CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="el" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Πλανητική κατοικησιμότητα - Βικιπαίδεια</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )elwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Ιανουάριος","Φεβρουάριος","Μάρτιος","Απριλίου","Μαΐου","Ιουνίου","Ιουλίου","Αύγουστος","Σεπτέμβριος","Οκτώβριος","Νοέμβριος","Δεκέμβριος"],"wgRequestId":"8d3892ec-e601-4b0c-a56a-ae1d84500ec2","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Πλανητική_κατοικησιμότητα","wgTitle":"Πλανητική κατοικησιμότητα","wgCurRevisionId":10698709,"wgRevisionId":10698709,"wgArticleId":419007,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 maint: Unfit url","Προβεβλημένα λήμματα","Εξωηλιακοί πλανήτες","Βιοαστρονομία","Εποικισμός του διαστήματος","Εξωγήινη ζωή"],"wgPageViewLanguage":"el", "wgPageContentLanguage":"el","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Πλανητική_κατοικησιμότητα","wgRelevantArticleId":419007,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"el","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"el"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q846030","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":[ "brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.74"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.imagelinks","ext.gadget.wikibugs","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=el&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=el&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=el&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg/1200px-%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1103"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg/800px-%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="735"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg/640px-%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="588"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Πλανητική κατοικησιμότητα - Βικιπαίδεια"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//el.m.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Επεξεργασία" href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Βικιπαίδεια (el)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//el.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.el"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Βικιπαίδεια ροή Atom" href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%82%CE%91%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CF%82&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Πλανητική_κατοικησιμότητα rootpage-Πλανητική_κατοικησιμότητα skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Μετάβαση στο περιεχόμενο</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Ιστότοπος"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Κύριο μενού" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Κύριο μενού </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Κύριο μενού</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">μετακίνηση στην πλαϊνή μπάρα</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">απόκρυψη</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Πλοήγηση </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1" title="Επισκεφθείτε την αρχική σελίδα [z]" accesskey="z">Κύρια πύλη</a></li><li id="n-Θεματικές-πύλες" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%98%CE%AD%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1">Θεματικές πύλες</a></li><li id="n-Featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%A0%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%B5%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1_%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1">Προβεβλημένα λήμματα</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%A4%CF%81%CE%AD%CF%87%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1_%CE%B3%CE%B5%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B1" title="Βρείτε βασικές πληροφορίες για τρέχοντα γεγονότα">Τρέχοντα γεγονότα</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A4%CF%85%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1" title="Φόρτωση μιας τυχαίας σελίδας [x]" accesskey="x">Τυχαίο λήμμα</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Συμμετοχή" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Συμμετοχή" > <div class="vector-menu-heading"> Συμμετοχή </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%92%CE%BF%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1" title="Το μέρος για να βρείτε αυτό που ψάχνετε">Βοήθεια</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7_%CE%9A%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Σχετικά με το εγχείρημα, τι μπορείτε να κάνετε, πού μπορείτε να βρείτε τι">Πύλη Κοινότητας</a></li><li id="n-pump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%91%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AC">Αγορά</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%82%CE%91%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CF%82" title="Λίστα πρόσφατων αλλαγών στο wiki [r]" accesskey="r">Πρόσφατες αλλαγές</a></li><li id="n-Επικοινωνία" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%95%CF%80%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1">Επικοινωνία</a></li><li id="n-Δωρεές" class="mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserLandingPage?uselang=el&country=GR">Δωρεές</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Βικιπαίδεια" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-el.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Η Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-el.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Αναζήτηση στη Βικιπαίδεια [f]" accesskey="f"> Αναζήτηση </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Αναζήτηση σε Βικιπαίδεια" aria-label="Αναζήτηση σε Βικιπαίδεια" autocapitalize="sentences" title="Αναζήτηση στη Βικιπαίδεια [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Ειδικό:Αναζήτηση"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Αναζήτηση</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Προσωπικά εργαλεία"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Εμφάνιση"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Εμφάνιση" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Εμφάνιση </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_el.wikipedia.org&uselang=el" class="">Δωρεές</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D&returnto=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Σας ενθαρρύνουμε να δημιουργήσετε ένα λογαριασμό και να συνδεθείτε· ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό" class="">Δημιουργία λογαριασμού</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%B7%CE%A7%CF%81%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%B7&returnto=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Σας ενθαρρύνουμε να συνδεθείτε· ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό [o]" accesskey="o" class="">Σύνδεση</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Περισσότερες επιλογές" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Προσωπικά εργαλεία" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Προσωπικά εργαλεία </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Μενού χρήστη" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_el.wikipedia.org&uselang=el">Δωρεές</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D&returnto=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Σας ενθαρρύνουμε να δημιουργήσετε ένα λογαριασμό και να συνδεθείτε· ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό"> Δημιουργία λογαριασμού</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%B7%CE%A7%CF%81%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%B7&returnto=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Σας ενθαρρύνουμε να συνδεθείτε· ωστόσο, δεν είναι υποχρεωτικό [o]" accesskey="o"> Σύνδεση</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Σελίδες για αποσυνδεμένους συντάκτες <a href="/wiki/%CE%92%CE%BF%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%95%CE%B9%CF%83%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%AE" aria-label="Μάθετε περισσότερα σχετικά με την επεξεργασία">μάθετε περισσότερα</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%9F%CE%B9%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CF%83%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%82%CE%9C%CE%BF%CF%85" title="Μια λίστα με τις επεξεργασίες που έγιναν από αυτή τη διεύθυνση IP [y]" accesskey="y">Συνεισφορές</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%97%CE%A3%CF%85%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%AE%CE%9C%CE%BF%CF%85" title="Συζήτηση σχετικά με τις αλλαγές που έγιναν από αυτή τη διεύθυνση IP [n]" accesskey="n">Συζήτηση για αυτή την IP</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eκλείσιμο\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"el\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"border: solid 1px #333; border-radius: 0.5em;box-shadow: 0 4px 4px #999; background:#FCFFE5; margin-bottom: 1.5em; display: table; width: 100%;padding-top:5px;text-align: center;\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"display: table-cell; vertical-align: middle;\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%9C%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CE%91%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%82\" title=\"Βικιπαίδεια:Μήνας Ασίας της Βικιπαίδειας\"\u003E\u003Cimg alt=\"Wikipedia Asian Month\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Asian_month_banner_logo.svg/500px-Asian_month_banner_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"500\" height=\"129\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Asian_month_banner_logo.svg/750px-Asian_month_banner_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Asian_month_banner_logo.svg/1000px-Asian_month_banner_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"3047\" data-file-height=\"789\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cspan style=\"margin-left:2em;\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%9C%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CE%91%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%82\" title=\"Βικιπαίδεια:Μήνας Ασίας της Βικιπαίδειας\"\u003E\u003Cspan class=\"mw-ui-button mw-ui-progressive mw-ui\"\u003EΛάβετε μέρος\u003C/span\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Ιστότοπος"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Περιεχόμενα" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Περιεχόμενα</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">μετακίνηση στην πλαϊνή μπάρα</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">απόκρυψη</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Αρχή</div> </a> </li> <li id="toc-Απαρχές" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Απαρχές"> <div class="vector-toc-text"> 1 Απαρχές </div> </a> <ul id="toc-Απαρχές-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Κατάλληλα_αστρικά_συστήματα" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Κατάλληλα_αστρικά_συστήματα"> <div class="vector-toc-text"> 2 Κατάλληλα αστρικά συστήματα </div> </a> <button aria-controls="toc-Κατάλληλα_αστρικά_συστήματα-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Εναλλαγή Κατάλληλα αστρικά συστήματα υποενότητας </button> <ul id="toc-Κατάλληλα_αστρικά_συστήματα-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Φασματικοί_τύποι" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Φασματικοί_τύποι"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Φασματικοί τύποι </div> </a> <ul id="toc-Φασματικοί_τύποι-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Μια_σταθερή_κατοικήσιμη_ζώνη" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Μια_σταθερή_κατοικήσιμη_ζώνη"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Μια σταθερή κατοικήσιμη ζώνη </div> </a> <ul id="toc-Μια_σταθερή_κατοικήσιμη_ζώνη-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Χαμηλή_αστρική_παραλλαγή" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Χαμηλή_αστρική_παραλλαγή"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Χαμηλή αστρική παραλλαγή </div> </a> <ul id="toc-Χαμηλή_αστρική_παραλλαγή-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Υψηλή_μεταλλικότητα" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Υψηλή_μεταλλικότητα"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Υψηλή μεταλλικότητα </div> </a> <ul id="toc-Υψηλή_μεταλλικότητα-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Πλανητικά_χαρακτηριστικά" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Πλανητικά_χαρακτηριστικά"> <div class="vector-toc-text"> 3 Πλανητικά χαρακτηριστικά </div> </a> <button aria-controls="toc-Πλανητικά_χαρακτηριστικά-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Εναλλαγή Πλανητικά χαρακτηριστικά υποενότητας </button> <ul id="toc-Πλανητικά_χαρακτηριστικά-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Όγκος" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Όγκος"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Όγκος </div> </a> <ul id="toc-Όγκος-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Τροχιά_και_περιστροφή" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Τροχιά_και_περιστροφή"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Τροχιά και περιστροφή </div> </a> <ul id="toc-Τροχιά_και_περιστροφή-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Γεωχημεία" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Γεωχημεία"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Γεωχημεία </div> </a> <ul id="toc-Γεωχημεία-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Μικροπεριβάλλοντα_και_ακραιόφιλοι_οργανισμοί" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Μικροπεριβάλλοντα_και_ακραιόφιλοι_οργανισμοί"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Μικροπεριβάλλοντα και ακραιόφιλοι οργανισμοί </div> </a> <ul id="toc-Μικροπεριβάλλοντα_και_ακραιόφιλοι_οργανισμοί-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Οικολογικοί_παράγοντες" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Οικολογικοί_παράγοντες"> <div class="vector-toc-text"> 3.5 Οικολογικοί παράγοντες </div> </a> <ul id="toc-Οικολογικοί_παράγοντες-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ακατοίκητα_περιβάλλοντα" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ακατοίκητα_περιβάλλοντα"> <div class="vector-toc-text"> 4 Ακατοίκητα περιβάλλοντα </div> </a> <ul id="toc-Ακατοίκητα_περιβάλλοντα-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Εναλλακτικά_αστρικά_συστήματα" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Εναλλακτικά_αστρικά_συστήματα"> <div class="vector-toc-text"> 5 Εναλλακτικά αστρικά συστήματα </div> </a> <button aria-controls="toc-Εναλλακτικά_αστρικά_συστήματα-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Εναλλαγή Εναλλακτικά αστρικά συστήματα υποενότητας </button> <ul id="toc-Εναλλακτικά_αστρικά_συστήματα-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Δυαδικά_συστήματα" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Δυαδικά_συστήματα"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Δυαδικά συστήματα </div> </a> <ul id="toc-Δυαδικά_συστήματα-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Συστήματα_ερυθρών_νάνων" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Συστήματα_ερυθρών_νάνων"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Συστήματα ερυθρών νάνων </div> </a> <ul id="toc-Συστήματα_ερυθρών_νάνων-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Μέγεθος" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Μέγεθος"> <div class="vector-toc-text"> 5.2.1 Μέγεθος </div> </a> <ul id="toc-Μέγεθος-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Άλλοι_παράγοντες_περιορισμού_κατοικησιμότητας" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Άλλοι_παράγοντες_περιορισμού_κατοικησιμότητας"> <div class="vector-toc-text"> 5.2.2 Άλλοι παράγοντες περιορισμού κατοικησιμότητας </div> </a> <ul id="toc-Άλλοι_παράγοντες_περιορισμού_κατοικησιμότητας-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Διάρκεια_ύπαρξης" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Διάρκεια_ύπαρξης"> <div class="vector-toc-text"> 5.2.3 Διάρκεια ύπαρξης </div> </a> <ul id="toc-Διάρκεια_ύπαρξης-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Υπερμεγέθεις_αστέρες" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Υπερμεγέθεις_αστέρες"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Υπερμεγέθεις αστέρες </div> </a> <ul id="toc-Υπερμεγέθεις_αστέρες-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Η_γαλαξιακή_γειτονιά" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Η_γαλαξιακή_γειτονιά"> <div class="vector-toc-text"> 6 Η γαλαξιακή γειτονιά </div> </a> <ul id="toc-Η_γαλαξιακή_γειτονιά-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Άλλες_εκτιμήσεις" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Άλλες_εκτιμήσεις"> <div class="vector-toc-text"> 7 Άλλες εκτιμήσεις </div> </a> <button aria-controls="toc-Άλλες_εκτιμήσεις-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Εναλλαγή Άλλες εκτιμήσεις υποενότητας </button> <ul id="toc-Άλλες_εκτιμήσεις-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Εναλλακτική_βιοχημεία" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Εναλλακτική_βιοχημεία"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Εναλλακτική βιοχημεία </div> </a> <ul id="toc-Εναλλακτική_βιοχημεία-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Κατάλληλοι_γίγαντες_αερίων" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Κατάλληλοι_γίγαντες_αερίων"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 Κατάλληλοι γίγαντες αερίων </div> </a> <ul id="toc-Κατάλληλοι_γίγαντες_αερίων-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ο_αντίκτυπος_της_ζωής_στην_κατοικησιμότητα" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ο_αντίκτυπος_της_ζωής_στην_κατοικησιμότητα"> <div class="vector-toc-text"> 7.3 Ο αντίκτυπος της ζωής στην κατοικησιμότητα </div> </a> <ul id="toc-Ο_αντίκτυπος_της_ζωής_στην_κατοικησιμότητα-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Οι_πιο_κατοικήσιμοι_πλανήτες" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Οι_πιο_κατοικήσιμοι_πλανήτες"> <div class="vector-toc-text"> 8 Οι πιο κατοικήσιμοι πλανήτες </div> </a> <ul id="toc-Οι_πιο_κατοικήσιμοι_πλανήτες-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Σημειώσεις" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Σημειώσεις"> <div class="vector-toc-text"> 9 Σημειώσεις </div> </a> <ul id="toc-Σημειώσεις-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Δείτε_επίσης" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Δείτε_επίσης"> <div class="vector-toc-text"> 10 Δείτε επίσης </div> </a> <ul id="toc-Δείτε_επίσης-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Παραπομπές" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Παραπομπές"> <div class="vector-toc-text"> 11 Παραπομπές </div> </a> <ul id="toc-Παραπομπές-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Βιβλιογραφία" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Βιβλιογραφία"> <div class="vector-toc-text"> 12 Βιβλιογραφία </div> </a> <button aria-controls="toc-Βιβλιογραφία-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Εναλλαγή Βιβλιογραφία υποενότητας </button> <ul id="toc-Βιβλιογραφία-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Αγγλόγλωσση" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Αγγλόγλωσση"> <div class="vector-toc-text"> 12.1 Αγγλόγλωσση </div> </a> <ul id="toc-Αγγλόγλωσση-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Εξωτερικοί_σύνδεσμοι" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Εξωτερικοί_σύνδεσμοι"> <div class="vector-toc-text"> 13 Εξωτερικοί σύνδεσμοι </div> </a> <ul id="toc-Εξωτερικοί_σύνδεσμοι-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Περιεχόμενα" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Εναλλαγή του πίνακα περιεχομένων" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Εναλλαγή του πίνακα περιεχομένων </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Πλανητική κατοικησιμότητα</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Μεταβείτε σε ένα λήμμα σε άλλη γλώσσα. Διαθέσιμο σε 34 γλώσσες" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-34" aria-hidden="true" > 34 γλώσσες </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Planet%C3%AAre_bewoonbaarheid" title="Planetêre bewoonbaarheid – Αφρικάανς" lang="af" hreflang="af" data-title="Planetêre bewoonbaarheid" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Αφρικάανς" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%B3%D9%83%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D8%A7%D9%83%D8%A8" title="قابلية سكن الكواكب – Αραβικά" lang="ar" hreflang="ar" data-title="قابلية سكن الكواكب" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Αραβικά" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Habitabilitat_planet%C3%A0ria" title="Habitabilitat planetària – Καταλανικά" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Habitabilitat planetària" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Καταλανικά" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Planet%C3%A1rn%C3%AD_habitabilita" title="Planetární habitabilita – Τσεχικά" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Planetární habitabilita" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Τσεχικά" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Planetary_habitability" title="Planetary habitability – Αγγλικά" lang="en" hreflang="en" data-title="Planetary habitability" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Αγγλικά" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Planeda_lo%C4%9Debleco" title="Planeda loĝebleco – Εσπεράντο" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Planeda loĝebleco" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Εσπεράντο" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="προβεβλημένο λήμμα"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Habitabilidad_planetaria" title="Habitabilidad planetaria – Ισπανικά" lang="es" hreflang="es" data-title="Habitabilidad planetaria" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Ισπανικά" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="προβεβλημένο λήμμα"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizigarritasun_planetario" title="Bizigarritasun planetario – Βασκικά" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Bizigarritasun planetario" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Βασκικά" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زیست‌پذیری سیاره‌ای – Περσικά" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زیست‌پذیری سیاره‌ای" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Περσικά" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Elinkelpoinen_planeetta" title="Elinkelpoinen planeetta – Φινλανδικά" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Elinkelpoinen planeetta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Φινλανδικά" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Habitabilit%C3%A9_d%27une_plan%C3%A8te" title="Habitabilité d'une planète – Γαλλικά" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Habitabilité d'une planète" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Γαλλικά" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Habitabilidade_planetaria" title="Habitabilidade planetaria – Γαλικιανά" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Habitabilidade planetaria" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Γαλικιανά" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kelayakhunian_planet" title="Kelayakhunian planet – Ινδονησιακά" lang="id" hreflang="id" data-title="Kelayakhunian planet" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Ινδονησιακά" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Abitabilit%C3%A0_planetaria" title="Abitabilità planetaria – Ιταλικά" lang="it" hreflang="it" data-title="Abitabilità planetaria" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Ιταλικά" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%83%91%E6%98%9F%E3%81%AE%E5%B1%85%E4%BD%8F%E5%8F%AF%E8%83%BD%E6%80%A7" title="惑星の居住可能性 – Ιαπωνικά" lang="ja" hreflang="ja" data-title="惑星の居住可能性" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Ιαπωνικά" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="პლანეტის სიცოცხლისუნარიანობა – Γεωργιανά" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პლანეტის სიცოცხლისუნარიანობა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Γεωργιανά" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%96%89%EC%84%B1_%EA%B1%B0%EC%A3%BC%EA%B0%80%EB%8A%A5%EC%84%B1" title="행성 거주가능성 – Κορεατικά" lang="ko" hreflang="ko" data-title="행성 거주가능성" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Κορεατικά" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Plan%C4%93tu_apdz%C4%ABvojam%C4%ABba" title="Planētu apdzīvojamība – Λετονικά" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Planētu apdzīvojamība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Λετονικά" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B0%D0%BC%D1%8C%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%85_%D1%87%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80" title="Гаригийн амьдрах чадвар – Μογγολικά" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Гаригийн амьдрах чадвар" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Μογγολικά" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kebolehdiaman_planet" title="Kebolehdiaman planet – Μαλαισιανά" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kebolehdiaman planet" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Μαλαισιανά" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Planeters_evne_til_%C3%A5_opprettholde_liv" title="Planeters evne til å opprettholde liv – Νορβηγικά Μποκμάλ" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Planeters evne til å opprettholde liv" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Νορβηγικά Μποκμάλ" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Habitabilidade_planet%C3%A1ria" title="Habitabilidade planetária – Πορτογαλικά" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Habitabilidade planetária" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Πορτογαλικά" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D0%B7%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%8B" title="Жизнепригодность планеты – Ρωσικά" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Жизнепригодность планеты" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Ρωσικά" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Planetary_habitability" title="Planetary habitability – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Planetary habitability" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ob%C3%BDvate%C4%BEnos%C5%A5_plan%C3%A9ty" title="Obývateľnosť planéty – Σλοβακικά" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Obývateľnosť planéty" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Σλοβακικά" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="προβεβλημένο λήμμα"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Naseljivi_planet" title="Naseljivi planet – Σλοβενικά" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Naseljivi planet" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Σλοβενικά" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D1%85%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82" title="Планетарна хабиталност – Σερβικά" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Планетарна хабиталност" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Σερβικά" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="καλό λήμμα"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Himlakroppars_f%C3%B6rm%C3%A5ga_att_hysa_liv" title="Himlakroppars förmåga att hysa liv – Σουηδικά" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Himlakroppars förmåga att hysa liv" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Σουηδικά" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%96%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A8%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B9%84%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B9%8C" title="ความสามารถอยู่อาศัยได้ของดาวเคราะห์ – Ταϊλανδικά" lang="th" hreflang="th" data-title="ความสามารถอยู่อาศัยได้ของดาวเคราะห์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Ταϊλανδικά" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Gezegensel_ya%C5%9Fanabilirlik" title="Gezegensel yaşanabilirlik – Τουρκικά" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Gezegensel yaşanabilirlik" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Τουρκικά" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%82%D1%82%D1%94%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8C_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B8" title="Життєпридатність планети – Ουκρανικά" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Життєпридатність планети" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ουκρανικά" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86%D8%AA_%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="سیاروی سکونت پذیریت – Ούρντου" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سیاروی سکونت پذیریت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Ούρντου" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BA%A3_n%C4%83ng_sinh_s%E1%BB%91ng_tr%C3%AAn_h%C3%A0nh_tinh" title="Khả năng sinh sống trên hành tinh – Βιετναμικά" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Khả năng sinh sống trên hành tinh" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Βιετναμικά" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%A1%8C%E6%98%9F%E9%81%A9%E5%B1%85%E6%80%A7" title="行星適居性 – Κινεζικά" lang="zh" hreflang="zh" data-title="行星適居性" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Κινεζικά" class="interlanguage-link-target">中文</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q846030#sitelinks-wikipedia" title="Επεξεργασία διαγλωσσικών συνδέσεων" class="wbc-editpage">Επεξεργασία συνδέσμων</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ονοματοχώροι"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Προβολή της σελίδας περιεχομένου [c]" accesskey="c">Λήμμα</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" rel="discussion" title="Συζήτηση για τη σελίδα περιεχομένου [t]" accesskey="t">Συζήτηση</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Αλλαγή παραλλαγής γλώσσας" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Ελληνικά </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Προβολές"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">Ανάγνωση</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit" title="Επεξεργασία αυτής της σελίδας [v]" accesskey="v">Επεξεργασία</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit" title="Επεξεργασία του πηγαίου κώδικα της σελίδας [e]" accesskey="e">Επεξεργασία κώδικα</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=history" title="Παλιές αναθεωρήσεις της σελίδας [h]" accesskey="h">Προβολή ιστορικού</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Εργαλεία σελίδων"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Εργαλεία" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Εργαλεία </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Εργαλεία</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">μετακίνηση στην πλαϊνή μπάρα</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">απόκρυψη</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Περισσότερες επιλογές" > <div class="vector-menu-heading"> Ενέργειες </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">Ανάγνωση</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit" title="Επεξεργασία αυτής της σελίδας [v]" accesskey="v">Επεξεργασία</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit" title="Επεξεργασία του πηγαίου κώδικα της σελίδας [e]" accesskey="e">Επεξεργασία κώδικα</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=history">Προβολή ιστορικού</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Γενικά </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A4%CE%B9%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B4%CE%AD%CE%B5%CE%B9%CE%95%CE%B4%CF%8E/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Κατάλογος όλων των σελίδων wiki που έχουν συνδέσμους προς εδώ [j]" accesskey="j">Συνδέσεις προς εδώ</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CE%B4%CE%B5%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%82%CE%91%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CF%82/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" rel="nofollow" title="Πρόσφατες αλλαγές σε σελίδες που παραπέμπουν οι σύνδεσμοι αυτής της σελίδας [k]" accesskey="k">Σχετικές αλλαγές</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82%CE%A3%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82" title="Κατάλογος με όλες τις ειδικές σελίδες [q]" accesskey="q">Ειδικές σελίδες</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&oldid=10698709" title="Μόνιμος σύνδεσμος προς αυτήν την αναθεώρηση αυτής της σελίδας">Σταθερός σύνδεσμος</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=info" title="Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτήν τη σελίδα">Πληροφορίες σελίδας</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CF%80%CE%AE%CE%91%CF%85%CF%84%CE%AE%CE%A4%CE%B7%CE%A3%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B1&page=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&id=10698709&wpFormIdentifier=titleform" title="Πληροφορίες για το πώς να δημιουργήσετε παραπομπή αυτής της σελίδας">Παραπομπή</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fel.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25CE%25A0%25CE%25BB%25CE%25B1%25CE%25BD%25CE%25B7%25CF%2584%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25AE_%25CE%25BA%25CE%25B1%25CF%2584%25CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25B7%25CF%2583%25CE%25B9%25CE%25BC%25CF%258C%25CF%2584%25CE%25B7%25CF%2584%25CE%25B1">Λάβετε συντομευμένη διεύθυνση URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:QrCode&url=https%3A%2F%2Fel.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25CE%25A0%25CE%25BB%25CE%25B1%25CE%25BD%25CE%25B7%25CF%2584%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25AE_%25CE%25BA%25CE%25B1%25CF%2584%25CE%25BF%25CE%25B9%25CE%25BA%25CE%25B7%25CF%2583%25CE%25B9%25CE%25BC%25CF%258C%25CF%2584%25CE%25B7%25CF%2584%25CE%25B1">Λήψη κωδικού QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Εκτύπωση/εξαγωγή </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A3%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE&bookcmd=book_creator&referer=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">Δημιουργία βιβλίου</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:DownloadAsPdf&page=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=show-download-screen">Κατέβασμα ως PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&printable=yes" title="Εκτυπώσιμη έκδοση αυτής της σελίδας [p]" accesskey="p">Εκτυπώσιμη έκδοση</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Σε άλλα εγχειρήματα </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q846030" title="Σύνδεσμος προς το συνδεδεμένο αντικείμενο δεδομένων [g]" accesskey="g">Αντικείμενο Wikidata</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Εργαλεία σελίδων"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Εμφάνιση"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Εμφάνιση</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">μετακίνηση στην πλαϊνή μπάρα</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">απόκρυψη</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-featured-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%A0%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%B5%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1_%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1" title="Αυτό είναι ένα προβεβλημένο λήμμα. Πατήστε εδώ για περισσότερες πληροφορίες."><img alt="Αυτό είναι ένα προβεβλημένο λήμμα. Πατήστε εδώ για περισσότερες πληροφορίες." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/20px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/30px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/40px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="el" dir="ltr"> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg/350px-%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg.png" decoding="async" width="350" height="322" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg/525px-%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg/700px-%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg.png 2x" data-file-width="990" data-file-height="910" /></a><figcaption>Η Γη και οι υπόλοιποι πλανήτες του <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακού συστήματος</a>, σε σχέση με 500+ <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Εξωηλιακός πλανήτης">εξωηλιακούς πλανήτες</a> και την ύπαρξη νερού για την υποστήριξη κατοικησιμότητας. Η τοποθεσία των πλανητών σε σχέση με τον κάθετο άξονα υποδηλώνει το μέγεθος των πλανητών σε σχέση με τη Γη, και σε σχέση με τον οριζόντιο την απόσταση των πλανητών από το κύριο άστρο του ηλιακού συστήματός τους.</figcaption></figure> Πλανητική κατοικησιμότητα ή κατοικησιμότητα πλανητών ονομάζεται ο βαθμός υποστήριξης ενός <a href="/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Πλανήτης">πλανήτη</a> ή <a href="/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Φυσικός δορυφόρος">φυσικού δορυφόρου</a> για την ανάπτυξη και διατήρηση της <a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE" title="Ζωή">ζωής</a>. Η ζωή μπορεί να <a href="/wiki/%CE%91%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Αβιογένεση">αναπτυχθεί απευθείας</a> στον πλανήτη ή στον δορυφόρο του, ή να μεταδοθεί εκεί από άλλο ουράνιο σώμα, σύμφωνα με τη θεωρία της <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CF%83%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Πανσπερμία">πανσπερμίας</a>. Καθώς δεν είναι γνωστή μέχρι στιγμής η <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Εξωγήινη ζωή">ύπαρξη ζωής εκτός του πλανήτη Γη</a>, η πλανητική κατοικησιμότητα είναι κυρίως μια <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AD%CE%BA%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Παρέκταση (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">παρέκταση</a> των συνθηκών της ζωής στη <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a> και των χαρακτηριστικών του <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιου</a> και του <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακού συστήματος</a> με τον τρόπο που ευνοούν την ανάπτυξη ζωής, και συγκεκριμένα των χαρακτηριστικών που ευνοούν την διατήρηση σύνθετης, <a href="/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CF%85%CE%BA%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Πολυκύτταρος οργανισμός">πολυκύτταρης ζωής</a> και όχι απλά την ανάπτυξη <a href="/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BA%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Μονοκύτταρος οργανισμός">μονοκύτταρων οργανισμών</a>. Η έρευνα και θεωρία σχετικά με το θέμα αυτό, αποτελεί συστατικό στοιχείο της <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Πλανητική επιστήμη (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">πλανητικής επιστήμης</a> και του αναδυόμενου κλάδου της <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Βιοαστρονομία">αστροβιολογίας</a>. Η ύπαρξη μιας πηγής <a href="/wiki/%CE%95%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1" title="Ενέργεια">ενέργειας</a> για την διατήρηση και τροφοδότηση της ζωής αποτελεί μια απόλυτη προϋπόθεση, και η έννοια της κατοικησιμότητας συνεπάγεται και την ύπαρξη των κατάλληλων <a href="/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Γεωφυσική">γεωφυσικών</a>, <a href="/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Γεωχημεία">γεωχημικών</a>, και <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Αστροφυσική">αστροφυσικών</a> συνθηκών έτσι ώστε ένα πλανητικό σώμα να μπορεί να υποστηρίξει τη ζωή. Σύμφωνα με τα κριτήρια που έχει ορίσει η <a href="/wiki/NASA" title="NASA">ΝΑΣΑ</a>, τα κύρια χαρακτηριστικά κατοικησιμότητας είναι, η παρουσία εκτεταμένων περιοχών με <a href="/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8C" title="Νερό">νερό</a> σε υγρή μορφή, η ύπαρξη κατάλληλων συνθηκών για τον σχηματισμό σύνθετων οργανικών μορίων, και η διαθεσιμότητα πηγών <a href="/wiki/%CE%95%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1" title="Ενέργεια">ενέργειας</a> οι οποίες θα συντηρούν τον <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Μεταβολισμός">μεταβολισμό</a> των οργανισμών.<a href="#cite_note-NASA1-1">[1]</a> Για την εξακρίβωση της υποστήριξης ζωής σε ένα πλανητικό σώμα, οι μελέτες επικεντρώνονται στη συνολική σύνθεση του, τις ιδιότητες της τροχιάς του, την <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρα</a> του, και πιθανές χημικές αλληλεπιδράσεις. Τα σημαντικά <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">αστρικά</a> χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν τη <a href="/wiki/%CE%9C%CE%AC%CE%B6%CE%B1" title="Μάζα">μάζα</a> και τη <a href="/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Φωτεινότητα">φωτεινότητα</a>, σταθερή μεταβλητότητα, και υψηλή <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Μεταλλικότητα">μεταλλικότητα</a>. Οι βραχώδεις πλανήτες με στερεό έδαφος και οι φυσικοί δορυφόροι με πιθανή υποστήριξη χημείας εφάμιλλης της γήινης, είναι το επίκεντρο της αστροβιολογικής έρευνας, αν και υπάρχουν και εναλλακτικές θεωρίες κατοικησιμότητας οι οποίες ασχολούνται με υποθέσεις που βασίζονται σε εναλλακτικές <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Βιοχημεία">βιοχημείες</a> και άλλους τύπους αστρονομικών σωμάτων. <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10686347">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar nomobile sidebar-wraplinks"><tbody><tr><td class="sidebar-top-image"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg/200px-MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg" decoding="async" width="200" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg/300px-MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg/400px-MarsCuriosityRover-Drilling-Sol170%2B%2B-2.jpg 2x" data-file-width="3819" data-file-height="4223" /></a></td></tr><tr><td class="sidebar-pretitle-with-top-image">Το άρθρο είναι μέρος της σειράς για:</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle"><a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Εξωγήινη ζωή">Ζωή στο Σύμπαν</a></th></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ddd; border-bottom:1px #fafafa solid;"> <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1" class="mw-redirect" title="Αστροβιολογία">Αστροβιολογία</a></th></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ddd; border-bottom:1px #fafafa solid;"> <a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE" title="Ζωή">Κατοικησιμότητα</a> στο <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CE%A3%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" class="mw-redirect" title="Ηλιακό Σύστημα">Ηλιακό Σύστημα</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE" title="Ζωή">Ζωή στη Γη</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%86%CF%81%CE%B7" title="Ζωή στον Άρη">Κατοικησιμότητα: Στον Άρη</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%91%CF%86%CF%81%CE%BF%CE%B4%CE%AF%CF%84%CE%B7" title="Ζωή στην Αφροδίτη">Στην Αφροδίτη</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%95%CE%B3%CE%BA%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%BF%CF%82_(%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82)#Κατοικησιμότητα" title="Εγκέλαδος (δορυφόρος)">Στον Εγκέλαδο</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%95%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7_(%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82)#Κατοικησιμότητα" title="Ευρώπη (δορυφόρος)">Στην Ευρώπη</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%A4%CE%B9%CF%84%CE%AC%CE%BD%CE%B1" title="Ζωή στον Τιτάνα">Στον Τιτάνα</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ddd; border-bottom:1px #fafafa solid;"> Ζωή εκτός του <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακού Συστήματος</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Περιαστρική κατοικήσιμη ζώνη (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Περιαστρική κατοικήσιμη ζώνη</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" class="mw-redirect" title="Εξωπλανήτης">Εξωπλανητολογία</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Πλανητική κατοικησιμότητα</a></li> <li><a href="/wiki/SETI" title="SETI">SETI</a></li></ul></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8595637">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-προβολή"><a href="/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF:%CE%96%CF%89%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD" title="Πρότυπο:Ζωή στο Σύμπαν"><abbr title="Προβολή του προτύπου">π</abbr></a></li><li class="nv-συζ."><a href="/w/index.php?title=%CE%A3%CF%85%CE%B6%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B7_%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85:%CE%96%CF%89%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Συζήτηση προτύπου:Ζωή στο Σύμπαν (δεν έχει γραφτεί ακόμα)"><abbr title="Συζήτηση του προτύπου">σ</abbr></a></li><li class="nv-επεξ."><a class="external text" href="https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF:%CE%96%CF%89%CE%AE_%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD&action=edit"><abbr title="Επεξεργασία του προτύπου">ε</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Απαρχές">Απαρχές</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=1" title="Επεξεργασία ενότητας: Απαρχές" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=1" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Απαρχές">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Η ιδέα πως υπάρχει ζωή και σε πλανήτες εκτός της <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γης</a>, εμφανίζεται ήδη από τα αρχαία χρόνια, π.χ. το <a href="/wiki/%CE%9C%CF%85%CE%B8%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%8C%CF%81%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Μυθιστόρημα">μυθιστόρημα</a> <a href="/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82#Μυθιστορήματα" title="Λουκιανός">Ἀληθῆ διηγήματα</a> του <a href="/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82" title="Λουκιανός">Λουκιανού</a> κατά τον <a href="/wiki/2%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="2ος αιώνας">2ο αιώνα μ.Χ.</a> είναι από τα πρώτα που διασώζονται και στηρίζονται σε μια τέτοια αφήγηση,<a href="#cite_note-2">[2]</a> και ιστορικά αποτέλεσε μέρος τόσο της φιλοσοφίας όσο και των φυσικών επιστημών.<a href="#cite_note-3">[σημείωση 1]</a> Στα τέλη του <a href="/wiki/20%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" class="mw-redirect" title="20ος αιώνας">20ού αιώνα</a> υπήρξαν δυο σημαντικές εξελίξεις στο πεδίο αυτό. Αρχικά, η παρατήρηση και εξερεύνηση άλλων πλανητών και φυσικών δορυφόρων του <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακού συστήματος</a> με ρομποτικές συσκευές, ανακάλυψε σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τα κριτήρια κατοικησιμότητας και επέτρεψε να γίνουν ουσιαστικές γεωφυσικές συγκρίσεις μεταξύ της Γης και των άλλων ουράνιων σωμάτων. Επιπλέον, η ανακάλυψη <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Εξωηλιακός πλανήτης">εξωηλιακών πλανητών</a> από τις αρχές του 1990 και έπειτα,<a href="#cite_note-4">[3]</a><a href="#cite_note-5">[4]</a> έφερε ακόμη περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις μελέτες περί ύπαρξης <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Εξωγήινη ζωή">εξωγήινης ζωής</a>. Αυτά τα ευρήματα επιβεβαίωσαν πως ο <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιος</a> δεν είναι το μόνο <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρο</a> το οποίο διαθέτει πλανήτες, και επέκτεινε τον ορίζοντα της εξερεύνησης για κατοικήσιμους πλανήτες πέρα από το <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακό σύστημα</a> όπου βρίσκεται η <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a>. Η χημεία της <a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE" title="Ζωή">ζωής</a> πιθανώς να ξεκίνησε σύντομα μετά τη <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%B7_%CE%88%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7" title="Μεγάλη Έκρηξη">Μεγάλη Έκρηξη</a>, που συνέβη 13,8 δισεκατομμύρια έτη πριν, κατά τη διάρκεια μιας εποχής που ευνοούσε την κατοικησιμότητα και το <a href="/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD" title="Σύμπαν">Σύμπαν</a> είχε ηλικία μόλις 10-17 εκατομμύρια χρόνια.<a href="#cite_note-IJA-2014October-6">[5]</a><a href="#cite_note-ARXIV-20131202-7">[6]</a><a href="#cite_note-NYT-20141202-8">[7]</a> Σύμφωνα με την υπόθεση της <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CF%83%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Πανσπερμία">πανσπερμίας</a>, η μικροσκοπική ζωή -η οποία διανέμεται μέσω <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Μετεωρίτης">μετεωριτών</a>, <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AE%CF%82" title="Αστεροειδής">αστεροειδών</a>, <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Κομήτης">κομητών</a> και άλλων μικρών σωμάτων του ηλιακού συστήματος- ενδέχεται να υπάρχει σε όλο το εύρος του σύμπαντος.<a href="#cite_note-USRA-2010-9">[8]</a> Ωστόσο, η Γη είναι το μόνο μέρος στο <a href="/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD" title="Σύμπαν">σύμπαν</a> το οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως φιλοξενεί ζωή,<a href="#cite_note-NASA-1990-10">[9]</a><a href="#cite_note-Astrobiology-2008-11">[10]</a> όπως την κατανοούμε. Οι εκτιμήσεις των κατοικήσιμων ζωνών γύρω από άλλα άστρα,<a href="#cite_note-12">[11]</a><a href="#cite_note-NYT-20131118-13">[12]</a> μαζί με την ανακάλυψη εκατοντάδων εξωηλιακών πλανητών καθώς και τις νέες ανακαλύψεις σχετικά με τις μορφές ζωής σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες στην ίδια τη <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a>, στηρίζουν την υπόθεση πως μπορεί να υπάρχουν πολλά περισσότερα κατοικήσιμα μέρη στο <a href="/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD" title="Σύμπαν">Σύμπαν</a> από ότι θεωρούνταν πιθανό παλαιότερα.<a href="#cite_note-NYT-20150106-DB-14">[13]</a> Στις 4 Νοεμβρίου του 2013, οι αστρονόμοι που επεξεργάζονταν τα αποτελέσματα της αποστολής <a href="/w/index.php?title=%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AE_%CE%9A%CE%AD%CF%80%CE%BB%CE%B5%CF%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Διαστημική αποστολή Κέπλερ (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">διαστημικής αποστολής Κέπλερ</a> (Kepler space mission), ανέφεραν πως ενδέχεται να υπάρχουν έως και 40 δισεκατομμύρια πλανήτες παρομοίου μεγέθους με τη Γη των οποίων η τροχιά βρίσκεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης των άστρων τους καθώς και <a href="/wiki/%CE%95%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CF%8C%CF%82_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82" title="Ερυθρός νάνος">κόκκινων νάνων</a> μονάχα μέσα στον δικό μας <a href="/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1%CF%82" title="Γαλαξίας">Γαλαξία</a>.<a href="#cite_note-NYT-20131104-15">[14]</a><a href="#cite_note-PNAS-20131031-16">[15]</a> Έντεκα δισεκατομμύρια από αυτούς, πιθανώς να περιστρέφονται γύρω από άστρα παρόμοια με τον <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιο</a>, και ο πλησιέστερος από αυτούς τους πλανήτες απέχει 12 <a href="/wiki/%CE%88%CF%84%CE%B7_%CF%86%CF%89%CF%84%CF%8C%CF%82" class="mw-redirect" title="Έτη φωτός">έτη φωτός</a> από τη Γη.<a href="#cite_note-NYT-20131104-15">[14]</a><a href="#cite_note-PNAS-20131031-16">[15]</a><a href="#cite_note-LATimes-20131104-17">[16]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Κατάλληλα_αστρικά_συστήματα">Κατάλληλα αστρικά συστήματα</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=2" title="Επεξεργασία ενότητας: Κατάλληλα αστρικά συστήματα" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=2" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Κατάλληλα αστρικά συστήματα">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Η κατανόηση της πλανητικής κατοικησιμότητας ξεκινά με τα <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρα</a>. Ενώ μπορεί να υπάρχει μεγάλο πλήθος πλανητών οι οποίοι έχουν παρόμοιο μέγεθος με τη Γη, είναι επίσης πολύ σημαντικό το <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">ηλιακό σύστημα</a> μέσα στο οποίο βρίσκονται να ευνοεί την ύπαρξη ζωής. Υπό την αιγίδα του <a href="/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1_%CE%A6%CE%BF%CE%AF%CE%BD%CE%B9%CE%BE" title="Πρόγραμμα Φοίνιξ">προγράμματος Φοίνιξ</a> του <a href="/w/index.php?title=%CE%A3%CE%95%CE%A4%CE%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="ΣΕΤΙ (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">SETI</a> , αναπτύχθηκε ο <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CE%A7%CE%AC%CE%BC%CF%80%CE%BA%CE%B1%CF%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κατάλογος Χάμπκατ (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">κατάλογος Χάμπκατ</a> (HabCat, Κατάλογος Κατοικήσιμων Αστρικών Συστημάτων) το 2002. Ο κατάλογος δημιουργήθηκε ξεχωρίζοντας 17 χιλιάδες άστρα από το σύνολο των σχεδόν 120 χιλιάδων του <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CE%8A%CF%80%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κατάλογος Ίππαρχος (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">καταλόγου Ίππαρχος</a> (Hipparcos Catalogue), με την ομάδα αυτή να θεωρείται καλό σημείο εκκίνησης για την κατανόηση των αναγκαίων αστροφυσικών παραγόντων ως προς τους κατοικήσιμους πλανήτες.<a href="#cite_note-ajs.145-18">[17]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Φασματικοί_τύποι">Φασματικοί τύποι</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=3" title="Επεξεργασία ενότητας: Φασματικοί τύποι" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=3" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Φασματικοί τύποι">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:HR-diag-w-text-el.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/HR-diag-w-text-el.svg/298px-HR-diag-w-text-el.svg.png" decoding="async" width="298" height="341" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/HR-diag-w-text-el.svg/448px-HR-diag-w-text-el.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/HR-diag-w-text-el.svg/597px-HR-diag-w-text-el.svg.png 2x" data-file-width="700" data-file-height="800" /></a><figcaption><a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1_%CE%A7%CE%AD%CF%81%CF%84%CE%B6%CF%83%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B3%CE%BA-%CE%A1%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%BB" title="Διάγραμμα Χέρτζσπρουνγκ-Ράσελ">Διάγραμμα Χέρτζσπρουνγκ-Ράσελ</a> των φασματικών τύπων αστέρων.</figcaption></figure> Ο <a href="/wiki/%CE%A6%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF_%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CE%B9_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CF%89%CE%BD" title="Φασματικοί τύποι αστέρων">φασματικός τύπος</a> ενός άστρου υποδηλώνει τη <a href="/w/index.php?title=%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Φωτοσφαιρική θερμοκρασία (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">φωτοσφαιρική θερμοκρασία</a> του, η οποία -για τα <a href="/wiki/%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1_%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%B8%CE%AF%CE%B1" title="Κύρια ακολουθία">άστρα κύριας ακολουθίας</a>- συσχετίζεται με τη συνολική μάζα τους. Ο κατάλληλος φασματικός τύπος για ένα άστρο που ευνοεί την κατοικησιμότητα, θεωρείται πως κυμαίνεται -σε σχέση με την κλίμακα μέτρησης φάσματος- μεταξύ των αρχών του F και έως τα μέσα του Κ. Αυτό αντιστοιχεί σε θερμοκρασίες που είναι λίγο παραπάνω από 7.000 βαθμούς <a href="/wiki/%CE%9A%CE%AD%CE%BB%CE%B2%CE%B9%CE%BD_(%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF%82)" class="mw-redirect" title="Κέλβιν (μονάδα μέτρησης)">Κέλβιν</a> (6726,85 <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B1_%CE%9A%CE%B5%CE%BB%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Κλίμακα Κελσίου">Κελσίου</a>) και λίγο παρακάτω από 4.000 βαθμούς <a href="/wiki/%CE%9A%CE%AD%CE%BB%CE%B2%CE%B9%CE%BD_(%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF%82)" class="mw-redirect" title="Κέλβιν (μονάδα μέτρησης)">Κέλβιν</a> (3726,85 <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CE%BA%CE%B1_%CE%9A%CE%B5%CE%BB%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Κλίμακα Κελσίου">Κελσίου</a>). Ο <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιος</a>, ένα άστρο τύπου G2, είναι μέσα σε αυτά τα όρια. Τα άστρα της μεσαίας αυτής τάξης, έχουν ποικιλία από χαρακτηριστικά τα οποία θεωρούνται σημαντικά ως προς την πλανητική κατοικησιμότητα: <ul><li>έχουν διάρκεια ζωής τουλάχιστον μερικά δισεκατομμύρια χρόνια, παρουσιάζοντας έτσι επαρκές χρονικό περιθώριο για την ανάπτυξη ζωής. Τα πιο λαμπρά άστρα κύριας ακολουθίας των τύπων O, B, και A συνήθως διαρκούν λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο έτη, και σε σπάνιες περιπτώσεις μόλις κάτι λιγότερο από 10 εκατομμύρια.<a href="#cite_note-19">[18]</a><a href="#cite_note-20">[σημείωση 2]</a></li> <li>Εκπέμπουν αρκετή <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%B4%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Υπεριώδης ακτινοβολία">υπεριώδη ακτινοβολία</a> σε υψηλή συχνότητα για την δυνατότητα δημιουργίας των κατάλληλων ατμοσφαιρικών συνθηκών στους πλανήτες, όπως το <a href="/wiki/%CE%8C%CE%B6%CE%BF%CE%BD" title="Όζον">όζον</a>, αλλά όχι τόση ώστε ο <a href="/wiki/%CE%99%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Ιονισμός">ιονισμός</a> να καταστρέψει τη ζωή που μόλις ξεκινάει.<a href="#cite_note-21">[19]</a></li> <li>Το νερό που υπάρχει σε υγρή μορφή στην επιφάνεια των πλανητών σε τροχιά γύρω από το άστρο, και σε απόσταση όπου δεν εμφανίζεται <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%81%CF%81%CE%BF%CF%8A%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CF%89%CE%BC%CE%B1" title="Παλιρροϊκό κλείδωμα">παλιρροϊκό κλείδωμα</a> (δηλαδή η περιστροφή του πλανήτη γύρω από τον άξονά του να διαρκεί όσο και η περιστροφή του γύρω από το άστρο). Τα άστρα τύπου Κ ενδεχομένως να μπορούν να υποστηρίξουν ζωή για μακρές περιόδους, πολύ πιο μακρόχρονες από ότι ο Ήλιος (τύπος G).<a href="#cite_note-22">[20]</a></li></ul> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Morgan-Keenan_spectral_classification.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Morgan-Keenan_spectral_classification.svg/300px-Morgan-Keenan_spectral_classification.svg.png" decoding="async" width="300" height="117" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Morgan-Keenan_spectral_classification.svg/450px-Morgan-Keenan_spectral_classification.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Morgan-Keenan_spectral_classification.svg/600px-Morgan-Keenan_spectral_classification.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="350" /></a><figcaption>Οπτική σύγκριση κατά προσέγγιση των διαφόρων τύπων φάσματος των άστρων.</figcaption></figure> Το παραπάνω εύρος φάσματος μεταξύ των μέσων του Κ έως το F, ενδεχομένως αντιστοιχεί στο 5% με 10% των αστέρων του Γαλαξία. Το κατά πόσο τα λιγότερα λαμπερά άστρα του δεύτερου μισού του Κ και του Μ -<a href="/wiki/%CE%95%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CF%8C%CF%82_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82" title="Ερυθρός νάνος">κόκκινων νάνων</a>- είναι επίσης ικανά να υποστηρίξουν ζωή στους πλανήτες τους, είναι πιθανώς το πιο σημαντικό ανοικτό ερώτημα σήμερα στην έρευνα της πλανητικής κατοικησιμότητας, μια και τα άστρα αυτά αποτελούν την πλειονότητα. Για τον πλανήτη <a href="/w/index.php?title=Gliese_581_c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gliese 581 c (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Gliese 581 c</a>, μια <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%B1" title="Υπεργαία">υπεργαία</a>, έχει βρεθεί πως η τροχιά του βρίσκεται εντός της <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7" title="Κατοικήσιμη ζώνη">κατοικήσιμης ζώνης</a> ενός κόκκινου νάνου, και πως μπορεί να έχει νερό σε υγρή μορφή. Ωστόσο είναι επίσης πιθανό πως υπάρχει φαινόμενο θερμοκηπίου το οποίο κάνει την θερμοκρασία του πλανήτη πολύ θερμή για την υποστήριξη ζωής, ενώ ο γειτονικός πλανήτης, ο <a href="/w/index.php?title=Gliese_581_d&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gliese 581 d (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Gliese 581 d</a>, μπορεί να είναι καταλληλότερος υποψήφιος για τους σκοπούς της κατοικησιμότητας.<a href="#cite_note-23">[21]</a> Τον Σεπτέμβριο του 2010, ανακοινώθηκε η ανακάλυψη ενός άλλου πλανήτη, του <a href="/w/index.php?title=Gliese_581_g&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gliese 581 g (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Gliese 581 g</a>,<a href="#cite_note-24">[22]</a> ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πλανήτες. Περαιτέρω έρευνες όμως, εξέφρασαν αμφιβολίες για την ύπαρξη του πλανήτη αυτού και τον χαρακτήρισαν ως μη επιβεβαιωμένο. Τον Σεπτέμβριο του 2012, ανακοινώθηκε η ανακάλυψη δυο πλανητών σε τροχιά γύρω από τον <a href="/w/index.php?title=Gliese_163&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gliese 163 (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Gliese 163</a>.<a href="#cite_note-Simbad-20120920-25">[23]</a><a href="#cite_note-PHL-20120829-26">[24]</a><a href="#cite_note-Space-20120920-27">[25]</a> Ένας από τους πλανήτες αυτούς, ο <a href="/w/index.php?title=Gliese_163_c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gliese 163 c (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Gliese 163 c</a>, διαθέτει περίπου 6,9 φορές τη μάζα της Γης και είναι λίγο θερμότερος, και θεωρείται πως είναι μέσα στα όρια της κατοικήσιμης ζώνης.<a href="#cite_note-PHL-20120829-26">[24]</a><a href="#cite_note-Space-20120920-27">[25]</a> Μια άλλη έρευνα προτείνει πως τα λιγότερο θερμά άστρα τα οποία εκπέμπουν μεγαλύτερη ποσότητα υπεριώδους και σχεδόν <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8E%CE%B4%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Υπεριώδης ακτινοβολία">υπεριώδους ακτινοβολίας</a>, είναι πιθανό να φιλοξενούν θερμότερους πλανήτες με λιγότερους <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%B5%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="Παγετώνας">παγετώνες</a> ή ολική κάλυψη από πάγο. Η υπεριώδης ακτινοβολία απορροφάται από τον πάγο των πλανητών αυτών, καθώς και από τα αέρια του <a href="/wiki/%CE%A6%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CE%B7%CF%80%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Φαινόμενο του θερμοκηπίου">φαινομένου του θερμοκηπίου</a> στην <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρα</a>, και έτσι παραμένουν θερμοί.<a href="#cite_note-red.1112902301-28">[26]</a><a href="#cite_note-29">[27]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Μια_σταθερή_κατοικήσιμη_ζώνη">Μια σταθερή κατοικήσιμη ζώνη</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=4" title="Επεξεργασία ενότητας: Μια σταθερή κατοικήσιμη ζώνη" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=4" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Μια σταθερή κατοικήσιμη ζώνη">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="hatnote noprint">Κύριο λήμμα: <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7" title="Κατοικήσιμη ζώνη">Κατοικήσιμη ζώνη</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Habitable_zone_-_HZ.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Habitable_zone_-_HZ.png" decoding="async" width="400" height="244" class="mw-file-element" data-file-width="400" data-file-height="244" /></a><figcaption>Κατοικήσιμη ζώνη διαφορετικού τύπου αστέρων.</figcaption></figure> Η <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7" title="Κατοικήσιμη ζώνη">κατοικήσιμη ζώνη</a> είναι μια σφαιροειδής περιοχή του διαστήματος γύρω από ένα <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρο</a>, όπου οι πλανήτες εντός της μπορούν να διατηρούν <a href="/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8C" title="Νερό">νερό</a> σε υγρή μορφή στην επιφάνεια τους. Πέρα από την παρουσία μιας πηγής <a href="/wiki/%CE%95%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1" title="Ενέργεια">ενέργειας</a>, το νερό σε υγρή μορφή θεωρείται το πιο σημαντικό συστατικό για ύπαρξη ζωής, έχοντας υπ' όψιν πόσο σημαντικό είναι για όλες τις μορφές ζωής στη <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a>. Παρόλα αυτά, αν ποτέ ανακαλυφθεί ζωή που δεν εξαρτάται από την ύπαρξη νερού, τότε ο ορισμός της κατοικήσιμης ζώνης θα επεκταθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Μια σταθερή ζώνη προϋποθέτει δύο παράγοντες. Πρώτα, το εύρος της ζώνης δε θα πρέπει να έχει μεγάλες αυξομειώσεις κατά διαστήματα. Όλα τα άστρα αυξάνουν τη φωτεινότητα τους με την πάροδο του χρόνου, έτσι η κατοικήσιμη ζώνη του διευρύνεται ακολούθως, αλλά εάν αυτό συμβεί πολύ γρήγορα (π.χ. με έναν υπερμεγέθη αστέρα) οι πλανήτες θα έχουν μόνο μια μικρή χρονική περίοδο μέσα στην κατοικήσιμη ζώνη με την αντίστοιχα μικρότερη πιθανότητα να αναπτυχθεί ζωή. Ο υπολογισμός του εύρους της ζώνης και η επέκταση της σε βάθος χρόνου δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση, καθώς η επανάληψη της αρνητικής <a href="/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7" title="Ανάδραση">ανάδρασης</a> όπως ο κύκλος του άνθρακα-αζώτου-οξυγόνου θα τείνει να αντισταθμίσει τις αυξήσεις στη φωτεινότητα. Οι υποθέσεις που γίνονται για τις ατμοσφαιρικές συνθήκες και τη γεωλογία ενός πλανήτη, έχουν επομένως τόσο μεγάλη επίδραση στο εύρος της θεωρούμενης κατοικήσιμης ζώνης, όσο και η αστρική εξέλιξη, π.χ. οι προτεινόμενες παράμετροι για την κατοικήσιμη ζώνη του Ήλιου, έχουν κυμανθεί σε μεγάλο βαθμό.<a href="#cite_note-30">[28]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg/220px-Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg/330px-Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg/440px-Earthlike_moon_extrasolar_gas_giant.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Οι φυσικοί δορυφόροι των αέριων πλανητών θα μπορούσαν ενδεχομένως να είναι κατοικήσιμοι.<a href="#cite_note-moonlife-31">[29]</a> Καλλιτεχνική αναπαράσταση του <a href="/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Δίας (πλανήτης)">Δία</a> και των <a href="/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Φυσικός δορυφόρος">φυσικών δορυφόρων</a> του.</figcaption></figure> Δεύτερον, κανένα σώμα με μεγάλη μάζα -όπως ένας γίγαντας αερίων- δεν θα πρέπει να υπάρχει μέσα ή σχετικά κοντά στην κατοικήσιμη ζώνη, μια και θα εμπόδιζε την δημιουργία πλανητών παρόμοιων με τη Γη. Τα υλικά στην <a href="/wiki/%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CF%8E%CE%BD" title="Κύρια ζώνη αστεροειδών">Κύρια ζώνη των αστεροειδών</a> για παράδειγμα, μεταξύ του Άρη και του Δία, φαίνεται πως δεν στάθηκε δυνατόν να συγκεντρωθούν και να αναμειχθούν μεταξύ τους ώστε να σχηματίσουν πλανήτη, λόγω της τροχιακής επιρροής του Δία. Αν ο Δίας είχε εμφανιστεί στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται ανάμεσα στις τροχιές της Αφροδίτης και του Άρη, είναι βέβαιο πως η Γη δεν θα είχε αναπτυχθεί με τη σημερινή μορφή της. Ωστόσο, ένας γίγαντας αερίων εντός της κατοικήσιμης ζώνης ενδέχεται να έχει κατοικήσιμους δορυφόρους υπό τις κατάλληλες συνθήκες.<a href="#cite_note-32">[30]</a> Στο <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακό Σύστημα</a>, όλοι οι εσωτερικοί πλανήτες είναι βραχώδεις, και όλοι οι εξωτερικοί είναι γίγαντες αερίων, αλλά η ανακάλυψη <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Εξωηλιακός πλανήτης">εξωηλιακών πλανητών</a> θέτει αμφίβολο το κατά πόσο κοινή είναι αυτή η διευθέτηση των τύπων πλανητών σε άλλα ηλιακά συστήματα, μια και έχουν ανακαλυφθεί πολλοί πλανήτες παρομοίου μεγέθους με το Δία οι οποίοι είναι κοντά στην κύρια <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7" title="Κατοικήσιμη ζώνη">κατοικήσιμη ζώνη</a> την οποία επηρεάζουν. Όμως, τα τωρινά δεδομένα για εξωηλιακούς πλανήτες είναι πιθανό να ευνοούν την ερμηνεία ως προς το σενάριο αυτό, μιας και οι μεγάλοι πλανήτες σε κοντινές τροχιές είναι πολύ πιο εύκολο να ταυτοποιηθούν. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Χαμηλή_αστρική_παραλλαγή">Χαμηλή αστρική παραλλαγή</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=5" title="Επεξεργασία ενότητας: Χαμηλή αστρική παραλλαγή" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=5" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Χαμηλή αστρική παραλλαγή">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="hatnote noprint">Κύριο λήμμα: <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CF%84%CE%BF%CE%AF_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%82" class="mw-redirect" title="Μεταβλητοί αστέρες">Μεταβλητοί αστέρες</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:V838_Monocerotis_expansion.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/V838_Monocerotis_expansion.jpg/300px-V838_Monocerotis_expansion.jpg" decoding="async" width="300" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/V838_Monocerotis_expansion.jpg/450px-V838_Monocerotis_expansion.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/V838_Monocerotis_expansion.jpg/600px-V838_Monocerotis_expansion.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a><figcaption>Φωτογραφίες που απεικονίζουν την επέκταση του φωτός ενός μεταβλητού ερυθρού αστέρα, του V838 Μονόκερου.</figcaption></figure> Οι αλλαγές στη φωτεινότητα είναι κοινές σε όλα τα <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρα</a>, αλλά η ένταση των αυξομειώσεων αυτών ποικίλλει. Τα περισσότερα άστρα είναι σχετικά σταθερά, αλλά μια σημαντική μειονότητα <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CF%84%CF%8C%CF%82_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Μεταβλητός αστέρας">μεταβλητών αστέρων</a> εμφανίζει ξαφνικές και έντονες αυξήσεις στη φωτεινότητα τους και συνεπώς στο ποσό της ενέργειας που εκπέμπεται προς τα σώματα που βρίσκονται σε τροχιά γύρω τους. Τα άστρα αυτά δε θεωρούνται κατάλληλοι υποψήφιοι για τη φιλοξενία ζωής, καθώς είναι απρόβλεπτα και η εκπομπή ενέργειας τους θα επιδρούσε αρνητικά στους ζωντανούς οργανισμούς, οι οποίοι δε θα είχαν τον χρόνο να συνηθίσουν στις αλλαγές της θερμοκρασίας στην περίπτωση όπου αυτές συνέβαιναν ραγδαία. Επίσης, οι αυξήσεις της φωτεινότητας συνοδεύονται γενικά και από πολύ μεγάλες δόσεις ακτινοβολίας <a href="/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82_%CE%B3" title="Ακτίνες γ">ακτίνων Γάμμα</a> και <a href="/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82_%CE%A7" title="Ακτίνες Χ">ακτίνων Χ</a> οι οποίες θα μπορούσαν να είναι θανατηφόρες. Η παρουσία <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρας</a> στους πλανήτες προστατεύει εν μέρει από αυτά τα φαινόμενα, αλλά δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί ατμόσφαιρα για πολύ καιρό σε ένα πλανήτη γύρω από μεταβλητό άστρο, μιας και η ένταση της ακτινοβολίας θα τη μείωνε σημαντικά. Ο <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιος</a> είναι σχετικά ήπιος, με τη διακύμανση μεταξύ του μέγιστου και ελάχιστου της εκπεμπόμενης ενέργειας του να είναι μόλις 0,1% στον 11ετή ηλιακό κύκλο του. Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις (αν και δεν θεωρείται οριστικό) πως ακόμη και μικρές αλλαγές στη φωτεινότητα του Ηλίου μπορούν να επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον της Γης. Ιστορικά, ως τέτοια μπορεί να ερμηνευτεί η <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%AE_%CE%95%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%B5%CF%84%CF%8E%CE%BD%CF%89%CE%BD" title="Μικρή Εποχή των Παγετώνων">Μικρή Εποχή των Παγετώνων</a> του 17ου και 18ου αιώνα, η οποία προκλήθηκε από μια σχετικά μακρά μείωση της φωτεινότητας του Ηλίου.<a href="#cite_note-33">[31]</a> Έτσι, ένα αστέρι δε χρειάζεται να είναι πραγματικά μεταβλητό ώστε οι αλλαγές στη φωτεινότητά του να επηρεάσουν την κατοικησιμότητα. Από τους γνωστούς <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CE%AF%CF%82_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%82" title="Ηλιοειδείς αστέρες">ηλιοειδείς αστέρες</a>, ένας που παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με τον Ήλιο είναι ο <a href="/w/index.php?title=18_Scorpii&action=edit&redlink=1" class="new" title="18 Scorpii (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">18 Scorpii</a>. Δυστυχώς όμως ως προς την πιθανότητα ύπαρξη ζωής στη ζώνη γύρω του, η μόνη σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο άστρων είναι το πλάτος του ηλιακού κύκλου, το οποίο εμφανίζεται να είναι πολύ μεγαλύτερο για τον 18 Scorpii.<a href="#cite_note-34">[32]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Υψηλή_μεταλλικότητα">Υψηλή μεταλλικότητα</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=6" title="Επεξεργασία ενότητας: Υψηλή μεταλλικότητα" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=6" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Υψηλή μεταλλικότητα">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="rellink boilerplate hatnote seealso">Δείτε επίσης: <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Μεταλλικότητα">Μεταλλικότητα</a></div> Ενώ τα κύρια υλικά όλων των <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρων</a> είναι το <a href="/wiki/%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF" title="Υδρογόνο">υδρογόνο</a> και το <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF" title="Ήλιο">ήλιο</a>, υπάρχει μεγάλη ποικιλία ως προς τα βαρύτερα στοιχεία (<a href="/wiki/%CE%9C%CE%AD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1" title="Μέταλλα">μέταλλα</a>) τα οποία διαθέτουν τα άστρα. Ένα μεγάλο ποσοστό των μετάλλων ενός άστρου συσχετίζεται με το βαρύ υλικό που είναι αρχικά διαθέσιμο στον <a href="/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B4%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%82" title="Πρωτοπλανητικός δίσκος">πρωτοπλανητικό δίσκο</a>. Μια μικρή ποσότητα μετάλλου μικραίνει την πιθανότητα δημιουργίας πλανητών, σύμφωνα με τη θεωρία του <a href="/w/index.php?title=%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CE%BD%CE%B5%CF%86%CE%AD%CE%BB%CF%89%CE%BC%CE%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ηλιακό νεφέλωμα (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">ηλιακού νεφελώματος</a> περί του σχηματισμού <a href="/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Πλανητικό σύστημα">πλανητικού συστήματος</a>. Όσοι πλανήτες σχηματίστηκαν γύρω από άστρο φτωχό σε μέταλλα, θα διαθέτουν πιθανώς ελάχιστη μάζα και έτσι δε θα θεωρούνται ως καλοί υποψήφιοι για την ανάπτυξη ζωής. Οι <a href="/wiki/%CE%A6%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%B1" title="Φασματοσκοπία">φασματοσκοπικές</a> μελέτες των συστημάτων όπου έχουν βρεθεί εξωηλιακοί πλανήτες ως σήμερα, επιβεβαιώνουν τη σχέση μεταξύ υψηλής μεταλλικότητας και σχηματισμού πλανητών. Τα άστρα με πλανήτες ή τουλάχιστον με παρόμοιους πλανήτες με αυτούς που ανακαλύπτονται σήμερα, είναι ξεκάθαρα πιο πλούσια σε μέταλλα παρά τα άστρα χωρίς πλανητικούς συντρόφους.<a href="#cite_note-35">[33]</a> Η σχέση μεταξύ υψηλής μεταλλικότητας και του σχηματισμού των πλανητών επίσης σημαίνει πως τα κατοικήσιμα συστήματα είναι πιο πιθανό να βρίσκονται γύρω από νεαρά άστρα, μια και τα άστρα που δημιουργήθηκαν νωρίς στην ιστορία του <a href="/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD" title="Σύμπαν">σύμπαντος</a> έχουν χαμηλή συγκέντρωση μετάλλων. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Πλανητικά_χαρακτηριστικά">Πλανητικά χαρακτηριστικά</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=7" title="Επεξεργασία ενότητας: Πλανητικά χαρακτηριστικά" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=7" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Πλανητικά χαρακτηριστικά">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg/220px-The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg/330px-The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg/440px-The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="3002" /></a><figcaption>Η κατανόηση της πλανητικής κατοικησιμότητας βασίζεται εν μέρει στην περαιτέρω ερμηνεία των γήινων συνθηκών για την υποστήριξη <a href="/wiki/%CE%96%CF%89%CE%AE" title="Ζωή">ζωής</a>, μια και η <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a> είναι ο μόνος πλανήτης στον οποίο είναι γνωστή η ύπαρξη ζωής μέχρι στιγμής.</figcaption></figure> Η κύρια υπόθεση σχετικά με τους κατοικήσιμους πλανήτες είναι πως είναι βραχώδεις. Τέτοιοι πλανήτες, οι οποίοι έχουν μέγεθος που εμπίπτει στην ίδια <a href="/w/index.php?title=%CE%A4%CE%AC%CE%BE%CE%B7_%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AD%CE%B8%CE%BF%CF%85%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Τάξη μεγέθους (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">τάξη μεγέθους</a> με τη Γη, αποτελούνται κυρίως από πετρώματα <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Πυριτικό άλας (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">πυριτικού άλατος</a>, και δεν διαθέτουν τις αεριώδεις συγκεντρώσεις του υδρογόνου και ηλίου οι οποίες συναντώνται στους γίγαντες αερίων. Το ότι η ζωή θα μπορούσε ενδεχομένως να αναπτυχθεί στις κορυφές των νεφών στους <a href="/wiki/%CE%91%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B3%CE%AF%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Αέριος γίγαντας">γίγαντες αερίων</a> δεν έχει αποκλειστεί οριστικά, αν και δεν θεωρείται πιθανό, καθώς δεν διαθέτουν επιφάνεια και η βαρύτητα τους είναι τεράστια.<a href="#cite_note-36">[34]</a> Ωστόσο οι φυσικοί δορυφόροι των γιγαντιαίων πλανητών παραμένουν καλοί υποψήφιοι για τη φιλοξενία ζωής.<a href="#cite_note-moonlife-31">[29]</a> Τον Φεβρουάριο του 2011 η ομάδα εποπτείας της <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CE%AD%CF%80%CE%BB%CE%B5%CF%81_(%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%80%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CE%BF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κέπλερ (διαστημόπλοιο) (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">διαστημικής αποστολής Κέπλερ</a> κοινοποίησε λίστα με 1.235 πιθανούς <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Εξωηλιακός πλανήτης">εξωηλιακούς πλανήτες</a>, ανάμεσα στους οποίους και 54 οι οποίοι ενδέχεται να είναι εντός της κατοικήσιμης ζώνης του <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρου</a> τους,<a href="#cite_note-borucki-37">[35]</a><a href="#cite_note-38">[36]</a> και 6 από τους πλανήτες αυτούς έχουν περίπου το ίδιο μέγεθος με τη Γη.<a href="#cite_note-borucki-37">[35]</a> Μεταγενέστερη μελέτη έδειξε πως ένας από τους πλανήτες αυτούς (ο KOI 326.01) είναι πολύ μεγαλύτερος και θερμότερος από ότι είχε αναφερθεί αρχικά.<a href="#cite_note-Grant-39">[37]</a> Με βάση τα ευρήματα αυτά, η ομάδα εποπτείας της αποστολής Κέπλερ εκτίμησε πως θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 50 δισεκατομμύρια πλανήτες στον Γαλαξία από τους οποίους τουλάχιστον 500 εκατομμύρια βρίσκονται εντός κατοικήσιμης ζώνης.<a href="#cite_note-BorensteinS-40">[38]</a> Κατά την ανάλυση περιβαλλόντων που μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή, συνήθως γίνεται μια διάκριση μεταξύ των απλών <a href="/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BA%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Μονοκύτταρος οργανισμός">μονοκύτταρων οργανισμών</a> όπως τα <a href="/wiki/%CE%92%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%B1" class="mw-redirect" title="Βακτήρια">βακτήρια</a> και τα <a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1" title="Αρχαία">αρχαία</a>, και των σύνθετων <a href="/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CF%85%CE%BA%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Πολυκύτταρος οργανισμός">πολυκύτταρων οργανισμών</a> όπως τα <a href="/wiki/%CE%96%CF%8E%CE%B1" class="mw-redirect" title="Ζώα">ζώα</a>. Η ύπαρξη πολυκύτταρων οργανισμών προϋποθέτει την πρότερη ύπαρξη μονοκύτταρων, ωστόσο η ύπαρξη μονοκύτταρων οργανισμών δεν εγγυάται πως η ζωή θα αποκτήσει μεγαλύτερη πολυπλοκότητα και θα εξελιχθεί σε πολυκύτταρη. Τα πλανητικά χαρακτηριστικά που παρατίθενται παρακάτω θεωρούνται κρίσιμα για κάθε είδους ζωή, και ιδιαίτερα τους πολυκύτταρους οργανισμούς να είναι πιο απαιτητικοί σε σχέση με τους μονοκύτταρους. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Όγκος">Όγκος</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=8" title="Επεξεργασία ενότητας: Όγκος" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=8" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Όγκος">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Οι πλανήτες με ελάχιστη μάζα είναι κακοί υποψήφιοι για την υποστήριξη ζωής, για δύο κυρίως λόγους. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Mars_sunset_PIA00920.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Mars_sunset_PIA00920.jpg/220px-Mars_sunset_PIA00920.jpg" decoding="async" width="220" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/Mars_sunset_PIA00920.jpg 1.5x" data-file-width="248" data-file-height="240" /></a><figcaption>Ο <a href="/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Άρης (πλανήτης)">Άρης</a>, με την χαμηλής πυκνότητας <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%86%CF%81%CE%B7" title="Ατμόσφαιρα του Άρη">ατμόσφαιρά του</a>, είναι πιο ψυχρός από ότι η <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a> θα ήταν αν αυτή βρισκόταν στην ίδια απόσταση από τον <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιο</a>. Φωτογραφία από ρομποτικό όχημα στην επιφάνεια του Άρη.</figcaption></figure> Πρώτα από όλα, η χαμηλή τους <a href="/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%81%CF%8D%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Βαρύτητα">βαρύτητα</a> κάνει την κατακράτηση της <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρας</a> δύσκολη. Τα <a href="/wiki/%CE%9C%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%BF" title="Μόριο">μόρια</a> της ατμόσφαιρας είναι πιο πιθανό να αποκτήσουν την <a href="/wiki/%CE%A4%CE%B1%CF%87%CF%8D%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82" title="Ταχύτητα διαφυγής">ταχύτητα διαφυγής</a> με την οποία θα ξεφύγουν και θα χαθούν στο <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Διάστημα">διάστημα</a> υπό την επίδραση του <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Ηλιακός άνεμος">ηλιακού ανέμου</a> ή κινούμενα από σύγκρουση. Οι πλανήτες χωρίς πυκνή ατμόσφαιρα δεν διαθέτουν την απαιτούμενη ύλη για τη στοιχειώδη <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Βιοχημεία">βιοχημεία</a>, έχουν ελάχιστη μόνωση και φτωχή <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Μεταφορά θερμότητας">μεταφορά θερμότητας</a> στην επιφάνειά τους (για παράδειγμα, ο <a href="/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Άρης (πλανήτης)">Άρης</a>, με τη λεπτή και αραιή <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%86%CF%81%CE%B7" title="Ατμόσφαιρα του Άρη">ατμόσφαιρά του</a>, είναι πιο ψυχρός από ότι η Γη θα ήταν αν βρισκόταν στην ίδια απόσταση από τον Ήλιο), και έχουν λιγότερη προστασία απέναντι στους <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AE%CF%82" title="Μετεωροειδής">μετεωροειδείς</a> και την <a href="/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Ακτινοβολία">ακτινοβολία</a> υψηλών συχνοτήτων. Επιπλέον, όταν η ατμόσφαιρα είναι λιγότερο πυκνή από 0,006 γήινες ατμόσφαιρες, το <a href="/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8C" title="Νερό">νερό</a> δεν μπορεί να υπάρξει σε υγρή μορφή, καθώς δεν υπάρχει η απαιτούμενη <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CE%BF%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%AF%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Ατμοσφαιρική πίεση">ατμοσφαιρική πίεση</a> -4,56 <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Torr" class="extiw" title="en:Torr">mm Hg</a> / 608 Pa / 0,18 <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Inch_of_mercury" class="extiw" title="en:Inch of mercury">inch Hg</a>. Το εύρος <a href="/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Θερμοκρασία">θερμοκρασίας</a> στο οποίο το νερό είναι σε υγρή μορφή είναι γενικά μικρότερο υπό τις συνθήκες χαμηλής πίεσης. Κατά δεύτερο λόγο, οι μικρότεροι πλανήτες έχουν μικρότερες <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%AC%CE%BC%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Διάμετρος">διαμέτρους</a> και επομένως υψηλότερη αναλογία μεταξύ επιφάνειας και όγκου από ότι οι μεγαλύτεροι πλανήτες. Αυτά τα σώματα τείνουν γρήγορα να χάνουν την ενέργεια η οποία έχει παραμείνει από τον αρχικό σχηματισμό τους, και καταλήγουν να είναι <a href="/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1" title="Γεωλογία">γεωλογικά</a> νεκροί, μιας και δεν διαθέτουν τα <a href="/wiki/%CE%97%CF%86%CE%B1%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BF" title="Ηφαίστειο">ηφαίστεια</a>, <a href="/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Σεισμός">σεισμούς</a> και <a href="/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%AC%CE%BA%CE%B5%CF%82" title="Τεκτονικές πλάκες">τεκτονική δραστηριότητα</a> για την παροχή υλικών στην επιφάνεια τα οποία υποστηρίζουν τη ζωή, και στην <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρα</a> με αέρια που ρυθμίζουν τη θερμοκρασία όπως το <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1" title="Διοξείδιο του άνθρακα">διοξείδιο του άνθρακα</a>. Οι <a href="/wiki/%CE%A4%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%AC%CE%BA%CE%B5%CF%82" title="Τεκτονικές πλάκες">τεκτονικές πλάκες</a> φαίνεται να είναι ιδιαίτερα σημαντικές, τουλάχιστον στη Γη όπου όχι μόνο η διαδικασία ανακυκλώνει σημαντικά χημικά στοιχεία και μέταλλα, αλλά επίσης αναπτύσσει τη <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%BB%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Βιοποικιλότητα">βιοποικιλότητα</a> μέσω της δημιουργίας των ηπείρων και της αύξησης της περιβαλλοντικής πολυπλοκότητας, καθώς και βοηθά στη δημιουργία των συστατικών τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή του <a href="/wiki/%CE%93%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%BF_%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF" title="Γήινο μαγνητικό πεδίο">γήινου μαγνητικού πεδίου</a>.<a href="#cite_note-41">[39]</a> Η ελάχιστη μάζα είναι εν μέρει υποκειμενικός όρος, η ίδια η <a href="/wiki/%CE%9C%CE%AC%CE%B6%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82" title="Μάζα της Γης">Γη διαθέτει χαμηλή μάζα</a> όταν συγκρίνεται με τους <a href="/wiki/%CE%91%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B3%CE%AF%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Αέριος γίγαντας">γίγαντες αερίων</a> του ηλιακού συστήματος, αλλά είναι ο μεγαλύτερος από όλους τους βραχώδεις πλανήτες σε διάμετρο, μάζα και πυκνότητα. Είναι αρκετά μεγάλος ώστε να διατηρεί τη δική του ατμόσφαιρα μόνο μέσω της <a href="/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%81%CF%8D%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Βαρύτητα">βαρύτητας</a>, και αρκετά μεγάλος ώστε ο πυρήνας του να είναι θερμικά ενεργός, κάτι που βοηθά στην ποικιλία χαρακτηριστικών της επιφάνειας (η αποσύνθεση των <a href="/wiki/%CE%A1%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1" title="Ραδιενέργεια">ραδιενεργών</a> στοιχεία μέσα στον πυρήνα του πλανήτη είναι το άλλο σημαντικό στοιχείο της θερμοκρασίας ενός πλανήτη). Σε αντίθεση, ο Άρης είναι σχεδόν γεωλογικά νεκρός και έχει χάσει μεγάλο μέρος <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%86%CF%81%CE%B7" title="Ατμόσφαιρα του Άρη">της ατμόσφαιράς του</a>.<a href="#cite_note-42">[40]</a> Έτσι διατυπώνεται η υπόθεση πως το κάτω όριο της μάζας την οποία πρέπει να έχει ένας πλανήτης ώστε να μπορεί να υποστηρίξει ζωή, βρίσκεται κάπου μεταξύ αυτής του Άρη και της Γης, ή ακόμη και της <a href="/wiki/%CE%91%CF%86%CF%81%CE%BF%CE%B4%CE%AF%CF%84%CE%B7_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Αφροδίτη (πλανήτης)">Αφροδίτης</a>, με την αναλογία 0,3 της μάζας της Γης να είναι μια πρόχειρη εκτίμηση ως προς την απαίτηση της πυκνότητας για κατοικήσιμους πλανήτες.<a href="#cite_note-43">[41]</a> Ωστόσο, το 2008, μελέτη του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν πρότεινε πως το κάτω όριο πρέπει να είναι υψηλότερο, και πως η ίδια η <a href="/wiki/%CE%9C%CE%AC%CE%B6%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82" title="Μάζα της Γης">Γη</a> μπορεί να βρίσκεται η ίδια στα άκρα του ορίου κατοικησιμότητας, μιας και αν ήταν λίγο μικρότερη, δεν θα ήταν δυνατή η τεκτονική δραστηριότητα. Η Αφροδίτη, η οποία έχει 85% της γήινης μάζας, δεν εμφανίζει σημάδια τεκτονικής δραστηριότητας. Αντίθετα, οι <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%B1" title="Υπεργαία">υπεργαίες</a>, βραχώδεις πλανήτες με υψηλότερη μάζα από τη Γη, έχουν υψηλότερα επίπεδα σεισμικής δραστηριότητας και έτσι είναι σταθερά τοποθετημένες εντός της ζώνης κατοικησιμότητας.<a href="#cite_note-44">[42]</a> Υπάρχουν και περιπτώσεις που αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα, όπως ο φυσικός δορυφόρος του <a href="/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Δίας (πλανήτης)">Δία</a>, η <a href="/wiki/%CE%99%CF%8E_(%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82)" title="Ιώ (δορυφόρος)">Ιώ</a>, η οποία ενώ είναι μικρότερη από όλους τους βραχώδεις πλανήτες παρ' όλα αυτά έχει ηφαιστειακή δραστηριότητα λόγω της βαρυτικής επίδρασης που ασκείται πάνω της από τον πλανήτη και τα χαρακτηριστικά της τροχιάς της που ευνοούν κάτι τέτοιο, καθώς και ο γειτονικός της δορυφόρος, η <a href="/wiki/%CE%95%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7_(%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82)" title="Ευρώπη (δορυφόρος)">Ευρώπη</a>, η οποία ενδέχεται να έχει υγρό ωκεανό ή μείγμα πάγου/νερού κάτω από το παγωμένο κέλυφος της επιφάνειας της, επίσης μέσω της βαρυτικής επίδρασης που της ασκεί ο Δίας. Εν τω μεταξύ, στον δορυφόρο του <a href="/wiki/%CE%9A%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Κρόνος (πλανήτης)">Κρόνου</a>, τον <a href="/wiki/%CE%A4%CE%B9%CF%84%CE%AC%CE%BD%CE%B1%CF%82_(%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82)" title="Τιτάνας (δορυφόρος)">Τιτάνα</a>, υπάρχει επίσης πιθανότητα πως μπορεί να αναπτυχθεί ζωή, καθώς διατηρεί πυκνή ατμόσφαιρα και έχει θάλασσες υγρού <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B8%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%BF" title="Μεθάνιο">μεθανίου</a> στην επιφάνειά του. Οι οργανικές και χημικές αντιδράσεις με χαμηλές ενεργειακές απαιτήσεις, είναι πιθανό να μπορούν να σχηματιστούν στις θάλασσες αυτές, αλλά είναι ασαφές το αν μπορεί να προκύψει έμβια ζωή με τόσο στοιχειώδεις χημικές αντιδράσεις, και μάλλον μη πιθανό, σε συνδυασμό επίσης και με τη δυσκολία από τις εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες στην επιφάνειά του, κατά μέσον όρο στους -179 °C. Οι δορυφόροι αυτοί αποτελούν εξαιρέσεις, αλλά αποδεικνύουν πως ενώ η μάζα ενός σώματος αποτελεί σημαντικό κριτήριο, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως το βασικό κριτήριο κατοικησιμότητας. Ένας μεγαλύτερος πλανήτης είναι πιθανό να έχει και αντίστοιχη μεγαλύτερη <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρα</a>. Ο συνδυασμός που προκύπτει με την υψηλή ταχύτητα απόδρασης για τη διατήρηση των ελαφρύτερων ατόμων, και η εκτεταμένη διαφυγή αερίων μέσω της τεκτονικής δραστηριότητας μπορεί να αυξήσει σημαντικά την ατμοσφαιρική πίεση και θερμοκρασία της επιφάνειας σε σχέση με τη Γη. Το <a href="/wiki/%CE%A6%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CE%B7%CF%80%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Φαινόμενο του θερμοκηπίου">φαινόμενο του θερμοκηπίου</a> μια τόσο πυκνής ατμόσφαιρας κάνει πιθανό πως η κατοικήσιμη ζώνη θα πρέπει να βρίσκεται ακόμη πιο μακριά από το κεντρικό <a href="/wiki/%CE%86%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF" class="mw-redirect" title="Άστρο">άστρο</a> του ηλιακού συστήματος, όταν υπάρχουν τόσο μεγάλοι πλανήτες. Επίσης, ένας μεγάλος πλανήτης είναι πιο πιθανό να διαθέτει και μεγάλο πυρήνα από <a href="/wiki/%CE%A3%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Σίδηρος">σίδηρο</a>. Αυτό επιτρέπει την ύπαρξη <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF" title="Μαγνητικό πεδίο">μαγνητικού πεδίου</a> για την προστασία του πλανήτη από τον <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" class="mw-redirect" title="Αστρικός άνεμος">αστρικό άνεμο</a> και την <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1" class="mw-redirect" title="Κοσμική ακτινοβολία">κοσμική ακτινοβολία</a>, στοιχεία τα οποία θα έτειναν να απογυμνώσουν τον πλανήτη από την ατμόσφαιρά του, και να βλάψουν τα έμβια όντα, βομβαρδίζοντάς τα με ιονισμένα σωματίδια. Η μάζα δεν είναι το μόνο κριτήριο για την παραγωγή μαγνητικού πεδίου, καθώς ο πλανήτης πρέπει να περιστρέφεται αρκετά γρήγορα ώστε να εμφανιστεί το φαινόμενο του <a href="/w/index.php?title=%CE%94%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CF%8C_(%CE%B7%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF%84%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Δυναμό (ηλεκτρισμός) (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">δυναμό</a> εντός του πυρήνα του,<a href="#cite_note-45">[43]</a> αλλά είναι σημαντικό συστατικό στοιχείο της διαδικασίας. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Τροχιά_και_περιστροφή">Τροχιά και περιστροφή</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=9" title="Επεξεργασία ενότητας: Τροχιά και περιστροφή" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=9" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Τροχιά και περιστροφή">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Όπως και με τα υπόλοιπα κριτήρια, η σταθερότητα είναι σημαντικό κριτήριο για την αξιολόγηση της επίδρασης των χαρακτηριστικών της τροχιάς και περιστροφής ως προς την πλανητική κατοικησιμότητα. Η <a href="/w/index.php?title=%CE%95%CE%BA%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%87%CE%B9%CE%AC%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Εκκεντρότητα της τροχιάς (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">εκκεντρότητα της τροχιάς</a> είναι η διαφορά μεταξύ της μέγιστης και της ελάχιστης απόστασης ενός πλανήτη από το <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρο</a> του ηλιακού συστήματος του, διαιρεμένη με το σύνολο των δύο αυτών αποστάσεων. Είναι η αναλογία η οποία περιγράφει το σχήμα της ελλειπτικής τροχιάς. Όσο μεγαλύτερη η εκκεντρότητα τόσο μεγαλύτερες είναι οι μεταβολές της θερμοκρασίας στην επιφάνεια ενός πλανήτη. Αν και μπορούν να προσαρμοστούν, οι ζωντανοί οργανισμοί έχουν ένα όριο έως το οποίο μπορούν να αντέξουν στις συνεχείς μεταβολές, ιδιαίτερα αν οι μεταβολές καλύπτουν το <a href="/wiki/%CE%A3%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF_%CF%84%CE%AE%CE%BE%CE%B7%CF%82" title="Σημείο τήξης">σημείο τήξης</a> και το <a href="/wiki/%CE%A3%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF_%CE%B2%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D" class="mw-redirect" title="Σημείο βρασμού">σημείο βρασμού</a> του κύριου υλικού το οποίο αποτελεί τον διαλύτη στον πλανήτη (π.χ. το νερό στη Γη). Εάν για παράδειγμα οι ωκεανοί της Γης συνέβαινε να βράζουν και κατόπιν να παγώνουν και να τηρούν αυτή την ακολουθία συνεχώς, είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε τη ζωή να αναπτύσσεται όπως αναπτύχθηκε. Όσο πιο σύνθετοι οι οργανισμοί, τόσο πιο μεγάλη ευαισθησία έχουν στις μεταβολές της θερμοκρασίας.<a href="#cite_note-46">[44]</a> Η τροχιά της Γης είναι σχεδόν τελείως κυκλική, με την εκκεντρότητα της τροχιάς της να είναι λιγότερο από 0,02. Επίσης και οι υπόλοιποι πλανήτες στο ηλιακό σύστημα (με την εξαίρεση του <a href="/wiki/%CE%95%CF%81%CE%BC%CE%AE%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Ερμής (πλανήτης)">Ερμή</a>, που έχει μεγάλη εκκεντρότητα) έχουν εξίσου χαμηλές εκκεντρότητες. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg/400px-%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg.png" decoding="async" width="400" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg/600px-%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg/800px-%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82_%CE%B3%CF%8D%CF%81%CF%89_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%AE_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CF%8E%CE%BD.svg.png 2x" data-file-width="1826" data-file-height="1070" /></a><figcaption>Η τροχιά της <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γης</a> γύρω από τον <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF" title="Ήλιο">Ήλιο</a> και οι εναλλαγές των <a href="/wiki/%CE%95%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82" title="Εποχές">εποχών</a> της.</figcaption></figure> Τα δεδομένα τα οποία έχουν συλλεχθεί ως προς τις εκκεντρότητες των εξωηλιακών πλανητών αποτελέσαν έκπληξη για τους περισσότερους ερευνητές, μιας και δείχνουν πως το 90% των πλανητών έχουν εκκεντρότητα η οποία είναι μεγαλύτερη από αυτή που υπάρχει στους πλανήτες του ηλιακού συστήματος στο οποίο βρίσκεται η Γη, με τον μέσο όρο της εκκεντρότητας να είναι 0,25.<a href="#cite_note-47">[45]</a> Αυτό σημαίνει πως η μεγάλη πλειονότητα των πλανητών έχουν τροχιές με υψηλή εκκεντρότητα, και ακόμη και αν η μέση απόσταση από το άστρο τους είναι εντός της κατοικήσιμης ζώνης, λόγω της τροχιάς τους παραμένουν μόνο για μικρό χρονικό διάστημα εντός της ζώνης αυτής. Η κίνηση ενός πλανήτη γύρω από τον <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE" title="Περιστροφή">άξονα περιστροφής</a> του, πρέπει να τηρεί επίσης κάποια χαρακτηριστικά έτσι ώστε η ζωή να έχει την ευκαιρία να αναπτυχθεί. Μια αρχική υπόθεση είναι πως ο πλανήτης θα πρέπει να έχει ήπιες <a href="/wiki/%CE%95%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82" title="Εποχές">εποχές</a>. Αν υπάρχει μικρή ή καθόλου <a href="/w/index.php?title=%CE%91%CE%BE%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%BB%CE%AF%CF%83%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Αξονική κλίση (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">αξονική κλίση</a> ανάλογη με την κάθετο της <a href="/wiki/%CE%95%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Εκλειπτική">εκλειπτικής</a>, δεν πρόκειται να υπάρξουν εποχές και ένα από τα κύρια τονωτικά του δυναμισμού της <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Βιόσφαιρα">βιόσφαιρας</a> θα εξαφανιστεί. Επίσης ο πλανήτης θα γινόταν πιο κρύος σε σχέση με το αν διέθετε μια σημαντική κλίση, μιας και όταν η μέγιστη ένταση της ακτινοβολίας είναι πάντα εντός λίγων μοιρών εκατέρωθεν του ισημερινού, το θερμό κλίμα δεν μπορεί να επεκταθεί στους πόλους και οι πόλοι του πλανήτη έχουν χαμηλές θερμοκρασίες. Εάν ένας πλανήτης έχει υπερβολική κλίση, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, όπου η εναλλαγή των εποχών είναι ακραία, κάτι που κάνει πολύ δύσκολη την απόκτηση <a href="/wiki/%CE%9F%CE%BC%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7" title="Ομοιόσταση">ομοιόστασης</a> από τη <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Βιόσφαιρα">βιόσφαιρα</a>. Η αξονική κλίση της Γης είναι υψηλότερη κατά την τρέχουσα γεωλογική περίοδο (<a href="/wiki/%CE%A4%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82" title="Τεταρτογενής περίοδος">Τεταρτογενής</a>) από ότι ήταν στο παρελθόν, και συμπίπτει με μείωση των πάγων των πόλων, υψηλότερες θερμοκρασίες και μικρότερες εναλλαγές στις εποχές. Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν το κατά πόσο αυτή η εξέλιξη θα συνεχιστεί αδιάκοπα με περαιτέρω αυξήσεις στην αξονική περιστροφή. Οι συγκεκριμένες επιπτώσεις των αλλαγών αυτών μπορούν προς το παρόν μόνο να προσομοιωθούν μέσω <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%82" title="Ηλεκτρονικός υπολογιστής">ηλεκτρονικών υπολογιστών</a>, και υπάρχουν μελέτες οι οποίες έχουν δείξει πως ακόμη και ακραίες κλίσεις έως και 85 μοίρες δεν αποκλείουν απαραίτητα την ύπαρξη ζωής, με την προϋπόθεση πως δεν καταλαμβάνουν ηπειρωτικές περιοχές στις οποίες εμφανίζονται πολύ υψηλές θερμοκρασίες κατά την εναλλαγή των εποχών.<a href="#cite_note-48">[46]</a> Πέρα από την μέση αξονική κλίση, πρέπει επίσης να εξεταστεί και η εναλλαγή της ανά χρονικά διαστήματα. Η κλίση της Γης ποικίλλει μεταξύ 21,5 και 24,5 μοίρες σε ένα διάστημα 41.000 ετών. Μια πιο δραστική μεταβολή, ή μια πολύ συντομότερη περιοδικότητα των μεταβολών, θα εισήγαγε κλιματικές επιπτώσεις όπου θα εμφανίζονται ακραίες εναλλαγές μεταξύ των εποχών. Άλλες εκτιμήσεις σχετικά με την τροχιά είναι οι παρακάτω: <ul><li>ο πλανήτης θα πρέπει να περιστρέφεται γρήγορα έτσι ώστε ο κύκλος της μέρας με τη νύχτα να μην είναι πολύ μεγάλος. Για παράδειγμα, αν η διάρκεια μιας ημέρας διαρκεί ολόκληρους μήνες ή και έτη (σε σύγκριση με τη Γη), η διαφορά της <a href="/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Θερμοκρασία">θερμοκρασίας</a> μεταξύ του μέρους του πλανήτη όπου είναι μέρα και του μέρους όπου είναι νύχτα, θα είναι έντονη, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ακραίων συνθηκών.</li> <li>ο πλανήτης θα πρέπει επίσης να περιστρέφεται αρκετά γρήγορα ώστε το μαγνητικό δυναμό στον πυρήνα του από σίδηρο να μπορεί να ξεκινήσει και να δημιουργήσει το <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF" title="Μαγνητικό πεδίο">μαγνητικό πεδίο</a> του πλανήτη.</li> <li>η αλλαγή στην κατεύθυνση της περιστροφής του άξονα (<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%80%CF%8C%CF%81%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Προπόρευση (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">προπόρευση</a>) δεν θα πρέπει να είναι έντονη. Από μόνη της, η προπόρευση δεν επηρεάζει την κατοικησιμότητα, καθώς αλλάζει μόνο την κατεύθυνση της κλίσης, όχι τη γωνία της. Παρόλα αυτά, η προπόρευση τείνει να αυξάνει τις εναλλαγές που σημειώνονται από άλλες τροχιακές αποκλίσεις όπως τους <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CF%8D%CE%BA%CE%BB%CE%BF%CE%B9_%CE%9C%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CE%BA%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CF%84%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κύκλοι Μιλάνκοβιτς (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">κύκλους Μιλάνκοβιτς</a> (Milankovitch cycles). Το φαινόμενο της προπόρευσης στη Γη εμφανίζεται κάθε 26.000 έτη.</li></ul> Σε ότι αφορά τη Γη, η <a href="/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%BB%CE%AE%CE%BD%CE%B7" title="Σελήνη">Σελήνη</a> εμφανίζεται να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στο κλίμα της Γης με το να βοηθά στη σταθεροποίηση της αξονικής κλίσης. Έχει προταθεί πως μια χαοτική κλίση θα απέκλειε κάθε πιθανότητα υποστήριξης κατοικησιμότητας, δηλαδή πως ένας <a href="/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Φυσικός δορυφόρος">φυσικός δορυφόρος</a> μεγέθους ανάλογου με τη Σελήνη δεν είναι μόνο χρήσιμος για τη σταθεροποίηση αλλά αποτελεί προϋπόθεση,<a href="#cite_note-49">[47]</a> άποψη η οποία θεωρείται αμφιλεγόμενη. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Γεωχημεία">Γεωχημεία</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=10" title="Επεξεργασία ενότητας: Γεωχημεία" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=10" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Γεωχημεία">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="hatnote noprint">Κύριο λήμμα: <a href="/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Γεωχημεία">Γεωχημεία</a></div> Θεωρείται γενικά πως η οποιαδήποτε <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Εξωγήινη ζωή">εξωγήινη ζωή</a> που μπορεί να υπάρξει θα βασίζεται στην ίδια στοιχειώδη <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Βιοχημεία">βιοχημεία</a> όπως αυτή που βρίσκεται στη <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a>, καθώς τα τέσσερα στοιχεία τα οποία είναι τα πιο βασικά για τη ζωή, <a href="/wiki/%CE%86%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82" title="Άνθρακας">άνθρακας</a>, <a href="/wiki/%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF" title="Υδρογόνο">υδρογόνο</a>, <a href="/wiki/%CE%9F%CE%BE%CF%85%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF" title="Οξυγόνο">οξυγόνο</a>, και <a href="/wiki/%CE%86%CE%B6%CF%89%CF%84%CE%BF" title="Άζωτο">άζωτο</a>, είναι τα πιο κοινά χημικώς αλληλεπιδραστικά στοιχεία στο σύμπαν. Απλές βιογενείς ενώσεις, πολύ απλά <a href="/wiki/%CE%91%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%BE%CE%AD%CE%B1" title="Αμινοξέα">αμινοξέα</a> όπως η <a href="/wiki/%CE%93%CE%BB%CF%85%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B7" title="Γλυκίνη">γλυκίνη</a>, έχουν βρεθεί σε <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Μετεωρίτης">μετεωρίτες</a> και στο <a href="/w/index.php?title=%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Διαστρικό μέσο (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">διαστρικό μέσο</a> (interstellar medium).<a href="#cite_note-50">[48]</a> Τα τέσσερα αυτά στοιχεία μαζί, αποτελούν το 96% της γήινης <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CE%BC%CE%AC%CE%B6%CE%B1" title="Βιομάζα">βιομάζας</a>. <ul><li>Το στοιχείο του άνθρακα έχει την μοναδική ιδιότητα να μπορεί να υποστηρίξει χημικές ενώσεις οι οποίες ανήκουν σε ένα τεράστιου εύρος πιθανών διαφορετικών δομών, κάνοντας το ένα ιδανικό υλικό για σύνθετους μηχανισμούς οι οποίοι σχηματίζουν ζωντανά <a href="/wiki/%CE%9A%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF" title="Κύτταρο">κύτταρα</a>.</li> <li>Το υδρογόνο και το οξυγόνο, με τη μορφή του νερού, αποτέλεσαν το διαλυτικό υλικό μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν οι βιολογικές διαδικασίες και σχηματίστηκαν οι πρώτες αντιδράσεις που οδήγησαν στην εμφάνιση της ζωής.</li> <li>Η ενέργεια που απελευθερώνεται με τον σχηματισμό των ισχυρών <a href="/wiki/%CE%9F%CE%BC%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Ομοιοπολικός δεσμός">ομοιοπολικών δεσμών</a> μεταξύ άνθρακα και οξυγόνου, και γίνεται διαθέσιμη μέσω της οξείδωσης των οργανικών ενώσεων, είναι το καύσιμο όλων των σύνθετων μορφών ζωής.</li> <li>Αυτά τα τέσσερα χημικά στοιχεία μαζί αποτελούν τα αμινοξέα, τα οποία με τη σειρά τους είναι οι θεμέλιοι λίθοι των <a href="/wiki/%CE%A0%CF%81%CF%89%CF%84%CE%B5%CF%8A%CE%BD%CE%B7" class="mw-redirect" title="Πρωτεϊνη">πρωτεϊνών</a>, της ουσίας που απαρτίζει τους ζωντανούς ιστούς. Επιπρόσθετα, ούτε το <a href="/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%AF%CE%BF" title="Θείο">θείο</a> απαιτείται για την δημιουργία πρωτεϊνών, ούτε και ο <a href="/wiki/%CE%A6%CF%8E%CF%83%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%BF%CF%82" class="mw-redirect" title="Φώσφορος">φώσφορος</a> για τον σχηματισμό του <a href="/wiki/DNA" title="DNA">DNA</a> και <a href="/wiki/RNA" title="RNA">RNA</a>, και οι <a href="/w/index.php?title=%CE%A6%CF%89%CF%83%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CE%B4%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%AF%CE%BD%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Φωσφορική αδενοσίνη (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">φωσφορικές αδενοσίνες</a> (adenosine phosphates) οι οποίες είναι χρήσιμες για το <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Μεταβολισμός">μεταβολισμό</a> είναι σπάνιες.</li></ul> Η σχετική αφθονία των υλικών αυτών στο διάστημα ωστόσο δεν αντανακλάται πάντα στη διαθεσιμότητά τους επί των διάφορων πλανητών. Για παράδειγμα από τα τέσσερα αυτά στοιχεία, μόνο το <a href="/wiki/%CE%9F%CE%BE%CF%85%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF" title="Οξυγόνο">οξυγόνο</a> είναι διαθέσιμο σε αφθονία στον <a href="/wiki/%CE%93%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CF%86%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%82" title="Γήινος φλοιός">γήινο φλοιό</a>.<a href="#cite_note-51">[49]</a> Αυτό μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από το γεγονός ότι πολλά από αυτά τα στοιχεία, όπως το <a href="/wiki/%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%BF" title="Υδρογόνο">υδρογόνο</a> και το <a href="/wiki/%CE%86%CE%B6%CF%89%CF%84%CE%BF" title="Άζωτο">άζωτο</a>, μαζί και με τις πιο συνήθεις ενώσεις τους όπως <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1" title="Διοξείδιο του άνθρακα">διοξείδιο του άνθρακα</a>, <a href="/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1" title="Μονοξείδιο του άνθρακα">μονοξείδιο του άνθρακα</a>, <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B8%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%BF" title="Μεθάνιο">μεθάνιο</a>, <a href="/wiki/%CE%91%CE%BC%CE%BC%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1" title="Αμμωνία">αμμωνία</a>, και <a href="/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8C" title="Νερό">νερό</a>, έχουν αέρια κατάσταση σε υψηλές θερμοκρασίες. Στην θερμή περιοχή κοντά στον Ήλιο, αυτές οι εύκολα εξατμιζόμενες ενώσεις δε μπορεί να έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην γεωλογική μορφοποίηση των πλανητών. Αντ' αυτού, παγιδεύτηκαν σε αέρια μορφή κάτω από τους νεοσχηματισμένους φλοιούς, οι οποίοι αποτελούνταν κυρίως από βραχώδεις, μη πτητικές ενώσεις όπως το <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CF%80%CF%85%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διοξείδιο του πυριτίου">διοξείδιο του πυριτίου</a>. Η διαφυγή των αερίων αυτών μέσα από τη Γη, μέσω των πρώτων ηφαιστείων, συνεισέφερε στον σχηματισμό της <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρας</a> των πλανητών. Το <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B5%CE%AF%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%B1_Miller-Urey" title="Πείραμα Miller-Urey">πείραμα των Μίλερ-Ούρεϊ</a> έδειξε πως με την εφαρμογή ενέργειας, είναι δυνατό να σχηματιστούν αμινοξέα μέσα από τη σύνθεση πολύ απλών ενώσεων μέσα σε μια υποτυπώδη ατμόσφαιρα.<a href="#cite_note-52">[50]</a> Ακόμη και έτσι, οι ηφαιστειακές εξατμίσεις των στοιχείων αυτών δεν μπορούν να εξηγήσουν τον όγκο του νερού στους ωκεανούς της Γης.<a href="#cite_note-53">[51]</a> Η μεγάλη πλειονότητα του νερού —και ενδεχομένως και του άνθρακα— πιθανώς να προήλθε από το εξωτερικό μέρος του ηλιακού συστήματος, όπου μακριά από τη θερμότητα του Ήλιου θα βρισκόταν σε στερεά μορφή. Οι <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Κομήτης">κομήτες</a> οι οποίοι προσέκρουσαν στη Γη κατά την πρώιμη περίοδο του ηλιακού συστήματος, απέθεσαν τεράστιους όγκους νερού, μαζί και με άλλα εξατμίσιμα υλικά απαραίτητα για τη ζωή (όπως τα αμινοξέα), και ξεκίνησαν έτσι την προέλευση της ζωής με την <a href="/wiki/%CE%91%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%B3%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Αβιογένεση">αβιογένεση</a>. Έτσι, ακόμη και αν υπάρχουν καλοί λόγοι να θεωρείται πως τα τέσσερα βασικά χημικά στοιχεία της ζωής θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε μεγάλο βαθμό σε άλλα σημεία του διαστήματος, ένα κατοικήσιμο σύστημα πιθανώς να απαιτεί και την παρουσία ουράνιων σωμάτων όπως <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Κομήτης">κομήτες</a> και <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AE%CF%82" title="Αστεροειδής">αστεροειδείς</a>, οι οποίοι θα διανείμουν τα υλικά αυτά στο εσωτερικό των πλανητών. Χωρίς τα σώματα αυτά είναι πιθανό πως η ζωή στη Γη δε θα υπήρχε όπως τη γνωρίζουμε. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Μικροπεριβάλλοντα_και_ακραιόφιλοι_οργανισμοί"><span id=".CE.9C.CE.B9.CE.BA.CF.81.CE.BF.CF.80.CE.B5.CF.81.CE.B9.CE.B2.CE.AC.CE.BB.CE.BB.CE.BF.CE.BD.CF.84.CE.B1_.CE.BA.CE.B1.CE.B9_.CE.B1.CE.BA.CF.81.CE.B1.CE.B9.CF.8C.CF.86.CE.B9.CE.BB.CE.BF.CE.B9_.CE.BF.CF.81.CE.B3.CE.B1.CE.BD.CE.B9.CF.83.CE.BC.CE.BF.CE.AF">Μικροπεριβάλλοντα και ακραιόφιλοι οργανισμοί</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=11" title="Επεξεργασία ενότητας: Μικροπεριβάλλοντα και ακραιόφιλοι οργανισμοί" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=11" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Μικροπεριβάλλοντα και ακραιόφιλοι οργανισμοί">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Atacama.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Atacama.png/220px-Atacama.png" decoding="async" width="220" height="325" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Atacama.png/330px-Atacama.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Atacama.png/440px-Atacama.png 2x" data-file-width="493" data-file-height="728" /></a><figcaption>Η <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%BC%CE%B1" title="Ατακάμα">έρημος της Ατακάμα</a> αποτελεί ένα περιβάλλον αντίστοιχο του <a href="/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Άρης (πλανήτης)">Άρη</a>, και είναι ιδανική για τη μελέτη των ορίων μεταξύ της στειρότητας και της κατοικησιμότητας.</figcaption></figure> Ένας σημαντικός όρος ως προς τα κριτήρια κατοικησιμότητας είναι πως μόνο ελάχιστο μέρος του πλανήτη απαιτείται για την παρουσία ζωής. Οι <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1" class="mw-redirect" title="Αστροβιολογία">αστροβιολόγοι</a> συχνά μελετούν το ενδεχόμενο μικροπεριβάλλοντων, και την εξέταση των εξελικτικών δυνάμεων όπως η <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%B7" title="Μετάλλαξη">γενετική μετάλλαξη</a>, <a href="/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AE" title="Φυσική επιλογή">φυσική επιλογή</a>, και <a href="/wiki/%CE%93%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%B9%CF%83%CE%B7" class="mw-redirect" title="Γενετική μετατόπιση">γενετική μετατόπιση</a> (genetic drift), λειτουργούν στους μικροοργανισμούς οι οποίοι ζουν στα περιβάλλοντα αυτά.<a href="#cite_note-54">[52]</a> Οι <a href="/w/index.php?title=%CE%91%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B9%CF%8C%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ακραιόφιλος οργανισμός (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">ακραιόφιλοι οργανισμοί</a> στη Γη επιζούν κάτω από εξαιρετικά ακραίες συνθήκες οι οποίες κανονικά θεωρούνται απαγορευτικές για την ανάπτυξη ζωής. Συνήθως, οι <a href="/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BA%CF%8D%CF%84%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Μονοκύτταρος οργανισμός">μονοκύτταροι</a>, ακρόφιλοι οργανισμοί είναι <a href="/w/index.php?title=%CE%91%CE%BB%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Αλκαλικόφιλος οργανισμός (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">αλκαλικόφιλοι</a> (alkaliphilic) και <a href="/w/index.php?title=%CE%9F%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%8C%CF%86%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%BF%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Οξειόφιλος οργανισμός (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">οξειόφιλοι</a> (acidophilic) και μπορούν να επιζούν σε θερμοκρασίες άνω των 100 °C στις <a href="/w/index.php?title=%CE%A5%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B2%CE%BB%CF%8D%CF%83%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Υδροθερμική αναβλύση (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">υδροθερμικές αναβλύσεις</a> εντός των ωκεανών. Η ανακάλυψη ζωής σε ακραίες συνθήκες έχει περιπλέξει τους ορισμούς σχετικά με την κατοικησιμότητα, αλλά έχει επίσης διευρύνει τους πιθανούς συνδυασμούς συνθηκών για την υποστήριξη ζωής. Για παράδειγμα, ένας πλανήτης ο οποίος μπορεί να μην έχει δική του ατμόσφαιρα λόγω την ηλιακών συνθηκών της περιοχής όπου βρίσκεται, μπορεί ωστόσο να αναπτύξει ένα τέτοιο μικροπεριβάλλον μέσα σε βαθύ και σκοτεινό ωκεάνειο ρήγμα ή μέσα σε ηφαιστειακό κοίλωμα.<a href="#cite_note-55">[53]</a> Παρομοίως, το κρατηροειδές έδαφος επίσης μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο για είδη πρωτόγονης ζωής. Οι μελέτες στον <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B1%CF%82_%CE%9B%CF%8C%CE%BF%CF%85%CE%BD_%CE%A7%CE%B9%CE%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κρατήρας Λόουν Χιλ (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">κρατήρα Λόουν Χιλ</a> στην <a href="/wiki/%CE%91%CF%85%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Αυστραλία">Αυστραλία</a>, ο οποίος έχει μελετηθεί υπό την αστροβιολογική σκοπιά, φαίνεται να στηρίζει το ενδεχόμενο πως η ταχεία καθίζηση που σημειώθηκε με την πρόσκρουση του σώματος στην επιφάνεια της Γης, δημιούργησε προστατευμένο μικροπεριβάλλον για μικροβιακούς οργανισμούς. Ενδέχεται παρόμοιες περιπτώσεις να συνέβησαν και στη γεωλογική ιστορία του <a href="/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Άρης (πλανήτης)">Άρη</a>.<a href="#cite_note-56">[54]</a> Οι περιοχές του Γήινου περιβάλλοντος που δεν μπορούν να υποστηρίξουν ζωή είναι επίσης χρήσιμες για τους επιστήμονες ώστε να θέσουν κάποια όρια για το τι μπορούν να αντέξουν οι ακρόφιλοι οργανισμοί. Το κέντρο της <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%B1%CE%BA%CE%AC%CE%BC%CE%B1" title="Ατακάμα">ερήμου της Ατακάμα</a>, το οποίο γενικά θεωρείται ως το πιο ξηρό μέρος της Γης, εμφανίζεται να μη μπορεί να υποστηρίξει ζωή, αλλά είναι για ακριβώς αυτό το λόγο αντικείμενο μελέτης από τη <a href="/wiki/NASA" title="NASA">ΝΑΣΑ</a>, μια και μελετάται ως περιβαλλοντικό ανάλογο του πλανήτη Άρη και οι μεταπτώσεις της υγρασίας είναι ιδανικές για την μελέτη των ορίων μεταξύ της στειρότητας και της κατοικησιμότητας.<a href="#cite_note-57">[55]</a> Η Ατακάμα ήταν το κέντρο μελετών το 2003 οι οποίες εν μέρει αναπαρήγαγαν τα πειράματα του <a href="/w/index.php?title=%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1_%CE%92%CE%AF%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%B3%CE%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Διαστημικό πρόγραμμα Βίκινγκ (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">διαστημικού προγράμματος Βίκινγκ</a> (Viking program) στον Άρη κατά τη δεκαετία του 1970. Δεν βρέθηκαν ίχνη <a href="/wiki/DNA" title="DNA">DNA</a> από δύο δείγματα χωμάτων του εδάφους, και τα πειράματα επώασης ήταν επίσης αρνητικά ως προς την εμφάνιση <a href="/w/index.php?title=%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Βιουπογραφή (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">βιοϋπογραφών</a> (biosignatures).<a href="#cite_note-58">[56]</a> Στις 26 Νοεμβρίου του 2011, η ΝΑΣΑ εκτόξευσε το ρομποτικό όχημα του <a href="/w/index.php?title=%CE%95%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B7%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7_%CE%86%CF%81%CE%B7_(%CE%9D%CE%91%CE%A3%CE%91)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Εργαστήριο επιστήμης πλανήτη Άρη (ΝΑΣΑ) (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Εργαστηρίου επιστήμης πλανήτη Άρη</a> (Mars Science Laboratory) το οποίο είχε ως στόχο την αναζήτηση υπάρχουσας ή προϋπάρχουσας ζωής στον Άρη χρησιμοποιώντας διάφορα επιστημονικά όργανα μέτρησης, και τον Αύγουστο του 2012 προσγειώθηκε επιτυχώς στον <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B1%CF%82_%CE%93%CE%BA%CE%AD%CE%B9%CE%BB_(%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κρατήρας Γκέιλ (Άρης) (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">κρατήρα Γκέιλ</a> του πλανήτη.<a href="#cite_note-Gale_Crater-59">[57]</a><a href="#cite_note-Gale_Crater2-60">[58]</a><a href="#cite_note-Gale_Crater3-61">[59]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Οικολογικοί_παράγοντες">Οικολογικοί παράγοντες</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=12" title="Επεξεργασία ενότητας: Οικολογικοί παράγοντες" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=12" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Οικολογικοί παράγοντες">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Οι οικολογικές προσεγγίσεις για την πρόβλεψη πιθανής κατοικησιμότητας χρησιμοποιούν 19 με 20 περιβαλλοντικές παραμέτρους, με έμφαση στη διαθεσιμότητα του νερού, θερμοκρασία, παρουσία θρεπτικών ουσιών, παρουσία πηγής ενέργειας, και προστασία από την ηλιακή <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%AD%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CE%B7_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Υπέρυθρη ακτινοβολία">υπέρυθρη ακτινοβολία</a> και τις <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82" title="Κοσμικές ακτίνες">κοσμικές ακτίνες</a>.<a href="#cite_note-D.C.Golden-62">[60]</a><a href="#cite_note-Beaty-63">[61]</a> <table class="wikitable"> <caption>Κάποιοι από τους παράγοντες για κατοικησιμότητα<a href="#cite_note-Beaty-63">[61]</a> </caption> <tbody><tr> <td>Νερό</td> <td> · Δραστηριοποίηση του υγρού νερού  · Αποθέματα νερού ή πάγου κατά το παρελθόν  · Αλμυρότητα, <a href="/wiki/PH" title="PH">pH</a>, και <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B4%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%BF%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%AE%CF%82" title="Κανονικό δυναμικό οξειδοαναγωγής">κανονικό δυναμικό οξειδοαναγωγής</a> του διαθέσιμου νερού </td></tr> <tr> <td>Χημικό περιβάλλον</td> <td>Θρεπτικά συστατικά:  · C, H, N, O, P, S, στοιχειώδη μέταλλα, στοιχειώδη μικροθρεπτικά συστατικά  · <a href="/w/index.php?title=%CE%91%CE%B6%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%B4%CE%AD%CF%83%CE%BC%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Αζωτοδέσμευση (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Αζωτοδέσμευση</a>  · Διαθεσιμότητα και μεταλλολογία Πληθώρα τοξίνων και θνησιμότητα:  · <a href="/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%81%CE%AD%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1" title="Βαρέα μέταλλα">Βαρέα μέταλλα</a> (π.χ., Zn, Ni, Cu, Cr, As, Cd, κτλ, κάποια είναι χρήσιμα αλλά τοξικά σε υψηλές συγκεντρώσεις)  · Ευρεία διασπορά οξειδωτικών εδαφών </td></tr> <tr> <td>Ενέργεια</td> <td>Ηλιακή (επιφάνειας και πλησίον της επιφάνειας μόνο) Γεωχημική (υπό την επιφάνεια)  · <a href="/wiki/%CE%9F%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%BF%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%83%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1" title="Οξειδοαναγωγικά σώματα">Οξειδοαναγωγικά σώματα</a>  · Ηλεκτρονιομειωτικά σώματα (reducing agents)  · Κλίσεις οξειδοαναγωγής (redox gradients) </td></tr> <tr> <td>Ακτινοβολία</td> <td> · Θερμοκρασία  · Ακραίες μεταβολές στην ημερήσια θερμοκρασία  · Ισχυρή μικροβιοκτόνα υπέρυθρη ακτινοβολία  · <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82" title="Κοσμικές ακτίνες">Κοσμικές ακτίνες</a> και επιπτώσεις των <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Ηλιακός άνεμος">ηλιακών καταιγίδων</a>  · Εναλλαγές των εποχών  · Γεωλογική ανάλυση υποστρώματος  · Υψηλές συγκεντρώσεις <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1" title="Διοξείδιο του άνθρακα">CO2</a> στο σύνολο της ατμόσφαιρας  · Διακίνηση/μεταφορά των ανέμων, νερού, πάγων </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ακατοίκητα_περιβάλλοντα">Ακατοίκητα περιβάλλοντα</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=13" title="Επεξεργασία ενότητας: Ακατοίκητα περιβάλλοντα" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=13" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Ακατοίκητα περιβάλλοντα">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Μια σημαντική κατηγοριοποίηση, ως προς την κατοικησιμότητα, είναι μεταξύ των περιβαλλόντων τα οποία περιέχουν ήδη ζωή (κατοικημένα περιβάλλοντα) και τα περιβάλλοντα τα οποία μπορούν να αναπτύξουν ζωή αλλά δεν έχουν παρουσία ζωής (ακατοίκητα).<a href="#cite_note-64">[62]</a> Τα ακατοίκητα περιβάλλοντα θα μπορούσαν να εμφανιστούν σε ένα πλανήτη όπου δεν έτυχε να αναπτυχθεί αυτόχθονη ζωή, ούτε και μεταφέρθηκε εκεί από κάποιο άλλο <a href="/wiki/%CE%9F%CF%85%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%BF_%CF%83%CF%8E%CE%BC%CE%B1" title="Ουράνιο σώμα">ουράνιο σώμα</a>, αλλά υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για ανάπτυξη. Θα μπορούσαν επίσης να εμφανιστούν σε ένα πλανήτη ο οποίος είναι κατοικημένος, αλλά η απουσία σύνδεσης μεταξύ των διάφορων περιβαλλόντων αφήνει περιοχές του πλανήτη ακατοίκητες. Τα μη κατοικημένα περιβάλλοντα υπογραμμίζουν την σημασία της μη σύνδεσης της έννοιας της κατοικησιμότητας και αυτής της παρουσίας ζωής, μια και ενώ η κατοικησιμότητα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ζωή, η ύπαρξη ζωής δεν συνεπάγεται αυτόματα ως αποτέλεσμα της κατοικησιμότητας. Ένας πλανήτης που εμπίπτει σε αυτή την περίπτωση, ενδέχεται να είναι ο <a href="/wiki/%CE%86%CF%81%CE%B7%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Άρης (πλανήτης)">Άρης</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Εναλλακτικά_αστρικά_συστήματα">Εναλλακτικά αστρικά συστήματα</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=14" title="Επεξεργασία ενότητας: Εναλλακτικά αστρικά συστήματα" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=14" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Εναλλακτικά αστρικά συστήματα">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Για να εξακριβώσουν το πόσο εφικτή είναι η εξωγήινη ζωή, οι αστρονόμοι εδώ και πολύ καιρό επικεντρώνουν την προσοχή τους σε <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρα</a> όπως τον <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιο</a>. Παρόλα αυτά, μια και τα πλανητικά συστήματα τα οποία μοιάζουν με το αντίστοιχο στο οποίο βρίσκεται η Γη είναι σπάνια, ξεκίνησαν να ερευνούν την πιθανότητα ότι η ζωή μπορεί επίσης να αναπτυχθεί σε αστρικά συστήματα τα οποία είναι πολύ διαφορετικά από αυτό της Γης. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Δυαδικά_συστήματα">Δυαδικά συστήματα</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=15" title="Επεξεργασία ενότητας: Δυαδικά συστήματα" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=15" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Δυαδικά συστήματα">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Gliese_667_Cc_sunset.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Gliese_667_Cc_sunset.jpg/220px-Gliese_667_Cc_sunset.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Gliese_667_Cc_sunset.jpg/330px-Gliese_667_Cc_sunset.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Gliese_667_Cc_sunset.jpg/440px-Gliese_667_Cc_sunset.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2000" /></a><figcaption>Καλλιτεχνική απεικόνιση του <a href="/wiki/Gliese_667" class="mw-redirect" title="Gliese 667">GJ 667 Cc</a>, ενός πιθανώς κατοικήσιμου πλανήτη ο οποίος βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα κόκκινο νάνο ενός τριπλού ηλιακού <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">συστήματος</a>.</figcaption></figure> Οι τυπικές εκτιμήσεις συχνά θεωρούν πως το 50% ή περισσότερο όλων των αστρικών συστημάτων είναι <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CF%80%CE%BB%CE%BF%CE%AF_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%82" class="mw-redirect" title="Διπλοί αστέρες">διπλοί αστέρες</a>. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε σφάλμα της δειγματοληψίας της έρευνας εν μέρει, καθώς τα μεγαλύτερα και λαμπερότερα άστρα τείνουν να είναι σε συστήματα διπλών αστέρων, όπου είναι εύκολο να παρατηρηθούν λόγω του μεγέθους τους. Μια πιο λεπτομερής ανάλυση έχει προτείνει πως τα λιγότερο λαμπερά αστέρια είναι συνήθως μονά, και πως έως και τα 2/3 όλων των αστρικών συστημάτων είναι μονά.<a href="#cite_note-65">[63]</a> Η απόσταση μεταξύ των άστρων ενός δυαδικού αστρικού συστήματος μπορεί να ποικίλλει από λιγότερο από μια <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CE%B1" title="Αστρονομική μονάδα">αστρονομική μονάδα</a> (AU, η μέση απόσταση μεταξύ Γης και Ήλιου), έως και αρκετές εκατοντάδες. Στη δεύτερη περίπτωση, η βαρυτική επίδραση είναι αμελητέα στους πλανήτες που διατηρούν τροχιά ένα κατά τα άλλα κατάλληλο άστρο, και η πιθανότητα κατοικησιμότητας δεν θα επηρεαστεί εκτός και αν η τροχιά έχει υψηλή εκκεντρότητα. Ωστόσο, όταν η απόσταση μεταξύ των άστρων είναι σημαντικά μικρότερη, η επίτευξη μια σταθερής τροχιάς εμφανίζεται να μην είναι δυνατή. Αν η απόσταση ενός πλανήτη με το πρωτεύον άστρο του υπερβαίνει το περίπου 1/5 της κοντινότερης απόστασης από το άλλο άστρο, η επίτευξη τροχιακής σταθερότητας θα είναι αβέβαιη.<a href="#cite_note-66">[64]</a> Το κατά πόσο οι πλανήτες μπορούν επίσης να σχηματίσουν πλανητικά δυαδικά συστήματα δεν είναι ξεκάθαρο, μια και η επίδραση της βαρύτητας ενδεχομένως να εμποδίσει τον σχηματισμό των πλανητών. Οι <a href="/wiki/%CE%91%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B3%CE%AF%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Αέριος γίγαντας">γίγαντες αερίων</a>, μπορούν να σχηματιστούν γύρω από άστρα δυαδικών συστημάτων, με τον ίδιο τρόπο που μπορούν και γύρω από τα μονά άστρα.<a href="#cite_note-67">[65]</a> Μια μελέτη σχετικά με το <a href="/wiki/%CE%86%CE%BB%CF%86%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85" class="mw-redirect" title="Άλφα του Κενταύρου">Άλφα του Κενταύρου</a>, το κοντινότερο αστρικό σύστημα στη Γη μετά τον Ήλιο, έδειξε πως οι διπλοί αστέρες δεν χρειάζεται απαραίτητα να μη ληφθούν υπόψη στην αναζήτηση για κατοικήσιμους πλανήτες.<a href="#cite_note-68">[66]</a> Ο Κένταυρος Α και Β έχουν ελάχιστη απόσταση 11 AU (23 AU μέση απόσταση), και είναι πιθανό να έχουν και οι δυο σταθερές κατοικήσιμες ζώνες. Η μακρόχρονη τροχιακή σταθερότητα για τους πλανήτες, στην εξομοίωση που έγινε για την μελέτη, έδειξε πως οι πλανήτες οι οποίοι βρίσκονται σε απόσταση περίπου 3 AU από οποιοδήποτε από τα άστρα έχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν σταθεροί, δηλαδή ο <a href="/wiki/%CE%97%CE%BC%CE%B9%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%86%CE%BE%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="Ημιμεγάλος Άξονας">ημιμεγάλος άξονας</a> αποκλίνει λιγότερο από 5% κατά την διάρκεια 32.000 περιόδων του δυαδικού συστήματος. Η κατοικήσιμη ζώνη για τον Κενταύρου Α εκτιμάται συντηρητικά στις 1,2 με 1,3 AU, και αυτή του Κενταύρου Β στις 0,73 με 0,74—αρκετά μέσα στα όρια της σταθερής περιοχής και για τις δύο περιπτώσεις.<a href="#cite_note-69">[67]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Συστήματα_ερυθρών_νάνων">Συστήματα ερυθρών νάνων</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=16" title="Επεξεργασία ενότητας: Συστήματα ερυθρών νάνων" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=16" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Συστήματα ερυθρών νάνων">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="hatnote noprint">Κύριο λήμμα: <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B1_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%83%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CF%8E%CE%BD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD" title="Κατοικησιμότητα στα πλανητικά συστήματα των ερυθρών νάνων">Κατοικησιμότητα στα πλανητικά συστήματα των ερυθρών νάνων</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg/300px-%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg.png" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg/450px-%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg/600px-%CE%A3%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B7_%CE%BA%CE%B1%CF%86%CE%AD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD.svg.png 2x" data-file-width="3750" data-file-height="2813" /></a><figcaption>Αναπαράσταση των διαφόρων αστρικών μεγεθών και των <a href="/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" class="mw-redirect" title="Φωτόσφαιρα">φωτοσφαιρικών</a> θερμοκρασιών τους.</figcaption></figure> Η εξακρίβωση της κατοικησιμότητας των <a href="/wiki/%CE%9A%CF%8C%CE%BA%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82" class="mw-redirect" title="Κόκκινος νάνος">ερυθρών νάνων</a> θα μπορούσε να βοηθήσει στην εύρεση του πόσο κοινή είναι η ζωή στο <a href="/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%BD" title="Σύμπαν">σύμπαν</a>, μια και τα <a href="/wiki/%CE%86%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF" class="mw-redirect" title="Άστρο">άστρα</a> αυτά αποτελούν το 70% με 90% όλων των άστρων στο <a href="/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1%CF%82" title="Γαλαξίας">Γαλαξία</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Μέγεθος">Μέγεθος</h4>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=17" title="Επεξεργασία ενότητας: Μέγεθος" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=17" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Μέγεθος">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Trappist_1dcrop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Trappist_1dcrop.jpg/220px-Trappist_1dcrop.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Trappist_1dcrop.jpg/330px-Trappist_1dcrop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/Trappist_1dcrop.jpg/440px-Trappist_1dcrop.jpg 2x" data-file-width="720" data-file-height="720" /></a><figcaption>Καλλιτεχνική αναπαράσταση του <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Εξωηλιακός πλανήτης">εξωηλιακού πλανήτη</a> <a href="/wiki/TRAPPIST-1d" title="TRAPPIST-1d">TRAPPIST-1d</a>, που τον απεικονίζει να έχει φτάσει σε παλιρροιακό κλείδωμα προς τον ερυθρό νάνο του. Η φωτισμένη πλευρά του πλανήτη είναι κυρίως μια καυτή έρημος. Η μη φωτισμένη πλευρά του είναι ωκεανός που καλύπτεται από στρώματα πάγου, πιθανώς και με μια ήπειρο πλήρως καλυμμένη από <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%B5%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="Παγετώνας">παγετώνες</a> (παρόμοια με την <a href="/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Ανταρκτική">Ανταρκτική</a>). Ο ωκεανός δεν είναι πολύ βαθύς και υπάρχει σε υγρή μορφή μέσα σε κοιλάδες και φαράγγια στον μεταβατικό δακτύλιο. Ενδεχομένως οι κοιλότητες στις θερμότερες περιοχές συνθλίφθηκαν και έγιναν αλμυρά <a href="/wiki/%CE%88%CE%BB%CE%BF%CF%82" title="Έλος">έλη</a>. Δεν υπάρχουν μεγάλα ποτάμια στον πλανήτη.</figcaption></figure> Οι αστρονόμοι για πολλά χρόνια απέκλειαν τους κόκκινους νάνους ως πιθανές εστίες για την ανάπτυξη ζωής. Το μικρό τους μέγεθος (από 0,1 έως 0,6 <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%BC%CE%AC%CE%B6%CE%B1" title="Ηλιακή μάζα">ηλιακές μάζες</a>) σημαίνει πως οι <a href="/wiki/%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%B4%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7" title="Πυρηνική αντίδραση">πυρηνικές αντιδράσεις</a> στο εσωτερικό τους συμβαίνουν με πολύ χαμηλό ρυθμό, και πως εκπέμπουν πολύ λίγο φως (από μόλις 3% του αντίστοιχου από αυτό που παράγει ο Ήλιος έως και ως μόνο 0,01%). Έτσι, ο οποιοσδήποτε πλανήτης βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα κόκκινο νάνο θα έπρεπε να βρίσκεται πάρα πολύ κοντά του ώστε να αναπτύξει θερμοκρασίες στην επιφάνεια του αντίστοιχες με αυτές της Γης (και να μην κατεψυγμένος), από 0,3 AU για ένα άστρο όπως το <a href="/w/index.php?title=Lacaille_8760&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lacaille 8760 (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Lacaille 8760</a> (απόσταση αντίστοιχη με την τροχιά του <a href="/wiki/%CE%95%CF%81%CE%BC%CE%AE%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Ερμής (πλανήτης)">Ερμή</a> σε σχέση με τον Ήλιο), έως και 0,032 AU για ένα άστρο όπως τον <a href="/wiki/%CE%95%CE%B3%CE%B3%CF%8D%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85" class="mw-redirect" title="Εγγύτατος του Κενταύρου">Εγγύτατο του Κενταύρου</a>,<a href="#cite_note-70">[68]</a> όπου σε έναν τέτοιο κόσμο το έτος θα διαρκούσε μόλις 6,3 ημέρες. Σε αυτές τις κοντινές αποστάσεις, η βαρύτητα του άστρου θα ήταν τόσο μεγάλη που ο πλανήτης σύντομα θα κατέληγε να πάθει σύγχρονη περιστροφή ή <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%81%CF%81%CE%BF%CF%8A%CE%BA%CF%8C_%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CF%89%CE%BC%CE%B1" title="Παλιρροϊκό κλείδωμα">παλιρροϊκό κλείδωμα</a> (tidal locking), δηλαδή η μια πλευρά του πλανήτη θα ήταν αιωνίως στραμμένη πως το άστρο, ενώ η άλλη θα βρισκόταν στη σκοτεινή πλευρά για πάντα. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ακατάλληλες για επιβίωση <a href="/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Θερμοκρασία">θερμοκρασίες</a> και στα δύο αυτά ημισφαίρια, και μόνο στην οριακή δακτυλιοειδή ζώνη ανάμεσά τους (στη ζώνη του <a href="/wiki/%CE%9B%CF%85%CE%BA%CF%8C%CF%86%CF%89%CF%82" title="Λυκόφως">λυκόφωτος</a>, στον μεταβατικό δακτύλιο όπου ο αστέρας θα φαινόταν σταθερά στο ίδιο σημείο μόλις λίγο πάνω από τον <a href="/wiki/%CE%9F%CF%81%CE%AF%CE%B6%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Ορίζοντας">ορίζοντα</a>, γνωστή και ως «περιοχή Terminator») θα μπορούσε να εμφανιστεί ζωή, ένα σενάριο με λίγες πιθανότητες. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε πιθανώς να αναπτυχθεί η ζωή θα ήταν αν ο πλανήτης είχε αρκετά πυκνή ατμόσφαιρα ώστε να μεταφέρει τη <a href="/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Θερμότητα">θερμότητα</a> του άστρου από τη φωτεινή και στη σκοτεινή πλευρά και να ισοκατανείμει περισσότερο ομοιόμορφα τη <a href="/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Θερμότητα">θερμότητα</a> σε όλο τον πλανήτη (ή ένας πλανητικός <a href="/wiki/%CE%A9%CE%BA%CE%B5%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82" title="Ωκεανός">ωκεανός</a> με ισχυρά ρεύματα σε μεγάλο βάθος, δείτε την επόμενη παράγραφο). Ωστόσο, μια τόσο πυκνή ατμόσφαιρα πιθανώς να δημιουργούσε άλλα προβλήματα, μιας και θα εμπόδιζε το ηλιακό φως από το να φτάσει στην επιφάνεια του πλανήτη, εμποδίζοντας έτσι τη <a href="/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Φωτοσύνθεση">φωτοσύνθεση</a>. Εναλλακτικά όμως, αν υπήρχε γίγαντας αερίων ή έστω μια <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%B1" title="Υπεργαία">υπεργαία</a> στην <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7" title="Κατοικήσιμη ζώνη">κατοικήσιμη ζώνη</a> του άστρου, με κατοικήσιμο <a href="/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Φυσικός δορυφόρος">δορυφόρο</a>, θα μπορούσε να εμφανιστεί και να επιβιώσει ευκολότερα ζωή στον δορυφόρο, διότι ακόμα και αν κατέληγε σε παλιρροϊκό κλείδωμα στον πλανήτη του, δεν θα ήταν παλιρροϊκά κλειδωμένος και στον αστέρα του, έχοντας έτσι έναν κύκλο ημέρας - νύχτας. Η ίδια αρχή θα εφαρμόζεται και σε διπλούς πλανήτες, που είναι πιθανό να είναι παλιρροϊκά κλειδωμένοι ο ένας στον άλλο. Η απαισιοδοξία αυτή έχει ελαττωθεί με περαιτέρω αποτελέσματα που έχουν βρει οι έρευνες, και έχουν δείξει πως η <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CE%BF%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%80%CE%AF%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Ατμοσφαιρική πίεση">ατμοσφαιρική πίεση</a> ενός πλανήτη (υποθέτοντας πως περιέχει αέρια του θερμοκηπίου όπως <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%BF%CE%BE%CE%B5%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1" title="Διοξείδιο του άνθρακα">CO2</a> και <a href="/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%81%CF%8C" title="Νερό">H2O</a>) χρειάζεται να είναι μόλις 100 <a href="/wiki/%CE%9C%CF%80%CE%B1%CF%81_(%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AC%CE%B4%CE%B1_%CE%BC%CE%AD%CF%84%CF%81%CE%B7%CF%83%CE%B7%CF%82)" title="Μπαρ (μονάδα μέτρησης)">mbs</a>, αριθμός που αντιστοιχεί στο 10% της <a href="/wiki/%CE%91%CF%84%CE%BC%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Ατμόσφαιρα">ατμόσφαιρας</a> της Γης, ώστε η θερμότητα του άστρου να είναι δυνατό να μεταφερθεί στη σκοτεινή πλευρά.<a href="#cite_note-71">[69]</a> Μια τέτοια περίπτωση εμπίπτει σαφώς εντός των ορίων τα οποία απαιτούνται για τη <a href="/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Φωτοσύνθεση">φωτοσύνθεση</a>, αν και τα αποθέματα νερού θα παρέμεναν παγωμένα στην σκοτεινή πλευρά. Επίσης, το θαλασσινό νερό θα μπορούσε να κυκλοφορήσει αποτελεσματικά χωρίς να παγώνει, αν οι ωκεάνιες λεκάνες ήταν αρκετά βαθιές ώστε να επιτρέπουν την ύπαρξη υποθαλάσσιων ρευμάτων κάτω από τον παγωμένο φλοιό του ωκεανού. Επιπλέον έρευνες, οι οποίες παίρνουν υπόψιν τους και την ποσότητα της φωτοσυνθετικής ενεργής ακτινοβολίας, προτείνουν πως οι πλανήτες που βρίσκονται σε παλιρροϊκό κλείδωμα πιθανώς να είναι τουλάχιστο κατοικήσιμοι για υψηλά φυτά που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν εκεί.<a href="#cite_note-72">[70]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Άλλοι_παράγοντες_περιορισμού_κατοικησιμότητας"><span id=".CE.86.CE.BB.CE.BB.CE.BF.CE.B9_.CF.80.CE.B1.CF.81.CE.AC.CE.B3.CE.BF.CE.BD.CF.84.CE.B5.CF.82_.CF.80.CE.B5.CF.81.CE.B9.CE.BF.CF.81.CE.B9.CF.83.CE.BC.CE.BF.CF.8D_.CE.BA.CE.B1.CF.84.CE.BF.CE.B9.CE.BA.CE.B7.CF.83.CE.B9.CE.BC.CF.8C.CF.84.CE.B7.CF.84.CE.B1.CF.82">Άλλοι παράγοντες περιορισμού κατοικησιμότητας</h4>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=18" title="Επεξεργασία ενότητας: Άλλοι παράγοντες περιορισμού κατοικησιμότητας" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=18" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Άλλοι παράγοντες περιορισμού κατοικησιμότητας">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Το μέγεθος δεν είναι ο μόνος παράγοντας ο οποίος αποτρέπει την ανάπτυξη ζωής γύρω από τους <a href="/wiki/%CE%9A%CF%8C%CE%BA%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82" class="mw-redirect" title="Κόκκινος νάνος">ερυθρούς νάνους</a>. Σε ένα πλανήτη κοντά σε τέτοιο <a href="/wiki/%CE%86%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF" class="mw-redirect" title="Άστρο">άστρο</a>, η φωτοσύνθεση στη σκοτεινή πλευρά θα ήταν αδύνατη, μιας και δε έβλεπε ποτέ τον ήλιο απευθείας. Στη φωτεινή πλευρά, μιας και ο ήλιος ποτέ δεν θα έδυε ή θα ανέτειλε, οι πλευρές οι οποίες καλύπτονται από σκιές βουνών και άλλων υπερυψωμένων περιοχών θα παρέμεναν έτσι για πάντα. Η <a href="/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Φωτοσύνθεση">φωτοσύνθεση</a> με τον τρόπο που γίνεται αντιληπτή σήμερα θα γινόταν ακόμη πιο περίπλοκη από το γεγονός ότι ένας κόκκινος νάνος παράγει το μεγαλύτερο μέρος της ακτινοβολίας ως <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%AD%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CE%B7_%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Υπέρυθρη ακτινοβολία">υπέρυθρη</a>, ενώ στη Γη η φωτοσύνθεση εξαρτάται από το <a href="/wiki/%CE%9F%CF%81%CE%B1%CF%84%CF%8C_%CF%86%CF%89%CF%82" class="mw-redirect" title="Ορατό φως">ορατό φως</a>. <figure typeof="mw:File/Thumb"><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/325px--4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="325" height="183" data-durationhint="44" data-mwtitle="4k_video_of_the_Sun's_surface_activity.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv" type="video/ogg; codecs="theora"" data-width="3840" data-height="2160" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/53/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv/4k_video_of_the_Sun%27s_surface_activity.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /></video><figcaption>Η δραστηριότητα του άστρου όπως <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%BA%CE%B7%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82" class="mw-redirect" title="Ηλιακές κηλίδες">ηλιακές κηλίδες</a> ή οι <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%AD%CE%BA%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%88%CE%B7" title="Ηλιακή έκλαμψη">ηλιακές εκλάμψεις</a> αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα ως προς την ποσότητα και ένταση ακτινοβολίας που δέχονται οι πλανήτες του ηλιακού συστήματος. Στιγμιότυπο μαγνητοσκόπησης του <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιου</a>, <a href="/wiki/NASA" title="NASA">ΝΑΣΑ</a>, 2015.</figcaption></figure> Υπάρχουν ωστόσο και θετικά ενδεχόμενα στο παραπάνω σενάριο. Πολλά <a href="/wiki/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Οικοσύστημα">οικοσυστήματα</a> στη <a href="/wiki/%CE%93%CE%B7" title="Γη">Γη</a> στηρίζονται στη <a href="/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Χημειοσύνθεση">χημειοσύνθεση</a> αντί στη φωτοσύνθεση, με την πρώτη να είναι δυνατή σε ένα ηλιακό σύστημα ενός κόκκινου νάνου. Μια στατική τοποθεσία του κύριου άστρου σε σχέση με τον πλανήτη, δεν δημιουργεί ανάγκη για τα φυτά να στρέφουν τα φύλλα τους προς τον ήλιο, ούτε και να εναρμονιστούν με τις διάφορες εναλλαγές φωτεινότητας και σκιάς, ή να αλλάξουν την κατανάλωση ενέργειας τους από την απευθείας φωτοσύνθεση κατά τη διάρκεια της ημέρας στην κατανάλωση των αποθηκευμένων αποθεμάτων ενέργειας τους κατά τη διάρκεια της νύχτας. Λόγω της έλλειψης εναλλαγής μεταξύ ημέρας και νύχτας, συμπεριλαμβανομένου και του ασθενούς φωτός του πρωινού και του βραδιού, θα υπήρχε πολύ περισσότερη ενέργεια διαθέσιμη για τα επίπεδα ακτινοβολίας αυτά. Οι ερυθροί νάνοι είναι πολύ πιο μεταβλητοί, ασταθείς και απρόβλεπτοι από ότι τα μεγαλύτερα άστρα. Συχνά είναι καλυμμένοι με <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%BA%CE%B7%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82" class="mw-redirect" title="Ηλιακές κηλίδες">ηλιακές κηλίδες</a> τόσο μεγάλες που μπορεί να ελαττώσουν τη φωτεινότητα έως και 40% για αρκετούς μήνες την κάθε φορά, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εκπέμπουν γιγάντιες <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%AD%CE%BA%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%88%CE%B7" title="Ηλιακή έκλαμψη">εκλάμψεις</a> οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα η φωτεινότητα του άστρου να διπλασιαστεί μόλις μέσα σε λίγα λεπτά.<a href="#cite_note-73">[71]</a> Τέτοιες απότομες μεταβολές μπορούν να είναι πολύ επιζήμιες για τη ζωή, καθώς δεν θα κατέστρεφαν μόνο τα σύνθετα οργανικά στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για πιο σύνθετους οργανισμούς, αλλά επίσης θα κατέστρεφαν σημαντικό ποσοστό της ατμόσφαιρας των πλανητών. Για να είναι δυνατόν ένας πλανήτης γύρω από κόκκινο νάνο να αναπτύξει ζωή, απαιτείται να υπάρχει ένα ταχέως περιστρεφόμενο <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF" title="Μαγνητικό πεδίο">μαγνητικό πεδίο</a> ώστε να προστατευθεί από την ακτινοβολία των ηλιακών εκλάμψεων. Όμως οι πλανήτες που βρίσκονται σε παλιρροϊκό κλείδωμα περιστρέφονται πολύ αργά, και έτσι δε μπορούν να παράγουν το φαινόμενο του δυναμό στον πυρήνα τους. Ωστόσο, η περίοδος των βίαιων εκλάμψεων ενός ερυθρού νάνου εκτιμάται πως διαρκεί μόνο κατά τα πρώτα 1,2 δισεκατομμύρια χρόνια της ύπαρξης του. Αν ένας πλανήτης σχηματιστεί αρκετά μακριά από έναν κόκκινο νάνο έτσι ώστε να αποφύγει το παλιρροϊκό κλείδωμα, και κατόπιν μετακινηθεί προς την κατοικήσιμη ζώνη του άστρου μετά το πέρας της αρχικής ταραχώδους περιόδου των εκλάμψεων, είναι πιθανό πως η ζωή μπορεί να έχει μια ευκαιρία να αναπτυχθεί.<a href="#cite_note-74">[72]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Διάρκεια_ύπαρξης">Διάρκεια ύπαρξης</h4>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=19" title="Επεξεργασία ενότητας: Διάρκεια ύπαρξης" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=19" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Διάρκεια ύπαρξης">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Πέρα από όλες τις δυσκολίες, υπάρχει μεγάλο πλεονέκτημα το οποίο οι ερυθροί νάνοι έχουν έναντι των άλλων μεγαλύτερων <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρων</a> για την ανάπτυξη ζωής, μια και έχουν πάρα πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Για παράδειγμα, πέρασαν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν εμφανιστεί η <a href="/wiki/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82" class="mw-redirect" title="Ιστορία της Ανθρωπότητας">ανθρωπότητα</a> στη Γη, και οι συνθήκες για την υποστήριξη ζωής θα συνεχιστούν για ακόμη 1<a href="#cite_note-75">[73]</a> με 2,3<a href="#cite_note-pnas1_24_9576-76">[74]</a> δισεκατομμύρια έτη ακόμα. Όμως οι ερυθροί νάνοι, μπορούν να υπάρξουν για τρισεκατομμύρια χρόνια, μιας και οι πυρηνικές αντιδράσεις στο εσωτερικό τους συμβαίνουν πολύ πιο αργά σε σχέση με τα μεγαλύτερα άστρα, δίνοντας έτσι πολύ περισσότερο χρόνο έτσι στην ευκαιρία για εμφάνιση και ανάπτυξη ζωής. Ενώ οι πιθανότητες εύρεσης ενός πλανήτη στην <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7" title="Κατοικήσιμη ζώνη">κατοικήσιμη ζώνη</a> γύρω από κάποιον ερυθρό νάνο είναι ελάχιστες, το συνδυασμένο σύνολο των διαθέσιμων κατοικήσιμων ζωνών γύρω από όλους τους ερυθρούς νάνους ισούται με το σύνολο των διαθέσιμων κατοικήσιμων ζωνών γύρω από όλα τα άλλα άστρα, μιας και οι ερυθροί νάνοι είναι εξαιρετικά πολυάριθμοι.<a href="#cite_note-77">[75]</a> Επίσης, οι κατοικήσιμες ζώνες των ερυθρών νάνων διαρκούν περισσότερο λόγω της μεγάλης μακροβιότητας των άστρων αυτών.<a href="#cite_note-Red_Dwarfs_Universe_Today-78">[76]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Υπερμεγέθεις_αστέρες">Υπερμεγέθεις αστέρες</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=20" title="Επεξεργασία ενότητας: Υπερμεγέθεις αστέρες" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=20" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Υπερμεγέθεις αστέρες">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Τα πολύ μεγάλα <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρα</a>, μεγαλύτερα από 100 ηλιακές μάζες, θα μπορούσαν να έχουν εκατοντάδες πλανήτες παρομοίου μεγέθους με τον Ερμή εντός της κατοικήσιμης ζώνης τους. Τέτοια συστήματα θα μπορούσαν επίσης να περιέχουν <a href="/wiki/%CE%A6%CE%B1%CE%B9%CF%8C%CF%82_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82" title="Φαιός νάνος">καφέ νάνους</a> και άστρα χαμηλής μάζας (~0,1-0,3 ηλιακές μάζες).<a href="#cite_note-79">[77]</a> Όμως η πολύ χαμηλή διάρκεια ζωής άστρων που έχουν πολλές ηλιακές μάζες, μετά βίας θα άφηνε χρόνο για ένα πλανήτη να ψυχρανθεί, πόσο μάλλον να υπάρξει ο χρόνος για να αναπτυχθεί μια σταθερή <a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CF%8C%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B1" title="Βιόσφαιρα">βιόσφαιρα</a>. Τα υπερμεγέθη άστρα επομένως αποκλείονται ως πιθανές εστίες ζωής. Ωστόσο, ένας υπερμεγέθης αστέρας θα μπορούσε να γίνει ο προπομπός της εμφάνισης ζωής, με την <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%86%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Υπερκαινοφανής αστέρας">υπερκαινοφανή</a> έκρηξη του στο κεντρικό μέρος του ηλιακού συστήματος. Η έκρηξη θα διασκόρπιζε τα βαρέα υλικά στις εγγύς περιοχές του, τα οποία είχαν δημιουργηθεί κατά τη φάση της δημιουργίας του άστρου, και τα ηλιακά συστήματα με τα άστρα χαμηλής μάζας θα ωφελούνταν από την άφθονη προμήθεια των υλικών αυτών. Η υπόθεση αυτή δεν εξασφαλίζει τίποτα όμως σχετικά με το τι είδους πλανήτες θα σχηματίζονταν ή ποια θα ήταν η καταλληλότητα τους για κατοικησιμότητα. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Η_γαλαξιακή_γειτονιά">Η γαλαξιακή γειτονιά</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=21" title="Επεξεργασία ενότητας: Η γαλαξιακή γειτονιά" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=21" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Η γαλαξιακή γειτονιά">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Μαζί με τα χαρακτηριστικά των πλανητών και των αστρικών συστημάτων τους, το ευρύτερο γαλαξιακό περιβάλλον μπορεί επίσης να επηρεάσει την κατοικησιμότητα. Οι επιστήμονες σκέφτηκαν το ενδεχόμενο πως κάποιες περιοχές των γαλαξιών είναι περισσότερο κατάλληλες για ανάπτυξη ζωής από ότι κάποιες άλλες, με το <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακό σύστημα</a> στο οποίο βρίσκεται η Γη, στο <a href="/w/index.php?title=%CE%86%CE%BA%CF%81%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A9%CF%81%CE%AF%CF%89%CE%BD%CE%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Άκρο του Ωρίωνα (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">άκρο του Ωρίωνα</a> (Orion Spur), στην άκρη του Γαλαξία να θεωρείται ως ευνοϊκό σημείο για τη ζωή μια και:<a href="#cite_note-80">[78]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Galactic_longitude.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Galactic_longitude.JPG/220px-Galactic_longitude.JPG" decoding="async" width="220" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Galactic_longitude.JPG/330px-Galactic_longitude.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Galactic_longitude.JPG/440px-Galactic_longitude.JPG 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1134" /></a><figcaption>Η θέση του <a href="/wiki/%CE%89%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82" title="Ήλιος">Ήλιου</a> μέσα στον <a href="/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1%CF%82" title="Γαλαξίας">Γαλαξία</a>, με τις τιμές των <a href="/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82" title="Γαλαξιακές συντεταγμένες">γαλαξιακών συντεταγμένων</a>.</figcaption></figure> <ul><li>δεν βρίσκεται μέσα σε <a href="/wiki/%CE%A3%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%81%CF%89%CF%84%CF%8C_%CF%83%CE%BC%CE%AE%CE%BD%CE%BF%CF%82" title="Σφαιρωτό σμήνος">σφαιρωτό σμήνος</a> όπου οι τεράστιες πυκνότητες των <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Αστέρας">άστρων</a> είναι εχθρικές προς τη ζωή, εκπέμπουν υπερβολική ακτινοβολία και έχουν βαρυτικές διαταράξεις. Τα σφαιρωτά σμήνη επίσης αποτελούνται κυρίως από παλαιότερα, ενδεχομένως φτωχά σε μέταλλα, άστρα. Επιπλέον, στα σμήνη αυτά, οι μεγάλες ηλικίες των άστρων θα σήμαινε πως θα υπήρχαν πολλές αλλαγές κατά τη διάρκεια της ζωής τους, όπου και λόγω της κοντινής απόστασής τους οι αλλαγές αυτές θα επιδρούσαν συνδυαστικά, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στη ζωή που θα είχε αναπτυχθεί στους πλανήτες γύρω τους, αν οι πλανήτες είχαν καταφέρει να σχηματιστούν εξ αρχής.</li> <li>δεν βρίσκεται κοντά σε ενεργή πηγή <a href="/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82_%CE%B3" title="Ακτίνες γ">ακτίνων γ</a></li> <li>δεν βρίσκεται κοντά σε κέντρο γαλαξιών, όπου οι πυκνότητες των άστρων αυξάνουν την πιθανότητα για ύπαρξη ιονισμένης ακτινοβολίας (π.χ. από <a href="/wiki/%CE%9C%CE%AC%CE%B3%CE%BD%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF" title="Μάγναστρο">μάγναστρα</a> και <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%86%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%82_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B5%CF%82" class="mw-redirect" title="Υπερκαινοφανείς αστέρες">υπερκαινοφανείς</a>). Στο κέντρο του Γαλαξία θεωρείται πως υπάρχει μια υπερμεγέθης <a href="/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%B7_%CF%84%CF%81%CF%8D%CF%80%CE%B1" title="Μαύρη τρύπα">μαύρη τρύπα</a> η οποία αποτελεί κίνδυνο για τα κοντινά σώματα.</li> <li>η κυκλική τροχιά του Ήλιου, γύρω από το κέντρο του γαλαξία, τον κρατάει εκτός των άκρων του γαλαξία, όπου η έντονη ακτινοβολία και βαρυτικές δυνάμεις θα οδηγούσαν σε διαταραχές.<a href="#cite_note-81">[79]</a></li></ul> Επομένως, η σχετική απομόνωση είναι βασικό χαρακτηριστικό των συστημάτων που υποστηρίζουν ζωή. Αν ο Ήλιος ήταν συνωστισμένος ανάμεσα σε άλλα συστήματα, η πιθανότητα να βρίσκεται κοντά σε επικίνδυνες πηγές ακτινοβολίας θα ήταν πολύ μεγάλη. Επίσης, τα άλλα κοντινά αστρικά σώματα θα μπορούσαν να διαταράξουν την σταθερότητα άλλων σωμάτων που βρίσκονται σε τροχιά, όπως αντικείμενα από το <a href="/wiki/%CE%9D%CE%AD%CF%86%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%8C%CE%BF%CF%81%CF%84" title="Νέφος του Όορτ">νέφος του Όορτ</a> και τη <a href="/wiki/%CE%96%CF%8E%CE%BD%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9A%CE%AC%CE%B9%CF%80%CE%B5%CF%81" title="Ζώνη του Κάιπερ">ζώνη του Κάιπερ</a>, τα οποία θα έφερναν την καταστροφή αν χτυπούσαν το εσωτερικό <a href="/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Ηλιακό σύστημα">Ηλιακό σύστημα</a>. Ενώ η συσσώρευση πολλών άστρων είναι μειονεκτική για τη ζωή, το ίδιο συμβαίνει και με την ακραία απομόνωση. Ένα άστρο με αφθονία μετάλλων όση και ο Ήλιος, δεν θα είχε καταφέρει να σχηματιστεί στις εσχατιές του Γαλαξία όπου υπάρχει μείωση της διαθεσιμότητας των μετάλλων, καθώς και γενική απουσία σχηματισμού άστρων. Έτσι μια τοποθεσία στα περίχωρα του Γαλαξία είναι προτιμότερη από το κέντρο ή τα έσχατα άκρα του, ως προς το ενδεχόμενο κατοικησιμότητας.<a href="#cite_note-82">[80]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Άλλες_εκτιμήσεις">Άλλες εκτιμήσεις</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=22" title="Επεξεργασία ενότητας: Άλλες εκτιμήσεις" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=22" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Άλλες εκτιμήσεις">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Εναλλακτική_βιοχημεία">Εναλλακτική βιοχημεία</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=23" title="Επεξεργασία ενότητας: Εναλλακτική βιοχημεία" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=23" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Εναλλακτική βιοχημεία">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="hatnote noprint">Κύριο λήμμα: <a href="/w/index.php?title=%CE%A5%CF%80%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF_%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CE%B9_%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Υποθετικοί τύποι βιοχημείας (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Υποθετικοί τύποι βιοχημείας</a></div> Ενώ οι περισσότερες έρευνες για την <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Εξωγήινη ζωή">εξωγήινη ζωή</a> ξεκινούν με την υπόθεση πως οι ανεπτυγμένες μορφές ζωής πρέπει να έχουν παρόμοιες απαιτήσεις με τη ζωή στη Γη, η υπόθεση για άλλες μορφές βιοχημείας ανοίγουν την πιθανότητα να υπάρχει ζωή η οποία εξελίσσεται γύρω από ένα διαφορετικό τύπο μεταβολικού μηχανισμού. Βάσει της <a href="/w/index.php?title=%CE%A5%CF%80%CF%8C%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Υπόθεση της Σπάνιας Γης (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">υπόθεσης της Σπάνιας Γης</a>, οι πλανήτες σαν τη Γη μπορεί να είναι πολύ σπάνιοι, αλλά η ύπαρξη ζωής που δε στηρίζεται σε μορφές άνθρακα θα μπορούσε να εμφανιστεί σε άλλα περιβάλλοντα. Η πιο συχνά αναφερόμενη εναλλακτική βιοχημεία αναφέρεται στη ζωή με βάση το <a href="/wiki/%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%AF%CF%84%CE%B9%CE%BF" title="Πυρίτιο">πυρίτιο</a> αντί για <a href="/wiki/%CE%86%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82" title="Άνθρακας">άνθρακα</a>, ενώ η <a href="/wiki/%CE%91%CE%BC%CE%BC%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1" title="Αμμωνία">αμμωνία</a> μερικές φορές προτείνεται ως εναλλακτικό διάλυμα αντί για το νερό. Υπάρχουν ακόμη διαφορετικές ιδέες οι οποίες επικεντρώνονται σε σώματα τα οποία είναι ολότελα διαφορετικά από πλανήτες σαν τη Γη. Ο αστρονόμος <a href="/wiki/%CE%A6%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%BA_%CE%9D%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%B9%CE%BA" title="Φρανκ Ντρέικ">Φρανκ Ντρέικ</a>, γνωστός για την <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CE%AF%CF%83%CF%89%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9D%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%B9%CE%BA" class="mw-redirect" title="Εξίσωση του Ντρέικ">εξίσωση του Ντρέικ</a> και υποστηρικτής της έρευνας για την εξωγήινη ζωή, φαντάστηκε πως θα ήταν η ζωή σε ένα <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82_%CE%BD%CE%B5%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CF%89%CE%BD" title="Αστέρας νετρονίων">αστέρα νετρονίων</a>, όπου μικροσκοπικά πυρηνικά μόρια θα συνδυάζονταν για να δημιουργήσουν πλάσματα τα οποία θα είχαν ένα κύκλο ζωής εκατομμύρια φορές συντομότερο από ότι η ζωή στη Γη,<a href="#cite_note-83">[81]</a> με την ιδέα αυτή να χαρακτηρίζεται ευφάνταστη και διασκεδαστική και να οδηγεί σε αναπαραστάσεις βγαλμένες από την επιστημονική φαντασία.<a href="#cite_note-84">[82]</a> Ο <a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%BB_%CE%A3%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%AC%CE%BD" title="Καρλ Σαγκάν">Καρλ Σαγκάν</a>, ένας άλλος διάσημος επιστήμονας ο οποίος υποστήριζε σθεναρά την αναζήτηση για <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Εξωγήινη ζωή">εξωγήινη ζωή</a>, σε μια μελέτη του 1976 θεώρησε την πιθανότητα πως μπορεί να υπάρχουν οργανισμοί στον <a href="/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Δίας (πλανήτης)">Δία</a> οι οποίοι επιζούν στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιράς του.<a href="#cite_note-Sagan,_C._1976-85">[83]</a><a href="#cite_note-Darling-86">[84]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Κατάλληλοι_γίγαντες_αερίων">Κατάλληλοι γίγαντες αερίων</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=24" title="Επεξεργασία ενότητας: Κατάλληλοι γίγαντες αερίων" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=24" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Κατάλληλοι γίγαντες αερίων">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Οι <a href="/wiki/%CE%91%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%B3%CE%AF%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82" title="Αέριος γίγαντας">γίγαντες αερίων</a> όπως ο <a href="/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Δίας (πλανήτης)">Δίας</a>, οι οποίοι διατηρούν τις κυκλικές τροχιές τους αρκετά μακριά από την κατοικήσιμη ζώνη έτσι ώστε να μην τη διαταράσσουν αλλά και αρκετά κοντά ώστε να προστατεύουν τους βραχώδεις πλανήτες οι οποίοι βρίσκονται πιο κοντά στο <a href="/wiki/%CE%86%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF" class="mw-redirect" title="Άστρο">άστρο</a>, είναι επίσης σημαντικοί. Πρώτα από όλα, βοηθούν στη σταθερότητα των τροχιών των πλανητών και επομένως και του κλίματός τους. Κατά δεύτερο λόγο, κρατούν το εσωτερικό ηλιακό σύστημα σχετικά καθαρό από <a href="/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Κομήτης">κομήτες</a> και <a href="/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CE%AF%CF%82" class="mw-redirect" title="Αστεροειδείς">αστεροειδείς</a> οι οποίοι θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές.<a href="#cite_note-87">[85]</a> Η τροχιά του Δία βρίσκεται σε απόσταση από τον Ήλιο 5 φορές μεγαλύτερη από ότι η απόσταση της Γης από τον Ήλιο. Αυτή είναι πρακτικώς και η κατάλληλη απόσταση στην οποία θα αναμενόταν να βρεθούν κατάλληλοι γίγαντες αερίων σε άλλα ηλιακά συστήματα. Η χρησιμότητα του Δια φάνηκε με εντυπωσιακό τρόπο το 1994 όταν ο <a href="/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AD%CE%B7%CE%BA%CE%B5%CF%81-%CE%9B%CE%AD%CE%B2%CF%85_9" title="Σουμέηκερ-Λέβυ 9">κομήτης Σουμέηκερ-Λέβυ</a> προσέκρουσε πάνω του. Αν η βαρύτητα του Δία δεν είχε τραβήξει τον κομήτη αυτός θα συνέχιζε την πορεία του προς το εσωτερικό ηλιακό σύστημα. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg/220px-Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg/330px-Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg/440px-Jupiter_showing_SL9_impact_sites.jpg 2x" data-file-width="684" data-file-height="540" /></a><figcaption>Οι καφέ κηλίδες στον πλανήτη <a href="/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B1%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Δίας (πλανήτης)">Δία</a> είναι οι περιοχές τις οποίες έπληξε ο κομήτης <a href="/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AD%CE%B7%CE%BA%CE%B5%CF%81-%CE%9B%CE%AD%CE%B2%CF%85_9" title="Σουμέηκερ-Λέβυ 9">Σουμέηκερ-Λέβυ</a>, φωτογραφία του 1994.</figcaption></figure> Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά, μιας και περαιτέρω έρευνες<a href="#cite_note-88">[86]</a><a href="#cite_note-89">[87]</a><a href="#cite_note-90">[88]</a><a href="#cite_note-91">[89]</a> έδειξαν πως ο ρόλος του Δία στον καθορισμό του ρυθμού με τον οποίο τα διάφορα ουράνια σώματα όπως κομήτες και αστεροειδείς προσκρούουν στη Γη, είναι πολύ πιο περίπλοκος από ότι αρχικά είχε υποτεθεί. Ενώ είναι αλήθεια πως λειτουργεί ως ασπίδα έναντι στους κομήτες οι οποίοι έχουν μακρά περίοδο επανεμφάνισης (και έχουν μικρή μόνο πιθανότητα πρόσκρουσης με τη Γη), αντίθετα φαίνεται να αυξάνει τον ρυθμό με τον οποίο αστεροειδείς και κομήτες με μικρή περίοδο επανεμφάνισης κατευθύνονται προς τη Γη. Αν η επίδραση του Δία απουσίαζε, είναι πιθανό πως η Γη θα είχε σημαντικά λιγότερες προσκρούσεις ουράνιων αντικειμένων. Βάσει αυτής της παρατήρησης, η παρουσία αερίων γιγάντων δεν αποτελεί προϋπόθεση για πλανητική κατοικησιμότητα, και έτσι ίσως είναι καλύτερα η αναζήτηση για ζωή εκτός του ηλιακού συστήματος της Γης να επικεντρώνεται σε συστήματα όπου δεν υπάρχουν γίγαντες αερίων μια και θα υπάρχουν λιγότερα ουράνια σώματα τα οποία πιθανώς να απειλήσουν τους πλανήτες όπου μπορεί να αναπτυχθεί ζωή. Ο ρόλος του Δία στην πρώιμη ιστορία του Ηλιακού συστήματος είναι κάπως καλύτερα εξακριβωμένος, χωρίς πολλές διαφωνίες μεταξύ των ειδικών. Στις αρχές του Ηλιακού συστήματος, εκτιμάται πως ο Δίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ενυδάτωση της Γης, μια και αύξησε την εκκεντρότητα της τροχιάς της <a href="/wiki/%CE%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1_%CE%B6%CF%8E%CE%BD%CE%B7_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CF%8E%CE%BD" title="Κύρια ζώνη αστεροειδών">ζώνης αστεροειδών</a> και έτσι έκανε πολλούς από τους αστεροειδείς να διασταυρωθούν με την τροχιά της Γης και να την προμηθεύσουν με σημαντικά στοιχεία όπως νερό σε μορφή πάγου. Πριν η Γη αποκτήσει τον μισό από τον τωρινό όγκο της, τα παγωμένα ουράνια σώματα από την περιοχή του Δία και του <a href="/wiki/%CE%9A%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Κρόνος (πλανήτης)">Κρόνου</a> καθώς και μικρότερα σώματα από τη ζώνη των αστεροειδών προμήθευσαν τον πλανήτη με νερό.<a href="#cite_note-92">[90]</a> Έτσι οι αέριοι γίγαντες πέρα από τον ρόλο τους ως προστάτες, ήταν κάποτε οι ιθύνοντες για την προμήθεια των απαραίτητων συστατικών για την κατοικησιμότητα της Γης. Σε αντίθεση, οι γίγαντες αερίων οι οποίοι διατηρούν τροχιά πολύ κοντά στην κατοικήσιμη ζώνη αλλά δε βρίσκονται εντός της (όπως ο <a href="/w/index.php?title=47_Ursae_Majoris&action=edit&redlink=1" class="new" title="47 Ursae Majoris (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">47 Ursae Majoris</a>), ή έχουν μια υψηλή ελλειπτική τροχιά η οποία διασταυρώνεται με την κατοικήσιμη ζώνη (όπως ο <a href="/w/index.php?title=16_Cygni&action=edit&redlink=1" class="new" title="16 Cygni (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">16 Cygni B</a>), κάνουν πολύ δύσκολες τις συνθήκες για την ανάπτυξη ενός πλανήτη παρόμοιου με τη Γη εντός αυτού του υποθετικού ηλιακού συστήματος. Ωστόσο, κατά τη διαδικασία της μετακίνησής του προς την κατοικήσιμη ζώνη, ένας γίγαντας αερίων με το μέγεθος του Δία ενδεχομένως να κλειδώσει ένα βραχώδη πλανήτη ως φυσικό δορυφόρο του. Ακόμη και αν ένας τέτοιος πλανήτης είναι αρχικά χαλαρά κλειδωμένος και ακολουθεί μια ισχυρή κεκλιμένη τροχιά, οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις με το άστρο του ηλιακού συστήματος μπορούν να τον σταθεροποιήσουν ως δορυφόρο σε μια κοντινή και κυκλική τροχιά με τον γίγαντα αερίων η οποία έχει κοινά χαρακτηριστικά με την τροχιά του πλανήτη γύρω από το άστρο.<a href="#cite_note-93">[91]</a> Υπάρχει επίσης θεωρία σύμφωνα με την οποία κάποιοι γίγαντες αερίων μπορούν μεταγενέστερα να μετατραπούν σε βραχώδεις πλανήτες, αν χάσουν την τεράστια ατμόσφαιρά τους, όπως ενδεχομένως να συμβεί στο μέλλον με τον <a href="/wiki/%CE%A0%CE%BF%CF%83%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82_(%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82)" title="Ποσειδώνας (πλανήτης)">Ποσειδώνα</a>.<a href="#cite_note-94">[92]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ο_αντίκτυπος_της_ζωής_στην_κατοικησιμότητα"><span id=".CE.9F_.CE.B1.CE.BD.CF.84.CE.AF.CE.BA.CF.84.CF.85.CF.80.CE.BF.CF.82_.CF.84.CE.B7.CF.82_.CE.B6.CF.89.CE.AE.CF.82_.CF.83.CF.84.CE.B7.CE.BD_.CE.BA.CE.B1.CF.84.CE.BF.CE.B9.CE.BA.CE.B7.CF.83.CE.B9.CE.BC.CF.8C.CF.84.CE.B7.CF.84.CE.B1">Ο αντίκτυπος της ζωής στην κατοικησιμότητα</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=25" title="Επεξεργασία ενότητας: Ο αντίκτυπος της ζωής στην κατοικησιμότητα" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=25" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Ο αντίκτυπος της ζωής στην κατοικησιμότητα">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> Συμπληρωματική με τους παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της ζωής, είναι η ιδέα πως η ίδια η ζωή, όταν εμφανιστεί, αποτελεί παράγοντα κατοικησιμότητας από μόνη της. Για παράδειγμα, στη Γη η παραγωγή του οξυγόνου ξεκίνησε από τα αρχαία <a href="/wiki/%CE%9A%CF%85%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%B1" title="Κυανοβακτήρια">κυανοβακτήρια</a>, και κατόπιν από τα φυτά που κάνουν <a href="/wiki/%CE%A6%CF%89%CF%84%CE%BF%CF%83%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7" title="Φωτοσύνθεση">φωτοσύνθεση</a>, οδηγώντας έτσι σε δραστική αλλαγή της σύνθεσης της γήινης ατμόσφαιρας. Το οξυγόνο αργότερα υπήρξε καταλυτικός παράγοντας για την ανάπτυξη των ειδών των ζώων. Η <a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CF%8C%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B1%CE%AF%CE%B1%CF%82" class="mw-redirect" title="Υπόθεση της Γαίας">υπόθεση της Γαίας</a> είναι μια ομάδα επιστημονικών θεωριών σχετικά με την γεωβιόσφαιρα, η οποία αναπτύχθηκε από τον <a href="/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%AD%CE%B9%CE%BC%CF%82_%CE%9B%CE%AC%CE%B2%CE%BB%CE%BF%CE%BA" title="Τζέιμς Λάβλοκ">Τζέιμς Λάβλοκ</a> το 1975, και υποστηρίζει πως η ζωή ως συλλογική οντότητα καλλιεργεί και συντηρεί τις κατάλληλες συνθήκες στο περιβάλλον έτσι ώστε να οδηγεί στη δημιουργία ενός πλανητικού περιβάλλοντος το οποίο θα είναι κατάλληλο για την επιβίωση της. Παρομοίως, μετά τον Λάβλοκ υπήρξαν και άλλες θεωρείς οι οποίες υποστηρίζουν την υπόθεση περί ζωντανών κόσμων όπου η κατανόηση για το τι συνιστά κατοικησιμότητα δε μπορεί να διαχωριστεί από την ίδια τη ζωή σε ένα πλανήτη. Οι πλανήτες οι οποίοι είναι γεωλογικά και μετεωρολογικά ενεργοί είναι πολύ πιο πιθανό να είναι και βιολογικά ενεργοί έτσι ώστε ο πλανήτης και η ζωή πάνω του να εξελίσσονται παράλληλα.<a href="#cite_note-95">[93]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Οι_πιο_κατοικήσιμοι_πλανήτες">Οι πιο κατοικήσιμοι πλανήτες</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=26" title="Επεξεργασία ενότητας: Οι πιο κατοικήσιμοι πλανήτες" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=26" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Οι πιο κατοικήσιμοι πλανήτες">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <ol><li>Kepler-186 f:Ήταν ο πρώτος εξωπλανήτης μεγέθους αντίστοιχου της Γης που βρέθηκε στην κατοικήσιμη ζώνη. Βρίσκεται στον αστερισμό του Κύκνου, 490 έτη φωτός μακριά.</li> <li>Κ2-72 e: Ανακαλύφθηκε το 2016. Βρίσκεται σε τροχιά γύρω από το K2-72 στον αστερισμό του Υδροχόου και είναι σε απόσταση 217 ετών φωτός από τη Γη.</li> <li>Teagarden’s Star b:Ανακαλύφθηκε το 2019 και είναι ένα είδους πλανήτη που αποκαλείται «σούπερ-Γη». Το σύστημα αυτό βρίσκεται σε απόσταση «μόλις» 12,5 ετών φωτός.</li> <li>Teagarden’s Star c:Ανακαλύφθηκε μαζί με τον προηγούμενο το 2019 και είναι άλλη μια υποψήφια βραχώδης «σούπερ-Γη».</li> <li>Εγγύτατος Κενταύρου b (Proxima Centauri b):Βρίσκεται ακόμα πιο κοντά, σε τροχιά γύρω από τον Εγγύτατο Κενταύρου, 4,22 έτη φωτός μακριά. Η ανακάλυψή του είχε ανακοινωθεί το 2016.</li> <li><a href="/wiki/TRAPPIST-1d" title="TRAPPIST-1d">TRAPPIST-1 d</a>: Η ανακάλυψη του άστρου TRAPPIST-1 έγινε το 1999, και ακολούθησαν τρεις ανακαλύψεις των εξωπλανητών σε τροχιά γύρω του το 2016. Το αστρικό αυτό σύστημα είναι σε απόσταση 40 ετών φωτός από τη Γη. Ο TRAPPIST-1 d ίσως να έχει έναν δακτύλιο νερού γύρω από τον ισημερινό του.</li> <li>TRAPPIST-1 f:Άλλος ένας από τους πλανήτες σε τροχιά γύρω από το άστρο αυτό.</li> <li>ΤRAPPIST-1 e:Θεωρείται πως ίσως να έχει πυρήνα σιδήρου, και ως εκ τούτου προστατευτική μαγνητόσφαιρα.</li> <li>TRAPPIST-1 g:Ο μεγαλύτερος από τους εξωπλανήτες του άστρου, ο TRAPPIST-1 g θεωρείται ότι έχει ατμόσφαιρα που δεν είναι πλούσια σε υδρογόνο, που υποδεικνύει ότι εξελίχθηκε ανά το πέρασμα εκατομμυρίων ετών. Επίσης, θεωρείται ότι είναι βραχώδης.</li> <li>GJ 1061 c:Ένας από τους τρεις εξωπλανήτες σε τροχιά γύρω από τον κόκκινο νάνο Gliese 1061, σε απόσταση περίπου 12 ετών φωτός από τη Γη.</li> <li>GJ 1061 d:Άλλος ένας πλανήτης γύρω από το ίδιο άστρο, στον αστερισμό του Ωρολογίου.</li> <li>GJ 667C e:Βρίσκεται γύρω από το άστρο GJ 667C, που δεν είναι ορατό από τη Γη και είναι σε απόσταση 22 ετών φωτός.</li> <li>GJ 667C f:Έχει μάζα 2,7 φορές αυτή της Γης.</li> <li>GJ 273 b:Είναι σε απόσταση 12 ετών φωτός και έχει μάζα 2,89 φορές αυτή της Γης.</li> <li>Wolf 1061 c:Με μάζα 3,41 φορές αυτή της Γης, είναι σε απόσταση 14 ετών φωτός από εμάς, σε τροχιά γύρω από ένα άστρο τύπου Μ.</li> <li>GJ 667C c:Είναι άλλος ένας από τους έξι εξωπλανήτες γύρω από τον G 667C, σε απόσταση 22 ετών φωτός, με μάζα 3,8 φορές αυτή της Γης. Ανακαλύφθηκε το 2011.</li> <li>GJ 3323 b:Μια «<a href="/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%AF%CE%B1" title="Υπεργαία">σούπερ Γη</a>» με μάζα 2,02 φορές αυτή της Γης, σε απόσταση 17 ετών φωτός.</li> <li>Ταυ Κήτους f (Tau Ceti f): Ένας εξωπλανήτης- «σούπερ Γη» σε τροχιά γύρω από ένα άστρο τύπου G, σε απόσταση 12 ετών φωτός, με μάζα 3,93 φορές αυτή της Γης.</li> <li>Ταυ Κήτους e: Μάζας επίσης 3,93 φορές αυτής της Γης.</li> <li>Kepler- 62 f:Είναι σε τροχιά γύρω από τον Kepler 62, περίπου 1.200 έτη φωτός από τη Γη. Θεωρείται πως είναι ένας «υδάτινος κόσμος» σαν τη Γη, με μέγεθος 1,4 φορές αυτό του πλανήτη μας.</li> <li>Kepler-442 b:Σε απόσταση 1.206 ετών φωτός, πρόκειται για έναν βραχώδη κόσμο με μάζα 2,36 φορές αυτή της Γης.</li> <li>Kepler-1229 b:Σε τροχιά γύρω από ένα άστρο τύπου Κ, είναι σε απόσταση 770 ετών φωτός.</li> <li>ΤΟΙ 700 d: Ο νεότερος της «παρέας», που ανακαλύφθηκε πρόσφατα από το TESS της NASA. Έχει μάζα 2,6 φορές αυτή της Γης και είναι σε απόσταση 101,5 ετών φωτός.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Σημειώσεις">Σημειώσεις</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=27" title="Επεξεργασία ενότητας: Σημειώσεις" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=27" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Σημειώσεις">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> Το λήμμα αυτό αποτελεί μια ανάλυση της πλανητικής κατοικησιμότητας από την οπτική των σύγχρονων φυσικών επιστημών. Δεν ασχολείται με την ιστορική ανασκόπηση της φιλοσοφίας σχετικά με τη ζωή σε άλλους πλανήτες (<a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Κοσμικός πλουραλισμός (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Κοσμικός πλουραλισμός</a> και <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B7_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CF%8D%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%BE%CE%B7_%CE%B5%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%B6%CF%89%CE%AE%CF%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Πίστη στην ύπαρξη εξωγήινης ζωής (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">Πεποιθήσεις για την ύπαρξη εξωγήινης ζωής</a>) παρά μόνο παραθέτει μια σύντομη αναφορά. Την πιθανότητα ύπαρξης εξωγήινης ζωής περιγράφουν η <a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CE%AF%CF%83%CF%89%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%9D%CF%84%CF%81%CE%AD%CE%B9%CE%BA" class="mw-redirect" title="Εξίσωση του Ντρέικ">εξίσωση του Ντρέικ</a> καθώς και το <a href="/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A6%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B9" title="Παράδοξο του Φέρμι">παράδοξο του Φέρμι</a>. Επίσης οι <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CF%86%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Πλανήτες στην επιστημονική φαντασία (δεν έχει γραφτεί ακόμα)">πλανήτες στην επιστημονική φαντασία</a> είναι χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου είδους λογοτεχνίας. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> Η ζωή φαίνεται πως εμφανίστηκε στη Γη περίπου 500 εκατομμύρια έτη μετά τον <a href="/wiki/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82" title="Ιστορία της Γης">σχηματισμό του πλανήτη</a>. Τα άστρα τύπου "Α" (τα οποία λάμπουν για περίπου 600 εκ. με 1.2 δις. χρόνια) καθώς και ένα μικρό μέρος των άστρων τύπου Β (τα οποία διατηρούν τη λαμπρότητα τους για περίπου 10 με 600 εκ. έτη) εμπίπτουν σε αυτό το χρονικό πλαίσιο. Θεωρητικά τουλάχιστον η ζωή θα μπορούσε να εμφανιστεί σε τέτοια συστήματα, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο πως δε θα μπορούσε να φτάσει σε ένα εξελιγμένο επίπεδο λόγω αυτών των χρονικών περιορισμών, καθώς και εξαιτίας των αυξήσεων της ακτινοβολίας του άστρου οι οποίες θα συνέβαιναν πολύ γρήγορα. Η ζωή γύρω από ένα άστρου τύπου "Ο" είναι εξαιρετικά απίθανη, καθώς αυτά λάμπουν για μόλις κάτι λιγότερο από 10 εκατομμύρια έτη. </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Δείτε_επίσης">Δείτε επίσης</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=28" title="Επεξεργασία ενότητας: Δείτε επίσης" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=28" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Δείτε επίσης">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CF%80%CE%B9%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CE%BE%CF%89%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CF%8E%CE%BD" title="Κατάλογος πιθανώς κατοικήσιμων εξωπλανητών">Κατάλογος πιθανώς κατοικήσιμων εξωπλανητών</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1_%CF%83%CF%84%CE%B1_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%83%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B5%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CF%8E%CE%BD_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CF%89%CE%BD" title="Κατοικησιμότητα στα πλανητικά συστήματα των ερυθρών νάνων">Κατοικησιμότητα στα πλανητικά συστήματα των ερυθρών νάνων</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82" title="Εξωηλιακός πλανήτης">Εξωηλιακοί πλανήτες</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Βιοαστρονομία">Βιοαστρονομία</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BF%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Βιοχημεία">Βιοχημεία</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Γαιοπλασία">Γαιοπλασία</a></li> <li><a href="/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CF%87%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Γεωχημεία">Γεωχημεία</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Παραπομπές">Παραπομπές</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=29" title="Επεξεργασία ενότητας: Παραπομπές" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=29" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Παραπομπές">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-NASA1-1"><a href="#cite_ref-NASA1_1-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141107050322/http://astrobiology.nasa.gov/roadmap/2014-astrobiology-strategic-plan/">«2014 Astrobiology Strategic Plan - astrobiology.nasa.gov»</a>. Astrobiology: Roadmap. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a>. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="https://astrobiology.nasa.gov/roadmap/2014-astrobiology-strategic-plan/">από το πρωτότυπο</a> στις 7 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Astrobiology%3A+Roadmap&rft.atitle=2014+Astrobiology+Strategic+Plan+-+astrobiology.nasa.gov&rft_id=https%3A%2F%2Fastrobiology.nasa.gov%2Froadmap%2F2014-astrobiology-strategic-plan%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151016032800/http://www.brill.com/lucians-science-fiction-novel-true-histories-interpretation-and-commentary">«Lucian's Science Fiction Novel True Histories: Interpretation and Commentary - brill.com»</a>. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brill.com/lucians-science-fiction-novel-true-histories-interpretation-and-commentary">από το πρωτότυπο</a> στις 16 Οκτωβρίου 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Lucian%27s+Science+Fiction+Novel+True+Histories%3A+Interpretation+and+Commentary+-+brill.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.brill.com%2Flucians-science-fiction-novel-true-histories-interpretation-and-commentary&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> Wolszczan, A.; Frail, D. A. (1992-01-09). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nature.com/nature/journal/v355/n6356/abs/355145a0.html">«A planetary system around the millisecond pulsar PSR1257 + 12»</a>. Nature 355 (6356): 145–147. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038%2F355145a0">10.1038/355145a0</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1992Natur.355..145W">1992Natur.355..145W</a>. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nature.com/nature/journal/v355/n6356/abs/355145a0.html">http://www.nature.com/nature/journal/v355/n6356/abs/355145a0.html</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+planetary+system+around+the+millisecond+pulsar+PSR1257+%2B+12&rft.jtitle=Nature&rft.aulast=Wolszczan&rft.aufirst=A.&rft.au=Wolszczan%2C%26%2332%3BA.&rft.au=Frail%2C%26%2332%3BD.+A.&rft.date=1992-01-09&rft.volume=355&rft.issue=6356&rft.pages=145%E2%80%93147&rft_id=info:doi/10.1038%2F355145a0&rft_id=info:bibcode/1992Natur.355..145W&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fnature%2Fjournal%2Fv355%2Fn6356%2Fabs%2F355145a0.html&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> Wolszczan, A (1994-04-22). «Confirmation of Earth Mass Planets Orbiting the Millisecond Pulsar PSR:B1257+12». Science 264 (5158): 538–42. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.264.5158.538">10.1126/science.264.5158.538</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17732735">17732735</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1994Sci...264..538W">1994Sci...264..538W</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Confirmation+of+Earth+Mass+Planets+Orbiting+the+Millisecond+Pulsar+PSR%3AB1257%2B12&rft.jtitle=Science&rft.aulast=Wolszczan&rft.aufirst=A&rft.au=Wolszczan%2C%26%2332%3BA&rft.date=1994-04-22&rft.volume=264&rft.issue=5158&rft.pages=538%E2%80%9342&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.264.5158.538&rft_id=info:pmid/17732735&rft_id=info:bibcode/1994Sci...264..538W&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-IJA-2014October-6"><a href="#cite_ref-IJA-2014October_6-0">↑</a> Loeb, Abraham (Οκτώβριος 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150706162734/http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9371049&fileId=S1473550414000196">«The Habitable Epoch of the Early Universe»</a>. International Journal of Astrobiology 13 (04): 337-339. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017%2FS1473550414000196">10.1017/S1473550414000196</a>. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9371049&fileId=S1473550414000196">το πρωτότυπο</a> στις 2015-07-06. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20150706162734/http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9371049&fileId=S1473550414000196">https://web.archive.org/web/20150706162734/http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9371049&fileId=S1473550414000196</a>. Ανακτήθηκε στις 2014-12-15.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Habitable+Epoch+of+the+Early+Universe&rft.jtitle=International+Journal+of+Astrobiology&rft.aulast=Loeb&rft.aufirst=Abraham&rft.au=Loeb%2C%26%2332%3BAbraham&rft.date=%CE%9F%CE%BA%CF%84%CF%8E%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+2014&rft.volume=13&rft.issue=04&rft.pages=337-339&rft_id=info:doi/10.1017%2FS1473550414000196&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20150706162734%2Fhttp%3A%2F%2Fjournals.cambridge.org%2Faction%2FdisplayAbstract%3FfromPage%3Donline%26aid%3D9371049%26fileId%3DS1473550414000196&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-ARXIV-20131202-7"><a href="#cite_ref-ARXIV-20131202_7-0">↑</a> Loeb, Abraham (2013-12-02). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://arxiv.org/pdf/1312.0613v3.pdf">«The Habitable Epoch of the Early Universe»</a> (PDF). Arxiv. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://arxiv.org/pdf/1312.0613v3.pdf">http://arxiv.org/pdf/1312.0613v3.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2014-12-15.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Habitable+Epoch+of+the+Early+Universe&rft.jtitle=Arxiv&rft.aulast=Loeb&rft.aufirst=Abraham&rft.au=Loeb%2C%26%2332%3BAbraham&rft.date=2013-12-02&rft_id=http%3A%2F%2Farxiv.org%2Fpdf%2F1312.0613v3.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-NYT-20141202-8"><a href="#cite_ref-NYT-20141202_8-0">↑</a> Dreifus, Claudia (2014-12-02). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2014/12/02/science/avi-loeb-ponders-the-early-universe-nature-and-life.html">«Much-Discussed Views That Go Way Back - Avi Loeb Ponders the Early Universe, Nature and Life»</a>. New York Times. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nytimes.com/2014/12/02/science/avi-loeb-ponders-the-early-universe-nature-and-life.html">http://www.nytimes.com/2014/12/02/science/avi-loeb-ponders-the-early-universe-nature-and-life.html</a>. Ανακτήθηκε στις 2014-12-03.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Much-Discussed+Views+That+Go+Way+Back+-+Avi+Loeb+Ponders+the+Early+Universe%2C+Nature+and+Life&rft.jtitle=New+York+Times&rft.aulast=Dreifus&rft.aufirst=Claudia&rft.au=Dreifus%2C%26%2332%3BClaudia&rft.date=2014-12-02&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2014%2F12%2F02%2Fscience%2Favi-loeb-ponders-the-early-universe-nature-and-life.html&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-USRA-2010-9"><a href="#cite_ref-USRA-2010_9-0">↑</a> <cite class="citation web">Rampelotto, P.H. (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lpi.usra.edu/meetings/abscicon2010/pdf/5224.pdf">«Panspermia: A Promising Field Of Research»</a> (PDF). adsabs.harvard.edu. Astrobiology Science Conference]. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=adsabs.harvard.edu&rft.atitle=Panspermia%3A+A+Promising+Field+Of+Research&rft.date=2010&rft.aulast=Rampelotto&rft.aufirst=P.H.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.lpi.usra.edu%2Fmeetings%2Fabscicon2010%2Fpdf%2F5224.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-NASA-1990-10"><a href="#cite_ref-NASA-1990_10-0">↑</a> Graham, Robert W. (Φεβρουάριος 1990). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19900013148_1990013148.pdf">«NASA Technical Memorandum 102363 - Extraterrestrial Life in the Universe»</a> (PDF). <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a> (Lewis Research Center, Ohio). <a rel="nofollow" class="external free" href="https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19900013148_1990013148.pdf">http://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19900013148_1990013148.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2014-07-07.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=NASA+Technical+Memorandum+102363+-+Extraterrestrial+Life+in+the+Universe&rft.jtitle=%5B%5BNASA%5D%5D&rft.aulast=Graham&rft.aufirst=Robert+W.&rft.au=Graham%2C%26%2332%3BRobert+W.&rft.date=%CE%A6%CE%B5%CE%B2%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+1990&rft.place=Lewis+Research+Center%2C+Ohio&rft_id=http%3A%2F%2Fntrs.nasa.gov%2Farchive%2Fnasa%2Fcasi.ntrs.nasa.gov%2F19900013148_1990013148.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-Astrobiology-2008-11"><a href="#cite_ref-Astrobiology-2008_11-0">↑</a> <cite class="citation book">Altermann, Wladyslaw (2008). «From Fossils to Astrobiology - A Roadmap to Fata Morgana?». Στο: Seckbach, Joseph· Walsh, Maud. From Fossils to Astrobiology: Records of Life on Earth and the Search for Extraterrestrial Biosignatures. 12. σελ. xvii. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/1-4020-8836-1" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/1-4020-8836-1">1-4020-8836-1</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=From+Fossils+to+Astrobiology+-+A+Roadmap+to+Fata+Morgana%3F&rft.btitle=From+Fossils+to+Astrobiology%3A+Records+of+Life+on+Earth+and+the+Search+for+Extraterrestrial+Biosignatures&rft.pages=xvii&rft.date=2008&rft.isbn=1-4020-8836-1&rft.aulast=Altermann&rft.aufirst=Wladyslaw&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <cite class="citation book">Horneck, Gerda· Petra Rettberg (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/completecoursein0000unse_g0p2">Complete Course in Astrobiology</a>. Wiley-VCH. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/3-527-40660-3" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/3-527-40660-3">3-527-40660-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Complete+Course+in+Astrobiology&rft.pub=Wiley-VCH&rft.date=2007&rft.isbn=3-527-40660-3&rft.aulast=Horneck&rft.aufirst=Gerda&rft.au=Petra+Rettberg&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcompletecoursein0000unse_g0p2&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-NYT-20131118-13"><a href="#cite_ref-NYT-20131118_13-0">↑</a> Davies, Paul (2013-11-18). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2013/11/19/opinion/are-we-alone-in-the-universe.html">«Are We Alone in the Universe?»</a>. New York Times. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nytimes.com/2013/11/19/opinion/are-we-alone-in-the-universe.html">http://www.nytimes.com/2013/11/19/opinion/are-we-alone-in-the-universe.html</a>. Ανακτήθηκε στις 2013-11-20.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Are+We+Alone+in+the+Universe%3F&rft.jtitle=New+York+Times&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=Paul&rft.au=Davies%2C%26%2332%3BPaul&rft.date=2013-11-18&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2013%2F11%2F19%2Fopinion%2Fare-we-alone-in-the-universe.html&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-NYT-20150106-DB-14"><a href="#cite_ref-NYT-20150106-DB_14-0">↑</a> Overbye, Dennis (2015-01-06). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2015/01/07/science/space/as-ranks-of-goldilocks-planets-grow-astronomers-consider-whats-next.html">«As Ranks of Goldilocks Planets Grow, Astronomers Consider What’s Next»</a>. New York Times. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nytimes.com/2015/01/07/science/space/as-ranks-of-goldilocks-planets-grow-astronomers-consider-whats-next.html">http://www.nytimes.com/2015/01/07/science/space/as-ranks-of-goldilocks-planets-grow-astronomers-consider-whats-next.html</a>. Ανακτήθηκε στις 2015-01-06.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=As+Ranks+of+Goldilocks+Planets+Grow%2C+Astronomers+Consider+What%E2%80%99s+Next&rft.jtitle=New+York+Times&rft.aulast=Overbye&rft.aufirst=Dennis&rft.au=Overbye%2C%26%2332%3BDennis&rft.date=2015-01-06&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2015%2F01%2F07%2Fscience%2Fspace%2Fas-ranks-of-goldilocks-planets-grow-astronomers-consider-whats-next.html&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-NYT-20131104-15">↑ <a href="#cite_ref-NYT-20131104_15-0">14,0</a> <a href="#cite_ref-NYT-20131104_15-1">14,1</a> Overbye, Dennis (2013-11-04). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2013/11/05/science/cosmic-census-finds-billions-of-planets-that-could-be-like-earth.html">«Far-Off Planets Like the Earth Dot the Galaxy»</a>. New York Times. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nytimes.com/2013/11/05/science/cosmic-census-finds-billions-of-planets-that-could-be-like-earth.html">http://www.nytimes.com/2013/11/05/science/cosmic-census-finds-billions-of-planets-that-could-be-like-earth.html</a>. Ανακτήθηκε στις 2013-11-05.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Far-Off+Planets+Like+the+Earth+Dot+the+Galaxy&rft.jtitle=New+York+Times&rft.aulast=Overbye&rft.aufirst=Dennis&rft.au=Overbye%2C%26%2332%3BDennis&rft.date=2013-11-04&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2013%2F11%2F05%2Fscience%2Fcosmic-census-finds-billions-of-planets-that-could-be-like-earth.html&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-PNAS-20131031-16">↑ <a href="#cite_ref-PNAS-20131031_16-0">15,0</a> <a href="#cite_ref-PNAS-20131031_16-1">15,1</a> Petigura, Eric A.; Howard, Andrew W.; Marcy, Geoffrey W. (2013-10-31). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131109010831/http://www.pnas.org/content/early/2013/10/31/1319909110">«Prevalence of Earth-size planets orbiting Sun-like stars»</a>. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1073%2Fpnas.1319909110">10.1073/pnas.1319909110</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2013PNAS..11019273P">2013PNAS..11019273P</a>. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pnas.org/content/early/2013/10/31/1319909110">το πρωτότυπο</a> στις 2013-11-09. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20131109010831/http://www.pnas.org/content/early/2013/10/31/1319909110">https://web.archive.org/web/20131109010831/http://www.pnas.org/content/early/2013/10/31/1319909110</a>. Ανακτήθηκε στις 2013-11-05.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Prevalence+of+Earth-size+planets+orbiting+Sun-like+stars&rft.jtitle=Proceedings+of+the+National+Academy+of+Sciences+of+the+United+States+of+America&rft.aulast=Petigura&rft.aufirst=Eric+A.&rft.au=Petigura%2C%26%2332%3BEric+A.&rft.au=Howard%2C%26%2332%3BAndrew+W.&rft.au=Marcy%2C%26%2332%3BGeoffrey+W.&rft.date=2013-10-31&rft_id=info:doi/10.1073%2Fpnas.1319909110&rft_id=info:bibcode/2013PNAS..11019273P&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20131109010831%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.pnas.org%2Fcontent%2Fearly%2F2013%2F10%2F31%2F1319909110&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-LATimes-20131104-17"><a href="#cite_ref-LATimes-20131104_17-0">↑</a> Khan, Amina (2013-11-04). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.latimes.com/science/la-sci-earth-like-planets-20131105,0,2673237.story">«Milky Way may host billions of Earth-size planets»</a>. Los Angeles Times. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.latimes.com/science/la-sci-earth-like-planets-20131105,0,2673237.story">http://www.latimes.com/science/la-sci-earth-like-planets-20131105,0,2673237.story</a>. Ανακτήθηκε στις 2013-11-05.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Milky+Way+may+host+billions+of+Earth-size+planets&rft.jtitle=Los+Angeles+Times&rft.aulast=Khan&rft.aufirst=Amina&rft.au=Khan%2C%26%2332%3BAmina&rft.date=2013-11-04&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.latimes.com%2Fscience%2Fla-sci-earth-like-planets-20131105%2C0%2C2673237.story&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-ajs.145-18"><a href="#cite_ref-ajs.145_18-0">↑</a> Turnbull, Margaret C.; Tarter, Jill C. (Μάρτιος 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061109233818/http://skye.as.arizona.edu/~turnbull/HabCat.pdf">«Target selection for SETI: A catalog of nearby habitable stellar systems»</a> (PDF). The Astrophysical Journal Supplement Series 145: 181–198. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1086%2F345779">10.1086/345779</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2003ApJS..145..181T">2003ApJS..145..181T</a>. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://skye.as.arizona.edu/~turnbull/HabCat.pdf">το πρωτότυπο</a> στις 2006-11-09. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20061109233818/http://skye.as.arizona.edu/~turnbull/HabCat.pdf">https://web.archive.org/web/20061109233818/http://skye.as.arizona.edu/~turnbull/HabCat.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2015-05-02.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Target+selection+for+SETI%3A+A+catalog+of+nearby+habitable+stellar+systems&rft.jtitle=The+Astrophysical+Journal+Supplement+Series&rft.aulast=Turnbull&rft.aufirst=Margaret+C.&rft.au=Turnbull%2C%26%2332%3BMargaret+C.&rft.au=Tarter%2C%26%2332%3BJill+C.&rft.date=%CE%9C%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B9%CE%BF%CF%82+2003&rft.volume=145&rft.pages=181%E2%80%93198&rft_id=info:doi/10.1086%2F345779&rft_id=info:bibcode/2003ApJS..145..181T&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20061109233818%2Fhttp%3A%2F%2Fskye.as.arizona.edu%2F%7Eturnbull%2FHabCat.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080614211818/http://www.world-builders.org/lessons/less/les1/StarTables.html">«Star tables»</a>. California State University, Los Angeles. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.world-builders.org/lessons/less/les1/StarTables.html">από το πρωτότυπο</a> στις 14 Ιουνίου 2008. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Star+tables&rft.pub=California+State+University%2C+Los+Angeles&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.world-builders.org%2Flessons%2Fless%2Fles1%2FStarTables.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Kasting, James F.; Whittet, DC; Sheldon, WR (Αύγουστος 1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_origins-of-life-and-evolution-of-biospheres_1997-08_27_4/page/413">«Ultraviolet radiation from F and K stars and implications for planetary habitability»</a>. Origins of Life and Evolution of Biospheres 27 (4): 413–420. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1023%2FA%3A1006596806012">10.1023/A:1006596806012</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11536831">11536831</a>. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://archive.org/details/sim_origins-of-life-and-evolution-of-biospheres_1997-08_27_4/page/413">https://archive.org/details/sim_origins-of-life-and-evolution-of-biospheres_1997-08_27_4/page/413</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ultraviolet+radiation+from+F+and+K+stars+and+implications+for+planetary+habitability&rft.jtitle=Origins+of+Life+and+Evolution+of+Biospheres&rft.aulast=Kasting&rft.aufirst=James+F.&rft.au=Kasting%2C%26%2332%3BJames+F.&rft.au=Whittet%2C%26%2332%3BDC&rft.au=Sheldon%2C%26%2332%3BWR&rft.date=%CE%91%CF%8D%CE%B3%CE%BF%CF%85%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%82+1997&rft.volume=27&rft.issue=4&rft.pages=413%E2%80%93420&rft_id=info:doi/10.1023%2FA%3A1006596806012&rft_id=info:pmid/11536831&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_origins-of-life-and-evolution-of-biospheres_1997-08_27_4%2Fpage%2F413&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> <cite class="citation web">Guinan, Edward· Cuntz, Manfred (10 Αυγούστου 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iau.org/public_press/news/detail/iau0916/">«The violent youth of solar proxies steer course of genesis of life»</a>. International Astronomical Union. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2009.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+violent+youth+of+solar+proxies+steer+course+of+genesis+of+life&rft.pub=International+Astronomical+Union&rft.date=2009-08-10&rft.aulast=Guinan&rft.aufirst=Edward&rft.au=Cuntz%2C+Manfred&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iau.org%2Fpublic_press%2Fnews%2Fdetail%2Fiau0916%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> Astronomy & Astrophysics (2007-12-13). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://phys.org/news/2007-12-gliese-planet-habitable.html">Gliese 581: one planet might indeed be habitable</a>. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2008-04-07. </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> <abbr class="abbr" style="font-family: sans-serif; -font-size:small; color: --color-subtle; text-decoration:none;" title="Κείμενο γραμμένο στην Ελληνική γλώσσα">(Ελληνικά</abbr>) <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tvxs.gr/news/sci-tech/oi-pio-katoikisimoi-planites">«Οι πιο κατοικήσιμοι πλανήτες»</a>. TVXS - TV Χωρίς Σύνορα. 24 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%CE%9F%CE%B9+%CF%80%CE%B9%CE%BF+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CE%B9+%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82&rft.pub=TVXS+-+TV+%CE%A7%CF%89%CF%81%CE%AF%CF%82+%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%BF%CF%81%CE%B1&rft.date=2011-11-24&rft_id=http%3A%2F%2Ftvxs.gr%2Fnews%2Fsci-tech%2Foi-pio-katoikisimoi-planites&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Simbad-20120920-25"><a href="#cite_ref-Simbad-20120920_25-0">↑</a> <cite class="citation web">Staff (20 Σεπτεμβρίου 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=HIP+19394">«LHS 188 -- High proper-motion Star»</a>. Centre de données astronomiques de Strasbourg. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=LHS+188+--+High+proper-motion+Star&rft.pub=Centre+de+donn%C3%A9es+astronomiques+de+Strasbourg&rft.date=2012-09-20&rft.au=Staff&rft_id=http%3A%2F%2Fsimbad.u-strasbg.fr%2Fsimbad%2Fsim-id%3FIdent%3DHIP%2B19394&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-PHL-20120829-26">↑ <a href="#cite_ref-PHL-20120829_26-0">24,0</a> <a href="#cite_ref-PHL-20120829_26-1">24,1</a> <cite class="citation web">Méndez, Abel (29 Αυγούστου 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191021202448/http://phl.upr.edu/press-releases/ahotpotentialhabitableexoplanetaroundgliese163">«A Hot Potential Habitable Exoplanet around Gliese 163»</a>. University of Puerto Rico at Arecibo. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="https://phl.upr.edu/press-releases/ahotpotentialhabitableexoplanetaroundgliese163">από το πρωτότυπο</a> στις 21 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Hot+Potential+Habitable+Exoplanet+around+Gliese+163&rft.pub=University+of+Puerto+Rico+at+Arecibo&rft.date=2012-08-29&rft.aulast=M%C3%A9ndez&rft.aufirst=Abel&rft_id=http%3A%2F%2Fphl.upr.edu%2Fpress-releases%2Fahotpotentialhabitableexoplanetaroundgliese163&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Space-20120920-27">↑ <a href="#cite_ref-Space-20120920_27-0">25,0</a> <a href="#cite_ref-Space-20120920_27-1">25,1</a> <cite class="citation web">Redd, Nola Taylor (20 Σεπτεμβρίου 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.space.com/17684-alien-planet-gliese-163c-extraterrestrial-life.html">«Newfound Alien Planet a Top Contender to Host Life»</a>. Space.com. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Newfound+Alien+Planet+a+Top+Contender+to+Host+Life&rft.pub=Space.com&rft.date=2012-09-20&rft.aulast=Redd&rft.aufirst=Nola+Taylor&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.space.com%2F17684-alien-planet-gliese-163c-extraterrestrial-life.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-red.1112902301-28"><a href="#cite_ref-red.1112902301_28-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.redorbit.com/news/space/1112902301/cooler-stars-host-warmer-planets-071913">«Planets May Keep Warmer In A Cool Star System»</a>. Redorbit. 19 Ιουλίου 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Planets+May+Keep+Warmer+In+A+Cool+Star+System&rft.pub=Redorbit&rft.date=2013-07-19&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.redorbit.com%2Fnews%2Fspace%2F1112902301%2Fcooler-stars-host-warmer-planets-071913&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> Astrobiology, The Effect of Host Star Spectral Energy Distribution and Ice-Albedo Feedback on the Climate of Extrasolar Planets, Aomawa L. Shields, Victoria S. Meadows, Cecilia M. Bitz, Raymond T. Pierrehumbert, Manoj M. Joshi, and Tyler D. Robinson. Astrobiology. -Not available-, ahead of print. doi:10.1089/ast.2012.0961. Online Ahead of Print: July 15, 2013, <a rel="nofollow" class="external free" href="http://online.liebertpub.com/doi/full/10.1089/ast.2012.0961">http://online.liebertpub.com/doi/full/10.1089/ast.2012.0961</a> </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> Kasting, James F.; Whitmore, Daniel P.; Reynolds, Ray T. (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090318115319/http://www.geosc.psu.edu/~kasting/PersonalPage/Pdf/Icarus_93.pdf">«Habitable Zones Around Main Sequence Stars»</a> (PDF). Icarus 101 (1): 108–128. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1006%2Ficar.1993.1010">10.1006/icar.1993.1010</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11536936">11536936</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1993Icar..101..108K">1993Icar..101..108K</a>. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.geosc.psu.edu/~kasting/PersonalPage/Pdf/Icarus_93.pdf">το πρωτότυπο</a> στις 2009-03-18. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20090318115319/http://www.geosc.psu.edu/~kasting/PersonalPage/Pdf/Icarus_93.pdf">https://web.archive.org/web/20090318115319/http://www.geosc.psu.edu/~kasting/PersonalPage/Pdf/Icarus_93.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2007-08-06.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Habitable+Zones+Around+Main+Sequence+Stars&rft.jtitle=Icarus&rft.aulast=Kasting&rft.aufirst=James+F.&rft.au=Kasting%2C%26%2332%3BJames+F.&rft.au=Whitmore%2C%26%2332%3BDaniel+P.&rft.au=Reynolds%2C%26%2332%3BRay+T.&rft.date=1993&rft.volume=101&rft.issue=1&rft.pages=108%E2%80%93128&rft_id=info:doi/10.1006%2Ficar.1993.1010&rft_id=info:pmid/11536936&rft_id=info:bibcode/1993Icar..101..108K&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20090318115319%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.geosc.psu.edu%2F%7Ekasting%2FPersonalPage%2FPdf%2FIcarus_93.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-moonlife-31">↑ <a href="#cite_ref-moonlife_31-0">29,0</a> <a href="#cite_ref-moonlife_31-1">29,1</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070828084412/http://library.thinkquest.org/C003763/index.php?page=interview13">«An interview with Dr. Darren Williams»</a>. Astrobiology: The Living Universe. 2000. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://library.thinkquest.org/C003763/index.php?page=interview13">από το πρωτότυπο</a> στις 28 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Astrobiology%3A+The+Living+Universe&rft.atitle=An+interview+with+Dr.+Darren+Williams&rft.date=2000&rft_id=http%3A%2F%2Flibrary.thinkquest.org%2FC003763%2Findex.php%3Fpage%3Dinterview13&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> Williams, Darren M.; Kasting, James F.; Wade, Richard A. (Ιανουάριος 1997). «Habitable moons around extrasolar giant planets». Nature 385 (6613): 234–236. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038%2F385234a0">10.1038/385234a0</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9000072">9000072</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1996DPS....28.1221W">1996DPS....28.1221W</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Habitable+moons+around+extrasolar+giant+planets&rft.jtitle=Nature&rft.aulast=Williams&rft.aufirst=Darren+M.&rft.au=Williams%2C%26%2332%3BDarren+M.&rft.au=Kasting%2C%26%2332%3BJames+F.&rft.au=Wade%2C%26%2332%3BRichard+A.&rft.date=%CE%99%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+1997&rft.volume=385&rft.issue=6613&rft.pages=234%E2%80%93236&rft_id=info:doi/10.1038%2F385234a0&rft_id=info:pmid/9000072&rft_id=info:bibcode/1996DPS....28.1221W&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/664nQxZuA?url=http://www.atmos.washington.edu/1998Q4/211/project2/group4.htm">«The Little Ice Age»</a>. Department of Atmospheric Science. University of Washington. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.atmos.washington.edu/1998Q4/211/project2/group4.htm">από το πρωτότυπο</a> στις 11 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Department+of+Atmospheric+Science&rft.atitle=The+Little+Ice+Age&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.atmos.washington.edu%2F1998Q4%2F211%2Fproject2%2Fgroup4.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.solstation.com/stars2/18sco.htm">«18 Scorpii»</a>. www.solstation.com. Sol Company. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.solstation.com&rft.atitle=18+Scorpii&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.solstation.com%2Fstars2%2F18sco.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> <cite class="citation web">Santos, Nuno C.· Israelian, Garik· Mayor, Michael (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/664nRsKWE?url=http://cs12.colorado.edu/proceedings/oral/tuesday/santosxx.pdf">«Confirming the Metal-Rich Nature of Stars with Giant Planets»</a> (PDF). Proceedings of 12th Cambridge Workshop on Cool Stars, Stellar Systems, and The Sun. University of Colorado at Boulder. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://origins.colorado.edu/cs12/proceedings/oral/tuesday/santosxx.pdf">από το πρωτότυπο</a> (PDF) στις 11 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Proceedings+of+12th+Cambridge+Workshop+on+Cool+Stars%2C+Stellar+Systems%2C+and+The+Sun&rft.atitle=Confirming+the+Metal-Rich+Nature+of+Stars+with+Giant+Planets&rft.date=2003&rft.aulast=Santos&rft.aufirst=Nuno+C.&rft.au=Israelian%2C+Garik&rft.au=Mayor%2C+Michael&rft_id=http%3A%2F%2Forigins.colorado.edu%2Fcs12%2Fproceedings%2Foral%2Ftuesday%2Fsantosxx.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120204033421/http://motivate.maths.org/conferences/conf58/c58_talk4.shtml">«Could there be life in the outer solar system?»</a>. Millennium Mathematics Project, Videoconferences for Schools. University of Cambridge. 2002. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://motivate.maths.org/conferences/conf58/c58_talk4.shtml">από το πρωτότυπο</a> στις 4 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Millennium+Mathematics+Project%2C+Videoconferences+for+Schools&rft.atitle=Could+there+be+life+in+the+outer+solar+system%3F&rft.date=2002&rft_id=http%3A%2F%2Fmotivate.maths.org%2Fconferences%2Fconf58%2Fc58_talk4.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-borucki-37">↑ <a href="#cite_ref-borucki_37-0">35,0</a> <a href="#cite_ref-borucki_37-1">35,1</a> Borucki, William J.; Koch, David G; Basri, Gibor; Batalha, Natalie; Brown, Timothy M.; et al. (2011-02-01). «Characteristics of planetary candidates observed by Kepler, II: Analysis of the first four months of data». <div class="noprint"><a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="http://arxiv.org/abs/1102.0541">1102.0541</a></div><div class="noprint"> [<a rel="nofollow" class="external text" href="http://arxiv.org/archive/astro-ph.EP">astro-ph.EP</a>]</div>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Characteristics+of+planetary+candidates+observed+by+Kepler%2C+II%3A+Analysis+of+the+first+four+months+of+data&rft.jtitle=%27%27%3Cdiv+class%3D%22noprint%22%3E%5B%5BarXiv%5D%5D%3A%5Bhttp%3A%2F%2Farxiv.org%2Fabs%2F1102.0541+1102.0541%5D%3C%2Fdiv%3E%3Cdiv+class%3D%22noprint%22%3E%26nbsp%3B%5B%5Bhttp%3A%2F%2Farxiv.org%2Farchive%2Fastro-ph.EP+astro-ph.EP%5D%5D%3C%2Fdiv%3E%27%27&rft.aulast=Borucki&rft.aufirst=William+J.&rft.au=Borucki%2C%26%2332%3BWilliam+J.&rft.au=Koch%2C%26%2332%3BDavid+G&rft.au=Basri%2C%26%2332%3BGibor&rft.au=Batalha%2C%26%2332%3BNatalie&rft.au=Brown%2C%26%2332%3BTimothy+M.&rft.au=et+al.&rft.date=2011-02-01&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170330225334/https://kepler.nasa.gov/news/nasakeplernews/index.cfm?FuseAction=ShowNews&NewsID=98">«NASA Finds Earth-size Planet Candidates in Habitable Zone, Six Planet System»</a>. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a>. 2 Φεβρουαρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kepler.nasa.gov/news/nasakeplernews/index.cfm?FuseAction=ShowNews&NewsID=98">από το πρωτότυπο</a> στις 30 Μαρτίου 2017. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=NASA+Finds+Earth-size+Planet+Candidates+in+Habitable+Zone%2C+Six+Planet+System&rft.pub=NASA&rft.date=2011-02-02&rft_id=http%3A%2F%2Fkepler.nasa.gov%2Fnews%2Fnasakeplernews%2Findex.cfm%3FFuseAction%3DShowNews%26NewsID%3D98&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Grant-39"><a href="#cite_ref-Grant_39-0">↑</a> <cite class="citation web">Grant, Andrew (8 Μαρτίου 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110309132609/http://blogs.discovermagazine.com/80beats/2011/03/08/exclusive-most-earth-like-exoplanet-gets-major-demotion%E2%80%94it-isnt-habitable/">«Exclusive: "Most Earth-Like" Exoplanet Gets Major Demotion—It Isn't Habitable»</a>. 80beats. Discover Magazine. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://blogs.discovermagazine.com/80beats/2011/03/08/exclusive-most-earth-like-exoplanet-gets-major-demotion-it-isnt-habitable/">από το πρωτότυπο</a> στις 9 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 2018.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=80beats&rft.atitle=Exclusive%3A+%22Most+Earth-Like%22+Exoplanet+Gets+Major+Demotion%E2%80%94It+Isn%E2%80%99t+Habitable&rft.date=2011-03-08&rft.aulast=Grant&rft.aufirst=Andrew&rft_id=http%3A%2F%2Fblogs.discovermagazine.com%2F80beats%2F2011%2F03%2F08%2Fexclusive-most-earth-like-exoplanet-gets-major-demotion-it-isnt-habitable%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-BorensteinS-40"><a href="#cite_ref-BorensteinS_40-0">↑</a> Borenstein, Seth (2011-02-19). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://apnews.excite.com/article/20110219/D9LG45NO0.html">«Cosmic census finds crowd of planets in our galaxy»</a>. Associated Press. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://apnews.excite.com/article/20110219/D9LG45NO0.html">http://apnews.excite.com/article/20110219/D9LG45NO0.html</a>. Ανακτήθηκε στις 2011-02-19.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Cosmic+census+finds+crowd+of+planets+in+our+galaxy&rft.atitle=&rft.aulast=Borenstein&rft.aufirst=Seth&rft.au=Borenstein%2C%26%2332%3BSeth&rft.date=2011-02-19&rft.series=Associated+Press&rft_id=http%3A%2F%2Fapnews.excite.com%2Farticle%2F20110219%2FD9LG45NO0.html&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> <a href="#CITEREFWardBrownlee2000">Ward & Brownlee 2000</a>, σελ. 191–220 </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/664nTq1Qi?url=http://csmres.jmu.edu/geollab/Fichter/PlateTect/heathistory.html">«The Heat History of the Earth»</a>. Geolab. James Madison University. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://csmres.jmu.edu/geollab/Fichter/PlateTect/heathistory.html">από το πρωτότυπο</a> στις 11 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Geolab&rft.atitle=The+Heat+History+of+the+Earth&rft_id=http%3A%2F%2Fcsmres.jmu.edu%2Fgeollab%2FFichter%2FPlateTect%2Fheathistory.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> Raymond, Sean N.; Quinn, Thomas; Lunine, Jonathan I. (Ιανουάριος 2007). «High-resolution simulations of the final assembly of Earth-like planets 2: water delivery and planetary habitability». Astrobiology 7 (1): 66–84. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1089%2Fast.2006.06-0126">10.1089/ast.2006.06-0126</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17407404">17407404</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2007AsBio...7...66R">2007AsBio...7...66R</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=High-resolution+simulations+of+the+final+assembly+of+Earth-like+planets+2%3A+water+delivery+and+planetary+habitability&rft.jtitle=Astrobiology&rft.aulast=Raymond&rft.aufirst=Sean+N.&rft.au=Raymond%2C%26%2332%3BSean+N.&rft.au=Quinn%2C%26%2332%3BThomas&rft.au=Lunine%2C%26%2332%3BJonathan+I.&rft.date=%CE%99%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+2007&rft.volume=7&rft.issue=1&rft.pages=66%E2%80%9384&rft_id=info:doi/10.1089%2Fast.2006.06-0126&rft_id=info:pmid/17407404&rft_id=info:bibcode/2007AsBio...7...66R&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cfa.harvard.edu/press/2008/pr200802.html">«Earth: A Borderline Planet for Life?»</a>. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics. 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Harvard-Smithsonian+Center+for+Astrophysics&rft.atitle=Earth%3A+A+Borderline+Planet+for+Life%3F&rft.date=2008&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cfa.harvard.edu%2Fpress%2F2008%2Fpr200802.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> <cite class="citation web">Nave, C. R. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/magnetic/magearth.html">«Magnetic Field of the Earth»</a>. HyperPhysics. Georgia State University. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=HyperPhysics&rft.atitle=Magnetic+Field+of+the+Earth&rft.aulast=Nave&rft.aufirst=C.+R.&rft_id=http%3A%2F%2Fhyperphysics.phy-astr.gsu.edu%2Fhbase%2Fmagnetic%2Fmagearth.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> <a href="#CITEREFWardBrownlee2000">Ward & Brownlee 2000</a>, σελ. 122–123 </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> <cite class="citation web">Bortman, Henry (22 Ιουνίου 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1611">«Elusive Earths»</a>. Astrobiology Magazine. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Elusive+Earths&rft.pub=Astrobiology+Magazine&rft.date=2005-06-22&rft.aulast=Bortman&rft.aufirst=Henry&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astrobio.net%2Fnews%2Fmodules.php%3Fop%3Dmodload%26name%3DNews%26file%3Darticle%26sid%3D1611&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Penn State University (2003-08-25). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.psu.edu/ur/2003/planetarytilt.html">Planetary Tilt Not A Spoiler For Habitation</a>. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2007-05-11. <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121015033845/http://www.psu.edu/ur/2003/planetarytilt.html">«Αρχειοθετημένο αντίγραφο»</a>. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF+%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%BF&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.psu.edu%2Fur%2F2003%2Fplanetarytilt.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> CS1 maint: Unfit url (<a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:CS1_maint:_Unfit_url" title="Κατηγορία:CS1 maint: Unfit url">link</a>) </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> Lasker, J.; Joutel, F.; Robutel, P. (Ιούλιος 1993). «Stabilization of the earth's obliquity by the moon». Nature 361 (6413): 615–617. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038%2F361615a0">10.1038/361615a0</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1993Natur.361..615L">1993Natur.361..615L</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Stabilization+of+the+earth%27s+obliquity+by+the+moon&rft.jtitle=Nature&rft.aulast=Lasker&rft.aufirst=J.&rft.au=Lasker%2C%26%2332%3BJ.&rft.au=Joutel%2C%26%2332%3BF.&rft.au=Robutel%2C%26%2332%3BP.&rft.date=%CE%99%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82+1993&rft.volume=361&rft.issue=6413&rft.pages=615%E2%80%93617&rft_id=info:doi/10.1038%2F361615a0&rft_id=info:bibcode/1993Natur.361..615L&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sciencedaily.com/releases/2008/03/080326161658.htm">«Organic Molecule, Amino Acid-Like, Found In Constellation Sagittarius»</a>. ScienceDaily. 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Organic+Molecule%2C+Amino+Acid-Like%2C+Found+In+Constellation+Sagittarius&rft.pub=ScienceDaily&rft.date=2008&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedaily.com%2Freleases%2F2008%2F03%2F080326161658.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> <cite class="citation web">Darling, David. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.daviddarling.info/encyclopedia/E/elbio.html">«Elements, biological abundance»</a>. The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Elements%2C+biological+abundance&rft.pub=The+Encyclopedia+of+Astrobiology%2C+Astronomy%2C+and+Spaceflight&rft.aulast=Darling&rft.aufirst=David&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.daviddarling.info%2Fencyclopedia%2FE%2Felbio.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://zebu.uoregon.edu/internet/l3.html">«How did chemistry and oceans produce this?»</a>. The Electronic Universe Project. University of Oregon. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Electronic+Universe+Project&rft.atitle=How+did+chemistry+and+oceans+produce+this%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fzebu.uoregon.edu%2Finternet%2Fl3.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120204073119/http://zebu.uoregon.edu/internet/l2.html">«How did the Earth Get to Look Like This?»</a>. The Electronic Universe Project. University of Oregon. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zebu.uoregon.edu/internet/l2.html">από το πρωτότυπο</a> στις 4 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Electronic+Universe+Project&rft.atitle=How+did+the+Earth+Get+to+Look+Like+This%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fzebu.uoregon.edu%2Finternet%2Fl2.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120329092237/http://astrobiology.arc.nasa.gov/roadmap/g5.html">«Understand the evolutionary mechanisms and environmental limits of life»</a>. Astrobiology: Roadmap. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a>. Σεπτέμβριος 2003. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="https://astrobiology.arc.nasa.gov/roadmap/g5.html">από το πρωτότυπο</a> στις 29 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Astrobiology%3A+Roadmap&rft.atitle=Understand+the+evolutionary+mechanisms+and+environmental+limits+of+life&rft.date=2003-09&rft_id=http%3A%2F%2Fastrobiology.arc.nasa.gov%2Froadmap%2Fg5.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> <cite class="citation web">Hart, Stephen (17 Ιουνίου 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.space.com/scienceastronomy/astrobio_caves_030617-1.html">«Cave Dwellers: ET Might Lurk in Dark Places»</a>. Space.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20030620142504/http://www.space.com/scienceastronomy/astrobio_caves_030617-1.html">Αρχειοθετήθηκε</a> από το πρωτότυπο στις 20 Ιουνίου 2003. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cave+Dwellers%3A+ET+Might+Lurk+in+Dark+Places&rft.pub=Space.com&rft.date=2003-06-17&rft.aulast=Hart&rft.aufirst=Stephen&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.space.com%2Fscienceastronomy%2Fastrobio_caves_030617-1.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> Lindsay, J; Brasier, M (2006). «Impact Craters as biospheric microenvironments, Lawn Hill Structure, Northern Australia». Astrobiology 6 (2): 348–363. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1089%2Fast.2006.6.348">10.1089/ast.2006.6.348</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16689651">16689651</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2006AsBio...6..348L">2006AsBio...6..348L</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Impact+Craters+as+biospheric+microenvironments%2C+Lawn+Hill+Structure%2C+Northern+Australia&rft.jtitle=Astrobiology&rft.aulast=Lindsay&rft.aufirst=J&rft.au=Lindsay%2C%26%2332%3BJ&rft.au=Brasier%2C%26%2332%3BM&rft.date=2006&rft.volume=6&rft.issue=2&rft.pages=348%E2%80%93363&rft_id=info:doi/10.1089%2Fast.2006.6.348&rft_id=info:pmid/16689651&rft_id=info:bibcode/2006AsBio...6..348L&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <cite class="citation web">McKay, Christopher (Ιούνιος 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/68Cu1UYk4?url=http://quest.nasa.gov/challenges/marsanalog/egypt/AtacamaAdAstra.pdf">«Too Dry for Life: The Atacama Desert and Mars»</a> (PDF). Ames Research Center. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a>. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="https://quest.nasa.gov/challenges/marsanalog/egypt/AtacamaAdAstra.pdf">από το πρωτότυπο</a> (PDF) στις 6 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2009.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Ames+Research+Center&rft.atitle=Too+Dry+for+Life%3A+The+Atacama+Desert+and+Mars&rft.date=2002-06&rft.aulast=McKay&rft.aufirst=Christopher&rft_id=http%3A%2F%2Fquest.nasa.gov%2Fchallenges%2Fmarsanalog%2Fegypt%2FAtacamaAdAstra.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> Navarro-González, Rafael; McKay, Christopher P. (2003-11-07). «Mars-Like Soils in the Atacama Desert, Chile, and the Dry Limit of Microbial Life». Science 302 (5647): 1018–1021. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.1089143">10.1126/science.1089143</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14605363">14605363</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2003Sci...302.1018N">2003Sci...302.1018N</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Mars-Like+Soils+in+the+Atacama+Desert%2C+Chile%2C+and+the+Dry+Limit+of+Microbial+Life&rft.jtitle=Science&rft.aulast=Navarro-Gonz%C3%A1lez&rft.aufirst=Rafael&rft.au=Navarro-Gonz%C3%A1lez%2C%26%2332%3BRafael&rft.au=McKay%2C%26%2332%3BChristopher+P.&rft.date=2003-11-07&rft.volume=302&rft.issue=5647&rft.pages=1018%E2%80%931021&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.1089143&rft_id=info:pmid/14605363&rft_id=info:bibcode/2003Sci...302.1018N&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-Gale_Crater-59"><a href="#cite_ref-Gale_Crater_59-0">↑</a> <cite class="citation web">Webster, Guy· Brown, Dwayne (22 Ιουλίου 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200511203527/https://www.nasa.gov/mission_pages/msl/news/msl20110722.html">«NASA's Next Mars Rover To Land At Gale Crater»</a>. NASA JPL. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nasa.gov/mission_pages/msl/news/msl20110722.html">από το πρωτότυπο</a> στις 11 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=NASA%27s+Next+Mars+Rover+To+Land+At+Gale+Crater&rft.pub=NASA+JPL&rft.date=2011-07-22&rft.aulast=Webster&rft.aufirst=Guy&rft.au=Brown%2C+Dwayne&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nasa.gov%2Fmission_pages%2Fmsl%2Fnews%2Fmsl20110722.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Gale_Crater2-60"><a href="#cite_ref-Gale_Crater2_60-0">↑</a> <cite class="citation web">Chow, Dennis (22 Ιουλίου 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.space.com/12394-nasa-mars-rover-landing-site-unveiled.html">«NASA's Next Mars Rover to Land at Huge Gale Crater»</a>. Space.com. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=NASA%27s+Next+Mars+Rover+to+Land+at+Huge+Gale+Crater&rft.pub=Space.com&rft.date=2011-07-22&rft.aulast=Chow&rft.aufirst=Dennis&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.space.com%2F12394-nasa-mars-rover-landing-site-unveiled.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Gale_Crater3-61"><a href="#cite_ref-Gale_Crater3_61-0">↑</a> Amos, Jonathan (2011-07-22). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-14249524">«Mars rover aims for deep crater»</a>. BBC News. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-14249524">http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-14249524</a>. Ανακτήθηκε στις 2011-07-22.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Mars+rover+aims+for+deep+crater&rft.atitle=&rft.aulast=Amos&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Amos%2C%26%2332%3BJonathan&rft.date=2011-07-22&rft.pub=BBC+News&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fscience-environment-14249524&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-D.C.Golden-62"><a href="#cite_ref-D.C.Golden_62-0">↑</a> Schuerger, Andrew C.; Golden, D. C.; Ming, Doug W. (2012-07-20). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130409142818/http://plantpath.ifas.ufl.edu/faculty/statewide/schuerger/Schuerger_2012_PSS-3371.pdf">«Biotoxicity of Mars soils:1. Dry deposition of analog soils on microbial colonies and survival under Martian conditions»</a> (PDF). Elsevier -Planetary and Space Science. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plantpath.ifas.ufl.edu/faculty/statewide/schuerger/Schuerger_2012_PSS-3371.pdf">το πρωτότυπο</a> στις 2013-04-09. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20130409142818/http://plantpath.ifas.ufl.edu/faculty/statewide/schuerger/Schuerger_2012_PSS-3371.pdf">https://web.archive.org/web/20130409142818/http://plantpath.ifas.ufl.edu/faculty/statewide/schuerger/Schuerger_2012_PSS-3371.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2013-06-06.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Biotoxicity+of+Mars+soils%3A1.+Dry+deposition+of+analog+soils+on+microbial+colonies+and+survival+under+Martian+conditions&rft.jtitle=Elsevier+-Planetary+and+Space+Science&rft.aulast=Schuerger&rft.aufirst=Andrew+C.&rft.au=Schuerger%2C%26%2332%3BAndrew+C.&rft.au=Golden%2C%26%2332%3BD.+C.&rft.au=Ming%2C%26%2332%3BDoug+W.&rft.date=2012-07-20&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20130409142818%2Fhttp%3A%2F%2Fplantpath.ifas.ufl.edu%2Ffaculty%2Fstatewide%2Fschuerger%2FSchuerger_2012_PSS-3371.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-Beaty-63">↑ <a href="#cite_ref-Beaty_63-0">61,0</a> <a href="#cite_ref-Beaty_63-1">61,1</a> Beaty, David W.; et al. (2006-07-14), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mepag.jpl.nasa.gov/reports/MEPAG_SR-SAG_final1.pdf">«MEPAG SR-SAG (2006) Unpublished white paper»</a>, στο: the Mars Exploration Program Analysis Group (MEPAG), επιμ., Findings of the Mars Special Regions Science Analysis Group, Jet Propulsion Laboratory - NASA, σελ. 17, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://mepag.jpl.nasa.gov/reports/MEPAG_SR-SAG_final1.pdf">http://mepag.jpl.nasa.gov/reports/MEPAG_SR-SAG_final1.pdf</a>, ανακτήθηκε στις 2013-06-06<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=MEPAG+SR-SAG+%282006%29+Unpublished+white+paper&rft.atitle=Findings+of+the+Mars+Special+Regions+Science+Analysis+Group&rft.aulast=Beaty&rft.aufirst=David+W.&rft.au=Beaty%2C%26%2332%3BDavid+W.&rft.au=et+al.&rft.date=2006-07-14&rft.pages=%CF%83%CE%B5%CE%BB.+17&rft.pub=Jet+Propulsion+Laboratory+-+NASA&rft_id=http%3A%2F%2Fmepag.jpl.nasa.gov%2Freports%2FMEPAG_SR-SAG_final1.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> Cockell, Charles S.; Balme, Matt; Bridges, John C.; Davila, Alfsonso; Schwenzer, Susanne P. (Ιανουάριος 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150225033729/http://eps.mcgill.ca/~courses/c666/Module_3/Cockell%20et%20al.,%202011.pdf">«Uninhabited habitats on Mars»</a> (PDF). Icarus 217: 184–193. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.icarus.2011.10.025">10.1016/j.icarus.2011.10.025</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2012Icar..217..184C">2012Icar..217..184C</a>. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eps.mcgill.ca/~courses/c666/Module_3/Cockell%20et%20al.,%202011.pdf">το πρωτότυπο</a> στις 2015-02-25. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20150225033729/http://eps.mcgill.ca/~courses/c666/Module_3/Cockell%20et%20al.,%202011.pdf">https://web.archive.org/web/20150225033729/http://eps.mcgill.ca/~courses/c666/Module_3/Cockell%20et%20al.,%202011.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2015-05-26.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Uninhabited+habitats+on+Mars&rft.jtitle=Icarus&rft.aulast=Cockell&rft.aufirst=Charles+S.&rft.au=Cockell%2C%26%2332%3BCharles+S.&rft.au=Balme%2C%26%2332%3BMatt&rft.au=Bridges%2C%26%2332%3BJohn+C.&rft.au=Davila%2C%26%2332%3BAlfsonso&rft.au=Schwenzer%2C%26%2332%3BSusanne+P.&rft.date=%CE%99%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+2012&rft.volume=217&rft.pages=184%E2%80%93193&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.icarus.2011.10.025&rft_id=info:bibcode/2012Icar..217..184C&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20150225033729%2Fhttp%3A%2F%2Feps.mcgill.ca%2F%7Ecourses%2Fc666%2FModule_3%2FCockell%2520et%2520al.%2C%25202011.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (2006-01-30). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cfa-www.harvard.edu/press/2006/pr200611.html">Most Milky Way Stars Are Single</a>. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2007-06-05. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.solstation.com/habitable.htm">«Stars and Habitable Planets»</a>. www.solstation.com. Sol Company. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.solstation.com&rft.atitle=Stars+and+Habitable+Planets&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.solstation.com%2Fhabitable.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> <cite class="citation web">Boss, Alan (Ιανουάριος 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110515225714/http://carnegieinstitution.org/news_releases/news_0601_10.html">«Planetary Systems can from around Binary Stars (Press release)»</a>. Carnegie Institution. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://carnegieinstitution.org/news_releases/news_0601_10.html">από το πρωτότυπο</a> στις 15 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Planetary+Systems+can+from+around+Binary+Stars+%28Press+release%29&rft.pub=Carnegie+Institution&rft.date=2006-01&rft.aulast=Boss&rft.aufirst=Alan&rft_id=http%3A%2F%2Fcarnegieinstitution.org%2Fnews_releases%2Fnews_0601_10.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> <abbr class="abbr" style="font-family: sans-serif; -font-size:small; color: --color-subtle; text-decoration:none;" title="Κείμενο γραμμένο στην Ελληνική γλώσσα">(Ελληνικά</abbr>) <cite class="citation web">Καφαντάρης, Τάσος (9 Φεβρουαρίου 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tovima.gr/science/article/?aid=565598">«Η Άλλη Γη, στο Α του Κενταύρου»</a>. <a href="/wiki/%CE%A4%CE%BF_%CE%92%CE%AE%CE%BC%CE%B1" title="Το Βήμα">Το Βήμα</a>. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%CE%97+%CE%86%CE%BB%CE%BB%CE%B7+%CE%93%CE%B7%2C+%CF%83%CF%84%CE%BF+%CE%91+%CF%84%CE%BF%CF%85+%CE%9A%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%BF%CF%85&rft.pub=%CE%A4%CE%BF+%CE%92%CE%AE%CE%BC%CE%B1&rft.date=2014-02-09&rft.aulast=%CE%9A%CE%B1%CF%86%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%B7%CF%82&rft.aufirst=%CE%A4%CE%AC%CF%83%CE%BF%CF%82&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tovima.gr%2Fscience%2Farticle%2F%3Faid%3D565598&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> Wiegert, Paul A.; Holman, Matt J. (Απρίλιος 1997). «The stability of planets in the Alpha Centauri system». The Astronomical Journal 113 (4): 1445–1450. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1086%2F118360">10.1086/118360</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1997AJ....113.1445W">1997AJ....113.1445W</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+stability+of+planets+in+the+Alpha+Centauri+system&rft.jtitle=The+Astronomical+Journal&rft.aulast=Wiegert&rft.aufirst=Paul+A.&rft.au=Wiegert%2C%26%2332%3BPaul+A.&rft.au=Holman%2C%26%2332%3BMatt+J.&rft.date=%CE%91%CF%80%CF%81%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82+1997&rft.volume=113&rft.issue=4&rft.pages=1445%E2%80%931450&rft_id=info:doi/10.1086%2F118360&rft_id=info:bibcode/1997AJ....113.1445W&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20001121121500/http://exobio.ucsd.edu/Space_Sciences/zones.htm">«Habitable zones of stars»</a>. NASA Specialized Center of Research and Training in Exobiology. University of Southern California, San Diego. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://exobio.ucsd.edu/Space_Sciences/zones.htm">από το πρωτότυπο</a> στις 21 Νοεμβρίου 2000. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=NASA+Specialized+Center+of+Research+and+Training+in+Exobiology&rft.atitle=Habitable+zones+of+stars&rft_id=http%3A%2F%2Fexobio.ucsd.edu%2FSpace_Sciences%2Fzones.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Joshi, M. M.; Haberle, R. M.; Reynolds, R. T. (Οκτώβριος 1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110814012947/http://crack.seismo.unr.edu/ftp/pub/gillett/joshi.pdf">«Simulations of the Atmospheres of Synchronously Rotating Terrestrial Planets Orbiting M Dwarfs: Conditions for Atmospheric Collapse and the Implications for Habitability»</a> (PDF). Icarus 129 (2): 450–465. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1006%2Ficar.1997.5793">10.1006/icar.1997.5793</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1997Icar..129..450J">1997Icar..129..450J</a>. Αρχειοθετήθηκε από <a rel="nofollow" class="external text" href="http://crack.seismo.unr.edu/ftp/pub/gillett/joshi.pdf">το πρωτότυπο</a> στις 2011-08-14. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20110814012947/http://crack.seismo.unr.edu/ftp/pub/gillett/joshi.pdf">https://web.archive.org/web/20110814012947/http://crack.seismo.unr.edu/ftp/pub/gillett/joshi.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2015-05-02.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Simulations+of+the+Atmospheres+of+Synchronously+Rotating+Terrestrial+Planets+Orbiting+M+Dwarfs%3A+Conditions+for+Atmospheric+Collapse+and+the+Implications+for+Habitability&rft.jtitle=Icarus&rft.aulast=Joshi&rft.aufirst=M.+M.&rft.au=Joshi%2C%26%2332%3BM.+M.&rft.au=Haberle%2C%26%2332%3BR.+M.&rft.au=Reynolds%2C%26%2332%3BR.+T.&rft.date=%CE%9F%CE%BA%CF%84%CF%8E%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+1997&rft.volume=129&rft.issue=2&rft.pages=450%E2%80%93465&rft_id=info:doi/10.1006%2Ficar.1997.5793&rft_id=info:bibcode/1997Icar..129..450J&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20110814012947%2Fhttp%3A%2F%2Fcrack.seismo.unr.edu%2Fftp%2Fpub%2Fgillett%2Fjoshi.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Heath, Martin J.; Doyle, Laurance R.; Joshi, Manoj M.; Haberle, Robert M. (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.as.utexas.edu/astronomy/education/spring02/scalo/heath.pdf">«Habitability of Planets Around Red Dwarf Stars»</a> (PDF). Origins of Life and Evolution of the Biosphere 29 (4): 405–424. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1023%2FA%3A1006596718708">10.1023/A:1006596718708</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10472629">10472629</a>. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.as.utexas.edu/astronomy/education/spring02/scalo/heath.pdf">http://www.as.utexas.edu/astronomy/education/spring02/scalo/heath.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2007-08-11.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Habitability+of+Planets+Around+Red+Dwarf+Stars&rft.jtitle=Origins+of+Life+and+Evolution+of+the+Biosphere&rft.aulast=Heath&rft.aufirst=Martin+J.&rft.au=Heath%2C%26%2332%3BMartin+J.&rft.au=Doyle%2C%26%2332%3BLaurance+R.&rft.au=Joshi%2C%26%2332%3BManoj+M.&rft.au=Haberle%2C+Robert+M.&rft.date=1999&rft.volume=29&rft.issue=4&rft.pages=405%E2%80%93424&rft_id=info:doi/10.1023%2FA%3A1006596718708&rft_id=info:pmid/10472629&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.as.utexas.edu%2Fastronomy%2Feducation%2Fspring02%2Fscalo%2Fheath.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> <cite class="citation web">Croswell, Ken (27 Ιανουαρίου 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newscientist.com/article/mg16922754.200-red-willing-and-able.html">«Red, willing and able»</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kencroswell.com/reddwarflife.html">Full reprint</a>). New Scientist. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Red%2C+willing+and+able&rft.pub=New+Scientist&rft.date=2001-01-27&rft.aulast=Croswell&rft.aufirst=Ken&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.newscientist.com%2Farticle%2Fmg16922754.200-red-willing-and-able.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> <cite class="citation web">Cain, Fraser· Gay, Pamela (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astronomycast.com/2007/06/episode-40-american-astronomical-society-meeting-may-2007/">«AstronomyCast episode 40: American Astronomical Society Meeting, May 2007»</a>. Universe Today. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Universe+Today&rft.atitle=AstronomyCast+episode+40%3A+American+Astronomical+Society+Meeting%2C+May+2007&rft.date=2007&rft.aulast=Cain&rft.aufirst=Fraser&rft.au=Gay%2C+Pamela&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astronomycast.com%2F2007%2F06%2Fepisode-40-american-astronomical-society-meeting-may-2007%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> University of Washington (2003-01-13). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.washington.edu/news/2003/01/13/the-end-of-the-world-has-already-begun-uw-scientists-say/">'The end of the world' has already begun, UW scientists say</a>. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2018-01-27. </li> <li id="cite_note-pnas1_24_9576-76"><a href="#cite_ref-pnas1_24_9576_76-0">↑</a> Li, King-Fai; Pahlevan, Kaveh; Kirschvink, Joseph L.; Yung, Yuk L. (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf">«Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere»</a>. Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (24): 9576–9579. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1073%2Fpnas.0809436106">10.1073/pnas.0809436106</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19487662">19487662</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2701016">2701016</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2009PNAS..106.9576L">2009PNAS..106.9576L</a>. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf">http://www.gps.caltech.edu/~kfl/paper/Li_PNAS2009.pdf</a>. Ανακτήθηκε στις 2009-07-19.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Atmospheric+pressure+as+a+natural+climate+regulator+for+a+terrestrial+planet+with+a+biosphere&rft.jtitle=Proceedings+of+the+National+Academy+of+Sciences&rft.aulast=Li&rft.aufirst=King-Fai&rft.au=Li%2C%26%2332%3BKing-Fai&rft.au=Pahlevan%2C%26%2332%3BKaveh&rft.au=Kirschvink%2C%26%2332%3BJoseph+L.&rft.au=Yung%2C%26%2332%3BYuk+L.&rft.date=2009&rft.volume=106&rft.issue=24&rft.pages=9576%E2%80%939579&rft_id=info:doi/10.1073%2Fpnas.0809436106&rft_id=info:pmid/19487662&rft_id=info:bibcode/2009PNAS..106.9576L&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gps.caltech.edu%2F%7Ekfl%2Fpaper%2FLi_PNAS2009.pdf&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1694">«M Dwarfs: The Search for Life is On, Interview with Todd Henry»</a>. Astrobiology Magazine. 29 Αυγούστου 2005. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=M+Dwarfs%3A+The+Search+for+Life+is+On%2C+Interview+with+Todd+Henry&rft.pub=Astrobiology+Magazine&rft.date=2005-08-29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astrobio.net%2Fnews%2Fmodules.php%3Fop%3Dmodload%26name%3DNews%26file%3Darticle%26sid%3D1694&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Red_Dwarfs_Universe_Today-78"><a href="#cite_ref-Red_Dwarfs_Universe_Today_78-0">↑</a> <cite class="citation web">Cain, Fraser. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.universetoday.com/24670/red-dwarf-stars/">«Red Dwarf Stars»</a>. Universe Today. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Red+Dwarf+Stars&rft.pub=Universe+Today&rft.aulast=Cain&rft.aufirst=Fraser&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.universetoday.com%2F24670%2Fred-dwarf-stars%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> Kashi, Amit; Soker, Noam (2011). «The outcome of the protoplanetary disk of very massive stars, January 2011». New Astronomy 16: 27–32. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.newast.2010.06.003">10.1016/j.newast.2010.06.003</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2011NewA...16...27K">2011NewA...16...27K</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+outcome+of+the+protoplanetary+disk+of+very+massive+stars%2C+January+2011&rft.jtitle=New+Astronomy&rft.aulast=Kashi&rft.aufirst=Amit&rft.au=Kashi%2C%26%2332%3BAmit&rft.au=Soker%2C%26%2332%3BNoam&rft.date=2011&rft.volume=16&rft.pages=27%E2%80%9332&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.newast.2010.06.003&rft_id=info:bibcode/2011NewA...16...27K&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">↑</a> <cite class="citation web">Mullen, Leslie (18 Μαΐου 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=139">«Galactic Habitable Zones»</a>. Astrobiology Magazine. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Galactic+Habitable+Zones&rft.pub=Astrobiology+Magazine&rft.date=2001-05-18&rft.aulast=Mullen&rft.aufirst=Leslie&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astrobio.net%2Fnews%2Fmodules.php%3Fop%3Dmodload%26name%3DNews%26file%3Darticle%26sid%3D139&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> <a href="#CITEREFWardBrownlee2000">Ward & Brownlee 2000</a>, σελ. 26–29 </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">↑</a> Dorminey, Bruce (Ιούλιος 2005). «Dark Threat». Astronomy Magazine 33: 40–45. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2005Ast....33g..40D">2005Ast....33g..40D</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Dark+Threat&rft.jtitle=Astronomy+Magazine&rft.aulast=Dorminey&rft.aufirst=Bruce&rft.au=Dorminey%2C%26%2332%3BBruce&rft.date=%CE%99%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82+2005&rft.volume=33&rft.pages=40%E2%80%9345&rft_id=info:bibcode/2005Ast....33g..40D&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> Drake, Frank (1973). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_astronomy_1973-12_1_5/page/n4">«Life on a Neutron Star»</a>. Astronomy 1 (5): 5. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://archive.org/details/sim_astronomy_1973-12_1_5/page/n4">https://archive.org/details/sim_astronomy_1973-12_1_5/page/n4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Life+on+a+Neutron+Star&rft.jtitle=Astronomy&rft.aulast=Drake&rft.aufirst=Frank&rft.au=Drake%2C%26%2332%3BFrank&rft.date=1973&rft.volume=1&rft.issue=5&rft.pages=5&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_astronomy_1973-12_1_5%2Fpage%2Fn4&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> <cite class="citation web">Darling, David. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.daviddarling.info/encyclopedia/N/neutronstarlife.html">«Neutron star, life on»</a>. The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2009.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Neutron+star%2C+life+on&rft.pub=The+Encyclopedia+of+Astrobiology%2C+Astronomy%2C+and+Spaceflight&rft.aulast=Darling&rft.aufirst=David&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.daviddarling.info%2Fencyclopedia%2FN%2Fneutronstarlife.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Sagan,_C._1976-85"><a href="#cite_ref-Sagan,_C._1976_85-0">↑</a> Sagan, C.; Salpeter, E. E. (1976). «Particles, environments, and possible ecologies in the Jovian atmosphere». The Astrophysical Journal Supplement Series 32: 737. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1086%2F190414">10.1086/190414</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1976ApJS...32..737S">1976ApJS...32..737S</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Particles%2C+environments%2C+and+possible+ecologies+in+the+Jovian+atmosphere&rft.jtitle=The+Astrophysical+Journal+Supplement+Series&rft.aulast=Sagan&rft.aufirst=C.&rft.au=Sagan%2C%26%2332%3BC.&rft.au=Salpeter%2C%26%2332%3BE.+E.&rft.date=1976&rft.volume=32&rft.pages=737&rft_id=info:doi/10.1086%2F190414&rft_id=info:bibcode/1976ApJS...32..737S&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-Darling-86"><a href="#cite_ref-Darling_86-0">↑</a> <cite class="citation web">Darling, David. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/664sBBzPY?url=http://www.daviddarling.info/encyclopedia/J/Jupiterlife.html">«Jupiter, life on»</a>. The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight. Αρχειοθετήθηκε <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.daviddarling.info/encyclopedia/J/Jupiterlife.html">από το πρωτότυπο</a> στις 11 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Jupiter%2C+life+on&rft.pub=The+Encyclopedia+of+Astrobiology%2C+Astronomy%2C+and+Spaceflight&rft.aulast=Darling&rft.aufirst=David&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.daviddarling.info%2Fencyclopedia%2FJ%2FJupiterlife.html&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">↑</a> <cite class="citation web">Bortman, Henry (29 Σεπτεμβρίου 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1222">«Coming Soon: "Good" Jupiters»</a>. Astrobiology Magazine. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Coming+Soon%3A+%22Good%22+Jupiters&rft.pub=Astrobiology+Magazine&rft.date=2004-09-29&rft.aulast=Bortman&rft.aufirst=Henry&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astrobio.net%2Fnews%2Fmodules.php%3Fop%3Dmodload%26name%3DNews%26file%3Darticle%26sid%3D1222&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">↑</a> Horner, Jonathan; Jones, Barrie (Δεκέμβριος 2010). «Jupiter - Friend or Foe? An answer». Astronomy and Geophysics 51 (6): 16–22. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.1468-4004.2010.51616.x">10.1111/j.1468-4004.2010.51616.x</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2010A&G....51f..16H">2010A&G....51f..16H</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Jupiter+-+Friend+or+Foe%3F+An+answer&rft.jtitle=Astronomy+and+Geophysics&rft.aulast=Horner&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Horner%2C%26%2332%3BJonathan&rft.au=Jones%2C%26%2332%3BBarrie&rft.date=%CE%94%CE%B5%CE%BA%CE%AD%CE%BC%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+2010&rft.volume=51&rft.issue=6&rft.pages=16%E2%80%9322&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1468-4004.2010.51616.x&rft_id=info:bibcode/2010A%26G....51f..16H&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> Horner, Jonathan; Jones, B. W. (Οκτώβριος 2008). «Jupiter - Friend or Foe? I: The Asteroids». International Journal of Astrobiology 7 (3–4): 251–261. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017%2FS1473550408004187">10.1017/S1473550408004187</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2008IJAsB...7..251H">2008IJAsB...7..251H</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Jupiter+-+Friend+or+Foe%3F+I%3A+The+Asteroids&rft.jtitle=International+Journal+of+Astrobiology&rft.aulast=Horner&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Horner%2C%26%2332%3BJonathan&rft.au=Jones%2C%26%2332%3BB.+W.&rft.date=%CE%9F%CE%BA%CF%84%CF%8E%CE%B2%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+2008&rft.volume=7&rft.issue=3%E2%80%934&rft.pages=251%E2%80%93261&rft_id=info:doi/10.1017%2FS1473550408004187&rft_id=info:bibcode/2008IJAsB...7..251H&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">↑</a> Horner, Jonathan; Jones, B. W. (Απρίλιος 2009). «Jupiter - friend or foe? II: the Centaurs». International Journal of Astrobiology 8 (2): 75–80. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017%2FS1473550408004357">10.1017/S1473550408004357</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2009IJAsB...8...75H">2009IJAsB...8...75H</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Jupiter+-+friend+or+foe%3F+II%3A+the+Centaurs&rft.jtitle=International+Journal+of+Astrobiology&rft.aulast=Horner&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Horner%2C%26%2332%3BJonathan&rft.au=Jones%2C%26%2332%3BB.+W.&rft.date=%CE%91%CF%80%CF%81%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82+2009&rft.volume=8&rft.issue=2&rft.pages=75%E2%80%9380&rft_id=info:doi/10.1017%2FS1473550408004357&rft_id=info:bibcode/2009IJAsB...8...75H&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-91"><a href="#cite_ref-91">↑</a> Horner, Jonathan; Jones, B. W.; Chambers, J. (Ιανουάριος 2010). «Jupiter - friend or foe? III: the Oort cloud comets». International Journal of Astrobiology 9 (1): 1–10. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017%2FS1473550409990346">10.1017/S1473550409990346</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2010IJAsB...9....1H">2010IJAsB...9....1H</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Jupiter+-+friend+or+foe%3F+III%3A+the+Oort+cloud+comets&rft.jtitle=International+Journal+of+Astrobiology&rft.aulast=Horner&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Horner%2C%26%2332%3BJonathan&rft.au=Jones%2C%26%2332%3BB.+W.&rft.au=Chambers%2C%26%2332%3BJ.&rft.date=%CE%99%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82+2010&rft.volume=9&rft.issue=1&rft.pages=1%E2%80%9310&rft_id=info:doi/10.1017%2FS1473550409990346&rft_id=info:bibcode/2010IJAsB...9....1H&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> Lunine, Jonathan I. (2001-01-30). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=14664">«The occurrence of Jovian planets and the habitability of planetary systems»</a>. Proceedings of the National Academy of Sciences 98 (3): 809–814. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1073%2Fpnas.98.3.809">10.1073/pnas.98.3.809</a>. <a href="/wiki/PubMed_Identifier" title="PubMed Identifier">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11158551">11158551</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2001PNAS...98..809L">2001PNAS...98..809L</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+occurrence+of+Jovian+planets+and+the+habitability+of+planetary+systems&rft.jtitle=Proceedings+of+the+National+Academy+of+Sciences&rft.aulast=Lunine&rft.aufirst=Jonathan+I.&rft.au=Lunine%2C%26%2332%3BJonathan+I.&rft.date=2001-01-30&rft.volume=98&rft.issue=3&rft.pages=809%E2%80%93814&rft_id=info:doi/10.1073%2Fpnas.98.3.809&rft_id=info:pmid/11158551&rft_id=info:bibcode/2001PNAS...98..809L&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> Porter, Simon B.; Grundy, William M. (Ιούλιος 2011), «Post-capture Evolution of Potentially Habitable Exomoons», The Astrophysical Journal Letters 736 (1): L14, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1088%2F2041-8205%2F736%2F1%2FL14">10.1088/2041-8205/736/1/L14</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Post-capture+Evolution+of+Potentially+Habitable+Exomoons&rft.jtitle=The+Astrophysical+Journal+Letters&rft.aulast=Porter&rft.aufirst=Simon+B.&rft.au=Porter%2C%26%2332%3BSimon+B.&rft.au=Grundy%2C%26%2332%3BWilliam+M.&rft.date=%CE%99%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82+2011&rft.volume=736&rft.issue=1&rft.pages=L14&rft_id=info:doi/10.1088%2F2041-8205%2F736%2F1%2FL14&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1">  </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> <abbr class="abbr" style="font-family: sans-serif; -font-size:small; color: --color-subtle; text-decoration:none;" title="Κείμενο γραμμένο στην Ελληνική γλώσσα">(Ελληνικά</abbr>) <cite class="citation web">Λαΐνας, Θοδωρής (29 Ιανουαρίου 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tovima.gr/science/physics-space/article/?aid=671838">«Μπορεί ο Ποσειδώνας να γίνει κατοικήσιμος;»</a>. <a href="/wiki/%CE%A4%CE%BF_%CE%92%CE%AE%CE%BC%CE%B1" title="Το Βήμα">Το Βήμα</a>. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%CE%9C%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B5%CE%AF+%CE%BF+%CE%A0%CE%BF%CF%83%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82+%CE%BD%CE%B1+%CE%B3%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CE%B9+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%BF%CF%82%3B&rft.pub=%CE%A4%CE%BF+%CE%92%CE%AE%CE%BC%CE%B1&rft.date=2015-01-29&rft.aulast=%CE%9B%CE%B1%CE%90%CE%BD%CE%B1%CF%82&rft.aufirst=%CE%98%CE%BF%CE%B4%CF%89%CF%81%CE%AE%CF%82&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tovima.gr%2Fscience%2Fphysics-space%2Farticle%2F%3Faid%3D671838&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1720">«The Living Worlds Hypothesis»</a>. Astrobiology Magazine. 22 Σεπτεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Living+Worlds+Hypothesis&rft.pub=Astrobiology+Magazine&rft.date=2005-09-22&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.astrobio.net%2Fnews%2Fmodules.php%3Fop%3Dmodload%26name%3DNews%26file%3Darticle%26sid%3D1720&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988">  </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Βιβλιογραφία">Βιβλιογραφία</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=30" title="Επεξεργασία ενότητας: Βιβλιογραφία" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=30" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Βιβλιογραφία">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Αγγλόγλωσση">Αγγλόγλωσση</h3>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=31" title="Επεξεργασία ενότητας: Αγγλόγλωσση" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=31" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Αγγλόγλωσση">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <ul><li><cite id="CITEREFWardBrownlee2000" class="citation book">Ward, Peter D.· Brownlee, Donald (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=SZVV26vCSi8C&hl=el&source=gbs_navlinks_s">Rare Earth: Why Complex Life is Uncommon in the Universe</a>. Springer. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/0-387-98701-0" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/0-387-98701-0">0-387-98701-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rare+Earth%3A+Why+Complex+Life+is+Uncommon+in+the+Universe&rft.pub=Springer&rft.date=2000&rft.isbn=0-387-98701-0&rft.aulast=Ward&rft.aufirst=Peter+D.&rft.au=Brownlee%2C+Donald&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3DSZVV26vCSi8C%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Cohen, Jack· Stewart, Ian (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=xzMdNQAACAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s">Evolving the Alien: The Science of Extraterrestrial Life</a>. Ebury Press. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/0-09-187927-2" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/0-09-187927-2">0-09-187927-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Evolving+the+Alien%3A+The+Science+of+Extraterrestrial+Life&rft.pub=Ebury+Press&rft.date=2002&rft.isbn=0-09-187927-2&rft.aulast=Cohen&rft.aufirst=Jack&rft.au=Stewart%2C+Ian&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3DxzMdNQAACAAJ%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Dole, Stephen H. (1965). Habitable Planets for Man (1η έκδοση). Rand Corporation. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/0-444-00092-5" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/0-444-00092-5">0-444-00092-5</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Habitable+Planets+for+Man&rft.edition=1%CE%B7&rft.pub=Rand+Corporation&rft.date=1965&rft.isbn=0-444-00092-5&rft.aulast=Dole&rft.aufirst=Stephen+H.&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li>Fogg, Martyn J. (Απρίλιος 1991). ed. "Terraforming" (entire special issue). Journal of the British Interplanetary Society.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=ed.+%22Terraforming%22+%28entire+special+issue%29&rft.aulast=Fogg&rft.aufirst=Martyn+J.&rft.au=Fogg%2C%26%2332%3BMartyn+J.&rft.date=%CE%91%CF%80%CF%81%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82+1991&rft.pub=Journal+of+the+British+Interplanetary+Society&rfr_id=info:sid/el.wikipedia.org:%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1"> </li> <li><cite class="citation book">Fogg, Martyn J. (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=mg6RQgAACAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s">Terraforming: Engineering Planetary Environments</a>. SAE International. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/1-56091-609-5" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/1-56091-609-5">1-56091-609-5</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Terraforming%3A+Engineering+Planetary+Environments&rft.pub=SAE+International&rft.date=1995&rft.isbn=1-56091-609-5&rft.aulast=Fogg&rft.aufirst=Martyn+J.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3Dmg6RQgAACAAJ%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Gonzalez, Guillermo· Richards, Jay W. (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=KFdu4CyQ1k0C&hl=el&source=gbs_navlinks_s">The Privileged Planet: How Our Place in the Cosmos Is Designed for Discovery</a>. Regnery Publishing. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/0-89526-065-4" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/0-89526-065-4">0-89526-065-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Privileged+Planet%3A+How+Our+Place+in+the+Cosmos+Is+Designed+for+Discovery&rft.pub=Regnery+Publishing&rft.date=2004&rft.isbn=0-89526-065-4&rft.aulast=Gonzalez&rft.aufirst=Guillermo&rft.au=Richards%2C+Jay+W.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3DKFdu4CyQ1k0C%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Grinspoon, David (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=9u3vlwEACAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s">Lonely Planets: The Natural Philosophy of Alien Life</a>. HarperCollins. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/978-0060959968" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/978-0060959968">978-0060959968</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lonely+Planets%3A+The+Natural+Philosophy+of+Alien+Life&rft.pub=HarperCollins&rft.date=2004&rft.isbn=978-0060959968&rft.aulast=Grinspoon&rft.aufirst=David&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3D9u3vlwEACAAJ%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Lovelock, James (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=asqZCW-uhPwC&hl=el&source=gbs_navlinks_s">Gaia: A New Look at Life on Earth</a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/0-19-286218-9" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/0-19-286218-9">0-19-286218-9</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gaia%3A+A+New+Look+at+Life+on+Earth&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2000&rft.isbn=0-19-286218-9&rft.aulast=Lovelock&rft.aufirst=James&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3DasqZCW-uhPwC%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Schmidt, Stanley· Zubrin, Robert, επιμ. (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=YCV0QgAACAAJ&hl=el&source=gbs_navlinks_s">Islands in the Sky: Bold New Ideas for Colonizing Space</a>. Wiley. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/0-471-13561-5" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/0-471-13561-5">0-471-13561-5</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Islands+in+the+Sky%3A+Bold+New+Ideas+for+Colonizing+Space&rft.pub=Wiley&rft.date=1996&rft.isbn=0-471-13561-5&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3DYCV0QgAACAAJ%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li> <li><cite class="citation book">Webb, Stephen (Ιανουάριος 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.gr/books?id=Kp6g79LuKWEC&hl=el&source=gbs_navlinks_s">If The Universe Is Teeming With Aliens ... Where Is Everybody?: Fifty Solutions to the Fermi Paradox and the Problem of Extraterrestrial Life</a>. New York: Springer-Verlag. <a href="/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%CF%85" title="Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου">ISBN</a> <a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/978-0-387-95501-8" title="Ειδικό:ΠηγέςΒιβλίων/978-0-387-95501-8">978-0-387-95501-8</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=If+The+Universe+Is+Teeming+With+Aliens+...+Where+Is+Everybody%3F%3A+Fifty+Solutions+to+the+Fermi+Paradox+and+the+Problem+of+Extraterrestrial+Life&rft.place=New+York&rft.pub=Springer-Verlag&rft.date=2002-01&rft.isbn=978-0-387-95501-8&rft.aulast=Webb&rft.aufirst=Stephen&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.gr%2Fbooks%3Fid%3DKp6g79LuKWEC%26hl%3Del%26source%3Dgbs_navlinks_s&rfr_id=info%3Asid%2Fel.wikipedia.org%3A%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" class="Z3988"> </li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Εξωτερικοί_σύνδεσμοι">Εξωτερικοί σύνδεσμοι</h2>[<a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&veaction=edit&section=32" title="Επεξεργασία ενότητας: Εξωτερικοί σύνδεσμοι" class="mw-editsection-visualeditor">Επεξεργασία</a> | <a href="/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&action=edit&section=32" title="Επεξεργαστείτε τον πηγαίο κώδικα της ενότητας: Εξωτερικοί σύνδεσμοι">επεξεργασία κώδικα</a>]</div> <ul><li><abbr class="abbr" style="font-family: sans-serif; -font-size:small; color: --color-subtle; text-decoration:none;" title="Κείμενο γραμμένο στην αγγλική γλώσσα">(Αγγλικά) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/">Astrobiology Magazine</a>.</abbr></li> <li><abbr class="abbr" style="font-family: sans-serif; -font-size:small; color: --color-subtle; text-decoration:none;" title="Κείμενο γραμμένο στην αγγλική γλώσσα">(Αγγλικά) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://phl.upr.edu/">Planetary Habitability Laboratory (PHL)</a>.</abbr></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ανακτήθηκε από "<a dir="ltr" href="https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πλανητική_κατοικησιμότητα&oldid=10698709">https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πλανητική_κατοικησιμότητα&oldid=10698709</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82" title="Ειδικό:Κατηγορίες">Κατηγορίες</a>: <ul><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B7%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%AF_%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%84%CE%B5%CF%82" title="Κατηγορία:Εξωηλιακοί πλανήτες">Εξωηλιακοί πλανήτες</a></li><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%92%CE%B9%CE%BF%CE%B1%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Κατηγορία:Βιοαστρονομία">Βιοαστρονομία</a></li><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%95%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82" title="Κατηγορία:Εποικισμός του διαστήματος">Εποικισμός του διαστήματος</a></li><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%95%CE%BE%CF%89%CE%B3%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B6%CF%89%CE%AE" title="Κατηγορία:Εξωγήινη ζωή">Εξωγήινη ζωή</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Κρυμμένες κατηγορίες: <ul><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:CS1_maint:_Unfit_url" title="Κατηγορία:CS1 maint: Unfit url">CS1 maint: Unfit url</a></li><li><a href="/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%A0%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%B5%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1_%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1" title="Κατηγορία:Προβεβλημένα λήμματα">Προβεβλημένα λήμματα</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Τελευταία τροποποίηση 07:19, 16 Αυγούστου 2024.</li> <li id="footer-info-copyright">Όλα τα κείμενα είναι διαθέσιμα υπό την <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.el">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>· μπορεί να ισχύουν και πρόσθετοι όροι. Χρησιμοποιώντας αυτό τον ιστότοπο, συμφωνείτε στους <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/el">Όρους Χρήσης</a> και την <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Πολιτική Ιδιωτικότητας</a>. Το Wikipedia® είναι καταχωρημένο σήμα του <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Πολιτική προσωπικών δεδομένων</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%A3%CF%87%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC">Για τη Βικιπαίδεια</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%CE%92%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CE%B9%CE%B1:%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7_%CE%B5%CF%85%CE%B8%CF%85%CE%BD%CF%8E%CE%BD">Αποποίηση ευθυνών</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Κώδικας συμπεριφοράς</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Προγραμματιστές</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/el.wikipedia.org">Στατιστικά</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Δήλωση cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//el.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Προβολή κινητού</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-669b4ddb54-dk5c6","wgBackendResponseTime":210,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.898","walltime":"1.058","ppvisitednodes":{"value":29720,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":367814,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":75487,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":160685,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 822.542 1 -total"," 29.14% 239.678 40 Πρότυπο:Citation/core"," 24.80% 204.001 45 Πρότυπο:Cite_web"," 22.56% 185.586 30 Πρότυπο:Cite_journal"," 8.52% 70.104 1 Πρότυπο:Ζωή_στο_Σύμπαν"," 7.90% 64.955 1 Πρότυπο:Sidebar"," 6.77% 55.727 1 Πρότυπο:Προβεβλημένο_λήμμα"," 6.21% 51.106 1 Πρότυπο:Top_icon"," 5.67% 46.624 11 Πρότυπο:Cite_book"," 5.07% 41.665 1 Πρότυπο:Category_handler"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.276","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3335086,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-kl49z","timestamp":"20241123042612","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u03a0\u03bb\u03b1\u03bd\u03b7\u03c4\u03b9\u03ba\u03ae \u03ba\u03b1\u03c4\u03bf\u03b9\u03ba\u03b7\u03c3\u03b9\u03bc\u03cc\u03c4\u03b7\u03c4\u03b1","url":"https:\/\/el.wikipedia.org\/wiki\/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q846030","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q846030","author":{"@type":"Organization","name":"\u03a3\u03c5\u03bd\u03b5\u03b9\u03c3\u03c6\u03ad\u03c1\u03bf\u03bd\u03c4\u03b5\u03c2 \u03c3\u03c4\u03b1 \u03b5\u03b3\u03c7\u03b5\u03b9\u03c1\u03ae\u03bc\u03b1\u03c4\u03b1 Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-05-02T18:19:02Z","dateModified":"2024-08-16T07:19:10Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/24\/%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1.svg","headline":"\u0393\u03bd\u03c9\u03c3\u03c4\u03cc\u03c2 \u03b2\u03b1\u03b8\u03bc\u03cc\u03c2 \u03c3\u03c4\u03bf\u03bd \u03bf\u03c0\u03bf\u03af\u03bf \u03ad\u03bd\u03b1\u03c2 \u03c0\u03bb\u03b1\u03bd\u03ae\u03c4\u03b7\u03c2 \u03b5\u03af\u03bd\u03b1\u03b9 \u03ba\u03b1\u03c4\u03ac\u03bb\u03bb\u03b7\u03bb\u03bf\u03c2 \u03b3\u03b9\u03b1 \u03b6\u03c9\u03ae"}</script> </body> </html>