CINXE.COM
Jade — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Jade — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"b108af56-a26e-4da0-9db6-5e2c61974fab","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Jade","wgTitle":"Jade","wgCurRevisionId":222920350,"wgRevisionId":222920350,"wgArticleId":28399,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article utilisant une Infobox","Article contenant un appel à traduction en anglais","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant P8406","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives aux beaux-arts","Page utilisant P1417","Page utilisant P8313","Page utilisant P6706","Page utilisant P1296","Page utilisant P4342","Page utilisant P3219","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Minéraux et roches/Articles liés","Portail:Sciences/Articles liés","Portail:Sciences de la Terre et de l'Univers/Articles liés","Portail:Géologie/Articles liés","Portail:Chimie/Articles liés","Article de qualité en malais","Pierre fine","Inosilicate"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Jade","wgRelevantArticleId":28399,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q175089","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.23"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Jadestein.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1468"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Jadestein.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="979"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="783"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Jade — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Jade"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Jade&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Jade"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Jade rootpage-Jade skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Jade" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Jade" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Jade" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Jade" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Trois_jades" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Trois_jades"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Trois jades</span> </div> </a> <ul id="toc-Trois_jades-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Étymologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Étymologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Étymologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Étymologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Couleur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Couleur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Couleur</span> </div> </a> <ul id="toc-Couleur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gisements" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gisements"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Gisements</span> </div> </a> <ul id="toc-Gisements-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Faux_jade" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Faux_jade"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Faux jade</span> </div> </a> <ul id="toc-Faux_jade-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_Chine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#En_Chine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>En Chine</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-En_Chine-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section En Chine</span> </button> <ul id="toc-En_Chine-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Historique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Historique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Historique</span> </div> </a> <ul id="toc-Historique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Symbolique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbolique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Symbolique</span> </div> </a> <ul id="toc-Symbolique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-En_Europe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#En_Europe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>En Europe</span> </div> </a> <ul id="toc-En_Europe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_Mésoamérique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#En_Mésoamérique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>En Mésoamérique</span> </div> </a> <ul id="toc-En_Mésoamérique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Annexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Annexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Annexes</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Annexes-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Annexes</span> </button> <ul id="toc-Annexes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Jade</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 67 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-67" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">67 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Jade" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%B4%D9%85" title="يشم – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="يشم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D8%AF" title="الجاد – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الجاد" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B4" title="Жад – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Жад" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B4" title="Жад – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Жад" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A1_%E0%A6%AC%E0%A6%BE_%E0%A6%AF%E0%A6%B6%E0%A6%AE" title="জেড বা যশম – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জেড বা যশম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%82%E0%BD%A1%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%8A%E0%BD%B2%E0%BC%8D" title="གཡང་ཊི། – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="གཡང་ཊི།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Jad" title="Jad – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Jad" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Jade" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Ngu%C5%8Fh" title="Nguŏh – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Nguŏh" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/J%C3%A2d" title="Jâd – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Jâd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Jade" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Jade" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8A%CE%B1%CF%83%CF%80%CE%B9%CF%82" title="Ίασπις – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Ίασπις" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Jade" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jado" title="Jado – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jado" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Jade" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Jade" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%B4%D9%85_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="یشم سبز – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="یشم سبز" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jade" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Jaade" title="Jaade – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Jaade" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9ad" title="Séad – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Séad" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Xade" title="Xade – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Xade" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Ngiu%CC%8Dk" title="Ngiu̍k – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Ngiu̍k" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%A8%D7%A7%D7%9F" title="ירקן – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="ירקן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="हरिताश्म – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="हरिताश्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/J%C3%A1de" title="Jáde – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jáde" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Giok" title="Giok – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Giok" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Jado" title="Jado – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Jado" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Ja%C3%B0i" title="Jaði – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Jaði" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Giada" title="Giada – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Giada" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%92%E3%82%B9%E3%82%A4" title="ヒスイ – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヒスイ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Giok" title="Giok – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Giok" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B9%84%EC%B7%A8" title="비취 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="비취" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B4" title="Жад – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Жад" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%88" title="Хаш – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хаш" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%82" title="पाचू – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="पाचू" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jed" title="Jed – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jed" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%AD%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8" title="ကျောက်စိမ်း – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ကျောက်စိမ်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Chalchihuitl" title="Chalchihuitl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Chalchihuitl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jade_(mineraal)" title="Jade (mineraal) – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jade (mineraal)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Jade" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jade" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Jade" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBady" title="Żady – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Żady" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%8C%DA%88" title="جیڈ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جیڈ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Jade" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Jad" title="Jad – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Jad" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B4" title="Жад – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Жад" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/%C5%BDad" title="Žad – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Žad" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%9A%E0%B6%A9%E0%B7%8A" title="ජේඩ් – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="ජේඩ්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Jade" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C5%BDad" title="Žad – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Žad" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B4" title="Жад – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Жад" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jade" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%A2%E0%B8%81" title="หยก – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="หยก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ye%C5%9Fim_(ta%C5%9F)" title="Yeşim (taş) – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yeşim (taş)" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%87%D9%8A%D8%BA%D9%82%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DB%90%D8%B4%D9%89" title="ئۇيغقاشتېشى – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئۇيغقاشتېشى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B4" title="Жад – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Жад" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%E1%BB%8Dc_th%E1%BA%A1ch" title="Ngọc thạch – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Ngọc thạch" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Jade" title="Jade – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Jade" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%89" title="玉 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="玉" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Nyawh" title="Nyawh – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Nyawh" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%89" title="玉 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="玉" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%89" title="玉 – chinois littéraire" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="玉" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chinois littéraire" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ge%CC%8Dk" title="Ge̍k – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ge̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%89" title="玉 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="玉" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q175089#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jade" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Jade" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jade"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Jade"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Jade" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Jade" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&oldid=222920350" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Jade&id=222920350&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FJade"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FJade"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Jade"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Jade&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jade&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Jade" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q175089" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Jade_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Jade (homonymie)">Jade (homonymie)</a>. </p> </div></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox_v2 infobox infobox--frwiki noarchive"> <tbody><tr> <td colspan="2" class="entete defaut" style="background-color:#e1fc7e;color:black;">Jade<br /><small>Catégorie <abbr class="abbr" title="9"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IX</span></abbr> : silicates<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></small> </td></tr> <tr><td colspan="2" style="text-align:center; line-height: 1.5em;"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Jadestein.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Image illustrative de l’article Jade" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Jadestein.jpg/330px-Jadestein.jpg" decoding="async" width="280" height="343" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Jadestein.jpg/420px-Jadestein.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Jadestein.jpg 2x" data-file-width="438" data-file-height="536" /></a></span> <br />Morceau de jade brut </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="padding:4px; text-align:center; background-color:#e1fc7e; color:#000000">Général</th></tr> <tr class="mw-empty-elt"> </tr><tr><th>Formule chimique</th> <td> <b>jadéite</b> : NaAl(Si<sub>2</sub>O<sub>6</sub>)<br /><b>néphrite</b> : Ca<sub>2</sub>(Mg, Fe)<sub>5</sub>((OH,F)Si<sub>4</sub>O<sub>11</sub>)<sub>2</sub></td></tr><tr><th colspan="2" style="padding:4px; text-align:center; background-color:#e1fc7e; color:#000000">Identification</th></tr> <tr> <th scope="row">Couleur </th> <td>variable </td> </tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_cristallin" title="Système cristallin">Système cristallin</a> </th> <td><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_cristallin_monoclinique" title="Système cristallin monoclinique">monoclinique</a> </td> </tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/%C3%89chelle_de_Mohs" title="Échelle de Mohs">Échelle de Mohs</a> </th> <td>6,5 - 7 </td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="padding:4px; text-align:center; background-color:#e1fc7e; color:#000000">Propriétés optiques</th></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Indice_de_r%C3%A9fraction" title="Indice de réfraction">Indice de réfraction</a> </th> <td>1,660 </td> </tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Bir%C3%A9fringence" title="Biréfringence">Biréfringence</a> </th> <td>0,02 </td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="padding:4px; text-align:center; background-color:#e1fc7e; color:#000000">Propriétés chimiques</th></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Densit%C3%A9" title="Densité">Densité</a> </th> <td>3,34 </td> </tr> <tr> <td colspan="2"><hr style="height:2px; background-color:#e1fc7e;" /></td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center;">Unités du <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_international_d%27unit%C3%A9s" title="Système international d'unités">SI</a> & <a href="/wiki/Conditions_normales_de_temp%C3%A9rature_et_de_pression" title="Conditions normales de température et de pression">CNTP</a>, sauf indication contraire.</td> </tr><tr><td class="navigation-only" colspan="2" style="border-top: 2px #e1fc7e solid; font-size: 80%; background:inherit; color: inherit; text-align: right;"><span class="plainlinks" style="float:left;"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=0"><span class="infodoc">modifier</span></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Min%C3%A9ral" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></td> </tr> </tbody></table> <p>Le <b>jade</b> est une <a href="/wiki/Pierre_(mat%C3%A9riau)" class="mw-redirect" title="Pierre (matériau)">pierre</a> <a href="/wiki/Gemme" title="Gemme">gemme</a> très <a href="/wiki/%C3%89chelle_de_Mohs" title="Échelle de Mohs">dure</a> et <a href="/wiki/T%C3%A9nacit%C3%A9" title="Ténacité">tenace</a> employée en <a href="/wiki/Ornementation" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ornementation">ornementation</a> et en <a href="/wiki/Joaillerie" title="Joaillerie">joaillerie</a>. Les différentes variétés de jade (<a href="/wiki/N%C3%A9phrite_(roche)" title="Néphrite (roche)">néphrites</a>, <a href="/wiki/Jad%C3%A9itite" class="mw-redirect" title="Jadéitite">jadéitites</a>) étaient très employées en Europe à l'époque de la <a href="/wiki/Pierre_polie" class="mw-redirect" title="Pierre polie">pierre polie</a> (le <a href="/wiki/N%C3%A9olithique" title="Néolithique">Néolithique</a>) pour la confection des haches. Les artistes <a href="/wiki/Chine" title="Chine">chinois</a> utilisent depuis longtemps cette <a href="/wiki/Pierre_fine" title="Pierre fine">pierre fine</a> pour réaliser de petits <a href="/wiki/Objet_d%27art" title="Objet d'art">objets d'art</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Trois_jades">Trois jades</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Trois jades" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Trois jades"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jade_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Jade_001.jpg/250px-Jade_001.jpg" decoding="async" width="220" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Jade_001.jpg/330px-Jade_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Jade_001.jpg/500px-Jade_001.jpg 2x" data-file-width="839" data-file-height="500" /></a><figcaption>Jade exposé à Jade City, <a href="/wiki/Colombie_Britannique" class="mw-redirect" title="Colombie Britannique">Colombie Britannique</a> (Canada).</figcaption></figure> <p>Le jade désigne en réalité trois <a href="/wiki/Min%C3%A9ral" title="Minéral">minéraux</a> distincts pouvant avoir une apparence et des propriétés assez semblables : la <a href="/wiki/Jad%C3%A9ite" title="Jadéite">jadéite</a>, la <a href="/wiki/N%C3%A9phrite_(roche)" title="Néphrite (roche)">néphrite</a> et le <a href="/wiki/Kosmochlor" title="Kosmochlor">kosmochlor</a>. </p><p>Initialement les deux premiers minéraux n'étaient pas différenciés. C'est en 1863 qu'<a href="/wiki/Alexis_Damour" title="Alexis Damour">Alexis Damour</a> décrit et nomme la jadéite<sup id="cite_ref-Damour1863_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Damour1863-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, après avoir observé une variété de jade dont la composition différait radicalement de celle d'une autre variété qu'il avait étudiée en 1846 (la néphrite) et identifiée comme appartenant à la famille des <a href="/wiki/Tr%C3%A9molite" title="Trémolite">trémolites</a><sup id="cite_ref-Damour1846_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Damour1846-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. À la suite de ses travaux, la distinction suivante a été établie : </p> <ul><li>le <i>jade néphrite</i>, composé essentiellement de néphrite, un <a href="/wiki/Silicate" title="Silicate">silicate</a> de <a href="/wiki/Calcium" title="Calcium">calcium</a> et magnésium du groupe des <a href="/wiki/Amphibole" title="Amphibole">amphiboles</a>, assez commun ;</li> <li>le <i>jade jadéite,</i> composé essentiellement de jadéite, un silicate de <a href="/wiki/Sodium" title="Sodium">sodium</a> et <a href="/wiki/Aluminium" title="Aluminium">aluminium</a> du groupe des <a href="/wiki/Pyrox%C3%A8ne" title="Pyroxène">pyroxènes</a>, plus dur, plus dense, plus rare et considéré comme plus précieux ;</li> <li>quant au troisième minéral de la catégorie, le <a href="/wiki/Kosmochlor" title="Kosmochlor">kosmochlor</a>, ses caractéristiques <a href="/wiki/Physico-chimie" title="Physico-chimie">physico-chimiques</a> (silicate de sodium et <a href="/wiki/Chrome" title="Chrome">chrome</a>) permettent de l'associer à la jadéite.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Étymologie"><span id=".C3.89tymologie"></span>Étymologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Étymologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Étymologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Olmecfigurine.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Olmecfigurine.JPG/250px-Olmecfigurine.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Olmecfigurine.JPG/330px-Olmecfigurine.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Olmecfigurine.JPG/500px-Olmecfigurine.JPG 2x" data-file-width="1920" data-file-height="2560" /></a><figcaption>Figurine olmèque en jade - British Museum.</figcaption></figure> <p>L'origine étymologique est <a href="/wiki/Espagnol" title="Espagnol">espagnole</a> : les <a href="/wiki/Conquistador" title="Conquistador">conquistadors</a> du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle la baptisèrent <i>piedra de ijada</i> — textuellement <i>pierre pour la fosse (iliaque)</i> : selon la croyance mésoaméricaine, elle passait pour guérir les maux de <a href="/wiki/Rein" title="Rein">reins</a> et les <a href="/wiki/Colique_n%C3%A9phr%C3%A9tique" title="Colique néphrétique">coliques néphrétiques</a> mais aussi pour éloigner les mauvais <a href="/wiki/Esprit" title="Esprit">esprits</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Les noms « jade » et « néphrite » sont de même origine : <i>lapis nephriticus</i> est l'équivalent latin de l'espagnol <i>piedra de ijada</i>, c'est-à-dire « pierre du flanc », en référence à son utilisation par les peuples <a href="/wiki/M%C3%A9soam%C3%A9rique" title="Mésoamérique">mésoaméricains</a> pour guérir divers maux internes, dont les problèmes néphrétiques<sup id="cite_ref-Easby1968_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Easby1968-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Couleur">Couleur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Couleur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Couleur"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Le jade est généralement d'un <a href="/wiki/Vert" title="Vert">vert</a> plus ou moins prononcé.</li> <li>Le jade blanc est le jade pur.</li> <li>Le jade vert contient des <a href="/wiki/Sel_(chimie)" title="Sel (chimie)">sels</a> de <a href="/wiki/Chrome" title="Chrome">chrome</a>.</li> <li>Le jade bleu-vert contient des sels de <a href="/wiki/Cobalt" title="Cobalt">cobalt</a>.</li> <li>Le jade noir contient des sels de <a href="/wiki/Titane" title="Titane">titane</a>.</li> <li>Le jade rose contient des sels de <a href="/wiki/Fer" title="Fer">fer</a> et de <a href="/wiki/Mangan%C3%A8se" title="Manganèse">manganèse</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gisements">Gisements</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Gisements" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Gisements"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jade_gisements.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Jade_gisements.jpg/250px-Jade_gisements.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Jade_gisements.jpg/330px-Jade_gisements.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Jade_gisements.jpg/500px-Jade_gisements.jpg 2x" data-file-width="2434" data-file-height="1608" /></a><figcaption>Carte des principaux pays producteurs de jades dans le monde.</figcaption></figure> <p>La <a href="/wiki/N%C3%A9phrite_(min%C3%A9ral)" class="mw-redirect" title="Néphrite (minéral)">néphrite</a> est exploitée en <a href="/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a>, en <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a>, en <a href="/wiki/Nouvelle-Z%C3%A9lande" title="Nouvelle-Zélande">Nouvelle-Zélande</a> et au <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a>. La jadéite fut également utilisée au <a href="/wiki/Guatemala" title="Guatemala">Guatemala</a> par les <a href="/wiki/Mayas" title="Mayas">Mayas</a> ; elle provenait sans doute des hautes terres du pays (<a href="/wiki/Sierra_de_las_Minas" title="Sierra de las Minas">Sierra de las Minas</a>). </p><p>Au Guatemala, le géologue Jay Ridinger et son épouse <a href="/wiki/Mary_Lou_Ridinger" title="Mary Lou Ridinger">Mary Lou Ridinger</a>, qui est archéologue, ont prospecté dans la région d'<a href="/wiki/Antigua_Guatemala" title="Antigua Guatemala">Antigua</a> les rives du fleuve <a href="/wiki/Motagua" title="Motagua">Motagua</a>. En <a href="/wiki/1974" title="1974">1974</a>, ils y ont découvert les anciens <a href="/wiki/Mine_(gisement)" title="Mine (gisement)">gisements</a> qui avaient été exploités à l'<a href="/wiki/%C3%89poque_pr%C3%A9colombienne" class="mw-redirect" title="Époque précolombienne">époque précolombienne</a>. Dans les gisements qui sont de nouveau en exploitation, on trouve plusieurs couleurs de jade allant du blanc au noir en passant par la traditionnelle couleur verte, ainsi que du jade rose très rare. Le jade bleu-vert est appelé « jade des <a href="/wiki/Olm%C3%A8ques" title="Olmèques">Olmèques</a> », le jade vert foncé, « jade des <a href="/wiki/Mayas" title="Mayas">Mayas</a> ». </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:British_Museum_jadeite_axe.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/British_Museum_jadeite_axe.jpg/220px-British_Museum_jadeite_axe.jpg" decoding="async" width="220" height="446" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/British_Museum_jadeite_axe.jpg/330px-British_Museum_jadeite_axe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/British_Museum_jadeite_axe.jpg/440px-British_Museum_jadeite_axe.jpg 2x" data-file-width="638" data-file-height="1292" /></a><figcaption>Hache du <a href="/wiki/Kent" title="Kent">Kent</a> en jadéite importée des Alpes, 4000-2000 <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr>, British Museum.</figcaption></figure> <p>On en trouve aussi au <a href="/wiki/Kazakhstan" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a>, et en <a href="/wiki/Birmanie" title="Birmanie">Birmanie</a> (Myanmar), riche en <a href="/wiki/Kosmochlor" title="Kosmochlor">kosmochlor</a> (jade impérial). Les mines birmanes sont sujettes à de nombreux accidents, dont le plus meurtrier (au moins 174 morts) a eu lieu <a href="/wiki/Catastrophe_de_la_mine_de_jade_de_Hpakant_de_2021" title="Catastrophe de la mine de jade de Hpakant de 2021">en 2021 à Hpakant</a>. </p><p>Il existe des gisements de jadéite dans les <a href="/wiki/Alpes" title="Alpes">Alpes</a> <a href="/wiki/Italie" title="Italie">italiennes</a>, à proximité du <a href="/wiki/Mont_Viso" title="Mont Viso">mont Viso</a>. Redécouverts en 2003 par Pierre et Anne-Marie Pétrequin<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, les gisements alpins ont été exploités au <a href="/wiki/N%C3%A9olithique" title="Néolithique">Néolithique</a> pour fabriquer des haches de prestige en pierre polie exportées en grande quantité dans toute l'<a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a> occidentale<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Des haches dont le matériau provient de ces gisements ont été retrouvées jusqu'en Angleterre<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Faux_jade">Faux jade</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Faux jade" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Faux jade"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'<a href="/wiki/Antigorite" title="Antigorite">antigorite</a>, une <a href="/wiki/Serpentine_(min%C3%A9ral)" title="Serpentine (minéral)">serpentine</a>, est souvent utilisée, colorisée, afin de simuler du jade alors qu'elle est beaucoup plus courante et moins chère que le jade. L'autre raison est que l'antigorite est nettement plus tendre que le jade et donc plus aisée à tailler<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="En_Chine">En Chine</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : En Chine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : En Chine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Historique">Historique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Historique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Historique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Chinese_jadeite_buttons.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Chinese_jadeite_buttons.jpg/250px-Chinese_jadeite_buttons.jpg" decoding="async" width="220" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Chinese_jadeite_buttons.jpg/330px-Chinese_jadeite_buttons.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Chinese_jadeite_buttons.jpg/500px-Chinese_jadeite_buttons.jpg 2x" data-file-width="700" data-file-height="769" /></a><figcaption>Boutons antiques en jadéite réalisés à la main (Chine).</figcaption></figure> <p>C'est, en l'état actuel des connaissances (2012) , dans la <a href="/wiki/Culture_de_Hongshan" title="Culture de Hongshan">culture de Hongshan</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (une culture <a href="/wiki/N%C3%A9olithique" title="Néolithique">néolithique</a>, v. 4700-2900 avant l'ère commune) du nord-est de la Chine (<a href="/wiki/Hebei" title="Hebei">Hebei</a> et de part et d'autre des cours supérieurs du Daling (大凌河) et du <a href="/wiki/Xiliao" title="Xiliao">Xiliao</a> (西遼河) au <a href="/wiki/Liaoning" title="Liaoning">Liaoning</a> et en <a href="/wiki/Mongolie-Int%C3%A9rieure" title="Mongolie-Intérieure">Mongolie-Intérieure</a>) et dans une moindre mesure dans la Culture de Zhaobaogou qui l'a précédée (v. 5000-4400) dans la même région, qu'apparaissent les premiers objets de jade en Chine. Ils sont donc contemporains des <a href="/wiki/Culture_de_Yangshao#Historique_des_découvertes,_localisation,_périodisation,_cultures" title="Culture de Yangshao">cultures : « pré-Yangshao »</a> de la période 5500-4500 : cultures de Laoguantai à l'Ouest, et des phases finales des cultures <a href="/wiki/Culture_de_Cishan" title="Culture de Cishan">Cishan</a>-<a href="/wiki/Culture_de_Peiligang" title="Culture de Peiligang">Peiligang</a> à l'Est. Dans la Chine de la fin du néolithique, les jades occupent une fonction centrale en tant qu'objets de prestige aussi bien qu'éléments des rituels. D'où l'expression de « royautés du jade » pour désigner des <a href="/w/index.php?title=Roi_sacr%C3%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roi sacré (page inexistante)">rois-prêtres</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sacred_king" class="extiw" title="en:Sacred king"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Sacred king »">(en)</span></a> doté de pouvoirs politico-religieux (cette question de la royauté sacrée/divine ayant été abordée par <a href="/wiki/James_George_Frazer" title="James George Frazer">J. G. Frazer</a> dans <i><a href="/wiki/Le_Rameau_d%27or" title="Le Rameau d'or">Le Rameau d'or</a></i>) et détenteurs de ces objets<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le premier « apogée » de cet art se trouve dans la <a href="/wiki/Culture_de_Liangzhu" title="Culture de Liangzhu">culture de Liangzhu</a> (v. 3300-2000 avant l'ère commune, dans le <a href="/wiki/Delta_du_Yangzi_Jiang" title="Delta du Yangzi Jiang">Delta du Yangzi Jiang</a>), qui multiplie la production et en fait un usage cérémoniel systématiquement associé à l'émergence d'un groupe social distinct, où le mort disposant d'un prestige apparemment incontestable est littéralement enseveli sous le jade : une élite s'approprie ainsi une matière associée à un travail difficile et lent, et en fait sa marque distinctive. Cette pratique se poursuivra sous diverses variantes au cours des millénaires suivants, et la pierre, toujours polie et plus ou moins travaillée de manière artistique, restera attachée au prestige du rang social et de la beauté jusqu'à l'époque moderne. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Symbolique">Symbolique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Symbolique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Symbolique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il y a huit mille ans les habitants de la Chine actuelle, poussés par des motivations puissantes et un esprit créatif certain, se sont mis à polir consciencieusement ces pierres fines très dures pour en faire des ornements qu'ils portaient à même le corps. Cette action complexe et longue, associée aux formes singulières qu'ils choisissaient, n'était certainement pas un acte dénué d'importance, voire de signification. </p><p>La Chine est ainsi le pays le plus important dans la production, la fabrication et l'utilisation du jade<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Au cours de la <a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire_de_la_Chine" title="Préhistoire de la Chine">préhistoire de la Chine</a>, le jade est devenu une pierre précieuse chargée de propriétés magiques. Ce que la tradition en a transmis peut se résumer dans son élégance, son caractère ferme, son aspect de tranquillité, de réserve, de pureté et de vertu. Les légendes ont contribué à cette image. Ainsi celle de <a href="/wiki/Nuwa" title="Nuwa">Nuwa</a>, la créatrice de l'humanité : lorsque le dôme du Ciel s'est fendu, Nuwa a scellé les fêlures du ciel en broyant ensemble cinq pierres de couleurs différentes. Cette poussière couvrit la terre pendant des <a href="/wiki/%C3%89on_(ontologie)" title="Éon (ontologie)">éons</a>. Sur terre, les esprits du <a href="/wiki/Ciel" title="Ciel">Ciel</a> et de la <a href="/wiki/Terre" title="Terre">Terre</a>, les dieux des <a href="/wiki/Rivi%C3%A8re" title="Rivière">rivières</a>, et le <a href="/wiki/Miel" title="Miel">miel</a> immortel dans lequel les fleurs et toutes les plantes baignent, ont pour la première fois rassemblé l'essence de la <a href="/wiki/Vie" title="Vie">vie</a> et, quand le temps fut venu, il s'est manifesté dans la douce splendeur des perles, l'incandescente brillance des gemmes, les compétences de la complexité et la pleine magnificence. Après quoi le jade apparut au sein de l'<a href="/wiki/Humanit%C3%A9" title="Humanité">humanité</a>. </p><p>Le signe chinois porte en lui-même une petite goutte qui semble posée à côté du pilier qui représente la Terre. Cette goutte est cette matière précieuse que Nuwa a dispersée sur terre : le jade lui-même<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Mais les Chinois valorisent la beauté du jade pour manifester leurs aspirations à une meilleure qualité de vie. Ainsi la légende de <a href="/wiki/Pangu" title="Pangu">Pangu</a> : à la mort de ce premier humain, son souffle est devenu vents et nuages, sa chair est devenue terre, et ses os, des perles et du jade. Le jade est ainsi devenu une pierre de bon augure, créée avec la propriété <a href="/wiki/Magie_(surnaturel)" title="Magie (surnaturel)">magique</a> d'écarter le mal. </p><p>Dans la symbolique chinoise, le jade était une pierre relative à l'<a href="/wiki/Empereur" title="Empereur">empereur</a>, symbole d'un pouvoir absolu. L'empereur se devait d'arborer un sceptre de jade (Ruyi) lors des grandes cérémonies. Les cinq rangs de <a href="/wiki/Prince_(titre)" class="mw-redirect" title="Prince (titre)">princes</a> recevaient chacun une tablette de jade d'un type particulier : </p> <ol><li>Tablette oblongue avec deux colonnes gravées ;</li> <li>Tablette oblongue où figurait un homme debout, le corps droit ;</li> <li>Tablette oblongue où était représenté un homme courbé ;</li> <li>Tablette annulaire sur laquelle figurait du millet ;</li> <li>Tablette annulaire gravée de feuilles de jonc.</li></ol> <p>Chaque année, les princes se rendaient en audience devant l’empereur et rendaient leurs tablettes qui étaient alors comparées avec les formes-modèles conservées au palais. Si tout était conforme, les tablettes leur étaient restituées. Le simple fait que l’empereur ne désire pas rendre une tablette signifiait la <a href="/wiki/Destitution" title="Destitution">destitution</a> du prince. Les envoyés de l’empereur et les ambassadeurs possédaient des demi-tablettes coupées dans la longueur, qui devaient correspondre parfaitement à la partie complémentaire confiée au correspondant. Posséder un jade en Chine est donc en quelque sorte pouvoir prétendre à une dignité impériale. </p><p>Par ailleurs, on plaçait dans la bouche des défunts une <a href="/wiki/Cicadidae" title="Cicadidae">cigale</a> de jade, symbole de la vie éternelle et de la résurrection dans l'au-delà. Les neuf orifices du corps bouchés par de l'or et de la pierre de jade étaient aussi censés le protéger de la <a href="/wiki/Putr%C3%A9faction" class="mw-redirect" title="Putréfaction">putréfaction</a>. En Chine, le jade est également assimilé à la semence du <a href="/wiki/Dragon_oriental" title="Dragon oriental">dragon</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="En_Europe">En Europe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : En Europe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : En Europe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les <a href="/wiki/Anniversaire_de_mariage" title="Anniversaire de mariage">noces</a> de jade symbolisent les 26 ans de <a href="/wiki/Mariage" title="Mariage">mariage</a> dans le folklore français. Dans l'<a href="/wiki/Antiquit%C3%A9" title="Antiquité">Antiquité</a> et jusqu'au <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a>, le jade était censé protéger des maladies rénales. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="En_Mésoamérique"><span id="En_M.C3.A9soam.C3.A9rique"></span>En Mésoamérique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : En Mésoamérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : En Mésoamérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Masque_de_Pakal" title="Masque de Pakal">Masque de Pakal</a>, masque funéraire maya en jade</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">La <a href="/wiki/Classification_des_min%C3%A9raux" title="Classification des minéraux">classification des minéraux</a> choisie est <a href="/wiki/Classification_de_Strunz" title="Classification de Strunz">celle de Strunz</a>, à l'exception des polymorphes de la silice, qui sont classés parmi les silicates.</span> </li> <li id="cite_note-Damour1863-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Damour1863_2-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Damour1863"><span class="ouvrage" id="Alexis_Damour1863">Alexis <span class="nom_auteur">Damour</span>, « <cite style="font-style:normal">Notice et analyse sur le jade vert. Réunion de cette matière minérale à la famille des Wernerites</cite> », <i>Comptes rendus hebdomadaires des séances de l'Académie des sciences</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 56,‎ <time>1863</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">861-865</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3013s.image.r=damour.f861.langFR">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Notice+et+analyse+sur+le+jade+vert.+R%C3%A9union+de+cette+mati%C3%A8re+min%C3%A9rale+%C3%A0+la+famille+des+Wernerites&rft.jtitle=Comptes+rendus+hebdomadaires+des+s%C3%A9ances+de+l%27Acad%C3%A9mie+des+sciences&rft.aulast=Damour&rft.aufirst=Alexis&rft.date=1863&rft.volume=56&rft.pages=861-865&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Damour1846-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Damour1846_3-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Damour1846"><span class="ouvrage" id="Alexis_Damour1846">Alexis <span class="nom_auteur">Damour</span>, « <cite style="font-style:normal">Analyse du jade oriental, réunion de cette substance à la Trémolite</cite> », <i>Annales de chimie et de physique</i>, <abbr class="abbr" title="troisième">3<sup>e</sup></abbr> série, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 16,‎ <time>1846</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">469-474</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k34757f.image.langFR.f468.pagination">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Analyse+du+jade+oriental%2C+r%C3%A9union+de+cette+substance+%C3%A0+la+Tr%C3%A9molite&rft.jtitle=Annales+de+chimie+et+de+physique&rft.aulast=Damour&rft.aufirst=Alexis&rft.date=1846&rft.volume=16&rft.pages=469-474&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rey1992"><span class="ouvrage" id="Alain_Rey1992">Alain <span class="nom_auteur">Rey</span>, <cite class="italique"><a href="/wiki/Dictionnaire_historique_de_la_langue_fran%C3%A7aise" title="Dictionnaire historique de la langue française">Dictionnaire historique de la langue française</a></cite>, <abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> 1, <a href="/wiki/Dictionnaires_Le_Robert" title="Dictionnaires Le Robert">Dictionnaires Le Robert</a>, <time>1992</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionnaire+historique+de+la+langue+fran%C3%A7aise&rft.pub=Dictionnaires+Le+Robert&rft.aulast=Rey&rft.aufirst=Alain&rft.date=1992&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Easby1968-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Easby1968_5-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Easby,_Elizabeth_Kennedy1968"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <span class="nom_auteur">Easby, Elizabeth Kennedy</span>, <cite class="italique" lang="en">Pre-Columbian Jade from Costa Rica</cite>, New York, André Emmerich Inc., <time>1968</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pre-Columbian+Jade+from+Costa+Rica&rft.place=New+York&rft.pub=Andr%C3%A9+Emmerich+Inc.&rft.aulast=Easby%2C+Elizabeth+Kennedy&rft.date=1968&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PétrequinCassenKlassenSheridan2012"><span class="ouvrage" id="Pierre_PétrequinSerge_CassenLutz_KlassenAlison_Sheridan2012">Pierre Pétrequin, Serge Cassen, Lutz Klassen et Alison Sheridan, <cite class="italique">Jade, grandes haches alpines du néolithique européen, Ve et IVe millénaires avant J C - Tome 1 et 2</cite>, Presses universitaires de Franche-Comté, <time>2012</time>, 2261 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jade%2C+grandes+haches+alpines+du+n%C3%A9olithique+europ%C3%A9en%2C+Ve+et+IVe+mill%C3%A9naires+avant+J+C+-+Tome+1+et+2&rft.pub=Presses+universitaires+de+Franche-Comt%C3%A9&rft.aulast=P%C3%A9trequin&rft.aufirst=Pierre&rft.au=Serge+Cassen&rft.au=Lutz+Klassen&rft.au=Alison+Sheridan&rft.date=2012&rft.tpages=2261&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Pétrequin,_Estelle_Gauthier_et_Anne-Marie_Pétrequin_(dir.)2017"><span class="ouvrage" id="Pierre_Pétrequin,_Estelle_Gauthier_et_Anne-Marie_Pétrequin_(dir.)2017">Pierre Pétrequin, Estelle Gauthier et Anne-Marie Pétrequin (dir.), <cite class="italique">JADE : Objets-signes et interprétations sociales des jades alpins dans l'Europe néolithique</cite>, Besançon/Gray, Presses universitaires de Franche-Comté/Centre de recherche archéologique de la vallée de l'Ain, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Les Cahiers de la MSHE », <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84867-575-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84867-575-6"><span class="nowrap">978-2-84867-575-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=JADE+%3A+Objets-signes+et+interpr%C3%A9tations+sociales+des+jades+alpins+dans+l%27Europe+n%C3%A9olithique&rft.place=Besan%C3%A7on%2FGray&rft.pub=Presses+universitaires+de+Franche-Comt%C3%A9%2FCentre+de+recherche+arch%C3%A9ologique+de+la+vall%C3%A9e+de+l%27Ain&rft.au=Pierre+P%C3%A9trequin%2C+Estelle+Gauthier+et+Anne-Marie+P%C3%A9trequin+%28dir.%29&rft.date=2017&rft.isbn=978-2-84867-575-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="P._Petrequin2006"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <span class="nom_auteur">P. Petrequin</span> <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">The Neolithic quarries of Mont Viso (Piedmont, Italy). Initial radiocarbon dates</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">European Journal of Archaeology</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 9, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time>2006</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">7-30</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1461-9571">1461-9571</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eja.sagepub.com/content/9/1/7.short">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Neolithic+quarries+of+Mont+Viso+%28Piedmont%2C+Italy%29.+Initial+radiocarbon+dates&rft.jtitle=European+Journal+of+Archaeology&rft.issue=1&rft.aulast=P.+Petrequin&rft.date=2006&rft.volume=9&rft.pages=7-30&rft.issn=1461-9571&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <cite style="font-style:normal" lang="en">« 14 »</cite>, dans Neil MacGregor, <cite class="italique" lang="en">Une histoire du monde en 100 objets</cite> [« A History of the World in 100 Objects »], <a href="/wiki/Penguin_Books" title="Penguin Books">Penguin Books</a>, <time class="nowrap" datetime="2010-10-28" data-sort-value="2010-10-28">28 octobre 2010</time>, 608 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781846144134" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781846144134"><span class="nowrap">9781846144134</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">85-89</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Une+histoire+du+monde+en+100+objets&rft.atitle=14&rft.pub=Penguin+Books&rft.date=2010-10-28&rft.pages=85-89&rft.tpages=608&rft.isbn=9781846144134&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais britannique">(en-GB)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/ahistoryoftheworld/about/transcripts/episode14/"><cite style="font-style:normal;" lang="en-gb">BBC - A History of the World - About: Transcripts - Episode 14 - Jade axe</cite></a> », sur <span class="italique">www.bbc.co.uk</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-04-14" data-sort-value="2021-04-14">14 avril 2021</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Atlas_RoMi">Minéraux et Pierres de collection, 1996</a>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Gu_Fang_and_Li_Hongjuan2013">Gu Fang and Li Hongjuan 2013</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 43.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nakamura2005"><span class="ouvrage" id="Shin'ichi_Nakamura2005">Shin'ichi Nakamura, « <cite style="font-style:normal">Le riz, le jade et la ville. Evolution des sociétés néolithiques</cite> », <i>Annales, Histoire, Sciences sociales</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 60, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 5,‎ <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">975-1068</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cairn.info/revue-annales-2005-5-page-1009.htm">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Le+riz%2C+le+jade+et+la+ville.+Evolution+des+soci%C3%A9t%C3%A9s+n%C3%A9olithiques&rft.jtitle=Annales%2C+Histoire%2C+Sciences+sociales&rft.issue=5&rft.aulast=Nakamura&rft.aufirst=Shin%27ichi&rft.date=2005&rft.volume=60&rft.pages=975-1068&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Gu_Fang_and_Li_Hongjuan2013">Gu Fang and Li Hongjuan 2013</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 12 : le professeur Gu Fang (Institute of Archaeology Chinese Academy of Social Sciences), établi en 1950 à la suite de l'<a href="/wiki/Academia_Sinica" class="mw-redirect" title="Academia Sinica">Academia Sinica</a>. Situé à Pékin, il constitue un « département » de la <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bic.cass.cn/english/infoShow/Arcitle_Show_Cass.asp?BigClassID=1&Title=CASS"><i>Chinese Academy of Social Sciences, CASS</i></a> (page établie en 2003). Il est aussi l'auteur de l'ouvrage monumental qui compile les jades découverts en Chine, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.goodreads.com/book/show/14681576-the-complete-collection-of-jades-unearthed-in-china"><i>The Complete Collection of Jades Unearthed in China</i></a> (15 vol.).</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Gu_Fang_and_Li_Hongjuan2013">Gu Fang and Li Hongjuan 2013</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 12-13.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ananya_Mandal"><span class="ouvrage" id="Dr_Ananya_Mandal">Dr Ananya Mandal, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.news-medical.net/health/Semen-and-Culture.aspx"><cite style="font-style:normal;">Semen and Culture</cite></a> », sur <span class="italique">News-Medical.net</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-10-29" data-sort-value="2015-10-29">29 octobre 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Annexes">Annexes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Annexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Annexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jade?uselang=fr">Jade</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Sofía Martínez del Campo Lanz, préface de Marc Restellini, <i>Les Masques de jade mayas,</i> catalogue de l'exposition de la <a href="/wiki/Pinacoth%C3%A8que_de_Paris" title="Pinacothèque de Paris">Pinacothèque de Paris</a>, 2012, 312 p. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-235-867022-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-235-867022-7"><span class="nowrap">978-235-867022-7</span></a>)</small></li> <li><span class="ouvrage" id="Rey2016"><span class="ouvrage" id="Marie-Catherine_Rey2016">Marie-Catherine Rey, <cite class="italique">Jade : des empereurs à l'Art déco</cite>, Paris, Somogy éditions d'art et Musée national des arts asiatiques-Guimet, <time>2016</time>, 287 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7572-1148-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7572-1148-9"><span class="nowrap">978-2-7572-1148-9</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/979-10-90262-35-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/979-10-90262-35-5"><span class="nowrap">979-10-90262-35-5</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jade&rft.place=Paris&rft.pub=Somogy+%C3%A9ditions+d%27art+et++Mus%C3%A9e+national+des+arts+asiatiques-Guimet&rft.stitle=des+empereurs+%C3%A0+l%27Art+d%C3%A9co&rft.aulast=Rey&rft.aufirst=Marie-Catherine&rft.date=2016&rft.tpages=287&rft.isbn=978-2-7572-1148-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="ComentaleLongPeihuaJingguo2008"><span class="ouvrage" id="Christophe_ComentaleLaurent_LongTong_PeihuaZhang_Jingguo2008">Christophe Comentale, Laurent Long, Tong Peihua et Zhang Jingguo, <cite class="italique">Les Jades néolithiques chinois : Regroupe des notes et données rassemblées pour l'ACI (Action concertée incitative) organisée au sein du Museum national d'histoire naturelle de 2005 à 2008 : "Du chopper au brillant, l'univers minéral et la pensée"</cite>, Paris, Museum national d'histoire naturelle, <time>2008</time>, 81 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+Jades+n%C3%A9olithiques+chinois&rft.place=Paris&rft.pub=Museum+national+d%27histoire+naturelle&rft.stitle=Regroupe+des+notes+et+donn%C3%A9es+rassembl%C3%A9es+pour+l%27ACI+%28Action+concert%C3%A9e+incitative%29+organis%C3%A9e+au+sein+du+Museum+national+d%27histoire+naturelle+de+2005+%C3%A0+2008+%3A+%22Du+chopper+au+brillant%2C+l%27univers+min%C3%A9ral+et+la+pens%C3%A9e%22&rft.aulast=Comentale&rft.aufirst=Christophe&rft.au=Laurent+Long&rft.au=Tong+Peihua&rft.au=Zhang+Jingguo&rft.date=2008&rft.tpages=81&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="LevyScott-Clark2002"><span class="ouvrage" id="Adrian_LevyCathy_Scott-Clark2002">Adrian <span class="nom_auteur">Levy</span> et Cathy <span class="nom_auteur">Scott-Clark</span> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais), <cite class="italique">La Pierre du ciel : L'histoire secrète du jade impérial</cite> [« <span class="lang-en" lang="en">The Stone of Heaven</span> »], Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Jean-Claude_Latt%C3%A8s" title="Éditions Jean-Claude Lattès">JC Lattès</a>, <time>2002</time>, 428 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7096-2279-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7096-2279-3"><span class="nowrap">2-7096-2279-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Pierre+du+ciel&rft.place=Paris&rft.pub=JC+Latt%C3%A8s&rft.stitle=L%27histoire+secr%C3%A8te+du+jade+imp%C3%A9rial&rft.aulast=Levy&rft.aufirst=Adrian&rft.au=Scott-Clark%2C+Cathy&rft.date=2002&rft.tpages=428&rft.isbn=2-7096-2279-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Atlas_RoMi"><cite class="italique">Minéraux et pierres de collection</cite>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Atlas" title="Éditions Atlas">Éditions Atlas</a>, <time>1996</time>, 1246 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Min%C3%A9raux+et+pierres+de+collection&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+Atlas&rft.date=1996&rft.tpages=1246&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="RoMiGuide"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Angeles Gavira et Peter Frances, <cite class="italique" lang="en">Rocks and Minerals, The definitive visual guide, p. 280-281</cite> [« Rock and Gem (2005) »], Londres (Grande-Bretagne), Dorling Kindersley Limited, <time>2008</time>, 364 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-4053-2831-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-4053-2831-9"><span class="nowrap">978-1-4053-2831-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rocks+and+Minerals%2C+The+definitive+visual+guide%2C+p.+280-281&rft.place=Londres+%28Grande-Bretagne%29&rft.pub=Dorling+Kindersley+Limited&rft.au=Angeles+Gavira&rft.au=Peter+Frances&rft.date=2008&rft.tpages=364&rft.isbn=978-1-4053-2831-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="FangHongjuan2013"><span class="ouvrage" id="Gu_FangLi_Hongjuan2013"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Gu Fang et Li Hongjuan (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> Tony Blishen), <cite class="italique" lang="en">Chinese Jade : The Spiritual and Cultural Significance of Jade in China</cite>, New York, Better Link Press, <time>2013</time>, 160 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-60220-129-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-60220-129-3"><span class="nowrap">978-1-60220-129-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Chinese+Jade&rft.place=New+York&rft.pub=Better+Link+Press&rft.stitle=The+Spiritual+and+Cultural+Significance+of+Jade+in+China&rft.aulast=Fang&rft.aufirst=Gu&rft.au=Li+Hongjuan&rft.date=2013&rft.tpages=160&rft.isbn=978-1-60220-129-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AJade"></span></span></span> <div style="margin-left:2em; line-height:1.5;">Première édition (chinois), 2009, Cultural Relics Press. Édition anglaise, 2013, Shanghai Press and Publishing Development Company.</div></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Calla%C3%AFs" title="Callaïs">Callaïs</a></li> <li><a href="/wiki/Empereur_de_jade" title="Empereur de jade">Empereur de jade</a></li> <li><a href="/wiki/Faux_min%C3%A9raux_et_fossiles" title="Faux minéraux et fossiles">Faux minéraux et fossiles</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_fine" title="Pierre fine">Pierre fine</a></li> <li><a href="/wiki/Costume_fun%C3%A9raire_de_jade" title="Costume funéraire de jade">Costume funéraire de jade</a></li> <li>Catastrophes de la mine de jade de Hpakant en <a href="/wiki/Catastrophe_de_la_mine_de_jade_de_Hpakant_de_2015" title="Catastrophe de la mine de jade de Hpakant de 2015">2015</a>, <a href="/wiki/Catastrophe_de_la_mine_de_jade_de_Hpakant_de_2020" title="Catastrophe de la mine de jade de Hpakant de 2020">2020</a> et <a href="/wiki/Catastrophe_de_la_mine_de_jade_de_Hpakant_de_2021" title="Catastrophe de la mine de jade de Hpakant de 2021">2021</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jade&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jade&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative aux beaux-arts<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q175089?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T043200"><span class="lang-en" lang="en">Grove Art Online</span></a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q175089?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/jade-gemstone"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//jade/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sapere.it/enciclopedia/giada.html"><i>Enciclopedia De Agostini</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0118124.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/jade"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/jades/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q175089?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85069234">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4162652-7">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00563273">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007529253805171">Israël</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.geminterest.com/gemlist.php?ID=73">Geminterest</a></li> <li><abbr class="abbr indicateur-format format-vidéo" title="Vidéo au format mpg, avi…">[vidéo]</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.universcience-vod.fr/media/1289/jade--extrait-.html?page=1&cat_id=275">Jade et archéologie dans les Alpes</a></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Pierres_et_m%C3%A9taux_de_joaillerie" title="Modèle:Palette Pierres et métaux de joaillerie"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Pierres_et_m%C3%A9taux_de_joaillerie&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Pierres et métaux de <a href="/wiki/Joaillerie" title="Joaillerie">joaillerie</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:170px; background:#DDDDFF; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/M%C3%A9tal_pr%C3%A9cieux" title="Métal précieux">Métaux précieux</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Argent" title="Argent">Argent</a></li> <li><a href="/wiki/Or" title="Or">Or</a></li> <li><a href="/wiki/Palladium" title="Palladium">Palladium</a></li> <li><a href="/wiki/Platine" title="Platine">Platine</a></li> <li><a href="/wiki/Rhodium" title="Rhodium">Rhodium</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:170px; background:#DDDDFF; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Alliage" title="Alliage">Alliages</a> de métaux précieux</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left; background:#ECECFF"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Or#Alliages" title="Or">Alliages aurifères</a></li> <li><a href="/wiki/Or_blanc" title="Or blanc">Or blanc</a></li> <li><a href="/wiki/Argent_Britannia" title="Argent Britannia">Argent Britannia</a></li> <li><a href="/wiki/Argent_sterling" title="Argent sterling">Argent sterling </a></li> <li><a href="/wiki/Billon_(alliage)" title="Billon (alliage)">Billon</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89lectrum" title="Électrum">Électrum</a></li> <li><a href="/wiki/Vermeil" title="Vermeil">Vermeil</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:170px; background:#DDDDFF; vertical-align:middle;">Métaux et alliages</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Acier_inoxydable" title="Acier inoxydable">Acier inoxydable</a></li> <li><a href="/wiki/Airain" title="Airain">Airain</a></li> <li><a href="/wiki/Alliage_plomb-%C3%A9tain" title="Alliage plomb-étain">Alliage plomb-étain</a></li> <li><a href="/wiki/Bronze" title="Bronze">Bronze</a></li> <li><a href="/wiki/Cuivre" title="Cuivre">Cuivre</a></li> <li><a href="/wiki/Laiton" title="Laiton">Laiton</a></li> <li><a href="/wiki/Maillechort" title="Maillechort">Maillechort</a></li> <li><a href="/wiki/Niobium" title="Niobium">Niobium</a></li> <li><a href="/wiki/Pinchbeck_(alliage)" title="Pinchbeck (alliage)">Pinchbeck</a></li> <li><a href="/wiki/Tantale_(chimie)" title="Tantale (chimie)">Tantale</a></li> <li><a href="/wiki/Titane" title="Titane">Titane</a></li> <li><a href="/wiki/Tungst%C3%A8ne" title="Tungstène">Tungstène</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:170px; background:#DDDDFF; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Pierre_pr%C3%A9cieuse" title="Pierre précieuse">Pierres précieuses</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left; background:#ECECFF"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Diamant" title="Diamant">Diamant</a></li> <li><a href="/wiki/Rubis" title="Rubis">Rubis</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89meraude" title="Émeraude">Émeraude</a></li> <li><a href="/wiki/Saphir" title="Saphir">Saphir</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:170px; background:#DDDDFF; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Gemme" title="Gemme">Pierres fines</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Actinote_(min%C3%A9ral)" title="Actinote (minéral)">Actinote</a></li> <li><a href="/wiki/Agate" title="Agate">Agate</a></li> <li><a href="/wiki/Aigue-marine" title="Aigue-marine">Aigue-marine</a></li> <li><a href="/wiki/Alexandrite" title="Alexandrite">Alexandrite</a></li> <li><a href="/wiki/Almandin" title="Almandin">Almandin</a></li> <li><a href="/wiki/Amblygonite" title="Amblygonite">Amblygonite</a></li> <li><a href="/wiki/Am%C3%A9thyste" title="Améthyste">Améthyste</a></li> <li><a href="/wiki/Anatase" title="Anatase">Anatase</a></li> <li><a href="/wiki/Andradite" title="Andradite">Andradite</a></li> <li><a href="/wiki/Angl%C3%A9site" title="Anglésite">Anglésite</a></li> <li><a href="/wiki/Apatite" title="Apatite">Apatite</a></li> <li><a href="/wiki/Aventurine" title="Aventurine">Aventurine</a></li> <li><a href="/wiki/Axinite" title="Axinite">Axinite</a></li> <li><a href="/wiki/Barytine" title="Barytine">Barytine</a></li> <li><a href="/wiki/B%C3%A9nito%C3%AFte" title="Bénitoïte">Bénitoïte</a></li> <li><a href="/wiki/Brazilianite" title="Brazilianite">Brazilianite</a></li> <li><a href="/wiki/Cancrinite" title="Cancrinite">Cancrinite</a></li> <li><a href="/wiki/Charo%C3%AFte" title="Charoïte">Charoïte</a></li> <li><a href="/wiki/Chrysocolle" title="Chrysocolle">Chrysocolle</a></li> <li><a href="/wiki/Citrine" title="Citrine">Citrine</a></li> <li><a href="/wiki/Clinozo%C3%AFsite" title="Clinozoïsite">Clinozoïsite</a></li> <li><a href="/wiki/Cordi%C3%A9rite" title="Cordiérite">Cordiérite</a></li> <li><a href="/wiki/Cornaline" title="Cornaline">Cornaline</a></li> <li><a href="/wiki/Quartz_(min%C3%A9ral)" title="Quartz (minéral)">Cristal de roche</a></li> <li><a href="/wiki/Danburite" title="Danburite">Danburite</a></li> <li><a href="/wiki/Andradite" title="Andradite">Démantoïde</a></li> <li><a href="/wiki/Disth%C3%A8ne" title="Disthène">Disthène</a></li> <li><a href="/wiki/Elba%C3%AFte" title="Elbaïte">Elbaïte</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89pidote" title="Épidote">Épidote</a></li> <li><a href="/wiki/Gosh%C3%A9nite" title="Goshénite">Goshénite</a></li> <li><a href="/wiki/Grenat" title="Grenat">Grenat</a></li> <li><a href="/wiki/Ha%C3%BCyne" title="Haüyne">Haüyne</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9liodore_(b%C3%A9ryl)" title="Héliodore (béryl)">Héliodore</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9matite" title="Hématite">Hématite</a></li> <li><a href="/wiki/Spodum%C3%A8ne" title="Spodumène">Hiddénite</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Jade</a></li> <li><a href="/wiki/Jaspe" title="Jaspe">Jaspe</a></li> <li><a href="/wiki/Spodum%C3%A8ne" title="Spodumène">Kunzite</a></li> <li><a href="/wiki/Lapis-lazuli" title="Lapis-lazuli">Lapis-lazuli</a></li> <li><a href="/wiki/Larimar" title="Larimar">Larimar</a></li> <li><a href="/wiki/Malachite" title="Malachite">Malachite</a></li> <li><a href="/wiki/Andradite" title="Andradite">Mélanite</a></li> <li><a href="/wiki/Microcline" title="Microcline">Microcline</a></li> <li><a href="/wiki/Morganite" title="Morganite">Morganite</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%92il-de-tigre" title="Œil-de-tigre">Œil-de-tigre</a></li> <li><a href="/wiki/Oligoclase" title="Oligoclase">Oligoclase</a></li> <li><a href="/wiki/Onyx_(min%C3%A9ral)" title="Onyx (minéral)">Onyx</a></li> <li><a href="/wiki/Opale" title="Opale">Opale</a></li> <li><a href="/wiki/Painite" title="Painite">Painite</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%A9riclase" title="Périclase">Périclase</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%A9ridot" title="Péridot">Péridot</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_de_lune" title="Pierre de lune">Pierre de lune</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9liolite" title="Héliolite">Pierre de soleil</a></li> <li><a href="/wiki/Prehnite" title="Prehnite">Prehnite</a></li> <li><a href="/wiki/Quartz_rose" title="Quartz rose">Quartz rose</a></li> <li><a href="/wiki/Quartz_fum%C3%A9" title="Quartz fumé">Quartz fumé</a></li> <li><a href="/wiki/Rhodonite" title="Rhodonite">Rhodonite</a></li> <li><a href="/wiki/Rutile" title="Rutile">Rutile</a></li> <li><a href="/wiki/Scheelite" title="Scheelite">Scheelite</a></li> <li><a href="/wiki/Serpentine_(min%C3%A9ral)" title="Serpentine (minéral)">Serpentine</a></li> <li><a href="/wiki/Sodalite" title="Sodalite">Sodalite</a></li> <li><a href="/wiki/Spessartine" title="Spessartine">Spessartine</a></li> <li><a href="/wiki/Spinelle" title="Spinelle">Spinelle</a></li> <li><a href="/wiki/Spodum%C3%A8ne" title="Spodumène">Spodumène</a></li> <li><a href="/wiki/Staurolite" title="Staurolite">Staurolite</a></li> <li><a href="/wiki/Tanzanite" title="Tanzanite">Tanzanite</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%A9molite" title="Trémolite">Trémolite</a></li> <li><a href="/wiki/Topaze_(min%C3%A9ral)" title="Topaze (minéral)">Topaze</a></li> <li><a href="/wiki/Tourmaline" title="Tourmaline">Tourmaline</a></li> <li><a href="/wiki/Turquoise_(min%C3%A9ral)" title="Turquoise (minéral)">Turquoise</a></li> <li><a href="/wiki/Uvarovite" title="Uvarovite">Uvarovite</a></li> <li><a href="/wiki/Variscite" title="Variscite">Variscite</a></li> <li><a href="/wiki/Zircon" title="Zircon">Zircon</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:170px; background:#DDDDFF; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Gemme" title="Gemme">Gemmes</a> organiques</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left; background:#ECECFF"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ambre" title="Ambre">Ambre</a></li> <li><a href="/wiki/Copal" title="Copal">Copal</a></li> <li><a href="/wiki/Corail_rouge" title="Corail rouge">Corail rouge</a></li> <li><a href="/wiki/Jais" title="Jais">Jais</a></li> <li><a href="/wiki/Mellite_(min%C3%A9ral)" title="Mellite (minéral)">Mellite</a></li> <li><a href="/wiki/Nacre" title="Nacre">Nacre</a></li> <li><a href="/wiki/Perle" title="Perle">Perle</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Min%C3%A9raux_et_roches" title="Portail des minéraux et roches"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Emerald_rough_300x422.jpg/17px-Emerald_rough_300x422.jpg" decoding="async" width="17" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Emerald_rough_300x422.jpg/25px-Emerald_rough_300x422.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Emerald_rough_300x422.jpg/34px-Emerald_rough_300x422.jpg 2x" data-file-width="300" data-file-height="422" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Min%C3%A9raux_et_roches" title="Portail:Minéraux et roches">Portail des minéraux et roches</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Chimie" title="Portail de la chimie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/24px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/36px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/48px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Chimie" title="Portail:Chimie">Portail de la chimie</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐5fc49f697b‐j9fvh Cached time: 20250405183231 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.529 seconds Real time usage: 0.766 seconds Preprocessor visited node count: 6962/1000000 Post‐expand include size: 99284/2097152 bytes Template argument size: 12028/2097152 bytes Highest expansion depth: 19/100 Expensive parser function count: 2/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 17551/5000000 bytes Lua time usage: 0.155/10.000 seconds Lua memory usage: 6453712/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 650.473 1 -total 26.79% 174.274 1 Modèle:Infobox_Minéral 26.05% 169.422 1 Modèle:Liens 24.90% 161.986 1 Modèle:Infobox_Minéral/2 16.91% 109.970 1 Modèle:Références 13.00% 84.577 7 Modèle:Infobox/Sous-titre_optionnel 10.94% 71.154 1 Modèle:Autres_projets 10.17% 66.177 4 Modèle:Article 9.34% 60.742 1 Modèle:Site_officiel 4.45% 28.976 1 Modèle:Voir_homonymes --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:28399:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250405183231 and revision id 222920350. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jade&oldid=222920350">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jade&oldid=222920350</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Pierre_fine" title="Catégorie:Pierre fine">Pierre fine</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Inosilicate" title="Catégorie:Inosilicate">Inosilicate</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8406" title="Catégorie:Page utilisant P8406">Page utilisant P8406</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_aux_beaux-arts" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives aux beaux-arts">Page pointant vers des bases relatives aux beaux-arts</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6706" title="Catégorie:Page utilisant P6706">Page utilisant P6706</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Min%C3%A9raux_et_roches/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Minéraux et roches/Articles liés">Portail:Minéraux et roches/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences/Articles liés">Portail:Sciences/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_de_la_Terre_et_de_l%27Univers/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences de la Terre et de l'Univers/Articles liés">Portail:Sciences de la Terre et de l'Univers/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:G%C3%A9ologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Géologie/Articles liés">Portail:Géologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Chimie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Chimie/Articles liés">Portail:Chimie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_malais" title="Catégorie:Article de qualité en malais">Article de qualité en malais</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 11 février 2025 à 15:00.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Jade" title="Spécial:Citer/Jade">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Jade&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Jade</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>67 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7dbbdd594f-6d2k7","wgBackendResponseTime":168,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.529","walltime":"0.766","ppvisitednodes":{"value":6962,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":99284,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12028,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":17551,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 650.473 1 -total"," 26.79% 174.274 1 Modèle:Infobox_Minéral"," 26.05% 169.422 1 Modèle:Liens"," 24.90% 161.986 1 Modèle:Infobox_Minéral/2"," 16.91% 109.970 1 Modèle:Références"," 13.00% 84.577 7 Modèle:Infobox/Sous-titre_optionnel"," 10.94% 71.154 1 Modèle:Autres_projets"," 10.17% 66.177 4 Modèle:Article"," 9.34% 60.742 1 Modèle:Site_officiel"," 4.45% 28.976 1 Modèle:Voir_homonymes"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.155","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6453712,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5fc49f697b-j9fvh","timestamp":"20250405183231","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Jade","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Jade","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q175089","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q175089","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-09-17T07:13:40Z","dateModified":"2025-02-11T13:00:18Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/00\/Jadestein.jpg","headline":"min\u00e9ral"}</script> </body> </html>