CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="eu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Azti - Wikipedia, entziklopedia askea.</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )euwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","urtarrila","otsaila","martxoa","apirila","maiatza","ekaina","uztaila","abuztua","iraila","urria","azaroa","abendua"],"wgRequestId":"3bdf8bc3-939c-4491-b1a9-8dfd9dc87863","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Azti","wgTitle":"Azti","wgCurRevisionId":9863093,"wgRevisionId":9863093,"wgArticleId":350724,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orri guztiak","Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak from urtarrila 2022","Betiko hautsitako kanpo estekak dituzten artikuluak","Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak","Wikipedia:AAT identifikatzailea duten artikuluak","Folklorea","Magia","Erlijioaren antropologia"],"wgPageViewLanguage":"eu","wgPageContentLanguage":"eu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Azti","wgRelevantArticleId":350724,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"eu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2488257","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ErrefAurrebista","ext.gadget.UkensKonkurranse","ext.gadget.TxikipediaTab","ext.gadget.ArtikuluenKalitatea","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.24"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG/1200px-Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1377"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG/960px-Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="918"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="735"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Azti - Wikipedia, entziklopedia askea."> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eu.m.wikipedia.org/wiki/Azti"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Aldatu" href="/w/index.php?title=Azti&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (eu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Azti"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom Jarioa" href="/w/index.php?title=Berezi:AzkenAldaketak&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Azti rootpage-Azti skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Edukira joan</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu nagusia" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu nagusia" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu nagusia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu nagusia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nabigazioa </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Azala" title="Azala bisitatu [z]" accesskey="z"><span>Azala</span></a></li><li id="n-Txikipedia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Txikipedia:Azala"><span>Txikipedia</span></a></li><li id="n-Ikusgela" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela"><span>Ikusgela</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Txokoa" title="Proiektuaren inguruan, zer egin dezakezu, non aurkitu nahi duzuna"><span>Txokoa</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:AzkenAldaketak" title="Wikiko azken aldaketen zerrenda. [r]" accesskey="r"><span>Aldaketa berriak</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:Ausazkoa" title="Ausazko orrialde bat kargatu [x]" accesskey="x"><span>Ausazko orria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" title="Aurkitzeko lekua."><span>Laguntza</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:OrrialdeBereziak"><span>Orri bereziak</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Azala" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Entziklopedia askea" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eu.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Berezi:Bilatu" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu" aria-label="Wikipedia wikian bilatu" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Tresna pertsonalak"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itxura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Itxura</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eu.wikipedia.org&uselang=eu" class=""><span>Dohaintza egin</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Azti" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea." class=""><span>Sortu kontua</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Azti" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o" class=""><span>Hasi saioa</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Aukera gehiago" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresna pertsonalak" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tresna pertsonalak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eu.wikipedia.org&uselang=eu"><span>Dohaintza egin</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Azti" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Sortu kontua</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Azti" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Hasi saioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Izena eman gabeko erabiltzaileentzako orrialdeak <a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" aria-label="Artikuluak aldatzeari buruz gehiago ikasi"><span>gehiago ikasi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEkarpenak" title="IP helbide honetatik egindako aldaketen zerrenda [y]" accesskey="y"><span>Ekarpenak</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEztabaida" title="Zure IParen eztabaida [n]" accesskey="n"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eⓧ\u003C/a\u003E\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"eu\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"width: 100%; background-color: #f9f9f9; border-top: 2px solid #000; border-bottom: 2px solid #000; padding: 6px; font-size: 1.2em; text-align: center;\"\u003EParte hartu zabalik ditugun lehiaketetan: \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/Ipuscuatik_Gipuzkoara\" title=\"Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/Ipuscuatik Gipuzkoara\"\u003EIpuscuatik Gipuzkoara\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E\u0026#160;\u0026#8226;\u0026#32; \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/Estonia\" title=\"Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/Estonia\"\u003EEstonia\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Edukiak" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Edukiak</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ezkutatu</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">⇑ Gora</div> </a> </li> <li id="toc-Magoak,_izarren_gertakarien_igarle_bezala_eta_beste_batzuk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Magoak,_izarren_gertakarien_igarle_bezala_eta_beste_batzuk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Magoak, izarren gertakarien igarle bezala eta beste batzuk</span> </div> </a> <ul id="toc-Magoak,_izarren_gertakarien_igarle_bezala_eta_beste_batzuk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aztiak,_sorginen_botereen_pareko_arrak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aztiak,_sorginen_botereen_pareko_arrak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Aztiak, sorginen botereen pareko arrak</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Aztiak,_sorginen_botereen_pareko_arrak-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Aztiak, sorginen botereen pareko arrak azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Aztiak,_sorginen_botereen_pareko_arrak-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Euskal_izenaren_jatorri_ezezaguna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskal_izenaren_jatorri_ezezaguna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Euskal izenaren jatorri ezezaguna</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskal_izenaren_jatorri_ezezaguna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Europako_aztien_historia_laburra" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europako_aztien_historia_laburra"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Europako aztien historia laburra</span> </div> </a> <ul id="toc-Europako_aztien_historia_laburra-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Paleolitoko_Xamanak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Paleolitoko_Xamanak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Paleolitoko Xamanak</span> </div> </a> <ul id="toc-Paleolitoko_Xamanak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zeltiar_eta_erromatarren_igarle_gurgarriak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Zeltiar_eta_erromatarren_igarle_gurgarriak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Zeltiar eta erromatarren igarle gurgarriak</span> </div> </a> <ul id="toc-Zeltiar_eta_erromatarren_igarle_gurgarriak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kristautasunaren_bilakaera_edo_eta_sineskeri_ugaritasunaren_hondamendia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kristautasunaren_bilakaera_edo_eta_sineskeri_ugaritasunaren_hondamendia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Kristautasunaren bilakaera edo eta sineskeri ugaritasunaren hondamendia</span> </div> </a> <ul id="toc-Kristautasunaren_bilakaera_edo_eta_sineskeri_ugaritasunaren_hondamendia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erdi_Arotik_sorgin-ehizaraino" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Erdi_Arotik_sorgin-ehizaraino"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.4</span> <span>Erdi Arotik sorgin-ehizaraino</span> </div> </a> <ul id="toc-Erdi_Arotik_sorgin-ehizaraino-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XVIII._mendetik_XX.era_aztien_altsaera" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#XVIII._mendetik_XX.era_aztien_altsaera"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.5</span> <span>XVIII. mendetik XX.era aztien altsaera</span> </div> </a> <ul id="toc-XVIII._mendetik_XX.era_aztien_altsaera-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Aztiak_beste_kulturen_barne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aztiak_beste_kulturen_barne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Aztiak beste kulturen barne</span> </div> </a> <ul id="toc-Aztiak_beste_kulturen_barne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aztiak_Euskal_Herrian" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aztiak_Euskal_Herrian"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Aztiak Euskal Herrian</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Aztiak_Euskal_Herrian-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Aztiak Euskal Herrian azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Aztiak_Euskal_Herrian-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Aztiak_eta_aztikeriak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aztiak_eta_aztikeriak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Aztiak eta aztikeriak</span> </div> </a> <ul id="toc-Aztiak_eta_aztikeriak-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Augur-eak,_agure_agurgarriak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Augur-eak,_agure_agurgarriak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.1</span> <span>Augur-eak, agure agurgarriak</span> </div> </a> <ul id="toc-Augur-eak,_agure_agurgarriak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ur-aztiak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ur-aztiak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.2</span> <span>Ur-aztiak</span> </div> </a> <ul id="toc-Ur-aztiak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sarako_eguraldi_igarle_diren_esaldi_eta_beste_aholku_batzuk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sarako_eguraldi_igarle_diren_esaldi_eta_beste_aholku_batzuk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3</span> <span>Sarako eguraldi igarle diren esaldi eta beste aholku batzuk</span> </div> </a> <ul id="toc-Sarako_eguraldi_igarle_diren_esaldi_eta_beste_aholku_batzuk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Belagileak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Belagileak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.4</span> <span>Belagileak</span> </div> </a> <ul id="toc-Belagileak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Azti_famatua_pare_bat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Azti_famatua_pare_bat"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.5</span> <span>Azti famatua pare bat</span> </div> </a> <ul id="toc-Azti_famatua_pare_bat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Azti_ospetsuak_kulturan_barne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Azti_ospetsuak_kulturan_barne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Azti ospetsuak kulturan barne</span> </div> </a> <ul id="toc-Azti_ospetsuak_kulturan_barne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erreferentziak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Erreferentziak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Erreferentziak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erreferentziak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kanpo_estekak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kanpo_estekak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Kanpo estekak</span> </div> </a> <ul id="toc-Kanpo_estekak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Edukiak" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Eduki-taula" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Azti</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Joan beste hizkuntza batean idatzitako artikulu batera. 50 hizkuntzatan eskuragarri." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-50" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">50 hizkuntza</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D8%B1_(%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%82_%D9%84%D9%84%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%D8%A9)" title="ساحر (خارق للطبيعة) – arabiera" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ساحر (خارق للطبيعة)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabiera" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Magu" title="Magu – asturiera" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Magu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiera" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A6%B0" title="যাদুকর – bengalera" lang="bn" hreflang="bn" data-title="যাদুকর" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalera" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sorser" title="Sorser – bretoiera" lang="br" hreflang="br" data-title="Sorser" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mag" title="Mag – katalana" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mag" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalana" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1g" title="Mág – txekiera" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mág" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="txekiera" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%83%D0%BD" title="Калтун – txuvaxera" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Калтун" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="txuvaxera" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Magiker" title="Magiker – daniera" lang="da" hreflang="da" data-title="Magiker" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="daniera" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zauberer" title="Zauberer – alemana" lang="de" hreflang="de" data-title="Zauberer" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemana" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Str%C3%B2leg" title="Stròleg – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Stròleg" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Magician_(paranormal)" title="Magician (paranormal) – ingelesa" lang="en" hreflang="en" data-title="Magician (paranormal)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingelesa" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Plenumanto_de_magio" title="Plenumanto de magio – esperantoa" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Plenumanto de magio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperantoa" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mago" title="Mago – gaztelania" lang="es" hreflang="es" data-title="Mago" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="gaztelania" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5lur" title="Võlur – estoniera" lang="et" hreflang="et" data-title="Võlur" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Velho" title="Velho – finlandiera" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Velho" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finlandiera" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sorcier" title="Sorcier – frantsesa" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Sorcier" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="frantsesa" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tsjoender" title="Tsjoender – mendebaldeko frisiera" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tsjoender" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="mendebaldeko frisiera" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mago" title="Mago – galiziera" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mago" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galiziera" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%95%D7%A1%D7%9D" title="קוסם – hebreera" lang="he" hreflang="he" data-title="קוסם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreera" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A5%82%E0%A4%97%E0%A4%B0" title="जादूगर – hindia" lang="hi" hreflang="hi" data-title="जादूगर" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindia" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C4%8Carobnjak" title="Čarobnjak – kroaziera" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Čarobnjak" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="kroaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Kuz%C5%82ar" title="Kuzłar – goi-sorabiera" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Kuzłar" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="goi-sorabiera" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կախարդներ – armeniera" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կախարդներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armeniera" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Mago" title="Mago – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Mago" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Sorcisto" title="Sorcisto – idoa" lang="io" hreflang="io" data-title="Sorcisto" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="idoa" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mago" title="Mago – italiera" lang="it" hreflang="it" data-title="Mago" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiera" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E9%AD%94%E6%B3%95%E4%BD%BF%E3%81%84" title="魔法使い – japoniera" lang="ja" hreflang="ja" data-title="魔法使い" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoniera" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A7%88%EB%B2%95%EC%82%AC" title="마법사 – koreera" lang="ko" hreflang="ko" data-title="마법사" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreera" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Strion" title="Strion – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Strion" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Magh" title="Magh – lombardiera" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Magh" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardiera" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Burtininkas" title="Burtininkas – lituaniera" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Burtininkas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Burvis" title="Burvis – letoniera" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Burvis" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%88%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B8%D0%BA" title="Волшебник – mazedoniera" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Волшебник" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="mazedoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Magi%C3%ABr" title="Magiër – nederlandera" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Magiër" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="nederlandera" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Trollmann" title="Trollmann – nynorsk (norvegiera)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Trollmann" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nynorsk (norvegiera)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Czarodziej" title="Czarodziej – poloniera" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Czarodziej" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="poloniera" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1" title="جادوگر – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جادوگر" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D1%83%D0%BD" title="Колдун – errusiera" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Колдун" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="errusiera" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Maga" title="Maga – siziliera" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Maga" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siziliera" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1" title="جادوگر – sindhia" lang="sd" hreflang="sd" data-title="جادوگر" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhia" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/%C4%8Carobnjak" title="Čarobnjak – serbokroaziera" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Čarobnjak" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbokroaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Wizard" title="Wizard – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Wizard" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%9A%D0%B0%D0%BA" title="Чаробњак – serbiera" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Чаробњак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbiera" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Trollkarl" title="Trollkarl – suediera" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Trollkarl" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suediera" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Majisyen" title="Majisyen – turkiera" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Majisyen" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turkiera" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D1%96%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%BA_(%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B5)" title="Чарівник (паранормальне) – ukrainera" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Чарівник (паранормальне)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainera" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1" title="جادوگر – urdua" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جادوگر" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdua" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Jodugar" title="Jodugar – uzbekera" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Jodugar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbekera" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%AD%94%E6%B3%95%E5%B8%88" title="魔法师 – txinera" lang="zh" hreflang="zh" data-title="魔法师" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="txinera" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%B7%AB" title="巫 – kantonera" lang="yue" hreflang="yue" data-title="巫" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantonera" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2488257#sitelinks-wikipedia" title="Aldatu hizkuntzen arteko loturak" class="wbc-editpage">Aldatu loturak</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Izen-tarteak"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Azti" title="Eduki orrialdea ikusi [c]" accesskey="c"><span>Artikulua</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eztabaida:Azti&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Artikuluari buruzko eztabaida (sortu gabe) [t]" accesskey="t"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aldatu hizkuntza aldaera" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">euskara</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ikusketak"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Azti"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&action=history" title="Artikulu honen aurreko bertsioak. [h]" accesskey="h"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresnak" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tresnak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tresnak</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Ekintzak </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Azti"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&action=history"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Orokorra </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:ZerkLotzenDuHona/Azti" title="Orri honetaranzko esteka duten wiki orri guztien zerrenda [j]" accesskey="j"><span>Honanzko esteka duten orriak</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:RecentChangesLinked/Azti" rel="nofollow" title="Orri honetatik esteka duten orrietako azken aldaketak [k]" accesskey="k"><span>Lotutako orrietako aldaketak</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eu" title="Irudiak edo media fitxategiak igo [u]" accesskey="u"><span>Fitxategia igo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&oldid=9863093" title="Orriaren bertsio honetaranzko esteka iraunkorra"><span>Lotura iraunkorra</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&action=info" title="Orrialde honi buruzko informazio gehiago"><span>Orri honen datuak</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:CiteThisPage&page=Azti&id=9863093&wpFormIdentifier=titleform" title="Orri honen aipua egiteko moduari buruzko informazioa"><span>Artikulu hau aipatu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FAzti"><span>URL laburra lortu</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:QrCode&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FAzti"><span>QR kodea jaitsi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Inprimatu/esportatu </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:Book&bookcmd=book_creator&referer=Azti"><span>Liburu bat sortu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:DownloadAsPdf&page=Azti&action=show-download-screen"><span>Deskargatu PDF formatuan</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Azti&printable=yes" title="Orrialde honen bertsio inprimagarria [p]" accesskey="p"><span>Inprimatzeko bertsioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Beste proiektuetan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Magicians_(mystical_figures)" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2488257" title="Datuen biltegi elementu batera lotuta [g]" accesskey="g"><span>Wikidata itema</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itxura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ezkutatu</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia, Entziklopedia askea</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="eu" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8986446">.mw-parser-output .noexcerpt{padding-top:10px}</style><div> <dl><dd><i>Artikulu hau <a href="/wiki/Magia" title="Magia">magia</a> egiten duen pertsonaia buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «<a href="/wiki/Azti_(argipena)" class="mw-disambig" title="Azti (argipena)">Azti (argipena)</a>».</i></dd></dl></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG/229px-Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG" decoding="async" width="229" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG/344px-Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG/458px-Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG 2x" data-file-width="1307" data-file-height="1500" /></a><figcaption><a href="/wiki/Merlin" title="Merlin">Merlin</a> <b>aztia</b>.</figcaption></figure> <p><b>Azti</b><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> naturaz gaindiko ahalmenak baliatuz <a href="/wiki/Magia" title="Magia">magia</a> egiten duen pertsonaia da, <a href="/wiki/Kultura" title="Kultura">kultura</a> askotako <a href="/wiki/Okultismo" title="Okultismo">praktika ezkutu</a>, <a href="/wiki/Sinesmen" title="Sinesmen">sinesmen</a>, <a href="/wiki/Mitologia" title="Mitologia">mitologia</a> eta kondairetan agertzen dena, <a href="/wiki/Euskal_mitologia" title="Euskal mitologia">Euskal mitologian</a> ere topatu daitekeena. Egungo fikzio <a href="/wiki/Fantasia" class="mw-redirect" title="Fantasia">fantastikoan</a> ere maiz agertzen da. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Magoak,_izarren_gertakarien_igarle_bezala_eta_beste_batzuk"><span id="Magoak.2C_izarren_gertakarien_igarle_bezala_eta_beste_batzuk"></span>Magoak, izarren gertakarien igarle bezala eta beste batzuk</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=1" title="Aldatu atal hau: «Magoak, izarren gertakarien igarle bezala eta beste batzuk»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Magoak, izarren gertakarien igarle bezala eta beste batzuk"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Ravenako basilikan ageri diran hiru errege magoak" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg/228px-Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg" decoding="async" width="228" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg/342px-Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg/456px-Ravenna_Basilica_of_Sant%27Apollinare_Nuovo_3_Wise_men.jpg 2x" data-file-width="4433" data-file-height="2592" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kristautasun" title="Kristautasun">Kristautasunean</a> hain hedatua dagoen <a href="/wiki/Errege_Magoak" title="Errege Magoak">Hiru erregeen</a> kondaira ez da <a href="/wiki/Itun_Berria" title="Itun Berria">Itun Berrian</a> jasotzen inondik inora.</figcaption></figure> <p>Mago terminoa antzinako <a href="/wiki/Errege_Magoak" title="Errege Magoak">Errege Magoetatik</a> hedatu zen μάγος itun berriko greziar itzulketen bidez eta, azkenik, latineko magusetik. Mago hitzaren jatorria <a href="/wiki/Apaiz" title="Apaiz">apaiz</a> <a href="/wiki/Persiar" title="Persiar">persiarrak</a> izendatzeko erabiltzen zan hitzetik letorke. <a href="/wiki/Astrologia" title="Astrologia">Astrologiaren</a> bitartez etorkizuna iragartzeko ahalmena zutela sinesten zan aitzinean (eta askoren sineskeriak gaur egun ere <a href="/wiki/Horoskopo" title="Horoskopo">horoskopoan</a> sinesten dute). </p><p>Termino modernoetan magia trikimailuak praktikatzen dutenak, astrologo edo eta igarle modukoak izendatzeko erabiltzen da. </p><p>Mago terminoa ere ilusionistei izendatzeko erabiltzen da, publikoa dibertitzeko eta harritzeko helburuarekin ilusionismoaren bidez "botere magikoak" dauzkatela dioten artistak. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aztiak,_sorginen_botereen_pareko_arrak"><span id="Aztiak.2C_sorginen_botereen_pareko_arrak"></span>Aztiak, sorginen botereen pareko arrak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=2" title="Aldatu atal hau: «Aztiak, sorginen botereen pareko arrak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Aztiak, sorginen botereen pareko arrak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskal_izenaren_jatorri_ezezaguna">Euskal izenaren jatorri ezezaguna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=3" title="Aldatu atal hau: «Euskal izenaren jatorri ezezaguna»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Euskal izenaren jatorri ezezaguna"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Irudian Trois freres-eko aztia." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg/279px-The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg" decoding="async" width="279" height="297" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg/419px-The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg/558px-The_Sorcerer_cave_art._Sketch_of_Breuil%27s_drawing._Photograph._Wellcome_M0008769.jpg 2x" data-file-width="3200" data-file-height="3405" /></a><figcaption>Ikerleen ustetan gizakia gizakia denetik aztikeriaren sineskeria izan du gogoan. Irudian <i>Trois freres</i>-eko aztia.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Sorgin" title="Sorgin">Sorginak</a> sorginkeriak egiten zituzten emakumeak badira aztiak aztikeriak egiten zituzten arrak lirateke. </p><p>Azti hitzaren jatorria eta esanahia ezezaguna bada ere hegazti hitzean aztarnak topa ditzakegu, hegan egiten duten aztiak hegaztiak lirateke, baina "aztia" zer esan nahi duen argitu gabe. Borondatearen nahien arabera zerbait hasteko edo hazteko ahalmenean oinarritu daiteke "azti" hitzak. </p><p>Euskal Herriko aztiek, gainontzeko aztiek bezala, izaki eta indar naturalak edo naturaz gaindiko botereak kontrolatzen eta manipulatzen dituztela sinesten da, erritualen edo eta ekintza zehatza batzuen bitartez. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europako_aztien_historia_laburra">Europako aztien historia laburra</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=4" title="Aldatu atal hau: «Europako aztien historia laburra»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Europako aztien historia laburra"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Paleolitoko_Xamanak">Paleolitoko Xamanak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=5" title="Aldatu atal hau: «Paleolitoko Xamanak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Paleolitoko Xamanak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aztiak gizakien historiaurretik egon direla diote ikerleek. Iritzi hau onesteko <a href="/wiki/Paleolitoa" title="Paleolitoa">paleolito aroko</a> zenbait irudietan oinarritzen dira. <a href="/wiki/Lascaux" title="Lascaux">Lascaux</a> edo Trois Freres-eko kobazuloetan ikus daitezken marrazkietan giza-abere itxurako irudietan xamanen animismoaren gurtza susmatzen da.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Erlijio sinesmen sistemen artean aitzinetariko bat, aitzinena ez bada, <a href="/wiki/Animismo" title="Animismo">animismoa</a> da, <a href="/wiki/Xamanismo" title="Xamanismo">xamanismoaren</a> oinarria. </p><p><a href="/wiki/Xamanismo" title="Xamanismo">Xamanek</a>, gizonak naiz emakumeek, azti, mago, igarle, mediuma edo eta sendatzailea da, dena batera. Izpirituen munduarekiko harremanetan mezuak jaso eta bere gizataldea babesteko eginkizunak baliatzen ditu. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Zeltiar_eta_erromatarren_igarle_gurgarriak">Zeltiar eta erromatarren igarle gurgarriak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=6" title="Aldatu atal hau: «Zeltiar eta erromatarren igarle gurgarriak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Zeltiar eta erromatarren igarle gurgarriak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde,_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_(titel_op_object),_RP-P-OB-77.824.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Druida bat grabatu baten arabera" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde%2C_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_%28titel_op_object%29%2C_RP-P-OB-77.824.jpg/226px-Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde%2C_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_%28titel_op_object%29%2C_RP-P-OB-77.824.jpg" decoding="async" width="226" height="387" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde%2C_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_%28titel_op_object%29%2C_RP-P-OB-77.824.jpg/339px-Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde%2C_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_%28titel_op_object%29%2C_RP-P-OB-77.824.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde%2C_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_%28titel_op_object%29%2C_RP-P-OB-77.824.jpg/451px-Dru%C3%AFde_Dru%C3%AFde%2C_of_Menschen-offer_in_de_Bosschen_%28titel_op_object%29%2C_RP-P-OB-77.824.jpg 2x" data-file-width="3836" data-file-height="6574" /></a><figcaption>Zeltiarren druidak xamanen parekoak edo ordezkoak ziren.</figcaption></figure> <p>Denbora haurrera zihoan arabera aztien betekizunak eta gizartean zuen papera ere aldatzen joan zela pentsa genezake. Aitzineko xamanen eginkizunak banandu eta eginkizun bakoitzaren arabera igarleak, sendagileak edo aztiak agertzen joan ziren. </p><p>Okultismoaren jakindunek <a href="/wiki/Hermes_Trimegisto" title="Hermes Trimegisto">Hermes Trimegisto</a> dute aztikeriaren irakasletzat, egiptoarren <a href="/wiki/Tot" title="Tot">Thot</a> jainkoaren gizaki itxurako Hermes Thot bezala ere ezagutua, unibertsoaren ezkutaturiko muinak nola eraldatu erakatsi zuen. Idei honen jarraitzaileek ondorengo azti sinesmenetan eragina izan zuela diote. </p><p><a href="/wiki/Zelta" title="Zelta">Zeltiarreen</a> kondairetan aztikeriak eta hildakoak gurtzeko sinesmenak eta erritoak <a href="/wiki/Tuatha_D%C3%A9_Danann" title="Tuatha Dé Danann">Tuatha Dé Danann</a> herriarengandik ikasi zutela zioten eta druidak zituzten harren hauen artean aztikerien ahalmenak onerako edo txarrerako egin zitezkeela sinesten zuten. </p><p>Mediterraneo inguruko kulturak bere jakintzak, sinesmenak eta sineskeriak elkar nahastu zituzten mendeetan zehar. Bi aztikeri mota nabarmentzen ziran, gizaki eta gizartearentzat egokiak zirenak eta, hauen aurkariak, gizartea eta gizakiei kaltetzeko egiten zirenak. Ekialde hurbileko <a href="/wiki/Dualismo" title="Dualismo">dualismo</a> kutsuaren sineskeriak bataz besteko indarren arteko desberdintasunak parekatu egiten zirela sinesten zuen, hau da, gauza on bat gertatzekotan bestaldetik, nonbait, zerbait txarra gertatu beharko lukeela. Sineskeri hauek zirela medio greziarren filosofoek lehenengo eta erromatarrek ondoren iraganeko sineskeriak aztertu eta arrazionalizatzeko nahian sineskeriak areagotu zituzten. </p><p><a href="/wiki/Astrologia" title="Astrologia">Astrologi</a> igarleak ziren <a href="/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia">mesopotamiar</a> <a href="/wiki/Sumer" title="Sumer">sumerieren</a> jakintsu gorenak. Izarretan irakurtzen bahit zituzten etorriko ziran gertakizunen berriak. Gizakiaren senaren barne etorkizuna iragartzea nahia eta beharra izan da betidanik. Kultura guztiek izan dituzte etorkizuna igartzeko moduak eta igarkizun hauek egiteko ahalmen berezia zuten gizakiak. </p><p><a href="/wiki/Erromatar_Inperioa" title="Erromatar Inperioa">Erromatarren</a> artean famadunak egin ziran vascoien <a href="/wiki/Augure" title="Augure">augur-</a>eak, hegaztien hegaldietan (eta beste hegaztiekiko gertakarietan) etorkizunaren apaiz igarleak. Baina erromatarren artean ere, beste iraganeko kulturetan bezala, aztikeriaren eraginaren arabera magia txuri edo magia beltza bezala bereizten zituzten, eta aztikeria egiten zuenak gizartearen legeen barne egiten bazuen ere modu batean edo bestean epaitzen zituzten. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kristautasunaren_bilakaera_edo_eta_sineskeri_ugaritasunaren_hondamendia">Kristautasunaren bilakaera edo eta sineskeri ugaritasunaren hondamendia</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=7" title="Aldatu atal hau: «Kristautasunaren bilakaera edo eta sineskeri ugaritasunaren hondamendia»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Kristautasunaren bilakaera edo eta sineskeri ugaritasunaren hondamendia"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Benozzo_Gozzoli_(Florence_c._1421-22-Pistoia_1497)_-_The_Fall_of_Simon_Magus_-_RCIN_403372_-_Royal_Collection.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Simon aztiaren eroria, Benozzo Gozzoliren margoan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Benozzo_Gozzoli_%28Florence_c._1421-22-Pistoia_1497%29_-_The_Fall_of_Simon_Magus_-_RCIN_403372_-_Royal_Collection.jpg/500px-Benozzo_Gozzoli_%28Florence_c._1421-22-Pistoia_1497%29_-_The_Fall_of_Simon_Magus_-_RCIN_403372_-_Royal_Collection.jpg" decoding="async" width="410" height="290" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Benozzo_Gozzoli_%28Florence_c._1421-22-Pistoia_1497%29_-_The_Fall_of_Simon_Magus_-_RCIN_403372_-_Royal_Collection.jpg/960px-Benozzo_Gozzoli_%28Florence_c._1421-22-Pistoia_1497%29_-_The_Fall_of_Simon_Magus_-_RCIN_403372_-_Royal_Collection.jpg 1.5x" data-file-width="1500" data-file-height="1061" /></a><figcaption><a href="/wiki/Petri_(apostolua)" title="Petri (apostolua)">Petri</a> eta <a href="/wiki/Paulo_Tarsokoa" title="Paulo Tarsokoa">Paulo-</a>n itxaropen erreguak Kepa aztiaren hondamena izan ziran. Irudian Benozzo Gozzoliren margoa. </figcaption></figure> <p>Erromatar inperioa desegiten hasi zen arabera gizarte sistemen gatazka oro har zabaldu zen Mediterraneo itsasoak ukitzen dituen lurraldeetan. </p><p><a href="/wiki/Palestinako_historia" title="Palestinako historia">Palestinan</a> sortutako sinismen <a href="/wiki/Judu" title="Judu">judu</a> sinesmen berri bat itxaropenaren mezuarekin su eta odolaz erlijio bezala zabaldu zen lehen inperio erromatarrak ziren lurraldeen barne. Juduen Jainkoaren aurpegi errukigabearen hitzetan oinarrituak beraienak ez ziren sinesmenak zapaldu eta sineskeriatzat jo zituzten. </p><p><a href="/wiki/Petri_(apostolua)" title="Petri (apostolua)">San Petri</a> (Pedro) eta <a href="/wiki/Paulo_Tarsokoa" title="Paulo Tarsokoa">San Paulo</a>, Simon aztiaren botere borrokaren elezaharra apokrifoa aipagarria da azti-apaizen eta aztien arteko gatazka aurkezteko. </p><p>Simonek <a href="/wiki/Neron" title="Neron">Neron</a> erromatar enperadorearen aurretik hegan eginez bere botere magikoak erakusten zegoen bere jainkozko egoera frogatzeko. Horri aurka egiteko <a href="/wiki/Petri_(apostolua)" title="Petri (apostolua)">Pedro</a> eta <a href="/wiki/Paulo_Tarsokoa" title="Paulo Tarsokoa">Paulo</a> apostoluek Jainkoari hegaldia gelditzeko erregutu zioten: eta bai geratu zuela, Simon bertan hil eta zerutik lurrera erori zen, han gertatutakoa ikusi zutenen eskutik harrikatua izan zedin.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jerusalengo Zirilok (K. a. 346) gertaera honen beste bertsio bat ematen du, manikeoen hitzaurrean Simon magoak airetik bidaiatzen zebilen deabruak zeramaten gurdi batean, Pedro eta Paulok otoitz egin eta haien otoitzek arrakasta izan zuten, Simon zerutik bota eta lurrera erori zanerako hilotza zen.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Jesus_Nazaretekoa" title="Jesus Nazaretekoa">Kristoren</a> ikurraren menpe lehenagoko erromatarren metodoak eskuratu eta <a href="/wiki/Sinkretismo" title="Sinkretismo">sinkretismoaren</a> bidez hedatzen zan arabera inguruko sinesmenak bereganatu zituen. Erromatarren azti-apaizak kristautu eta beraien eginkizunak kristau erlijioaren errito eta sinesmenetan barneratu zituzten, hasierako <a href="/wiki/Kristautasun" title="Kristautasun">kristautasunean</a> zeuden desberdintasunak areagotuz eta erlijio berdin batetik adar desberdinak sortaraziz. Adar hauetatik aitzineko aztikeri kutsu gehien agertzen duena <a href="/wiki/Katolizismo" title="Katolizismo">Katolikoa</a> da eta, baliteke horregatik izatea ere, bere sinesmenarekin ados azaltzen ez zirenak zapaldu egin zituen hurrengo mendearen zehar. </p><p>Baina herri sentimenak, oroitzapen, edo eta sineskeriek ez ziran guztiz desagertu. Eraldatuak azaldu harren, bere lehenagoko gurtzak, parekotasuna zuten berriekin bat egin eta bizirik mantendu ziran erlijio berriaren barne. Azti Apaizak beste aztiengandik banandu eta bata bestean aurkariak bihurtu ziran. </p><p>Baina historiaren zati hau irabazleen esanak jasotzen ditu bakarrik. Aztiak nekromanteak, Deabruaren gurtzaileak, hots, gizartearen galeraren errudunak izatea leporatu zieten. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Erdi_Arotik_sorgin-ehizaraino">Erdi Arotik sorgin-ehizaraino</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=8" title="Aldatu atal hau: «Erdi Arotik sorgin-ehizaraino»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Erdi Arotik sorgin-ehizaraino"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Magoen gurtza, El Bosco-ren triptikoa" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg/306px-Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg" decoding="async" width="306" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg/459px-Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg/612px-Hieronymus_Bosch_-_Triptych_of_the_Adoration_of_the_Magi_-_WGA2606.jpg 2x" data-file-width="2711" data-file-height="2362" /></a><figcaption>Erdi Aroan kristautasunak onartzen zituen azti igarle bakarrak Errege Magoak ziran. Irudian El Bosco-ren triptiko batean.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroan</a>, tamalez gaizki ezagutzen dan aroa, <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europako</a> margoek denbora ahietako sineskerien irudikapen zehatz bat badira sineskeriez inguratuak bizi ziren. Erdi Aroko europarren unibertsoa dualista baino bipolarra dirudi. Deabruak gauza guziengan eragin nahi du, Jainkoaren froga bat izango bahit litzan. Eta Europako historiaren gertakizunak igarotzen joan ziren neurrian arrazoia ez zitzaiela falta onartu beharko genuke. Izurriteak, izurrite beltza gehienbat, gudak eta goseak Jainkoaren zigorra ziruditen. Jainkoaren haserrearen zergatiari erantzuna emateko elizak bazeukan argudio egokia; <a href="/wiki/Adam" title="Adam">Adam</a> eta <a href="/wiki/Eva" title="Eva">Evaren</a> <a href="/wiki/Bekatu" title="Bekatu">bekatuaren</a> ordainean <a href="/wiki/Jesu_Kristoren_imitazioa" title="Jesu Kristoren imitazioa">JesuKristoren</a> irakaskuntzak jarraitu behar ziran aiten bekatuak garbitzeko eta honela beste bizian (hil ondoren) zorionekoak izango zirelakoaren itxaropenarekin.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ikuspegi honetatik, aztiak, natura eraldatzeko edo eta etorkizunaren igarle dauzkaten botereek, Jainkoaren aurkariak zirela agertzen zuten. Edozein gertakizun txar, txikiena ere, kaltegarria bazan beraiei leporatzen zieten eta beraiek ez zirenean beraien menpeko zeuden irelu eta deabruen eginkizuna zela sinesten zuten. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Ales_golem.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Loew rabbia Golem-ari bizia ematen" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Ales_golem.jpg/165px-Ales_golem.jpg" decoding="async" width="165" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Ales_golem.jpg/248px-Ales_golem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Ales_golem.jpg/330px-Ales_golem.jpg 2x" data-file-width="890" data-file-height="964" /></a><figcaption><a href="/wiki/Golem" title="Golem">Golem</a>-a <a href="/wiki/Judu" title="Judu">juduen</a> <a href="/wiki/Kabala" title="Kabala">kabala</a> erabilita Loew rabbia <a href="/wiki/Praga" title="Praga">Pragako</a> <a href="/wiki/Judutegi" title="Judutegi">judutegia</a> babesteko sortu zuela dio XV. mendeko kondaira batek.</figcaption></figure> <p>Ez da harritzekoa giro horretan <a href="/wiki/Sorgin-ehiza" title="Sorgin-ehiza">sorgin-ehizak</a> haurrera atera izana. <a href="/wiki/Sorgin" title="Sorgin">Sorginak</a> denak gogoratzen dituzten harren, beraiekin hil zituzten <a href="/wiki/Judu" title="Judu">juduak</a> edo eta kristautasunaren aurkariekin batera aztiak zeuden. </p><p>Ezaguna den <a href="/wiki/Fausto" title="Fausto">Fausto</a> literatura eta musikari esker famatua bada, XV. mendeko aztitzat zuten jakidun batean oinarritzen da. <a href="/wiki/Nekromantzia" title="Nekromantzia">Nekromantea</a> zela eta deabruarekin patua egiteagatik lortu zituela bere botereak esaten zuten bere denboran. Aztien ezaugarritariko bat hori bahit da, Deabruarekin egindako patua.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Erdi Aroa desagertzen joan zen arabera azti deituriko askok, sendagile, alkimista edo astrologo gisa agintariek onartu zitzan lortu zuten. Alkimistengan interesa beruna urre (metalen transmutazioa) edo eta bizia luzatzeko (hilezkortasuna ere) edari, ukendu edo <a href="/wiki/Filosofoen_harri" title="Filosofoen harri">Harri filosofal</a> miragarria lortzea zen, astrologia bitartean betiko etorkizunaren ezjakinak sortzen dituen kezkei erantzuteko behar zuten. Honela <a href="/wiki/Parazeltso" title="Parazeltso">Parazeltso</a> bezalako alkimista edo <a href="/wiki/Nostradamus" title="Nostradamus">Nostradamus</a> eta <a href="/wiki/John_Dee" title="John Dee">John Dee</a> bezalako astrologi igarleek erregeen babesa izan zuten, nahiz eta azti zirela leporatuak egon. </p><p>Europako nekazari gizartean <a href="/wiki/Gizotso" title="Gizotso">gizotsotan</a> bilakatzen ziren gizakiek ere aztiak ziran edo aztikerien bitartez lortzen zuten eraldaketa hori sineskeriak dioenez. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="XVIII._mendetik_XX.era_aztien_altsaera">XVIII. mendetik XX.era aztien altsaera</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=9" title="Aldatu atal hau: «XVIII. mendetik XX.era aztien altsaera»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: XVIII. mendetik XX.era aztien altsaera"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Aleister_Crowley_-_1929.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Aleister Crowley 1929. urteko argazki batean" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Aleister_Crowley_-_1929.jpg/166px-Aleister_Crowley_-_1929.jpg" decoding="async" width="166" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Aleister_Crowley_-_1929.jpg/249px-Aleister_Crowley_-_1929.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Aleister_Crowley_-_1929.jpg/332px-Aleister_Crowley_-_1929.jpg 2x" data-file-width="655" data-file-height="875" /></a><figcaption><a href="/wiki/Aleister_Crowley" title="Aleister Crowley">Aleister Crowley</a>-en eragina nabarmena izan zen bere denborako elkarte hermeneutikoengan. Kultura anitzeko sineskeri eta sinesmenak bateratuz XX. mendean aztien boterea aldarrikatzea lortu zuen.</figcaption></figure> <p>Aztienganako sineskeriak ez ziran inoiz ezabatu. <i>Saint Germain</i>-eko konteak harri filosofal hura zeukala esaten zien Luis XVI. gortearen aristokratei. Baina benetako egoera larria zen aztientzat, zientzia arloetan jasandako aurrerakuntzak sinesmenak ikertu eta sineskeri asko usatzen hasi ziren. Geroz eta argiago ikusten zen aztien esanak eta eginkizunak ez zutela eraginik munduan. Zientziak deabruaren boterea ezezteko bidean nahigabe Jainkoaren papera ere zalantzan jarri zuen. </p><p>XIX. mendean arrazionalismoa eta espiritismoaren arteko eztabaidek mediumen hildakoekin hitz-egiteko azti sineskeriak baliogabetzeko nahian jendearen zerbaitetan sinetsi beharra agerian utzi zuen. Hortik letozke <a href="/wiki/Aleister_Crowley" title="Aleister Crowley">Aleister Crowley</a> bezalako <a href="/wiki/Golden_Dawn_Orden_Hermetikoa" title="Golden Dawn Orden Hermetikoa">Golden Dawn</a> eta beste erakunde hermetikoen arrakasta (<a href="/wiki/Rosenkreutz_elkartea" title="Rosenkreutz elkartea">Rosenkreutz</a> eta beste). </p><p>XX. mendeko bi gudate mundialetan aztiek bere rola mantendu zuten iragarle eta magiaren bitartez nazioak babesteko paperetan. Gatazka pasata, XX. mendearen erditik aurrera, legeen aldaketek eta gizartearen aurrerakuntza aztiengan zituzten sineskeriak baztertu egin zituzten oro har. " Le Matin des Magiciens" (Aztien bilakaera), <i>Jacques Bergier</i> eta <i>Louis Pauwels</i>-en liburua , eta <i>Lobsang rampa</i>-ren liburuek (<i>Hirugarren begia</i>, ospetsuenetariko bat), adibidez, beste ikerlari eta jakindunen liburuekin nahastu ziren (Joseph Campbell-en lanak direla medio) azti eta aztikerien oroimena berreskuratuz. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aztiak_beste_kulturen_barne">Aztiak beste kulturen barne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=10" title="Aldatu atal hau: «Aztiak beste kulturen barne»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Aztiak beste kulturen barne"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Yupik_shaman_Nushagak.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Nushagak-o Yupik "gizon.sendagaia"" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Yupik_shaman_Nushagak.jpg/209px-Yupik_shaman_Nushagak.jpg" decoding="async" width="209" height="352" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Yupik_shaman_Nushagak.jpg/314px-Yupik_shaman_Nushagak.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Yupik_shaman_Nushagak.jpg/419px-Yupik_shaman_Nushagak.jpg 2x" data-file-width="550" data-file-height="924" /></a><figcaption>Nushagak-o Yupik eskimalen "gizon.sendagaia" 1900. urteko argazki batean.</figcaption></figure> <p>Europatik kanpo aurkitu ditzakegun aztiek beraien gizarteetan garrantzizko papera izanen dute aspaldidanik. Xamanak apartez badira eginkizun bereizitako aztiak, eskimalen eta Amerikako indiarren artean <i>gizon-sendagai</i> izena duen aztia. Bere mozorro eta eginkizun magikoez baliatuz gaixotasuna uxatzeko gai dela sinesten da. </p><p>Hegoamerikan herri eta sinesmen ugaritasuna aztiekiko sinesmena ere jasotzen du, herrialde bakoitzaren bereizitasunekin noski. Katolizismoarekin nahastuak agertzen dira maiz baina bere singulartasuna ere ageri dute, aitzinagoko sinesmenen lekuko. </p><p>Haitiko <a href="/wiki/Vudu" title="Vudu">vudua</a> Afrikako aztikeri-erlijioak Katolizismoaren ikurrak eta errituak sinkretizatzearen ondorioz sortutako erlijioa da. Afrikako herri desberdineko esklaboak beraiekin eraman zituzten sinesmenak elkartu, nahastu eta Katolikoen erlijio botereak bereganatu zituzten. </p><p>Afrikan hegoafrikako sangomak Mande herriko nyamakalaw.ak , Yoruba herriaren ashe-aren inguruko sinesmena, edo Luba eta Yaka herrien sinesmenek xamanismoa baino aztikerietan oinarritzen dituzte beraien sineskeriak. </p><p>Australiar aborigenak, Polinesiako herriek eta Asiakoek ere aztien boterea benetakotzat dute eta xamanen pareko eginkizun eta botereak ageri dituzte. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aztiak_Euskal_Herrian">Aztiak Euskal Herrian</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=11" title="Aldatu atal hau: «Aztiak Euskal Herrian»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Aztiak Euskal Herrian"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Magia_mafia.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Argazkian azti afrikarren iragarkiak." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Magia_mafia.jpg/210px-Magia_mafia.jpg" decoding="async" width="210" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Magia_mafia.jpg/315px-Magia_mafia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Magia_mafia.jpg/420px-Magia_mafia.jpg 2x" data-file-width="2417" data-file-height="1740" /></a><figcaption>Aztiak edonon topa ditzakegu XXI. mendeko Euskal Herrian. Argazkian azti afrikarren iragarkiak.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aztiak_eta_aztikeriak">Aztiak eta aztikeriak</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=12" title="Aldatu atal hau: «Aztiak eta aztikeriak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Aztiak eta aztikeriak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Barandiaranek bi azti mota bereizi zituen, Azti igarlea eta Azti magoa. </p><p>Azti igarleak ikusezinak diren gauzak ikusteko gai dela dio eta etorkizuna igartzeko ahalmena duela ere esaten du formula eta eginkizun kabalistikoen bitartez. </p><p>Azti magoak nahi ditun eginkizunak lortu ditzakeela dio <a href="/wiki/Adur" class="mw-disambig" title="Adur">adurrean</a> eragintzen horretarako magia sinpatikoa erabiliaz. </p><p>Bi azti mota hauek askotan pertsona berdin batean aurki ditzakegu bateratuak. Aztiak <a href="/wiki/Behaskane" title="Behaskane">Behaske</a>, <a href="/wiki/Donibane_Garazi" title="Donibane Garazi">Donibane Garazi</a>, <a href="/wiki/Tolosa" title="Tolosa">Tolosa</a>, <a href="/wiki/Mundaka" title="Mundaka">Mundaka</a> eta <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herriko</a> beste herrialdetan ere izan direla diote. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Augur-eak,_agure_agurgarriak"><span id="Augur-eak.2C_agure_agurgarriak"></span>Augur-eak, agure agurgarriak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=13" title="Aldatu atal hau: «Augur-eak, agure agurgarriak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Augur-eak, agure agurgarriak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Erromatarren garaian ospetsuak ziran <a href="/wiki/Augure" title="Augure">augur</a>-eak, hegaztien inguruko gauzetan oinarritutako ikerketen bitartez etorkizuna igartzeko gai ziren azti-igarleak. Aitzinean zoriak eta txoriak berdin esaten zirenean "zorionak" bezalako hitzak errazago ulertzen ziren. Aztorearen hegaldietan igarleek etorkizuna "aztondatu" egiten zuten, hau da, etorkizuna bilatzen zuten.<sup id="cite_ref-:1_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hola nola gure helduei agure deitzen diegu eta euskaldunok agurgarri bihurtu ginen. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ur-aztiak">Ur-aztiak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=14" title="Aldatu atal hau: «Ur-aztiak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Ur-aztiak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Radiestesia" title="Radiestesia">Ur-aztiak</a> ere badaude, <a href="/wiki/Mattin_Treku" title="Mattin Treku">Mattin Treku</a> (1816-1981†) <a href="/wiki/Lapurdi" title="Lapurdi">Lapurdiko</a> idazle eta bertsolaria, bere emaztearen esanetan, arrakasta izaten zuen <a href="/wiki/Hurritz" title="Hurritz">hurritzaren</a> bidez ura bilatzerakoan. </p><p>Ur-aztiak aitzineko gauza direla <a href="/wiki/Leireko_monasterioa" title="Leireko monasterioa">Leiren</a> aurkitutako erromatar inskripzio bat baieztatzen du. <i>Quintus Licinius Uscus "aquilegus" Varaiensis</i>, Varaiako bizilagun honek inskripzioak dioen arabera Ur-azti bat zen, hauetako aztiak ugariak ez bazian ere beharrezkoak zituzten obra publikoetan ikusten danez.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sarako_eguraldi_igarle_diren_esaldi_eta_beste_aholku_batzuk">Sarako eguraldi igarle diren esaldi eta beste aholku batzuk</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=15" title="Aldatu atal hau: «Sarako eguraldi igarle diren esaldi eta beste aholku batzuk»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Sarako eguraldi igarle diren esaldi eta beste aholku batzuk"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Izar-buztandu bat (berez kometa bat) ikusten zutenean guda baten iragarlea zela zioten.</li> <li>Bolido bat zerua hegoalderantz zeharkatzen zuenean ego haizea altxako zela zioten.</li> <li><i>Iluntzeko odei gorriak egoenak die</i>.</li> <li><i>Ardiak larrasten dutelaik, denbora tzarra inen duela erraten da.</i></li> <li>Behorrak menditik behera laguntzarik gabe badatoz eguraldi txarra dator.</li> <li>Oilarrak arratsean ikirikika hasten bada eguraldia aldatu eta laino izango dela esan nahi du.</li> <li>Tximiniatik behera kedarra sutondoan erortzen bada euria egingo dun seinale.</li> <li><i>Ilargiak adarrak bilduak ba-ditu, denbora ona inen du.</i></li> <li><i>Ilargiak adarrak xabal ba-ditu, uria inen du.</i></li> <li>Euri tantak putzu batean erortzean burbuila handiak egiten baditu euria areagotu egingo da.</li> <li>Ortzadarra euria edo haizea igartzen du.</li> <li>Ekaitza dagoenean leihotik ur bedeinkatua bota, sutondoan erramu bedeinkatua erre, argizaiola bedeinkatu bat piztu eta igitaia bat makil batean lotu eta etxetik gertu jartzen bada tximistatik salbu egongo zera.</li> <li>Ekaitza batean zeinatzen bazara edo eskuan elorri zuri arantza bat izatekotan ez dizu tximistarik joko.</li> <li>Erramu bedeinkatu baten hosto bat edo elorri zuri baten arantza gainean daramanak tximistatik babestuta dago.</li> <li>Erramua bi aldiz ereiten den udara datorren negu gogor baten seinale.</li> <li><i>Goiz-gorri, aatsuri</i></li> <li><i>Goiz-gorri, aats aixe edo uri</i></li> <li>Iluntzeko lano gorriak, egua</li> <li><i>Mayatza pardo, Eriaroa klaro</i></li> <li>Asteleneko uria, aste guziko uria</li> <li>Kandelairuz otz, negua motz: Kandelairuz bero, negua gero.</li></ul> <p>Hauekin batera <a href="/wiki/Sara" title="Sara">Sarako</a> beste esaera batzuk <a href="/wiki/Jose_Migel_Barandiaran" title="Jose Migel Barandiaran">Barandiaranek</a> ere jasoak badauzka eta denak <a href="/wiki/Eguraldiaren_iragarpen" class="mw-redirect" title="Eguraldiaren iragarpen">eguraldiaren</a> gorabeherak igartzeko zuzenduak daude, nekazaritza eta abeltzaintzaren garrantziaren lekuko.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Belagileak">Belagileak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=16" title="Aldatu atal hau: «Belagileak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Belagileak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Ur-Aztia lanean alemaniar grabatu batean" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg/269px-Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg" decoding="async" width="269" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg/404px-Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg/538px-Fotothek_df_tg_0000310_Bergbau_%5E_Bergwerk_%5E_Rute_%5E_Grube_%5E_Ruteng%C3%A4nger.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="758" /></a><figcaption><a href="/wiki/Radiestesia" title="Radiestesia">Ur-Aztiak</a> uraz aparte beste gauzak aurkitzeko gai direla sinesten da.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Sorgin" title="Sorgin">Belagileak</a> ere aztitzat zituzten, emakume nahiz eta gizonak ere izan zintezkeelako, belar egile bezala itzultzen dutenak egon harren Kandela (gazteleraz vela) egileak ere izan zintezkeen. Hau da, senda belar eta pozoiak egiteaz aparte argizariaren eginiko irudien bitartez gaixotasunak eta zoritxarra hazteko ahalmena izango lukete. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Azti_famatua_pare_bat">Azti famatua pare bat</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=17" title="Aldatu atal hau: «Azti famatua pare bat»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Azti famatua pare bat"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Euskal Herrian ospea izan zutenen artean <a href="/wiki/Bargotako_aztia" title="Bargotako aztia">Bargotako Joanes</a> eta <a href="/wiki/Errezabalgo_aztia" title="Errezabalgo aztia">Errezabalgo aztia</a> aurkitu ditzakegu, eta aztia ez izan harren <a href="/wiki/Axular" class="mw-redirect" title="Axular">Axular</a> ere talde honetan sartu genezake. <a href="/wiki/Gizotsoa_euskal_mitologian" title="Gizotsoa euskal mitologian">Gizotsoen</a> inguruko sinesmenak ere hedatuak zeudela suposatu dezakegu, artzainen artean behintzat, baino horren lekuko gutxi mantendu ziran etnografoek Euskal Herriko elezaharrak jaso zutenerako. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Azti_ospetsuak_kulturan_barne">Azti ospetsuak kulturan barne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=18" title="Aldatu atal hau: «Azti ospetsuak kulturan barne»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Azti ospetsuak kulturan barne"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Wizard_title_page.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Oz-eko aztiaren liburuaren azala" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Wizard_title_page.jpg/142px-Wizard_title_page.jpg" decoding="async" width="142" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Wizard_title_page.jpg/214px-Wizard_title_page.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Wizard_title_page.jpg/285px-Wizard_title_page.jpg 2x" data-file-width="2300" data-file-height="3100" /></a><figcaption>Literaturan hedatutako aztiek zinean aurkitu dute irudikapena. Irudian Oz-eko aztiaren liburuaren azala.</figcaption></figure> <p>Ohizkoa den bezala gizarte kulturak bereganatu egin ditu urteen zehar literatura eta beste modu batzuetan aztien </p><p>oroimena. Azti ospetsu asko badago ere gizarte kulturan hauek dira aipagarrienetariko batzuk: </p> <ul><li><a href="/wiki/Merlin" title="Merlin">Merlin</a>, <a href="/wiki/Artur_erregea" title="Artur erregea">Arturo erregearen</a> zikloetan agertzen den aztia, berez zeltiarren kondairetatik aterata dagoena.</li> <li><a href="/wiki/Gandalf" title="Gandalf">Gandalf</a>, Eraztunen jauna-ren liburuan agertzen den azti zuria</li> <li><a href="/wiki/Saruman" title="Saruman">Saruman</a>, Eraztunen jauna-ren liburuan agertzen den azti beltza</li> <li><a href="/wiki/OZeko_aztia" title="OZeko aztia">Oz-eko aztia,</a> Filmak ospetsu egin zuen liburuan oinarritutako pertsonaia</li> <li><a href="/wiki/Harry_Potter_(pertsonaia)" title="Harry Potter (pertsonaia)">Harry Potter</a>, azti gazte honek arrakasta izan zuen gazteentzako liburuetan</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Erreferentziak">Erreferentziak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=19" title="Aldatu atal hau: «Erreferentziak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Erreferentziak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=100&non=sarreraBuruaStrict&query=Azti&subcMota=&pos=&usgDomain=&usgGeo=&usgBeste=&usgReg=">«Azti».</a> <i>Euskaltzaindiaren Hiztegia</i>. <small>(Noiz kontsultatua: 2021-06-05.)</small></span> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFSklemar2001">Sklemar, Karel.  (2001). <i>La vida en la prehistoria. </i> Susaeta, 90-105 or.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <span class="reference-text"><i><a class="external text" href="https://es.wikisource.org/wiki/Ante-Nicene%20Fathers/Volume%20VIII/Apocrypha%20of%20the%20New%20Testament/Acts%20of%20the%20Holy%20Apostles%20Peter%20and%20Paul/Acts%20of%20the%20Holy%20Apostles%20Peter%20and%20Paul">Acts of the Holy Apostles Peter and Paul</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Esteka_hautsia" class="mw-redirect" title="Wikipedia:Esteka hautsia"><span title=" Data honetatik dago hautsita esteka: urtarrila 2022">Betiko hautsitako esteka</span></a></i>]</span></sup></i></span> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> <span class="reference-text"><a class="external text" href="https://es.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VII/S._Cyril/Lecture_6">Cyril of Jerusalem, <i>Catechetical Lectures</i>, vi. 15</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Esteka_hautsia" class="mw-redirect" title="Wikipedia:Esteka hautsia"><span title=" Data honetatik dago hautsita esteka: urtarrila 2022">Betiko hautsitako esteka</span></a></i>]</span></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFBosing1989">Bosing, Walter.  (1989). <i>El Bosco. </i> Benedikt Taschen <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/3-8228-0214-X" title="Berezi:BookSources/3-8228-0214-X">3-8228-0214-X</a>.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFLehner1971">Lehner, Ernst eta Johanna.  (1971). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/devilsdemonsdeat0000lehn"><i>Picture Book of Devils, Demons and Witchcraft. </i></a> Dover, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/devilsdemonsdeat0000lehn/page/29">29</a> or. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/0-486-22751-0" title="Berezi:BookSources/0-486-22751-0">0-486-22751-0</a>.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-:1-7"><a href="#cite_ref-:1_7-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFEstornés_Lasa1967">Estornés Lasa, Bernardo.  (1967). <i>Origenes de los Vascos, Tomo II, Romanización, Testimonio y origenes de la lengua vasca. </i> Auñamendi, 122-123 or. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/Dep%C3%B3sito_Legal_S.S._1325-1959" title="Berezi:BookSources/Depósito Legal S.S. 1325-1959">Depósito Legal S.S. 1325-1959</a>.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFEstornés_Lasa1967">Estornés Lasa, Bernardo.  (1967). <i>Origenes de los Vascos, Tomo II, Romanización, Testimonio y origenes de la lengua vasca. </i> Auñamendi <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/Dep%C3%B3sito_Legal_S.S._942-1960" title="Berezi:BookSources/Depósito Legal S.S. 942-1960">Depósito Legal S.S. 942-1960</a>.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFBarandiarán1997">Barandiarán, José Miguel de.  (1997). <i>Mitologia del Pueblo Vasco. </i> Ostoa, 298-300 or. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/84-88960-16-6" title="Berezi:BookSources/84-88960-16-6">84-88960-16-6</a>.</span>.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kanpo_estekak">Kanpo estekak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Azti&veaction=edit&section=20" title="Aldatu atal hau: «Kanpo estekak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Azti&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Kanpo estekak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="clear:both;"></div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7786466">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control,.mw-parser-output .mw-mf-linked-projects{border:1px solid #a2a9b1;font-size:88%}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}</style><div class="mw-authority-control"><div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236167">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236165">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Autoritate_kontrola" style="width: inherit;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Autoritate_kontrola" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Laguntza:Autoritate_kontrola" title="Laguntza:Autoritate kontrola">Autoritate kontrola</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b>Wikimedia proiektuak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2488257" class="extiw" title="wikidata:Q2488257">Q2488257</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Magicians_(mystical_figures)">Magicians (mystical figures)</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q2488257%22">Q2488257</a></span></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identifikadoreak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh96000309">sh96000309</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/National_Library_of_the_Czech_Republic" class="mw-redirect" title="National Library of the Czech Republic">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph123089">ph123089</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Art_%26_Architecture_Thesaurus" title="Art & Architecture Thesaurus">AAT</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vocab.getty.edu/page/aat/300379459">300379459</a></span></li> <li><b>Hiztegiak eta entziklopediak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica" title="Encyclopædia Britannica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/sorcerer">url</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2488257" class="extiw" title="wikidata:Q2488257">Q2488257</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Magicians_(mystical_figures)">Magicians (mystical figures)</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q2488257%22">Q2488257</a></span></span></li></ul> </div></div>    </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ErrefAurrebista\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Gadgetak\u003E.");});</script><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Azti&oldid=9863093">https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Azti&oldid=9863093</a>"(e)tik eskuratuta</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Berezi:Kategoriak" title="Berezi:Kategoriak">Kategoriak</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Folklorea" title="Kategoria:Folklorea">Folklorea</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Magia" title="Kategoria:Magia">Magia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Erlijioaren_antropologia" title="Kategoria:Erlijioaren antropologia">Erlijioaren antropologia</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ezkutuko kategoriak: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:Kanpo_esteka_hautsiak_dituzten_orri_guztiak" title="Kategoria:Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orri guztiak">Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orri guztiak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:Kanpo_esteka_hautsiak_dituzten_orriak_from_urtarrila_2022" title="Kategoria:Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak from urtarrila 2022">Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak from urtarrila 2022</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Betiko_hautsitako_kanpo_estekak_dituzten_artikuluak" title="Kategoria:Betiko hautsitako kanpo estekak dituzten artikuluak">Betiko hautsitako kanpo estekak dituzten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:LCCN_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:AAT_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:AAT identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:AAT identifikatzailea duten artikuluak</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Orriaren azken aldaketa: 29 uztaila 2024, 15:20.</li> <li id="footer-info-copyright">Testua <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu">Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 4.0 lizentziari</a> jarraituz erabil daiteke; baliteke beste klausularen batzuk ere aplikatu behar izatea. Xehetasunen berri izateko, ikus <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">erabilera-baldintzak</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pribazitate politika</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Laguntza:Wikipediari_buruz">Wikipediari buruz</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Erantzukizunen_mugaketa_orokorra">Lege oharra</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Garatzaileak</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eu.wikipedia.org">Estatistikak</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie adierazpena</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Azti&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mugikorreko bista</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Edukiak" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Azti</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>50 hizkuntza</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Gehitu atala</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-658b85fd8d-gbqbh","wgBackendResponseTime":135,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.278","walltime":"0.375","ppvisitednodes":{"value":4632,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":31759,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":7875,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":21,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":11616,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 293.981 1 -total"," 57.81% 169.964 1 Txantiloi:Autoritate_kontrola"," 38.63% 113.562 1 Txantiloi:Erreferentzia_zerrenda"," 22.25% 65.398 2 Txantiloi:Apurtutako_esteka"," 17.12% 50.322 2 Txantiloi:Fix"," 16.31% 47.938 4 Txantiloi:Category_handler"," 12.25% 36.004 6 Txantiloi:Erreferentzia"," 11.00% 32.333 12 Txantiloi:Erreferentzia/oinarria"," 10.78% 31.695 4 Txantiloi:Category_handler/numbered"," 9.90% 29.094 4 Txantiloi:Namespace_detect"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.142","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2687581,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5886496d-m4rkx","timestamp":"20250317065137","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Azti","url":"https:\/\/eu.wikipedia.org\/wiki\/Azti","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2488257","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2488257","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-10-18T08:16:53Z","dateModified":"2024-07-29T13:20:52Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/79\/Arthur-Pyle_The_Enchanter_Merlin.JPG","headline":"izadiaren legeen kontrako gauza miragarriak egiten bide dituen edo ahalmen ezkutuak bide dituen pertsona"}</script> </body> </html>