CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Կարմիր գիրք - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"dcb25fa3-38ff-4e07-987c-d409df56649a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Կարմիր_գիրք","wgTitle":"Կարմիր գիրք","wgCurRevisionId":9977873,"wgRevisionId":9977873,"wgArticleId":47713,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Կարմիր գրքեր"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Կարմիր_գիրք","wgRelevantArticleId":47713, "wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q32059","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true, "wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Կարմիր գիրք - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Կարմիր_գիրք rootpage-Կարմիր_գիրք skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80+%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80+%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80+%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80+%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-ԲՊՄՄ_Կարմիր_գիրք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ԲՊՄՄ_Կարմիր_գիրք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>ԲՊՄՄ Կարմիր գիրք</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ԲՊՄՄ_Կարմիր_գիրք-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ԲՊՄՄ Կարմիր գիրք subsection</span> </button> <ul id="toc-ԲՊՄՄ_Կարմիր_գիրք-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ԲՊՄՄ_Կարմիր_գրքի_հրատարակում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ԲՊՄՄ_Կարմիր_գրքի_հրատարակում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի հրատարակում</span> </div> </a> <ul id="toc-ԲՊՄՄ_Կարմիր_գրքի_հրատարակում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սպառնալիքի_տակ_գտնվող_տեսակների_Կարմիր_ցուցակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սպառնալիքի_տակ_գտնվող_տեսակների_Կարմիր_ցուցակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակ</span> </div> </a> <ul id="toc-Սպառնալիքի_տակ_գտնվող_տեսակների_Կարմիր_ցուցակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Տես_նաև" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Տես_նաև"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Տես նաև</span> </div> </a> <ul id="toc-Տես_նաև-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Կարմիր գիրք</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 94 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-94" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">94 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/IUBN-rooilys" title="IUBN-rooilys – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="IUBN-rooilys" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Rote_Liste_gef%C3%A4hrdeter_Arten" title="Rote Liste gefährdeter Arten – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Rote Liste gefährdeter Arten" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D9%84%D9%84%D8%A3%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF%D8%AF%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B6" title="القائمة الحمراء للأنواع المهددة بالانقراض – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="القائمة الحمراء للأنواع المهددة بالانقراض" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%87_%E0%A6%87%E0%A6%89_%E0%A6%9A%E0%A6%BF_%E0%A6%8F%E0%A6%A8_%E0%A7%B0%E0%A6%99%E0%A6%BE_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="আই ইউ চি এন ৰঙা তালিকা – ասամերեն" lang="as" hreflang="as" data-title="আই ইউ চি এন ৰঙা তালিকা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ասամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Llista_Bermeya_de_la_UICN" title="Llista Bermeya de la UICN – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Llista Bermeya de la UICN" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Q%C4%B1rm%C4%B1z%C4%B1_kitab" title="Qırmızı kitab – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Qırmızı kitab" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BD%D1%96%D0%B3%D0%B0" title="Чырвоная кніга – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Чырвоная кніга" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD_%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8A%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B5_%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B5" title="Червен списък на световнозастрашените видове – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Червен списък на световнозастрашените видове" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%87%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%A8_%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A1_%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F" title="आइयूसीएन रेड लिस्ट – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="आइयूसीएन रेड लिस्ट" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%8F%E0%A6%A8_%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="আইইউসিএন লাল তালিকা – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আইইউসিএন লাল তালিকা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Llista_Vermella_de_la_UICN" title="Llista Vermella de la UICN – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Llista Vermella de la UICN" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cerven%C3%BD_seznam_IUCN" title="Červený seznam IUCN – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Červený seznam IUCN" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Rhestr_Goch_yr_IUCN" title="Rhestr Goch yr IUCN – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Rhestr Goch yr IUCN" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/IUCN%27s_r%C3%B8dliste" title="IUCN's rødliste – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="IUCN's rødliste" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Rote_Liste_gef%C3%A4hrdeter_Arten" title="Rote Liste gefährdeter Arten – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Rote Liste gefährdeter Arten" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%BF_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3_%E0%A4%B8%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%98%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%8B_%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A5%80" title="अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घको रातो सूची – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घको रातो सूची" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%8C%CE%BA%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_IUCN" title="Κόκκινος κατάλογος της IUCN – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Κόκκινος κατάλογος της IUCN" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/IUCN_Red_List" title="IUCN Red List – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="IUCN Red List" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Internacia_Ru%C4%9Da_Listo_de_Endan%C4%9Deritaj_Specioj" title="Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lista_Roja_de_la_UICN" title="Lista Roja de la UICN – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Lista Roja de la UICN" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Rahvusvahelise_Looduskaitseliidu_punane_nimestik" title="Rahvusvahelise Looduskaitseliidu punane nimestik – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Rahvusvahelise Looduskaitseliidu punane nimestik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/IUCNren_Zerrenda_Gorria" title="IUCNren Zerrenda Gorria – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="IUCNren Zerrenda Gorria" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%DB%8C%D9%88%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86" title="فهرست سرخ آی‌یوسی‌ان – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="فهرست سرخ آی‌یوسی‌ان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Punainen_kirja" title="Punainen kirja – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Punainen kirja" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/IUCN_Rey%C3%B0listin" title="IUCN Reyðlistin – ֆարյորերեն" lang="fo" hreflang="fo" data-title="IUCN Reyðlistin" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ֆարյորերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Liste_rouge_de_l%27UICN" title="Liste rouge de l'UICN – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Liste rouge de l'UICN" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Reade_List_fan_de_IUCN" title="Reade List fan de IUCN – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Reade List fan de IUCN" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lista_Vermella_da_IUCN" title="Lista Vermella da IUCN – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lista Vermella da IUCN" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%A8%D7%A9%D7%99%D7%9E%D7%94_%D7%94%D7%90%D7%93%D7%95%D7%9E%D7%94_%D7%A9%D7%9C_IUCN" title="הרשימה האדומה של IUCN – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="הרשימה האדומה של IUCN" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%88%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%A8_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A5%80" title="आईयूसीएन लाल सूची – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="आईयूसीएन लाल सूची" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/IUCN-ov_crveni_popis" title="IUCN-ov crveni popis – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="IUCN-ov crveni popis" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/V%C3%B6r%C3%B6s_lista" title="Vörös lista – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Vörös lista" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Կարմիր Գիրք – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Կարմիր Գիրք" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Daftar_merah_IUCN" title="Daftar merah IUCN – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Daftar merah IUCN" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Ndep%E1%BB%A5ta_uhie_nke_IUCN" title="Ndepụta uhie nke IUCN – իգբո" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Ndepụta uhie nke IUCN" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="իգբո" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Nalabbasit_a_Listaan_ti_IUCN" title="Nalabbasit a Listaan ti IUCN – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Nalabbasit a Listaan ti IUCN" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D3%80%D0%B5_%D0%B4%D0%B5%D1%88%D0%B0%D1%80%D0%B3" title="ЦӀе дешарг – ինգուշերեն" lang="inh" hreflang="inh" data-title="ЦӀе дешарг" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ինգուշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Rau%C3%B0i_listi_IUCN" title="Rauði listi IUCN – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Rauði listi IUCN" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lista_rossa_IUCN" title="Lista rossa IUCN – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Lista rossa IUCN" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AC%E3%83%83%E3%83%89%E3%83%AA%E3%82%B9%E3%83%88" title="レッドリスト – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="レッドリスト" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Prat%C3%A9lan_Abang_IUCN" title="Pratélan Abang IUCN – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Pratélan Abang IUCN" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%9C%E1%83%98" title="წითელი წიგნი – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="წითელი წიგნი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Umu%C9%A3_azegga%C9%A3_n_IUCN" title="Umuɣ azeggaɣ n IUCN – կաբիլերեն" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Umuɣ azeggaɣ n IUCN" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="կաբիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8B%D0%B7%D1%8B%D0%BB_%D0%BA%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%BF" title="Қызыл кітап – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Қызыл кітап" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/IUCN_%EC%A0%81%EC%83%89_%EB%AA%A9%EB%A1%9D" title="IUCN 적색 목록 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="IUCN 적색 목록" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/L%C3%AEsteya_Sor_a_IUCN" title="Lîsteya Sor a IUCN – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Lîsteya Sor a IUCN" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8B%D0%B7%D1%8B%D0%BB_%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BF" title="Кызыл китеп – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Кызыл китеп" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Index_Ruber_IUCN" title="Index Ruber IUCN – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Index Ruber IUCN" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%80%D1%83_%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%B1" title="Яру улуб – լեզգիերեն" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Яру улуб" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="լեզգիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Tarptautin%C4%97_raudonoji_knyga" title="Tarptautinė raudonoji knyga – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Tarptautinė raudonoji knyga" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sarkan%C4%81_gr%C4%81mata" title="Sarkanā grāmata – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Sarkanā grāmata" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD_%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%A1%D0%97%D0%9F" title="Црвен список на МСЗП – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Црвен список на МСЗП" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B1%E0%B5%86%E0%B4%A1%E0%B5%8D_%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8D" title="റെഡ് ലിസ്റ്റ് – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="റെഡ് ലിസ്റ്റ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D0%BD%D0%BE%D0%BC" title="Улаан ном – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Улаан ном" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%AF.%E0%A4%AF%E0%A5%82.%E0%A4%B8%E0%A5%80.%E0%A4%8F%E0%A4%A8._%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A5%80" title="आय.यू.सी.एन. लाल यादी – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="आय.यू.सी.एन. लाल यादी" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Senarai_Merah_IUCN" title="Senarai Merah IUCN – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Senarai Merah IUCN" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/IUCN_%E1%80%A1%E1%80%94%E1%80%AE%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8" title="IUCN အနီရောင်စာရင်း – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="IUCN အနီရောင်စာရင်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Rode_List" title="Rode List – ստորին գերմաներեն" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Rode List" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ստորին գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%BF_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3_%E0%A4%B8%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%98%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%8B_%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A5%80" title="अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घको रातो सूची – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति संरक्षण सङ्घको रातो सूची" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rode_Lijst_van_de_IUCN" title="Rode Lijst van de IUCN – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Rode Lijst van de IUCN" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Global_raudliste" title="Global raudliste – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Global raudliste" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/IUCNs_r%C3%B8dliste" title="IUCNs rødliste – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="IUCNs rødliste" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lista_roja_de_l%27UICN" title="Lista roja de l'UICN – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Lista roja de l'UICN" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwona_ksi%C4%99ga_gatunk%C3%B3w_zagro%C5%BConych" title="Czerwona księga gatunków zagrożonych – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Czerwona księga gatunków zagrożonych" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Lista_Vermelha_da_IUCN" title="Lista Vermelha da IUCN – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Lista Vermelha da IUCN" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Chikichasqa_Rikch%27aq_Puka_Sutisuyu" title="Chikichasqa Rikch'aq Puka Sutisuyu – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Chikichasqa Rikch'aq Puka Sutisuyu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Lista_ro%C8%99ie_a_IUCN" title="Lista roșie a IUCN – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Lista roșie a IUCN" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0" title="Красная книга – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Красная книга" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8B%D2%BB%D1%8B%D0%BB_%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D1%8D" title="Кыһыл кинигэ – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Кыһыл кинигэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/IUCN_Reid_Leet" title="IUCN Reid Leet – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="IUCN Reid Leet" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/IUCN-ova_crvena_lista" title="IUCN-ova crvena lista – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="IUCN-ova crvena lista" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B6%AD%E0%B7%94_%E0%B6%AF%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B6%AD_%E0%B6%B4%E0%B7%9C%E0%B6%AD" title="රතු දත්ත පොත – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="රතු දත්ත පොත" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/IUCN_Red_List" title="IUCN Red List – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="IUCN Red List" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cerven%C3%BD_zoznam_IUCN" title="Červený zoznam IUCN – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Červený zoznam IUCN" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Rde%C4%8Di_seznam_IUCN" title="Rdeči seznam IUCN – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Rdeči seznam IUCN" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Liiska_Cas_ee_MCID" title="Liiska Cas ee MCID – սոմալիերեն" lang="so" hreflang="so" data-title="Liiska Cas ee MCID" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="սոմալիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista_e_Kuqe_e_BNRN-s%C3%AB" title="Lista e Kuqe e BNRN-së – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lista e Kuqe e BNRN-së" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BA_IUCN" title="Црвени списак IUCN – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Црвени списак IUCN" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6dlistning" title="Rödlistning – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Rödlistning" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%86%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="செம்பட்டியல் – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="செம்பட்டியல்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B1%D0%B8_%D1%81%D1%83%D1%80%D1%85" title="Китоби сурх – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Китоби сурх" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%87%E0%B9%84%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B9%87%E0%B8%99" title="บัญชีแดงไอยูซีเอ็น – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="บัญชีแดงไอยูซีเอ็น" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Gyzyl_kitap" title="Gyzyl kitap – թուրքմեներեն" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Gyzyl kitap" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="թուրքմեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/IUCN_K%C4%B1rm%C4%B1z%C4%B1_Listesi" title="IUCN Kırmızı Listesi – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="IUCN Kırmızı Listesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D1%83_%D0%BE%D1%85%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B8" title="Червоний список Міжнародного союзу охорони природи – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Червоний список Міжнародного союзу охорони природи" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%81%DB%81%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="لال فہرست – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="لال فہرست" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Qizil_kitob" title="Qizil kitob – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Qizil kitob" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1ch_%C4%91%E1%BB%8F_IUCN" title="Sách đỏ IUCN – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sách đỏ IUCN" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/IUCN_Pula_nga_Listahan" title="IUCN Pula nga Listahan – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="IUCN Pula nga Listahan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%BD%E9%99%85%E8%87%AA%E7%84%B6%E4%BF%9D%E6%8A%A4%E8%81%94%E7%9B%9F%E6%BF%92%E5%8D%B1%E7%89%A9%E7%A7%8D%E7%BA%A2%E8%89%B2%E5%90%8D%E5%BD%95" title="国际自然保护联盟濒危物种红色名录 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="国际自然保护联盟濒危物种红色名录" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AD%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%98" title="ჭითა წინგი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჭითა წინგი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%8B%E9%9A%9B%E8%87%AA%E7%84%B6%E4%BF%9D%E8%AD%B7%E8%81%AF%E7%9B%9F%E7%80%95%E5%8D%B1%E7%89%A9%E7%A8%AE%E7%B4%85%E8%89%B2%E5%90%8D%E9%8C%84" title="國際自然保護聯盟瀕危物種紅色名錄 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="國際自然保護聯盟瀕危物種紅色名錄" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/IUCN_%C3%82ng_Mi%C3%A2-toa%E2%81%BF" title="IUCN Âng Miâ-toaⁿ – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="IUCN Âng Miâ-toaⁿ" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/IUCN%E7%B4%85%E8%89%B2%E5%90%8D%E9%8C%84" title="IUCN紅色名錄 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="IUCN紅色名錄" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q32059#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&oldid=9977873" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&id=9977873&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25BF%25D5%25A1%25D6%2580%25D5%25B4%25D5%25AB%25D6%2580_%25D5%25A3%25D5%25AB%25D6%2580%25D6%2584"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25BF%25D5%25A1%25D6%2580%25D5%25B4%25D5%25AB%25D6%2580_%25D5%25A3%25D5%25AB%25D6%2580%25D6%2584"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80+%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Species_by_IUCN_Red_List_category" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q32059" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><p><b>Կարմիր գիրք</b>, հազվագյուտ և ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կենդանիներ">կենդանիների</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD%D5%A5%D6%80" title="Բույսեր">բույսերի</a> և <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Սնկեր">սնկերի</a> անոտացված (լրացման, խմբագրման ենթակա) ցուցակ։ Կարմիր գրքերը լինում են տարբեր մակարդակների՝ միջազգային, ազգային և տարածաշրջանային։ </p><p>Հազվագյուտ և անհետացման վտանգի տակ գտնվող տեսակների պահպանման առաջնահերթ կազմակերպչական խնդիրը դրանց ցուցակագրումն ու հաշվառումն է ինչպես գլոբալ, այնպես էլ առանձին երկրների մակարդակով։ Առանց դրա հնարավոր չէ անցնել ոչ խնդրի տեսական մշակմանը, ոչ էլ առանձին տեսակների պահպանման գործնական աշխատանքների հանձնարարմանը։ Խնդիրը հասարակներից չէ և դեռևս 30-35 տարի առաջ առաջին փորձերն էին արվում մշակել հազվագյուտ և անհետացող կենդանինների և բույսերի սկզբում տարածաշրջանային, այնուհետև համաշխարհային ամփոփագրեր։ Միայն թե տվյալները կամ շատ համառոտ էին և պարունակում էին միայն հազվագյուտ տեսակների թվարկումը, կամ, ընդհակառակը, շատ ահռելի էին, քանի որ ընդգրկում էին <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կենսաբանություն">կենսաբանության</a> ունեցած բոլոր տվյալները և շարադրում էին ժամանակի հետ դրանց արեալների նվազման պատմական պատկերը։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ԲՊՄՄ_Կարմիր_գիրք"><span id=".D4.B2.D5.8A.D5.84.D5.84_.D4.BF.D5.A1.D6.80.D5.B4.D5.AB.D6.80_.D5.A3.D5.AB.D6.80.D6.84"></span>ԲՊՄՄ Կարմիր գիրք</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. ԲՊՄՄ Կարմիր գիրք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: ԲՊՄՄ Կարմիր գիրք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բնության պահպանության միջազգային միություն">Բնության պահպանության միջազգային միությունը</a> (ԲՊՄՄ) <a href="/wiki/1948" title="1948">1948</a> թվականին միավորել և գլխավորել է աշխարհի երկրների մեծ մասի պետական, գիտական և հասարակական կազմակերպությունների բնության պահպանությանը նվիրված աշխատանքները։ Նրա առաջին որոշումներից է <a href="/wiki/1949" title="1949">1949</a> թվականին <i>տեսակների գոյատևման մշտական հանձնաժողովի</i> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Species Survival Commission</span>) կամ, ինչպես ընդունված է անվանել ռուսալեզու գրականության մեջ Հազվագյուտ տեսակների հանձնաժողովի ստեղծումը։ </p><p>Հանձնաժողովի խնդիրներից էր անհետացման վտանգի տակ գտնվող բույսերի և կենդնիների հազվագյուտ տեսակների վիճակի ուսումնասիրությունը, միջազգային և ազգամիջյան համաձայնագրերի և կոնվենցիաների մշակումը և նախապատրաստումը, այդպիսի տեսակների ցուցակների կազմումը և դրանց պահպանման համապատասխան հրահանգերի մշակում։ </p><p>Հանձնաժողովն իր աշխատանքները սկսել է զրոյից։ Պետք էր մշակել հազվագյուտ տեսակների պահպանման մոտեցման ընդհանուր սկզբունքներ, որոշել այն տեսակները, որոնց իրոք սպառնում էր անհետացման կամ ոչնչացման վտանգը, մշակել դրանց <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect mw-disambig" title="Դասակարգում">դասակարգման</a> համակարգը, հավաքել այդպիսի տեսակների բիոլոգիայի մասին տեղեկություններ, որպեսզի հայտնաբերվեն հիմնական սահմանափակող գործոնները։ Աշխատանքի սկզբում չկար անգամ «հազվագյուտ տեսակ» հասկացություն։ Հանձնաժողովը իր հիմնական նպատակը դարձրեց այս կամ այն պատճառով ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող կենդանիների համաշխարհային տեղեկագրերի ստեղծումը։ Հանձնաժողովի նախագահ <i>Պիտեր Սկոտն</i> (Piter Scott) առաջարկեց այդ ցանկն անվանել <b>Կարմիր գիրք</b> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">Red Data Book</span>), որպեսզի դրան հաղորդի ձգող և ծավալուն նշանակություն, քանի որ կարմիր գույնը խորհրդանշում է վտանգի ազդանշան։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ԲՊՄՄ_Կարմիր_գրքի_հրատարակում"><span id=".D4.B2.D5.8A.D5.84.D5.84_.D4.BF.D5.A1.D6.80.D5.B4.D5.AB.D6.80_.D5.A3.D6.80.D6.84.D5.AB_.D5.B0.D6.80.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի հրատարակում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի հրատարակում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի հրատարակում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1963_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1963 թվական">1963 թվականին</a> լույս տեսավ ԲՊՄՄ Կարմիր գրքի առաջին հրատարակությունը։ Դա «թռիչքային» հրատարակություն էր փոքր տպաքանակով։ Նրա երկու հատորներում տեղեկություններ էին <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Կաթնասուն">կաթնասունների</a> 211 տեսակների և ենթատեսակների և <a href="/wiki/%D4%B9%D5%BC%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Թռչուն">թռչունների</a> 312 տեսակների ու ենթատեսակների մասին։ Կարմիր գիրքը ըստ ցուցակի բաժանվեց պետական գործիչներին ու գիտնականներին։ Ինչպես և պլանավորված էր նոր տեղեկությունների կուտակմանը զուգընթաց, հասցեատերերին ուղարկվում էին լրացուցիչ էջեր՝ հնացածները փոխարինելու համար։ </p><p><a href="/wiki/1966" title="1966">1966</a>- <a href="/wiki/1971" title="1971">1971</a> թվականներին լույս տեսան երկրորդ հրատարակության երեք հատորները։ Այժմ այն ուներ «գրքային» ֆորմատ (21,0 × 14,5 սմ), բայց և ինչպես առաջին հրատարակությունը, այն ուներ երկթերթ հաստ օրացույցի տեսք, որի յուրաքանչյուր թերթ կարող էր փոխարինվել նորով։ Գիրքը նախկինի պես նախատեսված չէր վաճառքի համար, այն ցուցակով բաշխվեց բնապահպանական հաստատություններին, կազմակերպություններին և առանձին գիտնականների։ ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գրքի երկրորդ հրատարակության մեջ զգալիորեն մեծացել էր տեսակների քանակը, քանի որ ժամանակի ընթացքում հավաքվել էր բավականին շատ լրացուցիչ տեղեկություններ։ Գրքի առաջին հատորում տեղեկություններ կային <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Կաթնասուն">կաթնասունների</a> 236 տեսակների (292 ենթատեսակների), <a href="/wiki/%D4%B9%D5%BC%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Թռչուն">երկրորդում՝թռչունների</a> 287 տեսակների (341 ենթատեսակների), երրորդում՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Սողուն">սողունների</a> 119 տեսակների ու ենթատեսակների և <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D6%81%D5%A1%D5%B2" class="mw-redirect" title="Երկկենցաղ">երկկենցաղների</a> 34 տեսակների ու ենթատեսակների մասին։ ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գիրքը աստիճանաբար կատարելագործվում և լրացվում էր։ </p><p>Երրորդ հրատարակության մեջ, որի հատորները սկսեցին լույս տեսնել <a href="/wiki/1972_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1972 թվական">1972 թվականից</a> սկսած, ընդգրկվել են տեղեկություններ արդեն կաթնասունների 528 տեսակների ու ենթատեսակների, թռչունների 619 տեսակների, սողունների և երկկենցաղների 153 տեսակների ու ենթատեսակների մասին։ Փոխվեցին նաև առանձին թերթիկների հատվածավորումը։ Առաջին սյունակը նվիրված էր տեսակի ներկայիս վիճակի և կարգավիճակի բնութագրմանը, հաջորդը՝ աշխարհագրական տարածվածությանը, պոպուլացիոն կառուցվածքին և թվաքանակին, բնակավայրի նկարագրմանը, գործող և առաջադրվող պահպանման չափանիշներին, կենդանաբանական այգիներում պահվող կենդանիների բնութագրմանը, տեղեկատվական աղբյուրներին։ Գիրքը հանվել վաճառքի և այդ կապակցությամբ կտրուկ մեծացավ նրա տպաքանակը։ <a href="/wiki/1978" title="1978">1978</a>-<a href="/wiki/1980" title="1980">1980</a> թվականներին լույս տեսած վերջին չորրորդ «տիպային» հրատարակությունը ներառում է կաթնասունների 226 տեսակներ ու 79 ենթատեսակներ, թռչունների 181 տեսակներ և 77 ենթատեսակներ, սողունների 77 տեսակներ և 21 ենթատեսակներ, երկկենցաղների 35 տեսակներ և 5 ենթատեսակներ, <a href="/wiki/%D5%81%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ձկներ">ձկների</a> 168 տեսակներ և 25 ենթատեսակներ, որոնց թվում կաթնասունների 7 տեսակներ և ենթատեսակներ, թռչունների 4, սողունների 2 տեսակներ։ Տեսակների թվի կրճատումը վերջին հրատարակության մեջ արդյունք է ոչ միայն լավ պահպանության, այլ նաև վերջին տարիներին ստացված առավել ստույգ տեղեկությունների։ ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գրքի վրա աշխատանքը շարունակվում է։ Սա մշտական գործող փաստաթուղթ է, քանի որ կենդանիների գոյության պայմանները փոխվում են և նորանոր տեսակներ կարող են հայտնվել աղետալի վիճակում։ Դրա հետ մեկտեղ մարդու գործադրած ջանքերը լավ պտուղ են տալիս, որի մասին վկայում են գրքի կանաչ էջերը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սպառնալիքի_տակ_գտնվող_տեսակների_Կարմիր_ցուցակ"><span id=".D5.8D.D5.BA.D5.A1.D5.BC.D5.B6.D5.A1.D5.AC.D5.AB.D6.84.D5.AB_.D5.BF.D5.A1.D5.AF_.D5.A3.D5.BF.D5.B6.D5.BE.D5.B8.D5.B2_.D5.BF.D5.A5.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D4.BF.D5.A1.D6.80.D5.B4.D5.AB.D6.80_.D6.81.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.A1.D5.AF"></span>Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կարմիր գրքի գաղափարի երկրորդ ճյուղը «<b>Սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների Կարմիր ցուցակների</b>» (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն">անգլ.</a>՝ <span lang="en">IUCN Red List of Threatened Animals</span>) ձևով հազվագյուտ կենդանիների մասին միանգամայն նոր տեղեկատվության ի հայտ գալն էր։ Դրանք ևս հրատարակվում են ԲՊՄՄ հովանու ներքո, բայց պաշտոնապես և չեն հանդիսանում Կարմիր գրքի տարբերակ, համանման չեն նրան, չնայած բավականին մոտ են։ Այդպիսի ցուցակներ հրատարակվել են <a href="/wiki/1988" title="1988">1988</a>, <a href="/wiki/1990" title="1990">1990</a>, <a href="/wiki/1994" title="1994">1994</a>, <a href="/wiki/1996" title="1996">1996</a> և <a href="/wiki/1998" title="1998">1998</a> թվականներին։ Հրատարակումը իրականացվում է <a href="/wiki/%D5%94%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%BB" title="Քեմբրիջ">Քեմբրիջում</a> (<a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Մեծ Բրիտանիա">Մեծ Բրիտանիա</a>) գտնվող շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի Համաշխարհային կենտրոնի կողմից՝ ԲՊՄՄ-ի հազվագյուտ տեսակների հանձնաժողովի ավելի քան հազար աշխատակիցների մասնակցությամբ։ </p><p>Նոր համակարգի կառուցվածքային հիմքը կազմում են երկու հիմնական բլոկները. ա) անհետացման վտանգի տակ գտնվող տակսոններ(таксон) բ) ցածր ռիսկայնության տակսոններ(LC) </p><p>Առաջին բլոկը ստորաբաժանում է երեք խմբի </p> <ul><li>կրիտիկական վիճակում գտնվող տակսոններ (CR)</li> <li>անհետացման վտանգի տակ գտնվող տակսոններ (EN)</li> <li>խոցելի վիճակում գտնվող տակսոններ (VU)</li></ul> <p>Ըստ էության հենց այս երեք խմբերն էլ մոտ ապագայում տակսոնի ներկայացուցիչների կորստի լրջության մասին նախազգուշացնող հիմնական կատեգորիաներն են։ Հենց սրանք էլ կազմում են տարբեր մակարդակի կարմիր գրքերի մեջ ներառվող տակսոնների մեծ մասը։ </p><p>Երկրորդ բլոկը ներառում է առաջին խմբի ոչ մի կատեգորիայի մեջ չներառված տեսակներին և կազմված է հետևյալ խմբերից </p> <ul><li>տակսոններ, որոնք կախված են պաշտպանության միջոցառումների մակարդակից(CD)</li> <li>տակսոններ, որոնք մոտ են սպառնալիքի տակ գտնվող տեսակների խմբին անցմանը (NT)</li> <li>նվազագույն վտանգի տակսոններ (LC)</li></ul> <p>Մի փոքր առանձնացված են ևս երկու կատեգորիաներ, որոնք անմիջական առնչություն չունեն պահպանության խնդիրներին. </p> <ul><li>ամբողջությամբ անհետացած տակսոններ (EX)</li> <li>անազատության մեջ պահպանված տակսոններ (EW)</li></ul> <p>ԲՊՄՄ-ի Կարմիր գիրքը, ինչպես նաև Կարմիր թերթիկները չեն հանդիսանում իրավաբանական փաստաթուղթ, այլ կրում են բացառապես խորհրդատվական բնույթ։ Այն ներառում է կենդանական աշխարհը գլոբալ մասշտաբով և պարունակում է պահպանության վերաբերյալ տեղեկատվություն՝ ուղղված այն երկրներին, որոնց տարածքում ձևավորվել է կենդանիների համար սպաառնալի իրավիճակ։ Գլոբալ մասշտաբով պայմանավորված այդ խորհրդատվությունը կրում է ամենաընդհանուր մոտավոր բնութագիր։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տես_նաև"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD_.D5.B6.D5.A1.D6.87"></span>Տես նաև</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Տես նաև" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Տես նաև"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Հայաստանի Կարմիր գիրք">Հայաստանի Կարմիր գիրք</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.iucn.org/">ԲՄՊՊ պաշտոնական կայք</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mnp.am/red_book_fauna/">Հայաստանի Կարմիր գիրք</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://vahemart.livejournal.com/194407.html">Հայաստանի Կարմիր գրքում գրանցված բույսերի ցանկ</a></li></ul> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_5.djvu/332" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/332">հ․ 5, էջ 332</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կարմիր_գիրք&oldid=9977873">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կարմիր_գիրք&oldid=9977873</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիա</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Կարմիր գրքեր">Կարմիր գրքեր</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 30 Մայիսի 2024-ի ժամը 17:34-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-74cc59cb9d-zw2pr","wgBackendResponseTime":153,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.019","walltime":"0.027","ppvisitednodes":{"value":119,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":2140,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":177,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":5,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 6.408 1 -total"," 57.92% 3.712 3 Կաղապար:Lang-en"," 38.42% 2.462 1 Կաղապար:ՀՍՀ"," 24.94% 1.598 3 Կաղապար:Lang"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-lnq6l","timestamp":"20241123142039","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u053f\u0561\u0580\u0574\u056b\u0580 \u0563\u056b\u0580\u0584","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q32059","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q32059","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-02-09T17:11:55Z","dateModified":"2024-05-30T17:34:26Z"}</script> </body> </html>