CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Քալամ - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"2a01d1a4-49e5-417c-87d5-aef91db5d91b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Քալամ","wgTitle":"Քալամ","wgCurRevisionId":9046490,"wgRevisionId":9046490,"wgArticleId":98955,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Վիքիպեդիա:Կաղապար «Քույրհղումներ» դատարկ","Իսլամական տերմիններ","Արաբական բառեր և արտահայտություններ","Քալամ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Քալամ","wgRelevantArticleId":98955,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q280817","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/1200px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1177"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/800px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="785"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/640px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="628"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Քալամ - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Քալամ rootpage-Քալամ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Պատմություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սուննիական_քալամի_շրջանները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Սուննիական_քալամի_շրջանները"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Սուննիական քալամի շրջանները</span> </div> </a> <ul id="toc-Սուննիական_քալամի_շրջանները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հիմնական_հարցերը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Հիմնական_հարցերը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Հիմնական հարցերը</span> </div> </a> <ul id="toc-Հիմնական_հարցերը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Քալամի_դպրոցները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Քալամի_դպրոցները"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Քալամի դպրոցները</span> </div> </a> <ul id="toc-Քալամի_դպրոցները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Գրականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Քալամ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 51 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-51" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">51 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Kal%C4%81m" title="Kalām – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Kalām" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم الكلام – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="علم الكلام" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Calam" title="Calam – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Calam" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/K%C9%99lam" title="Kəlam – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Kəlam" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A8%DB%8C%D9%84%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C" title="کلام بیلگی‌سی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کلام بیلگی‌سی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BC" title="Кәләм – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Кәләм" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="কালাম – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কালাম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Kalam" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%95%D9%84%D8%A7%D9%85" title="کەلام – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کەلام" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kal%C4%81m" title="Kalām – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Kalām" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Kelam" title="Kelam – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Kelam" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%A6%DE%8D%DE%A7%DE%89%DE%B0" title="ކަލާމް – դիվեհի" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ކަލާމް" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="դիվեհի" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Kalam" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kalam" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Kalam" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kalam" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم کلام – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="علم کلام" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kalam" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Kal%C3%A2m" title="Kalâm – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Kalâm" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9B%D7%9C%D7%90%D7%9D" title="כלאם – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="כלאם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AE_%E0%A4%85%E0%A4%B2-%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इल्म अल-कलाम – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="इल्म अल-कलाम" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Kal%C3%A1m" title="Kalám – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kalám" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ilmu_kalam" title="Ilmu kalam – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Ilmu kalam" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Kal%C4%81m" title="Kalām – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Kalām" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AB%E3%83%A9%E3%83%BC%E3%83%A0" title="カラーム – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="カラーム" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Калам – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Калам" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Kelam" title="Kelam – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Kelam" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – մալգաշերեն" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Kalam" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="մալգաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Келам – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Келам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Ilmu_kalam" title="Ilmu kalam – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Ilmu kalam" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kalam_(islam)" title="Kalam (islam) – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Kalam (islam)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kalam" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kalam" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%A2m" title="Calâm – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Calâm" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Kalam_(doctrin%C4%83)" title="Kalam (doctrină) – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Kalam (doctrină)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Калам – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Калам" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%DA%AA%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم ڪلام – սինդհի" lang="sd" hreflang="sd" data-title="علم ڪلام" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="սինդհի" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kalam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Kalam" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kal%C3%A1m" title="Kalám – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kalám" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Kalam" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kalam" title="Kalam – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kalam" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="கலாம் – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கலாம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BC" title="Калом – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Калом" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kelâm" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%99%D0%BB%D1%8F%D0%BC" title="Кәлям – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Кәлям" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D9%89%D9%84%D9%85%D9%89_%D9%83%DB%95%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ئىلمى كەلام – ույղուրերեն" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئىلمى كەلام" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ույղուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Калам – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Калам" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم کلام – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="علم کلام" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kalom" title="Kalom – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kalom" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E5%85%B0%E6%95%99%E4%B9%89%E5%AD%A6" title="伊斯兰教义学 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="伊斯兰教义学" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q280817#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին (դեռ գրված չէ) [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&oldid=9046490" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&id=9046490&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2594%25D5%25A1%25D5%25AC%25D5%25A1%25D5%25B4"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2594%25D5%25A1%25D5%25AC%25D5%25A1%25D5%25B4"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q280817" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="infobox" style="background:#669966; border:2px solid #31644d; color:white; float:right; font-size:85%; padding:3px; text-align:center; text-shadow: 0px 0px 3px #F9F9F9; width:165px" cellpadding="0" cellspacing="0"><tbody><tr><td><table style="background:#99CC99; color:#31644d; padding:1px"><tbody><tr><th style="background:white; colspan="><br /> <p><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ"><span style="color:#31644d; font-size:300%"><b>Իսլամ</b></span></a><br /><br /> </p><p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ"><img alt="Իսլամ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/185px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg" decoding="async" width="185" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/278px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/370px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg 2x" data-file-width="2118" data-file-height="2077" /></a></span><br /> </p> </th></tr><tr><td><b><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%AB_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D6%84%D5%A5%D6%80" title="Հավատի հիմքեր"><span style="color:#31644d; font-size:125%">Հավատի հիմքեր</span></a></b> <p><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միաստվածություն">Միաստվածություն</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածային Արդարություն (դեռ գրված չէ)">Աստվածային արդարություն</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարգարեականություն (դեռ գրված չէ)">Մարգարե</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B0%D5%A5%D5%B2_%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ահեղ դատաստան">Ահեղ դատաստան</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A9_(%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%AB%D5%A1_%D5%AB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4)" title="Իմամաթ (տասներկուական շիա իսլամ)">Իմամաթ</a> </p> </td></tr><tr><td><b><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Իսլամի հիմնասյուներ"><span style="color:#31644d; font-size:125%">Իսլամի հիմնասյուներ</span></a></b> <p><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A4%D5%A1" title="Շահադա">Վկայություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%A9_(%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%A9%D6%84)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սալաթ (աղոթք) (դեռ գրված չէ)">Աղոթք</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%A9" title="Զաքաթ">Նվիրաբերություն</a><br /><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Սաում">Պահք</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BB" title="Հաջ">Ուխտագնացություն</a><br /><a href="/wiki/%D5%8B%D5%AB%D5%B0%D5%A1%D5%A4" title="Ջիհադ">Ջիհադ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A5" title="Թազիե">Թազիե</a> </p> </td></tr><tr><td> <p><b><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Իսլամի պատմություն"><span style="color:#31644d; font-size:125%">Պատմություն և ներկայացուցիչներ</span></a></b> </p><p><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B4%D5%A1%D5%A4_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5" class="mw-redirect" title="Մուհամմադ մարգարե">Մուհամմադ մարգարե</a><br /> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Մարգարեները Ղուրանում">Մարգարեներ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%86" class="mw-redirect" title="Խալիֆ">Խալիֆներ</a><br /> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Սուննիներ">Սուննիներ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Շիաներ">Շիաներ</a><br /> <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B4%D5%A1%D5%B6" title="Մուսուլման">Մուսուլման</a> </p> </td></tr><tr><td> <p><b><a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ղուրան"><span style="color:#31644d; font-size:125%">Գրքեր և</span></a> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%A9" title="Շարիաթ"><span style="color:#31644d; font-size:125%">օրենքներ</span></a></b> </p><p><a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ղուրան">Ղուրան</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A1" title="Սուննա">Սուննա</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BD" title="Հադիս">Հադիսներ</a><br /> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%A9" title="Շարիաթ">Շարիաթ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AF%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիկհ (դեռ գրված չէ)">Ֆիկհ</a><br /> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%86%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հանաֆիականություն">Հանաֆիականություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Մալիքիականություն">Մալիքիականություն</a><br /> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%86%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Շաֆիականություն">Շաֆիականություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A2%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հանբալիականություն">Հանբալիականություն</a><br /><a href="/wiki/%D5%8B%D5%A1%D6%86%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ջաֆարիականություն">Ջաֆարիականություն</a><br /> </p> </td></tr><tr><td> <p><b><a class="mw-selflink selflink"><span style="color:#31644d; font-size:125%">Արաբամուսուլմանական փիլիսոփայություն</span></a></b> </p><p><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Իսլամական փիլիսոփայություն">Իսլամական փիլիսոփայություն</a><br /><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մութազիլիականություն">Մութազիլիականություն</a><br /> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աշարիականություն">Աշարիականություն</a><br /><a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%86%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Սուֆիզմ">Սուֆիզմ</a> </p> </td></tr><tr><td> <p><b><a href="/wiki/%D5%84%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Մշակույթ"><span style="color:#31644d; font-size:125%">Մշակույթ և</span></a> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%A9" title="Շարիաթ"><span style="color:#31644d; font-size:125%">հանրություն</span></a></b> </p><p><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Իսլամական արվեստ">Արվեստ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իսլամական տոներ (դեռ գրված չէ)">Տոներ</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իսլամական տոմար (դեռ գրված չէ)">Տոմար</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B4%D5%B4%D5%A1" title="Ումմա">համայնք</a><br /> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A6%D5%AF%D5%AB%D5%A9" title="Մզկիթ">Մզկիթներ</a><br /> </p> </td></tr><tr><td> <p><b><a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պորտալ:Իսլամ (դեռ գրված չէ)"><span style="color:#31644d">Պորտալ:Իսլամ</span></a></b> </p> </td></tr><tr><td> <p><small><b><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Կաղապար:Իսլամ"><span style="color:#31644d">п</span></a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Կաղապարի քննարկում:Իսլամ"><span style="color:#31644d">о</span></a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%26action%3Dedit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապար:Իսլամ&action=edit (դեռ գրված չէ)"><span style="color:#31644d">р</span></a></b></small> </p> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <p><b>Քալամ</b> (<a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Արաբերեն">արաբ․</a>՝ <span lang="ar">الكلام</span>‎‎ - <i>բառ</i>, <i>խոսք</i>), տերմինաբանորեն՝ դոգմատիկ համակարգ, աստվածաբանություն) լայն իմաստով անվանում են յուրաքանչյուր դատողությանը՝ կրոնափիլիսոփայական թեմաների շուրջ, որի նպատակն իսլամի դիրքորոշումների բացատրումն է՝ հենվելով բանականության փաստերի վրա։ Քալամ հաճախ անվանում են ռացիոնալիստական մուսուլմանական փլիսոփայությանը, սակայն վերջինից տարբերվում է նրանով, որ բանականության փաստարկներից բացի ընդունում է նաև Աստվածային Հայտնությունը։ Քալամը դարձավ ուղղահավատ սխոլաստիկ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աստվածաբանություն">աստվածաբանության</a> նոր համակարգը նշելու տերմին։ Առանձնացվում է <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մութազիլիականություն">մութազիլիական</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աշարիականություն">աշարիական քալամ</a>։ </p><p>Նախկինում <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AF%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիկհ (դեռ գրված չէ)">Ֆիկհ</a> տերմինով անվանում էին ինչպես իրավունքի մասին գիտությունը, այնպես էլ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աստվածաբանություն">աստվածաբանությունը</a>։ Պարզ տարբերակում իրավունքի և աստվածաբանության մեջ չկար և ֆակիհ տերմինով անվանում էին ինչպես իրավաբանին, այնպես էլ աստվածաբանին։ Այժմ <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AF%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիկհ (դեռ գրված չէ)">ֆիկհ</a> տերմինով սկսեցին անվանել մուսուլմանական իրավունքը, իսկ քալամ տերմինով՝ դավանաբանական <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աստվածաբանություն">աստվածաբանությունը</a>։ Սահմանվեց իրավունքի և աստվածաբանության միջև բաժանումը չնայած այդ բաժանումն իսլամում երբեք վերջնական չեղավ։ </p><p>Լայն իմաստով քալամը ներառում է ցանկացած քննարկում կրոնափիլիսոփայական թեմաներով։ Քալամը հաճախ անվանում են ռացիոնալիստական մուսուլմանական <a href="/wiki/%D5%93%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Փիլիսոփայություն">փիլիսոփայություն</a>, բայց միևնույն ժամանակ քալամն առանձնանում է ընդհանուր փիլիսոփայությունից նրանով, որ բանականության եզրակացությունների կողքին ճանաչում և ընդունում է նաև <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածային հայտնություններ (դեռ գրված չէ)">Աստվածային հայտնությունները</a>, ավելի ճիշտ բանական եզրահանգումները համապատասխանեցնում է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածային հայտնություններ (դեռ գրված չէ)">Աստվածային հայտնություններին</a>։ Մտածողներին, ովքեր զբաղվում էին քալամով կոչում էին <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AC%D5%AC%D5%AB%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մութաքալլիմ (դեռ գրված չէ)">մութաքալլիմ</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B4%D5%A1%D5%A4_%D5%A1%D5%AC_%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AC%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մուհամմադ ալ Ղազալի (դեռ գրված չէ)">Մուհամմադ ալ Ղազալիից</a> հետո քալամը սկսեց ընկալվել որպես գիտություն մուսուլմանական դոգմաների ռացիոնալիստական փաստարկների ճանապարհների մասին։ Քալամը կարևոր դեր է սկսում խաղալ մարդկանց՝ կրոնի ընկալման գործում հաղթահարելու համար կասկածը <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ">Իսլամի</a> զանազան ուսմունքների և իրավական նորմերի հանդեպ։ Կարևոր դեր ուներ այս ամենում <a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Տրամաբանություն">տրամաբանությունը</a>՝ Մանտիկ։ </p><p>Քաալամի ձևավորման պատճառներից մեկը մուսուլմանական համայնքի ներսում աճող տարաձայնություններ էին <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BC_%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%86%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուղղափառ խալիֆներ (դեռ գրված չէ)">ուղղափառ խալիֆների</a> կառավարման վերջում։ Հաջորդ պատճառն էր մուսուլմանական հասարակություն բուռն զարգացումը։ Այն բանից հետո, ինչ Խալիֆայույունը տարածեց իր իշխանությունը հսկայածավալ տարածքների վրա, որտեղ նախկինում գտնվում էին համաշխարհային քաղաքակրթությունների կենտրոնները, մուսուլմանները սկսեցին բախվել այլ մշակույթների հետ։ Արդյունքում առաջացավ անհրաժեշտություն իրենց կրոնի հիմնադրույթների ռացիոնալ բացատրություններ, որոնք կպատասխանեին իրենց հակառակորդների հարցադրումներին։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Քալամը սկզբնապես առաջացել և զարգացել է քննարկումների ընթացքում, որոնք ծավալվեցին իսլամում տարբեր կրոնաքաղաքական խմբավորումների ի հայտ գալուց հետո ՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%BD%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Խարիջիներ (դեռ գրված չէ)">խարիջիներ</a> , <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կադարիներ">կադարիներ</a> , <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ջաբարիներ">ջաբարիներ</a> , <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մուրջիներ">մուրջիներ</a>, ինչպես նաև ոչ մուսուլմանական ուսմունքների ներկայացուցիչների հետ բանավեճի արդյունքում։ Այս վեճերում մշակվում է քալամին հատուկ դատողությունների մեթոդը, որը հիմնված է <a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ղուրան">Ղուրանի</a> այլաբանական մեկնաբանության վրա և փաստարկների այս կամ այն թեզի ժամանակ ինչ որ հեղինակությունից մեջբերման ժխտման վրա, բացի բանականությունը, ինչպես նաև ձևավորվում էր նրա սկզբնական պրոբլեմատիկան . մարդու պատասխանատվությունն իր արարքների համար ըստ իսլամի կամքի ազատության և կանխորոշվածության, մարդու որակավորումը որպես մուսուլման՝ մուսլիմ, որպես ուղղահավատ՝ մումին, որպես անհավատ՝ քաֆիռ և որպես մարդու, որը ծանր մեղք է գործել, Աստծո միակությանը և նրա էության և ատրիբուտների փոխհարաբերությունը, <a href="/w/index.php?title=%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ղուրանի (դեռ գրված չէ)">Ղուրանի</a> արարված կամ չարարված լինելը ժամանակի մեջ։ Վերը թվարկված հարցերը, որոնք անմիջականորեն կապված են իսլամի դոգմաների հետ ձևավորեցին քալամի էությունը։ </p><p>Այս հարցերի պատասխանները գտնելու փնտրտուքները բերեցին որոշ ռացիոնալիստական դպրոցների ստեղծմանը։ Առաջին այդպիսի արմատական դպրոց դարձավ մութազիլիականը, որը հիմնվեց <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%AC_%D5%AB%D5%A2%D5%B6_%D4%B1%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վասիլ իբն Ատա (դեռ գրված չէ)">Վասիլ իբն Ատայի</a> կողմից։ Մութազիլիները մտցրեցին անկրկնելի և յուրօրինակ ներդրում քալամի առաջացման և զարգացման մեջ։ Ուղղահավատ սուննիները չնայած մութազիլիների հետ կոնֆլիկտի յուրացրեցին նրանցից որոշ մեթոդներ և հայացքներ։ Նրանք հասկանում էին, որ առանց ռացիոնալիստական մեկնաբանությունները երբեմն հնարավոր չէ։ Ուղղահավատ իսլամը տրամաբանական բացատրություններով փորձել է ներկայացնել <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC-%D4%B1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ալ-Աշարի">Ալ-Աշարին</a> , ով քալամում մեծ ներդրում ունի։ </p><p>Քալամի յուրահատուկ մեթոդը և պրոբլեմատիկան մենք առաջին անգամ հանդիպում ենք <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC_%D5%8B%D5%A1%D5%A4%D5%A1_%D5%AB%D5%A2%D5%B6_%D4%B4%D5%AB%D6%80%D5%B0%D5%A5%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ Ջադա իբն Դիրհեմ (դեռ գրված չէ)">Ալ Ջադա իբն Դիրհեմի</a> աշխատության մեջ, ով առաջ էր քաշում պահանջ հենվել միայն բանականության վրա և ժխտել նրան հակասական <a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ղուրան">Ղուրանի</a> սիմվոլիկ այլաբանական մեկնաբանությամբ բանաստեղծությունները։ Ալ Ջադային է պատկանում Աստծուն մշտական դրական ատրիբուտների վերագրման անհնարության մասին միտքը, <a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ղուրան">Ղուրանի</a>՝ ժամանակի մեջ արարված լինելու մասին միտքը և որոշ աղբյուրների համաձայն մարդու կամքի ազատության մասին միտքը։ Նրա աշակերտ <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%A1%D5%B0%D5%B4_%D4%BB%D5%A2%D5%B6_%D5%8D%D5%A1%D6%86%D5%BE%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջահմ Իբն Սաֆվան (դեռ գրված չէ)">Ջահմ Իբն Սաֆվանը</a> զարգացնելով իր ուսուցչի գաղափարներ խոսում էր բանականության հնարավորության մասին տարբերվող չարը բարուց տարբերելու հայտնությանը և մշակեց պանթեիստական ուղղվածություն ունեցող ուսմունք, որում հաստատվում էր <a href="/wiki/%D5%96%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" class="mw-redirect" title="Ֆատալիզմ">ֆատալիզմ</a>՝ ճակատագրապաշտության սկզբունքը։ Այս երկու մտածողներն իրենց հայեցակետով նախադրեցին առաջին խոշոր քալամի՝ մութազիլիզմի դպրոցի գաղափարները։ Նկատի ունենալով <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1_%D4%BB%D5%A2%D5%B6_%D5%8D%D5%A1%D6%86%D5%BE%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջահմա Իբն Սաֆվան (դեռ գրված չէ)">Ջահմա Իբն Սաֆվանի</a> գաղափարների և մութազիլիների գաղափարների մոտիկությունը մուսուլման դոքսոգրաֆները երբեմն խառնում էին մութազիլիական դպրոցը ջահմյանների հետ։ Մութազիլիական <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ">իսլամի</a> ծաղկումը վերաբերում է իններորդ դարի առաջին կեսին։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Շահրաստանի (դեռ գրված չէ)">Ալ-Շահրաստանիի</a> խոսքերով այդ դարաշրջանը ընդհանրապես քալամի զարգացման փայլուն շրջան էր. Սկսած <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Մութավաքիլ (դեռ գրված չէ)">Ալ-Մութավաքիլի</a> կառավարումից մութազիլիզմը սկսեց ենթարկվել հետապնդումների։ Այս պայմաններում քալամի օրինականացման փորձը դավանաբանների հետ փոխզիջման ճանապարհով ձեռնարկեց <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC-%D4%B1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ալ-Աշարի">ալ-Աշարին</a>՝ նոր դպրոցի Աշարիական քալամի հիմնադիրը։ Քալամի զարգացման այս էտապը <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Շահրաստանի (դեռ գրված չէ)">Ալ-Շահրաստանին</a> բնութագրում է որպես նրա անկման դարաշրջան; Չնայած աշարիները ցուցադրաբար իրենց հակադրում էին մութազիլիներին և փոխզիջման էին գնում հանբալիականների հետ, նրանք շարունակում էին մութազիլիների ռացիոնալ գիծը և աշարիների և մութազիլիների միջև գոյություն չուներ անանցանելի սահման։ Ալ Աշարին ինքը դուրս էր եկել մութազիլիների շրջանից։ Քալամի հիմնական դպրոցների կողքին գոյություն ուներ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մատուրիդականություն (դեռ գրված չէ)">մատուրիդիների դպրոցը</a>։ Քալամը, որն օբյեկտիվորեն խարխլեց ֆակիհների հեղինակությունը հատկապես հանբալիականների և զահիրիների՝ որպես դիսցիպլինա, որն <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%A2%D5%B6_%D5%A1%D5%AC_%D5%8B%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իբն ալ Ջաուզ (դեռ գրված չէ)">իբն ալ Ջաուզի</a> խոսքերով մութաքալիմների մեծ մասին հանգեցրին կասկածանքի, իսկ որոշներին անաստվածության։ Դրա հետ մեկտեղ Աշարիական քալամը կողմնակիցներ ուներ շաֆիականների և հանբալիականների մեջ, իսկ մութազիլականները զեյդիների։ </p><p><a href="/wiki/13" title="13">13</a>-րդ դարից սկսվում է քալամի մոտեցումը <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%86%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆալսաֆա (դեռ գրված չէ)">ֆալսաֆային</a>՝ իբրև <a href="/wiki/%D4%BB%D5%A2%D5%B6_%D5%8D%D5%AB%D5%B6%D5%A1" class="mw-redirect" title="Իբն Սինա">Իբն Սինայի</a> արևելյան պերիպաթետիզմի դպրոցի հետ միավորում։ Արդյունքում <a href="/wiki/%D4%BB%D5%A2%D5%B6_%D4%BD%D5%A1%D5%AC%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Իբն Խալդուն">Իբն Խալդունի</a> արտահայտմամբ հետագա մութազիլիների մոտ ֆալսաֆայի և քալամի հարցերը խառնվում էին այնպես, որ այս գիտությունները դառնում են անբաժան։ Քալամի պատմության այս էտապը ներկայացված է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D4%BB%D5%BD%D6%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Իսֆահանի (դեռ գրված չէ)">Ալ-Իսֆահանիի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D5%8B%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Ջուրջանի (դեռ գրված չէ)">Ալ-Ջուրջանիի</a> , <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%BE%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Դավվան (դեռ գրված չէ)">Ալ-Դավվանի</a> և այլոց աշխատություններում։ Նոր և նորագույն ժամանակններում քալամը ամենից առաջ մութազիլականությունը մուսուլմանական աշխարհում ոգեշնչել է ռացիոնալիստներին, որոնք աշխատում էին կոնֆլիկտի մեջ չմտնել մուսուլմանական դավանաբանության հիմքերի հետ։ Նրանց մեջ են մտնում մուսուլման ռեֆորմատորներ, լիբերալ մտածողները, իսլամական ձախակողմյանները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Սուննիական_քալամի_շրջանները"><span id=".D5.8D.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.AB.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.84.D5.A1.D5.AC.D5.A1.D5.B4.D5.AB_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8"></span>Սուննիական քալամի շրջանները</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Սուննիական քալամի շրջանները" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Սուննիական քալամի շրջանները"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սուննիական քալամը պայմանականորեն բաժանված է չորս շրջանների. </p> <ol><li><b>Մութակադդիմին</b> — Սա հնագույն մութաքալիմների շրջանն է, <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D6%82_%D5%A1%D5%AC_%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%AC_%D4%B1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աբու ալ Հասան ալ Աշարի (դեռ գրված չէ)">Աբու ալ Հասան ալ Աշարիից</a> մինչև <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC-%D5%8B%D5%B8%D6%82%D5%BE%D5%A5%D5%B5%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալ-Ջուվեյնի (դեռ գրված չէ)">Ալ-Ջուվեյնի</a>, ով <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC-%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AC%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ալ-Ղազալի">Ալ-Ղազալիի</a> ուսուցիչն էր։</li> <li><b>Մութաախիռին</b> — Հետագա շրջանը, որ սկսեց <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B4%D5%A1%D5%A4_%D5%A1%D5%AC_%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AC%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մուհամմադ ալ Ղազալի (դեռ գրված չէ)">Մուհամմադ ալ Ղազալիից</a> և ավարտվեց տասնչորսերորդ դարում։ Սա Քալամի ամենածաղկուն շրջանն է։</li> <li><b>Անկման շրջանը</b> — Սկսվել է տասնչորսերորդ դարից և շարունակվել է մինչև քսաներորդ դար։ Այս շրջանում արդեն քալամը նորովի չէր զարգանում, ոչ մի սկզբունքային փոփոխություն չմտցվեց։ Միայն գրվում ին նախկին մութաքալիմների աշխատությունների մեկնաբանություններ և կրկնվում էին նրանց մտքերը։</li> <li><b>Ժամանակակից քալամ</b> — Սկսել է զարգանալ քսաներորդ դարից։ քալամի զարգացման պատճառները դարձան ժամանակակից աշխարհի փոփոխված պայմանները, նոր, դեռևս չուսումնասիրված հարցերի ի հայտ գալը ժամանակակից պայմաններից ելնելով։</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Հիմնական_հարցերը"><span id=".D5.80.D5.AB.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D6.80.D6.81.D5.A5.D6.80.D5.A8"></span>Հիմնական հարցերը</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Հիմնական հարցերը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Հիմնական հարցերը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Աստծո միակությանը և նրա էության և ատրիբուտների փոխհարաբերությունը.</li> <li><a href="/wiki/%D5%82%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ղուրան">Ղուրանի</a> արարված կամ չարարված լինելը ժամանակի մեջ.</li> <li>Մարդու պատասխանատվությունն իր արարքների համար ըստ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ">իսլամի</a> կամքի ազատության և կանխորոշվածության.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Քալամի_դպրոցները"><span id=".D5.94.D5.A1.D5.AC.D5.A1.D5.B4.D5.AB_.D5.A4.D5.BA.D6.80.D5.B8.D6.81.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8"></span>Քալամի դպրոցները</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Քալամի դպրոցները" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Քալամի դպրոցները"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մութազիլիականություն">Մութազիլիականություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աշարիականություն">Աշարիականություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մատուրիդականություն (դեռ գրված չէ)">Մատուրիդականություն</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրականություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Գրականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Ислам. Энциклопедический словарь</li> <li>Петрушевский И. – Ислам в Иране</li> <li>Հովհաննիսյան Ն. – Արաբական երկրների պատմություն, հատոր I</li></ul> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/kalam-Islam">Բրիտանիկա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/religiya/KALAM.html">Կրուգոսվետ</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%95%D0%AD%D0%91%D0%95/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC" class="extiw" title="s:ru:ЕЭБЕ/Калам">Հրեական Բրոքհաուսի և Եփրոնի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/kalam">Մեծ նորվեգական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pravenc.ru/text/1319913.html">Ուղղափառ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/kalam/">Universalis</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Լատվիայի ազգային գրադարան">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/LNB%7CLNC10-000342795">000342795</a> · <span title="Microsoft Academic" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">Microsoft</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.microsoft.com/#/detail/2779129024">2779129024</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph696395">ph696395</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քալամ&oldid=9046490">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Քալամ&oldid=9046490</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Իսլամական տերմիններ">Իսլամական տերմիններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Արաբական բառեր և արտահայտություններ">Արաբական բառեր և արտահայտություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Կատեգորիա:Քալամ">Քալամ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիա: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80_%C2%AB%D5%94%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%80%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%C2%BB_%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AF" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Կաղապար «Քույրհղումներ» դատարկ">Վիքիպեդիա:Կաղապար «Քույրհղումներ» դատարկ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 25 հունվարի 2024-ի ժամը 07:13-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-tlpwn","wgBackendResponseTime":174,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.137","walltime":"0.198","ppvisitednodes":{"value":199,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":10450,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":55,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":7,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 142.096 1 -total"," 93.59% 132.989 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 52.28% 74.283 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"," 4.05% 5.754 1 Կաղապար:Իսլամ"," 2.10% 2.988 1 Կաղապար:Lang-ar"," 1.54% 2.189 17 Կաղապար:·"," 0.97% 1.379 1 Կաղապար:Lang-ar2"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.067","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2532700,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5cb77ff894-clf5j","timestamp":"20241028003527","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0554\u0561\u056c\u0561\u0574","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D5%94%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B4","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q280817","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q280817","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-12-26T18:55:24Z","dateModified":"2024-01-25T07:13:58Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/60\/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg"}</script> </body> </html>