CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Յոգա - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"4e0ac880-fae5-40c0-acbd-a28860331f0b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Յոգա","wgTitle":"Յոգա","wgCurRevisionId":10124026,"wgRevisionId":10124026,"wgArticleId":17269,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր","Harv and Sfn no-target errors","Webarchive template wayback links","CS1: long volume value","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Այլընտրանքային բժշկություն", "Արևելյան փիլիսոփայություն","Բուդդայականություն","Էզոթերիզմ","Կրոնը Հնդկաստանում","Հինդուիզմ","Հինդուիզմի փիլիսոփայություն","Հնդկական հայտնագործություններ","Հնդկական փիլիսոփայություն","Հնդկաստանի մշակույթ","Հոգևորություն","Մարդկության բանավոր և ոչ նյութական ժառանգության գլուխգործոցներ","Յոգա","Ջայնիզմ","Սանսկրիտ եզրույթներ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Յոգա","wgRelevantArticleId":17269,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true, "wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9350","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready", "ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Յոգա - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Յոգա rootpage-Յոգա skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Հիմնական ընտրացանկ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB">Գլխավոր էջ</a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB">Կատեգորիաներ</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x">Պատահական հոդված</a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8">Նոր էջեր</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին">Ընթացիկ իրադարձություններ</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Էությունը</a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6">Խորհրդարան</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r">Վերջին փոփոխություններ</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց">Օգնություն</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"> Որոնել </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Արտաքին տեսք </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class="">Նվիրաբերել</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class="">Ստեղծել հաշիվ</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class="">Մտնել</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Անձնական գործիքներ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy">Նվիրաբերել</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"> Ստեղծել հաշիվ</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"> Մտնել</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing">իմանալ ավելին</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y">Ներդրումներ</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n">Քննարկում</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Ստուգաբանություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ստուգաբանություն"> <div class="vector-toc-text"> 1 Ստուգաբանություն </div> </a> <ul id="toc-Ստուգաբանություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նպատակները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նպատակները"> <div class="vector-toc-text"> 2 Նպատակները </div> </a> <ul id="toc-Նպատակները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Դպրոցներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Դպրոցներ"> <div class="vector-toc-text"> 3 Դպրոցներ </div> </a> <button aria-controls="toc-Դպրոցներ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Toggle Դպրոցներ subsection </button> <ul id="toc-Դպրոցներ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հինդուիզմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հինդուիզմ"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Հինդուիզմ </div> </a> <ul id="toc-Հինդուիզմ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Դասական_յոգա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Դասական_յոգա"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.1 Դասական յոգա </div> </a> <ul id="toc-Դասական_յոգա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հաթհա_յոգա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հաթհա_յոգա"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.2 Հաթհա յոգա </div> </a> <ul id="toc-Հաթհա_յոգա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Շայվիզմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Շայվիզմ"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.3 Շայվիզմ </div> </a> <ul id="toc-Շայվիզմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Բուդդիզմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բուդդիզմ"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Բուդդիզմ </div> </a> <ul id="toc-Բուդդիզմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ջայնիզմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ջայնիզմ"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Ջայնիզմ </div> </a> <ul id="toc-Ջայնիզմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տանտրա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Տանտրա"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Տանտրա </div> </a> <ul id="toc-Տանտրա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> 4 Պատմություն </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Toggle Պատմություն subsection </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Նախավեդյան_Հնդկաստան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Նախավեդյան_Հնդկաստան"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Նախավեդյան Հնդկաստան </div> </a> <ul id="toc-Նախավեդյան_Հնդկաստան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վեդյան_շրջան(մ․թ․ա․1700–500)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Վեդյան_շրջան(մ․թ․ա․1700–500)"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Վեդյան շրջան(մ․թ․ա․1700–500) </div> </a> <ul id="toc-Վեդյան_շրջան(մ․թ․ա․1700–500)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Տեքստային_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Տեքստային_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.1 Տեքստային հղումներ </div> </a> <ul id="toc-Տեքստային_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վեդյան_ասկետական_պրակտիկաներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Վեդյան_ասկետական_պրակտիկաներ"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.2 Վեդյան ասկետական պրակտիկաներ </div> </a> <ul id="toc-Վեդյան_ասկետական_պրակտիկաներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Նախադասական_դարաշրջան(մ․թ․ա․_500–200)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Նախադասական_դարաշրջան(մ․թ․ա․_500–200)"> <div class="vector-toc-text"> 4.3 Նախադասական դարաշրջան(մ․թ․ա․ 500–200) </div> </a> <ul id="toc-Նախադասական_դարաշրջան(մ․թ․ա․_500–200)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ուպանիշադներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ուպանիշադներ"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.1 Ուպանիշադներ </div> </a> <ul id="toc-Ուպանիշադներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հինդու_փիլիսոփայության_Սուտրաները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հինդու_փիլիսոփայության_Սուտրաները"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.2 Հինդու փիլիսոփայության Սուտրաները </div> </a> <ul id="toc-Հինդու_փիլիսոփայության_Սուտրաները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մակեդոնիայի_պատմական_տեքստեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Մակեդոնիայի_պատմական_տեքստեր"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.3 Մակեդոնիայի պատմական տեքստեր </div> </a> <ul id="toc-Մակեդոնիայի_պատմական_տեքստեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վաղ_շրջանի_բուդդիստական_գրվածքներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Վաղ_շրջանի_բուդդիստական_գրվածքներ"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.4 Վաղ շրջանի բուդդիստական գրվածքներ </div> </a> <ul id="toc-Վաղ_շրջանի_բուդդիստական_գրվածքներ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ժամանակագրական_անորոշություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#ժամանակագրական_անորոշություն"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.4.1 ժամանակագրական անորոշություն </div> </a> <ul id="toc-ժամանակագրական_անորոշություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Բհագավադ_Գիտա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Բհագավադ_Գիտա"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.5 Բհագավադ Գիտա </div> </a> <ul id="toc-Բհագավադ_Գիտա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մահաբհարաթա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Մահաբհարաթա"> <div class="vector-toc-text"> 4.3.6 Մահաբհարաթա </div> </a> <ul id="toc-Մահաբհարաթա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Դասական_դարաշրջան_(մ․թ․ա_200_–մ․թ․_500)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Դասական_դարաշրջան_(մ․թ․ա_200_–մ․թ․_500)"> <div class="vector-toc-text"> 4.4 Դասական դարաշրջան (մ․թ․ա 200 –մ․թ․ 500) </div> </a> <ul id="toc-Դասական_դարաշրջան_(մ․թ․ա_200_–մ․թ․_500)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Դասական_յոգա_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Դասական_յոգա_2"> <div class="vector-toc-text"> 4.4.1 Դասական յոգա </div> </a> <ul id="toc-Դասական_յոգա_2-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Սամկհյա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Սամկհյա"> <div class="vector-toc-text"> 4.4.1.1 Սամկհյա </div> </a> <ul id="toc-Սամկհյա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատանջալիի_Յոգա_Սուտրաները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատանջալիի_Յոգա_Սուտրաները"> <div class="vector-toc-text"> 4.4.1.2 Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները </div> </a> <ul id="toc-Պատանջալիի_Յոգա_Սուտրաները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Նշումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նշումներ"> <div class="vector-toc-text"> 5 Նշումներ </div> </a> <ul id="toc-Նշումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> 6 Ծանոթագրություններ </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> 7 Գրականություն </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> 8 Արտաքին հղումներ </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Toggle the table of contents </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Յոգա</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 129 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-129" aria-hidden="true" > 129 լեզու </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Joga" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Yoga" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Yoga" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AC%D8%A7" title="يوجا – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="يوجا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D8%AC%D8%A7" title="يوجا – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يوجا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%A8" title="যোগাসন – ասամերեն" lang="as" hreflang="as" data-title="যোগাসন" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ասամերեն" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Yoga" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – ավադհի" lang="awa" hreflang="awa" data-title="योग" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="ավադհի" class="interlanguage-link-target">अवधी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yoqa" title="Yoqa – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Yoqa" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%82%D8%A7" title="یوقا – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یوقا" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йога" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – բալիերեն" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Yoga" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="բալիերեն" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Joga" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%81%D0%B3%D0%B0" title="Ёга – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Ёга" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%81%D0%B3%D0%B0" title="Ёга – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ёга" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Йога" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="योग" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – բամբարա" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="բամբարա" class="interlanguage-link-target">Bamanankan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="যোগব্যায়াম – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="যোগব্যায়াম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%82" title="ཡོ་ག – տիբեթերեն" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡོ་ག" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="տիբեթերեն" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Yoga" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Joga" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Yoga" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BB%D0%B6%D0%BE%D1%80" title="Налжор – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Налжор" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ioga" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – չեչեներեն" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Йога" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="չեչեներեն" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%86%DA%AF%D8%A7" title="یۆگا – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="یۆگا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3ga" title="Jóga – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Jóga" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ioga" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Yoga" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Yoga" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CF%8C%CE%B3%CE%BA%CE%B1" title="Γιόγκα – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Γιόγκα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Yoga" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jogo" title="Jogo – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jogo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Yoga" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jooga" title="Jooga – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Jooga" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Yoga" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="یوگا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="խորհուրդ տրվող հոդված"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jooga" title="Jooga – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jooga" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Jooga" title="Jooga – վորո" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Jooga" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="վորո" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Yoga" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/I%C3%B3ga" title="Ióga – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ióga" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Ioga" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="योग" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%97_(%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%8B%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95_%E0%AA%9C%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AA%B6%E0%AB%88%E0%AA%B2%E0%AB%80)" title="યોગ (મનોશારીરીક જીવનશૈલી) – գուջարաթի" lang="gu" hreflang="gu" data-title="યોગ (મનોશારીરીક જીવનશૈલી)" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="գուջարաթի" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%95%D7%92%D7%94" title="יוגה – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="יוגה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="योग" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Yoga" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Joga" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – խառնակերտ հայիթերեն" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Yoga" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="խառնակերտ հայիթերեն" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3ga" title="Jóga – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jóga" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D5%B8%D5%AF%D5%A1" title="Եոկա – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Եոկա" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Yoga" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Yoga" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3ga" title="Jóga – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Jóga" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Yoga" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A8%E3%83%BC%E3%82%AC" title="ヨーガ – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヨーガ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Yuoga" title="Yuoga – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Yuoga" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Yoga" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90" title="იოგა – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იოგა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Yogaa" title="Yogaa – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Yogaa" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Йога" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%8B%E0%B2%97" title="ಯೋಗ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಯೋಗ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9A%94%EA%B0%80" title="요가 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="요가" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – քաշմիրերեն" lang="ks" hreflang="ks" data-title="یوگا" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="քաշմիրերեն" class="interlanguage-link-target">कॉशुर / کٲشُر</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Йога" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Ioga" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Yoga" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Joga" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Joga" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – մայթիլի" lang="mai" hreflang="mai" data-title="योग" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="մայթիլի" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Јога – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јога" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B5%8B%E0%B4%97%E0%B4%82" title="യോഗം – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യോഗം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="योग" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Yoga" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – միրանդերեն" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ioga" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="միրանդերեն" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9A%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%82%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%89%E1%80%BA" title="ယောဂကျင့်စဉ် – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="ယောဂကျင့်စဉ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ստորին սաքսոներեն" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Yoga" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ստորին սաքսոներեն" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="योग" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – նեվարերեն" lang="new" hreflang="new" data-title="योग" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="նեվարերեն" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Yoga" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Yoga" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Yoga" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/I%C3%B2ga" title="Iòga – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Iòga" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AF%E0%AD%8B%E0%AC%97" title="ଯୋଗ – օրիյա" lang="or" hreflang="or" data-title="ଯୋଗ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="օրիյա" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AF%E0%A9%8B%E0%A8%97%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%A3" title="ਯੋਗਾਸਣ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਯੋਗਾਸਣ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97" title="योग – պալի" lang="pi" hreflang="pi" data-title="योग" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="պալի" class="interlanguage-link-target">पालि</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Joga" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/J%C3%B2ga" title="Jòga – պիեմոնտերեն" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Jòga" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="պիեմոնտերեն" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یوگا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ioga" title="Ioga – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ioga" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Yuqa" title="Yuqa – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Yuqa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Yoga" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Йога" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D2%91%D0%B0" title="Йоґа – ռուսիներեն" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Йоґа" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ռուսիներեն" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – կինյառուանդա" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Yoga" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="կինյառուանդա" class="interlanguage-link-target">Ikinyarwanda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%83" title="योगः – սանսկրիտ" lang="sa" hreflang="sa" data-title="योगः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="սանսկրիտ" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Йога" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AD%E1%B1%9A%E1%B1%9C%E1%B1%9F" title="ᱭᱚᱜᱟ – սանտալի" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱭᱚᱜᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="սանտալի" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Yoga" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Joga" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BA%E0%B7%9D%E0%B6%9C" title="යෝග – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="යෝග" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Yoga" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Joga" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Joga" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Joga" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Joga" title="Joga – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Joga" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Yoga" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Yoga" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AF%8B%E0%AE%95%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AE%B2%E0%AF%88" title="யோகக் கலை – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யோகக் கலை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%8B%E0%B2%97" title="ಯೋಗ – տուլու" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಯೋಗ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="տուլու" class="interlanguage-link-target">ತುಳು</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B0%BE" title="యోగా – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="యోగా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Йога" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%84%E0%B8%B0" title="โยคะ – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="โยคะ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Yoga" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yoga" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Йога" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Йога" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="یوگا – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یوگا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yoga" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Yoga" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Yoga" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%91%9C%E4%BC%BD" title="瑜伽 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="瑜伽" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%90%D7%92%D7%90" title="יאגא – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="יאגא" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%91%9C%E4%BC%BD" title="瑜伽 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="瑜伽" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Yoga" title="Yoga – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Yoga" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%91%9C%E4%BC%BD" title="瑜伽 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="瑜伽" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9350#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c">Հոդված</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t">քննարկում</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >հայերեն </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1">Կարդալ</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v">Խմբագրել</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e">Խմբագրել կոդը</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h">Դիտել պատմությունը</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Գործիքներ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1">Կարդալ</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v">Խմբագրել</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e">Խմբագրել կոդը</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=history">Դիտել պատմությունը</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j">Այստեղ հղվող էջերը</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k">Կապված փոփոխություններ</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q">Սպասարկող էջեր</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&oldid=10124026" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում">Մշտական հղում</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին">Էջի վիճակագրություն</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&id=10124026&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը">Մեջբերել այս էջը</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2585%25D5%25B8%25D5%25A3%25D5%25A1">Ստանալ կարճ URL հասցե</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2585%25D5%25B8%25D5%25A3%25D5%25A1">Download QR code</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1">Ստեղծել գիրք</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=show-download-screen">Ներբեռնել որպես PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p">Տպելու տարբերակ</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yoga" hreflang="en">Վիքիպահեստ</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9350" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g">Վիքիտվյալների տարր</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="infobox" style="clear:right; width:17.0em; float:right; text-align:center; font-size:85%;"> <tbody><tr> <td style="background: #ECECEC; padding-bottom:0.3em;"> <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հինդուիզմ">Հինդուիզմ</a> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Հինդուիզմ">թեմատիկայի</a> հոդված </td></tr> <tr> <td style="padding:0.75em 0 0.15em;"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Om_symbol.svg" class="mw-file-description" title="Aum"><img alt="Aum" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Om_symbol.svg/90px-Om_symbol.svg.png" decoding="async" width="90" height="93" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Om_symbol.svg/135px-Om_symbol.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Om_symbol.svg/180px-Om_symbol.svg.png 2x" data-file-width="356" data-file-height="367" /></a> </td></tr> <tr> <th> <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդուիզմի պատմություն (դեռ գրված չէ)">Պատմություն</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդուիստական պանթեոն (դեռ գրված չէ)">Պանթեոն</a> </th></tr> <tr> <td> <div style="background:{{Գույն|Հինդուիզմ};"><a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուղղություններ (դեռ գրված չէ)">Ուղղություններ</a></div> <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վայշնայություն (դեռ գրված չէ)">Վայշնայություն</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շիվայություն (դեռ գրված չէ)">Շիվայություն</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շակտիզմ (դեռ գրված չէ)">Շակտիզմ</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սմարտիզմ (դեռ գրված չէ)">Սմարտիզմ</a> </td></tr> <tr> <td> <div style="background: #ECECEC;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հինդուիզմի փիլիսոփայություն">Փիլիսոփայություն</a></div> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1" title="Դհարմա">Դհարմա</a> · <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%B0%D5%A1" title="Արտհա">Արտհա</a> · <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1" title="Կամա">Կամա</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AF%D5%B7%D5%A1" title="Մոկշա">Մոկշա</a> · <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1" title="Կարմա">Կարմա</a> · <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1" title="Սամսարա">Սամսարա</a> · <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%BB%D5%A1-%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="mw-redirect" title="Ռաջա-յոգա">Յոգա</a> · <a href="/wiki/%D5%85%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1_(%D5%B0%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4)" title="Յանտրա (հինդուիզմ)">Յանտրա</a> · <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բհակտի (դեռ գրված չէ)">Բհակտի</a> · <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1" title="Մայա">Մայա</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պուջա (դեռ գրված չէ)">Պուջա</a> · <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%AB%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կիրտան (դեռ գրված չէ)">Կիրտան</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մանդիր (դեռ գրված չէ)">Մանդիր</a> · <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1" title="Աբհավա">Աբհավա</a> · <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բհավա (դեռ գրված չէ)">Բհավա</a> </td></tr> <tr> <td> <div style="background: #ECECEC;"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սրբազան գրքեր (դեռ գրված չէ)">Սրբազան գրքեր</a></div> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վեդաներ">Վեդաներ</a> · <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ուպանիշադներ">Ուպանիշադներ</a> <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A1" title="Ռամայանա">Ռամայանա</a> · <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A2%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A9%D5%A1" title="Մահաբհարաթա">Մահաբհարաթա</a> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A4%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1" title="Բհագավադգիտա">Բհագավադգիտա</a> · <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Պուրաններ">Պուրաններ</a> <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1" title="Յոգա սուտրա">Պատանջալի Յոգա սուտրա</a> · <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A9%D5%B0%D5%A1%D5%BA%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BA%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հաթհապրադիպիկա">Հաթհապրադիպիկա</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդուիզմի կրոնական գրքեր (դեռ գրված չէ)">այլ</a> </td></tr> <tr> <td> <div style="background: #ECECEC;">Համանման նյութեր</div> <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդուիզմ ըստ երկրի (դեռ գրված չէ)">Հինդուիզմ ըստ երկրի</a> · <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հինդուիզմը Հայաստանում">Հինդուիզմը Հայաստանում</a> · <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հինդուիստական սրբապատկերագրություն">Սրբապատկերագրություն</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդուիստական ճարտարապետություն (դեռ գրված չէ)">Ճարտարապետություն</a> · <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%81" title="Հին հնդկական օրացույց">Օրացույց</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդուիստական տոներ (դեռ գրված չէ)">Տոներ</a> · <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%A8_%D5%B0%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրեացիոնիզմը հինդուզմում (դեռ գրված չէ)">Կրեացիոնիզմ</a> · <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A8_%D5%B0%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կինը հինդուիզմում">Կինը հինդուիզմում</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միաստվածությունը Հինդուիզմում (դեռ գրված չէ)">Մոնոթեիզմ</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B7%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նիրիշվարավադա (դեռ գրված չէ)">Աթեիզմ</a> · <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Այուրվեդա (դեռ գրված չէ)">Այուրվեդա</a> · <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B5%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%B7%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջյոտիշա (դեռ գրված չէ)">Աստղագիտություն</a> </td></tr> <tr> <td> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:HinduSwastika.svg" class="mw-file-description" title="Հինդուիստական սվաստիկան"><img alt="Հինդուիստական սվաստիկան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/HinduSwastika.svg/50px-HinduSwastika.svg.png" decoding="async" width="50" height="51" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/HinduSwastika.svg/75px-HinduSwastika.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/HinduSwastika.svg/100px-HinduSwastika.svg.png 2x" data-file-width="142" data-file-height="145" /></a> </td></tr> <tr> <td> <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պորտալ:Հինդուիզմ (դեռ գրված չէ)">Պորտալ «Հինդուիզմ»</a> <div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կաղապար:Հինդուիզմ">դ</a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Հինդուիզմ (դեռ գրված չէ)">ք</a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit">խ</a></li></ul></div> </td></tr> </tbody></table> Յոգա (<a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF" title="Սանսկրիտ">սանսկրիտ</a>՝ योग, կապ), <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6" title="Մարդու մարմին">ֆիզիկական</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BF%D6%84" title="Միտք">մտավոր</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%AB" title="Հոգի">հոգևոր</a> հմտությունների ու գիտակարգերի խումբ, որն առաջացել է անտիկ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հնդկաստան">Հնդկաստանում</a>։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հինդուիզմ">Հինդուիզմում</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%AB%D5%A6%D5%B4" class="mw-redirect" title="Բուդդիզմ">բուդդիզմում</a> և <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ջայնիզմ">ջայնիզմում</a><a href="#cite_note-Wynne,_pp._44–45,58-1">[1]</a><a href="#cite_note-autogenerated12-2">[2]</a><a href="#cite_note-Tattvarthasutra_2007_p._1022-3">[3]</a> առկա է յոգայի դպրոցների հմտությունների և նպատակների մեծ բազմազանություն<a href="#cite_note-White—2011——-4">[4]</a>։ Յոգայի ամենատարածված տեսակներից են <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A9%D5%B0%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Հաթհա յոգա">հաթհա յոգան</a> և <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%BB%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Ռաջա յոգա">ռաջա յոգան</a><a href="#cite_note-Jacobsen,_p._10-5">[5]</a>։ Ենթադրվում է, որ յոգայի առաջացումը թվագրվում է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Վեդայական դարաշրջան">նախավեդյան</a> հնդկական ավանդույթներով։ Այս մասին նշված է <a href="/wiki/%D5%8C%D5%AB%D5%A3%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%A1" title="Ռիգվեդա">Ռիգվեդայում</a><a href="#cite_note-7">[նշում 1]</a>, բայց հավանաբար զարգացում է ապրել մ․թ․ա․ վեցերորդ և հինգերորդ դարերում<a href="#cite_note-ReferenceA-8">[7]</a> անտիկ Հնդկաստանի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ասկետիզմ">ասկետիկ</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սրամանա (դեռ գրված չէ)">սրամանա</a> շարժումներում<a href="#cite_note-Samuel—2008——8-9">[8]</a><a href="#cite_note-10">[նշում 2]</a>։ Յոգայի հմտությունները նկարագրող հնագույն տեքստերի ժամանակագրությունը պարզ չէ՝ բազմազանորեն վերագրվելով հինդու <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ուպանիշադներ">Ուպանիշադներին</a><a href="#cite_note-marksing2-11">[9]</a>։ <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1" title="Յոգա սուտրա">Պատանջալիի Յոգա սուտրաները</a> թվագրվում են մ․թ․ սկսած առաջին հազարամյակի առաջին կեսով<a href="#cite_note-12">[10]</a><a href="#cite_note-Whicher,_p._25–26-13">[11]</a>, բայց միայն 20-րդ դարում դրանք ճանաչում գտան Արևմուտքում։<a href="#cite_note-White—2014——xvi–xvii-14">[12]</a> Հաթհա յոգայի տեքստերը ի հայտ են եկել մոտ 11-րդ դարում <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Տանտրիզմ">տանտրիկ</a> յոգայում<a href="#cite_note-khecari12-15">[13]</a><a href="#cite_note-autogenerated162-16">[14]</a>։ Յոգայի գուրուները (ուսուցիչներ) հետագայում յոգան Հնդկաստանից ներմուծել են Արևմուտք<a href="#cite_note-White—2011——2-17">[15]</a>՝ հետևելով 19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BE%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%8E%D5%AB%D5%BE%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1" title="Սվամի Վիվեկանանդա">Սվամի Վիվեկանանդայի</a> հաջողությանը<a href="#cite_note-White—2011——2-17">[15]</a>։ 1980-ականններին Արևմտյան աշխարհում յոգան հայտնի է դառնում որպես <a href="/wiki/%D5%96%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ֆիզիկական վարժություն">ֆիզիկական վարժությունների</a> համակարգ<a href="#cite_note-autogenerated162-16">[14]</a>։ Հնդկական ավանդության մեջ, սակայն, յոգան ավելին է, քան ֆիզիկական վարժությունը․ այն ունի ներհայեցողական ու հոգևոր բնույթ<a href="#cite_note-Olivelle,_Patrick_2013-18">[16]</a>։ Հինդուիզմի 6 հիմնական ուղղափառ դպրոցներից մեկը նույնպես կոչվում է <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_(%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգա (փիլիսոփայություն) (դեռ գրված չէ)">յոգա</a>, որն ունի իր սեփական տեսությունն ու մետաֆիզիկան և սերտորեն կապված է Հինդու <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%AD%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամխյա (դեռ գրված չէ)">Սամխյա</a> փիլիսոփայության հետ<a href="#cite_note-Larson,_p._38-19">[17]</a>։ Մի շարք ուսումնասիրություններ փորձել են որոշել յոգայի արդյունավետությունը որպես լրացուցիչ միջամտություն <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D6%81%D5%AF%D5%A5%D5%B2" title="Քաղցկեղ">քաղցկեղի</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D5%A6%D5%B8%D6%86%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Շիզոֆրենիա">շիզոֆրենիայի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%A9%D5%B4%D5%A1" title="Ասթմա">ասթմայի</a> և սրտի հիվանդությունների համար<a href="#cite_note-kellysmithetcmed2-20">[18]</a><a href="#cite_note-Schizophrenia2-21">[19]</a>։ Այսպիսի ուսումնասիրությունների արդյունքները խառն են ու ոչ վերջնական<a href="#cite_note-kellysmithetcmed2-20">[18]</a><a href="#cite_note-Schizophrenia2-21">[19]</a>։ 2016 թվականի հոկտեմբերի 1-ին յոգան <a href="/wiki/%D5%85%D5%88%D5%92%D5%86%D4%B5%D5%8D%D4%BF%D5%95" title="ՅՈՒՆԵՍԿՕ">ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի</a> կողմից ճանաչվել է որպես <a href="/wiki/%D5%88%D5%B9_%D5%B6%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ոչ նյութական մշակութային ժառանգություն">ոչ նյութական մշակութային ժառանգություն</a><a href="#cite_note-Mike_Burley_2012-22">[20]</a>։ <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ստուգաբանություն">Ստուգաբանություն</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Ստուգաբանություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Ստուգաբանություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Shiva_Bangalore.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Shiva_Bangalore.jpg/220px-Shiva_Bangalore.jpg" decoding="async" width="220" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Shiva_Bangalore.jpg/330px-Shiva_Bangalore.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Shiva_Bangalore.jpg/440px-Shiva_Bangalore.jpg 2x" data-file-width="832" data-file-height="822" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D5%BE%D5%A1" title="Շիվա">Շիվայի</a> արձանը՝ Պադմասանայի դիրքով յոգիկ մեդիտացիա անելիս <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%80" title="Բանգալոր">Բանգալորում</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1" title="Կառնատակա">Կառնատակա</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հնդկաստան">Հնդկաստան</a>։</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF" title="Սանսկրիտ">Սանսկրիտերենում</a> յոգա բառը ծագում է յուջ արմատից, որը նշանակում է ավելացնել, միացնել, միավորել, կցել՝ իրենց ամենասովորական իմաստներով։ Եզներին ու ձիերին միացնելու/լծելու փոխաբերական իմաստներից սկսած <a href="https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/yewg-" class="extiw" title="wiktionary:Reconstruction:Proto-Indo-European/yewg-">(cf. English yoke and Latin iugum/jugum)</a> այս բառը ձեռք է բերել ավելի լայն նշանակություններ, ինչպիսիք են աշխատանք, կիրառում, օգտագործում, ներկայացում(համեմատե՛լ լծել բառի փոխաբերական իմաստները կիրառության մեջ դնելու հետ)։ Այս բառի իմաստի հետագա բոլոր զարգացումները կապված են հետվեդյան ժամանակաշրջանի հետ։ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A7%D5%BA%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%B8%D5%A5%D5%A6%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հնդկական էպիկական պոեզիա (դեռ գրված չէ)">Հնդկական էպիկական պոեզիայում</a> ևս հանդիպում են ավելի առօրյա-խոսակցական բառեր, ինչպիսիք են ջանք, եռանդ, ջանասիրություն<a href="#cite_note-:0-23">[21]</a>։ Սանսկրիտերենում կան շատ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%A2%D5%A1%D5%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բաղադրյալ բառ (դեռ գրված չէ)">բաղադրյալ բառեր</a>, որոնք պարունակում են յոգա արմատը։ Յոգան կարող է ընդունել այնպիսի իմաստներ, ինչպիսիք են կապ, հաղորդակցություն, միություն, մեթոդ, կիրառում, ավելացում, ներկայացում։ Ավելի պարզ բառերով՝ յոգա նաև նշանակում է «համակցված»։ Օրինակ՝ գունայոգան նշանակում է «կապ լարի հետ»; չակրայոգան ունի «ճախարակի միջոցով փաթաթանի կամ նպանատիպ միջոցների կիրառման (ազդրերի տեղահանության դեպքում)» բժշկական իմաստ; չանդրայոգան ունի «համաստեղության հետ Լուսնի կապի» աստղագիտական իմաստ; պումյոգան «մարդու հետ կապը կամ հարաբերությունը» արտահայտող քերականական եզրույթ է, և այլն։ Այսպիսով՝ բհակտիյոգան <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միաստվածություն">միաստվածային</a> <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բհակտի շարժում (դեռ գրված չէ)">Բհակտի շարժման</a> մեջ նշանակում է «անձնվեր կապվածություն»։ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%AB%D5%B5%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրիյայոգա (դեռ գրված չէ)">Կրիյայոգա</a> եզրույթն ունի քերականական իմաստ՝ նշանակելով «կապ բայի հետ»։ Սակայն նույն բառաբարդումը արտահայտում է նաև տեխնիկական իմաստ Յոգա Սուտրաների(2.1) մեջ՝ բնութագրելով փիլիսոփայության գործնական կողմերը, այն է՝ «բարձրագույն միություն»՝ շնորհիվ ամենօրյա կյանքի պարտականությունների կատարման<a href="#cite_note-24">[22]</a>։ Ըստ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%AB" title="Պանինի">Պանինիի</a>՝ մ․թ․ա․ 6-րդ դարի սանսկրիտ քերականագետ, յոգա տերմինը կարող է ածանցված լինել երկու արմատներից, յուջիր յոգա(միացնել) կամ յուջ սամադհաու(կենտրոնանալ)։ Պատանջալիի Յոգա Սուտրաների համատեքստում յուջ սամադհաու(կենտրոնանալ) արմատը ավանդական մեկնաբանների կողմից համարվում է ճիշտ ստուգաբանություն<a href="#cite_note-25">[23]</a>։ Համաձայն Պանինիի՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%A1" title="Վյասա">Վյասան</a>, ով առաջինն է մեկնաբանել Յոգա Սուտրաները<a href="#cite_note-26">[24]</a>, պնդում է, որ յոգա նշանակում է <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A4%D5%B0%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամադհի (դեռ գրված չէ)">սամադհի</a> (ուշադրության կենտրոնացում)<a href="#cite_note-27">[25]</a>։ Համաձայն դասգուպտայի՝ յոգա եզրույթը հնարավոր է ածանցված լինել երկու արմատներից՝ յուջիր յոգա(միացնել) կամ յուջ սամադհաու(կենտրոնանալ)<a href="#cite_note-Dasgupta_1975_226-28">[26]</a>։ Մեկը, ով զբաղվում է յոգայով կամ մեծ նվիրվածությամբ հետևում է դրա փիլիսոփայությանը, կոչվում է <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D6%80" title="Յոգեր">յոգի</a> (կարող է օգտագործվել թե՛ կանանց, և թե՛ տղամարդկանց համար) կամ <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%AB%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգինի (դեռ գրված չէ)">յոգինի</a> (ավանդաբար վերաբերում է կնոջը)<a href="#cite_note-29">[27]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նպատակները">Նպատակները</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Նպատակները" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Նպատակները">խմբագրել կոդը</a>]</div> Յոգայի վերջնական նպատակը <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AF%D5%B7%D5%A1" title="Մոկշա">մոկշան</a> է (ազատագրում)՝ չնայած ճշգրիտ սահմանումը, թե այն ինչ ձև կընդունի, կախված է փիլիսոփայական ու աստվածաբանական համակարգից, որի հետ այն կապված է։ Ըստ Ջակոբսենի՝ «Յոգան ունի հինգ հիմնական իմաստ<a href="#cite_note-Jacobsen4-30">[28]</a>. <ol><li>Յոգա՝ որպես նպատակին հասնելու գիտակարգված մեթոդ</li> <li>Յոգա՝ որպես մարմինն ու միտքը կարգավորող տեխնիկա</li> <li>Յոգա՝ որպես փիլիսոփայության համակարգերից կամ դպրոցներից մեկի անուն(դարսանա)</li> <li>Յոգա, որը վերաբերում է յոգայի մասնավոր տեխնիկաներում մասնագիտացած ավանդույթներին և կապված է այլ բառերի հետ, ինչպիսիք են հաթհա-, մանտրա- և լայա-</li> <li>Յոգա՝ որպես յոգայի պրակտիկայի նպատակ<a href="#cite_note-Jacobsen4-30">[28]</a>»։</li></ol> Ըստ Դավիդ Ջորդոն Վայթի՝ մեր թվարկության 5-րդ դարից սկսած, յոգայի հիմնական սկզբունքները քիչ թե շատ տեղային բնույթ էին կրում, և այս սկզբունքների տարբերակները ժամանակի ընթացքում տարբեր ձևերով են զարգացել<a href="#cite_note-White—2011——6-31">[29]</a>․ <ol><li>Յոգան դիսֆունկցիոնալ ընկալման և ճանաչման, ինչպես նաև տառապանքը հաղթահարելու, ներքին հանգստություն գտնելու և հոգու փրկության մեդիտացիոն միջոց է․ այս սկզբունքի լուսաբանումը գտնվել է Հինդու տեքստերում, ինչպիսին են <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A4%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1" title="Բհագավադգիտա">Բհագավադ Գիտան</a> և <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1" title="Յոգա սուտրա">Յոգասուտրան</a>, մի շարք բուդդիստական Մահայանա գրվածքներում, ինչպես նաև Ջեյն տեքստերում<a href="#cite_note-White—2011——6–8-32">[30]</a></li> <li>Յոգան՝ որպես մեկի կողմից գիտակցության բարձրացում և տարածում` համատեղելի լինելու բոլորի ու ամեն ինչի հետ․ այս ամենի մասին քննարկվում է այնպիսի աղբյուրներում, ինչպիսիք են հինդուիզմի Վեդյան գրականությունը և իր էպիկական <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A2%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A9%D5%A1" title="Մահաբհարաթա">Մահաբհարաթան</a>, Ջեյնիզմ Պրասամարաթիպրակարան և բուդդիստական Նիկայա գրվածքները<a href="#cite_note-White—2011——8–9-33">[31]</a></li> <li>Յոգան՝ որպես դեպի ամենագիտություն և լուսավորված գիտակցություն տանող ուղի, որը հնարավորություն է տալիս յուրաքանչյուրին ըմբռնելու ոչ հարատև (երևակայական, անիրական) և հարատև (ճշմարիտ, բարձրագույն) իրականությունը. օրինակները գտնվել են հինդուիզմի <a href="/wiki/%D5%86%D5%B5%D5%A1%D5%B5%D5%A1" title="Նյայա">Նյայա</a> և <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D5%B7%D5%A5%D5%B7%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Վայշեշիկա">Վեյսեսիկա</a> դպրոցների տեքստերում, ինչպես նաև բուդդիզմի Մադհյամակա գրվածքներում, բայց տարբեր ձևերով<a href="#cite_note-White—2011——9–10-34">[32]</a></li> <li>Յոգան՝ որպես միջոց՝ մուտք գործելու այլոց մարմիններ, զարթոնք տալու բազմաթիվ մարմինների և ձեռք բերելու այլ գերբնական ունակություններ. սրանք, Վայթի պնդմամբ, նկարագրված են հինդուիզմի ու բուդդիզմի <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Տանտրիզմ">Տանտրիկ</a> գրականության մեջ, ինչպես նաև բուդդիստական Սամաննապհալասուտտայում<a href="#cite_note-White—2011——10–12-35">[33]</a>։ Ջեյմս Մալլինսոնը, սակայն, համաձայն ջէ այս պնդման հետ և առաջարկում է, որ այսպիսի ծայրահեղ հմտությունները բավականին հեռացած են Յոգայի հիմնական նպատակներից՝ որպես դեպի ազատականություն ուղղված մեդիտացիայակենտրոն միջոցներ հնդկական կրոններում<a href="#cite_note-36">[34]</a>։</li></ol> Վայթը պարզաբանում է, որ վերջին սկզբունքը կապված է «յոգի հմտության» առասպելական նպատակների հետ, քանի որ դրանք առկա են եղել Հարավային Ասիայի տարբեր Հինդու, բուդդիստական Ջեյն փիլիսոփայական դպրոցների մտածողության ու հմտությունների մեջ, սկսած մեր թվարկության սկզբից<a href="#cite_note-White—2011——11-37">[35]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Դպրոցներ">Դպրոցներ</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Դպրոցներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Դպրոցներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> Յոգա եզրույթը կիրառվել է տարբեր պրակտիկաներում ու մեթոդներում, այդ թվում ջայնիստական և բուդդիստական պրակտիկաներում։ Հինդուիզմում այն ընդգրկում է <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջնանա յոգա (դեռ գրված չէ)">Ջնանա յոգան</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բհակտի յոգա (դեռ գրված չէ)">Բհակտի յոգան</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կարմա յոգա (դեռ գրված չէ)">Կարմա յոգան</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%B5%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լայա յոգա (դեռ գրված չէ)">Լայա յոգան</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A9%D5%B0%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Հաթհա յոգա">Հաթհա յոգան</a>։ Այսպես կոչված <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%BB%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Ռաջա յոգա">Ռաջա յոգան</a> վերաբերում է Աշտանգա յոգային՝ յոթ աստիճանները, որոնցում անհրաժեշտ է հմտանալ՝ հասնելու սամադհիին, ինչպես որ նկարագրված է <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%AB" title="Պատանջալի">Պատանջալիի Յոգա սուտրաների</a> մեջ<a href="#cite_note-Hari_Dass—1978——-38">[36]</a>։ Ռաջա յոգա եզրույթը սկզբնապես վերաբերում էր յոգայի վերջնական նպատակին, որ սովորաբար սամադհիին<a href="#cite_note-Mallinson—2011——770-39">[37]</a> է , բայց Վիվեկանանդայի կողմից հայտնի է դարձել որպես Աշտանգա յոգայի համար ընդհանուր անուն<a href="#cite_note-White—2014——xvi-40">[38]</a>։ <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:The_eight_stages_of_yoga_(hy).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/The_eight_stages_of_yoga_%28hy%29.svg/260px-The_eight_stages_of_yoga_%28hy%29.svg.png" decoding="async" width="260" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/The_eight_stages_of_yoga_%28hy%29.svg/390px-The_eight_stages_of_yoga_%28hy%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/The_eight_stages_of_yoga_%28hy%29.svg/520px-The_eight_stages_of_yoga_%28hy%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="371" /></a><figcaption>Յոգայի ութ փուլերը</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հինդուիզմ">Հինդուիզմ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Հինդուիզմ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Հինդուիզմ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Դասական_յոգա">Դասական յոգա</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Դասական յոգա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Դասական յոգա">խմբագրել կոդը</a>]</div> Հինդուիզմում յոգան համարվում է փիլիսոփայական դպրոց<a href="#cite_note-41">[39]</a>։Այս համատեքստում յոգան հինդուիզմի վեց <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստիկա (դեռ գրված չէ)">աստիկա</a> դպրոցներից մեկն է(նրանցից, որոնք ընդունում են Վեդաները՝ որպես գիտելիքի աղբյուր)<a href="#cite_note-42">[40]</a><a href="#cite_note-43">[41]</a>։ Նաեկանանդայի ազդեցության շնորհիվ Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները այժմ համարվում են դասական յոգայի հիմնաքար ձեռագրերը` կարգավիճակ, որը ձեռք բերվեց միայն 20-րդ դարում<a href="#cite_note-White—2014——xvi-40">[38]</a>։ Նախքան 20-րդ դարը ուրիշ աշխատանքներ, ինչպես <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A4_%D4%B3%D5%AB%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բհագավադ Գիտա (դեռ գրված չէ)">Բհագավադ Գիտան</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%8E%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B0%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգա Վասիստհա (դեռ գրված չէ)">Յոգա Վասիստհան</a><a href="#cite_note-White—2014——xvi-40">[38]</a>, համարվում էին ամենակենտրոնական աշխատություննեը, մինչդեռ Տանտրիկ Յոգան ու Հաթհա Յոգան գերակշռում էին Աշտանգա Յոգայում<a href="#cite_note-White—2014——xvi-40">[38]</a>։<div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AB_%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պատանջալիի Յոգա սուտրաները (դեռ գրված չէ)">Պատանջալիի Յոգա սուտրաները</a> և <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%BB%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Ռաջա յոգա">Ռաջա յոգա</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Swami_Vivekananda_1896.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Swami_Vivekananda_1896.jpg" decoding="async" width="191" height="280" class="mw-file-element" data-file-width="191" data-file-height="280" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BE%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%8E%D5%AB%D5%BE%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1" title="Սվամի Վիվեկանանդա">Սվամի Վիվեկանանդան</a> Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները նույնականացնում է ռաջա յոգայի հետ<a href="#cite_note-vivekarajayoga-44">[42]</a>։</figcaption></figure> Յոգան, ինչպես նկարագրված է Պատանջալիի Յոգա Սուտրաների մեջ, վերաբերում է Աշտանգա յոգային<a href="#cite_note-White—2014——xvi-40">[38]</a>։ Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները համարվում է Հինդու փիլիսոփայության Յոգա դպրոցի կենտրոնական տեքստը<a href="#cite_note-45">[43]</a>։ Դրան հաճախ անվանում են «Ռաջա յոգա», «արքաների յոգա»՝ արտահայտություն, որը սկզբնապես վերաբերում էր յոգայի վերջնական, արքայական նպատակին, որը սովորաբար կոչվում է սամադհի<a href="#cite_note-Mallinson—2011——770-39">[37]</a>, բայց Վիվեկանանդայի կողմից հայտնի դարձավ Աշտանգա յոգա անունով<a href="#cite_note-White—2014——xvi-40">[38]</a>։ Աշտանգա յոգան ներառում է իմացաբանությունը, մետաֆիզիկան, էթիկական պրակտիկաները, համակարգային վարժությունները և ինքնազարգացման մեթոդները՝ մարմնի, մտքի և հոգու համար<a href="#cite_note-edbryant-46">[44]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B4%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իմացաբանությունը (դեռ գրված չէ)">Իմացաբանությունը</a> (<a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պրամանաս (դեռ գրված չէ)">պրամանաս</a>) նույնանում է <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%AF%D5%B0%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամկհյա (դեռ գրված չէ)">Սամկհյա</a> դպրոցի հետ։ Երկուսն էլ ընդունում են գիտելիքի հասնելու 3 հուսալի միջոցները՝ ընկալում(պրատյակսա, զգայական ուղղակի դիտարկումներ), եզրակացություն(անումանա) և հավաստի փորձագետների վկայություն(սաբդա, ագամա)։ Այս երկու ուղղահավատ դպրոցներն էլ խիստ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դուալիստական (դեռ գրված չէ)">դուալիստական</a> (երկակի) են։ Ի տարբերություն հինդուիզմի Սամկհյա դպրոցին, որը հետևում է ոչ թեիստական/աթեիստական ռացիոնալիստական մոտեցմանը<a href="#cite_note-lpfl-47">[45]</a><a href="#cite_note-48">[46]</a>, հինդուիզմի Յոգա դպրոցը ընդունում է «անձնական, սակայն էականորեն իներտ աստծո» կամ «անձնական աստծո»<a href="#cite_note-49">[47]</a><a href="#cite_note-50">[48]</a> գաղափարը։ Իմացաբանության և մետաֆիզիկական հիմքերի հետ միասին Հինդու փիլիսոփայության Յոգա դպրոցը ներառում է բարոյական պատվիրաններ (<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յամաս (դեռ գրված չէ)">յամաս</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%AB%D5%B5%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նիյամաս (դեռ գրված չէ)">նիյամաս</a>) և ինքնաճանաչողական կենսաձև, որը կենտրոնացած է՝ կատարյալ դարձնելու անձը ֆիզիկապես, մտածողության առումով և հոգեպես՝ հետևելով կայվալյա(ազատականացած, միասնականացված, գոյության գոհունակության վիճակ) դառնալու վերջնական նպատակին<a href="#cite_note-edbryant-46">[44]</a><a href="#cite_note-51">[49]</a><a href="#cite_note-52">[50]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հաթհա_յոգա">Հաթհա յոգա</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Հաթհա յոգա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Հաթհա յոգա">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A9%D5%B0%D5%A1_%D5%B5%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Հաթհա յոգա">Հաթհա յոգա</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Gorakshanath.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Gorakshanath.jpg/180px-Gorakshanath.jpg" decoding="async" width="180" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Gorakshanath.jpg/270px-Gorakshanath.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Gorakshanath.jpg/360px-Gorakshanath.jpg 2x" data-file-width="2721" data-file-height="3538" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գորակշանաթ (դեռ գրված չէ)">Գորակշանաթի</a> քանդակը՝ Նաթհ ավանդույթի 11-րդ դարի նշանավոր յոգիստև Հաթհա յոգայի հռչակավոր ջատագով<a href="#cite_note-53">[51]</a>։ </figcaption></figure> Հաթհա յոգան, այլ կերպ՝ հաթհա <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D5%A4%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վիդյա (դեռ գրված չէ)">վիդյա</a>, յոգայի տեսակ է, որը կենտրոնանում է ֆիզիկական և մտավոր հզորության վրա՝ կառուցելով վարժություններ ու դիրքեր, որոնք հիմնականում նկարագրված են <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հինդուիզմ">հինդուիզմի</a> երեք գրվածքներում<a href="#cite_note-kriyananda-54">[52]</a><a href="#cite_note-burley73-55">[53]</a><a href="#cite_note-Roden-56">[54]</a>․ <ol><li><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%A9%D5%B0%D5%A1_%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%8A%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BA%D5%AB%D5%AF%D5%A1,&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հաթհա Յոգա Պրադիպիկա, (դեռ գրված չէ)">Հաթհա Յոգա Պրադիպիկա,</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սվատմարամա (դեռ գրված չէ)">Սվատմարամա</a> (15-րդ դար)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%AB%D5%BE%D5%A1_%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%B0%D5%AB%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շիվա Սամհիտա (դեռ գրված չէ)">Շիվա Սամհիտա</a>, անհայտ հեղինակ (1500<a href="#cite_note-mallinson-57">[55]</a> կամ 17-րդ դար)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%82%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1_%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%B0%D5%AB%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ղերանդա Սամհիտա (դեռ գրված չէ)">Ղերանդա Սամհիտա</a> Ղերանդայի կողմից (17-րդ դարի վերջ)</li></ol> Շատ գիտնականներ <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A9%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գորակշանաթհ (դեռ գրված չէ)">Գորակշանաթհի</a> կողմից հեղինակված 11-րդ դարի <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B7%D5%A1_%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%B0%D5%AB%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գորակշա Սամհիտա (դեռ գրված չէ)">Գորակշա Սամհիտա</a> գիրքը նույնպես մտցնում են վերոնշյալ ցանկի մեջ<a href="#cite_note-kriyananda-54">[52]</a>։ Գորակշանաթհին է վերագրվում այսօրվա մեր իմացած հաթհա յոգայի հանրայնացումը<a href="#cite_note-dwhite-58">[56]</a><a href="#cite_note-bajpai-59">[57]</a><a href="#cite_note-Eliade-60">[58]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վաջրայանա (դեռ գրված չէ)">Վաջրայանա</a> բուդդիզմը, որը հիմնադրվել է հնդիկ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%A4%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մահասիդդհաս (դեռ գրված չէ)">Մահասիդդհասի</a> կողմից<a href="#cite_note-61">[59]</a>, ունի մի շարք ասանաներ ու պրանայամաներ, ինչպես օրինակ <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B4%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տումմո (դեռ գրված չէ)">տումմո</a> (սանսկրիտերեն՝ քանդալի)<a href="#cite_note-Lama_Yeshe_1998,_pg.135–141-62">[60]</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%AC_%D5%AD%D5%B8%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տրուլ խոր (դեռ գրված չէ)">տրուլ խոր</a>, որը զուգահեռվում է հաթհա յոգային։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Շայվիզմ">Շայվիզմ</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Շայվիզմ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Շայվիզմ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%B5%D5%BE%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շայվիզմ (դեռ գրված չէ)">Շայվիզմ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%B5%D5%BE%D5%A1_%D5%8D%D5%AB%D5%A4%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շայվա Սիդդհանտա (դեռ գրված չէ)">Շայվա Սիդդհանտա</a>, և <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A1%D5%A9%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նաթհ (դեռ գրված չէ)">Նաթհ</a></div><a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%B5%D5%BE%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շայվիզմո (դեռ գրված չէ)">Շայվիզմում</a> յոգան օգտագործվում է՝ միավորելու <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կունդալին (դեռ գրված չէ)">կունդալինին</a> <a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D5%BE%D5%A1" title="Շիվա">Շիվայի</a> հետ<a href="#cite_note-Larson,_p._142-63">[61]</a>։ Տե՛ս նաև «Տանտրա» ներքևում։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բուդդիզմ">Բուդդիզմ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Բուդդիզմ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Բուդդիզմ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բուդդիստական մեդիտացիա (դեռ գրված չէ)">Բուդդիստական մեդիտացիա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%B0%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դհյանան բուդդիզմում (դեռ գրված չէ)">Դհյանան բուդդիզմում</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգակարա (դեռ գրված չէ)">Յոգակարա</a>, և <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վաջրայանա (դեռ գրված չէ)">Վաջրայանա</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27,_Nepal,_c._1575,_Norton_Simon_Museum.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27%2C_Nepal%2C_c._1575%2C_Norton_Simon_Museum.JPG/180px-%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27%2C_Nepal%2C_c._1575%2C_Norton_Simon_Museum.JPG" decoding="async" width="180" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27%2C_Nepal%2C_c._1575%2C_Norton_Simon_Museum.JPG/271px-%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27%2C_Nepal%2C_c._1575%2C_Norton_Simon_Museum.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27%2C_Nepal%2C_c._1575%2C_Norton_Simon_Museum.JPG/361px-%27Bodhisattva_Manjusri_and_Prajnaparamita%27%2C_Nepal%2C_c._1575%2C_Norton_Simon_Museum.JPG 2x" data-file-width="2348" data-file-height="2748" /></a><figcaption>16-րդ դարի բուդդիստական արվեստի գործ՝ յոգայի դիրքով։</figcaption></figure> Բուդդիստական մեդիտացիան ընդգրկում է մեդիտացիայի տեխնիկաների մեծ բազմազանություն, որի նպատակն է զարգացնելու <a href="/w/index.php?title=%D4%B6%D5%A3%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Զգոնություն (դեռ գրված չէ)">զգոնություն</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուշադրության կենտրոնացում (դեռ գրված չէ)">ուշադրության կենտրոնացում</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%B5%D5%A1_%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վերերկյա ուժեր (դեռ գրված չէ)">վերերկյա ուժեր</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հանգստություն (դեռ գրված չէ)">հանգստություն</a> և <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%A8%D5%B4%D5%A2%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Ներըմբռնում">ներըմբռնում</a>։ Հիմնական տեխնիկաները պահպանվել են հին <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բուդդիստական գրվածքներ (դեռ գրված չէ)">բուդդիստական գրվածքներում</a> և բազմացվել ու զանազանակերպվել են ուսուցիչ-աշակերտ հաղորդակցության միջոցով։ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բուդդայականություն">Բուդդիստները</a> զբաղվում են մեդիտացիայով՝ որպես դեպի <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լուսավորություն (դեռ գրված չէ)">Լուսավորություն</a> ու <a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1" title="Նիրվանա">Նիրվանա</a><a href="#cite_note-64">[նշում 3]</a><a class="mw-selflink-fragment" href="#cite_note-64">[նշում 3]</a><a class="mw-selflink-fragment" href="#cite_note-64">[նշում 3]</a><a class="mw-selflink-fragment" href="#cite_նշում-64">[նշում 1]</a><a class="mw-selflink-fragment" href="#cite_նշում-64">[նշում 1]</a><a class="mw-selflink-fragment" href="#cite_նշում-64">[նշում 1]</a><a class="mw-selflink-fragment" href="#cite_նշում-2">[նշում 1]</a><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81:Anne_Arushanyan/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B2_%D4%B1#cite_նշում-64" title="Մասնակից:Anne Arushanyan/Ավազարկղ Ա">[նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1][նշում 1]</a><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81:Anne_Arushanyan/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B2_%D4%B1#cite_նշում-63" title="Մասնակից:Anne Arushanyan/Ավազարկղ Ա">[նշում 3][նշում 3]</a><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81:Anne_Arushanyan/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B2_%D4%B1#cite_նշում-56" title="Մասնակից:Anne Arushanyan/Ավազարկղ Ա">[նշում 3][նշում 3][նշում 3]</a> տանող ճանապարհի։ Բուդդիզմի դասական լեզուներում մեդիտացիային ամենամոտիկը գտնվող բառերը <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բհավանա (դեռ գրված չէ)">բհավանան</a> <a href="#cite_note-65">[նշում 4]</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A1/%D5%A4%D5%B0%D5%A8%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջհանա/դհըանա (դեռ գրված չէ)">Ջհանա/դհըանան</a> են։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ջայնիզմ">Ջայնիզմ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Ջայնիզմ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Ջայնիզմ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջայնիստական մեդիտացիա (դեռ գրված չէ)">Ջայնիստական մեդիտացիա</a></div>Ջայնիստական մեդիտացիան <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D6%80%D5%A5%D6%84_%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Երեք գանձեր (դեռ գրված չէ)">Երեք գանձերի</a> հետ միասին համարվել է <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ջայնիզմ">Ջայնիզմի</a> հոգևորականության կենտրոնական պրակտիկան<a href="#cite_note-Ratna_traya2-66">[62]</a>։ Ջայնիզմում մեդիտացիան նպատակադրվում է ինքնաճանաչողության, փրկության հասնելու, ազատությունը ամբողջական դարձնելու համար անհրաժեշտ հոգի ունենալու վրա<a href="#cite_note-blessings2-67">[63]</a>։ Դրա նպատակն է հասնել ու մնալ հոգու մաքրության վիճակում , որը համարվում է մաքուր գիտակցական՝ հեռու ցանկացած կապվածությունից կամ ատելությունից։ Դրանով զբաղվողը ձգտում է լինել պայծառատես(Գյատա-Դրաշտա)։ Ջայնիստական մեդիտացիան ընդհանրապես կարող է դասակարգվել նախընտրելի Դհարմյա Դհյանա ու Շուկլա Դհյանա և ոչ այնքան նախընտրելի Արտտա ու Ռաուդրա Դհյանա խմբերի։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Տանտրա">Տանտրա</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Տանտրա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Տանտրա">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տանտրա (դեռ գրված չէ)">Տանտրա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%AB%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգիստ (դեռ գրված չէ)">Յոգիստ</a>, և <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%AB%D5%A4%D5%A4%D5%B0%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սիդդհի (դեռ գրված չէ)">Սիդդհի</a></div>Սամուելը փաստում է, որ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Տանտրիզմ">տանտրիզմը</a> վիճարկելի հասկացություն է<a href="#cite_note-Samuel—2008——9-68">[64]</a>։ Ըստ Սամուելի՝ տանտրա յոգան կարող է բնութագրվել որպես հմտություններ 9-10-րդ դարերի բուդդիստական ու հինդու(սաիվա, շախտի) գրվածքներում, որոնք ընդգրկում էին հատընտիր աստվածային տեսապատկերացումներ՝ օգտագործելով երկրաչափական գծագրեր ու պատկեր(<a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AC%D5%A1" title="Մանդալա">մանդալա</a>), դաժան կին կամ տղամարդ աստվածություններ, ծայրահեղ ծաիսակարգային կենսամակարդակ, <a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A1" title="Չակրա">չակրաների</a> ու <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1" title="Մանտրա">մանտրաների</a> լայնատարած օգտագործում, սեռական մեթոդներ, որոնք բոլորն էլ միտված էին նպաստելու երկարակեցությանը, առողջությանը և ազատությանը<a href="#cite_note-Samuel—2008——9-68">[64]</a><a href="#cite_note-ReferenceB-69">[65]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն">Պատմություն</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Պատմություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> Յոգայի ծագումը քննարկման առարկա է<a href="#cite_note-Flood—1996——87–90-70">[66]</a>։ Չկա ուրիշ ոչ մի ժամանակագրական համաձայնություն կամ հատուկ ծագում, բացի նրանից, որ յոգան զարգացել է անտիկ Հնդկաստանում։ Ծագումների շուրջ առաջարկված տարբերակների շարքում են <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%BD_%D5%8E%D5%A1%D5%AC%D5%A5%D5%B5_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ինդուս Վալեյ քաղաքակրթություն (դեռ գրված չէ)">Ինդուս Վալեյ քաղաքակրթությունը</a> (մ․թ․ա․ 3300–1900)<a href="#cite_note-Crangle—1994——4–7-71">[67]</a> և նախավեդյան Հնդկաստանի Արևելյան նահանգը<a href="#cite_note-Zimmer—1951——217,_314-72">[68]</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A5%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վեդյան ժամանակաշրջան (դեռ գրված չէ)">Վեդյան ժամանակաշրջանը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սրամանա (դեռ գրված չէ)">սրամանա</a> շարժումը<a href="#cite_note-Samuel—2008——-73">[69]</a>։ Ըստ Գեվին Ֆլուդի՝ շարունակականություն կարող է լինել այսպիսի բազմազան ավանդույթների մեջ․ <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td> <td>Այս բաժանումը չափազանց պարզ է, քանի որ անժխտելիորեն շարունակականություն կարող է լինել ժխտելու և վեդյան Բրահմանիզմի մեջ, սակայն ոչբրահմանիստական, Սրամանա ավանդույթների որոշ տարեր ևս մեծ դեր են խաղացել չընդունված կատարելության ձևավորման համար։ <a href="#cite_note-Flood—1996——77-74">[70]</a><a href="#cite_note-76">[նշում 5]</a> </td> <td valign="bottom"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td></tr></tbody></table> Յոգայի շուրջ նախափիլիսոփայական ենթադրությունները սկսել են ի հայտ գալ մ․թ․ա․ 500-200 թվականների գրվածքներում։ Մ․թ․ա 200- մ․թ․ 500-ականների ընթացքում կազմավորվեցին հինդուիզմի, բուդդիզմի և ջայնիզմի փիլիսոփայական դպրոցները, և յոգայի փիլիսոփայության համակարգված տեսությունը սկսեց ի հայտ գալ<a href="#cite_note-Larson,_p._36-77">[72]</a>։ Միջին դարերում զարգացան յոգայի շատուշատ առանձին ավանդույթներ։ 19-րդ դարերի կեսերին յոգան, այդ թվում նաև այլ թեմաներ հնդկական փիլիսոփայությունից, հայտնվեցին կրթված արևմտյան հասարակության ուշադրության կենտրոնում։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Նախավեդյան_Հնդկաստան">Նախավեդյան Հնդկաստան</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Նախավեդյան Հնդկաստան" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Նախավեդյան Հնդկաստան">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/w/index.php?title=Indus_Valley_Civilization&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indus Valley Civilization (դեռ գրված չէ)">Indus Valley Civilization</a></div>Հավանաբար, յոգան ունի նախավեդյան տարրեր<a href="#cite_note-Crangle—1994——4–7-71">[67]</a><a href="#cite_note-Zimmer—1951——217,_314-72">[68]</a>։ Որոշ մարդիկ պնդում են, որ յոգան առաջացել է Ինդուս Վալեյ քաղաքակրթությունում<a href="#cite_note-Samuel—2008——2–3-78">[73]</a>։ Մարշալը<a href="#cite_note-Possehl_2003,_pp._144–145-79">[74]</a>, Էլիադեն<a href="#cite_note-marksing-80">[75]</a> և այլ փիլիսոփաներ առաջ են քաշում այն փաստը, որ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պաշուպատի (դեռ գրված չէ)">Պաշուպատիի</a> ռազմական ուժերը Ինդուս Վալեյ քաղաքակրթության տեղանքում հայտնաբերել են սովորական յոգայի կամ մեդիտացիայի դիրքերով պատկերներ։ Այս մեկնաբանությունը համարվել է գիտական հիմքեր չունեցող և անորոշ Սրինիվասանի<a href="#cite_note-marksing-80">[75]</a> վերջին վերլուծության կողմից և հնարավոր է լինի ուսումնասիրության նյութ «հնագիտական գտածոների հետագա փորձերի» համար<a href="#cite_note-Samuel—2008——2–10-81">[76]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Վեդյան_շրջան(մ․թ․ա․1700–500)">Վեդյան շրջան(մ․թ․ա․1700–500)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Վեդյան շրջան(մ․թ․ա․1700–500)" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Վեդյան շրջան(մ․թ․ա․1700–500)">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/w/index.php?title=Vedic_period&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vedic period (դեռ գրված չէ)">Vedic period</a></div>Ըստ Քրանգլի՝ որոշ հետազոտողներ հակված են գծային տեսությանը, որը փորձում է «մեկնաբանել հնդկական ներհայեցողական պրակտիկաների ծագումն ու վաղ զարգացումը՝ որպես արիական ծագումից սկիզբ առած հաջորդական աճ»<a href="#cite_note-Crangle—1994——4-82">[77]</a><a href="#cite_note-83">[նշում 6]</a> այնպես, ինչպես հինդուիզմը վկայակոչում է Վեդաներին՝ որպես բոլոր հոգևոր գիտելիքների վերջնական աղբյուր<a href="#cite_note-Crangle—1994——5-84">[78]</a><a href="#cite_note-87">[նշում 7]</a>։ Թոմաս ՄքԷվիլեյը հակված է բաղադրյալ մոդելին, ըստ որի՝ նախաարիական յոգայի նախատիպը գոյություն է ունեցել նախավեդյան ժամանակաշրջանում, իսկ դրակ կատարելագործումը սկսել է վեդյան շրջանում<a href="#cite_note-McEvilley_1981_51-88">[81]</a>։ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վեդաներ">Վեդաներում</a> նկարագրված <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ասկետիզմ">ասկետական պրակտիկաները</a>, կենտրոնոցումը և մարմնական կեցվածքները հնարավոր է՝ եղել են նախատիպեր յոգայի համար<a href="#cite_note-Whicher,_p._122-89">[82]</a><a href="#cite_note-Jacobsen6-90">[83]</a>։ Ըստ Ջեոֆրեյ Սամուելի՝ «Թվագրության համար մեր լավագույն վկայություններից կարող ենք ենթադրել, յոգայի պրակտիկաները զարգացել են այն նույն ասկետական շրջաններում, ինչպես վաղ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սրամանա (դեռ գրված չէ)">սրամանա</a> շարժումները(բուդդիստներ, <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ջայնիզմ">ջայնաներ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BB%D5%AB%D5%BE%D5%AB%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աջիվիկա (դեռ գրված չէ)">աջիվիկաներ</a>) հավանաբար մ․թ․ա․ 6-5-րդ դարերում»<a href="#cite_note-Samuel—2008——8-9">[8]</a>։ Ըստ Զիմմերի՝ յոգայի փիլիսոփայությունը համարվում է ոչվեդյան համակարգի մաս, համակարգի, որը նաև ընդգրկում է <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդու փիլիսոփայություն (դեռ գրված չէ)">հինդու փիլիսոփայության</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%AD%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամխյա (դեռ գրված չէ)">Սամխյա</a> դպրոցը, ջայնիզմը և բուդդիզմը<a href="#cite_note-Zimmer—1951——217,_314-72">[68]</a>․ «Ջայնիզմը չի սերում Բրահման-արիական աղբյուրներից, բայց արտացոլում է տիեզերաբանությունը և հյուսիսարևելյան Հնդկաստանի[Բիհար] ավելի մեծ հնություն ունեցող նախաարիական վերնախավի մարդաբանությունը՝ արմատավորված լինելով մետաֆիզիկական հին տեսությունների՝ յոգայի, սանխյայի և բուդդիզմի, հնդկական ոչվեդյան շրջանի ուրիշ համակարգերի հայրենիքներում»<a href="#cite_note-Zimmer—1951——217-91">[84]</a><a href="#cite_note-94">[նշում 8]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Տեքստային_հղումներ">Տեքստային հղումներ</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Տեքստային հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Տեքստային հղումներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> «Յոգա» բառր արմատի առաջին կիրառումը հանդիպում է <a href="/wiki/%D5%8C%D5%AB%D5%A3%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%A1" title="Ռիգվեդա">Ռիգ Վեդաների</a>(Վեդաների ելակետային տարբերակը) 5.81.1 գովերգում՝ նվիրված առավոտյան ծագող Արև-աստծուն(Սավիտրի), որտեղ այն մեկնաբանվել է որպես «միակցել» կամ «յոգիկորեն վերահսկել»<a href="#cite_note-burley-95">[87]</a><a href="#cite_note-sriauro-96">[88]</a><a href="#cite_note-98">[նշում 9]</a> Քերնել Վերների պնդմամբ՝ յոգիստների և յոգայի ավանդույթի մասին ամենավաղ վկայությունները գտնվել են Ռիգվեդայի <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կեսին (դեռ գրված չէ)">Կեսինի</a> 10․136 գովերգում<a href="#cite_note-kwerneryrv28922-6">[6]</a>։ <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td> <td>Վեդյան ժամանակաշրջանի յոգիստնեը քիչ վկայություն են թողել իրենց գոյության, պրակտիկաների և ջեռքբերումների մասին։ Եվ այնպիսի վկայությունները, ինչպիսիք պահպանվել են Վեդաներում աղքատիկ ու կողմնակի են։ Այնուամենայնիվ, վեդյան շրջանի մասնագիտացած յոգիստների գոյությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել։<div align="right">- Քերել Վերներ</div> </td> <td valign="bottom"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td></tr></tbody></table> Ռիգվեդան, սակայն, չի նկարագրում յոգան, և շատ քիչ վկայություններ կան այ մասին, թե ինչ պրակտիկաներ են գոյություն ունեցել<a href="#cite_note-kwerneryrv28922-6">[6]</a>։ Պրակտիկաներին տրված վաղ շրջանի հղումները, որոնք հետագայում դարձան յոգայի մաս, արվել են <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%B0%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիհադարանյակա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Բրիհադարանյակա Ուպանիշադի</a>՝ Հինդու Ուպանիշադի սկզբական տարբերակի մեջ<a href="#cite_note-100">[նշում 10]</a>։ Օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B4%D5%A1" title="Պրանայամա">պրանայամա</a> պրակտիկան(գիտակցականորեն կարգավորում է շնչառությունը) հիշատակված է Բրիհադարանյակա Ուպանիշադի 1․5․23 գովերգում (մ․թ․ա․ 900 թվական), իսկ պրատյահարա պրակտիկան(կենտրոնացնելով մարդու բոլոր զգայությունները իր վրա) նշված է <a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D5%A3%D5%B5%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չանդոգյա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Չանդոգյա Ուպանիշադի</a> 8․15 գովերգում(մ․թ․ա․ 800-700)<a href="#cite_note-Mircea_Eliade_2009-101">[91]</a><a href="#cite_note-104">[նշում 11]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Վեդյան_ասկետական_պրակտիկաներ">Վեդյան ասկետական պրակտիկաներ</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Վեդյան ասկետական պրակտիկաներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Վեդյան ասկետական պրակտիկաներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> Վեդյան քուրմերի կողմից <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%A1%D5%BB%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յաջնա (դեռ գրված չէ)">յաջնա</a> (զոհաբերություն) իրականացնելու համար կիրառվող ասկետական պրակտիկաները(<a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BD" title="Տապաս">տապաս</a>), կենտրոնացումը և մարմնի կեցվածքները հնարավոր է՝ նախատիպ են եղել յոգայի համար<a href="#cite_note-105">[նշում 12]</a>։ Վրատյան (<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A9%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աթհարվավեդա (դեռ գրված չէ)">Աթհարվավեդայում</a> հիշատակված ասկետական խումբ) մեծ կարևորություն էր տալիս մարմնի կեցվածքներին, որոնք հնարավոր է՝ վերաճել են յոգիկ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6" title="Ասանան">ասանաների</a><a href="#cite_note-Jacobsen6-90">[83]</a>։ Հին մեջ նույնպես կան այլ ասկետական խմբերի՝ մունիների, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կեսին (դեռ գրված չէ)">կեսինների</a>, վրատյաների մասին մեջբերումներ<a href="#cite_note-Flood942-106">[94]</a>։ Շնչառությունը և կենսական էներգիաները վերահասկելու մեթոդները նշված են <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Բրահմաններ">Բրահմանաների</a> (Վեդյան ժողովածուի գրվածքներ, մ․թ․ա․ 1000-800) և Աթհարվավեդայի մեջ<a href="#cite_note-Jacobsen6-90">[83]</a><a href="#cite_note-Whicher,_p._13-107">[95]</a>։ Ռիգ Վեդայի Նասադիյա Սուկտան ներկայացնում է վաղ դիտողական-ներհայեցողական ավանդույթները<a href="#cite_note-110">[նշում 13]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Նախադասական_դարաշրջան(մ․թ․ա․_500–200)">Նախադասական դարաշրջան(մ․թ․ա․ 500–200)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Նախադասական դարաշրջան(մ․թ․ա․ 500–200)" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Նախադասական դարաշրջան(մ․թ․ա․ 500–200)">խմբագրել կոդը</a>]</div> Յոգա հասկացությունը սկսում է երևան գալ մ․թ․ա․ 500-200 թվականների գրվածքներում՝ Պալի Քանոն, միջին Ուպանիշադներ, Բհագավադ Գիտա և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%A2%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A9%D5%A1" title="Մահաբհարաթա">Մահաբհարաթայի</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շանտի Պարվա (դեռ գրված չէ)">Շանտի Պարվա</a><a href="#cite_note-111">[98]</a><a href="#cite_note-114">[նշում 14]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ուպանիշադներ">Ուպանիշադներ</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Ուպանիշադներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Ուպանիշադներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> «Յոգա» եզրույթի մեզ հայտնի առաջին կիրառումը(նույն իմաստով, ինչպես որ մեր օրերում) <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B0%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաթհա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Կաթհա Ուպանիշադում</a> է<a href="#cite_note-marksing-80">[75]</a><a href="#cite_note-Flood—1996——95-115">[101]</a>՝ հավանաբար շարադրված մ․թ․ա 5-3-րդ դարերում<a href="#cite_note-116">[102]</a><a href="#cite_note-Olivelle1998p12-117">[103]</a>, որտեղ այն սահմանվում է որպես զգայարանների կայուն վերահսկողություն, որն ուղեկցվում է ուղեղի աշխատանքի դադարեցմամբ՝ հանգեցնելով գերագույն վիճակի<a href="#cite_note-Flood942-106">[94]</a><a href="#cite_note-119">[նշում 15]</a>։ Կաթհա Ուպանիշադը Ուպանիշադների մոնիզմը կապում է սամխյա և յոգա հասկացությունների հետ։ Այն սահմանում է գոյության տարբեր մակարդակներ՝ ըստ կենտրոնական Աթման էությանը մոտ գտնվելուն։ Յոգան, ուստի, դիտարկվում է որպես մարմանավորման գործընթաց կամ գիտակցության վերելք<a href="#cite_note-120">[105]</a><a href="#cite_note-Jacobsen8-121">[106]</a>։ Այն համարվում է յոգայի հմինարարր սկզբունքները վեր հանող ամենավաղ աշխատությունը։ Վայթը պնդում է․ <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td> <td>The earliest extant systematic account of yoga and a bridge from the earlier Vedic uses of the term is found in the Hindu Katha Upanisad (Ku), a scripture dating from about the third century BCE[…] [I]t describes the hierarchy of mind-body constituents—the senses, mind, intellect, etc.—that comprise the foundational categories of Sāmkhya philosophy, whose metaphysical system grounds the yoga of the Yogasutras, Bhagavad Gita, and other texts and schools (Ku3.10–11; 6.7–8).<a href="#cite_note-White—2011——4-122">[107]</a> </td> <td valign="bottom"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td></tr></tbody></table> <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շվետաշվետարա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Շվետաշվետարա Ուպանիշադի</a> 2-րդ գրքի գովերգները՝ մեկ այլ մ․թ․ա․ առաջին հազարամյակի վերջի գրվածք, նկարագրում են մի ընթացակարգ, որում մարմինը ուղղաձիգ կեցվածքով է, շնչառությունը՝ սահմանափակված, միտքը՝ մեդիտիվորեն կենտրոնացած, նախընտրաբար քարանձավում կամ պարզ, հասարակ տեղում՝ լռոթյան մեջ կամ նրբորեն հոսող ջրի ափին, անաղմուկ և առանց ուժեղ քամիների<a href="#cite_note-Jacobsen8-121">[106]</a><a href="#cite_note-123">[108]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B5%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մայտրայանիյա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Մայտրայանիյա Ուպանիշադը</a>՝ հավանաբար Կաթհայից և Շվետաշվատարա Ուպանիշադներից ավելի ուշ, բայց նախքան Պանջալիի Յոգա Սուտրաները շարադրված , նկարագրում է վեցանգամյա յոգայի մեթոդը՝ շնչառության կառավարում(պրանայամա), զգայարանների ինքնադիտողական դադարեցում(պրատյահարա), մեդիտացիա(դհյանա), մտքի կենտրոնացում(դհարանա), փիլիսոփայական հարցադրում/ստեղծագործական հիմնավորում(տարկա) և խորասուզվածություն/ուժեղ հոգևոր միություն(սամադհի)<a href="#cite_note-marksing-80">[75]</a><a href="#cite_note-Jacobsen8-121">[106]</a><a href="#cite_note-124">[109]</a>։ Ի լրացում վերոնշյալ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հիմնական Ուպանիշադներ (դեռ գրված չէ)">Հիմնական Ուպանիշադներում</a> յոգայի քննարկմանը՝ քսան <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգա Ուպանիշադներ (դեռ գրված չէ)">Յոգա Ուպանիշադները</a>, ներառյալ մ․թ․ 1-ին ու 2-րդ հազարամյակներում շարադրված <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%8E%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A9%D5%B0%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոգա Վասիսթհա (դեռ գրված չէ)">Յոգա Վասիսթհան</a>, քննարկում են յոգայի մեթոդները<a href="#cite_note-125">[110]</a><a href="#cite_note-126">[111]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հինդու_փիլիսոփայության_Սուտրաները">Հինդու փիլիսոփայության Սուտրաները</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Հինդու փիլիսոփայության Սուտրաները" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Հինդու փիլիսոփայության Սուտրաները">խմբագրել կոդը</a>]</div> Յոգայի մասին քննարկվում է <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հինդու փիլիսոփայություն (դեռ գրված չէ)">հինդու փիլիսոփայության</a> հիմնարար հին <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սուտրաներ (դեռ գրված չէ)">Սուտրաներում</a>։ Հինդուիզմի <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D5%B7%D5%A5%D5%B7%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Վայշեշիկա">Վայշեշիկա</a> դպրոցի <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D5%B7%D5%A5%D5%B7%D5%AB%D5%AF%D5%A1_%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վայշեշիկա Սուտրա (դեռ գրված չէ)">Վայսեսիկա Սուտրան</a>, որի շարադրանքը թվագրվում է մ․թ․ա 6-2-րդ դարերով, քննարկում է յոգան<a href="#cite_note-Bimal_Krishna_Matilal—1977——56-59-127">[112]</a><a href="#cite_note-Jeaneane_D._Fowler—2002——98-99-128">[113]</a><a href="#cite_note-131">[նշում 16]</a>։ Ըստ <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%B2%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յոհաննես Բրոնխորստ (դեռ գրված չէ)">Յոհաննես Բրոնխորստի</a>՝ վաղ հինդուիզմի ու բուդդիզմի շուրջ իր ուսումնասիրություններով հայտնի հնդկագետի և Լոզանի համալսարանի պրոֆեսորի, Վայսեսիկա Սուտրան նկարագրում է յոգան՝ որպես «մի վիճակ, որտեղ միտքը բնակվում է միայն հոգում և, ուստի, ոչ թե զգայարաններում»<a href="#cite_note-Bronkhorst64-130">[115]</a>։ Վերջինս համարժեք է պրատյահարային կամ զգայարանների մթագնեցմանը, և հին Սուտրան պնդում է, որ սա հանգեցնում է սուկհայի(երջանկության) բացակայության ու դուկկհայի(տառապանքի), այնուհետև նկարագրում է յոգիկ մեդիտացիայի հավելյալ քայլերը հոգևոր ազատություն տանող ճանապարհին<a href="#cite_note-Bronkhorst64-130">[115]</a>։ Նույն ձևով, <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1" title="Բրահմապուտրա">Բրահմա սուտրաները</a>՝ Հինդուիզմի <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%A1" title="Վեդանտա">Վեդանտա</a> դպրոցի գլխավոր գիրքը, քննության է առնում յոգան իր 2․1․3, 2․1․223 և այլ սուտրաներում<a href="#cite_note-Phillips2009p281-132">[116]</a>։ Ենթադրվում է, որ Բրահմա սուտրաները եղել են ամբողջական մ․թ․ա 450-մ․թ․ 200 ընթացքում<a href="#cite_note-Nicholson2013p26-133">[117]</a><a href="#cite_note-nvisaeva36-134">[118]</a>, և այդ սուտրաները փաստում են, որ յոգան միջոց է հասնելու «մարմնի թափանցիկության» և ձեռք բերելու այլ ուժեր<a href="#cite_note-Phillips2009p281-132">[116]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B5%D5%A1%D5%B5%D5%A1_%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նյայա սուտրաներ (դեռ գրված չէ)">Նյայա սուտրաները</a>՝ <a href="/wiki/%D5%86%D5%B5%D5%A1%D5%B5%D5%A1" title="Նյայա">Նյայա</a> դպրոցի գլխավոր գիրքը, որի շարադրանքը գնահատվում է մ․թ․ա․ 6- մ․թ․ 2-րդ դարերով<a href="#cite_note-jfowlerpor129-135">[119]</a><a href="#cite_note-136">[120]</a>, ուսումնասիրում է յոգան 4․2․38-50 սուտրաներում։ Նյայա դպրոցի հին գրվածքները անդրադարծ է կատարում յոգայի էթիկային, <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%B0%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դհյանա (դեռ գրված չէ)">դհյանային</a> (մեդիտացիա), <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A4%D5%B0%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամադհի (դեռ գրված չէ)">սամադհիին</a> և ուրիշ այլ բաների հետ մեկտեղ նշում, որ բանավեճն ու փիլիսոփայությունը յոգայի ձևեր են<a href="#cite_note-Phillips2009p297-137">[121]</a><a href="#cite_note-vidyabhushana137-138">[122]</a><a href="#cite_note-potterteip237-139">[123]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Մակեդոնիայի_պատմական_տեքստեր">Մակեդոնիայի պատմական տեքստեր</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Մակեդոնիայի պատմական տեքստեր" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Մակեդոնիայի պատմական տեքստեր">խմբագրել կոդը</a>]</div> Մ․թ․ա․ 4-րդ դարում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ալեքսանդր Մակեդոնացի">Ալեքսանդր Մեծը</a> Հնդկաստան հասնում է Հնդկաստան։ Իր բանակի կազմում նա իր հետ վերցրել էր հույն գիտնականների, որոնք հետո իրենց հուշագրություններում պատմում են իրենց տեսած մարդկանց, սովորույթների և աշխարհագրության մասին։ Ալեքսանդրի ընկեր-ուղեկիցներից մեկը <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օնեսիկրիտուս (դեռ գրված չէ)">Օնեսիկրիտուսն</a> էր(մեջբերված է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D5%B6" title="Ստրաբոն">Ստրաբոնի</a> կողմից Գիրք 15, Բաժին 63-65-ում), ով նկարագրել է Հնդկաստանի յոգիստներին<a href="#cite_note-charlesrl-140">[124]</a>։ Օնեսիկրիտուսը պնդում է, այդ հնդիկ յոգիստները(Մանդանիս) հմտացած էին «անջատվելու» գործում և «տարբեր կեցվածքներում՝ անշարժ կանգնած, նստած, մերկ պառկած<a href="#cite_note-strabo-141">[125]</a>»։ Օնեսիկրիտուսը բացի այդ անդրադառնում է իր գործընկեր Կալանուսին՝ փորձելով հանդիպել նրան, ով սկզբում մերժեց ընդունելությունը, բայց ավելի ուշ հրավիրեց նրան, որովհետև նա ուղարկված էր «իմաստության ու փիլիսոփայության գաղափարակիր արքայի» կողմից<a href="#cite_note-strabo-141">[125]</a>։ Օնեսիկրիտուսը և Կալանուսը սովորել են, որ յոգիստները կյանքի ամենամեծ ուսմունք են համարում «հոգին ոչ միայն ցավից, այլ նաև հաճույքից ազատելը», որ «մարդը աշխատանքով մարզում է իր մարմինը՝ իր մտքերը ուժեղացնելու համար», որ «համեստ սննդի մեջ ամոթ բան չկա» և որ «ապրելու համար ամենալավ տեղը հագուստի կամ անհրաժեշտության իրերի աղքատիկ պաշարով վայրն է»<a href="#cite_note-charlesrl-140">[124]</a><a href="#cite_note-strabo-141">[125]</a>։ Այս սկզբունքները շատ կարևոր են յոգայի հոգևոր կողմի պատմության համար<a href="#cite_note-charlesrl-140">[124]</a>։ Ըստ <a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D6%80%D5%AC%D5%A6_%D5%8C%D5%B8%D6%84%D5%BE%D5%A5%D5%AC_%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B4%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չարլզ Ռոքվել Լանման (դեռ գրված չէ)">Չարլզ Ռոքվել Լանմանի</a><a href="#cite_note-charlesrl-140">[124]</a>՝ այն կարող է արտացոլել հինդու <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պատանջալիի (դեռ գրված չէ)">Պատանջալիիի</a> և բուդդիստ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D5%B0%D5%B8%D5%BD%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բուդդհագհոսա (դեռ գրված չէ)">Բուդդհագհոսայի</a> աշխատանքներում համապատասխանաբար «չխանգարված հանգստություն» և «հավասարակշռության միջոցով գիտակցության սևեռունություն» արտահայտությունների հնագույն արմատները, ինչպես նաև հետագայում հինդուիզմում ու բուդդիզմում նկարագրված <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ապարիգրահա (դեռ գրված չէ)">Ապարիգրահայի</a>(սեփականամոլության ու ցանկասիրության բացակայություն, համեստ ապրելակերպ) ու <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ասկետիզմ">ասկետիզմի</a> սկզբունքները։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Վաղ_շրջանի_բուդդիստական_գրվածքներ">Վաղ շրջանի բուդդիստական գրվածքներ</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=20" title="Խմբագրել բաժինը. Վաղ շրջանի բուդդիստական գրվածքներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Վաղ շրջանի բուդդիստական գրվածքներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> Վերները պնդում է, որ «Բուդդան իր [Յոգա] համակարգի հիմնադիրն էր, չնայած այն բանին, որ նա օգտվել է իր ժամանակների յոգայի ուսուցիչների մոտ ձեռք բերած հմտություններից ու փորձից»<a href="#cite_note-142">[126]</a>։ Նա նշում է<a href="#cite_note-Werner_(1977)_p._119–20-143">[127]</a>․ <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td> <td>But it is only with Buddhism itself as expounded in the <a href="/w/index.php?title=Pali_Canon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pali Canon (դեռ գրված չէ)">Pali Canon</a> that we can speak about a systematic and comprehensive or even integral school of Yoga practice, which is thus the first and oldest to have been preserved for us in its entirety.<a href="#cite_note-Werner_(1977)_p._119–20-143">[127]</a> </td> <td valign="bottom"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td></tr></tbody></table> Յոգայի հետ կապված այս Պալի Քանոնների ամբողջացման ժամանակագրությունը , սակայն, հստակ չէ ճիշտ հինդու գրվածքների նման<a href="#cite_note-Samuel—2008——31–32-144">[128]</a><a href="#cite_note-145">[129]</a>։ Հնագույն շրջանի հայտնի բուդդիստական աղբյուրները, ինչպես օրինակ Մաջջհիմա Նիկայա, նշում են մեդիտացիան, մինչդեռ Անգուտտարա Նիկայան նկարագրում է ջհայիններին(մեդիտացիայով զբաղվողներին), որոնք նման են մունիների, կեսինների և մեդիտացիայով զբաղվող ասկետների վաղ հինդու նկարագրություններին<a href="#cite_note-146">[130]</a>, սակայն այս մեդիտացիա-պրակտիկաները այս գրվածքներում յոգա չէին կոչվում<a href="#cite_note-White—2011——5–6-147">[131]</a>։ Բուդդայական գրականության մեջ յոգայի մասին հայտնի ամենավաղ հատուկ քննարկումներն այնպես, ինչպես հասկացվում է ժամանակակից համատեքստում, վերագրվում են բուդդիստական Յոգաքարա դպրոցի մ․թ․ 3-4-րդ դարերի և Բուդդհագոսայի <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վիսուդդհիմագգա (դեռ գրված չէ)">Վիսուդդհիմագգայի</a> 4-5-րդ դարերի սուրբ գրքերին<a href="#cite_note-White—2011——5–6-147">[131]</a>։ Բուդդիստական դպրոցից առաջ գոյություն ունեցող յագա համակարգ է Ջայն յոգան։ Բայց քանի որ ջայնիստական աղբյուրները թվագրվում են բուդդիստականից հետո, դժվար է տարբերություն մտցնել ջայնիստական դպրոցի բնույթի ու այլ դպրոցներից ածանցված տարրերի մեջ<a href="#cite_note-Werner_(1977)_p._119–20-143">[127]</a>։ Ուպանիշադնորում ու որոշ Պալի Կանոններում վկայակոչված ժամանակավոր յոգայի համակարգրերի մեծամասնությունը վերացել է ժամանակի ընթացքում<a href="#cite_note-Eating_disorders-148">[132]</a><a href="#cite_note-149">[133]</a><a href="#cite_note-151">[նշում 17]</a>։ Վաղ շրջանի բուդդիստական գրվածքները նկարագրում են մեդիտացիայի հմտություններն ու վիճակները, որոնցից որոշները Բուդդան փոխառել էր սրամանայի ավանդույթներից<a href="#cite_note-152">[135]</a><a href="#cite_note-153">[136]</a>։ Պալի կանոնը բաղկացած է երեք հատվածներից, որոնցում Բուդդան նկարագրում է լեզում քիմքին հպելը՝ քաղցը կամ մտածոցությունը կառավարելու՝ կախված ընթացքից։ Սակայն, լեզվի՝ <a href="/wiki/%D4%B8%D5%B4%D5%BA%D5%A1%D5%B6" title="Ըմպան">ըմպանի</a> վերին մասում տեղադրելու մասին չկա ոչ մի նշում, ինչպես ճշգրիտ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B0%D5%A5%D5%B9%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A4%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կհեչարի մուդրա (դեռ գրված չէ)">Կհեչարի մուդրայում</a>։ Բուդդան այս դիրքն ընդունում էր այնտեղ, որտեղ ճնշումը կրունկներով գործադրվում էր պերինեյի(տեղակայված է սրբանի ու շնչափողի միջև) վրա, որը նման է Կունդալինին խթանելու համար օգտագործվող ժամանակակից դիրքերին<a href="#cite_note-154">[137]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="ժամանակագրական_անորոշություն">ժամանակագրական անորոշություն</h6>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=21" title="Խմբագրել բաժինը. ժամանակագրական անորոշություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: ժամանակագրական անորոշություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> Ալեքսանդր Վիննը՝ Բուդդիստական մեդիտացիայի ծագումը գրքի հեղինակը, դիտարկում է, որ առանց որոշակի ձևերի ու տարրական մեդիտացիաները հնարավոր է՝ սերում են ուպանիշադյան ավանդույթներից<a href="#cite_note-Wynne,_pp._44–45,58-1">[1]</a>։ Մեդիտացիային արված ամենավաղ անդրադարձը արվել է <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%B0%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիհադարանյակա Ուպամիշադ (դեռ գրված չէ)">Բրիհադարանյակա Ուպամիշադում</a>՝ ամենահին Ուպանիշադներից մեկում<a href="#cite_note-Flood942-106">[94]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D5%A3%D5%B5%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չանդոգյա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Չանդոգյա Ուպանիշադը</a> նկարագրում է կենսական էներգիաների(<a href="/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1" title="Պրանա">պրանա</a>) հինգ տեսակները։ Ուպանիշադում նկարագրված են նաև հետագայում յոգայի շատուշատ ավանդույթներում օգտագործված հասկացություններ, ինչպես օրինակ՝ ներքին ձայն, ջիղեր(<a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նադիս (դեռ գրված չէ)">նադիս</a>)<a href="#cite_note-Jacobsen6-90">[83]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%A1%D5%AB%D5%BF%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B5%D5%A1_%D5%88%D6%82%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տաիտտիրիյա Ուպանիշադ (դեռ գրված չէ)">Տաիտտիրիյա Ուպանիշադը</a> յոգան սահմանում է որպես մարմնի ու զգայարանների հմտություն<a href="#cite_note-155">[138]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Բհագավադ_Գիտա">Բհագավադ Գիտա</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=22" title="Խմբագրել բաժինը. Բհագավադ Գիտա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Բհագավադ Գիտա">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG/220px-Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG/330px-Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG/440px-Bhagavata_Gita_Bishnupur_Arnab_Dutta_2011.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A1" title="Կրիշնա">Կրիշնան</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1" title="Արջունա">Արջունային</a> պատմում է <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%AB%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գիտա (դեռ գրված չէ)">Գիտան</a>։</figcaption></figure> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/w/index.php?title=Bhagavad_Gita&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhagavad Gita (դեռ գրված չէ)">Bhagavad Gita</a></div>Բհագավադ Գիտան(՚Տիրոջ երգը՚) լայնորեն օգտագործում է «յոգա» եզրույթը տարբեր ձևերով։ Ի լրացում ավանդական յոգայի պարակտիկային, ներառյալ մեդիտացիային<a href="#cite_note-Jacobsen,_p._10-5">[5]</a> նվիրված ամբողջական գլխին(գլուխ 6)՝ այն ներկայացնում է յոգայի գլխավոր տեսակները<a href="#cite_note-156">[139]</a>․ <ul><li>Կարմա յոգա․ գործողության յոգա<a href="#cite_note-Jacobsen,_p._10–11-157">[140]</a>;</li> <li>Բհակտի յոգա․ անձնվերության յոգա<a href="#cite_note-Jacobsen,_p._10–11-157">[140]</a>;</li> <li>Ջնանա յոգա. իմաստության յոգա<a href="#cite_note-ReferenceA-8">[7]</a><a href="#cite_note-158">[141]</a>։</li></ul> Գիտան բաղկացած է 18 գլուխներից և 700 շլոկաներից(բանաստեղծություններ)<a href="#cite_note-bibekd2-159">[142]</a>՝ յուրաքանչյուր գլուխ տարբեր յոգաների անուններով՝ այսպիսով նկարագրելով 18 տարբեր յոգաներ<a href="#cite_note-bibekd2-159">[142]</a><a href="#cite_note-160">[143]</a>։ Որոշ գիտնականներ Գիտան բաժանում են 3 բաժինների՝ Կարմա յոգայի հետ կապված առաջին 6 գլուխները՝ 280 շլոկաներով, միջին մասում գտնվող Բհակտի յոգային առնչվող 6-ը՝ 209 շլոկաներով, և վերջին Ջնանա յոգայի հետ կապված 6 գլուխները՝ 211 շլոկաներով․ այս բաժանումը, սակայն, չի համապատասխանում, որովհետև կարմայի, բհակտիի և ջնանայի տարրեր կարելի է գտնել բոլոր գլուխներում<a href="#cite_note-bibekd2-159">[142]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Մահաբհարաթա">Մահաբհարաթա</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=23" title="Խմբագրել բաժինը. Մահաբհարաթա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Մահաբհարաթա">խմբագրել կոդը</a>]</div> Նիրոդհայոգա(դադարեցման յոգա) կոչվող յոգայի նախատիպի նկարագրությանը հանդիպում ենք Մահաբհարաթայի 12-րդ գլխի(Սհանտի Պարվա) Մոկշզդհարմա բաժնում։ Բաժնի բանաստեղծությունները թվագրվում են մ․թ․ա․ 300-200 թվականներով։ Նիրոդհայոգան շեշտը դնում է էմպիրիկ գիտակցության(մտքեր, զգայարաններ և այլն) աստիճանական դադարեցման ու պուրուշայի(անձ) հասման վրա։ Այստեղ հիշատակված, բայց նկարագրված չեն այնպիսի եզրույթներ, ինչպիսիք են վիչարան(թափանցիկ արտացոլում), վիվեկան(խորաթափանցություն) և այլն՝ նման Պատանջալիի տերմինաբանությանը<a href="#cite_note-Whicher,_p._25–26-13">[11]</a>։ Մահաբհարատայում նշված չէ յոգայի և ոչ մի համընդհանուր նպատակ։ Անձի՝ իրից առանձնացումը, <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Բրահմաններ">Բրահմանի</a> համատարած ընդունումը, Բրահմանի գիտակցումը ու դրա մեջ թափանցումը, բոլորն էլ նկարագրված են որպես յոգայի նպատակներ։ Սամկհյան ու յոգան միավորված են մեկում, իսկ որոշ բանաստեղծություններ էլ բնորոշում են դրանց նույնականությամբ<a href="#cite_note-Jacobsen9-161">[144]</a>։ Մոկշադհարման նույպես նկարագրում է տարրական մեդիտացիայի վաղ պրակտիկաները<a href="#cite_note-162">[145]</a>։ Մահաբհարաթան յոգայի նպատակը սահմանում է որպես մասնավոր <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%B6" title="Ատման">ատմանի</a> համընդհանուր <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1" title="Բրահմա">Բրահմանի</a> հետ միավորման փորձ<a href="#cite_note-Jacobsen9-161">[144]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Դասական_դարաշրջան_(մ․թ․ա_200_–մ․թ․_500)">Դասական դարաշրջան (մ․թ․ա 200 –մ․թ․ 500)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=24" title="Խմբագրել բաժինը. Դասական դարաշրջան (մ․թ․ա 200 –մ․թ․ 500)" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Դասական դարաշրջան (մ․թ․ա 200 –մ․թ․ 500)">խմբագրել կոդը</a>]</div> Այս ժամակաշրջանը հիշատակված է բուդդիզմի, հինդուիզմի և ջայնիզմի յոգայի մեթոդներն ու պրակտիկաները քննարկող և համակարգայնորեն շարադրող շատուշատ տեքստերում։ Սրանցից Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները համարվում է բանալի-աշխատություն։ <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Դասական_յոգա_2">Դասական յոգա</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=25" title="Խմբագրել բաժինը. Դասական յոգա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Դասական յոգա">խմբագրել կոդը</a>]</div> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մաուրյաների պետություն">Մաուրյան</a> ու <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%BF%D5%A1_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գուպտա կայսրություն">Գուպտա</a> դարաշրջանների միջև ընկած շրջանում(մ․թ․ա․ 200-մ․թ․ 500) <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հինդուիզմ">հինդուիզմի</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բուդդայականություն">բուդդիզմի</a> և <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ջայնիզմ">ջայնիզմի</a> փիլիսոփայական դպրոցները հստակ ձևավորում էին ստանում և յոգայի փիլիսոփայության ամբողջաական համակարգը սկսում է ի հայտ գալ<a href="#cite_note-Larson,_p._36-77">[72]</a>։ Յոգան՝ որպես փիլիսոփայություն, նշված է սանսկրիտ գրվածքներում, որոնց ավարտուն վիճակը թվագրվում է մ․թ․ա․ 200-մ․թ․ 500 թվականներով։ Կաուտիլյայի <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1" title="Արտհաշաստրա">Արտհաշաստրան</a>(1․2․10 բանաստեղծության մեջ), օրինակ, փաստում է որ կան անվիկսիկիների(փիլիսոփայություններ) երեք դասակարգեր՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%AF%D5%B0%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամկհյա (դեռ գրված չէ)">Սամկհյա</a>(ոչ թեիստական), Յոգա(թեիստական) և <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կարվակա (դեռ գրված չէ)">Կարվակա</a>(աթեիստական մատերիալիզմ)<a href="#cite_note-Olivelle,_Patrick_2013-18">[16]</a><a href="#cite_note-163">[146]</a>։ Վաղ գործերում Յոգայի սկզբունքներն ու Սամկհյայի գաղափարները երևան են գալիս զուգակցված։ <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Սամկհյա">Սամկհյա</h5>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=26" title="Խմբագրել բաժինը. Սամկհյա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Սամկհյա">խմբագրել կոդը</a>]</div> Մ․թ․ առաջին դարից սկսած՝ Հնդկաստանում շատ ավանդույթներ սկսեցին որդեգրել համակարգային մեթոդաբանությունը։ Սրանց շարքերում <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%AF%D5%B0%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սամկհյա (դեռ գրված չէ)">Սամկհյան</a> հավանաբար ամենահին փիլիսոփայությունն էր, որը սկսել էր համակարգային կառուցվածք ձևավորել<a href="#cite_note-Larson,_p._38-19">[17]</a>։ Պատանջալին համակարգել է Յոգայի փիլիսոփայությունը՝ Սամկհյայի մետաֆիզիկայի հիմքերի վրա։ Յոգա Սուտրաների, որն այլ կերպ կոչվում է Սամկհյապրավականաբհասյա(Սամկհյա փիլիսոփայության նկարագրության մեկնաբանություն) մասին Վյասայի լուսաբանությունը բացատրում է այս երկու համակարգերի միջև եղած կապը<a href="#cite_note-164">[147]</a>։ Այս երկու դպրոցները, սակայն, տարբերություններ էլ ունեին։ Յոգան ընդւնում էր «անձնական աստծո» գաղափարը, մինչդեռ Սամկհյան զարգանում էր որպես հինդու փիլիսոփայության ռացիանալիստական, ոչ թեսիտական/աթեիստական համակարգ<a href="#cite_note-Mike_Burley_2012-22">[20]</a><a href="#cite_note-lpfl-47">[45]</a><a href="#cite_note-165">[148]</a>։ Երբեմն Պատանջալիի համակարգը նշվում է որպես Սեշվարա Սամկհյա ՝ ի հակադրություն Կապիլայի Նիրիվարա Սամկհյա<a href="#cite_note-166">[149]</a>։ Յոգայի ու Սամկհայայի միջև զուգահեռները այնքան մոտ են, որ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%84%D5%BD_%D5%84%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D6%80" title="Մաքս Մյուլլեր">Մաքս Մյուլլերն</a> ասել է․ «Այս երկու փիլիսոփայուփյունները գտնվում են նույն տողում՝ միմյանցից տարբերվելով որպես Սամկհյան աստծով և սամկհյան՝ առանց աստծո<a href="#cite_note-167">[150]</a>»։ <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Պատանջալիի_Յոգա_Սուտրաները">Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները</h5>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=27" title="Խմբագրել բաժինը. Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/w/index.php?title=Raja_Yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raja Yoga (դեռ գրված չէ)">Raja Yoga</a> և <a href="/w/index.php?title=Yoga_Sutras_of_Patanjali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoga Sutras of Patanjali (դեռ գրված չէ)">Yoga Sutras of Patanjali</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Patanjali.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Patanjali.jpg/220px-Patanjali.jpg" decoding="async" width="220" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Patanjali.jpg/330px-Patanjali.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Patanjali.jpg/440px-Patanjali.jpg 2x" data-file-width="476" data-file-height="666" /></a><figcaption>Պատանջալիի ավանդական հինդուիստիկ պատկերումը՝ որպես աստվածային օձ <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A5%D5%B7%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շեշա (դեռ գրված չէ)">Շեշայի</a> ավատար։</figcaption></figure> Հինդու փիլիսոփայության մեջ, յոգան վեց <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D6%80%D5%A9%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D6%84%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օրթոդոքս (դեռ գրված չէ)">օրթոդոքս</a> (ընդունում էր Վեդաները) փիլիսոփայական դպրոցներից մեկի անունն է<a href="#cite_note-168">[151]</a><a href="#cite_note-169">[152]</a>։ Քերնել Վերները՝ Հնկական փիլիսոփայություն ու Յոգա գրքի հեղինակը, կարծում է, որ յոգայի համակարգման գործընթացը, որը սկիզբ է առել միջին և Յոգա Ուպանիշադներում, գագաթնակետին է հասել Պատանջալիի Յոգա Սուտրաներում<a href="#cite_note-171">[նշում 18]</a>։ Ըստ Լարսոնի՝ մտածողության հնագույն Սամկհյա, Յոգա և Աբահիդհարմա բուդդիստական դպրոցների գաղափարների մեջ կան բազմաթիվ զուգահեռներ հատկապես մ․թ․ա․ 2-րդ դարից մ․թ․ 1-ին դար<a href="#cite_note-l4345-172">[154]</a>։ Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները այս երեքի ավանդույթների յուրօրինակ համակցություն է։ Սամկհյա դպրոցից Յոգա Սուտրան որդեգրել է պրակրտիի և պարուսայի (դուալիզմ) «արտացոլող խոհեմությունը»(ադհյավասայա), դրա մատաֆիզիկական ռացիոնալիզմը, ինչպես նաև հուսալի գիտելիք ստանալու երեք <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BA%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էպիստեմիկ (դեռ գրված չէ)">էպիստեմիկ</a> մեթոդները<a href="#cite_note-l4345-172">[154]</a>։ Նիրոդհասամադհիի Աբհիդհարմա բուդդիզմի գաղափարներից, Լարսոնի պնդմամբ, Յոգա Սուտրաները որդեգրել են իրազեկվածության վիճակի հետապնդումը, բայց չնայած բուդդիստական «ոչ մի սեփական ես, ոչ մի հոգի» գաղափարին, Յոգան շեշտը դնում է ֆիզիկականի վրա ու ռեալիստ է, ինչպես Սամկհյան՝ թե յուրաքանչյուր անհատ ունի սեփական անձ ու հոգի<a href="#cite_note-l4345-172">[154]</a>։ Երրորդ գաղափարը, որ Յոգա Սուտրան համադրում է իր փիլիսոփայությանը, մեդիտացիայի ու ինքնադիտողության <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ասկետիզմ">ասկետական</a> ավանդույթներն են, ինչպես նաև միջին Ուպանիշադների՝ Կաթհայի, Շվետաշվատարայի և Մաիտրիի գաղափարները<a href="#cite_note-l4345-172">[154]</a>։ Պատանջալիի Յոգա Սուտրաները լայնորեն համարվում են յոգայի ֆորմալ փիլիսոփայության պտուղը<a href="#cite_note-173">[155]</a>։ Յոգա Սուտրաների բանաստեղծությունները հակիրճ են։ Հետագայում Հնդկաստանի շատ գիտնականներ ուսումնասիրեցին դրանք ու հրատարակեցին իրենց լուսբանությունները, ինչպես օրինակ՝ Վյասա Բհաշյան (մ․թ․ 350-450թթ․)<a href="#cite_note-174">[156]</a>։ Պատանջալիի յոգան այլ կերպ կոչվում են նաև Ռաջա յոգա<a href="#cite_note-175">[157]</a>։ Պատանջալին սահմանում է «յոգա» բառը իր երկրորդ սուտրայի մեջ․<blockquote class="toccolours" style="float:none; padding:10px 15px; display:table;">योगश्‍चित्तवृत्तिनिरोधः</blockquote><blockquote class="toccolours" style="float:none; padding:10px 15px; display:table;">(yogaś citta-vṛtti-nirodhaḥ<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սանսկրիտի տրանսլիտերացիայի միջազգային այբուբեն (դեռ գրված չէ)"> IAST</a>)</blockquote><blockquote class="toccolours" style="float:none; padding:10px 15px; display:table;">- Yoga Sutras 1.2</blockquote>Այս հակիրճ սահմանումը կապված է սանսկրիտ երեք եզրույթների իմաստների հետ։ <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%E2%80%A4%D4%BF%E2%80%A4_%D5%8F%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ի․Կ․ Տայմնի (դեռ գրված չէ)">Ի․Կ․ Տայմնին</a> թարգմանում է այն որպես «Յոգան մտքի (citta<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սանսկրիտի տրանսլիտերացիայի միջազգային այբուբեն (դեռ գրված չէ)"> IAST</a>) փոփոխությունների (vṛtti<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սանսկրիտի տրանսլիտերացիայի միջազգային այբուբեն (դեռ գրված չէ)"> IAST</a>) արգելակումն (nirodhaḥ<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սանսկրիտի տրանսլիտերացիայի միջազգային այբուբեն (դեռ գրված չէ)"> IAST</a>) է»<a href="#cite_note-176">[158]</a>։ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BE%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%8E%D5%AB%D5%BE%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1" title="Սվամի Վիվեկանանդա">Սվամի Վիվեկանանդան</a> սուտրան թարգմանում է որպես «Յոգան սահմանափակում է մտածողությունը(Citta) զանազան կերպեր ստանալուց(Vrittis)»<a href="#cite_note-177">[159]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%A4%D5%BE%D5%AB%D5%B6_%D4%B2%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էդվին Բրյանտ (դեռ գրված չէ)">Էդվին Բրյանտը</a> բացատրում է, որ Պատանջալիի մոտ «Յոգան էապես բաղկացած է մեդիտատիվ պրակտիկաներից, որի վերջնական նպատակն է հասնելու գիտակցական մակարդակին՝ զերծ ցանկացած տեսակի ակտիվ կամ տրամաբանական մտքերից և աստիճանաբար ձեռք բերելու այնպիսի մի վիճակ, որտեղ գիտակցությունը անիրազեկ է իրենից դուրս ցանկացած օբյեկտից, կարճ ասած՝ միայն ճանաչում է իր սեփական բնույթը՝ որպես ոչնչի հետ չխառնված գիտակցություն»<a href="#cite_note-edbryant2-178">[160]</a><a href="#cite_note-Bryant_2009,_p._10-179">[161]</a><a href="#cite_note-Bryant_2009,_p._457-180">[162]</a>։ Ըստ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%A2%D5%A1_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բաբա Հարի Դասս (դեռ գրված չէ)">Բաբա Հարի Դասսի</a>՝ թե յոգայի իմաստը ընկալվում է որպես <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%AB%D6%80%D5%B8%D5%A4%D5%B0%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նիրոդհա (դեռ գրված չէ)">նիրոդհայի</a>(մտավոր կենտրոնացում) պրակտիկա, ապա դրա նպատակը «նիրուդդհայի(այդ գործընթացի կատարյալություն) բացարձակ վիճակն է»<a href="#cite_note-181">[163]</a>։ Այդ համատեքստում «յոգան(միություն) ենթադրում է երկակիություն(որպես երկու իրերի կամ սկզբունքների համակցում); յոգայի արդյունքը ոչ երկակի վիճակն է», «որպես սեփական անձի ավելի ցածր ու ավելի բարձր մակարդակների միավորում։ Ոչ երկակի վիճակը բնորոշվում է անհատականության բացակայությամբ; այն կարող է նկարագրվել որպես հավերժական խաղաղություն, մաքուր սեր ինքնաճանաչողություն,ազատություն<a href="#cite_note-182">[164]</a>»։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նշումներ">Նշումներ</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=28" title="Խմբագրել բաժինը. Նշումներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Նշումներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> Քերել Վերները պնդում է, որ յոգայով զբաղվողների գոյությունը չի կարող կասկածի տակ դրվել՝ մեջբերելով Ռիգվենդայի Կեսին հիմնը՝ որպես Վեդյան դարաշրջանում յոգայի ավանդույթների վկայություն<a href="#cite_note-kwerneryrv28922-6">[6]</a>։ </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> Բուդդիստներ, ջայնիստներ և աջիվիկներ<a href="#cite_note-Samuel—2008——8-9">[8]</a> </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> For instance, Kamalashila (2003), p. 4, states that Buddhist meditation "includes any method of meditation that has <a href="/w/index.php?title=Bodhi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bodhi (դեռ գրված չէ)">Enlightenment</a> as its ultimate aim." Likewise, Bodhi (1999) writes: "To arrive at the experiential realization of the truths it is necessary to take up the practice of meditation.... At the climax of such contemplation the mental eye … shifts its focus to the unconditioned state, <a href="/wiki/Nirvana" title="Nirvana">Nibbana</a>...." A similar although in some ways slightly broader definition is provided by Fischer-Schreiber et al. (1991), p. 142: "Meditation – general term for a multitude of religious practices, often quite different in method, but all having the same goal: to bring the consciousness of the practitioner to a state in which he can come to an experience of 'awakening,' 'liberation,' 'enlightenment.'" Kamalashila (2003) further allows that some Buddhist meditations are "of a more preparatory nature" (p. 4). </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%AC%D5%AB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Պալի">Պալի</a> and <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF" title="Սանսկրիտ">Սանսկրիտ</a> բառ բհավանա-ն բառացիորեն նշանակում է "զարգացում"՝ մտավոր առումով։ "Մեդիտացիա"-յի հետ այս եզրույթի առնչությամբ տե՛ս Էպստեյն (1995), էջ 105; և Ֆիսչեր-Սքրեյբր et al. (1991), p. 20. As an example from a well-known discourse of the <a href="/w/index.php?title=Pali_Canon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pali Canon (դեռ գրված չէ)">Pali Canon</a>, in "The Greater Exhortation to Rahula" (Maha-Rahulovada Sutta, <a href="/w/index.php?title=Majjhima_Nikaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Majjhima Nikaya (դեռ գրված չէ)">MN</a> 62), Ven. <a href="/w/index.php?title=Sariputta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sariputta (դեռ գրված չէ)">Sariputta</a> tells Ven. <a href="/w/index.php?title=Rahula&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rahula (դեռ գրված չէ)">Rahula</a> (in Pali, based on <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tipitaka.org/romn/cscd/s0202m.mul1.xml">VRI, n.d.)</a>: ānāpānassatiṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi.<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սանսկրիտի տրանսլիտերացիայի միջազգային այբուբեն (դեռ գրված չէ)"> IAST</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.062.than.html">Thanissaro (2006)</a> translates this as: "Rahula, develop the meditation [bhāvana<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%AB_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սանսկրիտի տրանսլիտերացիայի միջազգային այբուբեն (դեռ գրված չէ)"> IAST</a>] of <a href="/w/index.php?title=Anapanasati&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anapanasati (դեռ գրված չէ)">mindfulness of in-&-out breathing</a>." (Square-bracketed Pali word included based on Thanissaro, 2006, end նշում.) </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> Gavin Flood: "These renouncer traditions offered a new vision of the human condition which became incorporated, to some degree, into the worldview of the Brahman householder. The ideology of asceticism and renunciation seems, at first, discontinuous with the brahmanical ideology of the affirmation of social obligations and the performance of public and domestic rituals. Indeed, there has been some debate as to whether asceticism and its ideas of retributive action, reincarnation and spiritual liberation, might not have originated outside the orthodox vedic sphere, or even outside Aryan culture: that a divergent historical origin might account for the apparent contradiction within 'Hinduism' between the world affirmation of the householder and the world negation of the renouncer. However, this dichotomization is too simplistic, for continuities can undoubtedly be found between renunciation and vedic Brahmanism, while elements from non-Brahmanical, Sramana traditions also played an important part in the formation of the renunciate ideal. Indeed there are continuities between vedic Brahmanism and Buddhism, and it has been argued that the Buddha sought to return to the ideals of a vedic society which he saw as being eroded in his own day."<a href="#cite_note-Flood—1996——76–77-75">[71]</a> </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> See also Gavin Flood (1996), Hinduism, p.87–90, on "The orthogenetic theory" and "Non-Vedic origins of renunciation".<a href="#cite_note-Flood—1996——87–90-70">[66]</a> </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">↑</a> Post-classical traditions consider <a href="/w/index.php?title=Hiranyagarbha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiranyagarbha (դեռ գրված չէ)">Hiranyagarbha</a> as the originator of yoga.<a href="#cite_note-Feuerstein_2001_Kindle_Locations_7299–7300-85">[79]</a><a href="#cite_note-Aranya_2000_xxiv-86">[80]</a> </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> Zimmer's point of view is supported by other scholars, such as Niniam Smart, in Doctrine and argument in Indian Philosophy, 1964, p.27–32 & p.76,<a href="#cite_note-Crangle—1994——7-92">[85]</a> and S.K. Belvakar & <a href="/w/index.php?title=Inchegeri_Sampradaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inchegeri Sampradaya (դեռ գրված չէ)">Inchegeri Sampradaya</a> in History of Indian philosophy, 1974 (1927), p.81 & p.303–409.<a href="#cite_note-Crangle—1994——7-92">[85]</a> See Crangle 1994 page 5–7.<a href="#cite_note-Crangle—1994——5–7-93">[86]</a> </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> Original Sanskrit: युञ्जते मन उत युञ्जते धियो विप्रा विप्रस्य बृहतो विपश्चितः। वि होत्रा दधे वयुनाविदेक इन्मही देवस्य सवितुः परिष्टुतिः॥१॥<a href="#cite_note-Rigveda_Book_5,_Chapter_81-97">[89]</a> Translation 1: Seers of the vast illumined seer yogically [युञ्जते, yunjante] control their minds and their intelligence... (…)<a href="#cite_note-burley-95">[87]</a> Translation 2: The illumined yoke their mind and they yoke their thoughts to the illuminating godhead, to the vast, to the luminous in consciousness; the one knower of all manifestation of knowledge, he alone orders the things of the sacrifice. Great is the praise of Savitri, the creating godhead.<a href="#cite_note-sriauro-96">[88]</a> </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> Flood: "...which states that, having become calm and concentrated, one perceives the self (atman), within oneself."<a href="#cite_note-Flood—1996——94–95-99">[90]</a> </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">↑</a> Original Sanskrit: स्वाध्यायमधीयानो धर्मिकान्विदधदात्मनि सर्वैन्द्रियाणि संप्रतिष्ठाप्याहिँसन्सर्व भूतान्यन्यत्र तीर्थेभ्यः स खल्वेवं वर्तयन्यावदायुषं ब्रह्मलोकमभिसंपद्यते न च पुनरावर्तते न च पुनरावर्तते॥ १॥ – <a href="/w/index.php?title=Chandogya_Upanishad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chandogya Upanishad (դեռ գրված չէ)">Chandogya Upanishad</a>, VIII.15<a href="#cite_note-wikisource-102">[92]</a> Translation 1 by <a href="/w/index.php?title=Max_Muller&action=edit&redlink=1" class="new" title="Max Muller (դեռ գրված չէ)">Max Muller</a>, The Upanishads, The <a href="/w/index.php?title=Sacred_Books_of_the_East&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sacred Books of the East (դեռ գրված չէ)">Sacred Books of the East</a> – Part 1, Oxford University Press: (He who engages in) self study, concentrates all his senses on the Self, never giving pain to any creature, except at the tîrthas, he who behaves thus all his life, reaches the world of <a href="/w/index.php?title=Brahman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brahman (դեռ գրված չէ)">Brahman</a>, and does not return, yea, he does not return. <a href="#cite_note-Chandogya_Upanishad-103">[93]</a> </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> * Jacobsen writes that "Bodily postures are closely related to the tradition of tapas, ascetic practices in the Vedic tradition. The use by Vedic priests of ascetic practices in their preparations for the performance of the sacrifice might be precursor to Yoga."<a href="#cite_note-Jacobsen6-90">[83]</a> <ul><li>Whicher believes that "the proto-Yoga of the Vedic rishis is an early form of sacrificial mysticism and contains many elements characteristic of later Yoga that include: concentration, meditative observation, ascetic forms of practice (tapas), breath control..."<a href="#cite_note-Whicher,_p._122-89">[82]</a></li></ul> </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> * Wynne states that "The Nasadiyasukta, one of the earliest and most important cosmogonic tracts in the early Brahminic literature, contains evidence suggesting it was closely related to a tradition of early Brahminic contemplation. A close reading of this text suggests that it was closely related to a tradition of early Brahminic contemplation. The poem may have been composed by contemplatives, but even if not, an argument can be made that it marks the beginning of the contemplative/meditative trend in Indian thought."<a href="#cite_note-Wynne,_p._50-108">[96]</a> <ul><li>Miller suggests that the composition of Nasadiya Sukta and <a href="/w/index.php?title=Purusha_Sukta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Purusha Sukta (դեռ գրված չէ)">Purusha Sukta</a> arises from "the subtlest meditative stage, called absorption in mind and heart" which "involves enheightened experiences" through which seer "explores the mysterious psychic and cosmic forces...".<a href="#cite_note-Whicher11-109">[97]</a></li> <li>Jacobsen writes that dhyana (meditation) is derived from Vedic term dhih which refers to "visionary insight", "thought provoking vision".<a href="#cite_note-Whicher11-109">[97]</a></li></ul> </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">↑</a> Ancient Indian literature was transmitted and preserved through an <a href="/w/index.php?title=Oral_tradition&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oral tradition (դեռ գրված չէ)">oral tradition</a>.<a href="#cite_note-112">[99]</a> For example, the earliest written Pali Canon text is dated to the later part of 1st century BCE, many centuries after the Buddha's death.<a href="#cite_note-113">[100]</a> </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">↑</a> For the date of this Upanishad see also Helmuth von Glasenapp, from the 1950 Proceedings of the "Akademie der Wissenschaften und Literatur"<a href="#cite_note-118">[104]</a> </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">↑</a> The currently existing version of Vaiśeṣika Sūtra manuscript was likely finalized sometime between 2nd century BCE and the start of the common era.<a href="#cite_note-Bimal_Krishna_Matilal—1977——54-129">[114]</a> Wezler has proposed that the Yoga related text may have been inserted into this Sutra later, among other things; however, Bronkhorst finds much to disagree on with Wezler.<a href="#cite_note-Bronkhorst64-130">[115]</a> </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">↑</a> On the dates of the Pali canon, Gregory Schopen writes, "We know, and have known for some time, that the Pali canon as we have it — and it is generally conceded to be our oldest source — cannot be taken back further than the last quarter of the first century BCE, the date of the Alu-vihara redaction, the earliest redaction we can have some knowledge of, and that — for a critical history — it can serve, at the very most, only as a source for the Buddhism of this period. But we also know that even this is problematic... In fact, it is not until the time of the commentaries of Buddhaghosa, Dhammapala, and others — that is to say, the fifth to sixth centuries CE — that we can know anything definite about the actual contents of [the Pali] canon."<a href="#cite_note-150">[134]</a> </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">↑</a> Werner writes, "The word Yoga appears here for the first time in its fully technical meaning, namely as a systematic training, and it already received a more or less clear formulation in some other middle Upanishads....Further process of the systematization of Yoga as a path to the ultimate mystic goal is obvious in subsequent Yoga Upanishads and the culmination of this endeavour is represented by Patanjali's codification of this path into a system of the eightfold Yoga."<a href="#cite_note-170">[153]</a> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ">Ծանոթագրություններ</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=29" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9141943"><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Wynne,_pp._44–45,58-1">↑ <a href="#cite_ref-Wynne,_pp._44–45,58_1-0">1,0</a> <a href="#cite_ref-Wynne,_pp._44–45,58_1-1">1,1</a> Wynne, pp. 44–45,58. </li> <li id="cite_note-autogenerated12-2"><a href="#cite_ref-autogenerated12_2-0">↑</a> Stuart Ray Sarbacker, Samādhi: The Numinous and Cessative in Indo-Tibetan Yoga. SUNY Press, 2005, pp. 1–2. </li> <li id="cite_note-Tattvarthasutra_2007_p._1022-3"><a href="#cite_ref-Tattvarthasutra_2007_p._1022_3-0">↑</a> Tattvarthasutra [6.1], see Manu Doshi (2007) Translation of Tattvarthasutra, Ahmedabad: Shrut Ratnakar p. 102 </li> <li id="cite_note-White—2011——-4"><a href="#cite_ref-White—2011——_4-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a> </li> <li id="cite_note-Jacobsen,_p._10-5">↑ <a href="#cite_ref-Jacobsen,_p._10_5-0">5,0</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen,_p._10_5-1">5,1</a> Jacobsen, p. 10. </li> <li id="cite_note-kwerneryrv28922-6">↑ <a href="#cite_ref-kwerneryrv28922_6-0">6,0</a> <a href="#cite_ref-kwerneryrv28922_6-1">6,1</a> <a href="#cite_ref-kwerneryrv28922_6-2">6,2</a> Karel Werner (1977), Yoga and the Ṛg Veda: An Interpretation of the Keśin Hymn (RV 10, 136), Religious Studies, Vol. 13, No. 3, page 289–302 </li> <li id="cite_note-ReferenceA-8">↑ <a href="#cite_ref-ReferenceA_8-0">7,0</a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_8-1">7,1</a> E. Easwaran, Essence of the Bhagavad Gita, Nilgiri Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-58638-068-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-58638-068-7">978-1-58638-068-7</a>, pages 117–118 </li> <li id="cite_note-Samuel—2008——8-9">↑ <a href="#cite_ref-Samuel—2008——8_9-0">8,0</a> <a href="#cite_ref-Samuel—2008——8_9-1">8,1</a> <a href="#cite_ref-Samuel—2008——8_9-2">8,2</a> <a href="#CITEREFSamuel2008">Samuel, 2008</a>, էջ 8 </li> <li id="cite_note-marksing2-11"><a href="#cite_ref-marksing2_11-0">↑</a> Mark Singleton (2010), Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice, Oxford University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-539534-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-539534-1">978-0-19-539534-1</a>, pages 25–34 </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> Whicher, pp. 1–4, chronology on pp. 41–42 </li> <li id="cite_note-Whicher,_p._25–26-13">↑ <a href="#cite_ref-Whicher,_p._25–26_13-0">11,0</a> <a href="#cite_ref-Whicher,_p._25–26_13-1">11,1</a> Whicher, p. 25–26. </li> <li id="cite_note-White—2014——xvi–xvii-14"><a href="#cite_ref-White—2014——xvi–xvii_14-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2014">White, 2014</a>, էջ xvi–xvii </li> <li id="cite_note-khecari12-15"><a href="#cite_ref-khecari12_15-0">↑</a> James Mallinson, "Sāktism and Hathayoga," 28 June 2012. <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130616025645/http://www.khecari.com/resources/SaktismHathayoga.pdf">«Archived copy»</a> (PDF). Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.khecari.com/resources/SaktismHathayoga.pdf">օրիգինալից</a> (PDF) 2013 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 4-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Archived+copy&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.khecari.com%2Fresources%2FSaktismHathayoga.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_web" title="Կաղապար:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A8_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D5%AC_%D5%A7_%D5%B8%D6%80%D5%BA%D5%A5%D5%BD_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր">link</a>) [accessed 19 September 2013] pg. 20, Quote: "The techniques of hatha yoga are not taught in Sanskrit texts until the 11th century or thereabouts." </li> <li id="cite_note-autogenerated162-16">↑ <a href="#cite_ref-autogenerated162_16-0">14,0</a> <a href="#cite_ref-autogenerated162_16-1">14,1</a> Burley, Mikel (2000). Hatha Yoga: Its Context, Theory and Practice. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 16. "It is for this reason that hatha-yoga is sometimes referred to as a variety of 'Tantrism'." </li> <li id="cite_note-White—2011——2-17">↑ <a href="#cite_ref-White—2011——2_17-0">15,0</a> <a href="#cite_ref-White—2011——2_17-1">15,1</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջ 2 </li> <li id="cite_note-Olivelle,_Patrick_2013-18">↑ <a href="#cite_ref-Olivelle,_Patrick_2013_18-0">16,0</a> <a href="#cite_ref-Olivelle,_Patrick_2013_18-1">16,1</a> Olivelle, Patrick (2013), King, Governance, and Law in Ancient India: Kautilya's Arthasastra, Oxford University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-989182-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-989182-5">978-0-19-989182-5</a>, see Introduction </li> <li id="cite_note-Larson,_p._38-19">↑ <a href="#cite_ref-Larson,_p._38_19-0">17,0</a> <a href="#cite_ref-Larson,_p._38_19-1">17,1</a> Larson, p. 38. </li> <li id="cite_note-kellysmithetcmed2-20">↑ <a href="#cite_ref-kellysmithetcmed2_20-0">18,0</a> <a href="#cite_ref-kellysmithetcmed2_20-1">18,1</a> * <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSmithPukall" class="citation journal cs1">Smith, Kelly B.; Pukall, Caroline F. (2009 թ․ մայիս). «An evidence-based review of yoga as a complementary intervention for patients with cancer». Psycho-Oncology. 18 (5): 465–475. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fpon.1411">10.1002/pon.1411</a>. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/1057-9249">1057-9249</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18821529">18821529</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Psycho-Oncology&rft.atitle=An+evidence-based+review+of+yoga+as+a+complementary+intervention+for+patients+with+cancer&rft.volume=18&rft.issue=5&rft.pages=465-475&rft.issn=1057-9249&rft_id=info%3Apmid%2F18821529&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fpon.1411&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Kelly+B.&rft.au=Pukall%2C+Caroline+F.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSharmaHaider" class="citation journal cs1">Sharma, Manoj; Haider, Taj (2012 թ․ հոկտեմբեր). «Yoga as an Alternative and Complementary Treatment for Asthma: A Systematic Review». <a href="/w/index.php?title=Journal_of_Evidence-Based_Complementary_%26_Alternative_Medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine (դեռ գրված չէ)">Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine</a>. 17 (3): 212–217. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177%2F2156587212453727">10.1177/2156587212453727</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Evidence-Based+Complementary+%26+Alternative+Medicine&rft.atitle=Yoga+as+an+Alternative+and+Complementary+Treatment+for+Asthma%3A+A+Systematic+Review&rft.volume=17&rft.issue=3&rft.pages=212-217&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F2156587212453727&rft.aulast=Sharma&rft.aufirst=Manoj&rft.au=Haider%2C+Taj&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFInnesBourguignon2005" class="citation journal cs1">Innes, Kim E.; Bourguignon, Cheryl (November–December 2005). «Risk Indices Associated with the Insulin Resistance Syndrome, Cardiovascular Disease, and Possible Protection with Yoga: A Systematic Review». <a href="/w/index.php?title=Journal_of_the_American_Board_of_Family_Medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal of the American Board of Family Medicine (դեռ գրված չէ)">Journal of the American Board of Family Medicine</a>. 18 (6): 491–519. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.3122%2Fjabfm.18.6.491">10.3122/jabfm.18.6.491</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+the+American+Board+of+Family+Medicine&rft.atitle=Risk+Indices+Associated+with+the+Insulin+Resistance+Syndrome%2C+Cardiovascular+Disease%2C+and+Possible+Protection+with+Yoga%3A+A+Systematic+Review&rft.volume=18&rft.issue=6&rft.pages=491-519&rft.date=2005-11%2F2005-12&rft_id=info%3Adoi%2F10.3122%2Fjabfm.18.6.491&rft.aulast=Innes&rft.aufirst=Kim+E.&rft.au=Bourguignon%2C+Cheryl&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li></ul> </li> <li id="cite_note-Schizophrenia2-21">↑ <a href="#cite_ref-Schizophrenia2_21-0">19,0</a> <a href="#cite_ref-Schizophrenia2_21-1">19,1</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFVancampfortVansteelandScheeweProbst" class="citation journal cs1">Vancampfort, D.; Vansteeland, K.; Scheewe, T.; Probst, M.; Knapen, J.; De Herdt, A.; De Hert, M. (2012 թ․ հուլիս). «Yoga in schizophrenia: a systematic review of randomised controlled trials». <a href="/w/index.php?title=Acta_Psychiatrica_Scandinavica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acta Psychiatrica Scandinavica (դեռ գրված չէ)">Acta Psychiatrica Scandinavica</a>. 126 (1): 12–20. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111%2Fj.1600-0447.2012.01865.x">10.1111/j.1600-0447.2012.01865.x</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Acta+Psychiatrica+Scandinavica&rft.atitle=Yoga+in+schizophrenia%3A+a+systematic+review+of+randomised+controlled+trials&rft.volume=126&rft.issue=1&rft.pages=12-20&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1600-0447.2012.01865.x&rft.aulast=Vancampfort&rft.aufirst=D.&rft.au=Vansteeland%2C+K.&rft.au=Scheewe%2C+T.&rft.au=Probst%2C+M.&rft.au=Knapen%2C+J.&rft.au=De+Herdt%2C+A.&rft.au=De+Hert%2C+M.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988">, art.nr. 10.1111/j.1600-0447.2012.01865.x </li> <li id="cite_note-Mike_Burley_2012-22">↑ <a href="#cite_ref-Mike_Burley_2012_22-0">20,0</a> <a href="#cite_ref-Mike_Burley_2012_22-1">20,1</a> Mike Burley (2012), Classical Samkhya and Yoga – An Indian Metaphysics of Experience, Routledge, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-415-64887-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-415-64887-5">978-0-415-64887-5</a>, pages 31–46 </li> <li id="cite_note-:0-23"><a href="#cite_ref-:0_23-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMonier_Monier-Williams1872" class="citation book cs1">Monier Monier-Williams (1872). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sanskritenglishd00moni_0">A Sanskrit-English Dictionary: ...with Special Reference to Greek, Latin, Gothic, German, Anglo-Saxon.</a> Clarendon. էջ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sanskritenglishd00moni_0/page/804">804</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Sanskrit-English+Dictionary%3A+...with+Special+Reference+to+Greek%2C+Latin%2C+Gothic%2C+German%2C+Anglo-Saxon..&rft.pages=804&rft.pub=Clarendon&rft.date=1872&rft.au=Monier+Monier-Williams&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsanskritenglishd00moni_0&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> Whicher, pp. 6–7. </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> Bryant 2009, p. 5. </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Bryant 2009, p. xxxix. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFAranya2000" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Swami_Hariharananda_Aranya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swami Hariharananda Aranya (դեռ գրված չէ)">Aranya, Swami Hariharananda</a> (2000). Yoga Philosophy of Patanjali with Bhasvati. Calcutta, India: <a href="/w/index.php?title=University_of_Calcutta&action=edit&redlink=1" class="new" title="University of Calcutta (դեռ գրված չէ)">University of Calcutta</a>. էջ 1. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/81-87594-00-4" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/81-87594-00-4"><bdi>81-87594-00-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga+Philosophy+of+Patanjali+with+Bhasvati&rft.place=Calcutta%2C+India&rft.pages=1&rft.pub=University+of+Calcutta&rft.date=2000&rft.isbn=81-87594-00-4&rft.aulast=Aranya&rft.aufirst=Swami+Hariharananda&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Dasgupta_1975_226-28"><a href="#cite_ref-Dasgupta_1975_226_28-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDasgupta1975" class="citation book cs1">Dasgupta, Surendranath (1975). A History of Indian Philosophy. Vol. 1. <a href="/w/index.php?title=Delhi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Delhi (դեռ գրված չէ)">Delhi</a>, India: Motilal Banarsidass. էջ 226. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/81-208-0412-0" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/81-208-0412-0"><bdi>81-208-0412-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Indian+Philosophy&rft.place=Delhi%2C+India&rft.pages=226&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=1975&rft.isbn=81-208-0412-0&rft.aulast=Dasgupta&rft.aufirst=Surendranath&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> American Heritage Dictionary: "Yogi, One who practices yoga." Websters: "Yogi, A follower of the yoga philosophy; an ascetic." </li> <li id="cite_note-Jacobsen4-30">↑ <a href="#cite_ref-Jacobsen4_30-0">28,0</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen4_30-1">28,1</a> Jacobsen, p. 4. </li> <li id="cite_note-White—2011——6-31"><a href="#cite_ref-White—2011——6_31-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջ 6 </li> <li id="cite_note-White—2011——6–8-32"><a href="#cite_ref-White—2011——6–8_32-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջեր 6–8 </li> <li id="cite_note-White—2011——8–9-33"><a href="#cite_ref-White—2011——8–9_33-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջեր 8–9 </li> <li id="cite_note-White—2011——9–10-34"><a href="#cite_ref-White—2011——9–10_34-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջեր 9–10 </li> <li id="cite_note-White—2011——10–12-35"><a href="#cite_ref-White—2011——10–12_35-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջեր 10–12 </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMallinson2013" class="citation journal cs1">Mallinson, James (2013). «The Yogīs' Latest Trick». Journal of the Royal Asiatic Society. Cambridge University Press (CUP). 24 (1): 165–180. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017%2Fs1356186313000734">10.1017/s1356186313000734</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+the+Royal+Asiatic+Society&rft.atitle=The+Yog%C4%ABs%27+Latest+Trick&rft.volume=24&rft.issue=1&rft.pages=165-180&rft.date=2013&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2Fs1356186313000734&rft.aulast=Mallinson&rft.aufirst=James&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-White—2011——11-37"><a href="#cite_ref-White—2011——11_37-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջ 11 </li> <li id="cite_note-Hari_Dass—1978——-38"><a href="#cite_ref-Hari_Dass—1978——_38-0">↑</a> <a href="#CITEREFHari_Dass1978">Hari Dass, 1978</a> </li> <li id="cite_note-Mallinson—2011——770-39">↑ <a href="#cite_ref-Mallinson—2011——770_39-0">37,0</a> <a href="#cite_ref-Mallinson—2011——770_39-1">37,1</a> <a href="#CITEREFMallinson2011">Mallinson, 2011</a>, էջ 770 </li> <li id="cite_note-White—2014——xvi-40">↑ <a href="#cite_ref-White—2014——xvi_40-0">38,0</a> <a href="#cite_ref-White—2014——xvi_40-1">38,1</a> <a href="#cite_ref-White—2014——xvi_40-2">38,2</a> <a href="#cite_ref-White—2014——xvi_40-3">38,3</a> <a href="#cite_ref-White—2014——xvi_40-4">38,4</a> <a href="#cite_ref-White—2014——xvi_40-5">38,5</a> <a href="#CITEREFWhite2014">White, 2014</a>, էջ xvi </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Sarvepalli_Radhakrishnan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarvepalli Radhakrishnan (դեռ գրված չէ)">Sarvepalli Radhakrishnan</a>, Indian Philosophy, London, George Allen & Unwin Ltd., 1971 edition, Volume II, pp. 19–20. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=DTPJpanTizwC&pg=PA446&dq=yoga+is+one+of+the+six+astika+schools+of+hindu+philosophy#v=onepage&q&f=false">Changing World Religions, Cults & Occult</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Changing+World+Religions%2C+Cults+%26+Occult&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DDTPJpanTizwC%26pg%3DPA446%26dq%3Dyoga%2Bis%2Bone%2Bof%2Bthe%2Bsix%2Bastika%2Bschools%2Bof%2Bhindu%2Bphilosophy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> <a href="#CITEREFFlood1996">Flood 1996</a>, էջեր. 82, 224–49 harvnb error: no target: CITEREFFlood1996 (<a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Harv_and_Sfn_template_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կատեգորիա:Harv and Sfn template errors (դեռ գրված չէ)">help</a>) </li> <li id="cite_note-vivekarajayoga-44"><a href="#cite_ref-vivekarajayoga_44-0">↑</a> Swami Vivekananda, Raja Yoga, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1500746940" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1500746940">978-1500746940</a> </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> Whicher, pp. 41–43 </li> <li id="cite_note-edbryant-46">↑ <a href="#cite_ref-edbryant_46-0">44,0</a> <a href="#cite_ref-edbryant_46-1">44,1</a> Edwin Bryant (2011, Rutgers University), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iep.utm.edu/yoga/">The Yoga Sutras of Patanjali</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190518185305/https://www.iep.utm.edu/yoga/">Արխիվացված</a> 18 Մայիս 2019 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> IEP </li> <li id="cite_note-lpfl-47">↑ <a href="#cite_ref-lpfl_47-0">45,0</a> <a href="#cite_ref-lpfl_47-1">45,1</a> Lloyd Pflueger, Person Purity and Power in Yogasutra, in Theory and Practice of Yoga (Editor: Knut Jacobsen), Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120832329" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120832329">978-8120832329</a>, pages 38–39 </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Mike Burley (2012), Classical Samkhya and Yoga – An Indian Metaphysics of Experience, Routledge, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-415-64887-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-415-64887-5">978-0-415-64887-5</a>, pages 43–46 </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> Kovoor T. Behanan (2002), Yoga: Its Scientific Basis, Dover, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-486-41792-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-486-41792-9">978-0-486-41792-9</a>, pages 56–58 </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> Mike Burley (2012), Classical Samkhya and Yoga – An Indian Metaphysics of Experience, Routledge, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-415-64887-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-415-64887-5">978-0-415-64887-5</a>, page 39, 41 </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Wade Dazey (2008) on pages 421–423, and Lloyd Pflueger on pages 46–52, in Theory and Practice of Yoga : 'Essays in Honour of Gerald James Larson, Editor: Knut A. Jacobsen, Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120832329" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120832329">978-8120832329</a> </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Mike Burley (2012), Classical Samkhya and Yoga – An Indian Metaphysics of Experience, Routledge, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-415-64887-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-415-64887-5">978-0-415-64887-5</a>, pages 38–46 </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFAkshaya_Kumar_Banerjea1983" class="citation book cs1">Akshaya Kumar Banerjea (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=Ljn1koKa0CQC">Philosophy of Gorakhnath with Goraksha-Vacana-Sangraha</a>. Motilal Banarsidass. էջեր xxi. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-81-208-0534-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-81-208-0534-7"><bdi>978-81-208-0534-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Philosophy+of+Gorakhnath+with+Goraksha-Vacana-Sangraha&rft.pages=xxi&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=1983&rft.isbn=978-81-208-0534-7&rft.au=Akshaya+Kumar+Banerjea&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DLjn1koKa0CQC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-kriyananda-54">↑ <a href="#cite_ref-kriyananda_54-0">52,0</a> <a href="#cite_ref-kriyananda_54-1">52,1</a> See Kriyananada, page 112. </li> <li id="cite_note-burley73-55"><a href="#cite_ref-burley73_55-0">↑</a> See Burley, page 73. </li> <li id="cite_note-Roden-56"><a href="#cite_ref-Roden_56-0">↑</a> See Introduction by Rosen, pp 1–2. </li> <li id="cite_note-mallinson-57"><a href="#cite_ref-mallinson_57-0">↑</a> See translation by Mallinson. </li> <li id="cite_note-dwhite-58"><a href="#cite_ref-dwhite_58-0">↑</a> On page 140, David Gordon White says of Gorakshanath: "... hatha yoga, in which field he was India's major systematizer and innovator." </li> <li id="cite_note-bajpai-59"><a href="#cite_ref-bajpai_59-0">↑</a> Bajpai writes on page 524: "Nobody can dispute about the top ranking position of Sage Gorakshanath in the philosophy of Yoga." </li> <li id="cite_note-Eliade-60"><a href="#cite_ref-Eliade_60-0">↑</a> Eliade writes of Gorakshanath on page 303: "...he accomplished a new synthesis among certain Shaivist traditions (Pashupata), tantrism, and the doctrines (unfortunately, so imperfectly known) of the siddhas – that is, of the perfect yogis." </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> Davidson, Ronald. Indian Esoteric Buddhism. Columbia University Press. 2002, pg.169–235. </li> <li id="cite_note-Lama_Yeshe_1998,_pg.135–141-62"><a href="#cite_ref-Lama_Yeshe_1998,_pg.135–141_62-0">↑</a> Lama Yeshe (1998). The Bliss of Inner Fire. Wisdom Publications. pp. 135–141. </li> <li id="cite_note-Larson,_p._142-63"><a href="#cite_ref-Larson,_p._142_63-0">↑</a> Larson, p. 142. </li> <li id="cite_note-Ratna_traya2-66"><a href="#cite_ref-Ratna_traya2_66-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMahapragya2004" class="citation book cs1">Mahapragya, Acharya (2004). «Foreword». Jain Yog. Aadarsh Saahitya Sangh.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Foreword&rft.btitle=Jain+Yog&rft.pub=Aadarsh+Saahitya+Sangh&rft.date=2004&rft.aulast=Mahapragya&rft.aufirst=Acharya&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-blessings2-67"><a href="#cite_ref-blessings2_67-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFTulsi2004" class="citation book cs1">Tulsi, Acharya (2004). «blessings». <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305051429/http://www.adarshsahityasangh.com/bookdetail.aspx?id=24">Sambodhi</a>. Aadarsh Saahitya Sangh. <a href="/w/index.php?title=OCLC_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="OCLC (identifier) (դեռ գրված չէ)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/39811791">39811791</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.adarshsahityasangh.com/BookDetail.aspx?Id=24">օրիգինալից</a> 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=blessings&rft.btitle=Sambodhi&rft.pub=Aadarsh+Saahitya+Sangh&rft.date=2004&rft_id=info%3Aoclcnum%2F39811791&rft.aulast=Tulsi&rft.aufirst=Acharya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.adarshsahityasangh.com%2FBookDetail.aspx%3FId%3D24&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Samuel—2008——9-68">↑ <a href="#cite_ref-Samuel—2008——9_68-0">64,0</a> <a href="#cite_ref-Samuel—2008——9_68-1">64,1</a> <a href="#CITEREFSamuel2008">Samuel, 2008</a>, էջ 9 </li> <li id="cite_note-ReferenceB-69"><a href="#cite_ref-ReferenceB_69-0">↑</a> Mukunda Stiles, Tantra Yoga Secrets, Weiser, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-57863-503-0" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-57863-503-0">978-1-57863-503-0</a>, pages 3–7 </li> <li id="cite_note-Flood—1996——87–90-70">↑ <a href="#cite_ref-Flood—1996——87–90_70-0">66,0</a> <a href="#cite_ref-Flood—1996——87–90_70-1">66,1</a> <a href="#CITEREFFlood1996">Flood, 1996</a>, էջ 87–90 </li> <li id="cite_note-Crangle—1994——4–7-71">↑ <a href="#cite_ref-Crangle—1994——4–7_71-0">67,0</a> <a href="#cite_ref-Crangle—1994——4–7_71-1">67,1</a> <a href="#CITEREFCrangle1994">Crangle, 1994</a>, էջ 4–7 </li> <li id="cite_note-Zimmer—1951——217,_314-72">↑ <a href="#cite_ref-Zimmer—1951——217,_314_72-0">68,0</a> <a href="#cite_ref-Zimmer—1951——217,_314_72-1">68,1</a> <a href="#cite_ref-Zimmer—1951——217,_314_72-2">68,2</a> <a href="#CITEREFZimmer1951">Zimmer, 1951</a>, էջ 217, 314 </li> <li id="cite_note-Samuel—2008——-73"><a href="#cite_ref-Samuel—2008——_73-0">↑</a> <a href="#CITEREFSamuel2008">Samuel, 2008</a> </li> <li id="cite_note-Flood—1996——77-74"><a href="#cite_ref-Flood—1996——77_74-0">↑</a> <a href="#CITEREFFlood1996">Flood, 1996</a>, էջ 77 </li> <li id="cite_note-Flood—1996——76–77-75"><a href="#cite_ref-Flood—1996——76–77_75-0">↑</a> <a href="#CITEREFFlood1996">Flood, 1996</a>, էջ 76–77 </li> <li id="cite_note-Larson,_p._36-77">↑ <a href="#cite_ref-Larson,_p._36_77-0">72,0</a> <a href="#cite_ref-Larson,_p._36_77-1">72,1</a> Larson, p. 36. </li> <li id="cite_note-Samuel—2008——2–3-78"><a href="#cite_ref-Samuel—2008——2–3_78-0">↑</a> <a href="#CITEREFSamuel2008">Samuel, 2008</a>, էջ 2–3 </li> <li id="cite_note-Possehl_2003,_pp._144–145-79"><a href="#cite_ref-Possehl_2003,_pp._144–145_79-0">↑</a> Possehl (2003), pp. 144–145 </li> <li id="cite_note-marksing-80">↑ <a href="#cite_ref-marksing_80-0">75,0</a> <a href="#cite_ref-marksing_80-1">75,1</a> <a href="#cite_ref-marksing_80-2">75,2</a> <a href="#cite_ref-marksing_80-3">75,3</a> <a href="/w/index.php?title=Mark_Singleton_(yoga_teacher)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mark Singleton (yoga teacher) (դեռ գրված չէ)">Mark Singleton</a> (2010), Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice, Oxford University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-539534-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-539534-1">978-0-19-539534-1</a>, pages 25–34 </li> <li id="cite_note-Samuel—2008——2–10-81"><a href="#cite_ref-Samuel—2008——2–10_81-0">↑</a> <a href="#CITEREFSamuel2008">Samuel, 2008</a>, էջ 2–10 </li> <li id="cite_note-Crangle—1994——4-82"><a href="#cite_ref-Crangle—1994——4_82-0">↑</a> <a href="#CITEREFCrangle1994">Crangle, 1994</a>, էջ 4 </li> <li id="cite_note-Crangle—1994——5-84"><a href="#cite_ref-Crangle—1994——5_84-0">↑</a> <a href="#CITEREFCrangle1994">Crangle, 1994</a>, էջ 5 </li> <li id="cite_note-Feuerstein_2001_Kindle_Locations_7299–7300-85"><a href="#cite_ref-Feuerstein_2001_Kindle_Locations_7299–7300_85-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFFeuerstein2001" class="citation book cs1">Feuerstein, Georg (2001). The Yoga Tradition: Its History, Literature, Philosophy and Practice. Arizona, USA: Hohm Press. էջ Kindle Locations 7299–7300. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-890772-18-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-890772-18-5"><bdi>978-1-890772-18-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Yoga+Tradition%3A+Its+History%2C+Literature%2C+Philosophy+and+Practice&rft.place=Arizona%2C+USA&rft.pages=Kindle+Locations+7299-7300&rft.pub=Hohm+Press&rft.date=2001&rft.isbn=978-1-890772-18-5&rft.aulast=Feuerstein&rft.aufirst=Georg&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Aranya_2000_xxiv-86"><a href="#cite_ref-Aranya_2000_xxiv_86-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFAranya2000" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Swami_Hariharananda_Aranya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swami Hariharananda Aranya (դեռ գրված չէ)">Aranya, Swami Hariharananda</a> (2000). «Introduction». Yoga Philosophy of Patanjali with Bhasvati. Calcutta, India: University of Calcutta. էջ xxiv. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/81-87594-00-4" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/81-87594-00-4"><bdi>81-87594-00-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Introduction&rft.btitle=Yoga+Philosophy+of+Patanjali+with+Bhasvati&rft.place=Calcutta%2C+India&rft.pages=xxiv&rft.pub=University+of+Calcutta&rft.date=2000&rft.isbn=81-87594-00-4&rft.aulast=Aranya&rft.aufirst=Swami+Hariharananda&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-McEvilley_1981_51-88"><a href="#cite_ref-McEvilley_1981_51_88-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMcEvilley1981" class="citation journal cs1 cs1-prop-long-vol">McEvilley, Thomas (1981). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/RESv1n1ms20166655">«An Archaeology of Yoga»</a>. Anthropology and aesthetics. 1 (spring): 51. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086%2FRESv1n1ms20166655">10.1086/RESv1n1ms20166655</a>. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/0277-1322">0277-1322</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Anthropology+and+aesthetics&rft.atitle=An+Archaeology+of+Yoga&rft.volume=1+%28spring%29&rft.pages=51&rft.date=1981&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2FRESv1n1ms20166655&rft.issn=0277-1322&rft.aulast=McEvilley&rft.aufirst=Thomas&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.journals.uchicago.edu%2Fdoi%2F10.1086%2FRESv1n1ms20166655&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Whicher,_p._122-89">↑ <a href="#cite_ref-Whicher,_p._122_89-0">82,0</a> <a href="#cite_ref-Whicher,_p._122_89-1">82,1</a> Whicher, p. 12. </li> <li id="cite_note-Jacobsen6-90">↑ <a href="#cite_ref-Jacobsen6_90-0">83,0</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen6_90-1">83,1</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen6_90-2">83,2</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen6_90-3">83,3</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen6_90-4">83,4</a> Jacobsen, p. 6. </li> <li id="cite_note-Zimmer—1951——217-91"><a href="#cite_ref-Zimmer—1951——217_91-0">↑</a> <a href="#CITEREFZimmer1951">Zimmer, 1951</a>, էջ 217 </li> <li id="cite_note-Crangle—1994——7-92">↑ <a href="#cite_ref-Crangle—1994——7_92-0">85,0</a> <a href="#cite_ref-Crangle—1994——7_92-1">85,1</a> <a href="#CITEREFCrangle1994">Crangle, 1994</a>, էջ 7 </li> <li id="cite_note-Crangle—1994——5–7-93"><a href="#cite_ref-Crangle—1994——5–7_93-0">↑</a> <a href="#CITEREFCrangle1994">Crangle, 1994</a>, էջ 5–7 </li> <li id="cite_note-burley-95">↑ <a href="#cite_ref-burley_95-0">87,0</a> <a href="#cite_ref-burley_95-1">87,1</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFBurley2000" class="citation book cs1">Burley, Mikel (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=ezxQHzjwUosC&printsec=frontcover&dq=Hatha+Yoga:+Its+Context,+Theory+and+Practice#v=onepage&q=Hatha%20Yoga%3A%20Its%20Context%2C%20Theory%20and%20Practice&f=false">Hatha Yoga: Its Context, Theory and Practice</a>. Delhi: Motilal Banarsidass. էջ 25. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120817067" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120817067"><bdi>978-8120817067</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Hatha+Yoga%3A+Its+Context%2C+Theory+and+Practice&rft.place=Delhi&rft.pages=25&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=2000&rft.isbn=978-8120817067&rft.aulast=Burley&rft.aufirst=Mikel&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DezxQHzjwUosC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DHatha%2BYoga%3A%2BIts%2BContext%2C%2BTheory%2Band%2BPractice%23v%3Donepage%26q%3DHatha%2520Yoga%253A%2520Its%2520Context%252C%2520Theory%2520and%2520Practice%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-sriauro-96">↑ <a href="#cite_ref-sriauro_96-0">88,0</a> <a href="#cite_ref-sriauro_96-1">88,1</a> Sri Aurobindo (1916, Reprinted 1995), A Hymn to Savitri V.81, in The Secret of Veda, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-914955-19-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-914955-19-1">978-0-914955-19-1</a>, page 529 </li> <li id="cite_note-Rigveda_Book_5,_Chapter_81-97"><a href="#cite_ref-Rigveda_Book_5,_Chapter_81_97-0">↑</a> Sanskrit: Source: <a class="external text" href="https://sa.wikisource.org/wiki/ऋग्वेद:_सूक्तं_५.८१">Rigveda Book 5, Chapter 81</a> Wikisource </li> <li id="cite_note-Flood—1996——94–95-99"><a href="#cite_ref-Flood—1996——94–95_99-0">↑</a> <a href="#CITEREFFlood1996">Flood, 1996</a>, էջ 94–95 </li> <li id="cite_note-Mircea_Eliade_2009-101"><a href="#cite_ref-Mircea_Eliade_2009_101-0">↑</a> Mircea Eliade (2009), Yoga: Immortality and Freedom, Princeton University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-691-14203-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-691-14203-6">978-0-691-14203-6</a>, pages 117–118 </li> <li id="cite_note-wikisource-102"><a href="#cite_ref-wikisource_102-0">↑</a> <a class="external text" href="https://sa.wikisource.org/wiki/छान्दोग्योपनिषद्_४">wikisource</a>, Chandogya Upanishad, अष्टमोऽध्यायः॥ पञ्चदशः खण्डः॥ </li> <li id="cite_note-Chandogya_Upanishad-103"><a href="#cite_ref-Chandogya_Upanishad_103-0">↑</a> Translation 2 by GN Jha: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/Shankara.Bhashya-Chandogya.Upanishad-Ganganath.Jha.1942.English#page/n503/mode/2up">Chandogya Upanishad</a> VIII.15, page 488 </li> <li id="cite_note-Flood942-106">↑ <a href="#cite_ref-Flood942_106-0">94,0</a> <a href="#cite_ref-Flood942_106-1">94,1</a> <a href="#cite_ref-Flood942_106-2">94,2</a> Flood, p. 94–95. </li> <li id="cite_note-Whicher,_p._13-107"><a href="#cite_ref-Whicher,_p._13_107-0">↑</a> Whicher, p. 13. </li> <li id="cite_note-Wynne,_p._50-108"><a href="#cite_ref-Wynne,_p._50_108-0">↑</a> Wynne, p. 50. </li> <li id="cite_note-Whicher11-109">↑ <a href="#cite_ref-Whicher11_109-0">97,0</a> <a href="#cite_ref-Whicher11_109-1">97,1</a> Whicher, p. 11. </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">↑</a> Larson, p. 34–35, 53. </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWynne2004" class="citation journal cs1">Wynne, Alexander (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://journals.ub.uni-heidelberg.de/index.php/jiabs/article/view/8945/2838">«The Oral Transmission of the Early Buddhist Literature»</a>. Journal of the International Association of Buddhist Studies. 27 (1): 97–128.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+the+International+Association+of+Buddhist+Studies&rft.atitle=The+Oral+Transmission+of+the+Early+Buddhist+Literature&rft.volume=27&rft.issue=1&rft.pages=97-128&rft.date=2004&rft.aulast=Wynne&rft.aufirst=Alexander&rft_id=http%3A%2F%2Fjournals.ub.uni-heidelberg.de%2Findex.php%2Fjiabs%2Farticle%2Fview%2F8945%2F2838&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">↑</a> Donald Lopez (2004). Buddhist Scriptures. Penguin Books. pp. xi–xv. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-14-190937-0" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-14-190937-0">978-0-14-190937-0</a> </li> <li id="cite_note-Flood—1996——95-115"><a href="#cite_ref-Flood—1996——95_115-0">↑</a> <a href="#CITEREFFlood1996">Flood, 1996</a>, էջ 95 </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFStephen_Phillips2009" class="citation book cs1">Stephen Phillips (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=uLqrAgAAQBAJ">Yoga, Karma, and Rebirth: A Brief History and Philosophy</a>. Columbia University Press. էջեր 28–30. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-231-14485-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-231-14485-8"><bdi>978-0-231-14485-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga%2C+Karma%2C+and+Rebirth%3A+A+Brief+History+and+Philosophy&rft.pages=28-30&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-231-14485-8&rft.au=Stephen+Phillips&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DuLqrAgAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Olivelle1998p12-117"><a href="#cite_ref-Olivelle1998p12_117-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFPatrick_Olivelle1998" class="citation book cs1">Patrick Olivelle (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=d4IRDAAAQBAJ">The Early Upanishads: Annotated Text and Translation</a>. Oxford University Press. էջեր 12–13. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-512435-4" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-512435-4"><bdi>978-0-19-512435-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Early+Upanishads%3A+Annotated+Text+and+Translation&rft.pages=12-13&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-19-512435-4&rft.au=Patrick+Olivelle&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3Dd4IRDAAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130204142029/http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/vonglasenapp/wheel002.html">«Vedanta and Buddhism, A Comparative Study»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.accesstoinsight.org/lib/authors/vonglasenapp/wheel002.html">օրիգինալից</a> 2013 թ․ փետրվարի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 29-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Vedanta+and+Buddhism%2C+A+Comparative+Study&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.accesstoinsight.org%2Flib%2Fauthors%2Fvonglasenapp%2Fwheel002.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">↑</a> Whicher, p. 18–19. </li> <li id="cite_note-Jacobsen8-121">↑ <a href="#cite_ref-Jacobsen8_121-0">106,0</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen8_121-1">106,1</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen8_121-2">106,2</a> Jacobsen, p. 8. </li> <li id="cite_note-White—2011——4-122"><a href="#cite_ref-White—2011——4_122-0">↑</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջ 4 </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">↑</a> See: Original Sanskrit: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sanskritdocuments.org/all_pdf/shveta.pdf">Shvetashvatara Upanishad</a> Book 2, Hymns 8–14; English Translation: <a href="/w/index.php?title=Paul_Deussen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paul Deussen (դեռ գրված չէ)">Paul Deussen</a> (German: 1897; English Translated by Bedekar & Palsule, Reprint: 2010), Sixty Upanishads of the Veda, Vol 1, Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120814677" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120814677">978-8120814677</a>, pages 309–310 Secondary Source Review: Mark Singleton (2010), Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice, Oxford University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-539534-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-539534-1">978-0-19-539534-1</a>, page 26 </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFFeuerstein1988" class="citation journal cs1"><a href="/w/index.php?title=Georg_Feuerstein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georg Feuerstein (դեռ գրված չէ)">Feuerstein, Georg</a> (January–February 1988). «Introducing Yoga's Great Literary Heritage». <a href="/w/index.php?title=Yoga_Journal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoga Journal (դեռ գրված չէ)">Yoga Journal</a> (78): 70–5.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Yoga+Journal&rft.atitle=Introducing+Yoga%27s+Great+Literary+Heritage&rft.issue=78&rft.pages=70-5&rft.date=1988-01%2F1988-02&rft.aulast=Feuerstein&rft.aufirst=Georg&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">↑</a> TRS Ayyangar (1938), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/TheYogaUpanishads/TheYogaUpanisadsSanskritEngish1938#page/n3/mode/2up">The Yoga Upanishads</a> The Adyar Library, Madras </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">↑</a> David Gordon White (2011), Yoga in Practice, Princeton University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0691140865" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0691140865">978-0691140865</a>, pages 97–112 </li> <li id="cite_note-Bimal_Krishna_Matilal—1977——56-59-127"><a href="#cite_ref-Bimal_Krishna_Matilal—1977——56-59_127-0">↑</a> <a href="#CITEREFBimal_Krishna_Matilal1977">Bimal Krishna Matilal, 1977</a>, էջեր 56-59 </li> <li id="cite_note-Jeaneane_D._Fowler—2002——98-99-128"><a href="#cite_ref-Jeaneane_D._Fowler—2002——98-99_128-0">↑</a> <a href="#CITEREFJeaneane_D._Fowler2002">Jeaneane D. Fowler, 2002</a>, էջեր 98-99 </li> <li id="cite_note-Bimal_Krishna_Matilal—1977——54-129"><a href="#cite_ref-Bimal_Krishna_Matilal—1977——54_129-0">↑</a> <a href="#CITEREFBimal_Krishna_Matilal1977">Bimal Krishna Matilal, 1977</a>, էջ 54 </li> <li id="cite_note-Bronkhorst64-130">↑ <a href="#cite_ref-Bronkhorst64_130-0">115,0</a> <a href="#cite_ref-Bronkhorst64_130-1">115,1</a> <a href="#cite_ref-Bronkhorst64_130-2">115,2</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFJohannes_Bronkhorst1993" class="citation book cs1">Johannes Bronkhorst (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=AZbZDP8MRJoC&pg=PA64">The Two Traditions of Meditation in Ancient India</a>. Motilal Banarsidass. էջ 64. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-81-208-1114-0" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-81-208-1114-0"><bdi>978-81-208-1114-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Two+Traditions+of+Meditation+in+Ancient+India&rft.pages=64&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=1993&rft.isbn=978-81-208-1114-0&rft.au=Johannes+Bronkhorst&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DAZbZDP8MRJoC%26pg%3DPA64&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Phillips2009p281-132">↑ <a href="#cite_ref-Phillips2009p281_132-0">116,0</a> <a href="#cite_ref-Phillips2009p281_132-1">116,1</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFStephen_Phillips2009" class="citation book cs1">Stephen Phillips (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=uLqrAgAAQBAJ&pg=PA281">Yoga, Karma, and Rebirth: A Brief History and Philosophy</a>. Columbia University Press. էջեր 281 footնշում 36. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-231-14485-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-231-14485-8"><bdi>978-0-231-14485-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga%2C+Karma%2C+and+Rebirth%3A+A+Brief+History+and+Philosophy&rft.pages=281+foot%D5%B6%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B4+36&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-231-14485-8&rft.au=Stephen+Phillips&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DuLqrAgAAQBAJ%26pg%3DPA281&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Nicholson2013p26-133"><a href="#cite_ref-Nicholson2013p26_133-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFAndrew_J._Nicholson2013" class="citation book cs1">Andrew J. Nicholson (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=AVusAgAAQBAJ">Unifying Hinduism: Philosophy and Identity in Indian Intellectual History</a>. Columbia University Press. էջ 26. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-231-14987-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-231-14987-7"><bdi>978-0-231-14987-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Unifying+Hinduism%3A+Philosophy+and+Identity+in+Indian+Intellectual+History&rft.pages=26&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=2013&rft.isbn=978-0-231-14987-7&rft.au=Andrew+J.+Nicholson&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DAVusAgAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988">, Quote: "From a historical perspective, the Brahmasutras are best understood as a group of sutras composed by multiple authors over the course of hundreds of years, most likely composed in its current form between 400 and 450 BCE." </li> <li id="cite_note-nvisaeva36-134"><a href="#cite_ref-nvisaeva36_134-0">↑</a> NV Isaeva (1992), Shankara and Indian Philosophy, State University of New York Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-7914-1281-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-7914-1281-7">978-0-7914-1281-7</a>, page 36, Quote: ""on the whole, scholars are rather unanimous, considering the most probable date for Brahmasutra sometime between the 2nd-century BCE and the 2nd-century CE" </li> <li id="cite_note-jfowlerpor129-135"><a href="#cite_ref-jfowlerpor129_135-0">↑</a> Jeaneane Fowler (2002), Perspectives of Reality: An Introduction to the Philosophy of Hinduism, Sussex Academic Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1898723943" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1898723943">978-1898723943</a>, page 129 </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> B. K. Matilal (1986), "Perception. An Essay on Classical Indian Theories of Knowledge", Oxford University Press, p. xiv. </li> <li id="cite_note-Phillips2009p297-137"><a href="#cite_ref-Phillips2009p297_137-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFStephen_Phillips2009" class="citation book cs1">Stephen Phillips (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=uLqrAgAAQBAJ&pg=PA281">Yoga, Karma, and Rebirth: A Brief History and Philosophy</a>. Columbia University Press. էջեր 281 footնշում 40, 297. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-231-14485-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-231-14485-8"><bdi>978-0-231-14485-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga%2C+Karma%2C+and+Rebirth%3A+A+Brief+History+and+Philosophy&rft.pages=281+foot%D5%B6%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B4+40%2C+297&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-231-14485-8&rft.au=Stephen+Phillips&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DuLqrAgAAQBAJ%26pg%3DPA281&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-vidyabhushana137-138"><a href="#cite_ref-vidyabhushana137_138-0">↑</a> SC Vidyabhushana (1913, Translator), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/NyayaSutra/nyaya_sutras_of_gautama#page/n161/mode/2up">The Nyâya Sutras</a>, The Sacred Book of the Hindus, Volume VIII, Bhuvaneshvar Asrama Press, pages 137–139 </li> <li id="cite_note-potterteip237-139"><a href="#cite_ref-potterteip237_139-0">↑</a> Karl Potter (2004), The Encyclopedia of Indian Philosophies: Indian metaphysics and epistemology, Volume 2, Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120803091" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120803091">978-8120803091</a>, page 237 </li> <li id="cite_note-charlesrl-140">↑ <a href="#cite_ref-charlesrl_140-0">124,0</a> <a href="#cite_ref-charlesrl_140-1">124,1</a> <a href="#cite_ref-charlesrl_140-2">124,2</a> <a href="#cite_ref-charlesrl_140-3">124,3</a> Charles R Lanman, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/jstor-1507563/1507563#page/n3/mode/2up">The Hindu Yoga System</a>, Harvard Theological Review, Volume XI, Number 4, Harvard University Press, pages 355–359 </li> <li id="cite_note-strabo-141">↑ <a href="#cite_ref-strabo_141-0">125,0</a> <a href="#cite_ref-strabo_141-1">125,1</a> <a href="#cite_ref-strabo_141-2">125,2</a> Strabo, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Strabo/15A3*.html#ref101">Geography</a> Book XV, Chapter 1, see Sections 63–65, Loeb Classical Library edition, Harvard University Press, Translator: HL Jones, Archived by: University of Chicago </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">↑</a> Karel Werner (1998), Yoga and the Indian Philosophy, Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120816091" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120816091">978-8120816091</a>, page 131 </li> <li id="cite_note-Werner_(1977)_p._119–20-143">↑ <a href="#cite_ref-Werner_(1977)_p._119–20_143-0">127,0</a> <a href="#cite_ref-Werner_(1977)_p._119–20_143-1">127,1</a> <a href="#cite_ref-Werner_(1977)_p._119–20_143-2">127,2</a> Werner (1977) p. 119–20 </li> <li id="cite_note-Samuel—2008——31–32-144"><a href="#cite_ref-Samuel—2008——31–32_144-0">↑</a> <a href="#CITEREFSamuel2008">Samuel, 2008</a>, էջեր 31–32 </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">↑</a> Mark Singleton (2010), Yoga Body: The Origins of Modern Posture Practice, Oxford University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-539534-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-539534-1">978-0-19-539534-1</a>, Chapter 1 </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Johannes_Bronkhorst&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johannes Bronkhorst (դեռ գրված չէ)">Bronkhorst, Johannes</a> (1993), The Two Traditions of Meditation in Ancient India, Motilal Banarsidass, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-8120816435" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-8120816435">978-8120816435</a>, pages 1–24 </li> <li id="cite_note-White—2011——5–6-147">↑ <a href="#cite_ref-White—2011——5–6_147-0">131,0</a> <a href="#cite_ref-White—2011——5–6_147-1">131,1</a> <a href="#CITEREFWhite2011">White, 2011</a>, էջեր 5–6 </li> <li id="cite_note-Eating_disorders-148"><a href="#cite_ref-Eating_disorders_148-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDouglass2011" class="citation journal cs1">Douglass, Laura (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.ebscohost.com.subzero.lib.uoguelph.ca/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=3&sid=1d8495be-1c1c-4423-ad48-1f6054f42876%40sessionmgr111&hid=103">«Thinking Through The Body: The Conceptualization Of Yoga As Therapy For Individuals With Eating Disorders»</a>. Academic Search Premier: 83. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 19-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Academic+Search+Premier&rft.atitle=Thinking+Through+The+Body%3A+The+Conceptualization+Of+Yoga+As+Therapy+For+Individuals+With+Eating+Disorders&rft.pages=83&rft.date=2011&rft.aulast=Douglass&rft.aufirst=Laura&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.ebscohost.com.subzero.lib.uoguelph.ca%2Fehost%2Fpdfviewer%2Fpdfviewer%3Fvid%3D3%26sid%3D1d8495be-1c1c-4423-ad48-1f6054f42876%2540sessionmgr111%26hid%3D103&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDatta1988" class="citation book cs1">Datta, Amaresh (1988). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=zB4n3MVozbUC&pg=PA1809">Encyclopaedia of Indian Literature: devraj to jyoti</a>. Sahitya Akademi. էջ 1809. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-81-260-1194-0" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-81-260-1194-0"><bdi>978-81-260-1194-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopaedia+of+Indian+Literature%3A+devraj+to+jyoti&rft.pages=1809&rft.pub=Sahitya+Akademi&rft.date=1988&rft.isbn=978-81-260-1194-0&rft.aulast=Datta&rft.aufirst=Amaresh&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DzB4n3MVozbUC%26pg%3DPA1809&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">↑</a> Wynne, pp. 3–4. </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Richard_Gombrich&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard Gombrich (դեռ գրված չէ)">Richard Gombrich</a>, "Theravada Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Colombo." Routledge and Kegan Paul, 1988, p. 44. </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">↑</a> Barbara Stoler Miller, "Yoga: Discipline of Freedom: the Yoga Sutra Attributed to Patanjali; a Translation of the Text, with Commentary, Introduction, and Glossary of Keywords." University of California Press, 1996, p. 8. </li> <li id="cite_note-154"><a href="#cite_ref-154">↑</a> James Mallinson, "Sāktism and Hathayoga," 6 March 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.khecari.com/resources/SaktismHathayoga.pdf">PDF file</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130616025645/http://www.khecari.com/resources/SaktismHathayoga.pdf">Արխիվացված</a> 16 Հունիս 2013 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> [accessed 10 June 2012] pgs. 20–21 "The Buddha himself is said to have tried both pressing his tongue to the back of his mouth, in a manner similar to that of the hathayogic khecarīmudrā, and ukkutikappadhāna, a <a href="/w/index.php?title=Squatting_posture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Squatting posture (դեռ գրված չէ)">squatting posture</a> which may be related to hathayogic techniques such as mahāmudrā, mahābandha, mahāvedha, mūlabandha, and vajrāsana in which pressure is put on the perineum with the heel, in order to force upwards the breath or Kundalinī." </li> <li id="cite_note-155"><a href="#cite_ref-155">↑</a> Whicher, p. 17. </li> <li id="cite_note-156"><a href="#cite_ref-156">↑</a> Flood, p. 96. </li> <li id="cite_note-Jacobsen,_p._10–11-157">↑ <a href="#cite_ref-Jacobsen,_p._10–11_157-0">140,0</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen,_p._10–11_157-1">140,1</a> Jacobsen, p. 10–11. </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">↑</a> Jack Hawley (2011), The Bhagavad Gita, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-60868-014-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-60868-014-6">978-1-60868-014-6</a>, pages 50, 130; Arvind Sharma (2000), Classical Hindu Thought: An Introduction, Oxford University Press, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-564441-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-564441-8">978-0-19-564441-8</a>, pages 114–122 </li> <li id="cite_note-bibekd2-159">↑ <a href="#cite_ref-bibekd2_159-0">142,0</a> <a href="#cite_ref-bibekd2_159-1">142,1</a> <a href="#cite_ref-bibekd2_159-2">142,2</a> Bibek Debroy (2005), The Bhagavad Gita, Penguin Books, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-14-400068-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-14-400068-5">978-0-14-400068-5</a>, Introduction, pages x–xi </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">↑</a> Jacobsen, p. 46.; Georg Feuerstein (2011), The Bhagavad Gita – A New Translation, Shambhala, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-59030-893-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-59030-893-6">978-1-59030-893-6</a> </li> <li id="cite_note-Jacobsen9-161">↑ <a href="#cite_ref-Jacobsen9_161-0">144,0</a> <a href="#cite_ref-Jacobsen9_161-1">144,1</a> Jacobsen, p. 9. </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">↑</a> Wynne, p. 33. </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">↑</a> Original Sanskrit: साङ्ख्यं योगो लोकायतं च इत्यान्वीक्षिकी | English Translation: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/Arthasastra_English_Translation/Arthashastra_of_Chanakya_-_English#page/n9/mode/2up">Arthasastra Book 1, Chapter 2</a> Kautiliya, R Shamasastry (Translator), page 9 </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> Radhankrishnan, Indian Philosophy, London, George Allen & Unwin Ltd., 1971 edition, Volume II, p. 342. </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">↑</a> For yoga acceptance of samkhya concepts, but with addition of a category for God, see: Radhakrishnan and Moore, p. 453. </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">↑</a> Radhankrishnan, Indian Philosophy, London, George Allen & Unwin Ltd., 1971 edition, Volume II, p. 344. </li> <li id="cite_note-167"><a href="#cite_ref-167">↑</a> Müller (1899), Chapter 7, "Yoga Philosophy," p. 104. </li> <li id="cite_note-168"><a href="#cite_ref-168">↑</a> For an overview of the six orthodox schools, with detail on the grouping of schools, see: Radhakrishnan and Moore, "Contents," and pp. 453–487. </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">↑</a> For a brief overview of the yoga school of philosophy see: Chatterjee and Datta, p. 43. </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">↑</a> Werner, p. 24. </li> <li id="cite_note-l4345-172">↑ <a href="#cite_ref-l4345_172-0">154,0</a> <a href="#cite_ref-l4345_172-1">154,1</a> <a href="#cite_ref-l4345_172-2">154,2</a> <a href="#cite_ref-l4345_172-3">154,3</a> Larson, pp. 43–45 </li> <li id="cite_note-173"><a href="#cite_ref-173">↑</a> For <a href="/w/index.php?title=Patanjali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Patanjali (դեռ գրված չէ)">Patanjali</a> as the founder of the philosophical system called yoga see: Chatterjee and Datta, p. 42. </li> <li id="cite_note-174"><a href="#cite_ref-174">↑</a> Larson, p. 21–22. </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">↑</a> For "raja yoga" as a system for control of the mind and connection to Patanjali's Yoga Sutras as a key work, see: Flood (1996), pp. 96–98. </li> <li id="cite_note-176"><a href="#cite_ref-176">↑</a> For text and word-by-word translation as "Yoga is the inhibition of the modifications of the mind." See: Taimni, p. 6. </li> <li id="cite_note-177"><a href="#cite_ref-177">↑</a> Vivekanada, p. 115. </li> <li id="cite_note-edbryant2-178"><a href="#cite_ref-edbryant2_178-0">↑</a> Edwin Bryant (2011, Rutgers University), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iep.utm.edu/yoga/">The Yoga Sutras of Patanjali</a> IEP </li> <li id="cite_note-Bryant_2009,_p._10-179"><a href="#cite_ref-Bryant_2009,_p._10_179-0">↑</a> Bryant 2009, p. 10. </li> <li id="cite_note-Bryant_2009,_p._457-180"><a href="#cite_ref-Bryant_2009,_p._457_180-0">↑</a> Bryant 2009, p. 457. </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDass1999" class="citation book cs1">Dass, Baba Hari (1999). The Yoga Sytras of Patanjali, A Study Guide for Book I, Samadhi Pada; Translation and Commentary. Santa Cruz, Californnia: Sri Rama Publishing. էջ 5. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-918100-20-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-918100-20-8"><bdi>0-918100-20-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Yoga+Sytras+of+Patanjali%2C+A+Study+Guide+for+Book+I%2C+Samadhi+Pada%3B+Translation+and+Commentary&rft.place=Santa+Cruz%2C+Californnia&rft.pages=5&rft.pub=Sri+Rama+Publishing&rft.date=1999&rft.isbn=0-918100-20-8&rft.aulast=Dass&rft.aufirst=Baba+Hari&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">↑</a> Baba Hari Dass (1999) </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն">Գրականություն</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=30" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Գրականություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gutenberg.org/ebooks/7452">Autobiography of a Yogi by Paramahansa Yogananda</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gutenberg.org/ebooks/4278">An Introduction to Yoga by Annie Besant</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gutenberg.org/ebooks/74250">Yoga as philosophy and religion by Surendranath Dasgupta</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFՊատանջալի" class="citation book cs1"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%AB" title="Պատանջալի">Պատանջալի</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gutenberg.org/ebooks/2526">The Yoga Sutras of Patanjali: The Book of the Spiritual Man by Patañjali</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Yoga+Sutras+of+Patanjali%3A+The+Book+of+the+Spiritual+Man+by+Pata%C3%B1jali&rft.au=%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%AB&rft_id=https%3A%2F%2Fgutenberg.org%2Febooks%2F2526&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFGambhirananda1998" class="citation book cs1">Gambhirananda, Swami (1998). Madhusudana Sarasvati Bhagavad_Gita: With the annotation Gūḍhārtha Dīpikā. Calcutta: <a href="/w/index.php?title=Advaita_Ashrama&action=edit&redlink=1" class="new" title="Advaita Ashrama (դեռ գրված չէ)">Advaita Ashrama</a> Publication Department. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/81-7505-194-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/81-7505-194-9"><bdi>81-7505-194-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Madhusudana+Sarasvati+Bhagavad_Gita%3A+With+the+annotation+G%C5%AB%E1%B8%8Dh%C4%81rtha+D%C4%ABpik%C4%81&rft.place=Calcutta&rft.pub=Advaita+Ashrama+Publication+Department&rft.date=1998&rft.isbn=81-7505-194-9&rft.aulast=Gambhirananda&rft.aufirst=Swami&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFHari_Dass1978" class="citation cs2">Hari Dass, Baba (1978), Ashtanga Yoga Primer, Santa Cruz: Sri Ram Publishing, էջեր bk. cover, <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-918100-04-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-918100-04-7"><bdi>978-0-918100-04-7</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ashtanga+Yoga+Primer&rft.place=Santa+Cruz&rft.pages=bk.+cover&rft.pub=Sri+Ram+Publishing&rft.date=1978&rft.isbn=978-0-918100-04-7&rft.aulast=Hari+Dass&rft.aufirst=Baba&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFJacobsenLarson2005" class="citation book cs1">Jacobsen, Knut A.; Larson, Gerald James (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=TDGFFNYvrokC">Theory And Practice of Yoga: Essays in Honour of Gerald James Larson</a>. BRILL. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-90-04-14757-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-90-04-14757-7"><bdi>978-90-04-14757-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theory+And+Practice+of+Yoga%3A+Essays+in+Honour+of+Gerald+James+Larson&rft.pub=BRILL&rft.date=2005&rft.isbn=978-90-04-14757-7&rft.aulast=Jacobsen&rft.aufirst=Knut+A.&rft.au=Larson%2C+Gerald+James&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DTDGFFNYvrokC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLarson2008" class="citation book cs1">Larson, Gerald James (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=p6pURGdBBmIC">The Encyclopedia of Indian Philosophies: Yoga: India's philosophy of meditation</a>. Motilal Banarsidass. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-81-208-3349-4" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-81-208-3349-4"><bdi>978-81-208-3349-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopedia+of+Indian+Philosophies%3A+Yoga%3A+India%27s+philosophy+of+meditation&rft.pub=Motilal+Banarsidass&rft.date=2008&rft.isbn=978-81-208-3349-4&rft.aulast=Larson&rft.aufirst=Gerald+James&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3Dp6pURGdBBmIC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLidell1983" class="citation book cs1">Lidell, Lucy (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140722153814/http://selfdefinition.org/yoga/Lucy%20Lidell%20-%20The%20Sivananda%20Companion%20to%20Yoga.pdf">The Sivananda Companion to Yoga</a> (PDF). London: Gaia Books Limited. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-684-87000-2" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-684-87000-2"><bdi>0-684-87000-2</bdi></a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://selfdefinition.org/yoga/Lucy%20Lidell%20-%20The%20Sivananda%20Companion%20to%20Yoga.pdf">օրիգինալից</a> (PDF) 2014 թ․ հուլիսի 22-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Sivananda+Companion+to+Yoga&rft.place=London&rft.pub=Gaia+Books+Limited&rft.date=1983&rft.isbn=0-684-87000-2&rft.aulast=Lidell&rft.aufirst=Lucy&rft_id=http%3A%2F%2Fselfdefinition.org%2Fyoga%2FLucy%2520Lidell%2520-%2520The%2520Sivananda%2520Companion%2520to%2520Yoga.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMallinson2011" class="citation cs2">Mallinson, James (2011), «Haṭha Yoga», in Jacobsen, Knut A.; Basu, Helene (eds.), Brill's Encyclopedia of Hinduism. Volume Three, BRILL</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Ha%E1%B9%ADha+Yoga&rft.btitle=Brill%27s+Encyclopedia+of+Hinduism.+Volume+Three&rft.pub=BRILL&rft.date=2011&rft.aulast=Mallinson&rft.aufirst=James&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMcEvilley2002" class="citation book cs1">McEvilley, Thomas (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=Vpqr1vNWQhUC">The shape of ancient thought</a>. Allworth Communications. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-58115-203-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-58115-203-6"><bdi>978-1-58115-203-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+shape+of+ancient+thought&rft.pub=Allworth+Communications&rft.date=2002&rft.isbn=978-1-58115-203-6&rft.aulast=McEvilley&rft.aufirst=Thomas&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DVpqr1vNWQhUC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMüller1899" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Max_M%C3%BCller&action=edit&redlink=1" class="new" title="Max Müller (դեռ գրված չէ)">Müller, Max</a> (1899). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=hiH57a0tGpcC">Six Systems of Indian Philosophy; Samkhya and Yoga, Naya and Vaiseshika</a>. Calcutta: Susil Gupta (India) Ltd. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-7661-4296-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-7661-4296-5"><bdi>0-7661-4296-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Six+Systems+of+Indian+Philosophy%3B+Samkhya+and+Yoga%2C+Naya+and+Vaiseshika&rft.place=Calcutta&rft.pub=Susil+Gupta+%28India%29+Ltd.&rft.date=1899&rft.isbn=0-7661-4296-5&rft.aulast=M%C3%BCller&rft.aufirst=Max&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DhiH57a0tGpcC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> Reprint edition; Originally published under the title of "The Six Systems of Indian Philosophy."</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFPossehl2003" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Gregory_Possehl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gregory Possehl (դեռ գրված չէ)">Possehl, Gregory</a> (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=pmAuAsi4ePIC">The Indus Civilization: A Contemporary Perspective</a>. AltaMira Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-7591-0172-2" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-7591-0172-2"><bdi>978-0-7591-0172-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Indus+Civilization%3A+A+Contemporary+Perspective&rft.pub=AltaMira+Press&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-7591-0172-2&rft.aulast=Possehl&rft.aufirst=Gregory&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DpmAuAsi4ePIC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFRadhakrishnanMoore1967" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Sarvepalli_Radhakrishnan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarvepalli Radhakrishnan (դեռ գրված չէ)">Radhakrishnan, S.</a>; Moore, CA (1967). A Sourcebook in Indian Philosophy. Princeton. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-691-01958-4" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-691-01958-4"><bdi>0-691-01958-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Sourcebook+in+Indian+Philosophy&rft.pub=Princeton&rft.date=1967&rft.isbn=0-691-01958-4&rft.aulast=Radhakrishnan&rft.aufirst=S.&rft.au=Moore%2C+CA&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSamuel2008" class="citation cs2">Samuel, Geoffrey (2008), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=JAvrTGrbpf4C">The Origins of Yoga and Tantra</a>, Cambridge University Press, <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-521-69534-3" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-521-69534-3"><bdi>978-0-521-69534-3</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origins+of+Yoga+and+Tantra&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-521-69534-3&rft.aulast=Samuel&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DJAvrTGrbpf4C&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSatyananda2008" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Swami_Satyananda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swami Satyananda (դեռ գրված չէ)">Satyananda, Swami</a> (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.znakovi-vremena.net/en/Swami-Satyananda-Saraswati---Asana-Pranayama-Mudra-Bandha.pdf">Asana Pranayama Mudra Bandha</a> (PDF). Munger: Yoga Publications Trust. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-81-86336-14-4" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-81-86336-14-4"><bdi>978-81-86336-14-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Asana+Pranayama+Mudra+Bandha&rft.place=Munger&rft.pub=Yoga+Publications+Trust&rft.date=2008&rft.isbn=978-81-86336-14-4&rft.aulast=Satyananda&rft.aufirst=Swami&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.znakovi-vremena.net%2Fen%2FSwami-Satyananda-Saraswati---Asana-Pranayama-Mudra-Bandha.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFTaimni1961" class="citation book cs1">Taimni, I. K. (1961). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/scienceofyogayog00unse">The Science of Yoga</a>. Adyar, India: The Theosophical Publishing House. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/81-7059-212-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/81-7059-212-7"><bdi>81-7059-212-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Science+of+Yoga&rft.place=Adyar%2C+India&rft.pub=The+Theosophical+Publishing+House&rft.date=1961&rft.isbn=81-7059-212-7&rft.aulast=Taimni&rft.aufirst=I.+K.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fscienceofyogayog00unse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWerner1998" class="citation book cs1">Werner, Karel (1998). Yoga And Indian Philosophy (1977, Reprinted in 1998). Motilal Banarsidass Publ. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/81-208-1609-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/81-208-1609-9"><bdi>81-208-1609-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga+And+Indian+Philosophy+%281977%2C+Reprinted+in+1998%29&rft.pub=Motilal+Banarsidass+Publ&rft.date=1998&rft.isbn=81-208-1609-9&rft.aulast=Werner&rft.aufirst=Karel&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWhicher1998" class="citation book cs1">Whicher, Ian (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=_Qo9K9hPvQgC">The Integrity of the Yoga Darśana: A Reconsideration of Classical Yoga</a>. SUNY Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-7914-3815-2" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-7914-3815-2"><bdi>978-0-7914-3815-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Integrity+of+the+Yoga+Dar%C5%9Bana%3A+A+Reconsideration+of+Classical+Yoga&rft.pub=SUNY+Press&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-7914-3815-2&rft.aulast=Whicher&rft.aufirst=Ian&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3D_Qo9K9hPvQgC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWhite2011" class="citation cs2">White, David Gordon (2011), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://press.princeton.edu/chapters/i9565.pdf">Yoga, Brief History of an Idea (Chapter 1 of "Yoga in practice")</a> (PDF), Princeton University Press</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yoga%2C+Brief+History+of+an+Idea+%28Chapter+1+of+%22Yoga+in+practice%22%29&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2011&rft.aulast=White&rft.aufirst=David+Gordon&rft_id=http%3A%2F%2Fpress.princeton.edu%2Fchapters%2Fi9565.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWhite2014" class="citation cs2">White, David Gordon (2014), The "Yoga Sutra of Patanjali": A Biography, Princeton University Press</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+%22Yoga+Sutra+of+Patanjali%22%3A+A+Biography&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2014&rft.aulast=White&rft.aufirst=David+Gordon&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li>Worthington, Vivian (1982). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=5aI9AAAAIAAJ">A History of Yoga</a>. Routledge. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-7100-9258-X" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-7100-9258-X">0-7100-9258-X</a>.</li> <li>Wynne, Alexander <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=ElIupyX_SYAC&pg=PA51">"The Origin of Buddhist Meditation."</a> Routledge, 2007, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1-134-09741-7" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/1-134-09741-7">1-134-09741-7</a>.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFZimmer1951" class="citation cs2"><a href="/w/index.php?title=Heinrich_Zimmer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heinrich Zimmer (դեռ գրված չէ)">Zimmer, Heinrich</a> (1951), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=bRQ5fpTmwoAC">Philosophies of India</a>, New York, New York: Princeton University Press, <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-691-01758-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-691-01758-1"><bdi>0-691-01758-1</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Philosophies+of+India&rft.place=New+York%2C+New+York&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=1951&rft.isbn=0-691-01758-1&rft.aulast=Zimmer&rft.aufirst=Heinrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DbRQ5fpTmwoAC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"> Bollingen Series XXVI; Edited by Joseph Cambell.</li> <li>Zydenbos, Robert. Jainism Today and Its Future. München: Manya Verlag, 2006. p. 66</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDe_Michelis2005" class="citation book cs1">De Michelis, Elizabeth (2005). A History of Modern Yoga. Continuum.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Modern+Yoga&rft.pub=Continuum&rft.date=2005&rft.aulast=De+Michelis&rft.aufirst=Elizabeth&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKenny2001" class="citation book cs1">Kenny, Molly (2001). Integrated Movement Therapy. Continuum.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Integrated+Movement+Therapy&rft.pub=Continuum&rft.date=2001&rft.aulast=Kenny&rft.aufirst=Molly&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" class="Z3988"></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ">Արտաքին հղումներ</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&veaction=edit&section=31" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://yoga.am">Հայաստանի յոգայի ֆեդերացիա</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://yogaashram.am">Յոգա Երևանում</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5516">Յոգա - դասարան․ամ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://medex.am/health-topics/yoga">Յոգա - Մեդեքս</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.iammedia.am/hy/post/Yoga-or-relaxation-of-body-and-soul">Յոգա կամ հոգու և մարմնի հանգստություն</a></li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Yoga" class="extiw" title="commons:Category:Yoga">«Յոգա»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a> </div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armeniapedia.org/index.php?curid=10257">Արմենիապեդիա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Yoga-tantra-classification">Բրիտանիկա</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" class="extiw" title="s:ru:ЭСБЕ/Йога">Բրոքհաուսի և Եփրոնի</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%9C%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" class="extiw" title="s:ru:МЭСБЕ/Йога">Բրոքհաուսի և Եփրոնի փոքր</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://esu.com.ua/search_articles.php?id=12972">Ժամանակակից Ուկրաինայի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/yoga/102679">Լարուսի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/religiya/OGA.html">Կրուգոսվետ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0117656.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/yoga">Մեծ նորվեգական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pravenc.ru/text/1238017.html">Ուղղափառ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D015013">MESH ID</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/yoga">Treccani</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/yoga/">Universalis</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6688061">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"> <div class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իսպանիայի ազգային գրադարան">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX527235">XX527235</a> · <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11933824d">11933824d</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4067199-9">4067199-9</a> · LCCN: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85149174">sh85149174</a> · NDL: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574263">00574263</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph114850">ph114850</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_8.djvu/124" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/124">հ․ 8, էջ 124</a>)։ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոգա&oldid=10124026">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յոգա&oldid=10124026</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B5%D5%AC%D5%A8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Այլընտրանքային բժշկություն">Այլընտրանքային բժշկություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Արևելյան փիլիսոփայություն">Արևելյան փիլիսոփայություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Բուդդայականություն">Բուդդայականություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%A6%D5%B8%D5%A9%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Էզոթերիզմ">Էզոթերիզմ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կատեգորիա:Կրոնը Հնդկաստանում">Կրոնը Հնդկաստանում</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Հինդուիզմ">Հինդուիզմ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հինդուիզմի փիլիսոփայություն">Հինդուիզմի փիլիսոփայություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հնդկական հայտնագործություններ">Հնդկական հայտնագործություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հնդկական փիլիսոփայություն">Հնդկական փիլիսոփայություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Կատեգորիա:Հնդկաստանի մշակույթ">Հնդկաստանի մշակույթ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%A3%D6%87%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Հոգևորություն">Հոգևորություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D6%87_%D5%B8%D5%B9_%D5%B6%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%81%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Մարդկության բանավոր և ոչ նյութական ժառանգության գլուխգործոցներ">Մարդկության բանավոր և ոչ նյութական ժառանգության գլուխգործոցներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1" title="Կատեգորիա:Յոգա">Յոգա</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8B%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Ջայնիզմ">Ջայնիզմ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%BF_%D5%A5%D5%A6%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Սանսկրիտ եզրույթներ">Սանսկրիտ եզրույթներ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A8_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D5%AC_%D5%A7_%D5%B8%D6%80%D5%BA%D5%A5%D5%BD_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր">CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Harv_and_Sfn_no-target_errors" title="Կատեգորիա:Harv and Sfn no-target errors">Harv and Sfn no-target errors</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1:_long_volume_value" title="Կատեգորիա:CS1: long volume value">CS1: long volume value</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 6 Հոկտեմբերի 2024-ի ժամը 14:48-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-nf7nt","wgBackendResponseTime":180,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.915","walltime":"1.124","ppvisitednodes":{"value":8448,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":120884,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":17211,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":227133,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 872.865 1 -total"," 43.75% 381.918 2 Կաղապար:Ծանցանկ"," 17.86% 155.855 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 14.29% 124.712 33 Կաղապար:Cite_book"," 10.15% 88.567 2 Կաղապար:Cite_web"," 9.38% 81.875 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"," 8.20% 71.579 51 Կաղապար:Sfn"," 6.04% 52.756 1 Կաղապար:Harvnb"," 5.65% 49.338 9 Կաղապար:Cite_journal"," 5.12% 44.705 1 Կաղապար:Հինդուիզմ"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.360","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7358810,"limit":52428800},"limitreport-logs":"anchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFAkshaya_Kumar_Banerjea1983\"] = 1,\n [\"CITEREFAndrew_J._Nicholson2013\"] = 1,\n [\"CITEREFAranya2000\"] = 2,\n [\"CITEREFBurley2000\"] = 1,\n [\"CITEREFDasgupta1975\"] = 1,\n [\"CITEREFDass1999\"] = 1,\n [\"CITEREFDatta1988\"] = 1,\n [\"CITEREFDe_Michelis2005\"] = 1,\n [\"CITEREFDouglass2011\"] = 1,\n [\"CITEREFFeuerstein1988\"] = 1,\n [\"CITEREFFeuerstein2001\"] = 1,\n [\"CITEREFGambhirananda1998\"] = 1,\n [\"CITEREFHari_Dass1978\"] = 1,\n [\"CITEREFInnesBourguignon2005\"] = 1,\n [\"CITEREFJacobsenLarson2005\"] = 1,\n [\"CITEREFJohannes_Bronkhorst1993\"] = 1,\n [\"CITEREFKenny2001\"] = 1,\n [\"CITEREFLarson2008\"] = 1,\n [\"CITEREFLidell1983\"] = 1,\n [\"CITEREFMahapragya2004\"] = 1,\n [\"CITEREFMallinson2011\"] = 1,\n [\"CITEREFMallinson2013\"] = 1,\n [\"CITEREFMcEvilley1981\"] = 1,\n [\"CITEREFMcEvilley2002\"] = 1,\n [\"CITEREFMonier_Monier-Williams1872\"] = 1,\n [\"CITEREFMüller1899\"] = 1,\n [\"CITEREFPatrick_Olivelle1998\"] = 1,\n [\"CITEREFPossehl2003\"] = 1,\n [\"CITEREFRadhakrishnanMoore1967\"] = 1,\n [\"CITEREFSamuel2008\"] = 1,\n [\"CITEREFSatyananda2008\"] = 1,\n [\"CITEREFSharmaHaider2012\"] = 1,\n [\"CITEREFSmithPukall2009\"] = 1,\n [\"CITEREFStephen_Phillips2009\"] = 3,\n [\"CITEREFTaimni1961\"] = 1,\n [\"CITEREFTulsi2004\"] = 1,\n [\"CITEREFVancampfortVansteelandScheeweProbst2012\"] = 1,\n [\"CITEREFWerner1998\"] = 1,\n [\"CITEREFWhicher1998\"] = 1,\n [\"CITEREFWhite2011\"] = 1,\n [\"CITEREFWhite2014\"] = 1,\n [\"CITEREFWynne2004\"] = 1,\n [\"CITEREFZimmer1951\"] = 1,\n [\"CITEREFՊատանջալի\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"Citation\"] = 6,\n [\"Cite book\"] = 33,\n [\"Cite journal\"] = 9,\n [\"Cite web\"] = 2,\n [\"Harvnb\"] = 1,\n [\"IAST\"] = 6,\n [\"ISBN\"] = 31,\n [\"Lang\"] = 1,\n [\"Main article\"] = 10,\n [\"Quote\"] = 4,\n [\"Refn\"] = 18,\n [\"Sfn\"] = 51,\n [\"Webarchive\"] = 2,\n [\"Արտաքին հղումներ\"] = 1,\n [\"Ծանցանկ\"] = 2,\n [\"ՀՍՀ\"] = 1,\n [\"Հինդուիզմ\"] = 1,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-p92w8","timestamp":"20241122183804","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0545\u0578\u0563\u0561","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D5%85%D5%B8%D5%A3%D5%A1","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9350","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9350","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-06-09T12:07:04Z","dateModified":"2024-10-06T14:48:02Z"}</script> </body> </html>