CINXE.COM

<!DOCTYPE html><html lang="en"><head><script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-10805376-29"></script><script>window.dataLayer = window.dataLayer || [];function gtag(){dataLayer.push(arguments);}gtag('js', new Date());gtag('config', 'UA-10805376-29');</script><script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-10805376-12"></script><script>window.dataLayer = window.dataLayer || [];function gtag(){dataLayer.push(arguments);}gtag('js', new Date());gtag('config', 'UA-10805376-12');</script><script async src="https://securepubads.g.doubleclick.net/tag/js/gpt.js"></script><meta charset="utf-8"><meta name="robots" content="" ><meta http-equiv="X-UA-Compatible" content="IE=edge"><meta http-equiv="cache-control" content="no-cache" /><meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0, maximum-scale=1.0, user-scalable=no"><meta name="smartbanner:title" content="Saptahik Magazine"><meta name="smartbanner:author" content="Kantipur Media Group"><meta name="smartbanner:price" content="FREE"><meta name="smartbanner:price-suffix-apple" content=" - On the App Store"><meta name="smartbanner:price-suffix-google" content=" - In Google Play"><meta name="smartbanner:icon-apple" content="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-114x114.png"><meta name="smartbanner:icon-google" content="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-114x114.png"><meta name="smartbanner:button" content="VIEW"><meta name="smartbanner:button-url-apple" content="https://apps.apple.com/np/app/saptahik/id1356086601"><meta name="smartbanner:button-url-google" content="https://play.google.com/store/apps/details?id=com.ekantipur.saptahik&hl=en"><meta name="smartbanner:enabled-platforms" content="android,ios"><meta name="smartbanner:close-label" content="Close"><link rel="apple-touch-icon" sizes="57x57" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-57x57.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="60x60" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-60x60.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="72x72" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-72x72.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="76x76" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-76x76.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="114x114" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-114x114.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="120x120" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-120x120.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="144x144" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-144x144.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="152x152" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-152x152.png"><link rel="apple-touch-icon" sizes="180x180" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/apple-icon-180x180.png"><link rel="icon" type="image/png" sizes="192x192" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/android-icon-192x192.png"><link rel="icon" type="image/png" sizes="32x32" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/favicon-32x32.png"><link rel="icon" type="image/png" sizes="96x96" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/favicon-96x96.png"><link rel="icon" type="image/png" sizes="16x16" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/favicon-16x16.png"><link rel="manifest" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/manifest.json"><meta name="msapplication-TileColor" content="#ffffff"><meta name="msapplication-TileImage" content="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/ms-icon-144x144.png"><meta name="theme-color" content="#ffffff"><title>स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा</title><meta name="description" content="जब हामी सपना देख्दैनौं, मस्तिष्कको कार्यगति लयबद्ध हुन्छ । तर सपना देख्न थालेपछि मस्तिष्कको अवस्था मध्यदिनमा जागा रहेको जस्तो रूपमा आउँछ तर शरीर भने पूर्णरूपमा हलचल गर्न नसक्ने अवस्थामा हुन्छ । यो विरोधाभासी मस्तिष्कको अवस्थाले खोजकर्ताहरूलाई अचम्ममा पारेको छ ।"><meta name="keyword" content="जब,हामी,सपना,देख्दैनौं,,मस्तिष्कको,कार्यगति,लयबद्ध,हुन्छ,।,तर,सपना,देख्न,थालेपछि,मस्तिष्कको,अवस्था,मध्यदिनमा,जागा,रहेको,जस्तो,रूपमा,आउँछ,तर,शरीर,भने,पूर्णरूपमा,हलचल,गर्न,नसक्ने,अवस्थामा,हुन्छ,।,यो,विरोधाभासी,मस्तिष्कको,अवस्थाले,खोजकर्ताहरूलाई,अचम्ममा,पारेको,छ,।"><meta name="language" content="English"><meta name="revisit-after" content="1 day"><meta property="og:image" content="http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Dream_01.JPG"><meta property="og:image:secure_url" content="http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Dream_01.JPG"><meta property="og:title" content="स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा"><meta property="og:type" content="article"/><meta property="og:url" content="http://saptahik.com.np/opinion/2020/06/06/1591430443"/><meta property="og:description" content="जब हामी सपना देख्दैनौं, मस्तिष्कको कार्यगति लयबद्ध हुन्छ । तर सपना देख्न थालेपछि मस्तिष्कको अवस्था मध्यदिनमा जागा रहेको जस्तो रूपमा आउँछ तर शरीर भने पूर्णरूपमा हलचल गर्न नसक्ने अवस्थामा हुन्छ । यो विरोधाभासी मस्तिष्कको अवस्थाले खोजकर्ताहरूलाई अचम्ममा पारेको छ ।"/><meta property="fb:app_id" content="196894077374343" /><meta property="fb:pages" content="50674104432" /><meta content="@saptahik" property='twitter:site'/><meta name="twitter:card" content="summary_large_image"><meta property='twitter:title' content="स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा"/><meta property='twitter:image' content="http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Dream_01.JPG"/><meta name="twitter:description" content="जब हामी सपना देख्दैनौं, मस्तिष्कको कार्यगति लयबद्ध हुन्छ । तर सपना देख्न थालेपछि मस्तिष्कको अवस्था मध्यदिनमा जागा रहेको जस्तो रूपमा आउँछ तर शरीर भने पूर्णरूपमा हलचल गर्न नसक्ने अवस्थामा हुन्छ । यो विरोधाभासी मस्तिष्कको अवस्थाले खोजकर्ताहरूलाई अचम्ममा पारेको छ ।"/><meta name="twitter:creator" content="@saptahik" /><meta name="twitter:url" content="http://saptahik.com.np/opinion/2020/06/06/1591430443" /><link rel="icon" href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/icon/favicon.ico"><link rel='stylesheet' href="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/css/commonv1.15.css" /><style>.lazy{content:url("https://jcss-cdn.kathmandupost.com/assets/images/lazy.png");}/*Start of Lane Block*/.header-ads{ background:#f6f6f6;margin:0; border-bottom:solid 1px #efefef; position: relative; z-index:0;}.ads-block{/*background:#fff;*/ padding:4rem;}.ads-block img{ max-width: 100%; }.ads-block h1{ margin:0; color: #efefef; font-size:1.3rem;}.close-btn{ position: absolute;right:10px; top:10px; width: 24px; height: 24px; z-index: 2;}.ui-menu{ width: auto; }.close-btn{cursor: pointer;}/*End of Lane Block*//* roadblock */#roadblock-ad {position: fixed;text-align: center;top: 0;height: 100%;width: 100%;z-index: 109;min-height: 500px;}#roadblock-ad .wrap {display: -webkit-flex;display: -ms-flexbox;display: flex;-webkit-align-items: center;align-items: center;-webkit-justify-content: center;justify-content: center;height: 100vh;}#roadblock-ad:before {content: '';position: fixed;width: 100%;height: 100%;left: 0;top: 0;background: rgba(0, 0, 0, 0.8);}#roadblock-ad .image {position: relative;margin: 3% 5% 0;max-height: inherit;overflow:inherit;}@media (min-width: 992px){#roadblock-ad .image {width: 56%;}}@media (min-width: 1440px) and (min-height:992px){#roadblock-ad .image {width: 70%;}}#roadblock-ad img {max-width: 100%;}#roadblock-ad .link {position: absolute;right: 5%;top: 4%;font-size: 1.15em;cursor: pointer;color: #eee;}#roadblock-ad .link>i {color: inherit;font-weight: bold;}#roadblock-ad .link:after {content: '';display: block;width: 0%;background: #aaa;height: 1px;-moz-transition: 0.3s all ease-in;-webkit-transition: 0.3s all ease-in;transition: 0.3s all ease-in;}#roadblock-ad .link:hover:after {width: 100%;}#roadblock-ad .icon-close {cursor: pointer;float: right;height: 28px;width: 28px;position: absolute;line-height: 1.5;color: #ED1B2F;font-size: 1.2em;font-style: normal;}@media ( max-width: 767px ) {#roadblock-ad .icon-close {bottom: -33px;right: -3px;}}@media ( min-width: 768px) {#roadblock-ad .icon-close {top: 21px;right: -36px;}}img.lazy {background: #aaa;height: 100%;width: 100%;}</style><style>/* Enter Your Custom CSS Here */</style><script type="text/javascript">window._taboola = window._taboola || [];_taboola.push({article:'auto'});!function (e, f, u, i) {if (!document.getElementById(i)){e.async = 1;e.src = u;e.id = i;f.parentNode.insertBefore(e, f);}}(document.createElement('script'),document.getElementsByTagName('script')[0],'//cdn.taboola.com/libtrc/kantipur-network/loader.js','tb_loader_script');if(window.performance && typeof window.performance.mark == 'function'){window.performance.mark('tbl_ic');}</script></head><script>window.fbAsyncInit = function() {FB.init({appId : '196894077374343',cookie : true,xfbml : true,version : 'v3.2'});FB.AppEvents.logPageView(); };(function(d, s, id){var js, fjs = d.getElementsByTagName(s)[0];if (d.getElementById(id)) {return;}js = d.createElement(s); js.id = id;js.src = "https://connect.facebook.net/en_US/sdk.js";fjs.parentNode.insertBefore(js, fjs);}(document, 'script', 'facebook-jssdk'));</script><script>/* Auth Scripts*/function isLoggedIn(){if(localStorage.user_details){return true;}else{return false;}}function fbLogin(){FB.login(function(response) {if(response.status=='connected'){var fbID = response.authResponse.userID;doLogin(fbID);}else{FB.login(function(response){fbLogin();});}},true);}function doLogout(){localStorage.clear();showToast('Successfully Logged Out');loadWidget('login','login-wrapper'); }function handleLogin(){form_id = 'login-form';form = document.getElementById(form_id);if(!form.checkValidity()){form.reportValidity();return false;}var postData = {phone: $("#"+form_id).find('.phone-number').val(),password: $("#"+form_id).find('.password').val()};$.ajax({url: 'https://saptahik-auth.ekantipur.com/login',type:'post',data: postData,success:function(response){response = JSON.parse(response);if(response.code==200){showToast('Successfully Logged in'); setLoginDetails(response);}else{showToast(response.message,'error'); }}});}function doLogin(id){FB.api("/"+id,function (response) {if (response && !response.error) {name = response.name;var postData = {'fbID':id,'name':name};$.ajax({url:'https://saptahik-auth.ekantipur.com/login',type:'post',data:postData,success:function(res){var response = JSON.parse(res);if(response.code=='200'){showToast('Successfully Logged in'); setLoginDetails(response);}else{showToast(response.message,'error');}}});}});}function getAuthentication(){if(isLoggedIn()){return localStorage.authentication;}}function setAuthentication(authentication){if(isLoggedIn()){localStorage.authentication = authentication;}}function setLoginDetails(response){localStorage.user_details = JSON.stringify(response.user_details);localStorage.authentication = response.token;loadWidget('login','login-wrapper');setTimeout(function(){getBookmark();},2000);}function getNewAuthentication(){if(isLoggedIn()){$.ajax({url:'https://saptahik-auth.ekantipur.com/login/refreshtoken?token='+getAuthentication(),type:'get',success:function(response){response = JSON.parse(response);if(response.code==200){setAuthentication(response.new_token);}else{doLogout();}},error:function(){doLogout();}});}}function loadWidget(section,wrapper){if(isLoggedIn()){url = "/pages/widget?section=login&token="+getAuthentication();}else{url = "/pages/widget?section=login";}$.ajax({url:url,type:'get',success:function(res){$("#loginForm").remove();$("#"+wrapper).html(res);$(".modal-backdrop").remove();return true;},error:function(){doLogout();}});}function toggleMute() {var video=document.getElementsByClassName("embed-responsive-item")[0];if(video.muted){video.muted = false;} else {video.muted = true;}$(".icon-speaker").toggleClass('mute');}function gaEvent(eventCategory,eventAction,eventLabel,eventValue){ga('send','event',eventCategory,eventAction,eventLabel,eventValue);}function gaPageView(url,title){ga('send', 'pageview',url,{'title':title});}var short_url = window.location.href;</script><body class=" page-detail"><header class="header-area"><div class="newspaper-main-menu" id="stickyMenu"><div class="classy-nav-container breakpoint-off"><div class="container-fluid"><div class="row"><div class="col-lg-2"><nav class="classy-navbar flex-lg-row" id="newspaperNav"><div class="classy-navbar-toggler"><span class="navbarToggler"><span></span><span></span><span></span></span></div><div class="ml-2 logo" id="logo"><a href="/"><img src="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/logo.png" width="300" alt=""></a></div><div class="classy-menu"><div class="classycloseIcon"><div class="cross-wrap"><span class="top"></span><span class="bottom"></span></div></div><div class="classynav"><ul><li><a href="/cover-story">कभरस्टोरी</a><ul class="dropdown"><li><a href="/cover-story/reports">रिपोर्ट</a></li><li><a href="/cover-story/comments">टिप्पणी</a></li><li><a href="/cover-story/talks">वार्ता</a></li></ul></li><li><a href="/lifestyle">जीवनशैली</a><ul class="dropdown"><li><a href="/lifestyle/science-and-technology">विज्ञान प्रविधि</a></li><li><a href="/lifestyle/health">स्वास्थ्य</a></li><li><a href="/lifestyle/career">करिअर</a></li><li><a href="/lifestyle/travelling">घुमघाम</a></li><li><a href="/lifestyle/fashion">फेसन</a></li></ul></li><li><a href="/multimedia">मल्टिमिडिया</a><ul class="dropdown"><li><a href="/multimedia/photo-story">फोटोस्टोरी</a></li><li><a href="/multimedia/video">भिडियो</a></li><li><a href="/multimedia/podcast">पोडकास्ट</a></li></ul></li><li><a href="/arts-and-entertainment">कला मनोरञ्जन</a><ul class="dropdown"><li><a href="/arts-and-entertainment/cinema">सिनेमा</a></li><li><a href="/arts-and-entertainment/music">सङ्गीत</a></li><li><a href="/arts-and-entertainment/literature">साहित्य</a></li><li><a href="/arts-and-entertainment/theater">थिएटर</a></li><li><a href="/arts-and-entertainment/fine-arts">ललितकला</a></li><li><a href="/arts-and-entertainment/celebrity">सेलिब्रेटी</a></li><li><a href="/arts-and-entertainment/gossip">गसिप</a></li></ul></li><li><a href="/sports">खेलकुद</a><ul class="dropdown"><li><a href="/sports/national">राष्ट्रिय</a></li><li><a href="/sports/international">अन्तराष्ट्रिय</a></li><li><a href="/sports/cricket">क्रिकेट</a></li><li><a href="/sports/football">फुटबल</a></li></ul></li><li><a href="/profile">प्रोफाइल</a><ul class="dropdown"><li><a href="/profile/wow-life">वाह ! जिन्दगी</a></li><li><a href="/profile/youths">ती युवा</a></li><li><a href="/profile/at-teenage">किशोर छँदा</a></li><li><a href="/profile/memoir">स्मृति लेख</a></li></ul></li><li><a href="/society">समाज</a><ul class="dropdown"><li><a href="/society/education">शिक्षा</a></li><li><a href="/society/culture">संस्कृति</a></li><li><a href="/society/history">इतिहास</a></li><li><a href="/society/emigration">प्रवास</a></li><li><a href="/society/international-social">अन्तर्राष्ट्रिय</a></li><li><a href="/society/city">सहर</a></li><li><a href="/society/economy">अर्थ</a></li><li><a href="/society/eat-and-drink">खानपिन</a></li></ul></li><li><a href="/blowup">ब्लोअप</a></li></ul></div></div></nav></div><div class="col-lg-10"><nav class="navbar navbar-expand-lg justify-content-right"><div class="collapse navbar-collapse" id="navbarsExampleDefault"><ul class="navbar-nav ml-auto"><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/cover-story">कभरस्टोरी<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/cover-story/reports">रिपोर्ट</a></li><li class=""><a href="/cover-story/comments">टिप्पणी</a></li><li class=""><a href="/cover-story/talks">वार्ता</a></li></ul></li><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/lifestyle">जीवनशैली<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/lifestyle/science-and-technology">विज्ञान प्रविधि</a></li><li class=""><a href="/lifestyle/health">स्वास्थ्य</a></li><li class=""><a href="/lifestyle/career">करिअर</a></li><li class=""><a href="/lifestyle/travelling">घुमघाम</a></li><li class=""><a href="/lifestyle/fashion">फेसन</a></li></ul></li><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/multimedia">मल्टिमिडिया<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/multimedia/photo-story">फोटोस्टोरी</a></li><li class=""><a href="/multimedia/video">भिडियो</a></li><li class=""><a href="/multimedia/podcast">पोडकास्ट</a></li></ul></li><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/arts-and-entertainment">कला मनोरञ्जन<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/cinema">सिनेमा</a></li><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/music">सङ्गीत</a></li><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/literature">साहित्य</a></li><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/theater">थिएटर</a></li><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/fine-arts">ललितकला</a></li><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/celebrity">सेलिब्रेटी</a></li><li class=""><a href="/arts-and-entertainment/gossip">गसिप</a></li></ul></li><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/sports">खेलकुद<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/sports/national">राष्ट्रिय</a></li><li class=""><a href="/sports/international">अन्तराष्ट्रिय</a></li><li class=""><a href="/sports/cricket">क्रिकेट</a></li><li class=""><a href="/sports/football">फुटबल</a></li></ul></li><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/profile">प्रोफाइल<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/profile/wow-life">वाह ! जिन्दगी</a></li><li class=""><a href="/profile/youths">ती युवा</a></li><li class=""><a href="/profile/at-teenage">किशोर छँदा</a></li><li class=""><a href="/profile/memoir">स्मृति लेख</a></li></ul></li><li class="nav-item menu-hassub "><a class="nav-link" href="/society">समाज<span class="sr-only">(current)</span></a><ul class="menu-sub"><li class=""><a href="/society/education">शिक्षा</a></li><li class=""><a href="/society/culture">संस्कृति</a></li><li class=""><a href="/society/history">इतिहास</a></li><li class=""><a href="/society/emigration">प्रवास</a></li><li class=""><a href="/society/international-social">अन्तर्राष्ट्रिय</a></li><li class=""><a href="/society/city">सहर</a></li><li class=""><a href="/society/economy">अर्थ</a></li><li class=""><a href="/society/eat-and-drink">खानपिन</a></li></ul></li><li class="nav-item "><a class="nav-link" href="/blowup">ब्लोअप<span class="sr-only">(current)</span></a></li><li class="nav-item menu-hassub"><a class="nav-link">थप</a><ul class="menu-sub"><li><a href="/opinion">अभिमत/विचार</a></li><li><a href="/interview">अन्तरवार्ता</a></li><li><a href="/samachar">समाचार</a></li><li><a href="/cartoon">कार्टुन</a></li><li><a href="/blog">ब्लग</a></li><li><a href="https://epaper.ekantipur.com/saptahik">इपेपर</a></li><li><a href="/archives">अर्काइभ</a></li></ul></li></ul></div></nav></div></div></div></div></div></header><script>document.addEventListener("DOMContentLoaded", function(event) { $( ".icon-close" ).click(function() {$( ".header-ads" ).toggleClass('hidden-md');/*$( "#menu" ).menu();*/});$('.ad-close-btn').on('click',function(){$('.header-ads').slideUp();});});/*$(document).ready(function() { $('.nav a').filter(function(){return this.href==location.href}).parent().addClass('active').siblings().removeClass('active');$('.nav a').click(function(){$(this).parent().addClass('active').siblings().removeClass('active'); });}); */</script><style>#scrollUp {z-index: 10 !important;}</style><main id="content" role="main"><div class="mt-5"><div class="container container-30"><div class="row"><div class="col-md-9"><article class="single-blog-post list-style pt-2"><nav aria-label="breadcrumb"><ol class="breadcrumb"><li class="breadcrumb-item"><a href="/">होम</a></li><li class="breadcrumb-item active" aria-current="page">अभिमत/विचार</li></ol></nav><div class="post-meta"><div class="mb-4"><div class="col-12X"><a href="/opinion" class="post-catagory mb-2 d-inline-block color-primary">अभिमत/विचार</a><h6 class="font-xxl">स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा</h6><div id="stickyBlockStartPoint"><div class="js-sticky-block" data-offset-target="#logo" data-parent="#stickyBlockStartPoint" data-sticky-view="md" data-start-point="#stickyBlockStartPoint" data-end-point="#stickyBlockEndPoint" data-offset-top="100" data-offset-bottom="220"><div class="social-scroll"><span class="social-scroll__count" style="display:none;"></span><ul><li class="social-scroll__facebook"><a href="javascript:;" onclick="fbShare('http://saptahik.com.np/opinion/2020/06/06/1591430443');" ><img src="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/svgs/facebook.svg" alt="फेसबुकमा शेर गरौ" title="फेसबुकमा शेर गरौ"></a></li><li class="social-scroll__twitter"><a href="javascript:;" onclick="twitShare('http://saptahik.com.np/opinion/2020/06/06/1591430443','स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा')" ><img src="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/svgs/twitter.svg" alt="ट्वीटरमा शेर गरौ" title="ट्वीटरमा शेर गरौ"></a></li><li class="social-scroll__mail"><a href="/cdn-cgi/l/email-protection#516e0224333b3432256cb1f5e9b1f4dcb1f5e4b1f5fbb1f4dcb1f5f9b1f5f7b1f4d6b1f5c7b1f5ee71b1f5fbb1f5e1b1f5ffb1f4dc71b1f5ffb1f4d0b1f5c4b1f4dcb1f5f5b1f5eeb1f5e9b1f5ffb1f4dcb1f5ffb1f5d271b1f5f9b1f5eeb1f5f7b1f4dcb1f5e1b1f5efb1f5c4b1f4da71b1f5fcb1f4d3b1f5ffb1f5eeb1f5c6b1f5f571b1f5cbb1f5c4b1f4dcb1f5e1b1f4d1b1f5fe71b1f5feb1f5efb1f5f5b1f4dcb1f5e1b1f5ef77333e35286cb1f5cdb1f5fd71b1f5e8b1f5efb1f5ffb1f4d171b1f5e9b1f5fbb1f5f9b1f5ef71b1f5f7b1f4d6b1f5c7b1f4dcb1f5f7b1f4d9b1f5f9b1f4ddb1f5d37d71b1f5ffb1f5e9b1f4dcb1f5f5b1f5eeb1f5e6b1f4dcb1f5c4b1f5c4b1f4da71b1f5c4b1f5efb1f5e1b1f4dcb1f5feb1f5c6b1f5f5b1f5ee71b1f5e3b1f5feb1f5fdb1f5f7b1f4dcb1f5f671b1f5e8b1f4d0b1f5f9b1f4dcb1f5ca71b1f4f571b1f5f5b1f5e171b1f5e9b1f5fbb1f5f9b1f5ef71b1f5f7b1f4d6b1f5c7b1f4dcb1f5f971b1f5f4b1f5efb1f5e3b1f4d6b1f5fbb1f5cab1f5ee71b1f5ffb1f5e9b1f4dcb1f5f5b1f5eeb1f5e6b1f4dcb1f5c4b1f5c4b1f4da71b1f5d4b1f5e4b1f5e9b1f4dcb1f5f4b1f5ef71b1f5ffb1f5f6b1f4dcb1f5feb1f5f7b1f5eeb1f5f9b1f5ffb1f5ef71b1f5cdb1f5efb1f5c6b1f5ef71b1f5e1b1f5e8b1f4d6b1f5c4b1f4da71b1f5cdb1f5e9b1f4dcb1f5f5b1f4da71b1f5e1b1f4d3b1f5fbb1f5ffb1f5ef71b1f5d7b1f5d8b1f5d0b1f5ca71b1f5f5b1f5e171b1f5e7b1f5e1b1f4d1b1f5e171b1f5fcb1f5f9b1f4d671b1f5fbb1f4d3b1f5e1b1f4dcb1f5f2b1f5e1b1f4d3b1f5fbb1f5ffb1f5ef71b1f5e8b1f5e3b1f5cbb1f5e371b1f5c6b1f5e1b1f4dcb1f5f971b1f5f9b1f5e9b1f5c4b1f4dcb1f5f9b1f4d671b1f5d4b1f5e4b1f5e9b1f4dcb1f5f4b1f5efb1f5ffb1f5ef71b1f5e8b1f4d0b1f5f9b1f4dcb1f5ca71b1f4f571b1f5feb1f4da71b1f5e4b1f5eeb1f5e1b1f4dab1f5f6b1f5efb1f5fcb1f5efb1f5e9b1f4d171b1f5ffb1f5e9b1f4dcb1f5f5b1f5eeb1f5e6b1f4dcb1f5c4b1f5c4b1f4da71b1f5d4b1f5e4b1f5e9b1f4dcb1f5f4b1f5efb1f5e3b1f4d671b1f5c7b1f4dab1f5cdb1f5c4b1f5e1b1f4dcb1f5f5b1f5efb1f5e8b1f5e1b1f4d3b1f5e3b1f5efb1f5d971b1f5d4b1f5cbb1f5ffb1f4dcb1f5ffb1f5ffb1f5ef71b1f5fbb1f5efb1f5e1b1f4d6b1f5c4b1f4da71b1f5ca71b1f4f5"><img src="http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/svgs/mail.svg" alt="मेल गरौ " title="मेल गरौ"></a></li></ul></div> </div></div></div><div class=" clearfix"></div><div class="author-info pl-0 col-12 d-sm-flex my-3"><div class="d-flex align-items-center h-100" style="font-size: 14px;"><picture class="mb-2 img-circle"><img src="http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/author/स्वामी-आनन्द-अर्हत.jpg" class="img-fluid" ></picture> <p class="ml-3 mr-5 font-xs"><a href="/author/4KS44KWN4KS14KS+4KSu4KWAIOCkhuCkqOCkqOCljeCkpiDgpIXgpLDgpY3gpLngpKQ">स्वामी आनन्द अर्हत</a></p></div></div><div class="image image-3-2"><img class="img-responsive lazy" data-src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Dream_01.JPG&w=1200&height=800" alt="स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा" title="स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा"><figcaption class="text-center"> <i>तस्विरः पिक्सावे</i></figcaption></div><div class="clearfix"></div><div class="post-data pt-4"><div class="d-sm-flex pb-4"><div class="ml-auto post-date"><div class="d-flex align-items-center"><div class="mr-2"><img src="https://nepal-jcss-cdn.ekantipur.com/svgs/clock.svg" alt="" title="" width="12px" class="mr-1">जेष्ठ २४, २०७७</div><div></div></div></div></div><div class="page-detail--content clearfix subscribe--wrapperx" style="position: relative;"><div class="py-4 mb-5 ml-md-4 float-right"> <blockquote class="p-4 highlight-line vertical mx-auto mb-0">जब हामी सपना देख्दैनौं, मस्तिष्कको कार्यगति लयबद्ध हुन्छ । तर सपना देख्न थालेपछि मस्तिष्कको अवस्था मध्यदिनमा जागा रहेको जस्तो रूपमा आउँछ तर शरीर भने पूर्णरूपमा हलचल गर्न नसक्ने अवस्थामा हुन्छ । यो विरोधाभासी मस्तिष्कको अवस्थाले खोजकर्ताहरूलाई अचम्ममा पारेको छ । </blockquote> </div><p> </p><section class="story-section mt-2"><p>राति हामी निदाउँदा हाम्रो मस्तिष्क फरक चरण र अवस्थाहरूबाट गुज्रिरहेको हुन्छ । मस्तिष्कका न्युरोनहरूको विद्युतीय क्रियाकलापको अध्ययनबाट निद्राका विभिन्न चरणहरूको अध्ययन गरिन्छ । निद्रा लाग्न शुरु हुँदा हाम्रो शरीरको तापक्रम हल्का घट्छ र रगतमा पिनियल ग्लाण्डले मेलाटोनिन हार्मोन छोडेपछि हाम्रो शरीर सुत्न तयार हुन्छ । सुतेपछि पाँच चरणको निद्राको चक्रबाट हामी गुज्रिन्छौं । एक चरण करिब डेढ घण्टाको हुन्छ । सुतेको केही सेकेण्डमै हामी तन्द्रामा प्रवेश गर्छौ र मस्तिष्कले उच्च भोल्टेजको अल्फा तरंगहरू छोड्न थाल्छ । यो अवस्थामा एक किसिमको हल्का सजगता हुन्छ तर हामी निष्क्रिय हुन्छौँ । बिस्तारै अल्फा तरंग कम हुँदै जान्छ, त्यसको भोल्टेज पनि कम भएर हराउँदै जान्छ । यो अवस्थामा विभ्रम हुने सपनाहरू आउन सक्छन् । कतैबाट खसेको सपना आउने या खुट्टा झट्किने हुनसक्छ । २ देखि ५ मिनेटपछि निद्राको दोस्रो अवस्थामा प्रवेश गर्छौं । यो अझ गहिरो निद्राको चरण हो । दोस्रो चरणमा छोटो अवधिको लागि मस्तिष्क तरंग धुरीमा पुग्ने र फर्किने हुन्छ । यो अवस्थामा मानिस अस्पष्ट रूपले बर्बराउन सक्छ । यसको २० मिनेटपछि तरंगको आर्वतन बिस्तारै कम हुँदै जान्छ र मस्तिष्क डेल्टा तरंगमा पुग्छ । उच्च भोल्टेज र नियमित तरंगको अवस्था २० मिनेटसम्म चल्छ । यो अति गहिरो निदाएको अवस्था हो । मानिस निद्रामा हिँड्ने यही अवस्थामा हुन्छ । बच्चाहरूमा यही क्षणमा बढ्ने हार्मोनको स्राब हुन्छ । बच्चाहरूले ओछ्यानमा पिसाब फेर्ने यही क्षणमा हुन्छ । त्यसपछि मानिस तीव्र आँखाको गति हुने रेम (रेपिड आई मुभमेन्ट) स्लिपको चरणमा प्रवेश गर्छ । यो पाचौं चरण हो । सुतेको करिब एक घण्टापछि यो चरणमा हामी प्रवेश गछौं । मनको पर्दामा अनेक सपना देखेपनि यो क्षणमा हाम्रो शरीरका मासंपेशीहरू पूर्णरुपले विश्राममा हुन्छन् । शरीर चल्न सक्दैन । यो अवस्था करिब १० मिनेटको हुन्छ । हाम्रो निद्रा तेस्रो र चौथो चरणमा पुनः फर्किन्छ । यी पूरै चरणहरू फेरि दोहोरिन्छन् र फेरि डेढ घण्टामा हामी रेम स्लिपको चरणमा आइपुग्छौं । यो चक्र एक रातमा ६ पटकसम्म दोहरिन्छ । मध्यरातको पहिलो भागमा हामी गहिरो निद्रामा सुत्छौँ र रात बित्दै जाँदा रेम स्लिपको लम्बाइ बढ्दै जान्छ ।<br></p><p>जब हामी सपना देख्दैनौं, मस्तिष्कको कार्यगति लयबद्ध हुन्छ । तर सपना देख्न थालेपछि मस्तिष्कको अवस्था मध्यदिनमा जागा रहेको जस्तो रूपमा आउँछ तर शरीर भने पूर्णरूपमा हलचल गर्न नसक्ने अवस्थामा हुन्छ । यो विरोधाभासी मस्तिष्कको अवस्थाले खोजकर्ताहरूलाई अचम्ममा पारेको छ । तर यो सपना देखिने विशेष अवस्था हाम्रो समग्र स्वास्थ्य तथा मस्तिष्क कार्यक्षमतालाई बनाइराख्न अति महत्वपूर्ण छ । </p><h3><b>निद्रा र मद्यपान</b></h3><p>जागरणको अवस्थामा हामीले जानेको, सिकेको, देखेको, बुझेको जानकारी, अनुभव सबैलाई निद्रामा एकत्रित गरी राखिन्छ । निद्राको अवस्थामा बहुआयामिक चरणहरूबाट हाम्रो मस्तिष्क गुज्रिन्छ । सात किसिमका न्युरोट्रान्समिटरको मात्रा, गति, दिशा र कुन भागमा तिनीहरूले असर गर्ने हो त्यसको आधारमा निद्राका जटिल चरणहरूबाट मस्तिष्क गुज्रिरहेको हुन्छ । यो अति नै सुक्ष्म कार्यप्रणाली हो । गहिरो निद्रा भएन भने कुनै कुरामा समग्र ध्यान दिने, सोचाइमा लचकता, निर्णय लिने क्षमता, विभिन्न विषयमा रचनात्मक रूपले सोच्ने क्षमता, प्रतिरोधक क्षमता, अन्तर्दृष्टि जस्ता जीवनका अत्यन्त आवश्यक पक्षहरूमा ह्रास आउँछ । राति निद्रामा अनेक चरणमा मस्तिष्कका विभिन्न भागहरूले भाग लिन्छन् । मदिराले मस्तिष्कको निद्रामा रसायनको सुक्ष्म स्राबको नैसर्गिक प्रवाहमा बाधा गर्ने भएकाले निद्राको चरणहरूको प्राकृतिक सन्तुलन बिग्रिन्छ । मदिरापानले मस्तिष्कको आयतनलाई पनि खुम्च्याउँछ । अनेक शारीरिक तथा मानसिक समस्याहरू देखिन्छन् भने पारिवारिक तथा सामाजिक जीवनमा आउने चुनौतीलाई सामना गर्ने हिम्मतमा ह्रास आउँछ । कुनै प्रकारको र जुनसुकै मात्रामा मद्यपानको सेवन वास्तवमा स्वास्थ्यका हानिकारक हो भन्ने प्रमाणित तथ्य हो ।</p><h3><b>मानिस आँखा खोलेरै सपना देख्छ ! </b></h3><p>मनुष्यको मन भनेकै सपनाको भण्डार हो । साधारण होस नभएको अवस्थामा हामी जहाँ जान्छौँ, हाम्रो मनसँगै निद्राको अन्तप्र्रवाह पनि हामीसँगै यात्रामा जान्छ । मानिस आँखा खोली–खोली निदाइरहने प्राणी हो । आफूलाई पूर्णतः भुलेर आँखा खोलेर कुनै बाहिरको वस्तुमा हराउनुलाई साधारणतः जागरणको अवस्था भनिन्छ । तर यो नाम मात्रको जागरण हो किनभने सबै कुरा त देखिन्छ र स्वयंलाई भने देखिँदैन । तर त्यो बाहिरको वस्तुमा सधैँ मन टिकिरहँदैन । मन चञ्चले स्वभावको भएकोले अर्को क्षण कल्पनामा डुबिहाल्छ । यसमा आफ्नो बोध त हुँदैन, तर त्यो वस्तु पनि हुँदैन तर खाली त्यो वस्तुको छाँयामात्र चित्तमा हुन्छ । यो सपनाको अवस्था हो । तर त्यसपछि अर्को अवस्था पनि छ, सुषुप्तिको । जसमा स्वयंको बोध हुँदैन, वस्तु पनि हुँदैन र त्यसको कल्पना पनि हुँदैन । हामी कहाँ छौँ त्यसको बोध पनि हुँदैन । यो निद्राको तेस्रो अवस्था हो । यो राति सुत्दा मात्रै हुन्छ भन्ने होइन, दिनमै पनि चलिरहेको हुन्छ । गहन निद्राको सानो अंशलाई छोड्ने हो भने मानिसभित्र सपनाको अन्तर्धारा अहिर्निश चलिरहेको हुन्छ । हामी साधारण मानिसलाई तन्द्राको वृत्तले सदा घेरिरहेको हुन्छ । हिँड्दा, बस्दा, खाँदा, बोल्दा जीवनका सबै अवस्थाहरूमा सपनाको एक परिपथभित्र हाम्रा यी दैनन्दिन कार्यहरू भइरहका हुन्छन् । त्यो कुरा थाहा पाउन धेरै मिहिनेत पनि गर्नुपर्दैन । एकछिन आँखा चिम्लिएर आफैँलाई भित्र नियाल्न थाल्दा यस्तो अवस्था देख्न थालिहालिन्छ । यही क्षणलाई निद्रा वा ध्यानको प्रस्थानविन्दुको रूपमा लिन पनि सकिन्छ । </p><h3><b>चेतनदेखि परचेतनसम्मको यात्रा</b></h3><p>यो क्षणमा पूर्णरूपले अक्रियामा रही जागरुक भएर आफ्नो मनको खेललाई महत्व नदिई चुनावरहित होसमा थाल्यो भने ध्यान सुरु हुन्छ । निद्राबाट जागरणको यात्रामा प्रवेश गर्न यो अभ्यास महत्वपूर्ण मानिएको छ । ओशोको चेतनदेखि परचेतनसम्मको व्याख्या अद्भूत छ– ‘होसको दियोलाई निभ्न नदिई, कल्पना, विकल्प, तर्कनाको तादात्म्यमा नफसी ध्यान अघि बढ्यो भने चेतन मन परिवर्तित भई अचेतनमा प्रवेश हुन्छ । यो मनले कुनै दर्शन, अर्थ, प्रयोजन र नैतिकता जान्दैन । यसले हाम्रो अस्तित्वको आवश्यकतालाई पूरा गर्ने कोसिस गर्दछ । यो अवस्था समझ र ध्यानको लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ । चेतन मन इच्छाबाट बाँच्छ भने अचेतन मन स्वाभाविक र नैसर्गिक आवश्यकतामा बाँच्छ । तर नैसर्गिक वृत्तिको दमन, मनोविकृतिका कारणले चेतन र अचेतन मनको एक द्वन्द्व हाम्रो दैनिक जीवनमा चलिरहेको हुन्छ । पृथ्वीमा चलेका परम्परागत संगठित धर्महरू वास्तवमा यो मनसम्म पनि आइपुग्दैनन् किनभने धर्मको नाममा अनेक असहज वृत्ति तथा इच्छाहरूको पोको मानिसको टाउकोमा थुप्रिन्छन् । प्रगाढ जागरुकताले साधक अघि बढ्यो भने मात्र त्यसअघिको अवस्था अतिचेतनमा प्रवेश हुन्छ । यो प्रवेशको लागि गहन साधना र सतत् जागरणको प्रयास चाहिन्छ । चेतनाको यो अवस्थामा प्रवेश भएपछि साधक सम्यक अनुशासनमा स्थिर हुन्छ, जुन उसको आन्तरिक समझबाट पैदा हुन्छ । प्रत्येक साधक यो अवस्थामा आफ्नो मौलिक स्वरुपमा फर्किन्छ । उसले सम्बुद्ध गुरुको सान्निध्य प्राप्त पनि गर्नसक्छ । चेतन मनले शिक्षक, अचेतन मनले प्रेमी र अतिचेतन मनले सद्गुुरुसँगको सान्निध्यमा पु¥याउँछ । अतिचेतनमा विगतको स्मृतिहरू पनि खुल्न थाल्छन् । पूर्वजन्मको याद पनि आउन सक्छ । यो एक अनौठो स्थिति हो । साधकले पहिलो पटक आफू यो संसारको भवचक्रको अनन्त यात्राको यात्री भएको बोध गर्छ । जति जे गरे पनि जन्मदै मर्दै गरेको शृङ्खलामा फसेको पाउँछ । यो स्मृतिले उसका यस जीवनका बाहिरी उत्तेजनाहरू तिरोहित हुन्छन् र नयाँ बोधले गति लिन्छ । यो बन्धनबाट मुक्त हुने प्रयासमा आफूलाई स्थिर गर्न थाल्छ । जागरुताको अझ प्रगाढतामा परमबोध सहितको यात्राको अन्तिम चरण शून्यबोध हो । मोक्ष प्राप्ति हो ।</p></p> </section></div><div class="section-heading mt-5"><h6>प्रतिक्रिया</h6></div><div id="fb-root"></div><script data-cfasync="false" src="/cdn-cgi/scripts/5c5dd728/cloudflare-static/email-decode.min.js"></script><script async defer crossorigin="anonymous" src="https://connect.facebook.net/en_GB/sdk.js#xfbml=1&version=v7.0&appId=196894077374343&autoLogAppEvents=1"></script><div class="fb-comments" data-href="http://saptahik.com.np/opinion/2020/06/06/1591430443" data-numposts="5" data-width=""></div></div></div></article></div><div class="col-md-3"><div class="post-catagory section-heading mb-1"><h6>हाम्रो छनोट</h6></div><article class="single-blog-post list-style py-3 mb-1 clearfix"><div class="image image-3-2 image-sm"><figure><a href="/science-and-technology/2020/06/23/1592918468"><img class="img-responsive lazy" data-src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/natural-disaster/covira01-1592918426.JPG&w=120&height=120" alt=" "></a></figure></div><div class="post-data pt-3 pt-md-0 d-sm-block mb-0 pb-1"><div class="post-meta"><a href="/science-and-technology/2020/06/23/1592918468" class="post-title ">कोभिड–१९ को जोखिम मुल्यांकन गर्ने बिधि (कोभिरा) सार्वजनिक </a></div></div></article><article class="single-blog-post list-style py-3 mb-1 clearfix"><div class="image image-3-2 image-sm"><figure><a href="/health/2020/06/24/1592970231"><img class="img-responsive lazy" data-src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/health/Pregnant02-1592969994.JPG&w=120&height=120" alt=" "></a></figure></div><div class="post-data pt-3 pt-md-0 d-sm-block mb-0 pb-1"><div class="post-meta"><a href="/health/2020/06/24/1592970231" class="post-title ">गर्भवती वा सुत्केरीको स्वास्थ्यमा समस्या देखिए के गर्ने ? </a></div></div></article><article class="single-blog-post list-style py-3 mb-1 clearfix"><div class="image image-3-2 image-sm"><figure><a href="/cinema/2020/06/23/1592916899"><img class="img-responsive lazy" data-src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/entertainment/MainPhoto01-1592916797.JPG&w=120&height=120" alt=" "></a></figure></div><div class="post-data pt-3 pt-md-0 d-sm-block mb-0 pb-1"><div class="post-meta"><a href="/cinema/2020/06/23/1592916899" class="post-title ">निर्मातासँग कलाकारको गुनासोः काम गराउने, अनि हराउने ? </a></div></div></article><article class="single-blog-post list-style py-3 mb-1 clearfix"><div class="image image-3-2 image-sm"><figure><a href="/reports/2020/06/23/1592906433"><img class="img-responsive lazy" data-src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/society/Bikeriding01-1592906279.JPG&w=120&height=120" alt=" "></a></figure></div><div class="post-data pt-3 pt-md-0 d-sm-block mb-0 pb-1"><div class="post-meta"><a href="/reports/2020/06/23/1592906433" class="post-title ">राइडरलाई रोजीरोटीकै समस्या </a></div></div></article><article class="single-blog-post list-style py-3 mb-1 clearfix"><div class="image image-3-2 image-sm"><figure><a href="/reports/2020/06/23/1592884346"><img class="img-responsive lazy" data-src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/society/TrafficPolice01-1592883761.JPG&w=120&height=120" alt=" "></a></figure></div><div class="post-data pt-3 pt-md-0 d-sm-block mb-0 pb-1"><div class="post-meta"><a href="/reports/2020/06/23/1592884346" class="post-title ">सधैँ सडकमा </a></div></div></article><div class="sidebar-add text-center mt-3 mt-md-5"></div><div class="sidebar-add text-center mt-3 mt-md-5"></div><div class="border"><div id="taboola-right-rail-thumbnails"></div><script type="text/javascript">window._taboola = window._taboola || [];_taboola.push({mode: 'thumbnails-rr',container: 'taboola-right-rail-thumbnails',placement: 'Right Rail Thumbnails',target_type: 'mix'});</script></div></div></div></div></div><div class="society-news-area mt-3 mb-5"><div class="container container-88"><div class="row "><div class="col-md-12"><div class="section-heading "><h6><a href="#">सम्बन्धित</a></h6></div></div><div class="col-md-6 col-lg-3 mb-4 mb-lg-0 "><article class="single-blog-post border p-3 h-100"><div class="post-thumb"><div class="image image-3-2"><figure><a href="/opinion/2020/06/21/1592733912"><img src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/entertainment/Music-1592733889.JPG&w=400&height=300" alt=" "></a></figure></div></div><div class="post-data"><a href="/opinion" class="post-catagory ">अभिमत/विचार</a><div class="post-meta "><a href="/opinion/2020/06/21/1592733912" class="post-title "><h6>सङ्गीतबाट ध्यान</h6></a><div class="d-xl-flex"><p class="post-author mb-0 mr-2"><a href="/author/1345">सिर्जना दुवाल श्रेष्ठ</a></p><p class="post-date mb-0 d-none">वैशाख ८, २०७७</p></div></div></div></article></div><div class="col-md-6 col-lg-3 mb-4 mb-lg-0 "><article class="single-blog-post border p-3 h-100"><div class="post-thumb"><div class="image image-3-2"><figure><a href="/opinion/2020/06/06/1591430443"><img src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Dream_01.JPG&w=400&height=300" alt=" "></a></figure></div></div><div class="post-data"><a href="/opinion" class="post-catagory ">अभिमत/विचार</a><div class="post-meta "><a href="/opinion/2020/06/06/1591430443" class="post-title "><h6>स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा</h6></a><div class="d-xl-flex"><p class="post-author mb-0 mr-2"><a href="/author/73844">स्वामी आनन्द अर्हत</a></p><p class="post-date mb-0 d-none">वैशाख ८, २०७७</p></div></div></div></article></div><div class="col-md-6 col-lg-3 mb-4 mb-lg-0 "><article class="single-blog-post border p-3 h-100"><div class="post-thumb"><div class="image image-3-2"><figure><a href="/opinion/2020/05/27/1590542252"><img src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Suman_Dr_01.jpg&w=400&height=300" alt=" "></a></figure></div></div><div class="post-data"><a href="/opinion" class="post-catagory ">अभिमत/विचार</a><div class="post-meta "><a href="/opinion/2020/05/27/1590542252" class="post-title "><h6>के विकल्प बन्न सक्छ अनलाइन कक्षा ?</h6></a><div class="d-xl-flex"><p class="post-author mb-0 mr-2"><a href="/author/75643">प्रा. डा. सुमनराज ताम्राकार</a></p><p class="post-date mb-0 d-none">वैशाख ८, २०७७</p></div></div></div></article></div><div class="col-md-6 col-lg-3 mb-4 mb-lg-0 "><article class="single-blog-post border p-3 h-100"><div class="post-thumb"><div class="image image-3-2"><figure><a href="/opinion/2020/05/24/1590284249"><img src="http://saptahik-assets-api.ekantipur.com/thumb.php?src=http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/opinion/Dream_02.JPG&w=400&height=300" alt=" "></a></figure></div></div><div class="post-data"><a href="/opinion" class="post-catagory ">अभिमत/विचार</a><div class="post-meta "><a href="/opinion/2020/05/24/1590284249" class="post-title "><h6>निद्राको समादरः स्वास्थ्यको आधार</h6></a><div class="d-xl-flex"><p class="post-author mb-0 mr-2"><a href="/author/73844">स्वामी आनन्द अर्हत</a></p><p class="post-date mb-0 d-none">वैशाख ८, २०७७</p></div></div></div></article></div></div></div></div></main><div id="stickyBlockEndPoint"></div><footer class="footer-area "><div class="main-footer-area section-padding-50-80 pb-3"><div class="container "><div class="row "><div class="col-lg-12 d-none d-md-block"><div class="row "><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/cover-story">कभरस्टोरी</a></h4><ul class="list"><li><a href="/cover-story/reports">रिपोर्ट</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/cover-story/comments">टिप्पणी</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/cover-story/talks">वार्ता</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/lifestyle">जीवनशैली</a></h4><ul class="list"><li><a href="/lifestyle/science-and-technology">विज्ञान प्रविधि</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/lifestyle/health">स्वास्थ्य</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/lifestyle/career">करिअर</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/lifestyle/travelling">घुमघाम</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/lifestyle/fashion">फेसन</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/multimedia">मल्टिमिडिया</a></h4><ul class="list"><li><a href="/multimedia/photo-story">फोटोस्टोरी</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/multimedia/video">भिडियो</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/multimedia/podcast">पोडकास्ट</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/arts-and-entertainment">कला मनोरञ्जन</a></h4><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/cinema">सिनेमा</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/music">सङ्गीत</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/literature">साहित्य</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/theater">थिएटर</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/fine-arts">ललितकला</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/celebrity">सेलिब्रेटी</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/arts-and-entertainment/gossip">गसिप</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/sports">खेलकुद</a></h4><ul class="list"><li><a href="/sports/national">राष्ट्रिय</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/sports/international">अन्तराष्ट्रिय</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/sports/cricket">क्रिकेट</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/sports/football">फुटबल</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/profile">प्रोफाइल</a></h4><ul class="list"><li><a href="/profile/wow-life">वाह ! जिन्दगी</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/profile/youths">ती युवा</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/profile/at-teenage">किशोर छँदा</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/profile/memoir">स्मृति लेख</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title "><a href="/society">समाज</a></h4><ul class="list"><li><a href="/society/education">शिक्षा</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/culture">संस्कृति</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/history">इतिहास</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/emigration">प्रवास</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/international-social">अन्तर्राष्ट्रिय</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/city">सहर</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/economy">अर्थ</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/society/eat-and-drink">खानपिन</a></li></ul></div></div><div class="col "><div class="footer-widget-area "><h4 class="widget-title ">थप</h4><ul class="list"><li><a href="/blowup">ब्लोअप</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/opinion">अभिमत/विचार</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/interview">अन्तरवार्ता</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/samachar">समाचार</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/cartoon">कार्टुन</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/blog">ब्लग</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="https://epaper.ekantipur.com/saptahik">इपेपर</a></li></ul><ul class="list"><li><a href="/archives">अर्काइभ</a></li></ul></div></div></div></div><div class="col-lg-12 mt-5"><div class="footer-widget-area mt-4 mt-lg-0 "><div class="row "><div class="col-sm-6 col-md-4 "><h4 class="widget-title social-title">हामीलाई खोज्नुहोस्</h4><div class="sap-social-icons mb-30 "><ul class="d-flex justify-content-start"><li><a href="https://www.facebook.com/kantipursaptahik/"><i class="fa fa-facebook "></i></a></li><li><a href="https://instagram.com/saptahik.official?igshid=1klk0tiwl0a21"><i class="fa fa-instagram "></i></a></li><li><a href="https://twitter.com/saptahik?s=08"><i class="fa fa-twitter "></i></a></li><li><a href="https://www.youtube.com/channel/UCUZXblp0JeRbG4PKaBCM4HA"><i class="fa fa-youtube "></i></a></li><li><a href="https://soundcloud.com/saptahik"><i class="fa fa-soundcloud "></i></a></li></ul></div></div><div class="col-sm-6 col-md-4"><h4 class="widget-title social-title ">हाम्रा अन्य प्रकाशनहरु</h4><ul class="publications mb-30 "><li class="kantipur "><a href="https://ekantipur.com/ " target="_blank " title="Go to ekantipur ">ekantipur</a></li><li class="tv "><a href="https://kantipurtv.com " target="_blank " title="Go to Kantipur Tv ">Kantipur TV</a></li><li class="radio-kantipur "><a href="https://radiokantipur.com " target="_blank " title="Go to Radio Kantipur "> Radio Kantipur</a></li><li class="tkp "><a href="https://kathmandupost.com " target="_blank " title="Go to The Kathmandu Post ">The Kathmandu Post</a></li><li class="nepal "><a href="https://nepalmag.com.np " target="_blank " title="Go to Nepal ">Nepal</a></li><li class="nari "><a href="https://narimag.com.np/ " target="_blank " title="Go to Nari ">Nari</a></li></ul></div><div class="col-sm-6 col-md-4"> <h4 class="widget-title social-title ">विज्ञापन</h4><a href="http://www.kmg.com.np/advertise/" target="_blank">छापामा विज्ञापन गर्न यहाँ सम्पर्क गर्नुहोला»</a></div><div class="col-12"><p class="text-center copyright mt-3 mt-md-4 mb-0 ">Copyright ©<script>document.write(new Date().getFullYear());</script> Saptahik</p></div></div></div></div></div></div></div></div></footer><script type="text/javascript" src="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/js/commonv1.15.js"></script><script>$(document).ready(function(){$('.story-section a').each(function(){$(this).attr('target','_blank');});});$('.image-change').hover(function(){data_src = $(this).attr('data-src');preview_class = $(this).attr('data-class');$('.'+preview_class).attr('src',data_src);});function fbShare(url){window.open("http://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=" + url, "_blank", "toolbar=no, scrollbars=yes, resizable=yes, top=200, left=500, width=600, height=400");}function twitShare(url,title){window.open("http://twitter.com/intent/tweet?text=" + encodeURIComponent(title) + "+" + url + " via @saptahik", "_blank", "toolbar=no, scrollbars=yes, resizable=yes, top=200, left=500, width=600, height=400");}function whatsappShare(url,title){message = title+' '+url;window.open("https://api.whatsapp.com/send?text="+message);}function googleplusShare(url){window.open("https://plus.google.com/share?url="+url, "_blank", "toolbar=no, scrollbars=yes, resizable=yes, top=200, left=500, width=600, height=400");}function isElementVisible(control,loadBefore){if(!control){return;}if(!loadBefore){loadBefore = 500;}var element_position = $(control).offset().top;var scroll_position = $(window).scrollTop();var viewport_height = $(window).height();var element_height = $(control).height();if((scroll_position + viewport_height+loadBefore) > element_position){if((element_position + element_height+loadBefore)>scroll_position ){return true;}}return false;}function checkLazyLoad() {$.each($('img.lazy'), function(i, c) {if (isElementVisible($(c), 10)) {src = $(c).attr('data-src');$(c).attr("src", src);$(c).removeAttr('data-src');$(c).removeClass('lazy');}});}$(window).scroll(function() {checkLazyLoad();});$(document).ready(function(){checkLazyLoad();});function getShareCount(link){$.ajax({url:'http://saptahik-api.ekantipur.com/facebook/getsharecount?q='+link,type:'get',success:function(res){response = $.parseJSON(res);if(response.count>=1){$(".social-scroll__count").html(abbrNum(response.count,2));$(".social-scroll__count").show();}}});}function abbrNum(number, decPlaces) {decPlaces = Math.pow(10,decPlaces);var abbrev = [ "K", "M", "B", "T" ];for (var i=abbrev.length-1; i>=0; i--) {var size = Math.pow(10,(i+1)*3);if(size <= number) {number = Math.round(number*decPlaces/size)/decPlaces;if((number == 1000) && (i < abbrev.length - 1)) {number = 1;i++;}number += abbrev[i];break;}}return number;}function openInNewTab(url) {var win = window.open(url, '_blank');win.focus();}function showToast(message,class_name){if(!class_name){class_name = 'success';}if(!message || message==''){return false;}$("#snackbar").html(message);$("#snackbar").attr('class','');$("#snackbar").addClass(class_name);$("#snackbar").addClass('show');setTimeout(function(){$("#snackbar").attr('class','');$('#snackbar').addClass('d-none');$("#snackbar").html('');},5000);}$(document).on('copy', function(e) {var sel = window.getSelection();if(short_url && short_url!=''){var url = short_url;}else{var url = window.location.href;}var copyFooter = "<br /><br /><a href='" + url + "'>" + url + "</a>";var copyHolder = $('<div>', {html: getSelectionHtml() + copyFooter,style: {position: 'absolute',left: '-99999px'}});$('body').append(copyHolder);sel.selectAllChildren(copyHolder[0]);window.setTimeout(function() {copyHolder.remove();}, 0);});function getSelectionHtml() {var html = "";if (typeof window.getSelection != "undefined") {var sel = window.getSelection();if (sel.rangeCount) {var container = document.createElement("div");for (var i = 0, len = sel.rangeCount; i < len; ++i) {container.appendChild(sel.getRangeAt(i).cloneContents());}html = container.innerHTML;}} else if (typeof document.selection != "undefined") {if (document.selection.type == "Text") {html = document.selection.createRange().htmlText;}}return html;}</script><script type="text/javascript">window._taboola = window._taboola || [];_taboola.push({flush: true});</script><script type="application/ld+json">{"@context": "http://schema.org","@type": "Organization","url": "http://saptahik.com.np/","logo": "http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/logo.png","contactPoint": [{"@type": "ContactPoint","telephone": "+977-01-5135000","contactType": "customer service","sameAs": ["https://www.facebook.com/kantipursaptahik/","https://twitter.com/saptahik/","https://www.youtube.com/channel/UCUZXblp0JeRbG4PKaBCM4HA/"]}]}</script><script>setTimeout(function(){$.ajax({type: "get",url: 'http://saptahik-api.ekantipur.com/readinghabit/save?id=34098',success: function(res) { } });}, 10000);$( document ).ready(function() {$('.story-section, .story-section *').attr('style','');/* footer height remove for wrapper sticky bottom */var footerH = $('.sticky--bottom').innerHeight();var wrap = $('#mainContent');$(window).on('resize', function(){wrap.css('margin-bottom', footerH);}).trigger('resize');getShareCount("http://saptahik.com.np/opinion/2020/06/06/1591430443");});function scrollToElement(element){$('html, body').animate({scrollTop: element.offset().top}, 2000);}</script><script src="https://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/js/selectionsharer/selection-sharer.js"></script><script type="application/ld+json">{"@context": "http://schema.org","@type": "NewsArticle","mainEntityOfPage": {"@type": "WebPage","@id": "https://google.com/article"},"headline": "स्वप्नदेखि परम् मुक्तिसम्मः निद्राको भूमिगत चक्रीय यात्रा","image": {"@type": "ImageObject","url": "http://saptahik-assets-cdn.ekantipur.com/uploads/source/news/2020/lifestyle/Dream_01.JPG","height": 800,"width": 800},"publisher": {"@type": "Organization","name": "Saptahik","logo": {"@type": "ImageObject","url": "http://saptahik-jcss-cdn.ekantipur.com/img/logo.png","width": 839,"height": 129}},"description": "जब हामी सपना देख्दैनौं, मस्तिष्कको कार्यगति लयबद्ध हुन्छ । तर सपना देख्न थालेपछि मस्तिष्कको अवस्था मध्यदिनमा जागा रहेको जस्तो रूपमा आउँछ तर शरीर भने पूर्णरूपमा हलचल गर्न नसक्ने अवस्थामा हुन्छ । यो विरोधाभासी मस्तिष्कको अवस्थाले खोजकर्ताहरूलाई अचम्ममा पारेको छ ।"}</script></body></html>