Herriko Aro Garaikidea">Euskal Herriko Aro Garaikidea</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ezkutuko kategoriak: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Hezkuntza_Programako_artikuluak" title="Kategoria:Hezkuntza Programako artikuluak">Hezkuntza Programako artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Hezkuntza_Programa/Geografia_eta_Historia" title="Kategoria:Hezkuntza Programa/Geografia eta Historia">Hezkuntza Programa/Geografia eta Historia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Lur_entziklopedietatik_osatu_diren_artikuluak" title="Kategoria:Lur entziklopedietatik osatu diren artikuluak">Lur entziklopedietatik osatu diren artikuluak</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Orriaren azken aldaketa: 9 maiatza 2020, 00:57.</li> <li id="footer-info-copyright">Testua <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu">Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 4.0 lizentziari</a> jarraituz erabil daiteke; baliteke beste klausularen batzuk ere aplikatu behar izatea. Xehetasunen berri izateko, ikus <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">erabilera-baldintzak</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pribazitate politika</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Laguntza:Wikipediari_buruz">Wikipediari buruz</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Erantzukizunen_mugaketa_orokorra">Lege oharra</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Garatzaileak</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eu.wikipedia.org">Estatistikak</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie adierazpena</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskal_nazionalismoaren_hastapenak&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mugikorreko bista</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5b4c46c98-9t2tf","wgBackendResponseTime":158,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.174","walltime":"0.489","ppvisitednodes":{"value":451,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":9950,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":784,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":4464,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 186.815 1 -total"," 64.92% 121.277 1 Txantiloi:Autoritate_kontrola"," 27.74% 51.825 1 Txantiloi:HezkuntzaPrograma"," 26.62% 49.733 1 Txantiloi:Top_icon"," 21.81% 40.745 1 Txantiloi:Category_handler"," 16.19% 30.254 1 Txantiloi:Category_handler/numbered"," 15.04% 28.100 1 Txantiloi:Namespace_detect"," 4.23% 7.894 1 Txantiloi:Abertzaletasuna_aurkibidea"," 2.34% 4.378 1 Txantiloi:Category_handler/blacklist"," 1.87% 3.491 1 Txantiloi:Sakontzeko"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.077","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1052562,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7fc47fc68d-md2p5","timestamp":"20241128182207","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Euskal nazionalismoaren hastapenak","url":"https:\/\/eu.wikipedia.org\/wiki\/Euskal_nazionalismoaren_hastapenak","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q20492495","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q20492495","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-01-25T17:18:46Z","dateModified":"2020-05-08T23:57:24Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/57\/Sabino_arana_goiri_1865-1903.JPG"}</script> </body> </html>