CINXE.COM

Cultura tolteca - Wikipedia, la enciclopedia libre

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="es" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Cultura tolteca - Wikipedia, la enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","enero","febrero","marzo","abril","mayo","junio","julio","agosto","septiembre","octubre","noviembre","diciembre"],"wgRequestId":"08c70b01-51fa-4c9d-a077-c50653b9222e","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Cultura_tolteca","wgTitle":"Cultura tolteca","wgCurRevisionId":165859096,"wgRevisionId":165859096,"wgArticleId":12671,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Artículos con identificadores BNF","Wikipedia:Artículos con identificadores GND","Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN","Culturas precolombinas de Mesoamérica","Toltecas","Estados y territorios fundados en el siglo X","Estados y territorios desaparecidos en 1150"],"wgPageViewLanguage":"es","wgPageContentLanguage":"es","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Cultura_tolteca","wgRelevantArticleId":12671,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"es","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"es"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q187897","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.imagenesinfobox":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.a-commons-directo","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.quicksurveys.init","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=es&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.gadget.imagenesinfobox&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=noscript&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Tollan-Xicocotitlan.JPG/1200px-Tollan-Xicocotitlan.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Tollan-Xicocotitlan.JPG/800px-Tollan-Xicocotitlan.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1067"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Tollan-Xicocotitlan.JPG/640px-Tollan-Xicocotitlan.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="853"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Cultura tolteca - Wikipedia, la enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//es.m.wikipedia.org/wiki/Cultura_tolteca"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (es)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//es.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cultura_tolteca"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Canal Atom de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:CambiosRecientes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Cultura_tolteca rootpage-Cultura_tolteca skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Ir al contenido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portada" title="Visitar la página principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Comunidad" title="Acerca del proyecto, lo que puedes hacer, dónde encontrar información"><span>Portal de la comunidad</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Actualidad" title="Encuentra información de contexto sobre acontecimientos actuales"><span>Actualidad</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosRecientes" title="Lista de cambios recientes en la wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recientes</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasNuevas"><span>Páginas nuevas</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Aleatoria" title="Cargar una página al azar [x]" accesskey="x"><span>Página aleatoria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ayuda:Contenidos" title="El lugar para aprender"><span>Ayuda</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Informes_de_error"><span>Notificar un error</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasEspeciales"><span>Páginas especiales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-specialpages-url|specialpages" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-specialpages-url_specialpages emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> specialpages-url|specialpages </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="La enciclopedia libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-es.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Buscar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia" aria-label="Buscar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Herramientas personales"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apariencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apariencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es" class=""><span>Donaciones</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=Cultura+tolteca" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio" class=""><span>Crear una cuenta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=Cultura+tolteca" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Más opciones" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas personales" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas personales</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es"><span>Donaciones</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=Cultura+tolteca" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear una cuenta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=Cultura+tolteca" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páginas para editores desconectados <a href="/wiki/Ayuda:Introducci%C3%B3n" aria-label="Obtenga más información sobre editar"><span>más información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MisContribuciones" title="Una lista de modificaciones hechas desde esta dirección IP [y]" accesskey="y"><span>Contribuciones</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MiDiscusi%C3%B3n" title="Discusión sobre ediciones hechas desde esta dirección IP [n]" accesskey="n"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contenidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contenidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ocultar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Etimología_y_terminología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimología_y_terminología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etimología y terminología</span> </div> </a> <ul id="toc-Etimología_y_terminología-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historia</span> </div> </a> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cultura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Cultura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Cultura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Cultura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Cultura</span> </button> <ul id="toc-Cultura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Arte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Arte</span> </div> </a> <ul id="toc-Arte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arquitectura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arquitectura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Arquitectura</span> </div> </a> <ul id="toc-Arquitectura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gastronomía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gastronomía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Gastronomía</span> </div> </a> <ul id="toc-Gastronomía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ubicación_geográfica_de_los_toltecas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ubicación_geográfica_de_los_toltecas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Ubicación geográfica de los toltecas</span> </div> </a> <ul id="toc-Ubicación_geográfica_de_los_toltecas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Estructura_social" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Estructura_social"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Estructura social</span> </div> </a> <ul id="toc-Estructura_social-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Economía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Economía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Economía</span> </div> </a> <ul id="toc-Economía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_la_cultura_occidental" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#En_la_cultura_occidental"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>En la cultura occidental</span> </div> </a> <ul id="toc-En_la_cultura_occidental-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Véase_también" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Véase_también"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Véase también</span> </div> </a> <ul id="toc-Véase_también-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referencias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Referencias</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Referencias-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Referencias</span> </button> <ul id="toc-Referencias-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Bibliografía</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Enlaces_externos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Enlaces_externos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Enlaces externos</span> </div> </a> <ul id="toc-Enlaces_externos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabla de contenidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Cultura tolteca</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artículo en otro idioma. Disponible en 59 idiomas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-59" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">59 idiomas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Tolteke" title="Tolteke – afrikáans" lang="af" hreflang="af" data-title="Tolteke" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikáans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Tolteken" title="Tolteken – alemán suizo" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Tolteken" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alemán suizo" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AA%D9%83" title="تولتك – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تولتك" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Cultura_tolteca" title="Cultura tolteca – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Cultura tolteca" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Tolteca" title="Tolteca – Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Tolteca" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Toltek_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Toltek mədəniyyəti – azerbaiyano" lang="az" hreflang="az" data-title="Toltek mədəniyyəti" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaiyano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Toltekn" title="Toltekn – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Toltekn" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%96" title="Тальтэкі – bielorruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Тальтэкі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B8" title="Толтеки – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Толтеки" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Tolteked" title="Tolteked – bretón" lang="br" hreflang="br" data-title="Tolteked" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretón" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Civilitzaci%C3%B3_tolteca" title="Civilització tolteca – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Civilització tolteca" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Tolt%C3%A9kov%C3%A9" title="Toltékové – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Toltékové" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Toltec" title="Toltec – galés" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Toltec" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galés" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tolteker" title="Tolteker – danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Tolteker" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Tolteken" title="Tolteken – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Tolteken" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Toltek" title="Toltek – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Toltek" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Toltec" title="Toltec – Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Toltec" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CE%BB%CF%84%CE%AD%CE%BA%CE%BF%CE%B9" title="Τολτέκοι – griego" lang="el" hreflang="el" data-title="Τολτέκοι" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="griego" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Toltec" title="Toltec – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Toltec" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Toltekoj" title="Toltekoj – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Toltekoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Tolteka" title="Tolteka – euskera" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Tolteka" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="euskera" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AA%DA%A9" title="تولتک – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="تولتک" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Tolteekit" title="Tolteekit – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tolteekit" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Tolt%C3%A8ques" title="Toltèques – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Toltèques" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tolteken" title="Tolteken – frisón occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tolteken" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frisón occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Tolteci" title="Tolteci – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Tolteci" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Tolt%C3%A9kok" title="Toltékok – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Toltékok" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%AC%D5%BF%D5%A5%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տոլտեկներ – armenio" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Տոլտեկներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenio" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Cultura_Toltec" title="Cultura Toltec – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Cultura Toltec" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Toltek" title="Toltek – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Toltek" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Toltekar" title="Toltekar – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Toltekar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Toltechi" title="Toltechi – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Toltechi" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%88%E3%83%AB%E3%83%86%E3%82%AB%E6%96%87%E6%98%8E" title="トルテカ文明 – japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="トルテカ文明" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ტოლტეკები – georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ტოლტეკები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%86%A8%ED%85%8D" title="톨텍 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="톨텍" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Toltekai" title="Toltekai – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Toltekai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Tolteki" title="Tolteki – letón" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Tolteki" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letón" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9F%E0%B5%8B%E0%B5%BE%E0%B4%9F%E0%B5%86%E0%B4%95%E0%B5%8D_%E0%B4%B8%E0%B4%82%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="ടോൾടെക് സംസ്കാരം – malayálam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ടോൾടെക് സംസ്കാരം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayálam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Toltec" title="Toltec – malayo" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Toltec" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malayo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tolteken" title="Tolteken – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Tolteken" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Toltekere" title="Toltekere – noruego bokmal" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Toltekere" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruego bokmal" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Civilizacion_tolt%C3%A8ca" title="Civilizacion toltèca – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Civilizacion toltèca" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Toltekowie" title="Toltekowie – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Toltekowie" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Toltecas" title="Toltecas – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Toltecas" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Tolteci" title="Tolteci – rumano" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Tolteci" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumano" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B8" title="Тольтеки – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Тольтеки" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Toltec" title="Toltec – escocés" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Toltec" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="escocés" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Tolteci" title="Tolteci – serbocroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Tolteci" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroata" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Toltec" title="Toltec – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Toltec" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Tolt%C3%A9kovia" title="Toltékovia – eslovaco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Toltékovia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovaco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Tolteki" title="Tolteki – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Tolteki" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%86%D0%B8" title="Толтеци – serbio" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Толтеци" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbio" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tolteker" title="Tolteker – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tolteker" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Toltekler" title="Toltekler – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Toltekler" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B8" title="Тольтеки – ucraniano" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Тольтеки" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraniano" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%89%98%E5%B0%94%E7%89%B9%E5%85%8B" title="托尔特克 – chino wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="托尔特克" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chino wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%98" title="ტოლტეკეფი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ტოლტეკეფი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%89%98%E5%B0%94%E7%89%B9%E5%85%8B" title="托尔特克 – chino" lang="zh" hreflang="zh" data-title="托尔特克" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chino" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%89%98%E7%89%B9%E6%96%87%E6%98%8E" title="托特文明 – cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="托特文明" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q187897#sitelinks-wikipedia" title="Editar enlaces interlingüísticos" class="wbc-editpage">Editar enlaces</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacios de nombres"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cultura_tolteca" title="Ver la página de contenido [c]" accesskey="c"><span>Artículo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discusi%C3%B3n:Cultura_tolteca" rel="discussion" title="Discusión acerca de la página [t]" accesskey="t"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar variante de idioma" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">español</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cultura_tolteca"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=history" title="Versiones anteriores de esta página [h]" accesskey="h"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Herramientas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Más opciones" > <div class="vector-menu-heading"> Acciones </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Cultura_tolteca"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=history"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:LoQueEnlazaAqu%C3%AD/Cultura_tolteca" title="Lista de todas las páginas de la wiki que enlazan aquí [j]" accesskey="j"><span>Lo que enlaza aquí</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosEnEnlazadas/Cultura_tolteca" rel="nofollow" title="Cambios recientes en las páginas que enlazan con esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios en enlazadas</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=es" title="Subir archivos [u]" accesskey="u"><span>Subir archivo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;oldid=165859096" title="Enlace permanente a esta versión de la página"><span>Enlace permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=info" title="Más información sobre esta página"><span>Información de la página</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&amp;page=Cultura_tolteca&amp;id=165859096&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre cómo citar esta página"><span>Citar esta página</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Acortador_de_URL&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FCultura_tolteca"><span>Obtener URL acortado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FCultura_tolteca"><span>Descargar código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Cultura+tolteca"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&amp;page=Cultura_tolteca&amp;action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;printable=yes" title="Versión imprimible de esta página [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En otros proyectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Toltec" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q187897" title="Enlace al elemento conectado del repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apariencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ocultar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">De Wikipedia, la enciclopedia libre</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="es" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r157776694">.mw-parser-output .infobox .imagen{max-width:100%;margin:0 auto}.mw-parser-output .infobox .imagen img{max-width:100%;height:auto}.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-container .thumbinner,.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-map{box-sizing:border-box;width:100%!important}body.skin-timeless .mw-parser-output .infobox .imagen a.image>img{max-width:100%!important;height:auto!important}</style><table class="infobox" style="width:22.7em; line-height: 1.4em; text-align:left; padding:.23em;"><tbody><tr><th colspan="3" class="cabecera" style="text-align:center;background-color:#ddfddf;color:inherit;color: #000000;;">Cultura tolteca</th></tr><tr><td colspan="3" class="imagen" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Tollan-Xicocotitlan.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Tollan-Xicocotitlan.JPG/320px-Tollan-Xicocotitlan.JPG" decoding="async" width="320" height="427" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Tollan-Xicocotitlan.JPG/480px-Tollan-Xicocotitlan.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Tollan-Xicocotitlan.JPG/640px-Tollan-Xicocotitlan.JPG 2x" data-file-width="2304" data-file-height="3072" /></a></span><br /><div style="display:inline;"><small>Guerreros toltecas representados en las famosas estatuas de <a href="/wiki/Tollan-Xicocotitlan" title="Tollan-Xicocotitlan">Tula</a> llamadas <i>atlantes</i>.</small></div></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color: #ddfddf; color: #000000;;">Información histórica</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Periodo</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Per%C3%ADodo_Poscl%C3%A1sico_mesoamericano" class="mw-redirect" title="Período Posclásico mesoamericano">Período Posclásico mesoamericano</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Primeros registros</th><td colspan="2"> 650 d.&#160;C.</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Decadencia</th><td colspan="2"> 1168 d.&#160;C.</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Causa</th><td colspan="2"> Arribo de pueblos <a href="/wiki/Chichimecas" class="mw-redirect" title="Chichimecas">chichimecas</a> que conquistaron Tula</td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color: #ddfddf; color: #000000;;">Información geográfica</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;"><a href="/wiki/%C3%81rea_cultural" title="Área cultural">Área cultural</a></th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Mesoam%C3%A9rica" title="Mesoamérica">Mesoamérica</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Sub área cultural</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Mesa_del_Centro" title="Mesa del Centro">Altiplano</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Equivalencia actual</th><td colspan="2"> <p><span style="display:none;">México</span><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/20px-Flag_of_Mexico.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/30px-Flag_of_Mexico.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Flag_of_Mexico.svg/40px-Flag_of_Mexico.svg.png 2x" data-file-width="980" data-file-height="560" /></span></span> <a href="/wiki/M%C3%A9xico" title="México">México</a> </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Flag_of_Hidalgo.svg" class="mw-file-description" title="Bandera de Estado de Hidalgo"><img alt="Bandera de Estado de Hidalgo" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Hidalgo.svg/20px-Flag_of_Hidalgo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Hidalgo.svg/30px-Flag_of_Hidalgo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Hidalgo.svg/40px-Flag_of_Hidalgo.svg.png 2x" data-file-width="350" data-file-height="200" /></a></span>&#160;</span><a href="/wiki/Estado_de_Hidalgo" title="Estado de Hidalgo">Hidalgo</a></li></ul></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color: #ddfddf; color: #000000;;">Información antropológica</th></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Pueblos relacionados</th><td colspan="2"> <a href="/w/index.php?title=Cultura_Coyotlatelco&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Cultura Coyotlatelco (aún no redactado)">Coyotlatelcas</a>, <a href="/wiki/Chichimecas" class="mw-redirect" title="Chichimecas">chichimecas</a>, <a href="/wiki/Nahuas" title="Nahuas">nahuas</a>, <a href="/w/index.php?title=Nonoalcas&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nonoalcas (aún no redactado)">nonoalcas</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Idioma</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/N%C3%A1huatl" title="Náhuatl">Náhuatl</a>, <a href="/wiki/Idioma_otom%C3%AD" title="Idioma otomí">otomí</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Religión</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Religi%C3%B3n_tolteca" class="mw-redirect" title="Religión tolteca">Religión tolteca</a></td></tr><tr><th colspan="3" style="text-align:center;background-color: #ddfddf; color: #000000;;">Asentamientos importantes</th></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> <div class="hlist hlist-separated" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/wiki/Tollan-Xicocotitlan" title="Tollan-Xicocotitlan">Tollan-Xicocotitlan</a> <small>(capital)</small> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Toltec_Emblem.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Toltec_Emblem.svg/21px-Toltec_Emblem.svg.png" decoding="async" width="21" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Toltec_Emblem.svg/32px-Toltec_Emblem.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Toltec_Emblem.svg/42px-Toltec_Emblem.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1200" /></a></span></li> <li><a href="/wiki/Huapalcalco" title="Huapalcalco">Huapalcalco</a></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li></ul></div></td></tr><tr><td colspan="3" class="imagen" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Toltecas.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Toltecas.png/200px-Toltecas.png" decoding="async" width="200" height="172" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Toltecas.png/300px-Toltecas.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Toltecas.png/400px-Toltecas.png 2x" data-file-width="1033" data-file-height="889" /></a></span><br /><div style="display:inline;"></div> </td></tr><tr><td class="noprint" colspan="3" style="text-align:left;"><div class="plainlinks wikidata-link" style="font-size: 0.85em">&#x5b;<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q187897" class="extiw" title="d:Q187897">editar datos en Wikidata</a>&#x5d;</div></td></tr></tbody></table> <p>La <b>cultura tolteca</b> o <b>civilización tolteca</b> —término de origen <a href="/wiki/N%C3%A1huatl" title="Náhuatl">náhuatl</a> que tiene varios significados, los principales son ‘morador(es) de <a href="/wiki/Tollan" title="Tollan">Tollan/Tula</a>’<sup id="cite_ref-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-1"><span class="corchete-llamada">[</span>1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; (‘Lugar de tules’)<sup id="cite_ref-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; o ‘artista, civilizado, maestro’<sup id="cite_ref-3" class="reference separada"><a href="#cite_note-3"><span class="corchete-llamada">[</span>3<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; (su autodenominación es desconocida)—, es una de las <a href="/wiki/M%C3%A9xico_prehisp%C3%A1nico" title="México prehispánico">culturas prehispánicas arqueológicas</a> de <a href="/wiki/Mesoam%C3%A9rica" title="Mesoamérica">Mesoamérica</a>. Sus primeros registros se remontan a mediados del s. <span style="font-variant:small-caps">vii</span> (650 d.&#160;C., <a href="/wiki/Per%C3%ADodo_Epicl%C3%A1sico_mesoamericano" title="Período Epiclásico mesoamericano">periodo epiclásico mesoamericano</a> [<abbr title="circa"><i><a href="/wiki/Circa" title="Circa">c</a>.</i></abbr><span style="white-space:nowrap;">&#8201;600-900</span> d.&#160;C.]) y culminó a mediados del s. <span style="font-variant:small-caps">xii</span> d.&#160;C. (1150 d.&#160;C., <a href="/wiki/Per%C3%ADodo_Poscl%C3%A1sico_mesoamericano" class="mw-redirect" title="Período Posclásico mesoamericano">periodo posclásico temprano</a> [<abbr title="circa"><i><a href="/wiki/Circa" title="Circa">c</a>.</i></abbr><span style="white-space:nowrap;">&#8201;900-1200</span> d.&#160;C.]; o bien, 1168 d.&#160;C./1-<i>tecpatl</i>).<sup id="cite_ref-4" class="reference separada"><a href="#cite_note-4"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Se asentaron principalmente en la zona del <a href="/wiki/Valle_del_Mezquital" title="Valle del Mezquital">Valle del Mezquital</a> en el actual estado de Hidalgo, mientras que su influencia cultural, artística, religiosa y comercial se diseminó hasta <a href="/wiki/La_Quemada" title="La Quemada">La Quemada</a> y <a href="/wiki/Altavista_(Zacatecas)" title="Altavista (Zacatecas)">Chalchihuites</a> (Zacatecas) al norte y hacia la Zona Maya (<a href="/wiki/Chich%C3%A9n_Itz%C3%A1" title="Chichén Itzá">Chichén Itzá</a>, Yucatán) y <a href="/wiki/Reino_de_Nicoya" title="Reino de Nicoya">Nicoya</a> (Costa Rica) al sur.<sup id="cite_ref-5" class="reference separada"><a href="#cite_note-5"><span class="corchete-llamada">[</span>5<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Algunos de sus principales centros fueron <a href="/wiki/Huapalcalco" title="Huapalcalco">Huapalcalco</a> (<a href="/wiki/Municipio_de_Tulancingo_de_Bravo" title="Municipio de Tulancingo de Bravo">Tulancingo de Bravo</a>, Hidalgo), Tulancingo (<i>ibíd.</i>) y su ciudad capital, <a href="/wiki/Tollan-Xicocotitlan" title="Tollan-Xicocotitlan">Tollan-Xicocotitlan</a> (<a href="/wiki/Municipio_de_Tula_de_Allende" title="Municipio de Tula de Allende">Tula de Allende</a>, Hidalgo). Esta ciudad es célebre por sus singulares estatuas de piedra, llamadas <i><a href="/wiki/Atlantes_de_Tula" title="Atlantes de Tula">atlantes</a></i> y es el sitio tolteca por excelencia.<sup id="cite_ref-Sin-nombre-p26J-1_6-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Sin-nombre-p26J-1-6"><span class="corchete-llamada">[</span>6<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Tanto la historia mítica así como la arqueológica denotan que estos pueblos hablantes de una lengua uto-azteca (el idioma <a href="/wiki/N%C3%A1huatl" title="Náhuatl">náhuatl</a>) provenían del norte, y emigraron hacia el sur, más concretamente hacia el Centro de México, entre los ss. <span style="font-variant:small-caps">vi-vii</span>.<sup id="cite_ref-7" class="reference separada"><a href="#cite_note-7"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Muy probablemente jugaron un papel importante en los procesos políticos, económicos, sociales, religiosos y culturales que desembarcaron en la caída de <a href="/wiki/Teotihuac%C3%A1n" title="Teotihuacán">Teotihuacán</a> cuando Tula Chico comenzaba a urbanizarse y florecer (<abbr title="circa"><i><a href="/wiki/Circa" title="Circa">c</a>.</i></abbr><span style="white-space:nowrap;">&#8201;650-750</span> d.&#160;C.) Desde ese momento, la influencia nahua, traída por la <a href="/w/index.php?title=Cultura_Coyotlatelco&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Cultura Coyotlatelco (aún no redactado)">Cultura Coyotlatelco</a>, era evidente y muy probablemente intensa en toda la región.<sup id="cite_ref-8" class="reference separada"><a href="#cite_note-8"><span class="corchete-llamada">[</span>8<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Refundan la ciudad al establecerse en el centro urbano mayor, conocido como Tula Grande, hacia el 960 d.&#160;C. y hasta el 1000 d.&#160;C., lograron establecer en ella una ciudad-estado, basada en ideologías sociopolíticas y religiosas de carácter profundamente militarista. Llevaron a cabo varias campañas expansionistas con las que lograron conquistar y controlar los señoríos contemporáneos del Altiplano Central, por lo que conformaron el imperio más vasto y poderoso de Mesoamérica durante todo el posclásico temprano.<sup id="cite_ref-9" class="reference separada"><a href="#cite_note-9"><span class="corchete-llamada">[</span>9<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Tuvieron un total de nueve tlatoque en Tula, de los cuales destaca <a href="/wiki/Ce_%C3%81catl_Topiltzin_Quetzalc%C3%B3atl" title="Ce Ácatl Topiltzin Quetzalcóatl">Ce Ácatl Topiltzin Quetzalcóatl</a> (¿ss. <span style="font-variant:small-caps">x-xi</span>?), un legendario líder religioso y <a href="/wiki/H%C3%A9roe_cultural" title="Héroe cultural">héroe cultural</a> de la religión nahua, cuya verdadera identidad histórica es desconocida y debatida.<sup id="cite_ref-Sin-nombre-p26J-1_6-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Sin-nombre-p26J-1-6"><span class="corchete-llamada">[</span>6<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; El mito constata que fue desterrado de la ciudad y prometió regresar algún día. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etimología_y_terminología"><span id="Etimolog.C3.ADa_y_terminolog.C3.ADa"></span>Etimología y terminología</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=1" title="Editar sección: Etimología y terminología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i><b>Tolteca</b></i> es una palabra de origen náhuatl; en náhuatl los Toltecas eran llamados <i>Tōltēcah</i> (en plural; en singular <i>Tōltēcatl</i>). entonces tolteca significa <i>Morador de Tula', desde </i>Tōllān<i> ('Tula' o 'Lugar de Tula') y </i>Tēcatl<i> ('morador de guerrero').</i> </p><p><i></i> </p><p>Otras versiones, entre ellas una del Diccionario Balsas Náhuatl, señalan que <i>toltekatl</i> significa "artista".<sup id="cite_ref-10" class="reference separada"><a href="#cite_note-10"><span class="corchete-llamada">[</span>10<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=2" title="Editar sección: Historia"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los toltecas inician su peregrinación desde un sitio que llaman Huehuetlapallan (Vieja tierra azul), país del reino de la antigua <a href="/wiki/Tollan" title="Tollan">Tollan</a>, en el año de Técpatl 511&#160;d.&#160;C. y vagan durante 104 años, guiados por siete señores: Zacatl, Chalcatzin, Ehecatzin, Cohualtzin, Tzihuacoatl, Metzotzin y Tlapalmetzotzin. Finalmente llegan a Tollantzinco, pero lo abandonan 17 años después, retirándose catorce leguas al poniente donde fundan <a href="/wiki/Tollan" title="Tollan">Tollan</a> (<a href="/wiki/Tollan-Xicocotitlan" title="Tollan-Xicocotitlan">Tollan-Xicocotitlan</a>) o Tula, del nombre de su patria. Su monarquía inició en el año 7 acatl 667&#160;d.&#160;C. y duró 384 años,<sup id="cite_ref-:0_11-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-:0-11"><span class="corchete-llamada">[</span>11<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; teniendo 8 gobernantes o tlahtoques. </p> <dl><dt>Lista de Gobernantes</dt> <dd>Chalchiutlanetzin 667-719&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Ixtlicuechahuac 719-771&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Huetzin 771-823&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Totepeuh 823-875&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Nacaxxoc 875-927&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Mitl 927-976&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Xiuhtzatzin (reina) 976-980&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Tecpancaltzin 980-1031&#160;d.&#160;C.</dd> <dd>Tōpīltzin 1031-1052 murió el año 2 Tecpatl.<sup id="cite_ref-:0_11-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-:0-11"><span class="corchete-llamada">[</span>11<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</dd></dl> <p>Los toltecas alcanzaron su apogeo entre los años 900 y 1200&#160;d.&#160;C. Fueron el grupo dominante de un estado cuya influencia se extendía hasta el actual estado de <a href="/wiki/Zacatecas" title="Zacatecas">Zacatecas</a>, y al sureste en la <a href="/wiki/Pen%C3%ADnsula_de_Yucat%C3%A1n" title="Península de Yucatán">península de Yucatán</a>. La relación entre los toltecas y los mayas del período posclásico ha sido objeto de controversias. Mucho tiempo después de la caída de <a href="/wiki/Teotihuac%C3%A1n" title="Teotihuacán">Teotihuacán</a>, hacia el año 700, hubo en Mesoamérica varios siglos de tinieblas y confusión, cambió la índole de su civilización, las ciudades sin fortificaciones y gobernadas por élites religiosas se desmoronaron, y dieron lugar a ciudades guerreras y a religiones más belicosas. </p><p>Si bien es cierto que los toltecas tuvieron una gran influencia entre los <a href="/wiki/Cultura_maya" title="Cultura maya">mayas</a>, no está comprobado que hubiera una presencia militar en la península de Yucatán. Ni viceversa, aunque algunos autores pensaron que Tula había sido fundada por mayas de Yucatán. Se puede hablar de una gran influencia comercial y político-religiosa de los toltecas en <a href="/wiki/Chich%C3%A9n_Itz%C3%A1" title="Chichén Itzá">Chichén Itzá</a>, influencia que se refleja básicamente en la arquitectura de muchas estructuras como son el Castillo, el Templo de los Guerreros (que muestra una fusión del estilo <a href="/wiki/Puuc" title="Puuc">Puuc</a> (seguramente influida por Uxmal) con diseño tolteca, así como en la presencia del llamado <a href="/w/index.php?title=Chac-mool&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Chac-mool (aún no redactado)">chac-mool</a> típico de Tula. La incursión de <a href="/wiki/Quetzalc%C3%B3atl" title="Quetzalcóatl">Quetzalcóatl</a> como deidad es otro elemento tolteca importante reflejado en <a href="/wiki/Kukulk%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Kukulkán">Kukulkán</a> entre los mayas: Tuvieron mucho talento para construir, y su influencia se extendió a gran parte de <a href="/wiki/Mesoam%C3%A9rica" title="Mesoamérica">Mesoamérica</a> en el <a href="/wiki/Per%C3%ADodo_poscl%C3%A1sico_mesoamericano" title="Período posclásico mesoamericano">período Posclásico</a>. Entre los pueblos nahuas de la época de la conquista, la palabra tolteca significaba alguien sabio que dominaba las <a href="/wiki/Arte" title="Arte">artes</a> y <a href="/wiki/Artesan%C3%ADa" title="Artesanía">artesanías</a>. Y la palabra "toltequidad" equivalía a lo que llamaríamos, alta cultura. </p><p>En 1941 un grupo de <a href="/wiki/Antropolog%C3%ADa" title="Antropología">antropólogos</a> mexicanos designó a la ciudad de Tula, en el estado de Hidalgo, como <a href="/wiki/Tollan" title="Tollan">Tollan</a>, la mítica capital de los Toltecas, pero algunos arqueólogos, como <a href="/wiki/Laurette_S%C3%A9journ%C3%A9" title="Laurette Séjourné">Laurette Séjourné</a> criticaron la decisión, señalando que después de varias etapas de excavación no se había revelado una ciudad suficiente para justificar la leyenda de los toltecas, señalando que el origen de Tollan y de la leyenda debería ubicarse en <a href="/wiki/Teotihuac%C3%A1n" title="Teotihuacán">Teotihuacán</a>, siendo el pueblo de Tula uno de los refugios de los sobrevivientes de Teotihuacán, que por ello se ostentaban como Toltecas. </p><p>El historiador mexicano <a href="/wiki/Enrique_Florescano" title="Enrique Florescano">Enrique Florescano</a>, del <a href="/wiki/Instituto_Nacional_de_Antropolog%C3%ADa_e_Historia" title="Instituto Nacional de Antropología e Historia">Instituto Nacional de Antropología e Historia</a> ha retomado esta interpretación, basándose en la mención de textos mayas anteriores a Tula, que se refieren a Teotihuacán como Tollan. Algunos afirman que la ciudad de Tula es un mapa de la traslación de Venus, es decir, de su recorrido alrededor del sol. Cerca de la ciudad está una montaña llamada Xicuco (Shicuco) que en náhuatl significa "ombligo". </p><p>Estos ciclos hacen referencia a las etapas de Quetzalcóatl para poder ser hombre – dios, que representan las etapas de los humanos (en el catolicismo, nacimiento – vida – resurrección). Esta cultura fue muy especial, ya que en el traje de los Atlantes se encuentran representadas todas estas etapas, como el espejo negro que hace que Quetzalcóatl vea sus errores para purificarse. Otra pieza importante es el <a href="/wiki/Chacmool" class="mw-redirect" title="Chacmool">Chacmool</a>, que representa al mismo Quetzalcóatl saliendo de la etapa del fuego, escondido debajo de la tierra. Aparece representado mientras entrega él mismo el fuego a la superficie, que es cuando Venus no aparece en el horizonte para luego resurgir en el horizonte. </p><p>Esta ciudad era envidiada por los aztecas que en contraste con los toltecas tenían otra visión de Quetzalcóatl les había enseñado. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cultura">Cultura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=3" title="Editar sección: Cultura"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arte">Arte</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=4" title="Editar sección: Arte"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Su arte, plasmado en <a href="/wiki/Estatua" title="Estatua">estatuas</a> y relieves murales, está muy ligado a la arquitectura. Representaban a sus dioses y personajes en esculturas de piedra, murales, cerámicas, pinturas y en trabajos de artesanía como las grandes estatuas. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arquitectura">Arquitectura</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=5" title="Editar sección: Arquitectura"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Es indudable que los toltecas aportaron cambios importantes en cuanto a las normas arquitectónicas que existían en Mesoamérica en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">IX</span>; uno de ellos es el empleo de esculturas antropomorfas que sostenían con la cabeza el techo de una habitación, logrando así un gran espacio interior, como se aprecia en el templo de <a href="/wiki/Tlahuizcalpantecuhtli" title="Tlahuizcalpantecuhtli">Tlahuizcalpantecuhtli</a> El Señor del Alba. </p><p>Se estima que Tula albergó alrededor de 30&#160;000 habitantes, los cuales vivían en grandes complejos de una planta con techos planos básicamente de hechos de piedra, tierra y acabados en <a href="/wiki/Adobe" title="Adobe">adobe</a>. Excluyendo la zona habitual de Tula refleja una planta cuadriculada que definía claramente los diferentes barrios. De los elementos arquitectónicos más significativos destaca la pirámide B, con sus mal llamados <i>atlantes</i>, que son figuras de 4,6&#160;m de altura que alguna vez sostuvieron el techo de un templo. Según los estudios, estos <a href="/wiki/Atlantes_de_Tula" title="Atlantes de Tula">atlantes</a> estaban decorados con mosaicos enjoyados y plumas. Restos de pintura indican que probablemente fueron pintados para representar al guerrero tolteca-chichimeca de Mixcóatl (padre de <a href="/wiki/Quetzalc%C3%B3atl" title="Quetzalcóatl">Quetzalcóatl</a>) o al dios estrella de la mañana <a href="/wiki/Tlahuizcalpantecuhtli" title="Tlahuizcalpantecuhtli">Tlahuizcalpantecuhtli</a>. También construyeron columnas en forma de una serpiente emplumada, con la cabeza al suelo y la cola hacia arriba, sosteniendo el <a href="/wiki/Dintel" title="Dintel">dintel</a> que formaba parte de la entrada a una gran habitación. </p><p>En el ámbito doméstico poseían tres distintas clases de conjuntos habitacionales, el grupo de casas, las unidades residenciales y las residencias palaciegas. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gastronomía"><span id="Gastronom.C3.ADa"></span>Gastronomía</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=6" title="Editar sección: Gastronomía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De acuerdo con investigaciones realizadas en Tepatitlán, área rural de Tulancingo, Hidalgo, los especialistas <a href="/w/index.php?title=Guadalupe_Mastache&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Guadalupe Mastache (aún no redactado)">Guadalupe Mastache</a> y <a href="/w/index.php?title=Robert_Cobean&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Robert Cobean (aún no redactado)">Robert Cobean</a> descubrieron que el <a href="/wiki/Amaranto" class="mw-redirect" title="Amaranto">amaranto</a> era esencial en la alimentación de la cultura tolteca, ya que evitó que estas tribus pasaran hambre durante las épocas de sequías. Actualmente el amaranto produce "alegrías", mezcla de este producto con la miel, el cacahuate y las pasas; el amaranto, huautli o alegría, nombre con el que se le conoce en la actualidad, fue en época prehispánica un cultivo básico en diversas culturas del país, entre ellas la que se asentó en Tula, Hidalgo, como lo refieren evidencias arqueológicas y datos etno-históricos sobre su cultivo. Por su parte, <a href="/w/index.php?title=Nadia_V%C3%A9lez_Salda%C3%B1a&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nadia Vélez Saldaña (aún no redactado)">Nadia Vélez Saldaña</a>, arqueóloga especialista en paleobotánica y miembro del equipo de investigadores de la zona arqueológica de Tula, explicó que esta semilla no solo fue importante para esta población de Hidalgo, sino también en toda Mesoamérica, debido a que era una planta fácil de cultivar, además de tener un alto grado de resistencia a las temporadas de sequías y heladas: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161259348">.mw-parser-output .flexquote{display:flex;flex-direction:column;background-color:var(--background-color-neutral-subtle);color:var(--color-base);border-left:3px solid var(--border-color-base);font-size:90%;margin:1em 4em;padding:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.quote{width:100%}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.separator{border-left:1px solid var(--border-color-divider);border-top:1px solid var(--border-color-divider);margin:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.cite{text-align:right}@media all and (max-width:600px){.mw-parser-output .flexquote>.flex{flex-direction:column}}</style> <blockquote class="flexquote"> <div class="flex"> <div class="quote">El amaranto es más resistente, y crece en toda clase de terrenos abonados, por lo tanto, a falta del grano, el huautli era el que cubría las necesidades alimenticias de la población.</div> </div><div class="cite">Nadia Vélez Saldaña</div> </blockquote> <p>Otra de las características del amaranto, es su posibilidad de almacenamiento en ollas de barro, por largos períodos de tiempo, sin descomponerse. Lo anterior, asociado a su alto valor nutritivo, lo llevó, en ocasiones, a ser considerado el cultivo más importante de Tula, incluso más que el maíz, de hecho, uno de los tributos que las provincias de <a href="/wiki/Ajacuba" title="Ajacuba">Ajacuba</a> y <a href="/wiki/Jilotepec_(estado_de_M%C3%A9xico)" class="mw-redirect" title="Jilotepec (estado de México)">Jilotépec</a>, entre las que quedaba comprendida Tula durante el Posclásico Tardío (entre el 1200 y el 1521), daban a la Triple Alianza ―además de maíz y frijol― era precisamente amaranto, lo cual indica que esta planta era un cultivo importante durante ese período. El amaranto no solo se utilizaba como alimento, sino también como parte de las ofrendas y rituales; en este sentido, Vélez Saldaña mencionó que el uso del grano fue documentado por <a href="/wiki/Bernardino_de_Sahag%C3%BAn" title="Bernardino de Sahagún">Bernardino de Sahagún</a> y otros cronistas, quienes describen su utilización en algunas ceremonias donde se usaban figurillas hechas con amaranto aglutinado. Las figurillas rituales de <a href="/wiki/Huautli" class="mw-redirect" title="Huautli">huautli</a> eran elaboradas con la técnica que hoy en día se utiliza para fabricar los dulces de amaranto, relató la investigadora. Tostaban el amaranto y después lo mezclaban con miel de <a href="/wiki/Maguey" class="mw-redirect" title="Maguey">maguey</a> para obtener una masa maleable para formar las figuras antropomorfas de algunas deidades, que eran utilizadas en las ceremonias. </p><p>Finalmente, <a href="/w/index.php?title=V%C3%A9lez_Salda%C3%B1a&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vélez Saldaña (aún no redactado)">Vélez Saldaña</a> señaló que, según parece, pudo haber sido su importancia ritual la causa de su prohibición a partir de la conquista, decreciendo su cultivo hasta casi desaparecer de algunas regiones durante la época colonial. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ubicación_geográfica_de_los_toltecas"><span id="Ubicaci.C3.B3n_geogr.C3.A1fica_de_los_toltecas"></span>Ubicación geográfica de los toltecas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=7" title="Editar sección: Ubicación geográfica de los toltecas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los toltecas fueron un pueblo nómada que también había incluido a los antepasados de los chichimecas. Los toltecas conquistaron la ciudad de Teotihuacán en el año 750&#160;d.&#160;C. aproximadamente y luego asentaron en esta, su población y su cultura. Se establecieron en la meseta central (en la zona que ahora abarcan los Estados mexicanos de Tlaxcala, Hidalgo, Ciudad de México, Estado de México, Morelos y Puebla), donde una casta militar reemplazaría a los religiosos en la administración formándose un gobierno militarista. Su capital, Tollan-Xicocotitlan, sería conquistada por los Chichimecas en el año 1168&#160;d.&#160;C. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Estructura_social">Estructura social</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=8" title="Editar sección: Estructura social"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La sociedad tolteca se dividió en dos clases: </p> <ul><li><b>El grupo privilegiado:</b> integrado por jerarcas, militares, funcionarios, el supremo gobernante y los sacerdotes, quienes estuvieron al servicio de la casta militar y se encargaban de atender el culto, los calendarios y la cuenta del tiempo.</li> <li><b>La clase trabajadora:</b> integrada por los trabajadores agrícolas y artesanos: albañiles, alfareros, carpinteros, hilanderos, lapidarios, pintores y tejedores, entre otros.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Economía"><span id="Econom.C3.ADa"></span>Economía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=9" title="Editar sección: Economía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La economía se basaba en la <a href="/wiki/Agricultura" title="Agricultura">agricultura</a> de extensos campos de cultivo irrigados por complejos sistemas de canales, donde el <a href="/wiki/Ma%C3%ADz" class="mw-redirect" title="Maíz">maíz</a>, el <a href="/wiki/Frijol" title="Frijol">frijol</a> y el <a href="/wiki/Amaranto" class="mw-redirect" title="Amaranto">amaranto</a> eran el principal cultivo. Al igual que en otros estados mesoamericanos, el comercio jugaba un papel fundamental para la obtención de materias primas y bienes de lugares muy distantes. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="En_la_cultura_occidental">En la cultura occidental</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=10" title="Editar sección: En la cultura occidental"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El músico estadounidense <a href="/wiki/Philip_Glass" title="Philip Glass">Philip Glass</a> compuso su <a href="/w/index.php?title=Sinfon%C3%ADa_No.7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sinfonía No.7 (aún no redactado)">Sinfonía No.7</a>, llamada "Sinfonía Tolteca", a partir de un encargo de la <a href="/w/index.php?title=National_Symphony_Orchestra&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="National Symphony Orchestra (aún no redactado)">National Symphony Orchestra</a> para conmemorar el cumpleaños número 60 del director de orquesta <a href="/wiki/Leonard_Slatkin" title="Leonard Slatkin">Leonard Slatkin</a>. La obra se estrenó el 20 de enero de 2005 en el <a href="/w/index.php?title=John_F.Kennedy_Center_for_the_Performing_Arts&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="John F.Kennedy Center for the Performing Arts (aún no redactado)">John F.Kennedy Center for the Performing Arts</a> en Washington&#160;D.&#160;C., Estados Unidos de América. Glass dedicó la sinfonía a la cultura tolteca, cuyo pueblo conquistó México y posteriormente fue vencido por los aztecas. "La palabra Tolteca", explicó el compositor, "se refiere a la creencia de que este pueblo fue la matriz espiritual de Mesoamérica, que comenzó muchos siglos antes de la invasión europea". </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véase_también"><span id="V.C3.A9ase_tambi.C3.A9n"></span>Véase también</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=11" title="Editar sección: Véase también"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Mitolog%C3%ADa_tolteca" title="Mitología tolteca">Mitología tolteca</a></li> <li><a href="/wiki/Ce_%C3%81catl_Topiltzin_Quetzalc%C3%B3atl" title="Ce Ácatl Topiltzin Quetzalcóatl">Ce Ácatl Topiltzin Quetzalcóatl</a></li> <li><a href="/wiki/Huapalcalco" title="Huapalcalco">Huapalcalco</a></li> <li><a href="/wiki/Quetzalc%C3%B3atl" title="Quetzalcóatl">Quetzalcóatl</a></li> <li><a href="/wiki/Toltequidad" title="Toltequidad">Toltequidad</a></li> <li><a href="/wiki/Museo_Arqueol%C3%B3gico_Jorge_R._Acosta" title="Museo Arqueológico Jorge R. Acosta">Museo Arqueológico Jorge R. Acosta</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencias">Referencias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=12" title="Editar sección: Referencias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">González Torres, 1995: 180.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">González Torres, <i>op. cit.</i>: 188.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">González Torres, <i>op. cit.</i>: 180.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Diehl y Joseph, 2003: § 1; González Torres, <i>loc. cit.</i>; <i>A dictionary of World History</i>, 2015; Darvill, 2008: § 3.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Darvill, <i>op. cit.</i>: § 2.</span> </li> <li id="cite_note-Sin-nombre-p26J-1-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Sin-nombre-p26J-1_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sin-nombre-p26J-1_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>A dictionary of World History</i>, <i>loc. cit.</i></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">González Torres, <i>loc. cit.</i>; Campbell y Mixco, 2022: 215; Darvill, <i>op. cit.</i>: § 1.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>A dictionary of World History</i>, <i>loc. cit.</i>, Davies, 1977; <i>cf</i>. Darvill, <i>loc. cit.</i></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Darvill, <i>loc. cit.</i></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.balsas-nahuatl.org/mixtec/Christian_articles/Otomanguean/Espanol_Nahuatl.htm">«Diccionario Balsas Náhuatl»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de noviembre de 2021</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3ACultura+tolteca&amp;rft.btitle=Diccionario+Balsas+N%C3%A1huatl&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.balsas-nahuatl.org%2Fmixtec%2FChristian_articles%2FOtomanguean%2FEspanol_Nahuatl.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFClavijero1987" class="citation libro">Clavijero, Francisco Javier (1987). <i>Historia Antigua de Mexico</i>. México: Porrúa. pp.&#160;49-51.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3ACultura+tolteca&amp;rft.au=Clavijero%2C+Francisco+Javier&amp;rft.aufirst=Francisco+Javier&amp;rft.aulast=Clavijero&amp;rft.btitle=Historia+Antigua+de+Mexico&amp;rft.date=1987&amp;rft.genre=book&amp;rft.pages=49-51&amp;rft.place=M%C3%A9xico&amp;rft.pub=Porr%C3%BAa&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliografía"><span id="Bibliograf.C3.ADa"></span>Bibliografía</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=13" title="Editar sección: Bibliografía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dt>Fuentes primarias</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/Fernando_de_Alva_Ixtlilx%C3%B3chitl" title="Fernando de Alva Ixtlilxóchitl">de Alva Ixtlilxóchitl, Fernando</a>. <i>Historia de la Nación Mexicana.</i> Ed. Dastin. España 2002.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Francisco_Javier_Clavijero,_Francisco_Javier&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Francisco Javier Clavijero, Francisco Javier (aún no redactado)">Francisco Javier Clavijero, Francisco Javier</a>, Historia Antigua de México.</li></ul> <dl><dt>Historiografía</dt></dl> <ul><li>(2015). Toltecs. En <i>A Dictionary of World History</i>: Oxford University Press. 7/05/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199685691.001.0001/acref-9780199685691-e-3661">https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199685691.001.0001/acref-9780199685691-e-3661</a>.</li> <li><a href="/wiki/Lyle_Campbell" title="Lyle Campbell"><span style="font-variant:small-caps">Campbell</span>, L.</a> y <span style="font-variant:small-caps">Mixco</span>, M. (2022). U. <i>A Glossary of Historical Linguistics</i> (212-215). Edimburgo: Edinburgh University Press. 07/05/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://doi.org/10.1515/9780748630196-022">https://doi.org/10.1515/9780748630196-022</a>.</li> <li><span style="font-variant:small-caps">Darvill</span>, T. (2008). Toltec. En <i>The Concise Oxford Dictionary of Archaeology</i>: Oxford University Press. 7/05/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199534043.001.0001/acref-9780199534043-e-4288">https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199534043.001.0001/acref-9780199534043-e-4288</a>.</li> <li><span style="font-variant:small-caps">Davies</span>, N. (1977). <i>The Toltecs, Until the Fall of Tula</i> (1.ª ed.) Norman: University of Oklahoma Press. 15/05/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://archive.org/details/toltecsuntilfa00nige/mode/2up">https://archive.org/details/toltecsuntilfa00nige/mode/2up</a>.</li> <li><span style="font-variant:small-caps">Diehl</span>, R.; <span style="font-variant:small-caps">Joseph</span>, H. (2003). Toltec. <i>Grove Art Online</i>. 24/04/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.oxfordartonline.com/groveart/view/10.1093/gao/9781884446054.001.0001/oao-9781884446054-e-7000085449">https://www.oxfordartonline.com/groveart/view/10.1093/gao/9781884446054.001.0001/oao-9781884446054-e-7000085449</a>.</li> <li><a href="/wiki/Enrique_Florescano" title="Enrique Florescano">Florescano, Enrique</a>: "Quetzalcóatl y los mitos fundadores de Mesoamérica".</li> <li><a href="/wiki/Yolotl_Gonz%C3%A1lez_Torres" title="Yolotl González Torres"><span style="font-variant:small-caps">González Torres</span>, Y.</a> (1995). <i>Diccionario de mitología y religión de Mesoamérica</i> (1.ª ed., 3.ª reimpr.; 161-190) México: Larousse. 07/05/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://archive.org/details/diccionariodemit00gonz">https://archive.org/details/diccionariodemit00gonz</a>.</li> <li><a href="/wiki/Miguel_Le%C3%B3n_Portilla" title="Miguel León Portilla">León Portilla, Miguel</a>: "Toltecayotl".</li> <li><span style="font-variant:small-caps">Moreno Alcántara</span>, B.; <span style="font-variant:small-caps">Garret Ríos</span>, M. G.; <span style="font-variant:small-caps">Fierro Alonso</span>, U. J. (2006). <i>Otomíes del Valle del Mezquital</i>. Pueblos Indígenas del México Contemporáneo. México: Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas. 24/04/2022, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20181123002707/http://www.cdi.gob.mx/dmdocuments/otomies_valle_mezquital.pdf">https://web.archive.org/web/20181123002707/http://www.cdi.gob.mx/dmdocuments/otomies_valle_mezquital.pdf</a>.</li> <li>Lozano Fuentes, José Manuel, y Amalia López Reyes: "Historia general de México".</li> <li><a href="/wiki/Laurette_S%C3%A9journ%C3%A9" title="Laurette Séjourné">Séjourné, Laurette</a>: "El universo de Quetzalcóatl".</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enlaces_externos">Enlaces externos</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;action=edit&amp;section=14" title="Editar sección: Enlaces externos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> alberga una categoría multimedia sobre <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Toltec" class="extiw" title="commons:Category:Toltec">Cultura tolteca</a></b>.</li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161257576">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox table{margin:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{display:flex;padding:0.5em;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral,#eaecf0);color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#eeeeff}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d);background-color:var(--background-color-neutral,#27292d);color:var(--color-base,#eaecf0)}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral,#27292d)!important;color:var(--color-base,#eaecf0)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}}</style><div class="mw-authority-control"><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Navbox" style="width: inherit;padding:3px"><table class="hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Control_de_autoridades" title="Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b>Proyectos Wikimedia</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q187897" class="extiw" title="wikidata:Q187897">Q187897</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Toltec">Toltec</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q187897%22">Q187897</a></span></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identificadores</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Francia" title="Biblioteca Nacional de Francia">BNF</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119866389">119866389</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119866389">(data)</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4060366-0">4060366-0</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85135905">sh85135905</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Checa" title="Biblioteca Nacional de la República Checa">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph196659">ph196659</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Israel" title="Biblioteca Nacional de Israel">NLI</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007538916405171">987007538916405171</a></span></li> <li><b>Diccionarios y enciclopedias</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Brit%C3%A1nica" title="Enciclopedia Británica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Toltec">url</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/toltechi_(Enciclopedia-Italiana)">url</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q187897" class="extiw" title="wikidata:Q187897">Q187897</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Toltec">Toltec</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q187897%22">Q187897</a></span></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐79d4bd8b7f‐p8q65 Cached time: 20250304224540 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.265 seconds Real time usage: 0.382 seconds Preprocessor visited node count: 2240/1000000 Post‐expand include size: 23335/2097152 bytes Template argument size: 3070/2097152 bytes Highest expansion depth: 13/100 Expensive parser function count: 8/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 10419/5000000 bytes Lua time usage: 0.155/10.000 seconds Lua memory usage: 5006097/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 9/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 321.922 1 -total 45.17% 145.425 1 Plantilla:Control_de_autoridades 29.04% 93.489 1 Plantilla:Ficha_de_pueblo_antiguo 27.70% 89.162 1 Plantilla:Ficha 10.84% 34.900 1 Plantilla:Listaref 8.24% 26.525 1 Plantilla:Cita_web 6.71% 21.608 7 Plantilla:Propiedad 6.03% 19.406 14 Plantilla:Versalita 2.55% 8.215 1 Plantilla:Commonscat 2.39% 7.706 1 Plantilla:Cita --> <!-- Saved in parser cache with key eswiki:pcache:12671:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250304224540 and revision id 165859096. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Obtenido de «<a dir="ltr" href="https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;oldid=165859096">https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;oldid=165859096</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categorías</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Culturas_precolombinas_de_Mesoam%C3%A9rica" title="Categoría:Culturas precolombinas de Mesoamérica">Culturas precolombinas de Mesoamérica</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Toltecas" title="Categoría:Toltecas">Toltecas</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Estados_y_territorios_fundados_en_el_siglo_X" title="Categoría:Estados y territorios fundados en el siglo X">Estados y territorios fundados en el siglo X</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Estados_y_territorios_desaparecidos_en_1150" title="Categoría:Estados y territorios desaparecidos en 1150">Estados y territorios desaparecidos en 1150</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías ocultas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_BNF" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNF">Wikipedia:Artículos con identificadores BNF</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_GND" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GND">Wikipedia:Artículos con identificadores GND</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_LCCN" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN">Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Esta página se editó por última vez el 4 mar 2025 a las 22:45.</li> <li id="footer-info-copyright">El texto está disponible bajo la <a href="/wiki/Wikipedia:Texto_de_la_Licencia_Creative_Commons_Atribuci%C3%B3n-CompartirIgual_4.0_Internacional" title="Wikipedia:Texto de la Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional">Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0</a>; pueden aplicarse cláusulas adicionales. Al usar este sitio aceptas nuestros <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/es">términos de uso</a> y nuestra <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/es">política de privacidad</a>.<br />Wikipedia&#174; es una marca registrada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/es/">Fundación Wikimedia</a>, una organización sin ánimo de lucro.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/es">Política de privacidad</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Limitaci%C3%B3n_general_de_responsabilidad">Limitación de responsabilidad</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desarrolladores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/es.wikipedia.org">Estadísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement/es">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//es.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cultura_tolteca&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versión para móviles</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Cultura tolteca</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>59 idiomas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Añadir tema</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.eqiad.main-d6f4c4464-dqmzm","wgBackendResponseTime":200,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.265","walltime":"0.382","ppvisitednodes":{"value":2240,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":23335,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3070,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":10419,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":9,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 321.922 1 -total"," 45.17% 145.425 1 Plantilla:Control_de_autoridades"," 29.04% 93.489 1 Plantilla:Ficha_de_pueblo_antiguo"," 27.70% 89.162 1 Plantilla:Ficha"," 10.84% 34.900 1 Plantilla:Listaref"," 8.24% 26.525 1 Plantilla:Cita_web"," 6.71% 21.608 7 Plantilla:Propiedad"," 6.03% 19.406 14 Plantilla:Versalita"," 2.55% 8.215 1 Plantilla:Commonscat"," 2.39% 7.706 1 Plantilla:Cita"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.155","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5006097,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-79d4bd8b7f-p8q65","timestamp":"20250304224540","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Cultura tolteca","url":"https:\/\/es.wikipedia.org\/wiki\/Cultura_tolteca","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q187897","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q187897","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores de los proyectos Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-09-17T02:46:34Z","dateModified":"2025-03-04T22:45:11Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/35\/Tollan-Xicocotitlan.JPG","headline":"civilizaci\u00f3n precolombina de Mesoam\u00e9rica"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10