CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>İslam - Vikipedi</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )trwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Ocak","Şubat","Mart","Nisan","Mayıs","Haziran","Temmuz","Ağustos","Eylül","Ekim","Kasım","Aralık"],"wgRequestId":"349312f8-d9b9-4d6b-89d4-3bb33f378a53","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"İslam","wgTitle":"İslam","wgCurRevisionId":33994642,"wgRevisionId":33994642,"wgArticleId":8381,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Phonos kullanan sayfalar","Webarşiv şablonu wayback bağlantıları","Kaynak gösterme hatası bulunan maddeler","Ölü dış bağlantıları olan maddeler","Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler","KB1 hataları: yazar veya editörü eksik","KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan","ISBN sihirli bağlantısını kullanan sayfalar","Yalın URL kaynaklı maddeler Ekim 2023","Yalın URL kaynaklı tüm maddeler", "Süresiz olarak yarı korumaya alınmış sayfalar","Güvenilir kaynak eksikliği olan tüm maddeler","Güvenilir kaynak eksikliği olan maddeler Temmuz 2024","Bilgi eksiği olan maddeler","Bazı başlıkları geliştirilmeye ihtiyaç duyulan maddeler","Güvenilir kaynak eksikliği olan maddeler Ağustos 2023","BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","HDS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NARA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","SUDOC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","TDVİA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","İslam"],"wgPageViewLanguage":"tr", "wgPageContentLanguage":"tr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"İslam","wgRelevantArticleId":8381,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgRedirectedFrom":"İslâmiyet","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgStableRevisionId":33994642,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":300000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%C4%B0slam","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q432","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.phonos.styles":"ready","ext.phonos.icons":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","ext.phonos.init","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.extra-toolbar-buttons","ext.gadget.HizliBilgi","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.switcher","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022", "ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.phonos.icons%2Cstyles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/The_Kaaba_during_Hajj.jpg/1200px-The_Kaaba_during_Hajj.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="801"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/The_Kaaba_during_Hajj.jpg/800px-The_Kaaba_during_Hajj.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="534"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/The_Kaaba_during_Hajj.jpg/640px-The_Kaaba_during_Hajj.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="İslam - Vikipedi"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tr.m.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedi (tr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedi Atom beslemesi" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-İslam rootpage-İslam skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">İçeriğe atla</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ana menü" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Ana menü </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ana menü</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Gezinti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Anasayfa" title="Anasayfayı ziyaret et [z]" accesskey="z">Anasayfa</a></li><li id="n-Hakkımızda" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Hakkımızda</a></li><li id="n-İçindekiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%B6z_at">İçindekiler</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Rastgele" title="Rastgele bir sayfaya gidin [x]" accesskey="x">Rastgele madde</a></li><li id="n-Seçkin-içerik" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Se%C3%A7kin_i%C3%A7erik">Seçkin içerik</a></li><li id="n-Yakınımdakiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Yak%C4%B1n%C4%B1mdakiler">Yakınımdakiler</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Katılım" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Katılım" > <div class="vector-menu-heading"> Katılım </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Deneme_tahtas%C4%B1">Deneme tahtası</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:K%C3%B6y_%C3%A7e%C5%9Fmesi" title="Güncel olaylarla ilgili son bilgiler">Köy çeşmesi</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler" title="Vikide yapılmış son değişikliklerin listesi [r]" accesskey="r">Son değişiklikler</a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Y%C3%BCkle">Dosya yükle</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Topluluk_portali" title="Proje hakkında, neler yapabilirsiniz, ne nerededir">Topluluk portali</a></li><li id="n-shop-text" class="mw-list-item"><a href="//shop.wikimedia.org">Wikimedia dükkânı</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Yard%C4%B1m:%C4%B0%C3%A7indekiler" title="Yardım almak için">Yardım</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Anasayfa" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tr.svg" style="width: 6.6875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Özgür Ansiklopedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tr.svg" width="104" height="13" style="width: 6.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C3%96zel:Ara" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f"> Ara </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipedi üzerinde ara" aria-label="Vikipedi üzerinde ara" autocapitalize="sentences" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Özel:Ara"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ara</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Kişisel araçlar"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Sayfanın yazı tipi boyutunun, genişliğinin ve renginin görünümünü değiştirin" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Görünüm" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Görünüm </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr" class="">Bağış yapın</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=%C4%B0slam" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir" class="">Hesap oluştur</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=%C4%B0slam" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o" class="">Oturum aç</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Daha fazla seçenek" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Kişisel araçlar" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Kişisel araçlar </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Kullanıcı menüsü" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr">Bağış yapın</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=%C4%B0slam" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir"> Hesap oluştur</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=%C4%B0slam" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o"> Oturum aç</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Çıkış yapmış editörler için sayfalar <a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Giri%C5%9F" aria-label="Değişiklik yapma hakkında daha fazla bilgi edinin">daha fazla bilgi</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Katk%C4%B1lar%C4%B1m" title="Bu IP adresinden yapılmış değişiklikler listesi [y]" accesskey="y">Katkılar</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:MesajSayfam" title="Bu IP adresindeki düzenlemeler hakkında tartışma [n]" accesskey="n">Mesaj</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="İçindekiler" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">İçindekiler</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">gizle</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Giriş</div> </a> </li> <li id="toc-Etimoloji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimoloji"> <div class="vector-toc-text"> 1 Etimoloji </div> </a> <ul id="toc-Etimoloji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İnanç_esasları_ve_inançlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İnanç_esasları_ve_inançlar"> <div class="vector-toc-text"> 2 İnanç esasları ve inançlar </div> </a> <button aria-controls="toc-İnanç_esasları_ve_inançlar-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> İnanç esasları ve inançlar alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-İnanç_esasları_ve_inançlar-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sünnilikte_(Ehl-i_Sünnet)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sünnilikte_(Ehl-i_Sünnet)"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Sünnilikte (Ehl-i Sünnet) </div> </a> <ul id="toc-Sünnilikte_(Ehl-i_Sünnet)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Allah" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Allah"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.1 Allah </div> </a> <ul id="toc-Allah-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ruhaniler_(Melek,_Cin_ve_Şeytan)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ruhaniler_(Melek,_Cin_ve_Şeytan)"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.2 Ruhaniler (Melek, Cin ve Şeytan) </div> </a> <ul id="toc-Ruhaniler_(Melek,_Cin_ve_Şeytan)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Peygamberler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Peygamberler"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.3 Peygamberler </div> </a> <ul id="toc-Peygamberler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Muhammed" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Muhammed"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.3.1 Muhammed </div> </a> <ul id="toc-Muhammed-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kutsal_metinler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kutsal_metinler"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.4 Kutsal metinler </div> </a> <ul id="toc-Kutsal_metinler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kur'an" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Kur'an"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.4.1 Kur'an </div> </a> <ul id="toc-Kur'an-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kıyamet_ve_ahiret" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kıyamet_ve_ahiret"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.5 Kıyamet ve ahiret </div> </a> <ul id="toc-Kıyamet_ve_ahiret-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kader" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kader"> <div class="vector-toc-text"> 2.1.6 Kader </div> </a> <ul id="toc-Kader-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Şiilikte_(Şîa)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Şiilikte_(Şîa)"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Şiilikte (Şîa) </div> </a> <ul id="toc-Şiilikte_(Şîa)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İbadetler_(kulluk,_tapınma)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İbadetler_(kulluk,_tapınma)"> <div class="vector-toc-text"> 3 İbadetler (kulluk, tapınma) </div> </a> <button aria-controls="toc-İbadetler_(kulluk,_tapınma)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> İbadetler (kulluk, tapınma) alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-İbadetler_(kulluk,_tapınma)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sünnilikte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sünnilikte"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Sünnilikte </div> </a> <ul id="toc-Sünnilikte-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kelime-i_şehadet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kelime-i_şehadet"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.1 Kelime-i şehadet </div> </a> <ul id="toc-Kelime-i_şehadet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Namaz" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Namaz"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.2 Namaz </div> </a> <ul id="toc-Namaz-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oruç" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Oruç"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.3 Oruç </div> </a> <ul id="toc-Oruç-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zekât" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Zekât"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.4 Zekât </div> </a> <ul id="toc-Zekât-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hac" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Hac"> <div class="vector-toc-text"> 3.1.5 Hac </div> </a> <ul id="toc-Hac-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Şiilikte_İslam'ın_şartları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Şiilikte_İslam'ın_şartları"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Şiilikte İslam'ın şartları </div> </a> <ul id="toc-Şiilikte_İslam'ın_şartları-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hums" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Hums"> <div class="vector-toc-text"> 3.2.1 Hums </div> </a> <ul id="toc-Hums-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cihat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cihat"> <div class="vector-toc-text"> 3.2.2 Cihat </div> </a> <ul id="toc-Cihat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Emr-i_bi'l_ma'rûf_ve_Nehy-i_anil_münker" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Emr-i_bi'l_ma'rûf_ve_Nehy-i_anil_münker"> <div class="vector-toc-text"> 3.2.3 Emr-i bi'l ma'rûf ve Nehy-i anil münker </div> </a> <ul id="toc-Emr-i_bi'l_ma'rûf_ve_Nehy-i_anil_münker-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tevella" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Tevella"> <div class="vector-toc-text"> 3.2.4 Tevella </div> </a> <ul id="toc-Tevella-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Teberra" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Teberra"> <div class="vector-toc-text"> 3.2.5 Teberra </div> </a> <ul id="toc-Teberra-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Toplumsal_yapıyla_ilgili_düzenlemeler_(Şeriat)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Toplumsal_yapıyla_ilgili_düzenlemeler_(Şeriat)"> <div class="vector-toc-text"> 4 Toplumsal yapıyla ilgili düzenlemeler (Şeriat) </div> </a> <button aria-controls="toc-Toplumsal_yapıyla_ilgili_düzenlemeler_(Şeriat)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Toplumsal yapıyla ilgili düzenlemeler (Şeriat) alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Toplumsal_yapıyla_ilgili_düzenlemeler_(Şeriat)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Etiketler_ve_sosyal_sınıflar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Etiketler_ve_sosyal_sınıflar"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Etiketler ve sosyal sınıflar </div> </a> <ul id="toc-Etiketler_ve_sosyal_sınıflar-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sosyal_sınıflar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sosyal_sınıflar"> <div class="vector-toc-text"> 4.1.1 Sosyal sınıflar </div> </a> <ul id="toc-Sosyal_sınıflar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kadın_ve_evlilik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kadın_ve_evlilik"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Kadın ve evlilik </div> </a> <ul id="toc-Kadın_ve_evlilik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Devlet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Devlet"> <div class="vector-toc-text"> 4.3 Devlet </div> </a> <ul id="toc-Devlet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ekonomi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ekonomi"> <div class="vector-toc-text"> 4.4 Ekonomi </div> </a> <ul id="toc-Ekonomi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Diğer_dinlere_bakış" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Diğer_dinlere_bakış"> <div class="vector-toc-text"> 4.5 Diğer dinlere bakış </div> </a> <ul id="toc-Diğer_dinlere_bakış-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cihat_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cihat_2"> <div class="vector-toc-text"> 4.5.1 Cihat </div> </a> <ul id="toc-Cihat_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tarihi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tarihi"> <div class="vector-toc-text"> 5 Tarihi </div> </a> <button aria-controls="toc-Tarihi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Tarihi alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Tarihi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-İslamın_çıkış_coğrafyası" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İslamın_çıkış_coğrafyası"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 İslamın çıkış coğrafyası </div> </a> <ul id="toc-İslamın_çıkış_coğrafyası-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslam_Öncesi_Arap_Yarımadası" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_Öncesi_Arap_Yarımadası"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 İslam Öncesi Arap Yarımadası </div> </a> <ul id="toc-İslam_Öncesi_Arap_Yarımadası-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muhammed_Dönemi_(y._610-632)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Muhammed_Dönemi_(y._610-632)"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Muhammed Dönemi (y. 610-632) </div> </a> <ul id="toc-Muhammed_Dönemi_(y._610-632)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dört_Halife_Dönemi_(632-661)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dört_Halife_Dönemi_(632-661)"> <div class="vector-toc-text"> 5.4 Dört Halife Dönemi (632-661) </div> </a> <ul id="toc-Dört_Halife_Dönemi_(632-661)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Emevîler_Dönemi_(661-750)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Emevîler_Dönemi_(661-750)"> <div class="vector-toc-text"> 5.5 Emevîler Dönemi (661-750) </div> </a> <ul id="toc-Emevîler_Dönemi_(661-750)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Abbasîler_Dönemi_(750-1258)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Abbasîler_Dönemi_(750-1258)"> <div class="vector-toc-text"> 5.6 Abbasîler Dönemi (750-1258) </div> </a> <ul id="toc-Abbasîler_Dönemi_(750-1258)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sonraki_dönemler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sonraki_dönemler"> <div class="vector-toc-text"> 5.7 Sonraki dönemler </div> </a> <ul id="toc-Sonraki_dönemler-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Mezhepler_ve_eğilimler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mezhepler_ve_eğilimler"> <div class="vector-toc-text"> 6 Mezhepler ve eğilimler </div> </a> <button aria-controls="toc-Mezhepler_ve_eğilimler-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Mezhepler ve eğilimler alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Mezhepler_ve_eğilimler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Siyasi_mezhepler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Siyasi_mezhepler"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Siyasi mezhepler </div> </a> <ul id="toc-Siyasi_mezhepler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sünnilik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sünnilik"> <div class="vector-toc-text"> 6.1.1 Sünnilik </div> </a> <ul id="toc-Sünnilik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Şiilik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Şiilik"> <div class="vector-toc-text"> 6.1.2 Şiilik </div> </a> <ul id="toc-Şiilik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Haricilik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Haricilik"> <div class="vector-toc-text"> 6.1.3 Haricilik </div> </a> <ul id="toc-Haricilik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İnanç_mezhepleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İnanç_mezhepleri"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 İnanç mezhepleri </div> </a> <ul id="toc-İnanç_mezhepleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fıkıh_mezhepleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fıkıh_mezhepleri"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Fıkıh mezhepleri </div> </a> <ul id="toc-Fıkıh_mezhepleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Diğer_grup_ve_mezhepler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Diğer_grup_ve_mezhepler"> <div class="vector-toc-text"> 6.4 Diğer grup ve mezhepler </div> </a> <ul id="toc-Diğer_grup_ve_mezhepler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Anadolu_Alevîliği" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Anadolu_Alevîliği"> <div class="vector-toc-text"> 6.4.1 Anadolu Alevîliği </div> </a> <ul id="toc-Anadolu_Alevîliği-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tasavvuf" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Tasavvuf"> <div class="vector-toc-text"> 6.4.2 Tasavvuf </div> </a> <ul id="toc-Tasavvuf-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dünyada_Müslümanlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dünyada_Müslümanlar"> <div class="vector-toc-text"> 7 Dünyada Müslümanlar </div> </a> <button aria-controls="toc-Dünyada_Müslümanlar-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Dünyada Müslümanlar alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Dünyada_Müslümanlar-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Demografi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Demografi"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Demografi </div> </a> <ul id="toc-Demografi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_çok_Müslüman_bulunan_ülkeler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_çok_Müslüman_bulunan_ülkeler"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 En çok Müslüman bulunan ülkeler </div> </a> <ul id="toc-En_çok_Müslüman_bulunan_ülkeler-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gelecek_yıllarda_Müslümanlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gelecek_yıllarda_Müslümanlar"> <div class="vector-toc-text"> 7.3 Gelecek yıllarda Müslümanlar </div> </a> <ul id="toc-Gelecek_yıllarda_Müslümanlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kültür" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kültür"> <div class="vector-toc-text"> 8 Kültür </div> </a> <button aria-controls="toc-Kültür-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Kültür alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Kültür-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sanat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sanat"> <div class="vector-toc-text"> 8.1 Sanat </div> </a> <ul id="toc-Sanat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bilim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bilim"> <div class="vector-toc-text"> 8.2 Bilim </div> </a> <ul id="toc-Bilim-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Edebiyat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Edebiyat"> <div class="vector-toc-text"> 8.3 Edebiyat </div> </a> <ul id="toc-Edebiyat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tiyatro,_sinema_ve_müzik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tiyatro,_sinema_ve_müzik"> <div class="vector-toc-text"> 8.4 Tiyatro, sinema ve müzik </div> </a> <ul id="toc-Tiyatro,_sinema_ve_müzik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Türetilmiş_dinler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Türetilmiş_dinler"> <div class="vector-toc-text"> 9 Türetilmiş dinler </div> </a> <ul id="toc-Türetilmiş_dinler-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslam_eleştirisi_ve_mitolojiler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_eleştirisi_ve_mitolojiler"> <div class="vector-toc-text"> 10 İslam eleştirisi ve mitolojiler </div> </a> <button aria-controls="toc-İslam_eleştirisi_ve_mitolojiler-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> İslam eleştirisi ve mitolojiler alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-İslam_eleştirisi_ve_mitolojiler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mitolojiler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mitolojiler"> <div class="vector-toc-text"> 10.1 Mitolojiler </div> </a> <ul id="toc-Mitolojiler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Yaratılış_ve_Tufan_hikâyeleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Yaratılış_ve_Tufan_hikâyeleri"> <div class="vector-toc-text"> 10.1.1 Yaratılış ve Tufan hikâyeleri </div> </a> <ul id="toc-Yaratılış_ve_Tufan_hikâyeleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Siyer_hikâyeleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Siyer_hikâyeleri"> <div class="vector-toc-text"> 10.1.2 Siyer hikâyeleri </div> </a> <ul id="toc-Siyer_hikâyeleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ruhaniler_ve_tılsımlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ruhaniler_ve_tılsımlar"> <div class="vector-toc-text"> 10.1.3 Ruhaniler ve tılsımlar </div> </a> <ul id="toc-Ruhaniler_ve_tılsımlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mitolojik_veya_yarı_mitolojik_kişi,_topluluk,_yer,_nesne_ve_hayvanlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mitolojik_veya_yarı_mitolojik_kişi,_topluluk,_yer,_nesne_ve_hayvanlar"> <div class="vector-toc-text"> 10.1.4 Mitolojik veya yarı mitolojik kişi, topluluk, yer, nesne ve hayvanlar </div> </a> <ul id="toc-Mitolojik_veya_yarı_mitolojik_kişi,_topluluk,_yer,_nesne_ve_hayvanlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eskatoloji_ve_korku_içerikli" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Eskatoloji_ve_korku_içerikli"> <div class="vector-toc-text"> 10.1.5 Eskatoloji ve korku içerikli </div> </a> <ul id="toc-Eskatoloji_ve_korku_içerikli-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ayrıca_bakınız" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ayrıca_bakınız"> <div class="vector-toc-text"> 11 Ayrıca bakınız </div> </a> <ul id="toc-Ayrıca_bakınız-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notlar"> <div class="vector-toc-text"> 12 Notlar </div> </a> <ul id="toc-Notlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kaynakça" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kaynakça"> <div class="vector-toc-text"> 13 Kaynakça </div> </a> <ul id="toc-Kaynakça-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Konuyla_ilgili_yayınlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Konuyla_ilgili_yayınlar"> <div class="vector-toc-text"> 14 Konuyla ilgili yayınlar </div> </a> <ul id="toc-Konuyla_ilgili_yayınlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="İçindekiler" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="İçindekiler tablosunu değiştir" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > İçindekiler tablosunu değiştir </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">İslam</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Başka bir dildeki sayfaya gidin. 265 dilde mevcut" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-265" aria-hidden="true" > 265 dil </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/%C3%89seulam" title="Éseulam - Açece" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Éseulam" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="Açece" class="interlanguage-link-target">Acèh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D1%8A%D0%B0%D0%BC" title="Ислъам - Adigece" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Ислъам" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="Adigece" class="interlanguage-link-target">Адыгабзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Afrikaanca" lang="af" hreflang="af" data-title="Islam" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaanca" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İsviçre Almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Islam" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsviçre Almancası" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%88%B5%E1%88%8D%E1%88%9D%E1%8A%93" title="እስልምና - Amharca" lang="am" hreflang="am" data-title="እስልምና" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amharca" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Aragonca" lang="an" hreflang="an" data-title="Islam" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonca" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Allad%C5%8Dm" title="Alladōm - Eski İngilizce" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Alladōm" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Eski İngilizce" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Isilam" title="Isilam - Obolo dili" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Isilam" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="Obolo dili" class="interlanguage-link-target">Obolo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Angika" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام - Arapça" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الإسلام" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arapça" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%A3%DC%A0%DC%90%DC%A1" title="ܐܣܠܐܡ - Aramice" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܣܠܐܡ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramice" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="إسلام - Fas Arapçası" lang="ary" hreflang="ary" data-title="إسلام" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Fas Arapçası" class="interlanguage-link-target">الدارجة</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الاسلام - Mısır Arapçası" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الاسلام" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Mısır Arapçası" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%9B%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="ইছলাম - Assamca" lang="as" hreflang="as" data-title="ইছলাম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamca" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Asturyasça" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Islam" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturyasça" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Avar dili" lang="av" hreflang="av" data-title="Ислам" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="Avar dili" class="interlanguage-link-target">Авар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="Awadhi" class="interlanguage-link-target">अवधी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam" title="İslam - Azerbaycan dili" lang="az" hreflang="az" data-title="İslam" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaycan dili" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ایسلام - South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ایسلام" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Başkırtça" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ислам" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Başkırtça" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Agama_Islam" title="Agama Islam - Bali dili" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Agama Islam" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Bali dili" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Bavyera dili" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Islam" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavyera dili" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Islams" title="Islams - Samogitçe" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Islams" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitçe" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Islam" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target">Batak Toba</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Islam" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bdr mw-list-item"><a href="https://bdr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - West Coast Bajau" lang="bdr" hreflang="bdr" data-title="Islam" data-language-autonym="Bajau Sama" data-language-local-name="West Coast Bajau" class="interlanguage-link-target">Bajau Sama</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам - Belarusça" lang="be" hreflang="be" data-title="Іслам" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusça" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Іслам" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Selam" title="Selam - Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Selam" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D1%8F%D0%BC" title="Ислям - Bulgarca" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ислям" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarca" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Islam" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="Bislama" class="interlanguage-link-target">Bislama</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Banjar Dili" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Islam" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar Dili" class="interlanguage-link-target">Banjar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%82%8F" title="အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏ - Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Silameya" title="Silameya - Bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Silameya" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="Bambara" class="interlanguage-link-target">Bamanankan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="ইসলাম - Bengalce" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ইসলাম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengalce" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%91%E0%BD%96%E0%BE%B1%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%98%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BC%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="དབྱི་སི་ལམ་ཆོས་ལུགས། - Tibetçe" lang="bo" hreflang="bo" data-title="དབྱི་སི་ལམ་ཆོས་ལུགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Tibetçe" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Bretonca" lang="br" hreflang="br" data-title="Islam" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretonca" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Boşnakça" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Islam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Boşnakça" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Islam" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/Selleng" title="Selleng - Bugis" lang="bug" hreflang="bug" data-title="Selleng" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="Bugis" class="interlanguage-link-target">Basa Ugi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D1%88%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Лалын шажан - Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Лалын шажан" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Katalanca" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Islam" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalanca" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/%C4%AC-s%E1%B9%B3%CC%86-l%C3%A0ng-g%C3%A1u" title="Ĭ-sṳ̆-làng-gáu - Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ĭ-sṳ̆-làng-gáu" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Çeçence" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ислам" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Çeçence" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Sebuano dili" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Islam" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Sebuano dili" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ئیسلام - Orta Kürtçe" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیسلام" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Orta Kürtçe" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Islamu" title="Islamu - Korsikaca" lang="co" hreflang="co" data-title="Islamu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Korsikaca" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sl%C3%A2m" title="İslâm - Kırım Tatarcası" lang="crh" hreflang="crh" data-title="İslâm" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Kırım Tatarcası" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A1m" title="Islám - Çekçe" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Islám" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Çekçe" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Çuvaşça" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ислам" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Çuvaşça" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Galce" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Islam" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Galce" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="önerilen madde"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Danca" lang="da" hreflang="da" data-title="Islam" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danca" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Musulunsi" title="Musulunsi - Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Musulunsi" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target">Dagbanli</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Almanca" lang="de" hreflang="de" data-title="Islam" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Almanca" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam" title="İslam - Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İslam" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Aşağı Sorbça" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Islam" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="Aşağı Sorbça" class="interlanguage-link-target">Dolnoserbski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Orta Kadazan" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Islam" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Orta Kadazan" class="interlanguage-link-target">Kadazandusun</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8D%DE%A7%DE%89%DE%B0" title="އިސްލާމް - Divehi dili" lang="dv" hreflang="dv" data-title="އިސްލާމް" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="Divehi dili" class="interlanguage-link-target">ދިވެހިބަސް</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CE%BB%CE%AC%CE%BC" title="Ισλάμ - Yunanca" lang="el" hreflang="el" data-title="Ισλάμ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Yunanca" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/%C3%8C%C5%9Blam" title="Ìślam - Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Ìślam" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target">Emiliàn e rumagnòl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İngilizce" lang="en" hreflang="en" data-title="Islam" data-language-autonym="English" data-language-local-name="İngilizce" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Islamo" title="Islamo - Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Islamo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İspanyolca" lang="es" hreflang="es" data-title="Islam" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="İspanyolca" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Estonca" lang="et" hreflang="et" data-title="Islam" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonca" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Baskça" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Islam" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskça" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Ekstremadura Dili" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Islam" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Ekstremadura Dili" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام - Farsça" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اسلام" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Farsça" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Lislaamu" title="Lislaamu - Fula dili" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Lislaamu" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="Fula dili" class="interlanguage-link-target">Fulfulde</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Fince" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Islam" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fince" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Muhamediusk" title="Muhamediusk - Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Muhamediusk" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Faroe dili" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Islam" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faroe dili" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Fransızca" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Islam" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Fransızca" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Islame" title="Islame - Arpitanca" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Islame" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitanca" class="interlanguage-link-target">Arpetan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Islaam" title="Islaam - Kuzey Frizce" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Islaam" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Kuzey Frizce" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Friuli dili" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Islam" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friuli dili" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Batı Frizcesi" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Islam" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Batı Frizcesi" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Ioslam" title="Ioslam - İrlandaca" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ioslam" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="İrlandaca" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam" title="İslam - Gagavuzca" lang="gag" hreflang="gag" data-title="İslam" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="Gagavuzca" class="interlanguage-link-target">Gagauz</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E8%98%AD%E6%95%99" title="伊斯蘭教 - Gan Çincesi" lang="gan" hreflang="gan" data-title="伊斯蘭教" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan Çincesi" class="interlanguage-link-target">贛語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Islam" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Ioslam" title="Ioslam - İskoç Gaelcesi" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ioslam" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="İskoç Gaelcesi" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Galiçyaca" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Islam" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galiçyaca" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%8A%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ايسلام - Gilanice" lang="glk" hreflang="glk" data-title="ايسلام" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilanice" class="interlanguage-link-target">گیلکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A3" title="Islã - Guarani dili" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Islã" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guarani dili" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Goa Konkanicesi" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Islam" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goa Konkanicesi" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Gorontalo dili" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Islam" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="Gorontalo dili" class="interlanguage-link-target">Bahasa Hulontalo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83%F0%90%8C%BB%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BC" title="𐌹𐍃𐌻𐌰𐌼 - Gotça" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌹𐍃𐌻𐌰𐌼" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="Gotça" class="interlanguage-link-target">𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AE" title="ઇસ્લામ - Güceratça" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ઇસ્લામ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Güceratça" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Islam" title="Yn Islam - Man dili" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Islam" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="Man dili" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Musulunci" title="Musulunci - Hausa dili" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Musulunci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa dili" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AE-s%E1%B9%B3%CC%82-l%C3%A0n-kau" title="Yî-sṳ̂-làn-kau - Hakka Çincesi" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yî-sṳ̂-làn-kau" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Çincesi" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Ho%CA%BBomana_Mohameka" title="Hoʻomana Mohameka - Hawaii dili" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Hoʻomana Mohameka" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="Hawaii dili" class="interlanguage-link-target">Hawaiʻi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A1%D7%9C%D7%90%D7%9D" title="אסלאם - İbranice" lang="he" hreflang="he" data-title="אסלאם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="İbranice" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Hintçe" lang="hi" hreflang="hi" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hintçe" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Fiji Hintçesi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Islam" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hintçesi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Hırvatça" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Islam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Hırvatça" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Yukarı Sorbça" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Islam" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Yukarı Sorbça" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Islamis" title="Islamis - Haiti Kreyolu" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Islamis" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haiti Kreyolu" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Iszl%C3%A1m" title="Iszlám - Macarca" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Iszlám" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Macarca" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ - Ermenice" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Իսլամ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Ermenice" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Իսլամութիւն - Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Իսլամութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İnterlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Islam" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="İnterlingua" class="interlanguage-link-target">İnterlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Islam" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Iban" class="interlanguage-link-target">Jaku Iban</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Endonezce" lang="id" hreflang="id" data-title="Islam" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Endonezce" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Islam" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/%C3%80lak%E1%BB%A5%CC%80ba" title="Àlakụ̀ba - İbo dili" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Àlakụ̀ba" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="İbo dili" class="interlanguage-link-target">Igbo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Islam" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - İnguşça" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Ислам" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="İnguşça" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Islamo" title="Islamo - Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Islamo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8Dslam" title="Íslam - İzlandaca" lang="is" hreflang="is" data-title="Íslam" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="İzlandaca" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İtalyanca" lang="it" hreflang="it" data-title="Islam" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="İtalyanca" class="interlanguage-link-target">İtaliano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A4%E3%82%B9%E3%83%A9%E3%83%A0%E6%95%99" title="イスラム教 - Japonca" lang="ja" hreflang="ja" data-title="イスラム教" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japonca" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Izlam" title="Izlam - Jamaika Patois Dili" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Izlam" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaika Patois Dili" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/musyjda" title="musyjda - Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="musyjda" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Cava dili" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Islam" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Cava dili" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98" title="ისლამი - Gürcüce" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ისლამი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Gürcüce" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Karakalpakça" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Islam" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Karakalpakça" class="interlanguage-link-target">Qaraqalpaqsha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tineslemt" title="Tineslemt - Kabiliyece" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tineslemt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Kabiliyece" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D1%8A%D0%B0%D0%BC" title="Ислъам - Kabardeyce" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Ислъам" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="Kabardeyce" class="interlanguage-link-target">Адыгэбзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Iizilaam" title="Iizilaam - Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Iizilaam" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Khwikpaa%CC%B1pyia%CC%B1" title="Khwikpaa̱pyia̱ - Tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Khwikpaa̱pyia̱" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="Tyap" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Kisilamu" title="Kisilamu - Kongo dili" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Kisilamu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Kongo dili" class="interlanguage-link-target">Kongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Islam" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target">Kumoring</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Kazakça" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ислам" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakça" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://kl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Grönland dili" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Islam" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="Grönland dili" class="interlanguage-link-target">Kalaallisut</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="ឥស្លាមសាសនា - Khmer dili" lang="km" hreflang="km" data-title="ឥស្លាមសាសនា" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Khmer dili" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%87%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%82_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ - Kannada dili" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada dili" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9D%B4%EC%8A%AC%EB%9E%8C%EA%B5%90" title="이슬람교 - Korece" lang="ko" hreflang="ko" data-title="이슬람교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korece" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Karaçay-Balkarca" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Ислам" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="Karaçay-Balkarca" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%90%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اِسلام - Keşmir dili" lang="ks" hreflang="ks" data-title="اِسلام" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="Keşmir dili" class="interlanguage-link-target">कॉशुर / کٲشُر</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Eslam" title="Îslam - Kürtçe" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Îslam" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kürtçe" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Kernevekçe" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Islam" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Kernevekçe" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Kırgızca" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Ислам" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kırgızca" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Religio_Islamica" title="Religio Islamica - Latince" lang="la" hreflang="la" data-title="Religio Islamica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latince" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Islam" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Ladino" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Lüksemburgca" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Islam" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Lüksemburgca" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Ислам" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target">Лакку</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Lezgice" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Ислам" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgice" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Islam" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Limburgca" lang="li" hreflang="li" data-title="Islam" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgca" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Islamiximo" title="Islamiximo - Ligurca" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Islamiximo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurca" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Islam" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Lombardça" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Islam" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardça" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Islamu" title="Islamu - Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Islamu" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BB%9C%E0%BA%B2%E0%BA%AD%E0%BA%B4%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BA%A5%E0%BA%B2%E0%BA%A1" title="ສາສະໜາອິສະລາມ - Lao dili" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສາສະໜາອິສະລາມ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Lao dili" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Islamas" title="Islamas - Litvanca" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Islamas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litvanca" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Isl%C4%81ms" title="Islāms - Letonca" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Islāms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Letonca" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Madura Dili" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Islam" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="Madura Dili" class="interlanguage-link-target">Madhurâ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Islam" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target">Basa Banyumasan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Mokşa dili" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ислам" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="Mokşa dili" class="interlanguage-link-target">Мокшень</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Silamo" title="Silamo - Malgaşça" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Silamo" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malgaşça" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Ihirama" title="Ihirama - Maori dili" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Ihirama" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="Maori dili" class="interlanguage-link-target">Māori</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Islam" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Makedonca" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ислам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonca" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%87%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E2%80%8C%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%82" title="ഇസ്‌ലാം - Malayalam dili" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഇസ്‌ലാം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam dili" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Moğolca" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ислам" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Moğolca" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8F%EA%AF%81%EA%AF%AD%EA%AF%82%EA%AF%A5%EA%AF%9D_%EA%AF%82%EA%AF%A5%EA%AF%8F%EA%AF%85%EA%AF%A4%EA%AF%A1" title="ꯏꯁ꯭ꯂꯥꯝ ꯂꯥꯏꯅꯤꯡ - Manipuri dili" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯏꯁ꯭ꯂꯥꯝ ꯂꯥꯏꯅꯤꯡ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="Manipuri dili" class="interlanguage-link-target">ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%BF%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BA" title="အေဿလာမ် - Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="အေဿလာမ်" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target">ဘာသာမန်</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Marathi dili" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi dili" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Malayca" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Islam" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malayca" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/I%C5%BClam" title="Iżlam - Maltaca" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Iżlam" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Maltaca" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Eislan" title="Eislan - Miranda dili" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Eislan" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Miranda dili" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="အစ္စလာမ်ဘာသာ - Birman dili" lang="my" hreflang="my" data-title="အစ္စလာမ်ဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birman dili" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ایسلام - Mazenderanca" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ایسلام" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazenderanca" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Islam" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target">Nāhuatl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Napolice" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Islam" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Napolice" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Aşağı Almanca" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Islam" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Aşağı Almanca" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Aşağı Saksonca" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Islam" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Aşağı Saksonca" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="इस्लाम धर्म - Nepalce" lang="ne" hreflang="ne" data-title="इस्लाम धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalce" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम - Nevari" lang="new" hreflang="new" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Nevari" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Felemenkçe" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Islam" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Felemenkçe" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Norveççe Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Islam" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norveççe Nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Norveççe Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Islam" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norveççe Bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Islame" title="Islame - Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Islame" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target">Novial</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%96%DF%98%DF%8D%DF%AC%DF%9E%DF%9F%DF%8F%DF%AC%DF%A6%DF%8A" title="ߖߘߍ߬ߞߟߏ߬ߦߊ - N’Ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߖߘߍ߬ߞߟߏ߬ߦߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="N’Ko" class="interlanguage-link-target">ߒߞߏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Islam" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Nyanja" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Islam" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="Nyanja" class="interlanguage-link-target">Chi-Chewa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Oksitan dili" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Islam" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Oksitan dili" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Islaamaa" title="Islaamaa - Oromo dili" lang="om" hreflang="om" data-title="Islaamaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="Oromo dili" class="interlanguage-link-target">Oromoo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%87%E0%AC%B8%E0%AC%B2%E0%AC%BE%E0%AC%AE_%E0%AC%A7%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%AE" title="ଇସଲାମ ଧର୍ମ - Oriya dili" lang="or" hreflang="or" data-title="ଇସଲାମ ଧର୍ମ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="Oriya dili" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8B%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%BE%D0%BD_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Пысылмон дин - Osetçe" lang="os" hreflang="os" data-title="Пысылмон дин" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Osetçe" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%87%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%AE" title="ਇਸਲਾਮ - Pencapça" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਇਸਲਾਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Pencapça" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Islam" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="Pampanga" class="interlanguage-link-target">Kapampangan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Islam" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiamento" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Picard Dili" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Islam" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard Dili" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcm mw-list-item"><a href="https://pcm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Nijerya Pidgin dili" lang="pcm" hreflang="pcm" data-title="Islam" data-language-autonym="Naijá" data-language-local-name="Nijerya Pidgin dili" class="interlanguage-link-target">Naijá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Islaam" title="Islaam - Pensilvanya Almancası" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Islaam" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pensilvanya Almancası" class="interlanguage-link-target">Deitsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE_%E0%A4%A7%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="इस्लाम धम्म - Pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="इस्लाम धम्म" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="Pali" class="interlanguage-link-target">पालि</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Islem" title="Islem - Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Islem" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target">Norfuk / Pitkern</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Lehçe" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Islam" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Lehçe" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Piyemontece" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Islam" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piyemontece" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="اسلام" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام - Peştuca" lang="ps" hreflang="ps" data-title="اسلام" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Peştuca" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Islamismo" title="Islamismo - Portekizce" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Islamismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portekizce" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Keçuva dili" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Islam" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Keçuva dili" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Romanşça" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Islam" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Romanşça" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Islam" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target">Romani čhib</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Rumence" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Islam" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumence" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Rusça" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ислам" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusça" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам - Rusince" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Іслам" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusince" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Islamu" title="Islamu - Kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Islamu" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="Kinyarwanda" class="interlanguage-link-target">Ikinyarwanda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D-%E0%A4%AE%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="इस्लाम्-मतम् - Sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="इस्लाम्-मतम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Sanskrit" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D0%BC" title="Ислаам - Yakutça" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Ислаам" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Yakutça" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A4%E1%B1%A5%E1%B1%9E%E1%B1%9F%E1%B1%A2" title="ᱤᱥᱞᱟᱢ - Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱤᱥᱞᱟᱢ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Santali" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Sardunya dili" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Islam" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardunya dili" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Sicilyaca" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Islam" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sicilyaca" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İskoçça" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Islam" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="İskoçça" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام - Sindhi dili" lang="sd" hreflang="sd" data-title="اسلام" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi dili" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A1ma" title="Isláma - Kuzey Laponcası" lang="se" hreflang="se" data-title="Isláma" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Kuzey Laponcası" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Sırp-Hırvat Dili" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Islam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Sırp-Hırvat Dili" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Lislam" title="Lislam - Taşelit" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Lislam" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="Taşelit" class="interlanguage-link-target">Taclḥit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%89%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B6%B8%E0%B7%8A" title="ඉස්ලාම් - Sinhali dili" lang="si" hreflang="si" data-title="ඉස්ලාම්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Sinhali dili" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Islam" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Slovakça" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Islam" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovakça" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام - Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="اسلام" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target">سرائیکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Slovence" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Islam" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovence" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Uyisalama" title="Uyisalama - Şona dili" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Uyisalama" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Şona dili" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Islaam" title="Islaam - Somalice" lang="so" hreflang="so" data-title="Islaam" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalice" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Islami" title="Islami - Arnavutça" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Islami" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Arnavutça" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Sırpça" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Ислам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Sırpça" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Sunda dili" lang="su" hreflang="su" data-title="Islam" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Sunda dili" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - İsveççe" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Islam" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="İsveççe" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uislamu" title="Uislamu - Svahili dili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uislamu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Svahili dili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Silezyaca" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Islam" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silezyaca" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%9A%E0%AF%81%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="இசுலாம் - Tamilce" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இசுலாம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamilce" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%87%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಇಸ್ಲಾಮ್ ಧರ್ಮ - Tuluca" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಇಸ್ಲಾಮ್ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tuluca" class="interlanguage-link-target">ತುಳು</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82_%E0%B0%AE%E0%B0%A4%E0%B0%82" title="ఇస్లాం మతం - Telugu dili" lang="te" hreflang="te" data-title="ఇస్లాం మతం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu dili" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%BC" title="Ислом - Tacikçe" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ислом" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tacikçe" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A1" title="ศาสนาอิสลาม - Tayca" lang="th" hreflang="th" data-title="ศาสนาอิสลาม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tayca" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9D%E1%88%B5%E1%88%8D%E1%88%9D%E1%8A%93" title="ምስልምና - Tigrinya dili" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ምስልምና" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="Tigrinya dili" class="interlanguage-link-target">ትግርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A4m" title="Isläm - Türkmence" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Isläm" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Türkmence" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Tagalogca" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Islam" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalogca" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Talışça" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Islam" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talışça" class="interlanguage-link-target">Tolışi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Tok Pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Islam" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="Tok Pisin" class="interlanguage-link-target">Tok Pisin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vusurumani" title="Vusurumani - Tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vusurumani" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="Tsonga" class="interlanguage-link-target">Xitsonga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам - Tatarca" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Ислам" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatarca" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Nkramosom" title="Nkramosom - Tvi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Nkramosom" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Tvi" class="interlanguage-link-target">Twi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D9%89%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D9%89%D9%86%D9%89" title="ئىسلام دىنى - Uygurca" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئىسلام دىنى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Uygurca" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам - Ukraynaca" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Іслам" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraynaca" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام - Urduca" lang="ur" hreflang="ur" data-title="اسلام" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urduca" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Islom" title="Islom - Özbekçe" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Islom" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Özbekçe" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Venedikçe" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Islam" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venedikçe" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Veps dili" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Islam" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps dili" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93i_gi%C3%A1o" title="Hồi giáo - Vietnamca" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hồi giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamca" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Batı Flamanca" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Islam" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="Batı Flamanca" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Slam" title="Slam - Volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Slam" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapük" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Valonca" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Islam" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Valonca" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Islam" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Varay" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Lislaam" title="Lislaam - Volofça" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Lislaam" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="Volofça" class="interlanguage-link-target">Wolof</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%9E%E6%95%99" title="回教 - Wu Çincesi" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="回教" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Çincesi" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BB_%D1%88%D0%B0%D2%97%D0%BD" title="Лал шаҗн - Kalmıkça" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Лал шаҗн" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="Kalmıkça" class="interlanguage-link-target">Хальмг</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98" title="ისლამი - Megrelce" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ისლამი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Megrelce" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%A1%D7%9C%D7%90%D7%9D" title="איסלאם - Yidiş" lang="yi" hreflang="yi" data-title="איסלאם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Yidiş" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%E1%BA%B8%CC%80s%C3%ACn_Islam" title="Ẹ̀sìn Islam - Yorubaca" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ẹ̀sìn Islam" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yorubaca" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Yihswhlanzgyau" title="Yihswhlanzgyau - Zhuangca" lang="za" hreflang="za" data-title="Yihswhlanzgyau" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuangca" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Zelandaca" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Islam" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zelandaca" class="interlanguage-link-target">Zeêuws</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%89%E2%B5%99%E2%B5%8D%E2%B4%B0%E2%B5%8E" title="ⵉⵙⵍⴰⵎ - Standart Fas Tamazigti" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵉⵙⵍⴰⵎ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="Standart Fas Tamazigti" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E5%85%B0%E6%95%99" title="伊斯兰教 - Çince" lang="zh" hreflang="zh" data-title="伊斯兰教" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Çince" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%9E%E6%95%99" title="回教 - Edebi Çince" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="回教" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Edebi Çince" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Min Nan Çincesi" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Islam" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan Çincesi" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E8%98%AD%E6%95%99" title="伊斯蘭教 - Kantonca" lang="yue" hreflang="yue" data-title="伊斯蘭教" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonca" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam - Zuluca" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Islam" data-language-autonym="İsiZulu" data-language-local-name="Zuluca" class="interlanguage-link-target">İsiZulu</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q432#sitelinks-wikipedia" title="Dillerarası bağlantıları değiştir" class="wbc-editpage">Bağlantıları değiştir</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ad alanları"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İçerik sayfasını göster [c]" accesskey="c">Madde</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tart%C4%B1%C5%9Fma:%C4%B0slam" rel="discussion" title="İçerik ile ilgili tartışma [t]" accesskey="t">Tartışma</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Dil varyantını değiştir" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Türkçe </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Görünüm"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%B0slam">Oku</a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit" title="Bu sayfa koruma altında.
Kaynağını görebilirsiniz [e]" accesskey="e">Kaynağı gör</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=history" title="Bu sayfanın geçmiş sürümleri [h]" accesskey="h">Geçmişi gör</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Araçlar" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Araçlar </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Araçlar</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Daha fazla seçenek" > <div class="vector-menu-heading"> Eylemler </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%B0slam">Oku</a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit">Kaynağı gör</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=history">Geçmişi gör</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Genel </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SayfayaBa%C4%9Flant%C4%B1lar/%C4%B0slam" title="Bu sayfaya bağlantı vermiş tüm viki sayfalarının listesi [j]" accesskey="j">Sayfaya bağlantılar</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C4%B0lgiliDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler/%C4%B0slam" rel="nofollow" title="Bu sayfadan bağlantı verilen sayfalardaki son değişiklikler [k]" accesskey="k">İlgili değişiklikler</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C3%96zelSayfalar" title="Tüm özel sayfaların listesi [q]" accesskey="q">Özel sayfalar</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&oldid=33994642" title="Bu sayfanın bu revizyonuna kalıcı bağlantı">Kalıcı bağlantı</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=info" title="Bu sayfa hakkında daha fazla bilgi">Sayfa bilgisi</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:KaynakG%C3%B6ster&page=%C4%B0slam&id=33994642&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu sayfadan nasıl kaynak göstereceği hakkında bilgi">Bu sayfayı kaynak göster</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C4%25B0slam">Kısaltılmış URL'yi al</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C4%25B0slam">Karekodu indir</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Yazdır/dışa aktar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kitap&bookcmd=book_creator&referer=%C4%B0slam">Bir kitap oluştur</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:DownloadAsPdf&page=%C4%B0slam&action=show-download-screen">PDF olarak indir</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&printable=yes" title="Bu sayfanın basılmaya uygun sürümü [p]" accesskey="p">Basılmaya uygun görünüm</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Diğer projelerde </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Islam" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://tr.wikinews.org/wiki/Kategori:%C4%B0slam" hreflang="tr">Vikihaber</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://tr.wikiquote.org/wiki/%C4%B0slam" hreflang="tr">Vikisöz</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q432" title="Veri havuzundaki ilgili ögeye bağlantı [g]" accesskey="g">Vikiveri ögesi</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Görünüm</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">gizle</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-pp-default" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Vikipedi:Koruma_politikas%C4%B1#semi" title="Bu madde yarı korumaya alındı."><img alt="Page yarı korumaya alındı" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Yar%C4%B1-koruma.svg/20px-Yar%C4%B1-koruma.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Yar%C4%B1-koruma.svg/30px-Yar%C4%B1-koruma.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Yar%C4%B1-koruma.svg/40px-Yar%C4%B1-koruma.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipedi, özgür ansiklopedi</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">(<a href="/w/index.php?title=%C4%B0sl%C3%A2miyet&redirect=no" class="mw-redirect" title="İslâmiyet">İslâmiyet</a> sayfasından yönlendirildi)</div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tr" dir="ltr"><table class="box-Yalın_URL'leri_temizle plainlinks metadata ambox ambox-style Mikutu-temizle-çürümüş_bağlantı" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><a href="/wiki/Dosya:Text_document_with_red_question_mark.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Text_document_with_red_question_mark.svg/40px-Text_document_with_red_question_mark.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Text_document_with_red_question_mark.svg/60px-Text_document_with_red_question_mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Text_document_with_red_question_mark.svg/80px-Text_document_with_red_question_mark.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></a></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Bu maddede yeterince bilgilendirici olmayan ve <a href="/wiki/Vikipedi:Ba%C4%9Flant%C4%B1_%C3%B6l%C3%BCm%C3%BC" title="Vikipedi:Bağlantı ölümü">bağlantı ölümüne</a> karşı savunmasız olan <a href="/wiki/Vikipedi:Yal%C4%B1n_URL" title="Vikipedi:Yalın URL">yalın URL'ler</a> kullanılmıştır. Maddenin <a href="/wiki/Vikipedi:Do%C4%9Frulanabilirlik" title="Vikipedi:Doğrulanabilirlik">doğrulanabilir</a> kalmasını ve maddede tutarlı bir kaynak biçiminin sürdürülebilmesini sağlamak adına lütfen bunları <a href="/wiki/Vikipedi:Kaynak_g%C3%B6sterme" title="Vikipedi:Kaynak gösterme">tamamlayın</a>. (Ekim 2023) (<a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Bak%C4%B1m_%C5%9Fablonunu_kald%C4%B1rmak" title="Yardım:Bakım şablonunu kaldırmak">Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin</a>)</div></td></tr></tbody></table> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Başlığın diğer anlamları için <a href="/wiki/%C4%B0slam_(anlam_ayr%C4%B1m%C4%B1)" class="mw-disambig" title="İslam (anlam ayrımı)">İslam (anlam ayrımı)</a> sayfasına bakınız.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28603389">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox"><caption class="infobox-title">İslam <span class="Nastaliq" title="Urdu Nastaliq" style="font-size: 125%; font-family: 'Jameel Noori Nastaleeq', 'Urdu Typesetting', 'Noto Nastaliq Urdu', 'Hussaini Nastaleeq', 'AlQalam Taj Nastaleeq', IranNastaliq, 'Nafees Nastaleeq', 'Nafees Nastaleeq v1.01', Nafees, 'Pak Nastaleeq', 'PDMS_Jauhar', 'Alvi Lahori Nastaleeq';">اَلْإِسْلَامُ</caption><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><a href="/wiki/Dosya:The_Kaaba_during_Hajj.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/The_Kaaba_during_Hajj.jpg/250px-The_Kaaba_during_Hajj.jpg" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/The_Kaaba_during_Hajj.jpg/375px-The_Kaaba_during_Hajj.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/The_Kaaba_during_Hajj.jpg/500px-The_Kaaba_during_Hajj.jpg 2x" data-file-width="4425" data-file-height="2955" /></a><div class="infobox-caption">İslam'ın <a href="/wiki/K%C4%B1ble" title="Kıble">kıblesi</a> olan <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kâbe</a>'deki <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanlar</a> <hr /></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data">Lâ ilâhe illallah, Muhammedün Resûlullah <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a>: لا اله الا الله محمد رسول الله <a href="/wiki/T%C3%BCrk%C3%A7e" title="Türkçe">Türkçe</a>: Allah'tan başka ilah yoktur, Muhammed Allah'ın elçisidir. (<a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">Kelime-i tevhid</a>) <hr /></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Tip</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Monoteizm" title="Monoteizm">Monoteizm</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Milliyet</th><td class="infobox-data">Çok uluslu</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Sınıflandırma</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimî din</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Aktif saha</th><td class="infobox-data">Dünya çapında</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kutsal metin</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Tanrı</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">İbadetler</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a>, <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">oruç</a>, <a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">zekât</a>, <a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">hac</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">İbadethane</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Cami" title="Cami">Cami</a>, <a href="/wiki/Mescit" title="Mescit">mescit</a>, <a href="/wiki/Cemevi" title="Cemevi">cemevi</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Vaiz</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%C4%B0mam" title="İmam">İmam</a>, <a href="/wiki/Kur%27an_h%C3%A2f%C4%B1z%C4%B1" title="Kur'an hâfızı">hâfız</a>, <a href="/wiki/M%C3%BCezzin" title="Müezzin">müezzin</a>, <a href="/wiki/Dede_(Alevilik)" title="Dede (Alevilik)">dede</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Merkez</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>, <a href="/wiki/Suudi_Arabistan" title="Suudi Arabistan">Suudi Arabistan</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kutsal yerler</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kâbe</a> (<a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>) <a href="/wiki/Mescid-i_Nebev%C3%AE" title="Mescid-i Nebevî">Mescid-i Nebevî</a> (<a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>) <a href="/wiki/Mescid-i_Aksa" title="Mescid-i Aksa">Mescid-i Aksa</a> (<a href="/wiki/Kud%C3%BCs" title="Kudüs">Kudüs</a>)<a href="#cite_note-1">[1]</a> <a href="/wiki/Arafat_Da%C4%9F%C4%B1" title="Arafat Dağı">Arafat Dağı</a> (<a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kutsal gün</th><td class="infobox-data">Cuma</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kutsal vakitler</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">Ramazan</a> <a href="/wiki/Kadir_Gecesi" title="Kadir Gecesi">Kadir Gecesi</a> <a href="/wiki/Ramazan_Bayram%C4%B1" title="Ramazan Bayramı">Ramazan Bayramı</a> <a href="/wiki/Kurban_Bayram%C4%B1" title="Kurban Bayramı">Kurban Bayramı</a> <a href="/wiki/Mira%C3%A7" title="Miraç">Miraç Kandili</a> <a href="/wiki/Berat_Kandili" title="Berat Kandili">Berat Kandili</a> <a href="/wiki/Regaib_Kandili" class="mw-redirect" title="Regaib Kandili">Regaib Kandili</a> <a href="/wiki/Mevlid_Kandili" title="Mevlid Kandili">Mevlid Kandili</a> <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7_aylar" title="Üç aylar">Üç aylar</a> <a href="/wiki/Muharrem_ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Muharrem ayı">Muharrem ayı</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kuruluş</th><td class="infobox-data">MS <abbr title="yaklaşık">y.</abbr> 610 <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>, <a href="/wiki/Hicaz" title="Hicaz">Hicaz</a>, <a href="/wiki/Arabistan" class="mw-redirect" title="Arabistan">Arabistan</a> (günümüzde <a href="/wiki/Suudi_Arabistan" title="Suudi Arabistan">Suudi Arabistan</a>)<a href="#cite_note-auto-2">[not 1]</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kurucu</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> (<abbr title="yaklaşık">y.</abbr> 570–632)<a href="#cite_note-auto-2">[not 1]</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Mezhepler</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/S%C3%BCnn%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Sünnîlik">Sünnîlik</a> <a href="/wiki/%C5%9Ei%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Şiîlik">Şiîlik</a> <a href="/wiki/Haric%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Haricîler">Haricîlik</a> <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevilik</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Takipçi</th><td class="infobox-data"><abbr title="yaklaşık">y.</abbr> 2 milyar<a href="#cite_note-3">[2]</a></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg/260px-Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg" decoding="async" width="260" height="207" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg/390px-Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg/520px-Osman-hamdi-bey-girl-reciting-qu-ran-1880.jpg 2x" data-file-width="695" data-file-height="553" /></a><figcaption>Ünlü <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı</a> ressamı <a href="/wiki/Osman_Hamdi_Bey" title="Osman Hamdi Bey">Osman Hamdi Bey</a>'in ''<a href="/wiki/Kur%27an_Okuyan_K%C4%B1z" title="Kur'an Okuyan Kız">Kur'an Okuyan Kız</a>'' adlı tablosu</figcaption></figure> İslam<a href="#cite_note-4">[not 2]</a> (<a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a>: اَلْإِسْلَامُ, <a href="/wiki/Arap%C3%A7an%C4%B1n_romanizasyonu" title="Arapçanın romanizasyonu">romanize</a>: <span data-nosnippet="" id="ooui-php-1" class="ext-phonos-PhonosButton noexcerpt oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-buttonElement oo-ui-buttonElement-frameless oo-ui-iconElement oo-ui-labelElement oo-ui-buttonWidget" data-ooui="{"_":"mw.Phonos.PhonosButton","href":"\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/transcoded\/e\/e5\/Ar-al_islam.ogg\/Ar-al_islam.ogg.mp3","rel":["nofollow"],"framed":false,"icon":"volumeUp","label":{"html":"el-\u2019\u0130sl\u0101m<\/i>"},"data":{"ipa":"","text":"","lang":"tr","wikibase":"","file":"Ar-al islam.ogg"},"classes":["ext-phonos-PhonosButton","noexcerpt"]}"><a role="button" tabindex="0" href="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e5/Ar-al_islam.ogg/Ar-al_islam.ogg.mp3" rel="nofollow" aria-label="Ses çal" title="Ses çal" class="oo-ui-buttonElement-button">el-’İslām</a><a href="/wiki/Dosya:Ar-al_islam.ogg" title="Dosya:Ar-al islam.ogg">ⓘ</a>), İslamiyet veya Müslümanlık,<a href="#cite_note-5">[3]</a> <a href="/wiki/Monoteizm" title="Monoteizm">tek Tanrı inancına</a> dayalı en yaygın <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimî dinlerden</a> birisidir.<a href="#cite_note-oxford-6">[4]</a><a href="#cite_note-7">[5]</a> <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın <a href="/wiki/Resul_(%C4%B0slam)" title="Resul (İslam)">resulü</a> ve son <a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">peygamber</a> olduğuna inanılan <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> tarafından 610 yılında, <a href="/wiki/Arabistan" class="mw-redirect" title="Arabistan">Arabistan</a>'ın <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a> şehrinde kurulmuş ve yayılmıştır.<a href="#cite_note-auto-2">[not 1]</a> Takipçilerine, "<a href="/wiki/%C4%B0man" title="İman">iman</a> etmiş" veya "inanan" anlamlarına gelen <a href="/wiki/M%C3%BCmin_(%C4%B0slam)" title="Mümin (İslam)">mümin</a><a href="#cite_note-8">[6]</a> veya "Allah'a teslimiyet gösteren" anlamına gelen <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a><a href="#cite_note-9">[7]</a><a href="#cite_note-10">[8]</a> denir. Günümüzde İslam, 2 milyarı aşkın takipçi sayısıyla yeryüzünün <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlıktan</a> sonraki en kalabalık dinidir.<a href="#cite_note-:8-11">[9]</a> İslam inancına göre İslam'ın kutsal kitabı olan <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ı oluşturan <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetler</a> ve <a href="/wiki/Sure" title="Sure">sureler</a>, <a href="/wiki/Cebr%C3%A2il" title="Cebrâil">Cebrâil</a> adlı <a href="/wiki/Melek" title="Melek">melek</a> aracılığıyla, ilki 610 yılında olmak üzere sözlü olarak <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'e <a href="/wiki/Vahiy" title="Vahiy">vahyedilmiştir</a>. İslam'ın temelinde, "tek <a href="/wiki/%C4%B0lah" title="İlah">ilah</a> olarak <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'a, O'nun eşi ve benzerinin olmadığına inanmak" anlamına gelen <a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">tevhit</a> inancı yatmaktadır. İslam'ın ana kaynağı olan <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın dışında <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in <a href="/wiki/Siyer" title="Siyer">hayatı</a>, davranış tarzı (<a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">sünnet</a>) ve sözleri (<a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadis</a>) de çoğu Müslüman için bağlayıcı bir öneme sahiptir. <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanlar</a>, İslam'ın <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a>, <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>, <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a> gibi <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">peygamberler</a> aracılığıyla daha önce de birçok kez vahyedilmiş olan eksiksiz ve evrensel bir din olduğuna inanırlar.<a href="#cite_note-:8-11">[9]</a><a href="#cite_note-12">[10]</a> Müslümanlar, dili <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> olan <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ı Allah'ın değiştirilmemiş son vahyi olarak kabul ederler.<a href="#cite_note-13">[11]</a> Diğer <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimî dinlerde</a> olduğu gibi, İslam'da da doğruların <a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">cennette</a> ödüllendirileceği ve haksızların <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">cehennemde</a> cezalandırılacağı inancı vardır.<a href="#cite_note-14">[12]</a> <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a>, <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">oruç</a> ve maddi duruma göre <a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">zekat</a> ve <a href="/wiki/Hac" title="Hac">hac</a>, İslam dininin başlıca <a href="/wiki/%C4%B0badet" title="İbadet">ibadetleri</a> arasında yer alır. İslam, Tanrı'nın (<a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>) bir ve tek olduğunu, her şeye gücünün yettiğini, merhametli olduğunu, doğmayıp doğurmadığını<a href="#cite_note-15">[not 3]</a> ve eşi ile benzerinin olmadığını öğretir.<a href="#cite_note-16">[13]</a><a href="#cite_note-17">[14]</a><a href="#cite_note-18">[15]</a> <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>, <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a> ve <a href="/wiki/Kud%C3%BCs" title="Kudüs">Kudüs</a> şehirleri, İslam'ın en kutsal mekanlarına ev sahipliği yapmaktadır.<a href="#cite_note-19">[16]</a> İslam dini, yaklaşık 610 yılında <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'de ortaya çıktı.<a href="#cite_note-20">[17]</a> <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>, İslam dinini yaymasının yanı sıra, siyasi ve askeri bir yapılanmaya da gitti ve <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'de <a href="/wiki/Medine_%C4%B0slam_Devleti" title="Medine İslam Devleti">İslam Devleti</a>'ni kurdu. Muhammed'in ölümünden sonra, <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">halife</a> denilen hükümdarlar bu devletin ardılı olma iddiasıyla egemenlik sürdüler ve <a href="/wiki/Hanedan" title="Hanedan">hanedanlarca</a> yönetilen <a href="/wiki/%C4%B0mparatorluk" title="İmparatorluk">imparatorluklar</a> kurdular; <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevî</a> ve <a href="/wiki/Abb%C3%A2s%C3%AEler" title="Abbâsîler">Abbâsî</a> hanedan topraklarının zamanla bölünmesiyle yeni ve farklı <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman_devletler_ve_hanedanlar_listesi" title="Müslüman devletler ve hanedanlar listesi">Müslüman devletler</a> ortaya çıktı. 8. yüzyıla gelindiğinde İslam inancı, batıda <a href="/wiki/%C4%B0ber_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="İber Yarımadası">İber Yarımadası</a>'ndan doğuda <a href="/wiki/%C4%B0ndus_Nehri" title="İndus Nehri">İndus Nehri</a>'ne kadar uzanıyordu. Daha sonraları <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a>, yani <a href="/wiki/8._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="8. yüzyıl">8. yüzyıl</a> ortalarında başlayan ve <a href="/wiki/13._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="13. yüzyıl">13. yüzyıl</a> sonlarına kadar devam eden, <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">Müslüman dünyasının</a> çoğunun <a href="/wiki/Bilim" title="Bilim">bilimsel</a>, <a href="/wiki/Ekonomi" title="Ekonomi">ekonomik</a> ve <a href="/wiki/K%C3%BClt%C3%BCr" title="Kültür">kültürel</a> yönden zirvede olduğu tarihsel dönem yaşandı.<a href="#cite_note-21">[18]</a> 18. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar <a href="/wiki/S%C3%B6m%C3%BCrgecilik" title="Sömürgecilik">sömürgeleştirilen</a> <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> çoğunluklu çeşitli bölgeler, <a href="/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1" title="II. Dünya Savaşı">II. Dünya Savaşı</a>'ndan sonra bağımsızlıklarını kazandılar.<a href="#cite_note-22">[19]</a> İslam, <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F" title="Orta Çağ">Orta Çağ</a>'daki <a href="/wiki/Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferleri" title="Haçlı Seferleri">Haçlı Seferleri</a>'nden ve <a href="/wiki/Bat%C4%B1_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="Batı dünyası">Batı</a>'nın <a href="/wiki/S%C3%B6m%C3%BCrgecilik" title="Sömürgecilik">sömürgeci</a> egemenliğinden sonra hem ideolojik hem de siyasal olarak <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyan</a> dünyasıyla çatışmaya girdi.<a href="#cite_note-:5-23">[20]</a> Yakın zamanda yaşanan bazı gerilimler, bazı <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">köktendinci</a> Müslümanların <a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">cihadı</a> köktenci bir biçimde yorumlayıp inançlarını çatışmayla savunmayı dini bir görev saymasına yol açtı ve bunun sonucunda <a href="/wiki/%C4%B0slamofobi" title="İslamofobi">İslamofobi</a> adı verilen kavram dünyaya yayıldı.<a href="#cite_note-:0-24">[21]</a><a href="#cite_note-25">[22]</a> <a href="/wiki/Siyas%C3%AE" class="mw-redirect" title="Siyasî">Siyasî</a> ve <a href="/wiki/Teoloji" class="mw-redirect" title="Teoloji">teolojik</a> kavramlarla birbirinden ayrılan <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> ve <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilik</a>, <a href="/wiki/%C4%B0slam_mezhepleri" title="İslam mezhepleri">İslam mezheplerinin</a> başlıcalarıdır.<a href="#cite_note-26">[23]</a> Fakat İslam toplumlarında, <a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">kelâm</a> ve <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıh</a> konuları ile ilgili olarak çok sayıda mezhep bulunur. Günümüzde geleneksel mezheplerin dışında <a href="/wiki/Modernizm" title="Modernizm">modernist</a>, <a href="/wiki/Kur%27anc%C4%B1l%C4%B1k" title="Kur'ancılık">Kur'ancı</a> veya <a href="/wiki/Tarihselcilik" title="Tarihselcilik">tarihselci</a> olarak adlandırılan çeşitli görüşler ve yaklaşımlar da mevcuttur. Dünya nüfusunun yaklaşık %25'ini (yani dörtte birini) kapsayan İslam dini,<a href="#cite_note-:1-27">[24]</a> en büyük dinlerden biri olarak varlığını sürdürüyor. Müslümanların %80-90'ı <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a>, %10-20'si de <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şii</a>'dir.<a href="#cite_note-:5-23">[20]</a> Yaklaşık 50 ülkenin nüfusunun çoğunluğu Müslümandır. Müslümanların çoğunluk nüfusta bulunduğu ülkelerin bir kısmı dine dayalı <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriat</a> yönetimlerini benimsemekte, bir kısmı şeriatı belirli alanlarda uygulamakta, bir kısmı şeriatı esas almayıp İslam'ı sadece <a href="/wiki/Resmi_din" class="mw-redirect" title="Resmi din">resmî devlet dini</a> kabul etmekte, geriye kalan diğer ülkeler ise şeriatı devre dışı bırakan <a href="/wiki/Laiklik" title="Laiklik">laik sistemlerle</a> yönetilmektedir. <a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya">Endonezya</a>, en büyük Müslüman nüfusa sahip ülkedir; Müslümanların yaklaşık %13'ü (231 milyon) orada yaşamaktadır.<a href="#cite_note-:1-27">[24]</a> Onu sırayla <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a>, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> ve <a href="/wiki/Banglade%C5%9F" title="Bangladeş">Bangladeş</a> izlemektedir.<a href="#cite_note-:2-28">[25]</a> <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a>, sayısal açıdan dünyanın en büyük Müslüman azınlık nüfusunun (195 milyon) yaşadığı ülkedir. Genel olarak Müslümanların yarısından fazlası <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a>'da, %25'i <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> ve <a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a>'da yaşar; ama dünyanın neredeyse her ülkesinde Müslüman topluluklar vardır.<a href="#cite_note-:5-23">[20]</a><a href="#cite_note-:6-29">[26]</a><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33092931">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid #aaa;padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile" style="border-spacing:0em ;"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle" style="background:Green; font-weight:normal; color:white; padding-top:10px;"><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0slam" title="Kategori:İslam"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33633371">@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div:not(.notheme)>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output p>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output table:not(.notheme) .tmp-color{color:inherit!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div:not(.notheme)>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output p>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output table:not(.notheme) .tmp-color{color:inherit!important}}</style> Makale serilerinden</a></td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:Green; font-size:200%; font-weight:normal; color:white; padding-bottom:15px;padding-top:10px;"><div style="line-height:50%"><a class="mw-selflink selflink"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33633371">İslam</a></div></th></tr><tr><td class="sidebar-image" style="padding:0.4em 0 0.4em; background:transparent;"><a href="/wiki/Dosya:Allah3.svg" class="mw-file-description" title="Allah"><img alt="Allah" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/80px-Allah3.svg.png" decoding="async" width="80" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/120px-Allah3.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/160px-Allah3.svg.png 2x" data-file-width="294" data-file-height="313" /></a></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_iman" title="İslam'da iman">İnançlar</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">Tevhit (Allah'ın tekliği)</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">Peygamberler</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_kutsal_kitaplar" title="İslam'da kutsal kitaplar">Kutsal kitaplar</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_melek" title="İslam'da melek">Melekler</a></li> <li><a href="/wiki/Kader#İslam_inancında_kader" title="Kader">Kader</a></li> <li><a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">Ahiret</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_k%C4%B1yamet" title="İslam'da kıyamet">Kıyamet</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1" title="İslam'ın beş şartı">İbadetler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Kelime-i_%C5%9Fehadet" class="mw-redirect" title="Kelime-i şehadet">Şehadet</a></li> <li><a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">Oruç</a></li> <li><a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">Zekât</a></li> <li><a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">Hac</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0slam_dini_metinleri" title="Kategori:İslam dini metinleri">Metinler</a> ve <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Hukuk</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet</a></li> <li><a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">Hadis</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıh</a></li> <li><a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">Kelâm</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihi" title="İslam tarihi">Tarih</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihinin_zaman_%C3%A7izelgesi" title="İslam tarihinin zaman çizelgesi">Zaman çizelgesi</a></li> <li><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">Ehl-i beyt</a></li> <li><a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">Sahabe</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%B6rt_Halife" title="Dört Halife">Dört Halife</a></li> <li><a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">Halifelik</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0mamiye_(%C5%9Eiilik_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamiye (Şiilik öğretisi)">İmamet</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A2vah" class="mw-redirect" title="Dâvah">Dâvah</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_yay%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C4%B1" title="İslam'ın yayılışı">İslam'ın yayılışı</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam_mezhepleri" title="İslam mezhepleri">Mezhepler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilik</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0badilik" title="İbadilik">İbadilik</a></li> <li><a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvuf</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Kur%27anc%C4%B1l%C4%B1k" title="Kur'ancılık">Kur'ancılık</a></li> <li><a href="/wiki/Ahmed%C3%AElik" title="Ahmedîlik">Ahmediye</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0slam_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC" title="Kategori:İslam kültürü">Kültür</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">Toplum</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Medrese" title="Medrese">Eğitim</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_hayvanlar" title="İslam ve hayvanlar">Hayvanlar</a></li> <li><a class="mw-selflink-fragment" href="#İslam_ve_sanat">Sanat</a></li> <li><a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Takvim</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_%C3%A7ocuk" title="İslam'da çocuk">Çocuk</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9Clkelere_g%C3%B6re_M%C3%BCsl%C3%BCman_n%C3%BCfusu" title="Ülkelere göre Müslüman nüfusu">Demografi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_bayramlar" class="mw-redirect" title="İslami bayramlar">Bayramlar</a></li> <li><a href="/wiki/Cami" title="Cami">Camiler</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_kurban" title="İslam'da kurban">Kurban</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_felsefesi" title="İslam felsefesi">Felsefe</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_siyasi_mezhepler" title="İslam'da siyasi mezhepler">Siyaset</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_bilim" title="İslam ve bilim">Bilim</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_kad%C4%B1n" title="İslam'da kadın">Kadın</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_e%C5%9Fcinsellik" title="İslam'da eşcinsellik">LGBT</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0slam" title="Kategori:İslam">Ayrıca bakınız</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slamc%C4%B1l%C4%B1k" title="İslamcılık">İslamcılık</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slamofobi" title="İslamofobi">İslamofobi</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İslam ve diğer dinler</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25548259">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C4%B0slam" title="Şablon:İslam"><abbr title="Bu şablonu görüntüle">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:%C4%B0slam" title="Şablon tartışma:İslam"><abbr title="Bu şablonu tartış">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:%C4%B0slam&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir">d</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etimoloji">Etimoloji</h2></div> İslam, <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapçada</a> "س ل م‎ (sin, lam, mim)" kökünden oluşup bu kökten türeyen "teslimiyet" anlamına gelmektedir.<a href="#cite_note-oxford-6">[4]</a><a href="#cite_note-galeİslam-30">[27]</a> Sonuç olarak İslam, "teslimiyet"<a href="#cite_note-oxford-6">[4]</a> anlamına gelirken, <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> da "teslim olan" anlamına gelir. Burada teslim olunan, tek Tanrı olduğu kabul edilen <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'tır.<a href="#cite_note-galeİslam-30">[27]</a><a href="#cite_note-brillİslam-31">[28]</a> Sözlükte "kurtuluşa ermek, boyun eğmek, teslim olmak, barış yapmak" anlamlarındaki selm kökünden türemiştir. <a href="/wiki/%C4%B0bn_Kuteybe" title="İbn Kuteybe">İbn Kuteybe</a>, kelimeyi "boyun eğmek ve itaat etmek" anlamında açıklar. Sonraki kaynaklarda genellikle bu açıklamalar tekrar edilmiş ve "sulh, selâmet, boyun eğmek, tâbî ve teslim olmak" manaları öne çıkarılmıştır.<a href="#cite_note-32">[29]</a> ''Müslüman'' kelimesi, <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> müslim kelimesine <a href="/wiki/Fars%C3%A7a" title="Farsça">Farsça</a> çoğul eki takılarak elde edilmiş bir kelimedir.<a href="#cite_note-33">[30]</a> Ancak <a href="/wiki/T%C3%BCrk%C3%A7e" title="Türkçe">Türkçede</a> tekil gibi kullanılır ve çoğul için Müslümanlar denir. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İnanç_esasları_ve_inançlar">İnanç esasları ve inançlar</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_iman" title="İslam'da iman">İslam'da iman</a>, <a href="/wiki/Akide" title="Akide">Akide</a>, <a href="/wiki/Kelam" class="mw-redirect" title="Kelam">Kelam</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_mitolojisi" title="İslam mitolojisi">İslam mitolojisi</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sünnilikte_(Ehl-i_Sünnet)">Sünnilikte (Ehl-i Sünnet)</h3></div> <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilikte</a> inanç esasları, amentü (İmanın Şartları) olarak adlandırılır. Klasik <a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">kelâm</a> mezhepleri, imanın şartlarından birini kabul etmeyen kişiyi <a href="/wiki/K%C3%A2fir" title="Kâfir">kâfir</a> veya <a href="/wiki/M%C3%BCrted" class="mw-redirect" title="Mürted">mürted</a> olarak sayarlar. <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'dan alınarak özetlenen iman esasları şunlardan oluşur:<a href="#cite_note-34">[31]</a><a href="#cite_note-oxfordAkide-35">[32]</a> <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'a, <a href="/wiki/Melek" title="Melek">meleklere</a>, <a href="/wiki/Kutsal_kitap" class="mw-redirect" title="Kutsal kitap">kutsal kitaplara</a>, peygamberlere, <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">kıyamete</a>, ölümden sonra dirilmeye ve <a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">ahiret</a> hayatına iman etmek, <a href="/wiki/Kader" title="Kader">kaza ve kadere</a> iman etmek <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Allah">Allah</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> ve <a href="/wiki/Tevhid" class="mw-redirect" title="Tevhid">Tevhid</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Istanbul,_Hagia_Sophia,_Allah.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/190px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg" decoding="async" width="190" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/285px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg/380px-Istanbul%2C_Hagia_Sophia%2C_Allah.jpg 2x" data-file-width="2118" data-file-height="2077" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ayasofya" title="Ayasofya">Ayasofya</a>'da "Allah" yazan bir madalyon (<a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>, <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>) </figcaption></figure> İslam'daki iman esaslarının birincisi ve temeli <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'a, onun varlığına, yaratıcı olarak ibadet edilmeyi hak eden tek <a href="/wiki/Tanr%C4%B1" title="Tanrı">Tanrı</a> olduğuna, onun dışında tapınılan her şeyin <a href="/wiki/Bat%C4%B1l" title="Batıl">batıl</a> olduğuna inanmak, yani <a href="/wiki/Tevhid" class="mw-redirect" title="Tevhid">tevhiddir</a>. İslam'a göre içerisindeki her şeyle birlikte <a href="/wiki/Evren" title="Evren">evrenin</a> yaratıcısı, doğma ve doğurma sıfatlarından münezzeh ve tek Tanrı olan Allah'tır. Onun varlığı ezeli ve ebedidir. Her şeye gücü yeter. ''Allah'' kelimesi, İslam öncesi dönemde çok tanrılı inanca sahip olan <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Arap</a> toplumunda Tanrı anlamına gelen bir sıfat veya baş Tanrı kabul edilen <a href="/wiki/Hubal" class="mw-redirect" title="Hubal">Hubal</a> için kullanılan bir isimdi.<a href="#cite_note-Robin304-36">[33]</a> <a href="/wiki/El-L%C3%A2t" title="El-Lât">El-Lât</a>, <a href="/wiki/El-Uzz%C3%A2" title="El-Uzzâ">El-Uzzâ</a> ve <a href="/wiki/El-Man%C3%A2t" title="El-Manât">El-Menât</a> gibi <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">putlar</a>, baş Tanrı olan <a href="/wiki/Hubal" class="mw-redirect" title="Hubal">Hubal</a>'in şefaatçileri ve kızları olarak inanılırdı.<a href="#cite_note-37">[34]</a> İslam ile birlikte, Arap toplumundaki çok tanrılı inanç tek bir Tanrıya indirgenmiş ve ilahların sembolü olan <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">putlar</a> kaldırılmıştır. İslam toplumunda Allah ismi, Tanrı'nın özel adı olarak kullanılmakla birlikte, Allah için kullanılan birçok başka isimler de vardır. Bu isimlerden derlenen 99 tanesi özel bir şekilde ele alınır ve birçoğu <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da Allah için kullanılan ifadelerden köken alan bu isimlere topluca "güzel isimler" anlamına gelen <a href="/wiki/Esma%27%C3%BCl_H%C3%BCsna" class="mw-redirect" title="Esma'ül Hüsna">Esma'ül Hüsna</a> denir.<a href="#cite_note-oxfordEsma-38">[35]</a> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg/262px-%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg" decoding="async" width="262" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg/393px-%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg/524px-%C4%B0slam%C4%B1n_yay%C4%B1lma_alanlar%C4%B1.jpg 2x" data-file-width="11470" data-file-height="6407" /></a><figcaption>İslamiyetin yayılışı <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32638653">.mw-parser-output .legend{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .legend-color{display:inline-block;min-width:1.25em;height:1.25em;line-height:1.25;margin:1px 0;text-align:center;border:1px solid black;background-color:transparent;color:black}.mw-parser-output .legend-text{}</style><div class="legend">  Şii nüfusa sahip bölgeler</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Sünni çoğunluğa sahip ülkeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Sünni çoğunluğa sahip bölgeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Eskiden müslümanların elinde olan topraklar</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Katolik çoğunluğa sahip ülkeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Ortodoks çoğunluğa sahip ülkeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Protestan çoğunluğa sahip ülkeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Diğer dinler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Ateist çoğunluğa sahip ülkeler</div></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Bloch-SermonOnTheMount.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/260px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg" decoding="async" width="260" height="292" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/390px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/520px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg 2x" data-file-width="1377" data-file-height="1545" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>, <a href="/wiki/Havari" title="Havari">havarileri</a> ile. İslamda İsa, Tanrı ya da oğlu değildir.<a href="#cite_note-39">[36]</a> Ancak bir bakirenin ölüleri bile diriltebilen mucize çocuğudur.<a href="#cite_note-Bakara-2-87-40">[37]</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Mecca2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Mecca2.jpg/260px-Mecca2.jpg" decoding="async" width="260" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Mecca2.jpg/390px-Mecca2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Mecca2.jpg/520px-Mecca2.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="415" /></a><figcaption>Şeytan taşlama, 1942. <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>'in eşi <a href="/wiki/Hacer" title="Hacer">Hacer</a>'in <a href="/wiki/%C4%B0smail" title="İsmail">İsmail</a> için su ararken karşısına çıkan şeytanı taşlamasını temsil eden <a href="/wiki/Hac" title="Hac">Hacgörevlerinden</a> biri. </figcaption></figure> Öte yandan Allah'ın birliğini ifade eden <a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">tevhid</a> öğretisi, İslam'daki en büyük günahın, yani tevhidin ihlali olan bağışlanamaz <a href="/wiki/%C5%9Eirk" title="Şirk">şirk</a> koşma günahının temelini de oluşturur. Allah'a ortak koşmak, ya birden çok Tanrı'ya inanmaya ya da Allah'ın tam olarak kusursuz olmadığına ve bir ortağa ihtiyaç duyduğuna inanmaya işaret eder.<a href="#cite_note-41">[38]</a> İslam, Allah'ın insan idrakının ötesinde olduğunu öğretir. Bu durum, Müslümanların Allah'ı düşünmelerine; kim olduğu, ne olduğu ve nasıl olduğu konularına kafa yormalarına herhangi bir engel teşkil etmez; ama asla Allah'ın niteliklerini ya da işlerini anlama beklentisiyle bunu yapmamalılar. Çünkü İslam'a göre insan <a href="/wiki/Ak%C4%B1l" title="Akıl">aklı</a> ve <a href="/wiki/Bilin%C3%A7" title="Bilinç">bilinci</a> sınırlı olduğu için, Allah'ı idrak etmeleri de mümkün değildir.<a href="#cite_note-42">[39]</a> <a href="/wiki/Kelam" class="mw-redirect" title="Kelam">Kelam</a>, İslam inanç felsefesini oluşturan bilim dalının adıdır. Tanrı benzetmesi hakkında <a href="/wiki/%C4%B0nsan_bi%C3%A7imcilik" title="İnsan biçimcilik">antropomorfik</a> bir dil kullanılıp kullanılamayacağı konusunda <a href="/wiki/Yahudilik" title="Yahudilik">Yahudi</a>, <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyan</a> ve İslam düşünce tarihinde oldukça yoğun tartışmalar olmuştur. Kutsal kitaplarda Tanrı’yı hem teşbih eden hem de tenzih denilen olumsuzlama örneklerine rastlanmaktadır. Üç <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimi dinin</a> de bu konuya yaklaşımını incelediğimizde, hem <a href="/wiki/Kur%E2%80%99an" class="mw-redirect" title="Kur’an">Kur’an</a>’ın hem de <a href="/wiki/Kitab-%C4%B1_Mukaddes" class="mw-redirect" title="Kitab-ı Mukaddes">Kitab-ı Mukaddes</a>’in olumsuz nitelemeler yanında olumlu nitelemeleri çok daha fazla kullanıldığı görülecektir; yani vahiyde tenzihten çok teşbih vardır.<a href="#cite_note-43">[40]</a> Allah inancı ve diğer inanç sorunları üzerinde kelamcılar ve imamlar tarafından yürütülen tartışmalar sonucunda birçok kelam ekol ve <a href="/wiki/Mezhep" title="Mezhep">mezheplerinin</a> ortaya çıktığı görülür:<a href="#cite_note-44">[41]</a> <ul><li><a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şii</a> - <a href="/wiki/Sufi" class="mw-redirect" title="Sufi">Sufi</a> ekol: Sembolik ifadelerle Allah'ın anlatılmasını onaylar.</li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCcessime" title="Mücessime">Mücessime</a>, <a href="/wiki/M%C3%BC%C5%9Febbihe" title="Müşebbihe">müşebbihe</a>, <a href="/wiki/Selefi" class="mw-redirect" title="Selefi">Selefi</a>, <a href="/wiki/Vehhab%C3%AElik" title="Vehhabîlik">Vehhabî</a>: <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerde</a> geçen "<a href="/wiki/Antropomorfizm" class="mw-redirect" title="Antropomorfizm">antropomorfik</a>" anlatımları gerçek olarak değerlendirmiş ve <a href="/wiki/Tanr%C4%B1" title="Tanrı">Tanrı</a>'nın bazı <a href="/wiki/Esma-%C3%BCl_H%C3%BCsna" class="mw-redirect" title="Esma-ül Hüsna">ad</a> veya fiillerine <a href="/wiki/Ki%C5%9Fisel_tanr%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kişisel tanrı">insansı etkiler</a> atfetmişlerdir. Kur'anda da kullanılan ifadelerle Allah'ı teşbihlerle anlatır, ona el-yüz atfeder ve <a href="/wiki/Ar%C5%9F" title="Arş">arşta</a> oturduğunu kabul ederler.</li> <li><a href="/wiki/M%C3%A2t%C3%BCr%C3%AEd%C3%AElik" title="Mâtürîdîlik">Mâtürîdî</a> - <a href="/wiki/E%C5%9F%27arilik" title="Eş'arilik">Eş'ari</a>: Sınırlı bir <a href="/wiki/Ki%C5%9Fisel_tanr%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kişisel tanrı">insan-Tanrı benzerliğini</a> kabul eder: görme ve işitme gibi. Allah'ın eli, yüzü gibi ifadeler ise müteşabih kabul ediliyor.</li> <li><a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a> - <a href="/wiki/Cehmiyye" class="mw-redirect" title="Cehmiyye">Cehmiyye</a>: Tevhide aykırı bularak Allah'ın herhangi bir şekilde insana benzetilmesine karşı çıkar ve mutlak soyutlama yapar.<a href="#cite_note-45">[42]</a><a href="#cite_note-46">[43]</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ruhaniler_(Melek,_Cin_ve_Şeytan)">Ruhaniler (Melek, Cin ve Şeytan)</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_melek" title="İslam'da melek">İslam'da melek</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Miniatura_Maometto.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Miniatura_Maometto.jpg/200px-Miniatura_Maometto.jpg" decoding="async" width="200" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Miniatura_Maometto.jpg/300px-Miniatura_Maometto.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Miniatura_Maometto.jpg/400px-Miniatura_Maometto.jpg 2x" data-file-width="487" data-file-height="561" /></a><figcaption>Melek <a href="/wiki/Cebr%C3%A2il" title="Cebrâil">Cebrail</a> ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a></figcaption></figure> İslam inancında <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_melek" title="İslam'da melek">melekler</a>, Allah'ın kendine ibadet ve emirlerini yerine getirsinler diye <a href="/wiki/Nur_(%C4%B0slam)" title="Nur (İslam)">nurdan</a> yarattığı üstün, ruhanî varlıklardır.<a href="#cite_note-47">[44]</a> <a href="/wiki/Fat%C4%B1r_Suresi" title="Fatır Suresi">Fatır Suresi</a>'ne göre melekler iki, üç veya dört kanatlı elçilerdir. Baş melek <a href="/wiki/Cebrail" class="mw-redirect" title="Cebrail">Cebrail</a>, Allah'tan <a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">peygamberlere</a> <a href="/wiki/Vahiy" title="Vahiy">vahiy</a> getirir; <a href="/wiki/Mik%C3%A2il" title="Mikâil">Mikâil</a>, doğa olaylarıyla; <a href="/wiki/%C4%B0srafil" title="İsrafil">İsrafil</a>, <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">Kıyamet</a> ve yeniden diriliş günü <a href="/wiki/S%C3%BBr" title="Sûr">Sûr</a> üflemekle; <a href="/wiki/Azrail" title="Azrail">Azrail</a> ise canlıların hayatını sona erdirmekle görevlidir. Bunların dışında, insanların <a href="/wiki/Sevap" title="Sevap">sevap</a> ve <a href="/wiki/G%C3%BCnah" title="Günah">günahlarını</a> yazan <a href="/wiki/Kir%C3%A2men_K%C3%A2tib%C3%AEn" title="Kirâmen Kâtibîn">Kirâmen Kâtibîn</a>, insanları <a href="/wiki/Kabir" class="mw-redirect" title="Kabir">kabirde</a> sorguya çeken <a href="/wiki/M%C3%BCnker_ve_Nekir" title="Münker ve Nekir">Münker ve Nekir</a> ve Allah'ın tahtını taşıyan <a href="/w/index.php?title=Hamele-i_Ar%C5%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hamele-i Arş (sayfa mevcut değil)">Hamele-i Arş</a> melekleri de vardır. İslam kültüründe melekler dışında, iyi ve kötülerinin bulunduğuna ve değişik kılıklara girebildiklerine inanılan <a href="/wiki/Cin" title="Cin">cinler</a> bulunur. <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın 72. suresi <a href="/wiki/Cin_Suresi" title="Cin Suresi">Cin Suresi</a>'dir ve birçok Kur'an ayetinde de onlardan bahsedilir. Buna göre cinler, tıpkı insanlar gibi akıl sahibidirler, iyi (müslüman) ve kötü karakterli olanları vardır, yerler, içerler ve çoğalırlar. Cinci ekoller ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_mitolojisi" title="İslam mitolojisi">Mitolojik anlatımlarda</a> onlar insanlarla ilişkiye girer. <a href="/wiki/%C5%9Eeytan" title="Şeytan">Şeytanlar</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0blis" title="İblis">İblis</a> değişik ayetlerde geçer. Müslümanlar, Kur'an okumaya başlarken Euzü <a href="/wiki/Besmele" title="Besmele">Besmele</a> çekerek<a href="#cite_note-48">[45]</a> kovulmuş ve lanetli <a href="/wiki/%C5%9Eeytan" title="Şeytan">şeytanın</a> şerrinden Allah'a sığınırlar. İnanca göre Allah <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Adem</a>'i topraktan yarattığında <a href="/wiki/%C4%B0blis" title="İblis">İblis</a>, diğer meleklerin ve cinlerin aksine Adem'e <a href="/wiki/Secde" title="Secde">secde</a> etmemiş; onun topraktan ve kendinin de ateşten yaratıldığını<a href="#cite_note-49">[not 4]</a> ve dolayısıyla da kendini daha üstün gördüğünü dile getirdiği için Allah tarafından lanetlenmiş ve kovulmuştur.<a href="#cite_note-50">[46]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>] O günden sonra da İblis, <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">kıyamet</a> gününe değin Adem'in soyundan gelen insanları kötülüğe teşvik edeceğine dair yemin etmiştir. Bu olay, Kur'an'ın belli başlı ayetlerinde de geçmektedir. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Peygamberler">Peygamberler</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Nebi" class="mw-redirect" title="Nebi">Nebi</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_peygamberleri" class="mw-redirect" title="İslam peygamberleri">İslam peygamberleri</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg/230px-Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg" decoding="async" width="230" height="334" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg/345px-Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg/460px-Rembrandt_Harmensz._van_Rijn_035.jpg 2x" data-file-width="1256" data-file-height="1824" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C4%B0shak" title="İshak">İshak</a>'ın (İslam'da <a href="/wiki/%C4%B0smail" title="İsmail">İsmail</a>), babası <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a> tarafından kurban edilişi tablosu<a href="#cite_note-51">[47]</a><a href="#cite_note-52">[not 5]</a> Bazıları bu hikâyeyi <a href="/wiki/%C4%B0nsan_kurban_etme" title="İnsan kurban etme">İnsan kurbanından</a> dönüş için uydurulmuş bir mit kabul eder.<a href="#cite_note-53">[48]</a></figcaption></figure> İslam'da, diğer <a href="/wiki/Semavi_dinler" class="mw-redirect" title="Semavi dinler">Semavi dinlerin</a> de zaman zaman İslam olarak adlandırıldığı, yoldan çıkan ve sapıtan insanları Allah'a çağırmak için bazılarının adı Kur’an'da anılmış olan <a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">peygamberler</a> gönderildiğine inanılır. <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlık</a> ve <a href="/wiki/Musevilik" class="mw-redirect" title="Musevilik">Musevilikte</a> aziz, din büyüğü, ata ya da siyasi şahsiyetler olarak kabul edilen bazılarından da peygamber olarak bahsedilir<a href="#cite_note-54">[49]</a> ve onlara dair <a href="/wiki/K%C4%B1ssa" title="Kıssa">kıssalar</a> büyük benzerlikler gösterir.<a href="#cite_note-brillResul-55">[50]</a> İslam’a göre insanın ve <a href="/wiki/Peygamberler_tarihi" class="mw-redirect" title="Peygamberler tarihi">peygamberlerin tarihi</a>, ilk insan ve peygamber sayılan <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a> ile başlar.<a href="#cite_note-56">[not 6]</a> Son peygamber ise <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'dir. Kökü ise, inancı açıklamaya gönderilen peygamberler silsilesinin ilk peygamberi <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>'e dayanır. <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a> gibi birçok peygamberin de içinde olduğu bir silsiledir bu. Kur'an'da ise peygamberlerin sayısına dair kesinlik addeden bir ifade bulunmaz ve yalnızca 25 peygamber, ismen anılır.<a href="#cite_note-57">[51]</a> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">And olsun, senden önce de peygamberler gönderdik. Onlardan sana anlattıklarımız da var, anlatmadıklarımız da var. Hiçbir peygamber, Allah'ın izni olmadan bir mucize getiremez. Allah'ın emri gelince de hak yerine getirilir. İşte o zaman bunu batıl sayanlar hüsrana uğrarlar. (<a href="/wiki/M%C3%BCmin_Suresi" class="mw-redirect" title="Mümin Suresi">Mümin Suresi</a>: 78) </td> <td valign="bottom" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">Hadislerde</a> ise peygamberlerin sayılarıyla ilgili çokluk ifade eden rakamlar verilir.<a href="#cite_note-brillResul-55">[50]</a> Bu sayılar, genellikle 124.000 olarak verilir. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg/230px-Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg" decoding="async" width="230" height="283" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg/345px-Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg/460px-Rembrandt_-_Moses_Smashing_the_Tablets_of_the_Law_-_WGA19132.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1230" /></a><figcaption>Kur'anda 136 kere adı anılan <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>, <a href="/wiki/Alt%C4%B1n_buza%C4%9F%C4%B1" title="Altın buzağı">Altın buzağı</a> için <a href="/wiki/Harun" title="Harun">Harun</a> ve İsrailoğullarına öfkelenerek <a href="/wiki/YHVH" title="YHVH">YHVH</a>'nin kendi parmakları ile<a href="#cite_note-58">[52]</a> yazıp verdiği taş tableti kırar. <a href="/wiki/Rembrandt" title="Rembrandt">Rembrandt</a>, 1659</figcaption></figure> İslam'da peygamberlerin birtakım üstün sıfatlar (zekâ, anlayış, doğruluk, günahsızlık vb.) ile donatıldıklarına, <a href="/wiki/Mucize" title="Mucize">mucizeler</a> göstererek insanları doğruya çağırdıklarına, son peygamber olan <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in geleceğini ve <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">kıyameti</a> haber verdiklerine inanılır. Bunlardan <a href="/wiki/Adem" class="mw-redirect" title="Adem">Adem</a>, ilk peygamber olmasıyla; <a href="/wiki/Nuh" title="Nuh">Nuh</a>, "<a href="/wiki/Tufan" title="Tufan">Tufan</a>" adı verilen olayıyla; <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>, <a href="/wiki/Tevhid_(din)" class="mw-redirect" title="Tevhid (din)">tevhid</a> mücadelesi ve <a href="/wiki/Nemrud" title="Nemrud">Nemrud</a> tarafından ateşe atılması olayıyla; <a href="/wiki/Yusuf" title="Yusuf">Yusuf</a>, kendi adını taşıyan kıssasıyla; <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>, <a href="/wiki/Davud" title="Davud">Davud</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a> ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> ise getirdikleri <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriat</a> ve kitaplarıyla öne çıkarlar. Musa'ya <a href="/wiki/Tevrat" title="Tevrat">Tevrat</a>, Davud'a <a href="/wiki/Zebur" title="Zebur">Zebur</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>'ya <a href="/wiki/%C4%B0ncil" title="İncil">İncil</a> ve Muhammed'e <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın indirildiğine inanılır. İslam inanışına göre, Kur'an'da adı geçen veya geçmemiş olmasına rağmen daha önceden gelmiş olup da sayıları tam kesin bilinmeyen <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">peygamberden</a> birine bile inanmayan kişi, tam anlamıyla <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> olamaz.<a href="#cite_note-59">[53]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>] İslam'da peygamberlik misyonu iki kategoride değerlendirilir: <a href="/wiki/Nebi" class="mw-redirect" title="Nebi">nebîler</a> ve <a href="/wiki/Resul_(%C4%B0slam)" title="Resul (İslam)">resuller</a>. Buna göre resuller, kendileriyle birlikte yeni bir <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriat</a> (dinî hükümler, kutsal kitaplar) gönderilen, Allah'ın elçileri olarak tanımlanırlar.<a href="#cite_note-oxfordResul-60">[54]</a><a href="#cite_note-brillResul-55">[50]</a> Her resulün bir nebî olduğu, buna karşılık her nebînin bir resul olmadığı söylenir. Nebîler, şeriat getirmedikleri için kendilerinden önceki son resulün şeriatına uyarlar. Bu anlayışta <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> bir resuldür ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_%C5%9Feriat%C4%B1" class="mw-redirect" title="İslam şeriatı">İslam şeriatı</a> da son ve geçerli sayılan tek şeriattır.<a href="#cite_note-brillResul-55">[50]</a><a href="#cite_note-oxfordResul-60">[54]</a> Bunun yanı sıra bazı İslam alimleri, bazı peygamberleri <a href="/wiki/Ul%C3%BC%27l_azm_peygamberler" class="mw-redirect" title="Ulü'l azm peygamberler">ülü'l azm</a>, yani kelime anlamıyla sabırlı, gayretli ve kararlı kimseler olarak sınıflandırmışlardır. Bu peygamberler, inanca göre diğer peygamberlere nazaran daha fazla sıkıntılı, zorluklu ve çileli hayatlar yaşamışlardır.<a href="#cite_note-61">[55]</a> <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da <a href="/wiki/Ahkaf_Suresi" title="Ahkaf Suresi">Ahkaf Suresi</a>'nin 35. ayetinden yola çıkarak İslam alimleri, bu peygamberlerin <a href="/wiki/Nuh" title="Nuh">Nuh</a>, <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>, <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a> ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> olduklarını söylemişlerdir.<a href="#cite_note-62">[56]</a> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Muhammed">Muhammed</h5></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Siyer-i_Nebi_151b.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Siyer-i_Nebi_151b.jpg/190px-Siyer-i_Nebi_151b.jpg" decoding="async" width="190" height="283" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Siyer-i_Nebi_151b.jpg/285px-Siyer-i_Nebi_151b.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Siyer-i_Nebi_151b.jpg/380px-Siyer-i_Nebi_151b.jpg 2x" data-file-width="744" data-file-height="1108" /></a><figcaption>"<a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kabe</a>'deki Muhammed" (<a href="/wiki/Siyer-i_Nebi" title="Siyer-i Nebi">Siyer-i Nebi</a>, 1595), (Burada, İslami geleneklere uygun bir şekilde yüzsüz bir figür çizilmiştir.)</figcaption></figure><figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Muhammad_calligraphy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Muhammad_calligraphy.svg/170px-Muhammad_calligraphy.svg.png" decoding="async" width="170" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Muhammad_calligraphy.svg/255px-Muhammad_calligraphy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Muhammad_calligraphy.svg/340px-Muhammad_calligraphy.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption><a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> "Muhammed" yazısı</figcaption></figure><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed bin Abdullah</a>,<a href="#cite_note-oxfordMuhammed-63">[57]</a><a href="#cite_note-brillMuhammed-64">[58]</a> İslam'a göre son peygamberdir ve kendine <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> tarafından <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın vahyedildiğine inanılır.<a href="#cite_note-oxfordMuhammed-63">[57]</a> <a href="/wiki/Resul_(%C4%B0slam)" title="Resul (İslam)">Resul</a> bir peygamber<a href="#cite_note-oxfordMuhammed-63">[57]</a> olarak ortaya koyduğu <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriat</a>, Müslümanlar tarafından uymakla yükümlü olduklarına inanılan son şeriat sayılır. <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'de 570 ya da 571 yılında doğmuş, 610 yılında Mekke'ye 5 km uzaklıkta olan <a href="/wiki/Hira_Ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Hira Mağarası">Hira Mağarası</a>'nda ilk vahyi almış, Mekkelilerce hakaretlere ve şiddetlere maruz kalmış, bunun için de 622'de <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'ye göç etmiş, aralıklarla Mekkeli paganlarla savaşmış, 630'da <a href="/wiki/Mekke%27nin_Fethi" title="Mekke'nin Fethi">Mekke'yi fethetmiş</a> ve 632'de, <a href="/wiki/Veda_Hutbesi" title="Veda Hutbesi">Veda Hutbesi</a>'nden sonra <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'de ölmüştür. İslam inancında diğer din mensuplarının, önceki peygamberlerin getirdiği dini <a href="/wiki/Tahrif" title="Tahrif">tahrif</a> etmelerinden dolayı Muhammed'in Allah tarafından aynı mesajın bazı tamamlayıcı değişikliklerle ve mükemmel bir din olarak yeniden gönderildiğine inanılır. Müslümanlar tarafından Muhammed, son peygamber veya <a href="/wiki/Ahir_zaman" title="Ahir zaman">ahir zaman</a> peygamberi olarak tanımlanır: Muhammed yalnızca bir elçi ve peygamberlerin sonuncusudur. (<a href="/wiki/Ahz%C3%A2b_Suresi" title="Ahzâb Suresi">Ahzâb Suresi</a>: 40) Muhammed'in söz ve fiilleri (<a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadis</a> ve <a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">sünnet</a>), Kur'an'ın yanında ikinci derecede kaynak kabul edilir ve <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">İslam hukukunun</a> iki temel kaynağından biri sayılır.<a href="#cite_note-65">[59]</a><a href="#cite_note-66">[60]</a> Kaynaklara göre yaklaşık <a href="/wiki/Milattan_sonra" title="Milattan sonra">MS</a> 570 civarında <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Arap Yarımadası">Arabistan</a>'ın <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a> şehrinde, o zamanlar ticaret, bilim, sanat ve kültür merkezlerinin çok uzağında olan, dünyanın geri kalmış bir yerinde doğan Muhammed, hayatının ilk yıllarında hem öksüz hem yetim kalınca, amcası <a href="/wiki/Ebu_Talib_bin_Abd%C3%BClmuttalib" title="Ebu Talib bin Abdülmuttalib">Ebu Talib</a>'in koruması ve gözetimi altında büyüdü. 25 yaşında, Mekke'nin zengin ve dul kadınlarından biri olan <a href="/wiki/Hatice_bint_H%C3%BCveylid" title="Hatice bint Hüveylid">Hatice</a> isminde birisiyle evlendi. Kırk yaşında, düzenli olarak bazı geceler inzivaya çekildiği <a href="/wiki/Hira_Ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Hira Mağarası">Hira Mağarası</a>'nda iken, <a href="/wiki/Cebr%C3%A2il" title="Cebrâil">Cebrail</a>'in kendine gelerek <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın <a href="/wiki/%C4%B0lk_vahiy" class="mw-redirect" title="İlk vahiy">ilk vahyini</a> ilettiğini duyurdu. Aldığını söylediği vahiylerle birlikte üç yıl sonra, "<a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">tevhit</a>" inancını açıkça ilan ederek insanları, İslam inancına göre <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">diğer peygamberlerin</a> de daha önceden öğrettiği şekilde İslam'a davet etmeye başladı. İslami kaynaklar, <a href="/wiki/%C3%9Cmm%C3%AE" title="Ümmî">okuma ve yazmasının olmadığını</a> söylerler. Başlarda Muhammed kendine az sayıda <a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">destekçi</a> buldu ve kimi Mekkeli kabilelerin ve hatta akrabalarının düşmanlıklarıyla karşı karşıya kaldı. Kendisine ve kendi inancını benimseyenlere yapılan eziyetten kaçmak için ilk önce bazı Müslümanları 615 yılında <a href="/wiki/Aksum_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Aksum Krallığı">Habeşistan</a>'a gönderdi, ardından 622'de destekçileriyle birlikte <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'ye göç etti. <a href="/wiki/Hicret" class="mw-redirect mw-disambig" title="Hicret">Hicret</a> adı verilen bu olay, daha sonradan <a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Hicrî takvim</a> olarak da bilinen İslami takvimin başlangıcı kabul edildi. Medine'ye geldiğinde Muhammed, <a href="/wiki/Medine_S%C3%B6zle%C5%9Fmesi" title="Medine Sözleşmesi">Medine Sözleşmesi</a> ile birlikte kabileleri tek bir çatı altında topladı, bir devlet sistemi oluşturdu ve İslam'ı buradan yaymaya devam etti. Mekkeli kabileler ile aralıklarla sekiz yıl süren çatışmaların ardından, büyük bir Müslüman ordusu kurarak 630'da kansız bir şekilde Mekke'nin kontrolünü <a href="/wiki/Mekke%27nin_Fethi" title="Mekke'nin Fethi">eline geçirdi</a>. Ayrıca yaşamının son dönemlerinde <a href="/wiki/Aksum_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Aksum Krallığı">Habeşistan Krallığı</a>, <a href="/wiki/Bizans_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Bizans İmparatorluğu">Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu</a>, <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>, <a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin">Çin</a> ve <a href="/wiki/Sasani_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Sasani İmparatorluğu">Sasani İmparatorluğu</a> başta olmak üzere birçok devletin hükümdarlarına elçiler aracılığıyla İslam'a davet mektupları gönderdi. Muhammed 632'de Medine'de öldüğünde, <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Arap Yarımadası">Arap Yarımadası</a>'nın tamamını fethetmiş ve bölgenin yine neredeyse tamamı İslam'ı benimsemişti. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Blue_koran_sanaa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Blue_koran_sanaa.jpg" decoding="async" width="180" height="111" class="mw-file-element" data-file-width="180" data-file-height="111" /></a><figcaption><a href="/wiki/Sana%27a_el_yazmalar%C4%B1" title="Sana'a el yazmaları">Sana'a el yazmaları</a>. <a href="/wiki/Ultraviyole_%C4%B1%C5%9F%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Ultraviyole ışık">UV ışık</a> kullanılarak ortaya konan "altmetinler" günümüz Kur'anlarından çok farklıdır. <a href="/wiki/Gerd_R._Puin" title="Gerd R. Puin">Gerd R. Puin</a> bunun gelişen bir metin anlamına geldiğine inanıyordu.<a href="#cite_note-67">[61]</a> Benzer bir ifade "Lawrence Conrad" tarafından <a href="/wiki/Siyer" title="Siyer">Muhammed'in biyografisi</a> için kullanılır. Çünkü O'nun incelemelerine göre H. ikinci yüzyıla kadar Peygamber'in doğum tarihiyle ilgili İslami bilimsel görüş, 85 yıllık bir çeşitlilik sergilemişti.<a href="#cite_note-68">[62]</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kutsal_metinler">Kutsal metinler</h4></div> Müslümanlar, Allah'ın <a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">peygamberleri</a> aracılığıyla içinde doğru yolu, iyiliği ve <a href="/wiki/Kurtulu%C5%9F_(ilahiyat)" title="Kurtuluş (ilahiyat)">kurtuluşu</a> gösteren ayetler ve sözler bulunduğuna inandıkları dini metinlere inanırlar. Bunlar <a href="/wiki/Adem" class="mw-redirect" title="Adem">Adem</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eit" title="Şit">Şit</a>, <a href="/wiki/%C4%B0dris" title="İdris">İdris</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>'in sahifeleri (<a href="/wiki/Suhuf" title="Suhuf">suhuf</a>) ile <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>, <a href="/wiki/Davud" title="Davud">Davud</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a> ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>’in <a href="/wiki/Tevrat" title="Tevrat">Tevrat</a>, <a href="/wiki/Zebur" title="Zebur">Zebur</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ncil" title="İncil">İncil</a> ve <a href="/wiki/Kur%E2%80%99an" class="mw-redirect" title="Kur’an">Kur’an</a> ismi verilen <a href="/wiki/Kutsal_kitap" class="mw-redirect" title="Kutsal kitap">kutsal kitaplardır</a>. <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Kur'an">Kur'an</h5></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a></div> <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>, İslam peygamberi <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'e <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> tarafından <a href="/wiki/Melek" title="Melek">melek</a> <a href="/wiki/Cebrail" class="mw-redirect" title="Cebrail">Cebrail</a> aracılığıyla gönderildiğine inanılan kutsal kitaptır.<a href="#cite_note-oxfordKuran-69">[63]</a><a href="#cite_note-brillKuran-70">[64]</a> Müslümanlar, "Hiç şüphe yok ki, bu kitabı biz indirdik, elbette onu yine biz koruyacağız. (<a href="/wiki/Hicr_Suresi" title="Hicr Suresi">Hicr</a>: 9)" ayetine dayanarak Kur'an'ın orijinal olduğuna, değiştirilmediğine inanırlar.<a href="#cite_note-71">[65]</a> İslam'a göre, <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın son elçisi olarak seçtiği <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'e 22 yılda <a href="/wiki/Vahiy" title="Vahiy">vahiyle</a> bildirilen Kur'an, Allah'ın son sözünü ve iradesini içerir. İçinde, Allah'ın isteklerini ve emirlerini dünyaya bildiren <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetler</a> vardır. Arapça bir sözcük olan Kur'an, "okumak, ezbere okumak" anlamlarına gelir.<a href="#cite_note-72">[66]</a> Müslümanlara göre Kur'an, Allah'ın insanoğluna göndermiş olduğu harfi harfine sözüdür.<a href="#cite_note-Dinler_Tarihi_2019-73">[67]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG/190px-Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG" decoding="async" width="190" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG/285px-Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG/380px-Noah%27s_ark_and_the_deluge.JPG 2x" data-file-width="471" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Nuh" title="Nuh">Nuh</a>'un gemisi, Zübdetü't-Tevarih. <a href="/wiki/G%C4%B1lgam%C4%B1%C5%9F_tufan_efsanesi" title="Gılgamış tufan efsanesi">Gılgamış Destanı</a> Tevrat ve Kur'an'da yeniden işlenir.<a href="#cite_note-74">[68]</a><a href="#cite_note-75">[69]</a> Ancak gemi, Tufan sonrasında Tevrat yazarlarına göre Ararat dağına oturduğu halde, Kur'anda Cudi dağına oturtulur.</figcaption></figure> İslam geleneğine göre Muhammed, bir gece <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'ye yukarıdan bakan <a href="/wiki/Hira_Ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Hira Mağarası">Hira Mağarası</a>'nda tefekküre dalmış iken, <a href="/wiki/Cebr%C3%A2il" title="Cebrâil">Cebrail</a> ona görünüp onu peygamberliğe davet etti ve "Oku!" dedi. Bunu, Kur'an'ın ilk vahyi olan, <a href="/wiki/Alak_Suresi" title="Alak Suresi">Alak Suresi</a>'nin ilk beş ayeti izledi. Kur'an'ın tamamı, uzun bir dönem boyunca Muhammed'e indirildi; bu yüzden kademeli olarak başkalarına okuyabildi. Çoğunu Muhammed'in <a href="/wiki/Vecd" title="Vecd">vecit</a> halindeyken aldığı vahiyler, 610'da gelmeye başladı ve 22 yıl sürdü. Başlangıçta Muhammed, bu vahiyleri ezberledi ve sözlü olarak aktardı. Sonrasında takipçileri bunları ezberledi. Fakat sonunda vahiyler, Muhammed'in kendi izni ve kontrolü dahilinde, bazen Muhammed'in katipleri tarafından, bazen de takipçileri tarafından yazıya geçirildi.<a href="#cite_note-Dinler_Tarihi_2019-73">[67]</a> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Yaratan Rabbinin adıyla oku! O, insanı alaktan yarattı. Oku! Senin Rabbin en cömert olandır. O, kalemle yazmayı öğretendir, insana bilmediğini öğretendir. (<a href="/wiki/Alak_Suresi" title="Alak Suresi">Alak Suresi</a> ilk 5 ayet) <hr /> Biz Kur'an'ı, insanlara dura dura okuyasın diye ayet ayet ayırdık ve onu peyderpey indirdik. (<a href="/wiki/%C4%B0sra_Suresi" title="İsra Suresi">İsra Suresi</a>: 106) </td> <td valign="bottom" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> İslam öncesi <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Araplar</a>, ağaçlar, kuyular ve dağlara ilişkin <a href="/wiki/Arap_mitolojisi" title="Arap mitolojisi">kıssa ve mitolojiler</a> kurgulamış; <a href="/wiki/Saf%C3%A2_tepesi" title="Safâ tepesi">Safa</a>, <a href="/wiki/Merve_tepesi" title="Merve tepesi">Merve</a>, Ebû Kubeys, <a href="/wiki/Arafat_Da%C4%9F%C4%B1" title="Arafat Dağı">Arafat</a>, <a href="/wiki/Mina,_Mekke" title="Mina, Mekke">Mina</a> ve <a href="/wiki/M%C3%BCzdelife" title="Müzdelife">Müzdelife</a>'de bulunan kaya ve dağlara ilişkin kültler oluşturmuşlardı. Kur’an, bir kısım çoktanrılı tapınmaları kaldırmasına rağmen, kökleşmiş Arap mukaddesatıyla çatışmamış, aksine büyük oranda bu ritüelleri devam ettirmiştir.<a href="#cite_note-76">[70]</a> Kur'an'da dini emir (<a href="/wiki/Farz" title="Farz">farz</a>) ve yasaklar (<a href="/wiki/Haram" title="Haram">haram</a>), sosyal düzenlemeler, nasihatler, teşvik ve korkutmalar ile önceki peygamberlerin hikâyeleri içerik olarak önemli yer tutar. İslam inançları ve <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriatın</a> ana kaynağı Kur'an'dır. Kur'an <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetleri</a>, <a href="/wiki/Sure" title="Sure">sure</a> adı verilen bölümleri oluşturur. Kur'an'da toplam 114 sure bulunmaktadır.<a href="#cite_note-oxfordKuran-69">[63]</a> Kronolojik olarak Kur'an'ın ilk yazılan ayetinin <a href="/wiki/Alak_Suresi" title="Alak Suresi">Alak Suresi</a>'nin birinci ayeti olduğuna inanılır; son ayet ise <a href="/wiki/Maide_Suresi" title="Maide Suresi">Maide Suresi</a>'nin 3. ayetidir. ...Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim. Size nimetimi tamamladım ve sizin için din olarak İslam'ı seçtim... (<a href="/wiki/Maide_Suresi" title="Maide Suresi">Maide</a>: 3) Kur'an'ı oluşturan <a href="/wiki/Sure" title="Sure">sureler</a> ve <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetler</a>, kronolojik olarak ya da konuya göre değil, genel olarak uzunluğuna göre düzenlenmiştir. Uzun sureler Kur'an'ın başında bulunurken, daha kısa olanlar sona doğru düzenlenmiştir. Bir bütün olarak sureler, çeşitli konuları ele alırlar; ibadetler, siyaset, evlilik, aile yaşamı, muhtaçlara yardım, hijyen, ekonomi konularında yol gösterir. Kur'an'daki bazı sureler, Muhammed'in <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'de veya <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'de bulunma dönemlerine bakılarak Mekke sureleri veya Medine sureleri olarak adlandırılır. Bunun yanı sıra, hem Mekke'de hem Medine'de belirli ayetleri inen sureler de bulunmaktadır. Kur'an'da bazı ayetler çok ritmiktir ve mecazla doludur. Hatta birçoğu yeminlerle başlar.<a href="#cite_note-77">[71]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Qur%27an_and_Rehal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Qur%27an_and_Rehal.jpg/230px-Qur%27an_and_Rehal.jpg" decoding="async" width="230" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Qur%27an_and_Rehal.jpg/345px-Qur%27an_and_Rehal.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Qur%27an_and_Rehal.jpg/460px-Qur%27an_and_Rehal.jpg 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a><figcaption>Müslümanlara göre Kur'an, <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın insanoğluna gönderdiği son vahiydir.</figcaption></figure> Kur'an ayetlerinin ne şekilde anlaşılması ve <a href="/wiki/Tefsir" title="Tefsir">yorumlanması</a> gerektiği ile ilgili mezheplerin değişik görüşleri olmuştur: <ul><li>Hem muhkem hem müteşabih ayetlerin yorumlanmasına karşı çıkan ve sadece anlaşıldığı üzere ve dış şekliyle tatbik edilmesi görüşü: <a href="/wiki/Zahirilik" title="Zahirilik">Zahirilik</a>.</li> <li>Ayetlerde keşf ve ilhamla anlaşılabilecek derin anlam ve işaretlerin bulunduğu ve asıl anlamlarının bunlar olduğu görüşü: <a href="/wiki/Bat%C4%B1ni" class="mw-redirect" title="Batıni">Batıni</a>, <a href="/wiki/Tasavvufi" class="mw-redirect" title="Tasavvufi">Tasavvufi</a> ve <a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Hurufilik</a>.</li> <li>Müteşabih ayetlerin akıl ile yorumlanması: (<a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a>) ve ehli Sünnet kelamcıları: <a href="/wiki/E%C5%9Farilik" class="mw-redirect" title="Eşarilik">Eşarilik</a>, <a href="/wiki/Maturidilik" class="mw-redirect" title="Maturidilik">Maturidilik</a></li> <li>Müteşabih ayetlerde aklî yorumun reddi ve nakil ile tefsiri: <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefilik</a></li> <li>Hadisleri reddeden ve sadece Kur'an'ı kaynak kabul edenler: <a href="/wiki/Kur%27anc%C4%B1l%C4%B1k" title="Kur'ancılık">Kur'ancılık</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kıyamet_ve_ahiret">Kıyamet ve ahiret</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">Kıyamet</a>, <a href="/wiki/Ahir_zaman" title="Ahir zaman">Ahir zaman</a>, <a href="/wiki/%C4%B0srafil" title="İsrafil">İsrafil</a> ve <a href="/wiki/S%C4%B1rat" class="mw-redirect" title="Sırat">Sırat</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg/180px-Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg" decoding="async" width="180" height="241" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg/270px-Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg/360px-Irakischer_Maler_um_1280_001.jpg 2x" data-file-width="1576" data-file-height="2106" /></a><figcaption>Melek <a href="/wiki/%C4%B0srafil" title="İsrafil">İsrafil</a> (<a href="/wiki/Zekeriyya_ibn_Mahmud_el-Kazvin%C3%AE" class="mw-redirect" title="Zekeriyya ibn Mahmud el-Kazvinî">El-Kazvinî</a>, 1270) İsrafilin İslam dışındaki meleklerden <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Uriel" class="extiw" title="en:Uriel">Uriel</a>,<a href="#cite_note-:0-24">[21]</a> veya <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Raphael_(archangel)" class="extiw" title="en:Raphael (archangel)">Raphael</a>'in karşılığı<a href="#cite_note-:1-27">[24]</a> olduğu ileri sürülür.</figcaption></figure> <a href="/wiki/%C4%B0srafil" title="İsrafil">İsrafil</a> (<a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a>: إسرافيل), <a href="/wiki/%C4%B0slam_mitolojisi" title="İslam mitolojisi">İslam inancına</a> göre dört büyük melekten birisidir ve <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">kıyametin</a> başlangıcı için <a href="/wiki/S%C3%BBr" title="Sûr">Sûr</a> adı verilen boruyu üfler. Buna göre İsrafilin ilk üflediğinde kıyamet kopacak, ikinci üfleyişinde ise diriliş ve <a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">ahiret</a> yaşamı başlayacaktır. İslam'a göre kıyametin vaktini istisnasız sadece <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> bilir denir. Ancak aynı zamanda Muhammed bir <a href="/wiki/Ahir_zaman" title="Ahir zaman">Ahir zaman</a> peygamberi olarak bilinir ve İslamda Kıyametin her zaman çok yakın olduğuna inanılmıştır. Kur'an'ın pek çok ayetinde kıyamet gününden, o gün gerçekleşecek olan yıkıcı ve korkutucu doğa olaylarından bahsedilir ve hatta ''<a href="/wiki/K%C4%B1y%C3%A2met_Suresi" title="Kıyâmet Suresi">Kıyamet</a>'' adında bir sure de bulunur.<a href="#cite_note-78">[72]</a> Dünyanın sonu olan <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">Kıyamet</a> gününe, yeniden dirilişe ve hesaba çekilme zamanı olan <a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">ahirete</a> iman etmek, İslam'ın temel inançlarındandır. Ahiret günü, Allah'ın insanları yeniden diriltip bir arada toplayacağı gündür. O gün insanlardan bazıları, nimetleri bol olan <a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">Cennet</a>’e ya da elem verici bir azabın olduğu <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">Cehennem</a>'e gireceklerdir. Kur'an'da ahirete iman, çeşitli ayetlerde vurgulanmış, <a href="/wiki/Bakara_Suresi" title="Bakara Suresi">Bakara Suresi</a>'nin 62. ayetinde ise Allah'a inançla birlikte insanların kurtuluşa erecekleri belirtilmiştir: <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg/150px-Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg" decoding="async" width="150" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg/225px-Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg/300px-Muhammad_and_%22shameless_women%22_in_Hell.jpg 2x" data-file-width="504" data-file-height="417" /></a><figcaption><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in <a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">Ahiret</a> gezisi; Cehennem Antik İsrail’de yaratılan dehşet ve korku unsurlarının (<a href="/wiki/Hinnom_Vadisi" class="mw-redirect" title="Hinnom Vadisi">Ge–Ben Hinnomda</a>, yakılarak <a href="/wiki/Molek" title="Molek">Molek</a>'e Kurban sunulan çocuklar (Yeremya 32:35)) evrimi ile ilgiliydi.<a href="#cite_note-79">[73]</a> Kur’anın <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">Cehennem</a>’inde Molek <a href="/wiki/Malik" class="mw-redirect" title="Malik">Malik</a>'e dönüşür.<a href="#cite_note-80">[74]</a> (Minyatür, 15. yüzyıl)</figcaption></figure> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Şüphesiz, inananlar (<a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanlar</a>) ile <a href="/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler">Yahudiler</a>, <a href="/wiki/Hristiyanlar" class="mw-redirect" title="Hristiyanlar">Hristiyanlar</a> ve <a href="/wiki/S%C3%A2bi%C3%AEler" title="Sâbiîler">Sâbiîlerden</a> Allah'a ve ahiret gününe inanan ve salih ameller işleyenler için Rableri katında mükafat vardır; onlar korkuya uğramayacaklar, mahzun da olmayacaklardır. (<a href="/wiki/Bakara_Suresi" title="Bakara Suresi">Bakara</a>: 62) </td> <td valign="bottom" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> İslam görüşlerine göre İslam, kendinden önceki <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimî dinlerin</a> hükmünü kaldırmış ve hangi dine mensup olunursa olunsun, insanların tümü İslam'a girmekle yükümlüdürler. İslam gelmeden önceki semavî dinlere mensup olanlardan Allah'a ve ahirete inanıp iyi işler yapan insanların, tıpkı İslam'da olduğu gibi kurtuluşa erecekleri belirtilmektedir. İslam bilginleri, <a href="/wiki/Bakara_Suresi" title="Bakara Suresi">Bakara Suresi</a>'nin 62. ayetini de böyle yorumlamışlardır. Zira inanca göre, İslam geldikten sonra dahi İslam'ı kabul etmeyip kendi ölçüleri çerçevesinde Allah'a ve ahirete inananlar kurtuluşa eremezler.<a href="#cite_note-:4-81">[75]</a> İslam'da kurtuluşa ermenin birincil yolu, Allah'a ve onun son elçisi olarak inanılan <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'e iman etmektir. İslam'daki bu birincil iman ve kurtuluş yolu, <a href="/wiki/Kelime-i_%C5%9Fehadet" class="mw-redirect" title="Kelime-i şehadet">kelime-i şehadet</a> adı verilen sözde toplanmıştır.<a href="#cite_note-82">[76]</a> Dolayısıyla <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın bazı ayetlerinde, <a href="/wiki/Ehl-i_kitap" title="Ehl-i kitap">ehl-i kitap</a> olarak adlandırılan <a href="/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler">Yahudilerin</a> ve <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanların</a> İslam'a dönmedikleri sürece kurtuluşa ermeyecekleri söylenir: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28603389"><table class="infobox" style="float: right; clear: right; margin:0 0 1.5em 1.5em"><caption class="infobox-title">Harici video</caption><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data" style="text-align: left"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nuvola_apps_kaboodle.svg/16px-Nuvola_apps_kaboodle.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nuvola_apps_kaboodle.svg/24px-Nuvola_apps_kaboodle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nuvola_apps_kaboodle.svg/32px-Nuvola_apps_kaboodle.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=v02_wCvJy3M">"Sırat Köprüsü İnancı"nın Kökeni ve Diğer Versiyonları</a> (<a href="/w/index.php?title=Diamond_Tema&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diamond Tema (sayfa mevcut değil)">Diamond Tema</a>, <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, 13 Temmuz 2019)</td></tr></tbody></table> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Şüphesiz, inkar eden kitap ehli ile Allah'a ortak koşanlar, içinde ebedi kalmak üzere <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">cehennem</a> ateşindedirler. İşte onlar, yaratıkların en kötüsüdürler.(<a href="/wiki/Beyyine_Suresi" title="Beyyine Suresi">Beyyine Suresi</a>: 6) </td> <td valign="bottom" style="color:black;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kader">Kader</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Kader" title="Kader">Kader</a></div> <a href="/wiki/Kader" title="Kader">Kadere</a> iman; hayır veya şer olsun, her işin Allah'ın irade, takdir ve yaratmasıyla olduğuna inanma şeklinde tarif edilir. <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> İslam ilahiyatında, Allah'ın ezelî ve ebedî ilmi ve bilgeliğinin gereği olarak her şeyin onun bilgisi dâhilinde olduğuna ve bu bilgilerin miktar, ölçü anlamında bir deyim olarak Kur'an'da da geçen, “<a href="/wiki/Levh-i_Mahf%C3%BBz" title="Levh-i Mahfûz">Levh-i Mahfûz</a>”da yazılı kader olduğuna, zamanı geldiğinde de bu bilgilerin tasarımdan fiile çıktığına (<a href="/wiki/Kaza" title="Kaza">kaza</a>) inanılır. Kader, Kur'an'da imanın bir unsuru ve parçası olarak geçmez. Bununla birlikte, <a href="/wiki/Cibril_Hadisi" title="Cibril Hadisi">Cibril Hadisi</a>'nin bazı sürümlerinde, Muhammed imanı tanımlarken kader de geçmektedir.<a href="#cite_note-cibril-83">[77]</a> Kadere iman, <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> İslam âlimleri tarafından <a href="/wiki/%C4%B0man%C4%B1n_%C5%9Fartlar%C4%B1" class="mw-redirect" title="İmanın şartları">imanın şartlarından</a> birisi olarak görülür iken, <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilikte</a> iman esaslarından değildir. Kader, <a href="/wiki/Kelam" class="mw-redirect" title="Kelam">kelamcılar</a> arasında en çok tartışılan konulardandır. Kaderin <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_iman" title="İslam'da iman">iman tanımı</a> içerisinde geçip geçmemesi gerektiği yanında, kadere karşı insan iradesinin gücü, kaderin değişip değişmeyeceği ve kader karşısında insanın sorumluluğu gibi konular uzun tartışmalara sebep olmuştur. <a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a> ve <a href="/wiki/Kaderiyye" class="mw-redirect" title="Kaderiyye">Kaderiyye</a> mezhepleri, katı kaderci <a href="/wiki/Cebriyye" class="mw-redirect" title="Cebriyye">Cebriyye</a> mezhebinin tam karşısında yer almış ve kaderi reddetmişlerdir. Sünni mezhepleri ise kadere inanmayı esas almakla birlikte, <a href="/wiki/Kelam" class="mw-redirect" title="Kelam">kelamcı</a> gelenek, bu inanışı insanın iradesi ile dengelemeye çalışan açıklamalara yer vermişlerdir. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şiilikte_(Şîa)">Şiilikte (Şîa)</h3></div> <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilik</a>, <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in ölümünden sonra devlet idaresinin <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'ye ve onun soyundan gelenlere ait olduğuna inanan mezheptir.<figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg/200px-Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg" decoding="async" width="200" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg/300px-Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg/400px-Investiture_of_Ali_Edinburgh_codex.jpg 2x" data-file-width="624" data-file-height="796" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şii</a> mezhebinde, <a href="/wiki/Gad%C3%AEr-i_Hum" title="Gadîr-i Hum">Gadîr-i Hum</a>'da yer alan <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'nin seçilmesi (<a href="/wiki/%C4%B0lhanl%C4%B1lar" title="İlhanlılar">İlhanlılar</a> dönemi el yazması görseli)</figcaption></figure>Şiilikte inanç esasları, usul-i din olarak adlandırılır ve genellikle beş unsur ile tanımlanır:<a href="#cite_note-oxfordAkide-35">[32]</a> <ol><li><a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">Tevhid</a>: <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın varlığına ve birliğine inanmak.</li> <li><a href="/wiki/Adalet" title="Adalet">Adalet</a>: İyi ve kötü olan şeylerin bir hikmetinin olması ve olayların arkasındaki hikmetin <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> tarafından bilinirken, her zaman insanlarca anlaşılabilir bir mahiyette olmaması ve iyi ile kötü şeylere karşı Allah'ın insanlara iyi olanları yapmalarını emretmesi ve bunun karşılığında onları mükâfatlandırmasıdır. Adalet, <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilikte</a> özel bir anlam içerir. Şiilikte eşyanın bazısının doğası hasebiyle içten iyi, bazısının ise kötü olduğu inancı mevcuttur. Olayların arkasında her daim gizli bir hikmet yatmaktadır ve kul, her ne kadar bu hikmete nail olmaya çalışmalıysa da bunu tamamen anlaması pek mümkün değildir. Kişilerin yaptıkları eylemlerde hür olduklarının, <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın da adalet sıfatı sebebiyle kişilerin iyi eylemlerine iyi, kötü eylemlerine karşı kötü bir sonuç yaratmasının "zorunluluk" olduğu görüşündedirler. Yani Allah, adalet sıfatından dolayı iyiliği her daim iyilik, kötülüğü ise her daim kötülük ile sonlandırır.</li> <li><a href="/wiki/N%C3%BCb%C3%BCvvet" class="mw-redirect" title="Nübüvvet">Nübüvvet</a>: <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">Peygamberlere</a> iman etmek.</li> <li><a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">İmamet</a> / <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">Hilâfet</a>: Allah'ın <a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">ehl-i beytten</a> olan belirli şahısları insanlığın önderi (imam, halife) olmak için önceden seçtiğine inanmaktır. Bu inanç dolayısıyla, Sünnilikte bir çeşit kutsallık atfedilen <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'den önceki halifeler (<a href="/wiki/Eb%C3%BB_Bekir" title="Ebû Bekir">Ebu Bekir</a>, <a href="/wiki/%C3%96mer" title="Ömer">Ömer</a>, <a href="/wiki/Osman" title="Osman">Osman</a>) ve <a href="/wiki/I._Mu%C3%A2viye" title="I. Muâviye">Muaviye</a> sonrası ehl-i beyt soyuna halifeliği teslim etmeyen kişiler, makamı gasp eden ve ehl-i beyte zulüm ve haksızlık yapan kişiler olarak tanımlanırlar ve onlardan uzak durulur (<a href="/wiki/Teberra" class="mw-redirect" title="Teberra">Teberra</a>). Şii inancında Ali ve onun soyundan olan belirli kişilerin gerçek imamlar olduğuna, bunun dinî bir gereklilik olduğuna inanılır ki bu, gerekli vasıflara uyan herkesin imam olabileceğini kabul eden <a href="/wiki/Ehl-i_S%C3%BCnnet_v%E2%80%99el-Cem%C3%A2%27at" class="mw-redirect" title="Ehl-i Sünnet v’el-Cemâ'at">Ehl-i Sünnet ve'l-Cemâ'at</a> mezhebinden çok daha farklıdır ve iki mezhep arasındaki en büyük farktır. İmamet unsuru Şiilikte iman esaslarından biridir. Şii mezheplerinde imamet konusu, yorumlama ve kimlerin imam sayılıp sayılmayacağı hususları bazı farklılıklar arz eder. Şiilikte imamların masumiyeti, yanılmazlığı, sözlerinin dinde delil kabul edilmesi sebebiyle konu ayrıca önemlidir.</li> <li><a href="/wiki/Mead" class="mw-redirect" title="Mead">Mead</a>: <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">Kıyamet</a> gününe inanmak.</li></ol> Bunların dışında şart olarak sıralanmasa da Şiilerde meleklere ve kutsal kitaplara inanılır. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İbadetler_(kulluk,_tapınma)">İbadetler (kulluk, tapınma)</h2></div> Klasik anlayış İslamın ibadet ve giyim gibi şekli unsurlarını ön plana çıkarmakla birlikte, bu unsurları kısmen veya tamamen reddeden <a href="/wiki/Bat%C4%B1nilik" class="mw-redirect" title="Batınilik">batıni</a> toplululuklar da sosyolojik olarak İslam toplumu içerisinde var olagelen gruplardandır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sünnilikte">Sünnilikte</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1" title="İslam'ın beş şartı">İslam'ın beş şartı</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Dua.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/thumb/a/a1/Dua.jpg/220px-Dua.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/thumb/a/a1/Dua.jpg/330px-Dua.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/tr/thumb/a/a1/Dua.jpg/440px-Dua.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cami" title="Cami">Camide</a> dua eden bir <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a></figcaption></figure> İslam'da, inanan insanların Allah'a ibadet etme ile ilgili birtakım dini yükümlülüklerin bulunduğuna inanılır. Bununla beraber bu yükümlülükler, mezhepten mezhebe değişir. Namaz, oruç, hac ve kurban kesme gibi bazı ibadetler, İslam öncesi <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Araplarda</a> veya diğer toplumlarda da bulunmaktaydı. İslamiyet bu tapınmaların çoğunu korumuş, bazılarını yeniden düzenlemiş, bazılarını ise kaldırmıştır. <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> İslam anlayışına yol gösteren bir <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadise</a> göre, İslam'ın beş şartı bulunur ve inananlar için bunları yerine getirmek <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farzdır</a>, yani zorunludur. Bu yükümlülükleri terkedenler, <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_b%C3%BCy%C3%BCk_g%C3%BCnah" title="İslam'da büyük günah">İslam'da büyük günah</a> işlemiş olurlar ve bazı durumlarda cezalandırılırlar. Örneğin, Sünni İslam'ın dört <a href="/wiki/F%C4%B1kh%C3%AE_mezhep" title="Fıkhî mezhep">fıkhi</a> mezhebine göre de <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a> ibadetini terk eden Müslümanlar cezalandırılırlar. Bu yükümlülüklerin buluğ (<a href="/wiki/Ergenlik_d%C3%B6nemi" title="Ergenlik dönemi">ergenlik</a>) çağı veya reşit olma ile başladığına inanılır. <a href="/wiki/Abdullah_bin_%C3%96mer" title="Abdullah bin Ömer">Abdullah bin Ömer</a>'in rivayet ettiği '<a href="/wiki/Cibril_Hadisi" title="Cibril Hadisi">Cibril Hadisi</a>'nde melek <a href="/wiki/Cebrail" class="mw-redirect" title="Cebrail">Cebrail</a>, sahabelerden birinin kılığına bürünerek Peygamber ve arkadaşlarını ziyaret eder ve Peygamber'e çeşitli sorular sorar:<a href="#cite_note-84">[78]</a><a href="#cite_note-85">[79]</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33987118">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 32px}.mw-parser-output .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;margin-top:0}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .templatequotecite{padding-left:1.6em}}</style><blockquote class="templatequote">"Bir gün Rasûlullah'ın yanında bulunduğumuz sırada aniden yanımıza, elbisesi bembeyaz, saçı simsiyah bir zat çıkageldi. Üzerinde yolculuk eseri görülmüyor, bizden de kendini kimse tanımıyordu. Doğru Peygamber'in yanına oturdu ve dizlerini onun dizlerine dayadı. Ellerini de uyluklarının üzerine koydu ve "Ya Muhammed! Bana İslam'ın ne olduğunu söyle!" dedi. Rasûlullah, "İslam, Allah'tan başka ilâh olmadığına, Muhammed'in de Allah'ın resulü olduğuna şehadet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman ve gücün yeterse Beyt'i hac etmendir." diye buyurdu. O zat, "Doğru söyledin." dedi. Babam da (<a href="/wiki/%C3%96mer_bin_Hattab" class="mw-redirect" title="Ömer bin Hattab">Ömer bin Hattab</a>) dedi ki: "Biz buna hayret ettik. Zira hem soruyor, hem de tasdik ediyordu."</blockquote> Namaz, oruç, hac, zekât gibi ibadetlerin zamanları ve miktarları, <a href="/wiki/%C4%B0slam_mezhepleri" title="İslam mezhepleri">İslam mezheplerinde</a> bazı farklılıklar gösterir. Kişi, yaptığı her ibadetle <a href="/wiki/Sevap" title="Sevap">sevap</a> kazanırken, <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farz</a> olmasına rağmen yapmadığı ibadetlerle <a href="/wiki/G%C3%BCnah" title="Günah">günaha</a> girer.<a href="#cite_note-86">[80]</a><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg/220px-%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg.png" decoding="async" width="220" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg/330px-%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg/440px-%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1.svg.png 2x" data-file-width="665" data-file-height="543" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1" title="İslam'ın beş şartı">İslam'ın beş şartı</a></figcaption></figure> Bu değerlendirmelerin pratik uygulamada karşılıkları da bulunabilir. Buna göre İslam'da namaz, oruç veya zekat gibi ibadetlerin terki durumunda uygulanacak <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şer’i ceza işlemleri</a> ve kişinin cezaen öldürülmesi sonrasında, bu kişilerin cenazelerine yapılacak işlemleri de şekillenir. Şöyle ki bu kişiler, <a href="/wiki/M%C3%BCrted" class="mw-redirect" title="Mürted">mürted</a> kabul edildiklerinde <a href="/wiki/Cenaze_namaz%C4%B1" title="Cenaze namazı">cenaze namazları</a> kılınmaz, Müslüman mezarlığına gömülemez, miras bıraktıkları devlet hazinesine kalırlar.<a href="#cite_note-87">[81]</a><a href="#cite_note-88">[82]</a><a href="#cite_note-89">[83]</a> <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıhçılar</a> ve İslam alimleri, İslam'ın beş şartını kabul etmesine rağmen, maddi imkanlar sebebiyle zekat veremeyen ve hac görevini yerine getiremeyen Müslümanların günahkar olmadıklarını söylemektedir. <a href="/wiki/Hanefi" class="mw-redirect" title="Hanefi">Hanefilere</a> göre İslam'ın uygulanmasına dair ihmal veya ret içeren eylemlerde, kişinin kanatılıncaya kadar dövülmesi veya ölünceye kadar hapsedilmesini de içeren tazir cezaları ile cezalandırılması gerekir. Ayrıca öldüklerinde cenazelerine Müslüman cenazesi muamelesi yapılır.<a href="#cite_note-ismailaga-90">[84]</a><a href="#cite_note-namazzamani-91">[85]</a><a href="#cite_note-92">[86]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eafii" title="Şafii">Şafii</a> ve <a href="/wiki/Maliki" class="mw-redirect" title="Maliki">Maliki</a> mezheplerine göre ise namazı terk etmek, ceza miktarı ve şekli Kur'an ve sünnetle belirlenen suçlardandır ve terk eden, “had” uygulanarak öldürülür. Ancak cenazelerine Müslüman cenazesi muamelesi yapılır, miras bıraktıysa mirasçılarına paylaştırılır.<a href="#cite_note-ismailaga-90">[84]</a><a href="#cite_note-namazzamani-91">[85]</a> <a href="/wiki/Hanbeli" class="mw-redirect" title="Hanbeli">Hanbeli</a> mezhebinde ise namazı terk eden ve bunda ısrarcı olan kişiler, <a href="/wiki/M%C3%BCrted" class="mw-redirect" title="Mürted">mürted</a> kabul edilerek mürtedlere kılıçla öldürme şeklinde uygulanan “had cezası” tatbik edilir, cenaze namazı kılınmaz ve ceset, Müslüman mezarlığına gömülmez.<a href="#cite_note-namazzamani-91">[85]</a><a href="#cite_note-93">[87]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kelime-i_şehadet">Kelime-i şehadet</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Kelime-i_%C5%9Fehadet" class="mw-redirect" title="Kelime-i şehadet">Kelime-i şehadet</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="7" data-mwtitle="Shahadah.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Dosya:Shahadah.ogg"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/Shahadah.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ab/Shahadah.ogg/Shahadah.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AShahadah.ogg&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية ‪(ar)‬" data-dir="rtl" /></audio><figcaption>Kelime-i şehadetin okunuşu</figcaption></figure> İslam'ın ilk şartı, Tanrı olarak sadece <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın varlığına ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in de onun elçisi olduğuna tanıklık (şahitlik) etmek anlamına gelen <a href="/wiki/Kelime-i_%C5%9Fehadet" class="mw-redirect" title="Kelime-i şehadet">kelime-i şehadeti</a> dile getirmektir. <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Ben şahitlik ederim ki, Allah’tan başka ilah yoktur ve yine şahitlik ederim ki, Muhammed O’nun kulu ve elçisidir. (Kelime-i şehadet) </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Namaz">Namaz</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_(13961225000386636568071894544919_84859).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_%2813961225000386636568071894544919_84859%29.jpg/240px-Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_%2813961225000386636568071894544919_84859%29.jpg" decoding="async" width="240" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_%2813961225000386636568071894544919_84859%29.jpg/360px-Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_%2813961225000386636568071894544919_84859%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_%2813961225000386636568071894544919_84859%29.jpg/480px-Tehran_Friday_prayer_-_16_March_2018_%2813961225000386636568071894544919_84859%29.jpg 2x" data-file-width="1050" data-file-height="638" /></a><figcaption><a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> (solda) ve <a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şii</a> (sağ) Müslümanlar <a href="/wiki/Cuma_namaz%C4%B1" title="Cuma namazı">cuma namazında</a> (<a href="/wiki/Tahran" title="Tahran">Tahran</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>, 2018). Şiiler, namazda ellerini yana salar iken, çoğu Sünni Müslüman ellerini önde bağlar.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Mosque.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Mosque.jpg/240px-Mosque.jpg" decoding="async" width="240" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Mosque.jpg/360px-Mosque.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Mosque.jpg/480px-Mosque.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Cemaatle namaz kılarken <a href="/wiki/Secde" title="Secde">secdeye</a> giden Müslümanlar</figcaption></figure> Namaz (<a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a>: صلاة, Salah), İslam'ın her inanana farz kıldığı bir ibadettir. İslam'ın en önemli, en temel ve olmazsa olmaz ibadeti olarak kabul edilir.<a href="#cite_note-94">[88]</a> Kur'an'da günün belli vakitlerinde,<a href="#cite_note-95">[89]</a><a href="#cite_note-4.102-96">[90]</a> <a href="/wiki/Abdest" title="Abdest">abdestle</a> birlikte<a href="#cite_note-5.6-97">[91]</a> <a href="/wiki/Dua" title="Dua">duaya</a> (salat) kalkılması ifadesi bulunur. Kur'an’a göre namaz, Allah'ı anarak teslimiyetin gösterildiği bir arınma biçimi ve <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim Peygamber</a>'e öğretilen bir ibadet şeklidir.<a href="#cite_note-5.6-97">[91]</a><a href="#cite_note-98">[92]</a> <a href="/wiki/Farz" title="Farz">Farz</a>, <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıh</a> dilinde Kur'an'ın açık olan ve yoruma dayanmayan emirlerine denir. Günlük 5 vakit namazın farz olduğu inancı, Kur'an ayetlerinin <a href="/wiki/Tefsir" title="Tefsir">yorumu</a> ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislere</a> dayanan Sünni İslam toplumlarınca benimsenen bir uygulamadır.<a href="#cite_note-99">[93]</a> Buna göre <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam dünyasının</a> çoğunluğunu oluşturan <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünniler</a>, günde sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı olmak üzere 5 vakit namaz kılarlar. Sünni mezhebine göre günlük 5 vakit namaz, <a href="/wiki/Mira%C3%A7" title="Miraç">Miraç</a> olayında bizzat Allah tarafından Muhammed'e ve onun ümmetine emredilmiştir. Dolayısıyla bu gruptaki Müslümanlar, 5 vakit namazın <a href="/wiki/Cebr%C3%A2il" title="Cebrâil">Cebrail</a> aracılığıyla değil de bizzat Allah'ın kendi tarafından bildirildiğine inandıkları için namaza çok önem verirler.<a href="#cite_note-100">[94]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şiiler</a> ve <a href="/wiki/Kur%27anc%C4%B1l%C4%B1k" title="Kur'ancılık">Kur'ancılar</a> ise (<a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerin</a> dini referans olmasını reddeden grup), günde 3 vakit namaz kılarlar.<a href="#cite_note-101">[95]</a> Ancak bu üç vakit namazın hangileri olduğu konusu da çok açık değildir.<a href="#cite_note-Dini_Yazılar-102">[96]</a><a href="#cite_note-103">[97]</a> Örneğin bu üç vakitte bir anlayışına göre öğle-ikindi, akşam-yatsı ve sabah olarak; bir başka uygulamada ise akşam, yatsı ve sabah olarak rastlamak olasıdır.<a href="#cite_note-104">[98]</a> Prof. Dr. <a href="/wiki/S%C3%BCleyman_Ate%C5%9F" title="Süleyman Ateş">Süleyman Ateş</a>'e göre Kur'an'da geçen namazlar sabah, akşam ve gece namazından (<a href="/wiki/Tehecc%C3%BCd" title="Teheccüd">teheccüd</a>) ibarettir.<a href="#cite_note-105">[99]</a> <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevilikte</a> ise namaz reddedilmemekle birlikte, herhangi bir şart (vakit, şekil, kıble, vb.) belirtilmemiştir.<a href="#cite_note-106">[100]</a> İlk olarak, <a href="/wiki/Cami" title="Cami">camilerde</a> <a href="/wiki/Ezan" title="Ezan">ezan</a> okunması ile Müslümanlar namaza davet edilir. Müslümanlar, dilerlerse namaz kılmak için bir camide toplanır; ama isterlerse tek başına ya da grup halinde herhangi bir temiz yerde de kılabilirler. Namazdan önce <a href="/wiki/Abdest" title="Abdest">abdest</a> alınır. Abdest alınmadan namaz kılınamaz. Abdest ile eller, ağız, burun, yüz, kolların dirseklere kadar olan bölümü, başın (veya saçın) belli bir kısmı, ayaklar ve topuklar yıkanır ve böylelikle temizlenilir. Bu ritüelin şekli ve uygulanışı mezheplere göre bazı değişkenlikler gösterebilir.<a href="#cite_note-107">[101]</a> Abdest alındıktan sonra Müslümanlar, yüzlerini İslam'ın en kutsal kenti olan <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'deki <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kabe</a>'ye çevirip namazlarını kılmaya başlarlar. Bu yön, camilerde <a href="/wiki/Mihrap" title="Mihrap">mihrap</a> olarak bilinen süslü bir yapıyla gösterilir. Cami dışındaki Müslümanlar ise, genellikle bir <a href="/wiki/Seccade" title="Seccade">seccade</a> üzerinde namaz kılarlar ve bu da, namazın temiz bir yerde kılındığının bir işaretidir.<a href="#cite_note-108">[102]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Oruç">Oruç</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">Oruç</a> ve <a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">Ramazan</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg/220px-Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg/330px-Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg/440px-Ramadan_Dinner_2005-11-07.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">Ramazan</a> ayında <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">oruç</a> tutan Müslümanlar, toplu bir şekilde <a href="/wiki/%C4%B0ftar" title="İftar">iftar</a> saatini beklerken. (<a href="/wiki/Kahire" title="Kahire">Kahire</a>, <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg/220px-Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg/330px-Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg/440px-Iftar_in_Istanbul_Turkey.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="800" /></a><figcaption><a href="/wiki/Sultanahmet_Camii" title="Sultanahmet Camii">Sultanahmet Camii</a>'nde toplu bir iftar sofrası (<a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>, <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>)</figcaption></figure> Oruç, niyet edip <a href="/wiki/%C4%B0msak" title="İmsak">imsak</a> vaktinden (alacakaranlık) akşam günbatımına dek, bir şey yiyip içmemek ve her türlü <a href="/wiki/Cinsel_ili%C5%9Fki" title="Cinsel ilişki">cinsel aktiviteden</a> uzak durmak olarak tanımlanır. Oruç tutmak, sadece <a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">Ramazan</a> ayı boyunca farz kılınmış, bayram günleri haricinde de faziletli ve sevaplı olarak görülmüştür.<a href="#cite_note-109">[103]</a> Kur'an'da oruç, <a href="/wiki/Bakara_Suresi" title="Bakara Suresi">Bakara Suresi</a>'nin şu ayetleri ile emredilmiştir:<a href="#cite_note-110">[104]</a><a href="#cite_note-111">[105]</a> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Ey iman edenler! Allah'a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı. (Bakara: 183) <hr /> Oruç, sayılı günlerdendir. Sizden kim hasta ya da yolculukta olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar. Oruca gücü yetmeyenler ise, bir yoksul doyumu fidye verir. Bununla birlikte, gönülden kim bir iyilik yaparsa, o kendi için daha hayırlıdır. Eğer bilirseniz oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır. (Bakara: 184) <hr /> (O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur'an'ın kendinde indirildiği Ramazan ayıdır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa, onu oruçla geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun. Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez. Bu da sayıyı tamamlamanız ve hidayete ulaştırmasına karşılık Allah'ı yüceltmeniz ve şükretmeniz içindir. (Bakara: 185) </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> <a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Hicri takvime</a> göre <a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">Ramazan</a> ayında Müslümanlar, mazeret olmadığı sürece, farz olan oruç tutma ibadetlerini gerçekleştirirler. Şafaktan gün batımına kadar oruç tutmak; <a href="/wiki/Akut" title="Akut">akut</a> veya kronik hastalığı olan, seyahat eden, aşırı yaşlı, emziren, hamile, şeker hastası ve <a href="/wiki/Ergenlik_d%C3%B6nemi" title="Ergenlik dönemi">ergenliğe</a> girmemiş olan kişiler dışında tüm Müslümanlar için <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farzdır</a> (zorunludur). Şafak öncesi yemeğe <a href="/wiki/Sahur" title="Sahur">sahur</a>, orucun bozulduğu akşam yemeğine ise <a href="/wiki/%C4%B0ftar" title="İftar">iftar</a> denir. Orucun manevi mükafatlarının (<a href="/wiki/Sevap" title="Sevap">sevap</a>) Ramazan ayında katlanarak arttığına inanılır.<a href="#cite_note-112">[106]</a> Bu inanca göre Müslümanlar, sadece yiyecek ve içecekten değil, aynı zamanda <a href="/wiki/T%C3%BCt%C3%BCn" title="Tütün">tütün</a> ürünlerinden, <a href="/wiki/Cinsel_ili%C5%9Fki" title="Cinsel ilişki">cinsel ilişkilerden</a> ve günahkar davranışlardan da kaçınırlar; bunun yerine kendilerini daha çok <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaza</a> ve <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> okumaya adarlar. Müslümanlar, Kur'an'ın Ramazan ayında (<a href="/wiki/Kadir_Gecesi" title="Kadir Gecesi">Kadir Gecesi</a>) inmeye başladığına inandıkları için bu aya çok değer verirler. Bu ay süresince her gün şafak sökmeden önce toplanıp <a href="/wiki/Sahur" title="Sahur">sahur</a> adı verilen bir yemek tüketilir. Sahur zorunlu bir uygulama değildir; ancak <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in bir <a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">sünneti</a> olduğu için ve sahur hakkında da bazı <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadisleri</a> bulunduğu için, Müslümanların çoğu da bu sünnete uyarak sahur yaparlar.<a href="#cite_note-113">[107]</a><a href="#cite_note-114">[108]</a> Akşam karanlık çöktükten sonra da, <a href="/wiki/%C4%B0ftar" title="İftar">iftar</a> adı verilen daha büyük bir yemekle oruçlar açılır. Bunların yanı sıra, Ramazan'da <a href="/wiki/Ter%C3%A2vih" title="Terâvih">teravih</a> namazı kılmak, Kur'an'ı baştan sona okumak gibi bazı dini ritüeller de vardır. Ramazan, Şeker Bayramı ya da <a href="/wiki/Ramazan_Bayram%C4%B1" title="Ramazan Bayramı">Ramazan Bayramı</a> denilen özel bir bayramla sona erer. Bayram, bir ay boyunca sürmüş olan oruç tutma ibadetinin sonudur ve bayramın 1. günü oruç tutulmaz; kimilerine göre <a href="/wiki/Mekruh" title="Mekruh">mekruh</a>, kimilerine göre ise <a href="/wiki/Haram" title="Haram">haramdır</a>.<a href="#cite_note-115">[109]</a> Bayram, bir mükafat niteliği taşımaktadır.<a href="#cite_note-116">[110]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Zekât">Zekât</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Zekat" class="mw-redirect" title="Zekat">Zekat</a> ve <a href="/wiki/Sadaka" title="Sadaka">Sadaka</a></div> Zekât, dini terminolojide "asli ihtiyaçlar" dışında <a href="/wiki/Nisap" class="mw-redirect" title="Nisap">nisap</a> miktarı mala sahip olan ve zengin sayılan her <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanın</a>, bu zenginliği üzerinden 1 tam yıl geçtiğinde vereceği, şartları ve oranları belirlenmiş zorunlu bir ödemeyi ifade eder. Ayrıca ödenmesi mecburi olmayan, belirli şartlarla kısıtlanmayan bağışlar için de <a href="/wiki/Sadaka" title="Sadaka">sadaka</a> ifadesi kullanılır. <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın <a href="/wiki/Tevbe_Suresi" title="Tevbe Suresi">Tevbe Suresi</a> 60. ayetinde zekatın verileceği sayılırken, kullanılan kelime ise bu anlayışın aksine sadakadır. <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Sadakalar (zekâtlar), Allah'tan bir farz olarak ancak fakirler, düşkünler, zekat toplayan memurlar, kalpleri İslam'a ısındırılacak olanlarla (özgürlüğüne kavuşturulacak) köleler, borçlular, Allah yolunda mücadele edenler ve yolda kalmış yolcular içindir. Allah, hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir. (<a href="/wiki/Tevbe_Suresi" title="Tevbe Suresi">Tevbe</a>: 60) </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıhta</a> kişinin zengin sayılması için ev, bina, elbise, ev eşyaları, bir yıllık yiyecekleri gibi asli ihtiyaçları dışında sahip olması gereken 80 gr altın veya eşdeğer mal miktarına <a href="/wiki/Nisap" class="mw-redirect" title="Nisap">nisap</a> denir. Asli ihtiyaçlar kişinin yaşadığı zaman, mekan, sosyal çevre ve anlayışa göre değişkenlik gösterir. Müslümanlar arasında zekat bir vergi midir, yoksa bir ibadet midir tartışması bulunur.<a href="#cite_note-117">[111]</a><a href="#cite_note-118">[112]</a><a href="#cite_note-119">[113]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>]<a href="#cite_note-120">[114]</a> Zekatın bir vergi olduğu anlayışına göre, <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriat</a> yönetimi altında bulunmayan Müslümanların, yaşadıkları ülkenin vergi yasalarına göre vergi ödedikleri için dini açıdan ayrıca zekat ödemelerine gerek bulunmamakta, ibadet olarak değerlendirilmesi durumunda ise ödemeleri gerekmektedir. Zekatın şartları ve miktarı belirli, zorunlu bir ödeme türü olması onun "bir çeşit vergi" olarak anlaşılmasının temel dayanağıdır. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Hac">Hac</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">Hac (İslam)</a> ve <a href="/wiki/Kurban" class="mw-redirect" title="Kurban">Kurban</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Kabaa_(January_2003).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Kabaa_%28January_2003%29.jpg/230px-Kabaa_%28January_2003%29.jpg" decoding="async" width="230" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Kabaa_%28January_2003%29.jpg/345px-Kabaa_%28January_2003%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Kabaa_%28January_2003%29.jpg/460px-Kabaa_%28January_2003%29.jpg 2x" data-file-width="725" data-file-height="580" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'deki <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kâbe</a>'yi tavaf eden, ibadet eden Müslümanlar. <a href="/wiki/Hac" title="Hac">Hac</a>, İslam dininde önemli bir ibadettir.</figcaption></figure> İslam'da <a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">hac</a>, <a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Hicri takvime</a> göre <a href="/wiki/Zilhicce" title="Zilhicce">Zilhicce</a> ayında <a href="/wiki/Arafat_Da%C4%9F%C4%B1" title="Arafat Dağı">Arafat Dağı</a>'nda dua edilmesi, <a href="/wiki/Kabe" class="mw-redirect" title="Kabe">Kabe</a>'nin ziyaret edilmesi, <a href="/wiki/%C5%9Eeytan_ta%C5%9Flama" title="Şeytan taşlama">şeytan taşlama</a> ve <a href="/wiki/Kurban" class="mw-redirect" title="Kurban">kurban</a> kesilmesi gibi bazı uygulamaların belirli kurallar içinde ve bir arada yapıldığı, ayrıca yalnızca zengin olan Müslümanlara <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farz</a> olan bir <a href="/wiki/%C4%B0badet" title="İbadet">ibadettir</a>. <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a> hukukunda <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a>, <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">oruç</a>, <a href="/wiki/Zekat" class="mw-redirect" title="Zekat">zekat</a> gibi <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farz</a> kabul edilen dini hükümleri yapmayanlar veya terk edenler için belirli cezalar öngörülür iken, maddi durum yetersizliği nedeniyle hac yapmayanlar için benzer yaptırımlardan söz edilmez. <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da şu ayetler ile hac emredilmiştir: <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Haccı da, umreyi de Allah için tamamlayın. Eğer (düşman, hastalık ve benzer sebeplerle) engellenmiş olursanız, artık size kolay gelen kurbanı gönderin. Bu kurban, yerine varıncaya kadar başlarınızı tıraş etmeyin. İçinizden her kim hastalanır veya başından rahatsız olur da tıraş olmak zorunda kalırsa, fidye olarak ya oruç tutması, ya sadaka vermesi, ya da kurban kesmesi gerekir. Güvende olduğunuz zaman hacca kadar umreyle faydalanmak isteyen kimse, kolayına gelen kurbanı keser. Kurban bulamayan kimse; üçü hacda, yedisi de döndüğünüz zaman tam on gün oruç tutar. Bu, ailesi <a href="/wiki/Mescid-i_Haram" title="Mescid-i Haram">Mescid-i Haram</a> civarında olmayanlar içindir. Allah'a karşı gelmekten sakının ve Allah'ın cezasının çetin olduğunu bilin. (<a href="/wiki/Bakara_Suresi" title="Bakara Suresi">Bakara</a> 196) <hr /> İnsanlar arasında haccı ilan et ki, gerek yaya olarak, gerek uzak yollardan gelen yorgun develer üzerinde sana gelsinler. Gelsinler ki, kendilerine ait birtakım menfaatlere şahit olsunlar ve Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine belli günlerde Allah’ın adını ansınlar. Artık onlardan siz de yiyin, yoksula fakire de yedirin. (<a href="/wiki/Hac_Suresi" title="Hac Suresi">Hac</a> 27-28) </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> Hac, <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kâbe</a>'nin yanı sıra diğer bazı kutsal yerlerin birlikte ziyaret edilmesi iken; <a href="/wiki/Umre" title="Umre">umre</a> ise sadece Kâbe ziyareti olarak tanımlanır.<a href="#cite_note-:3-121">[115]</a> <a href="/wiki/M%C3%AEk%C3%A2t" title="Mîkât">Mîkât</a>; hacca başlarken <a href="/wiki/%C4%B0hram" title="İhram">ihram</a> (hac yaparken giyilen dikişsiz beyaz örtü) giyilen, bitişinde de çıkartılan yere denir. Hacda Kâbe ziyaret edilir, tavaf yapılır, <a href="/wiki/Saf%C3%A2_tepesi" title="Safâ tepesi">Safa</a> ile <a href="/wiki/Merve_tepesi" title="Merve tepesi">Merve</a> arasında gidip gelinerek sa'y yapılır, <a href="/wiki/Arafat_Da%C4%9F%C4%B1" title="Arafat Dağı">Arafat Dağı</a>'nda <a href="/wiki/Vakfe" title="Vakfe">vakfe</a> yapılır, <a href="/wiki/Mina,_Mekke" title="Mina, Mekke">Minâ</a> denilen yerde <a href="/wiki/%C5%9Eeytan" title="Şeytan">şeytan</a> <a href="/wiki/%C5%9Eeytan_ta%C5%9Flama" title="Şeytan taşlama">taşlanır</a> ve ardından kurban kesilir.<a href="#cite_note-:3-121">[115]</a> İslam dünyasının hac günü, <a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Hicri takvime</a> göre <a href="/wiki/Kurban_Bayram%C4%B1" title="Kurban Bayramı">Kurban Bayramı</a>'na denk gelen 10 <a href="/wiki/Zilhicce" title="Zilhicce">Zilhicce</a>’dir. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şiilikte_İslam'ın_şartları">Şiilikte İslam'ın şartları</h3></div> <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilikte</a> Füru-ı Din denilen dini emirler, <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilikte</a> farz olan <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a>, <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">oruç</a>, <a href="/wiki/Hac" title="Hac">hac</a> ve <a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">zekâta</a> ilave olarak <a href="/wiki/Hums_(%C4%B0slam)" title="Hums (İslam)">Hums</a>, <a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">Cihat</a>, <a href="/wiki/Emr-i_bi%27l_ma%27r%C3%BBf" class="mw-redirect" title="Emr-i bi'l ma'rûf">Emr-i bi'l ma'rûf</a> ve <a href="/wiki/Nehy-i_anil_m%C3%BCnker" class="mw-redirect" title="Nehy-i anil münker">Nehy-i anil münker</a>, <a href="/wiki/Tevella" title="Tevella">Tevella</a> ve <a href="/wiki/Teberra" class="mw-redirect" title="Teberra">Teberra</a> olarak sıralanır. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Hums"><a href="/wiki/Hums_(%C4%B0slam)" title="Hums (İslam)">Hums</a></h4></div> Şiîlikte sahip olunan eşyanın veya kârın beşte birlik değerine denk gelen bir vergidir. Dayanağı <a href="/wiki/Enfal_Suresi" title="Enfal Suresi">Enfal Suresi</a>'nin 41. ayetidir: <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Allah’a ve ayırım günü, yani iki topluluğun karşılaştığı gün, kulumuza indirdiğimize iman etmişseniz, biliniz ki ganimet olarak ele geçirdiğiniz her şeyin beşte biri Allah’a, peygambere, yakınlara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışlara aittir. Allah her şeye kadirdir. </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> Sünnilikte hums, "ganimet malı" olarak savaşta el konulan malların <a href="/wiki/Beyt-%C3%BCl_mal" class="mw-redirect" title="Beyt-ül mal">Beyt-ül mal</a> denilen devlet hazinesine devredilmesinden ibarettir. Nereye harcanacağına da emir sahipleri olan yöneticiler karar verir. Şii inancında ise bu vergi, <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in bir yakını veya soyundan gelen bir kimse,<a href="#cite_note-122">[116]</a> yetimler, ihtiyaç sahipleri veya yurdundan ayrı düşmüş ve yurduna dönecek maddi imkânı bulunmayan kişilerin hakkı olarak tanımlanır.<a href="#cite_note-brillHums-123">[117]</a> Ayette geçen "ganimet" sözcüğü, Şiilerde genel bir "kâr"ı ifade eder ve bu sebeple kârın söz konusu olduğu her durumda beşte birlik bir kısım vergi olarak ayette belirtilen yerlere verilmelidir.<a href="#cite_note-brillHums-123">[117]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cihat">Cihat</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">Cihat</a></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Emr-i_bi'l_ma'rûf_ve_Nehy-i_anil_münker"><a href="/wiki/Emr-i_bi%27l_ma%27r%C3%BBf" class="mw-redirect" title="Emr-i bi'l ma'rûf">Emr-i bi'l ma'rûf</a> ve <a href="/wiki/Nehy-i_anil_m%C3%BCnker" class="mw-redirect" title="Nehy-i anil münker">Nehy-i anil münker</a></h4></div> '<a href="/wiki/%C4%B0yili%C4%9Fi_emretmek_ve_k%C3%B6t%C3%BCl%C3%BCkten_menetmek" title="İyiliği emretmek ve kötülükten menetmek">İyiliği emretmek ve kötülükten menetmek</a> veya (<a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a>: الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر) Kur'an kökenli bir ifadedir. Dini jargonda <a href="/wiki/Ef%27%C3%A2l-i_m%C3%BCkellef%C3%AEn" title="Ef'âl-i mükellefîn">dince iyi ve kötü olarak tanımlanan fiillere</a> atfen kullanılır. Ayetler etimolojik ve literal anlamda "iyiliği emretmek ve kötülükten sakındırma" anlamlarına gelmez. Maruf bilinen, aşina olunan anlamındadır<a href="#cite_note-124">[118]</a> ve 30 ayette kullanım amacı aynı kökten gelen örf'ü ifade etmektir.<a href="#cite_note-125">[119]</a> Münker ise belirsiz, tekil veya tuhaf anlamındaki nekr, nekre<a href="#cite_note-126">[120]</a> kelimelerinden marufun zıddı olarak<a href="#cite_note-127">[121]</a> türetilmiş ve olasılıkla günümüzde <a href="/wiki/Bid%27at" title="Bid'at">bid'at</a> (gelenekte olmayan, tuhaf, yeni icatlar, sünnette yer almayan dini uygulamalar) olarak ifade edilenin aynısıdır. İyiliği emretmek ve kötülüğü engellemek <a href="/wiki/Cihad" class="mw-redirect" title="Cihad">cihadın</a> bir türü olarak kabul edilir,<a href="#cite_note-128">[122]</a> bu sebeple bazı İslami ekollere göre İslam'ın temel <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farzlarından</a> biridir. Ayrıca <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">İslami anlayışta</a> iyilik ve kötülük kavramlarının göreceliği, yani kastedilen iyiliğin İslam'a göre iyi, kötülüğün ise İslam'a göre kötü olan olduğu göz önüne alınmalıdır.<a href="#cite_note-129">[123]</a> (Ayrıca bakınız: <a href="/wiki/G%C3%B6receli_ahlak" title="Göreceli ahlak">Göreceli ahlak</a>) İlke <a href="/wiki/%C4%B0slami_k%C3%B6ktendincilik" title="İslami köktendincilik">cihatçı kökten dincilerle</a> reformist İslamcılar arasında tartışma konusudur. <a href="/wiki/%C4%B0slamc%C4%B1l%C4%B1k" title="İslamcılık">Ana akım İslamcılar</a> görevin hükûmetlere ait olduğunu, kişilerin teker teker bu görevi yapmaya kalkmaları halinde anarşiye yol açılacağını savunurlar. Cihatçı kökten dincilikte ise “iyiliğin emredilip kötülüğün yasaklanması” farz-ı kifâye hükmünde bir vecibedir. Şayet siyasi otorite dinin münker gördüğü hususları ortadan kaldırma konusunda harekete geçmezse bu görev, gücü yetebilen her bir ferdin sorumluluğuna geçmiş olur.<a href="#cite_note-130">[124]</a> İlke <a href="/wiki/Mu%27tezile" class="mw-redirect" title="Mu'tezile">Mu'tezile</a>'ye göre "farz-ı ayn"dır.<a href="#cite_note-131">[125]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Tevella"><a href="/wiki/Tevella" title="Tevella">Tevella</a></h4></div> <a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">Ehl-i beyt</a> ve takipçilerini sevmek olarak yorumlanır. Şiilikte <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">imamet</a>/<a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">hilâfet</a> inanç esasları arasında yer alır ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> sonrasında <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali</a> üzerinden <a href="/wiki/12_imam" class="mw-redirect" title="12 imam">12 imam</a> denilen Muhammed'in soyu devam eder. Şiilikte bunları, takipçilerini, sevenlerini sevmek (veli-dost edinmek) şarttır. <a href="/wiki/%C5%9Eura_suresi" class="mw-redirect" title="Şura suresi">Şura Suresi</a>'nin 23. ayetine dayandırılır:<a href="#cite_note-132">[126]</a> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Allah’ın, iman edip dünya ve ahirete faydalı işler yapan kullarına verdiği müjde işte bu! De ki: “Sizden akrabalık (yakınlık) sevgisinden başka bir karşılık istemiyorum.” Kim çaba harcayıp bir iyiliği gerçekleştirirse, bu konuda ona daha büyük güzellikler bahşederiz. Şüphesiz Allah çok bağışlayıcıdır ve iyiliği asla karşılıksız bırakmaz. </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> Şiiler, ayette geçen "yakınlar" sözcüğünü <a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">ehl-i beyt</a> ve soy anlamında anlamışlardır. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Teberra"><a href="/wiki/Teberra" class="mw-redirect" title="Teberra">Teberra</a></h4></div> <a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">Ehl-i beytin</a> düşmanı olan kişileri sevmemek, inananların ehl-i beyti sevmeyenleri sevmemeleri, ehl-i beyt düşmanlarına düşman olmaları anlamına gelir ve Şiilikte önemli bir yere sahiptir. Bu anlayış sebebiyle Şiiler, <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilikte</a> <a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">sahabe</a> olarak bir çeşit kutsallık atfedilen ilk Müslümanlardan bazılarına karşı nefret olarak tanımlanabilecek bazı antipatik duygular gösterirler. Anlayışın etkileri <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadis</a> gibi dini referanslarda görülebileceği gibi günlük yaşamda da, örneğin çocukların isimlendirilmesi gibi hususlarda da net olarak görülür. Yine bu sebeple <a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şii</a> ve <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevi</a> inancına mensup olan Müslümanlar, geleneksel olarak Allah ve Muhammed adının yanında, ilk <a href="/wiki/D%C3%B6rt_Halife" title="Dört Halife">halifeler</a> olan <a href="/wiki/Ebubekir" class="mw-redirect" title="Ebubekir">Ebu Bekir</a>, <a href="/wiki/%C3%96mer" title="Ömer">Ömer</a> ve <a href="/wiki/Osman" title="Osman">Osman</a>'ın adlarının da süsleme olarak duvarlarına asıldığı <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> ibadethanelerine gitmezler. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Toplumsal_yapıyla_ilgili_düzenlemeler_(Şeriat)">Toplumsal yapıyla ilgili düzenlemeler (<a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a>)</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a>, <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıh</a>, <a href="/wiki/%C4%B0slam_ilimleri" title="İslam ilimleri">İslam ilimleri</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slamc%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1n_ele%C5%9Ftirisi" title="İslamcılığın eleştirisi">İslamcılığın eleştirisi</a></div> <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a> (<a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a>: شريعة), "İslam hukuku" anlamında olup, İslam dinindeki ibadetler, muameleler ve cezaları içerisine alan, dini hukuka ait tüm kavram ve kurallara verilen isimdir. Klasik anlayışta Şeriatta <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur’an</a> temel kaynaktır ve Kur'an'da geçen emir ve yasaklar temelinde kararlar alınır.<a href="#cite_note-oxfordKuran-69">[63]</a> Şeriatın ikinci kaynağını <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadisler</a> oluşturur. Bazı İslam hukuku ekolleri, Kur'an'da geçmemekle birlikte Kur'an'da geçen bir başka emir veya yasakla aynı illete (sebebe) dayanan konularda da Kur'an'daki emir veya yasağa <a href="/wiki/K%C4%B1yas" title="Kıyas">kıyas</a> yoluyla karar verirler. Özel durumlar dışında haram ve helal yiyeceklerin belirlenmesinde, <a href="/wiki/%C5%9Eafii" title="Şafii">Şafiî</a> ve İbn Kudame gibi bazı <a href="/wiki/Fakih" class="mw-redirect" title="Fakih">fakihler</a> haram ve helalliğin kriterini "<a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Arabın</a> tabiatına uygunluk ve aykırılık" ile sınırlamışlardır.<a href="#cite_note-133">[127]</a> Şeriat bir <a href="/wiki/Hukuk" title="Hukuk">hukuk</a> sistemi olarak tanımlansa da burada günümüz anlamında olgunlaşmış, alan, kural ve sınırları belli olan, <a href="/wiki/%C4%B0nsan_haklar%C4%B1" title="İnsan hakları">bireysel haklar</a> temelinde bir hukuktan bahsetmek olası değildir.<a href="#cite_note-134">[128]</a><a href="#cite_note-135">[129]</a> Günümüzde hukuk, etik, gelenek, inanç ve ibadet, sınırları ayrımlaşmış ve birbirlerinin alanına girmemesine özen gösterilen kavramlardır. Hukuk etik, örf, inanç veya ibadetle ilgilenmez. Ancak Şeriatte bu kavramlar iç içe geçer ve, örneğin günümüzde sadece bir tercih meselesi olan <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Khamr" class="extiw" title="en:Khamr">içki içmek</a>-içmemek veya <a href="/wiki/Zina" title="Zina">yetişkinlerin karşılıklı rızaya dayalı cinsel eylemleri</a> veya buna atıf yapılarak gerçekleştirilen konuşmalar (<a href="/wiki/Hudud" title="Hudud">kazf</a>, bu yöresel anlayışlara göre etik bir sorun olabilir) veya inanç veya ibadetlerin terki (<a href="/wiki/%C4%B0rtidat" class="mw-redirect" title="İrtidat">irtidat</a>, bu dini bir sorundur) büyük cezai yaptırımlarla karşılanır. Cezalarda suçun ağırlığına göre derecelendirme bulunmaz, Kur'an ve hadiste cinsel suçlarda mütecaviz-mağdur,<a href="#cite_note-136">[130]</a> öldürme-yaralama suçlarında da iki Müslüman arasında olabilecek öldürme dışında (<a href="/wiki/Nisa_suresi" class="mw-redirect" title="Nisa suresi">Nisa</a>; 92) diğer geleneklerde<a href="#cite_note-137">[131]</a> olduğu gibi kasıtlı-kasıtsız ayrımı getirilmemiştir. <a href="/wiki/T%C3%A2zir" title="Tâzir">Tâzir</a> olarak sınıflandırılan birçok suçta yasal dayanak (<a href="/wiki/Ceza_hukuku" title="Ceza hukuku">kanunilik ilkesi</a>) olmadığı gibi yargılayanlar açısından suçun kanıtlanması veya ceza alan kişiler arasında aynı suça aynı cezanın verilmesi gibi zorunluluklar da bulunmuyor.<a href="#cite_note-138">[132]</a> <a href="/wiki/Patricia_Crone" title="Patricia Crone">Patricia Crone</a>, şeriat hukukunun <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in gelenekleri üzerine değil, <a href="/wiki/%C4%B0skender" title="İskender">İskender</a> döneminde geliştirilen <a href="/wiki/Yak%C4%B1n_Do%C4%9Fu" title="Yakın Doğu">Yakın Doğu</a>'nun yasası üzerine kurulduğunu iddia eder. Ona göre Müslümanlar, bu yasayı Allah adına eleyip sistemleştirmiş ve kendi imajlarıyla damgalamıştı.<a href="#cite_note-Crone_Roman_1987_99-139">[133]</a> Genel olarak <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevi</a> hilafeti ve özellikle <a href="/wiki/Muaviye" class="mw-redirect" title="Muaviye">Muaviye</a>'nin kullandığı bu eyalet yasası, ulema tarafından uzun bir uyarlama döneminden sonra, şimdi şeriat dediğimiz uygulama haline geldi.<a href="#cite_note-IWOoICLatS2000:98-140">[134]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Use_of_Sharia_by_country.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Use_of_Sharia_by_country.svg/340px-Use_of_Sharia_by_country.svg.png" decoding="async" width="340" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Use_of_Sharia_by_country.svg/510px-Use_of_Sharia_by_country.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Use_of_Sharia_by_country.svg/680px-Use_of_Sharia_by_country.svg.png 2x" data-file-width="940" data-file-height="477" /></a><figcaption> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Yargıda şeriatı uygulamayan <a href="/wiki/%C4%B0slam_%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fi_Te%C5%9Fkilat%C4%B1" title="İslam İşbirliği Teşkilatı">İslam İşbirliği Teşkilatı</a> üyesi ülkeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Şeriatı kısmen (kişisel durumlarda: evlilik, boşanma, miras ve velayet) uygulayan, bunun dışında uygulamayanlar</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Şeriat kanunlarını bütünü ile kabul eden ülkeler</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  Şeriatı bölgesel farklar gözeterek uygulayan ülkeler</div></figcaption></figure> Günümüzde <a href="/wiki/%C4%B0slam_%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fi_Te%C5%9Fkilat%C4%B1" title="İslam İşbirliği Teşkilatı">İslam İşbirliği Teşkilatı</a>'na üye olan ülkeler arasında şeriatı hiçbir şekilde uygulamayan, kısmen veya tamamen uygulayan veya bölgesel farklılıklarla birlikte uygulayan ülkeler bulunur. Şeriat uygulayan ülkeler, uluslararası örgütlerden insan hakları, eşitlikler, kadın hakları, çocukların korunması, bireysel tercihler ve kişi hak ve özgürlüklerinin korunmaması gibi konularda şiddetli eleştirilerle karşılaşmaktadırlar.<a href="#cite_note-141">[135]</a> Şeriat ile Batı hukuk anlayışı arasında İslam'ın bireysel haklar ve özgürlükler kavramına yer vermeyişi, önemli bir çatışma kaynağı olarak öne çıkmaktadır.<a href="#cite_note-142">[136]</a> Klasik şeriat uygulamalarından bir kısmı, <a href="/wiki/%C4%B0nsan_haklar%C4%B1" title="İnsan hakları">insan haklarına</a> karşı ciddi ihlaller içermektedir.<a href="#cite_note-143">[137]</a> Bunlar, insanların <a href="/wiki/%C4%B0lhad" class="mw-redirect" title="İlhad">ilhad</a>, <a href="/wiki/%C4%B0rtidat" class="mw-redirect" title="İrtidat">irtidat</a> veya <a href="/wiki/Fas%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Fasık">fasıklık</a> gibi tanımlamalar ile etiketlenerek suçlu ilan edilmeleri ve bunlara verilen öldürme<a href="#cite_note-144">[138]</a><a href="#cite_note-145">[139]</a> ve diğer cezalar<a href="#cite_note-146">[140]</a><a href="#cite_note-147">[141]</a><a href="#cite_note-148">[142]</a><a href="#cite_note-149">[143]</a> ile kadının sosyal statüsünü aşağıya çeken, kadınların evlerinden dışarıya izinsiz çıkışlarının ve sosyal hayata katılımlarının yasaklanmasını da içine alan "<a href="/wiki/Hicap" class="mw-redirect" title="Hicap">tesettür-hicap</a>" uygulamalarıdır.<a href="#cite_note-150">[144]</a> <a href="/wiki/Din_sava%C5%9Flar%C4%B1" class="mw-redirect" title="Din savaşları">Din savaşları</a> başlatma ve organize etme ve bunun sonucunda da savaş ganimeti olarak değerlendirilen sivillerin, cinsel fiillere açık şekilde <a href="/wiki/K%C3%B6le" class="mw-redirect" title="Köle">köle</a> ve <a href="/wiki/Cariye" title="Cariye">cariye</a> olarak kullanılması -ki bu efendilerin doğal hakkı olarak görülürdü- gibi eylemlerin birer <a href="/wiki/Sava%C5%9F_su%C3%A7u" title="Savaş suçu">savaş suçu</a>, sistematik olarak uygulandıklarında da <a href="/wiki/%C4%B0nsanl%C4%B1%C4%9Fa_kar%C5%9F%C4%B1_su%C3%A7lar" title="İnsanlığa karşı suçlar">insanlığa karşı suçlar</a> kapsamında değerlendirilmesi mümkündür.<a href="#cite_note-151">[145]</a><a href="#cite_note-152">[146]</a><a href="#cite_note-153">[147]</a> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Zibik.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Zibik.jpg/180px-Zibik.jpg" decoding="async" width="180" height="343" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Zibik.jpg/270px-Zibik.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Zibik.jpg/360px-Zibik.jpg 2x" data-file-width="1476" data-file-height="2810" /></a><figcaption>Mutsuz bir kadın, <a href="/wiki/Kad%C4%B1" title="Kadı">kadıya</a> kocasının iktidarsızlığını şikayet ediyor. (18. yüzyıl <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı">Osmanlı</a> <a href="/wiki/Minyat%C3%BCr" title="Minyatür">minyatürü</a>)</figcaption></figure> Klasik şeriat uygulamaları, farz sayılan ibadetlerin terkini <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_dinden_%C3%A7%C4%B1kma" title="İslam'da dinden çıkma">dinden çıkma</a> sayıp onlar için ölüme varan şiddetli cezalar öngörmekte iken, <a href="/wiki/%C4%B0nsan_haklar%C4%B1" title="İnsan hakları">insan hakları</a> kavramının gelişmesi ile İslam ülkelerinde ibadetlerin mükafat veya cezasının uhrevi olarak değerlendirildiği, daha <a href="/wiki/Sek%C3%BClerizm" title="Sekülerizm">seküler</a> veya kısmi şeriat uygulamaları ön plana çıkmaktadır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Etiketler_ve_sosyal_sınıflar">Etiketler ve sosyal sınıflar</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C4%B0slam_ahlak%C4%B1" class="mw-redirect" title="İslam ahlakı">İslam ahlakı</a>, <a href="/wiki/Farz" title="Farz">Farz</a>, <a href="/wiki/Vacip" title="Vacip">Vacip</a>, <a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet (din)</a>, <a href="/wiki/M%C3%BCstehap" title="Müstehap">Müstehap</a>, <a href="/wiki/Helal" title="Helal">Helal</a>, <a href="/wiki/Mekruh" title="Mekruh">Mekruh</a> ve <a href="/wiki/Haram" title="Haram">Haram</a></div> Tanımlamalar tanımlamanın kaynağı veya kaynaklık eden ifadenin anlam ve kapsamına dönük yorumlar mezhepler ve anlayışlara göre değişebilmektedir. Örneğin balık dışı deniz ürünleri,<a href="#cite_note-154">[148]</a> <a href="/wiki/Mut%27a" class="mw-redirect" title="Mut'a">mut'a</a> nikâhı, <a href="/wiki/Tesett%C3%BCr" title="Tesettür">tesettürde</a> haram sayılan bölgeler vb., <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıh</a>, Kur'an ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadisten</a> türetilen <a href="/wiki/Mezhep" title="Mezhep">anlayış</a> ve <a href="/wiki/Tefsir" title="Tefsir">yorumların</a> toplamıdır ve bir bakıma şeriatın ne olduğunu fıkıhçılar belirler. Ulema, değişik <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam ülkelerinde</a> <a href="/wiki/M%C3%BCft%C3%BC" title="Müftü">müftü</a>, <a href="/wiki/Kad%C4%B1" title="Kadı">kadı</a>, <a href="/wiki/Fakih" class="mw-redirect" title="Fakih">fakih</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eeyhulislam" class="mw-redirect" title="Şeyhulislam">şeyhulislam</a>, <a href="/wiki/%C4%B0mam" title="İmam">imam</a>, <a href="/wiki/Molla" title="Molla">molla</a> gibi isimler alır ve İslami <a href="/wiki/Farz" title="Farz">emir</a>, <a href="/wiki/Haram" title="Haram">yasak</a> ve <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">yasaları</a> belirleme, kıyas yoluyla yeni kurallar koyma veya muhtelif konuları etiketleme yetkisine sahip olurlar. <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıhta</a> insan davranışları (<a href="/wiki/Ef%27%C3%A2l-i_m%C3%BCkellef%C3%AEn" title="Ef'âl-i mükellefîn">Ef'âl-i mükellefîn</a>) için geliştirilen etiketler şunlardır: <a href="/wiki/Farz" title="Farz">Farz</a> (mutlak zorunluluk ifade eden eylemler ve ibadetler), <a href="/wiki/Vacip" title="Vacip">vacip</a> (farz kadar kesin olmasa da gerekli ve bir alt derece zorunluluk), <a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">sünnet</a> (<a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in yaşamı, davranışları ve eylemleri), <a href="/wiki/M%C3%BCstehap" title="Müstehap">müstehap</a> (sevilen işler), <a href="/wiki/Helal" title="Helal">helal</a> (uygun işler), <a href="/wiki/Mekruh" title="Mekruh">mekruh</a> (çirkin karşılanan, çok çirkin veya az çirkin) ve <a href="/wiki/Haram" title="Haram">haram</a> (kesinlikle yasak). Bu değerlendirmeler fıkıh, mezhep, meşrep ve kişisel anlayışa göre şekillenir ve farklı toplumlarda yerleri de değişebilir. Bu eylemlerin şeriat anlayışında maddi ya da manevi karşılıkları bulunur. Farz, vacip ve sünnet olarak nitelendirilen eylemlerin terki ile mekruh ve haram olarak nitelendirilen eylemlerin yapılması cezai (had veya tâzir cezaları olarak) karşılık görür. Örneğin, <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a> kılmayanların dövülmesi, hapsedilmesi ve kılmamakta ısrar edenlerin öldürülmesi,<a href="#cite_note-155">[149]</a><a href="#cite_note-156">[150]</a><a href="#cite_note-157">[151]</a> bu kapsamda ele alınabilir. Bu eylemler tazir cezalarının konusudur ve belli bir sınır ve ölçü olmaksızın hâkimin takdiri ile cezalandırılır. Tazir cezalarında suçun şahitlik veya benzeri mekanizmalarla ispat (<a href="/wiki/Kanun" title="Kanun">Kanunilik ilkesi</a>) zorunluluğu yoktur. İslam felsefecileri olan <a href="/wiki/Kelam" class="mw-redirect" title="Kelam">Kelamcılar</a>, bir şeyin kötü olduğu için mi yasaklandığı, yoksa yasaklandığı için mi kötü kabul edilmesi gerektiğini de tartışmışlardır. Akılcılara göre dinde bir şeyin yasak olmasının bir sebebi bulunmalıdır ve bu tespit edildiğinde, aynı sebepler çerçevesinde dini yasakların kapsamı genişletilebilmektedir. Örneğin <a href="/wiki/%C4%B0%C3%A7ki" title="İçki">içki</a> yasağına kıyas edilerek, <a href="/wiki/Sarho%C5%9Fluk" title="Sarhoşluk">sarhoşluk</a> etkisi veren her şeyin haram olduğuna karar verilebilir. Ancak bir şey yasak olduğu için kötüdür inancına sahip olanlara göre böyle bir kıyaslama kabul edilemez. Onlara göre Allah, eğer yasaklamak isteseydi, içki gibi diğer zararlı veya sarhoş eden şeyleri (<a href="/wiki/Uyu%C5%9Fturucu" title="Uyuşturucu">uyuşturucu</a>, <a href="/wiki/Sigara" title="Sigara">sigara</a> vb.) yasaklardı. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sosyal_sınıflar">Sosyal sınıflar</h4></div> Şeriat anlayışında insanlar değişik ve eşitsiz sınıflara ayrılır.<a href="#cite_note-158">[152]</a><a href="#cite_note-159">[153]</a> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0nan%C3%A7" title="İnanç">İnanç</a> ve <a href="/wiki/Ya%C5%9Fam_tarz%C4%B1" title="Yaşam tarzı">yaşam tarzı</a>na göre; İslam içinde, salih - <a href="/wiki/Fas%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Fasık">fasık</a> veya dışında <a href="/wiki/M%C3%BClhid" class="mw-redirect" title="Mülhid">mülhid</a> / <a href="/wiki/M%C3%BCrted" class="mw-redirect" title="Mürted">mürted</a> ve Müslüman olmayanlar.</li> <li>Müslüman olmayanlar siyasi olarak ikiye ayrılır; <a href="/wiki/Zimmi" title="Zimmi">Zimmi</a>, kelle vergisi (<a href="/wiki/Cizye" title="Cizye">cizye</a>) karşılığında can güvenliği verilenler - Harbi, (Kendilerine hiçbir can veya mal güvenliği verilmeyenler)</li> <li><a href="/wiki/Soya%C4%9Fac%C4%B1" title="Soyağacı">Soyağacı</a> aidiyeti ile; <a href="/wiki/Seyyid" title="Seyyid">Seyyid ve şerifler</a>, ayrıcalıklı sınıf, sıradan mahkemelerde yargılanmayan,<a href="#cite_note-160">[154]</a> her türlü vergi<a href="#cite_note-161">[155]</a><a href="#cite_note-162">[156]</a> ve Müslüman erkeklere getirilen en fazla 4 kadınla evlenme<a href="#cite_note-163">[157]</a> gibi kısıtlamalardan muaf sınıf.<a href="#cite_note-164">[158]</a> <a href="/wiki/Alevi" class="mw-redirect" title="Alevi">Alevi</a> kültüründe <a href="/wiki/Alev%C3%AE_ocaklar%C4%B1" title="Alevî ocakları">Ocak</a> olarak bilinirler.<a href="#cite_note-165">[159]</a></li> <li>Hürriyetlerine göre; Özgür - <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_k%C3%B6lelik" title="İslam'da kölelik">köle</a>, (yarı köleler; ümmü'l veled, şartlı veya sözleşmeli köleler)</li> <li><a href="/wiki/Milliyet" title="Milliyet">Milliyetine</a> göre; Araplar (kavm-i necip olarak adlandırıldılar<a href="#cite_note-166">[160]</a> ve yönetici elit kesimi oluşturdular) - <a href="/wiki/Mev%C3%A2l%C3%AE" title="Mevâlî">mevâlî</a>, (yarı köle, azadlı, Arap olmayan Müslümanlar; Müslüman olmalarına rağmen Arap bir patrona vergi ödemek zorundaydılar.<a href="#cite_note-167">[161]</a>)</li> <li>Cinsiyete göre; Erkek - <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_kad%C4%B1n" title="İslam'da kadın">Kadın</a></li> <li>Nikah durumuna göre; Evli - bekar (Zina suçu'nun cezası evli-bekar ayrımına göre (<a href="/wiki/Recm" title="Recm">Recm</a> veya 100 kere sopalama) değişebiliyor. (<a href="/wiki/Mut%27a" class="mw-redirect" title="Mut'a">Mut'a</a> nikahı Sünnilerde zina ile eşdeğerdir, ancak had cezası gerekip gerekmediği imamlara göre değişmektedir.))</li></ul> Bu ayrım şahitliğin reddi veya daha değersiz sayılması gibi hafif, savaş ya da yakarak öldürme (<a href="/wiki/Yakarak_%C3%B6ld%C3%BCrme" title="Yakarak öldürme">mülhid ve mürtedlerin yakılması</a>) gibi ağır sonuçlar doğurabilir ve miras, <a href="/wiki/Diyet_(%C4%B0slam)" title="Diyet (İslam)">ölüm tazminatı</a>, <a href="/wiki/K%C4%B1sas" title="Kısas">kısas</a>, yönetici (hakim, nakib-ül eşraf) veya yargıç atamaları gibi birçok alanda ayrıcalık veya mahrumiyet olarak kendini gösterebilir. Yasal hak ve sorumluluklar kişinin <a href="/wiki/Re%C5%9Fit" class="mw-disambig" title="Reşit">akil-baliğ</a> olması ile başlar. <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıhta</a> <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farz</a> ve <a href="/wiki/Haram" title="Haram">haram</a> denilen hükümler <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'a dayandırılır. <a href="/wiki/Hanefi" class="mw-redirect" title="Hanefi">Hanefi</a> fıkhında, diğer mezheplerde bulunmayan bir kavram olan <a href="/wiki/Vacip" title="Vacip">vacip</a>, Kur'an'da geçen, ancak farzlar gibi kesinlik göstermeyen (<a href="/wiki/Kurban_kesmek" class="mw-redirect" title="Kurban kesmek">kurban kesme</a> gibi) dini emirleri ifade etmede kullanılan bir tanımlamadır. İslam toplumunda hem ibadet (namaz, oruç, vb.) hem de sosyal alanda (selamlaşma, erkek çocukların sünnet edilmesi, cenaze namazı, domuz eti yememe, alkol yasağı, hayvan keserken besmele çekilmesi gibi) bazı genel kurallar bulunur. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kadın_ve_evlilik">Kadın ve evlilik</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_kad%C4%B1n" title="İslam'da kadın">İslam'da kadın</a> ve <a href="/wiki/Nik%C3%A2h" title="Nikâh">Nikâh</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Odalisque_(Boston_Public_Library).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Odalisque_%28Boston_Public_Library%29.jpg/150px-Odalisque_%28Boston_Public_Library%29.jpg" decoding="async" width="150" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Odalisque_%28Boston_Public_Library%29.jpg/225px-Odalisque_%28Boston_Public_Library%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Odalisque_%28Boston_Public_Library%29.jpg/300px-Odalisque_%28Boston_Public_Library%29.jpg 2x" data-file-width="864" data-file-height="1200" /></a><figcaption> Osmanlı'da <a href="/wiki/Cariye" title="Cariye">Cariye</a>. "....sizin için temiz kılınan kadınlardan ikişer, üçer, dörder nikâhlayın. Eğer adaleti gözetemeyeceğinizden korkarsanız, o zaman bir tane ya da elinizin altında sahip olduklarınız (esire veya cariyeler) ile yetinin.... (<a href="/wiki/Nisa_suresi" class="mw-redirect" title="Nisa suresi">Nisa suresi</a>, 3)</figcaption></figure> İslam'da <a href="/wiki/Nik%C3%A2h" title="Nikâh">nikâh</a> ile gerçekleştirilen meşru ilişki dışında <a href="/wiki/Cinsel_ili%C5%9Fki" title="Cinsel ilişki">cinsel yaşam</a> men edilmiş ve <a href="/wiki/Zina" title="Zina">zina</a> olarak tanımlanmıştır. <a href="/wiki/Nik%C3%A2h" title="Nikâh">Nikâh</a>, İslam hukukunda bir <a href="/wiki/S%C3%B6zle%C5%9Fme" title="Sözleşme">sözleşmedir</a>. <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Fıkıhta</a> geçerli sayılması için nikâhın şahitlerin huzurunda yapılması, icap ve kabul, erkeğin <a href="/wiki/Gayrim%C3%BCslim" title="Gayrimüslim">gayrimüslim</a> olmaması, <a href="/wiki/Mehir" title="Mehir">mehir</a> ve sözleşmenin ilanı gibi bazı şartlar ileri sürülmüştür. <a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şii</a> mezhebinde ise <a href="/wiki/Mut%27a" class="mw-redirect" title="Mut'a">mut'a</a>, geçerli ve meşru bir ilişki tarzıdır. <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> mezhebine göre ise <a href="/wiki/Mut%27a" class="mw-redirect" title="Mut'a">mut'a</a> nikâhı önceleri serbest iken, daha sonra yasaklanmıştır ve ilgili Kur'an ayeti neshedilmiştir. Mut'a, <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> mezheplerde <a href="/wiki/Zina" title="Zina">zina</a> olarak tanımlanır ve <a href="/wiki/Haram" title="Haram">haram</a> kabul edilir.<a href="#cite_note-diyanet-168">[162]</a> İslam'da zina ve <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_e%C5%9Fcinsellik" title="İslam'da eşcinsellik">eşcinsel ilişkiler</a> için cezai yaptırımlar öngörülmüştür. Erkekler <a href="/wiki/Poligami" class="mw-redirect" title="Poligami">4 kadınla</a> nikahlanabilirken, kadınlar tek erkekle nikahlanabilirler. Boşanma hakkı ağırlıklı olarak erkeklere verilmiştir ama kadın şiddete uğrarsa ya da aldatılırsa boşanma davası açabilir. Bunun yanı sıra, erkeklerin <a href="/wiki/Cariye" title="Cariye">cariye</a>, yani kadın köle hakkı sınırsızdır. İslam'a göre nikah akdinin gerçekleşebilmesi için şahitlik şarttır. Nikah şahitleri Müslüman olmalı ve nikahın geçerliliği için 2 erkek veya 1 erkek ile 2 kadın şahitlik etmelidir. <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_kad%C4%B1n" title="İslam'da kadın">İslam'da ve Kur'an'da kadının yeri</a> konusunda Müslümanlar arasında birbirinin tam aksi iki farklı eğilim görülür.<a href="#cite_note-nazife-169">[163]</a> Bunlardan birisi, İslam'ın kadını en yüksek mertebeye oturttuğu, kadınlara bütün haklarını verdiği şeklinde iken; diğeri ise <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ı <a href="/wiki/Ataerkillik" title="Ataerkillik">ataerkil</a> Arap toplumunun önyargılarını yansıtan, kadınları ikinci sınıf bir konuma hapseden bir metin olarak algılayanların tutumudur.<a href="#cite_note-nazife-169">[163]</a><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Hijabexamples2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Hijabexamples2.jpg/220px-Hijabexamples2.jpg" decoding="async" width="220" height="329" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Hijabexamples2.jpg/330px-Hijabexamples2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Hijabexamples2.jpg/440px-Hijabexamples2.jpg 2x" data-file-width="802" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/Tesett%C3%BCr" title="Tesettür">Tesettürlü</a> bazı İslam kadınları. (sol üstten başlayarak saat yönünde: <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>, <a href="/wiki/Birle%C5%9Fik_Arap_Emirlikleri" title="Birleşik Arap Emirlikleri">Birleşik Arap Emirlikleri</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a>). Tesettür giyimi ülkelere göre farklılık gösterebilmektedir.</figcaption></figure>İslam toplumlarında kadının durumunu İslam dininin kurallarının yanı sıra sosyal ve siyasi çevre, etnik yapı ve İslam öncesinden gelen kültür mirası belirlemiştir. Bu sebeple, İslam dünyasında kadının her yerde ve her dönemde aynı konumda olduğunu söylemek mümkün değildir.<a href="#cite_note-tdv-170">[164]</a> Ayrıca <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriat hukukunda</a> erkeklerde olduğu gibi, esir veya <a href="/wiki/Cariye" title="Cariye">cariye</a> kadınların <a href="/wiki/Tesett%C3%BCr" title="Tesettür">giyim kuralları</a>, dini ve toplumsal hakları ve sorumlulukları hür kadınlardan tamamen farklıdır.Hanefî ile Maliki mezheblerine göre; yüz ve el müstesna bütün vücud avrettir. Aynı zamanda kadının mahkemede ifâde vermesi için erkek hakim veya alışveriş için müşteri veya satıcı erkeklere görünmesinde beis yoktur.<a href="#cite_note-171">[165]</a> Kur'an'da kadın giyimi ile ilgili emir kipi ile ifade edilen cümlelerde <a href="/wiki/Tesett%C3%BCr" title="Tesettür">kadın giyimi</a> ile ilgili net bir çerçeve çizilmemesi, İslam'da kadın giyiminin yüzyıllar boyunca tartışılan, bir uçta sadece avret olarak tanımlanan edep yerlerinin<a href="#cite_note-172">[166]</a> (<a href="/wiki/Cinsel_organ" title="Cinsel organ">cinsel organlarını</a>) örtülmesini yeterli gören, diğer uçta kadının el ve yüzler dahil bütün bedeninin örtülmesini zorlayan<a href="#cite_note-173">[167]</a> anlayışların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Aralarında bazı küçük farklılıklar olmakla birlikte, İslam mezhepleri kadın vücudunun örtülmesi gerektiğini (<a href="/wiki/Tesett%C3%BCr" title="Tesettür">tesettür</a>) ifade etmişler, ancak zaruri durumlarda geçerli olmak üzere, kendi yakınları ile sınırlı belirli bölgelerin açılabilmesine izin vermişlerdir. Bunun yanında, <a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefi</a> ve <a href="/wiki/M%C3%A2lik%C3%AElik" title="Mâlikîlik">Maliki</a> mezheplerinde kadının el ve yüzünün "fitneye yer vermeyecek şekilde" açılabilmesine müsaade edilmiştir. <a href="/wiki/Otokrasi" title="Otokrasi">Otokratik</a> yönetimler; şeriat ve itaat kültürünün ön planda olduğu, bireysel özgürlük ve değerler anlayışının gelişmediği toplumlarda, Kur'an'ın mutlak bir inançla Allah'ın emir ve yasaklarından oluştuğu anlayışının sürekli olarak toplumsal belleğe işlenmesi, <a href="/wiki/Tesett%C3%BCr" title="Tesettür">tesettür</a> ve zorunlu ibadet kurallarına aykırı davranan bireylere karşı <a href="/wiki/Zorbal%C4%B1k" title="Zorbalık">dinsel zorbalığın</a> ve kadına yönelik şiddetin <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam coğrafyasında</a> yaygın olarak görülmesi sonucunu doğurmaktadır. Günümüzde kadın eğitimine ve onun sosyal hayata katılımına değişik rivayetler ve birkaç <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayet</a> -muhtemelen tarihsel bağlamından kopartılarak yapılan tercümeleri- ile desteklenen çıkarımlarla şiddetle karşı çıkan bazı <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">köktendinci</a> terör örgütleri İslam dünyasında varlığını sürdürmekte ve eğitim kurumlarına ve özellikle kız öğrencilere karşı saldırılar düzenlemektedirler. (Bakınız: <a href="/wiki/Taliban" title="Taliban">Taliban</a>, <a href="/wiki/Boko_Haram" title="Boko Haram">Boko Haram</a>, <a href="/wiki/Malala_Yusufzay" title="Malala Yusufzay">Malala Yusufzay</a>) <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Devlet">Devlet</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C4%B0slam_devleti" title="İslam devleti">İslam devleti</a> ve <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">Hilâfet</a></div> <table class="box-Expand_section plainlinks metadata ambox mbox-small-left ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><a href="/wiki/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[icon]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. <a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=">Sayfayı düzenleyerek</a> yardımcı olabilirsiniz.</div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Islamic_coin,_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Islamic_coin%2C_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg/300px-Islamic_coin%2C_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg" decoding="async" width="300" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Islamic_coin%2C_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg/450px-Islamic_coin%2C_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Islamic_coin%2C_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg/600px-Islamic_coin%2C_Time_of_the_Rashidun._Khosrau_type._AH_31-41_AD_651-661.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="401" /></a><figcaption>Raşidin halifelerin zamanında kullanılan İslami para örneği.<a href="#cite_note-174">[168]</a> <a href="/wiki/Sasani_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Sasani İmparatorluğu">Sasani İmparatorluğu</a> hükümdarı <a href="/wiki/II._H%C3%BCsrev" title="II. Hüsrev">II. Hüsrev</a>'in taklidi. (<a href="/wiki/Bi%C5%9F%C3%A2p%C3%BBr" title="Bişâpûr">Bishapur</a> basımı) Tarih H 36 (MS 656). Sasani tarzı büst; kenarda bismillah/ Kurdeleler ve görevlilerle ateş sunağı; yıldız ve hilal çevreleyen alevler; solda tarih, sağda para adı.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg/220px-Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg" decoding="async" width="220" height="106" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg/330px-Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg/440px-Rashidun_coin_Pseudo-Byzantine_types.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="387" /></a><figcaption> Raşidun Halifeliğinin Sikkesi, (647-670). Bizans figürü (<a href="/wiki/II._Konstans" title="II. Konstans">II. Konstans</a> Haçlı asa ve haçlı küreyi tutuyor) ile.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ekonomi">Ekonomi</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Zekat" class="mw-redirect" title="Zekat">Zekat</a>, <a href="/wiki/A%C5%9Far" title="Aşar">Aşar</a>, <a href="/wiki/Ganimet" title="Ganimet">Ganimet</a>, <a href="/wiki/Cizye" title="Cizye">Cizye</a> ve <a href="/wiki/Hums_(islam)" class="mw-redirect" title="Hums (islam)">Hums (islam)</a></div> <a href="/wiki/Kuzey_K%C4%B1br%C4%B1s_T%C3%BCrk_Cumhuriyeti" title="Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti">KKTC</a>'deki <a href="/wiki/Yak%C4%B1n_Do%C4%9Fu_%C3%9Cniversitesi" title="Yakın Doğu Üniversitesi">Yakın Doğu Üniversitesi</a>'nin (YDÜ) <a href="/wiki/%C4%B0lahiyat_fak%C3%BCltesi" title="İlahiyat fakültesi">İlahiyat Fakültesinde</a> yapılan bir çalışmada, <a href="/wiki/Cahiliye_d%C3%B6nemi" class="mw-redirect" title="Cahiliye dönemi">Cahiliye Dönemi</a>'ne ait vergilerle ilgili veriler ve bunların <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>’daki malî yükümlülüklerle ilişkisi araştırılmış ve Kur’an’ın söz konusu vergilerinin İslam öncesi Güney, Kuzey ve <a href="/wiki/Hicaz" title="Hicaz">Hicaz</a> Araplarında, hatta daha eski toplumlarda yer alan düzenlemelerin aynısı olduğu sonucuna varılmıştır.<a href="#cite_note-175">[169]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Diğer_dinlere_bakış">Diğer dinlere bakış</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Abrahamic_religions.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Abrahamic_religions.png/270px-Abrahamic_religions.png" decoding="async" width="270" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Abrahamic_religions.png/405px-Abrahamic_religions.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Abrahamic_religions.png/540px-Abrahamic_religions.png 2x" data-file-width="646" data-file-height="290" /></a><figcaption>Üç büyük <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimî dinin</a> sembolü. (soldan sağa: <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlık</a>, İslam, <a href="/wiki/Yahudilik" title="Yahudilik">Yahudilik</a>)</figcaption></figure> İslam'da dinler İslam, <a href="/wiki/Yahudilik" title="Yahudilik">Yahudilik</a>, <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlık</a> ve <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">putperestlik</a> olarak formüle edilir. İslam inancına göre <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> yanında tek din İslam'dır ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in getirdiği din, yeni bir din değildir. O, sadece daha önceki <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">peygamberlerin</a> mesajını tekrar açıklamış ve tamamlamıştır ve gönderilmiş peygamberlerin sonuncusudur.<a href="#cite_note-176">[170]</a><a href="#cite_note-177">[171]</a> İslam'da <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahimî</a> <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">dinlerin</a> peygamber veya kutsal kişi kabul ettiği kimseler (<a href="/wiki/Nuh" title="Nuh">Nuh</a>, <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>, <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>) birer peygamber; <a href="/wiki/Tevrat" title="Tevrat">Tevrat</a>, <a href="/wiki/Zebur" title="Zebur">Zebur</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0ncil" title="İncil">İncil</a> ise <a href="/wiki/Tahrif" title="Tahrif">tahrif</a> edilerek hükümsüz kalmış kutsal kitaplar olarak kabul edilir. İslam görüşlerine göre İslam, kendinden önceki <a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinler" title="İbrahimî dinler">İbrahimî dinlerin</a> hükmünü kaldırmış ve hangi dine mensup olunursa olunsun, insanların tümü İslam'a girmekle yükümlüdürler. İslam gelmeden önceki semavî dinlere mensup olanlardan Allah'a ve ahirete inanıp iyi işler yapan insanların, tıpkı İslam'da olduğu gibi kurtuluşa erecekleri belirtilmektedir. İslam bilginleri, <a href="/wiki/Bakara_Suresi" title="Bakara Suresi">Bakara Suresi</a>'nin 62. ayetinden yola çıkarak, İslam geldikten sonra dahi İslam'ı kabul etmeyip kendi ölçüleri çerçevesinde Allah'a ve ahirete inananların kurtuluşa eremeyeceklerini belirtmektedirler.<a href="#cite_note-:4-81">[75]</a><a href="#cite_note-178">[172]</a> Ayrıca İslam ve bazı Kur'an ayetleri, daha önce kendilerine bir kutsal kitapla bir peygamberin geldiğini kabul eden Yahudiler ve Hristiyanları <a href="/wiki/Ehl-i_kitap" title="Ehl-i kitap">ehl-i kitap</a> olarak adlandırmaktadır. Ayrıca Kur'an'da <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>'dan bir <a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">peygamber</a> ve "Allah'ın <a href="/wiki/Ruh" title="Ruh">ruhu</a>" (ruhullah) olarak bahsedilir; dolayısıyla Hristiyanlıktaki Baba, Oğul ve <a href="/wiki/Kutsal_Ruh" title="Kutsal Ruh">Kutsal Ruh</a>'tan oluşan <a href="/wiki/Teslis" title="Teslis">teslis</a> inancı, <a href="/wiki/%C5%9Eirk" title="Şirk">şirk</a> gerekçesiyle şiddetle reddedilir. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cihat_2">Cihat</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">Cihat</a> ve <a href="/wiki/Muhammed%27in_sava%C5%9Flar%C4%B1" class="mw-redirect" title="Muhammed'in savaşları">Muhammed'in savaşları</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud,_from_the_Siyer-i_Nebi,_1595.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud%2C_from_the_Siyer-i_Nebi%2C_1595.jpg/200px-The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud%2C_from_the_Siyer-i_Nebi%2C_1595.jpg" decoding="async" width="200" height="317" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud%2C_from_the_Siyer-i_Nebi%2C_1595.jpg/300px-The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud%2C_from_the_Siyer-i_Nebi%2C_1595.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud%2C_from_the_Siyer-i_Nebi%2C_1595.jpg/400px-The_Prophet_Muhammad_and_the_Muslim_Army_at_the_Battle_of_Uhud%2C_from_the_Siyer-i_Nebi%2C_1595.jpg 2x" data-file-width="1746" data-file-height="2767" /></a><figcaption><a href="/wiki/Uhud_Muharebesi" title="Uhud Muharebesi">Uhud Muharebesi</a>'nde (625) Muhammed ve Müslüman ordusu</figcaption></figure> İslam peygamberi <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>, yaklaşık 10 yıl süren <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a> döneminde savaş, baskın, savunma ve <a href="/wiki/Seriyye" title="Seriyye">seriyye</a> gibi çatışma içeren veya içermeyen 100'e yakın askerî harekât düzenlemiştir ve bunların 27 tanesinde bizzat komutan olarak bulunmuştur. Muhammed'in bizzat ordu başında bulunduğu seferlere İslam literatüründe ''<a href="/wiki/Gazve" title="Gazve">gazve</a>'' adı verilir. Örneğin <a href="/wiki/Bedir_Muharebesi" title="Bedir Muharebesi">Bedir</a>, <a href="/wiki/Uhud_Muharebesi" title="Uhud Muharebesi">Uhud</a> ve <a href="/wiki/Hendek_Muharebesi" title="Hendek Muharebesi">Hendek</a> muharebeleri birer gazve iken; <a href="/wiki/Mute_Muharebesi" title="Mute Muharebesi">Mute</a> ve <a href="/wiki/1._Sif%C3%BClbahr_Seferi" class="mw-redirect" title="1. Sifülbahr Seferi">1. Sifülbahr</a> muharebeleri gazve değildir. İslam'ın bir unsuru olan <a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">cihat</a>, Kur'an ve hadislerde her ne kadar Allah adına İslam'ı yaymak amacıyla savaşmak anlamına gelse de, bazı İslami yorumlara göre ise her zaman fiziki bir savaşı tanımlamaz.<a href="#cite_note-brillCihad-179">[173]</a> Zira <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> kökenli bir sözcük olan ''cihat'', Arapçada ''savaş'' değil, ''mücadele, çaba, gayret'' gibi anlamlara gelmektedir.<a href="#cite_note-180">[174]</a> Bundan ötürü, kişinin İslam adına yaptığı farklı emek ve çabalar da <a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">cihat</a> tanımı içerisinde değerlendirilmiştir.<a href="#cite_note-brillCihad-179">[173]</a> Kur'an'da değişik cihat ayetleri bulunur: <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Kendilerine kitap verilenlerden (Hristiyanlar ve Yahudiler) Allah'a ve ahiret gününe inanmayan, Allah'ın ve Resûlünün haram kıldığını haram tanımayan ve hak dini din edinmeyenlerle, küçük düşürülüp <a href="/wiki/Cizye" title="Cizye">cizyeyi</a> kendi elleriyle verinceye kadar savaşın. (<a href="/wiki/Tevbe_Suresi" title="Tevbe Suresi">Tevbe Suresi</a>: 29) </td> <td valign="bottom" style="color:green;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> İslam <a href="/wiki/Tefsir" title="Tefsir">tefsir</a> geleneği, <a href="/wiki/Bizans_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Bizans İmparatorluğu">Bizans</a> (Hristiyan) hakimiyetinde olan <a href="/wiki/Suriye" title="Suriye">Suriye</a> bölgesinde ve bu yol üzerindeki gerek <a href="/wiki/Hristiyan" title="Hristiyan">Hristiyan</a> gerekse <a href="/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler">Yahudi</a> topluluklar ile <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanlar</a> arasındaki gerginliklerin varlığını koruduğu gerekçesiyle <a href="/wiki/Tevbe_Suresi" title="Tevbe Suresi">Tevbe Suresi</a> 29. ayetin indiğini kabul etseler de, bu görüş hakkında başka zayıf rivayetler de bulunmaktadır.<a href="#cite_note-181">[175]</a> Kökenleri <a href="/wiki/H%C3%A2ric%C3%AEler" title="Hâricîler">Hariciler</a>'e dayanan <a href="/wiki/Cihat%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k" title="Cihatçılık">Radikal İslamcılar</a>, İslam fıkhının aşırı yorumlarına sahip bir <a href="/wiki/%C4%B0slam_devleti" title="İslam devleti">İslam devleti</a> ve bu tür bir <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriata</a> uygun toplum yapısı kurma ve bunu diğer insanlara da uygulatmayı amaç edinen, çoğunlukla bu amaçla <a href="/wiki/Ter%C3%B6rizm" title="Terörizm">terörist</a> yöntemlere de başvuran gruplardır. Radikal İslamcılar, kendileri dışındaki <a href="/wiki/%C4%B0tikad%C3%AE_mezhepler" class="mw-redirect" title="İtikadî mezhepler">mezheplerin</a> <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanlarını</a> <a href="/wiki/Bidat" class="mw-redirect" title="Bidat">bidat</a>, <a href="/wiki/K%C3%BCf%C3%BCr_(%C4%B0slam)" title="Küfür (İslam)">küfür</a> ve <a href="/wiki/%C5%9Eirk" title="Şirk">şirk</a> ile itham etmekte ve onları Müslüman kabul etmediklerinden, onları cihadın bir parçası olarak görüp öldürülmelerinde bir beis görmemektedirler. <a href="/wiki/Irak_ve_%C5%9Eam_%C4%B0slam_Devleti" title="Irak ve Şam İslam Devleti">Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD)</a>, <a href="/wiki/El-Kaide" title="El-Kaide">El-Kaide</a>, <a href="/wiki/Hizbullah_(T%C3%BCrkiye)" title="Hizbullah (Türkiye)">Hizbullah</a>, <a href="/wiki/Taliban" title="Taliban">Taliban</a> gibi örgütler, Radikal İslam'ın günümüz yaklaşımlarını temsil etmektedir. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tarihi">Tarihi</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihi" title="İslam tarihi">İslam tarihi</a>, <a href="/wiki/%C4%B0lk_Fitne" title="İlk Fitne">İlk Fitne</a>, <a href="/wiki/%C4%B0kinci_Fitne" title="İkinci Fitne">İkinci Fitne</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam:_Anlat%C4%B1lmayan_Hikaye" title="İslam: Anlatılmayan Hikaye">İslam: Anlatılmayan Hikaye</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İslamın_çıkış_coğrafyası">İslamın çıkış coğrafyası</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Lower_city,_Petra.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Lower_city%2C_Petra.jpg/280px-Lower_city%2C_Petra.jpg" decoding="async" width="280" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Lower_city%2C_Petra.jpg/420px-Lower_city%2C_Petra.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Lower_city%2C_Petra.jpg/560px-Lower_city%2C_Petra.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption>Günümüz <a href="/wiki/%C3%9Crd%C3%BCn" title="Ürdün">Ürdün</a> sınırları içerisinde yer alan ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihi" title="İslam tarihi">İslam'ın erken tarihinin</a> coğrafyası iddialarının odak merkezi olan <a href="/wiki/Petra" title="Petra">Petra Antik Kenti</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in hayatı, <a href="/wiki/K%C4%B1ble" title="Kıble">kıble</a> ve <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ın ilk yazım yeri olarak Mekke 1970'li yıllardan bu yana tartışılır olmuştur. <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'nin, arkeolojik araştırmalarda İslam öncesine gitmeyen yeni bir şehir olarak ortaya çıkışı, tarihi kaynaklar ve haritalarda adının 8. yüzyıl öncesinde geçmemesi,<a href="#cite_note-182">[176]</a> ticaret yolları üzerinde olmaması yanında toprağının tarıma uygunsuzluğu,<a href="#cite_note-183">[177]</a> ayrıca erken İslam tarihi hakkında ipuçları veren Kur'an ve hadis rivayetlerinde tanımlanan bazı yer isimleri ve özellikleri ile uyuşmazlıklar gibi nedenlerle <a href="/wiki/Revizyonist_%C4%B0slam_Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1_Okulu" title="Revizyonist İslam Araştırmaları Okulu">Revizyonist İslam Araştırmaları Okulu</a> olarak adlandırılan tarihçiler Muhammed'in kurgusal (veya <a href="/wiki/Patricia_Crone" title="Patricia Crone">Patricia Crone</a>, <a href="/wiki/Michael_Cook" title="Michael Cook">Michael Cook</a> gibi diğerleri ise O'nun gerçek ama daha kuzeyde yaşamış) bir kişilik olabileceğine inandılar. Kur'anda 16 kere anılan <a href="/wiki/Mescid-i_Haram" title="Mescid-i Haram">Mescid-i Haram</a> onlara göre Kuzeybatı Arap Yarımadası'ndaydı.<a href="#cite_note-184">[178]</a><a href="#cite_note-bora.uib.no-185">[179]</a><a href="#cite_note-186">[180]</a><a href="#cite_note-187">[181]</a><a href="#cite_note-188">[182]</a><a href="#cite_note-189">[183]</a> Bunun yanında <a href="/wiki/Taif" title="Taif">Taifte</a> bulunan bir taş yazıt geleneksel bilgiye aykırı olarak Mescid'i Haram inşa tarihini 78 olarak veriyor.<a href="#cite_note-190">[184]</a> İslam'ın çıkış yıllarında Arabistan'da çok sayıda bölgesel dil ve alfabe kullanılmaktaydı. Kur'an yazımında kullanılan dil ve alfabenin kuzeyde gelişen, Suriye ve Kufeye kadar uzanan Nebati-Aramaik Arapça dil olduğu ifade ediliyor.<a href="#cite_note-191">[185]</a><a href="#cite_note-192">[186]</a> <a href="/wiki/Muaviye" class="mw-redirect" title="Muaviye">Muaviye</a>'nin sonrasında çıkan karışıklıklarda <a href="/wiki/Yezid" class="mw-redirect" title="Yezid">Yezid</a> askerlerince yıkılan,<a href="#cite_note-193">[187]</a> <a href="/wiki/Kabe" class="mw-redirect" title="Kabe">Kabe</a>'nin aslına uygun olarak yeniden yapılmasının İslam dünyasında uzun süre tartışıldığı ancak bunun gerçekleştirilemediği<a href="#cite_note-194">[188]</a> geleneksel tarih kitaplarında da ifade edilen bir konudur. Kıble üzerinden yapılan bazı araştırmalar İslamın ilk kuruluş yeri olarak Petrayı öne çıkarmıştır.<a href="#cite_note-195">[189]</a> Kanadalı yazar <a href="/wiki/Dan_Gibson" title="Dan Gibson">Dan Gibson</a> "Quranic Geography" ismiyle kitaplaştırdığı araştırmalarında, en eski camilerin mihrap yönlerinin <a href="/wiki/Petra" title="Petra">Petra</a>'yı gösterdiklerini,<a href="#cite_note-196">[190]</a> ayet, hadis ve siyer geçen ipuçlarının da Muhammed'in Petra'da yaşadığını ve buradan <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'ye göç etmiş olduğunun işaretlerini verdiğini söyler. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28603389"><table class="infobox" style="float: right; clear: right; margin:0 0 1.5em 1.5em"><caption class="infobox-title">Harici video</caption><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data" style="text-align: left"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nuvola_apps_kaboodle.svg/16px-Nuvola_apps_kaboodle.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nuvola_apps_kaboodle.svg/24px-Nuvola_apps_kaboodle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nuvola_apps_kaboodle.svg/32px-Nuvola_apps_kaboodle.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=IOyWqHIbJHk">The Sacred City (2016) (Kutsal Şehir), Türkçe</a></td></tr></tbody></table> <table align="center" style="border-collapse:collapse;border-style:none;background-color:transparent;max-width:75em;width:85%; color:inherit;"> <tbody><tr> <td valign="top" style="color:silver;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:10px 0;">“ </td> <td valign="top" style="padding:0 1em; text-align: justify">Doç Dr. Eren Karakoç Tarih sohbetlerinde İslamın erken çağları ile ilgili bilgiler aktarıyor; “Bizans hiçbir zaman Müslümanlarla savaşmadı, <a href="/wiki/Yerm%C3%BCk_Muharebesi" title="Yermük Muharebesi">Yermük Muharebesi</a> <a href="/wiki/Bizans_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Bizans İmparatorluğu">Bizans</a> ile <a href="/wiki/Gassaniler" class="mw-redirect" title="Gassaniler">Gassaniler</a> arasında yapıldı, Muhammed Gassani hükümdarlarının ünvanıydı…”<a href="#cite_note-197">[191]</a>] </td> <td valign="bottom" style="color:silver;font-size:3.5em;font-family:serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:10px 0;">„ </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1em 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> Bu yapı Müslümanların <a href="/wiki/%C4%B0kinci_Fitne" title="İkinci Fitne">İkinci Fitne</a> olarak niteledikleri <a href="/wiki/Abdullah_bin_Z%C3%BCbeyr" title="Abdullah bin Zübeyr">Abdullah bin Zübeyr</a> ayaklanmasında yıkılmış, İbni Zübeyr <a href="/wiki/Hacer%C3%BC%27l-esved" class="mw-redirect" title="Hacerü'l-esved">karataşı</a> diğer kutsal eşyalarla birlikte alarak Mekke'ye taşımış, yeni tapınağı burada inşa etmişti. Emevilere karşı Abbasilerin desteğini kazanan yeni mekan birkaç yüzyıllık bir geçiş dönemi sonunda tamamen benimsenmiş, yeni yapılan camilerin yönü Mekke'ye dönük olarak inşa edilmeye başlanmıştı. Ancak Emevi etkisinde kalan Kuzey Afrika ve Endülüs camileri yönlerini bambaşka bir yöne, Güney Afrika'ya çevirerek yeni kıbleye karşı çıkmaya devam etmişlerdi.<a href="#cite_note-bio-198">[192]</a><a href="#cite_note-199">[193]</a> Konu ile ilgili ortaya atılan bir diğer iddia ise “bekke”nin bekaa ile bağlantılı olarak ele alınan <a href="/wiki/Kud%C3%BCs" title="Kudüs">Kudüs</a> kenti olduğu yönündedir.<a href="#cite_note-200">[194]</a><a href="#cite_note-201">[195]</a> Bu sonuçlara, ilk Müslümanlar Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadılar,<a href="#cite_note-202">[196]</a><a href="#cite_note-203">[197]</a><a href="#cite_note-204">[198]</a> Abdullah bin Zübeyr olayı ile ilgili 7.ve 8. yy. yazarları <a href="/wiki/John_bar_Penkaye" class="mw-redirect" title="John bar Penkaye">John bar Penkaye</a> ve <a href="/wiki/Theofanis_(aziz)" title="Theofanis (aziz)">Teofanis</a> Petra'dan değil Mekke'den bahsetmişlerdi,<a href="#cite_note-BrockOutline-205">[199]</a><a href="#cite_note-Hoyland,_Robert_G._1998-206">[200]</a><a href="#cite_note-dx.doi.org-207">[201]</a> gibi savlarla karşı çıkıldı. Hicaz bölgesinde Arapçanın kullanıldığını gösteren belge ise, <a href="/wiki/%C3%96mer" title="Ömer">Ömer</a> tarafından Mekke valisi olarak atanan <a href="/wiki/Halid_bin_Velid" class="mw-redirect" title="Halid bin Velid">Halid bin Velid</a>'in oğlu Abdurrahman'a ait MS 660'lara tarihlenen taş yazıttır.<a href="#cite_note-ReferenceF-208">[202]</a> <a href="/wiki/Batlamyus" title="Batlamyus">Batlamyus</a> (MS 100-170) Arabistan'da aralarında "Macoraba" isimli bir yerleşimi de saydığı 50 yerleşimin listesini yayınlamıştı. Geçmişte Macoraba'nın gerçek Mekke olduğu konusunda genel bir fikir birliği olmasına rağmen, bazı bilim adamları bu sonucu sorguladılar.<a href="#cite_note-:0-24">[21]</a><a href="#cite_note-209">[203]</a><a href="#cite_note-210">[204]</a> Modern veriler kullanarak Mekke ile çağrışım yapan antik yer isimlerini Mekke ile eşleştirme eğiliminde çalışmalar ve bu tutumu yanlışlayan araştırmalar günümüzde de devam etmektedir.<a href="#cite_note-211">[205]</a><a href="#cite_note-212">[206]</a><a href="#cite_note-213">[207]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:PtolemyWorldMap.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/PtolemyWorldMap.jpg/280px-PtolemyWorldMap.jpg" decoding="async" width="280" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/PtolemyWorldMap.jpg/420px-PtolemyWorldMap.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/PtolemyWorldMap.jpg/560px-PtolemyWorldMap.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1026" /></a><figcaption><a href="/wiki/Batlamyus" title="Batlamyus">Batlamyus</a>'un dünya haritası</figcaption></figure> Öte yandan haritalı Coğrafya'nın en eski el yazmalarının Batlamyustan 1000 yıl sonra, 12. yüzyıl sonlarında Bizans'ta başladığı biliniyor. <a href="/wiki/Batlamyus" title="Batlamyus">Batlamyus</a>'un kendi haritalarını çizdiğine dair somut bir kanıt yoktur.<a href="#cite_note-214">[208]</a> Ancak başlangıç meridyenini sağlam bir şekilde belirleyemediği için, vermiş olduğu koordinatlar da hatalıdır.<a href="#cite_note-215">[209]</a> Bu haritaların Batlamyusa referans veren çok daha sonraki yüzyıllara ait sürümlerinde Macoraba ve diğer yerleşimlerden bahsedilmektedir. İslamın erken tarihlerinde yazılan eserler konum belirlemekten uzaktır; Süryani yazar <a href="/wiki/John_bar_Penkaye" class="mw-redirect" title="John bar Penkaye">John bar Penkaye</a><a href="#cite_note-BrockOutline-205">[199]</a><a href="#cite_note-Hoyland,_Robert_G._1998-206">[200]</a><a href="#cite_note-dx.doi.org-207">[201]</a> ve John Damascene Mekke'den çölde bir yer olarak bahseder.<a href="#cite_note-216">[210]</a> Ayrıca Arapların küp şeklinde yapılan ve İslam öncesi Arabistanda oldukça yaygın olan put evlerine <a href="/wiki/Kabe" class="mw-redirect" title="Kabe">Kabe</a> adını verdikleri biliniyor.<a href="#cite_note-217">[211]</a> Bu yapıların İslamlaşma döneminde tahrip edilmesiyle Müslümanlar arasında başlangıçtan bu yana sadece tek bir tane Kabe'nin, Mekke'de var olduğu algısı da yerleşmiştir. Rivayet kültürüne dayalı eserlerin dışında tarih bilimi açısından İslamın erken tarihi, ne zaman ortaya çıktığı, hangi coğrafyada doğup dünyaya yayıldığı konusu günümüzde belirsizliğini korumakta, bu konuda farklı coğrafyalara işaret eden çalışmalarla<a href="#cite_note-218">[212]</a> Muhammed’in hayat hikâyesinin belki de birden fazla kişinin hikâyelerinin birleşimi olabileceği kanaatlerinin ileri sürülmesine yol açan bulgular ortaya konmuştur.<a href="#cite_note-bora.uib.no-185">[179]</a><a href="#cite_note-219">[213]</a><a href="#cite_note-220">[214]</a><a href="#cite_note-221">[215]</a><a href="#cite_note-222">[216]</a><a href="#cite_note-223">[217]</a><a href="#cite_note-224">[218]</a><a href="#cite_note-225">[219]</a><a href="#cite_note-226">[220]</a><a href="#cite_note-227">[221]</a><a href="#cite_note-228">[222]</a><a href="#cite_note-229">[223]</a><a href="#cite_note-230">[224]</a><a href="#cite_note-231">[225]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İslam_Öncesi_Arap_Yarımadası">İslam Öncesi Arap Yarımadası</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Cahiliye_D%C3%B6nemi" title="Cahiliye Dönemi">Cahiliye Dönemi</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:El,_the_Canaanite_creator_deity,_Megiddo,_Stratum_VII,_Late_Bronze_II,_1400-1200_BC,_bronze_with_gold_leaf_-_Oriental_Institute_Museum,_University_of_Chicago_-_DSC07734.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/El%2C_the_Canaanite_creator_deity%2C_Megiddo%2C_Stratum_VII%2C_Late_Bronze_II%2C_1400-1200_BC%2C_bronze_with_gold_leaf_-_Oriental_Institute_Museum%2C_University_of_Chicago_-_DSC07734.JPG/120px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="120" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/El%2C_the_Canaanite_creator_deity%2C_Megiddo%2C_Stratum_VII%2C_Late_Bronze_II%2C_1400-1200_BC%2C_bronze_with_gold_leaf_-_Oriental_Institute_Museum%2C_University_of_Chicago_-_DSC07734.JPG/180px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/El%2C_the_Canaanite_creator_deity%2C_Megiddo%2C_Stratum_VII%2C_Late_Bronze_II%2C_1400-1200_BC%2C_bronze_with_gold_leaf_-_Oriental_Institute_Museum%2C_University_of_Chicago_-_DSC07734.JPG/240px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="3648" data-file-height="5472" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kenan" title="Kenan">Kenan</a> baştanrısı <a href="/wiki/El_(tanr%C4%B1)" title="El (tanrı)">El</a>'in heykeli. (İ.Ö. 1400-1200, Megiddo.) İsim Cebrail, Mikail, Azrail, İsmail, İsrail gibi bileşik isimlerde kendini göstermeye devam ediyor.<a href="#cite_note-232">[226]</a> Örneğin Cebra-il "El'in gücü"dür.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat,_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat%2C_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg/220px-Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat%2C_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat%2C_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg/330px-Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat%2C_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat%2C_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg/440px-Relief_of_the_Arabian_goddess_Al-Lat%2C_Manat_and_al-Uzza_from_Hatra._Iraq_Museum.jpg 2x" data-file-width="3340" data-file-height="4653" /></a><figcaption><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hatra" class="extiw" title="en:Hatra">en:Hatra</a>'dan bir kabartma; Arap tanrıçalar El-Lat ve olasılıkla Menat ve el-Uzza; Araplara göre El-İlah'ın kızlarıydılar. Irak Müzesi</figcaption></figure> İslam öncesi Arabistan'da her bir aşiret, kendi tanrı ve tanrıçalarını koruyucu olarak görür, bu tanrı ve tanrıçaların ruhları kutsal ağaçlar, taşlar, su kaynakları ve kuyularla ilişkilendirilirdi. <a href="/wiki/Arap_mitolojisi" title="Arap mitolojisi">Arap mitolojisinde</a> <a href="/wiki/Put" class="mw-redirect" title="Put">putlar</a>, sembolize ettikleri tanrı veya tanrıçalar nedeniyle kutsal sayılmaktaydılar ve en önemli tapınım aracıydılar. İslam öncesinde, Arap Yarımadası'nda çok sayıda kutsal mekan ve buralarda inşa edilen kübik ilah evleri (<a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kâbe</a>) bulunduğu, kutsal kabul edilen mekanlar ve ilah evlerinin Araplarca <a href="/wiki/Haram_aylar" class="mw-redirect" title="Haram aylar">haram aylar</a> boyunca ziyaret edilerek buralarda değişik tapınmaların gerçekleştirildiği bilinmektedir.<a href="#cite_note-233">[227]</a> Mekke'deki <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kâbe</a>, aşiretlerin koruyucu tanrılarının 160 tane put heykeline ev sahipliği yapıyordu. Kâbe'deki <a href="/wiki/El-Man%C3%A2t" title="El-Manât">El-Manât</a>, <a href="/wiki/El-L%C3%A2t" title="El-Lât">El-Lât</a> ve <a href="/wiki/El-Uzz%C3%A2" title="El-Uzzâ">El-Uzzâ</a> ismindeki üç tanrıçanın Allah'ın kızları olduğuna inanılıyordu. Buna karşılık <a href="/wiki/Hristiyanlar" class="mw-redirect" title="Hristiyanlar">Hristiyanlar</a> ve <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1%27ndaki_Yahudi_kabileler" title="Arap Yarımadası'ndaki Yahudi kabileler">Yahudiler</a> dahil olmak üzere Arabistan'da tek tanrı inancına sahip çeşitli topluluklar da vardı.<a href="#cite_note-234">[228]</a> Yerli Araplardan olan <a href="/wiki/Hanif#İslâmî_kullanım" title="Hanif">Hanifler</a> de bunlardan birisiydi<a href="#cite_note-235">[229]</a> ve bazen yanlış bir şekilde Hristiyanlar ve Yahudiler arasında sınıflandırılıyorlardı.<a href="#cite_note-236">[230]</a><a href="#cite_note-237">[231]</a> Müslüman inancına göre, Muhammed de bir Hanif idi ve <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>'in oğlu <a href="/wiki/%C4%B0smail" title="İsmail">İsmail</a>'in soyundan gelmekteydi.<a href="#cite_note-238">[232]</a> İslamî literatürde, <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Arap toplumunun</a> İslam öncesi dönemine ''<a href="/wiki/Cahiliye_D%C3%B6nemi" title="Cahiliye Dönemi">Cahiliye Dönemi</a>'' adı verilmektedir. Bu terim, <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerde</a> Arapların İslam'dan önceki inanç, tutum ve davranışlarını İslami dönemden ayırt etmek veya benimsetmek için kullanılır. <a href="/wiki/Fuhu%C5%9F" title="Fuhuş">Fuhuş</a>, <a href="/wiki/Zina" title="Zina">zina</a>, hırsızlık, <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">putlara</a> tapılması, adaletsizlik ve <a href="/wiki/K%C3%B6lelik" title="Kölelik">köleliğin</a> olağan görülmesi, bu dönemin özelliklerinden olarak görülür.<a href="#cite_note-239">[233]</a> İslam tarihçiliğine göre, Cahiliye Dönemi'nde kadınlar alt tabaka insanı olarak görülmüş, üst sınırı olmayan çok eşli evlilik pek yaygındı. <a href="/wiki/Fuhu%C5%9F" title="Fuhuş">Fuhuş</a> bir meslekti ve köle sahipleri kölelerini bu işe zorlamaktaydı. Kadınlar, babalarının veya eşlerinin miraslarından pay alma hakkına sahip değildi. Evlatlar isterlerse, babalarının ölümünün ardından üvey anneleriyle evlenebilirdi. Boşanma hakkı da erkeğe ait ve sınırsızdı. Soylular, kız çocukları olduğunda bunu bir utanç kaynağı olarak görüp onları öldürebilmekteydi.<a href="#cite_note-240">[234]</a> Bu dönemde kızların diri diri toprağa gömüldüğü yönündeki rivayetler de önemli bir yer tutar. <a href="/wiki/Kurban" class="mw-redirect" title="Kurban">Kurban</a> sunma veya diğer nedenlerle yapılan çocuk katliamları konusunda Arapların diğer milletlerden çok da farklı olmadıkları, ifade edilen bir diğer noktadır.<a href="#cite_note-241">[235]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Muhammed_Dönemi_(y._610-632)">Muhammed Dönemi (y. 610-632)</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Siyer-i_Nebi_298a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Siyer-i_Nebi_298a.jpg/200px-Siyer-i_Nebi_298a.jpg" decoding="async" width="200" height="313" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Siyer-i_Nebi_298a.jpg/300px-Siyer-i_Nebi_298a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Siyer-i_Nebi_298a.jpg/400px-Siyer-i_Nebi_298a.jpg 2x" data-file-width="497" data-file-height="777" /></a><figcaption><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> ve Müslüman ordusunun <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a>'ye ilerleyişini gösteren bir tasvir (630)</figcaption></figure> İslam, <a href="/wiki/7._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="7. yüzyıl">7. yüzyılın</a> başlarında <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> aracılığıyla Arap Yarımadası'nda bir din olarak ortaya çıkmıştır. İslam inancına göre, yaklaşık MS 610 civarında <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Arap Yarımadası">Arabistan</a>'ın <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a> kenti yakınlarındaki <a href="/wiki/Hira_Ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Hira Mağarası">Hira Mağarası</a>'nda tefekkür halinde olan <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'e <a href="/wiki/Cebr%C3%A2il" title="Cebrâil">Cebrail</a> meleği aracılığıyla ilk <a href="/wiki/Vahiy" title="Vahiy">vahiy</a> gönderildi. İlk üç sene boyunca sadece ailesini ve akrabalarını uyaran Muhammed, inen bazı ayetlerden sonra insanları apaçık ve toplu bir şekilde İslam'a davet etmeye başladı. Bu süreçte, başta bazı akrabaları ve yakınları olmak üzere birçok Mekkeli kavmin düşmanlıklarına ve eziyetlerine maruz kaldı. Fakat bunun yanı sıra, memleketi Mekke'de birçok <a href="/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler">Yahudi</a>, <a href="/wiki/Hristiyan" title="Hristiyan">Hristiyan</a> ve çoktanrıcı, mesajına inandı. Mekkelilerin bu şiddetli muhalif tutumu karşısında Muhammed, 615 yılında bazı Müslümanları Habeşistan'daki <a href="/wiki/Aksum_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Aksum Krallığı">Aksum Krallığı</a>'na gönderdi. Yapılan eziyetlerin dozu iyice artınca da, kendine inananlarla birlikte topluca <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'ye göç etti. "<a href="/wiki/Hicret" class="mw-redirect mw-disambig" title="Hicret">Hicret</a>" olarak anılan bu olay, İslam tarihinin dönüm noktası olmuştur. Çünkü bu sayede Muhammed Medine'de hiçbir baskı altında bulunmayarak İslam'ı hızlı bir şekilde yaymaya devam etmiştir. Medine'de otoritesini iyice sağlamlaştıran Muhammed, <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> orduları kurarak aralıklarla Mekkeli <a href="/wiki/Paganizm" title="Paganizm">paganlarla</a> savaştı ve çoğunlukla onlara galip geldi. Muhammed, döneminde <a href="/wiki/Bizans_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Bizans İmparatorluğu">Bizans</a>, <a href="/wiki/Sasani_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Sasani İmparatorluğu">Sasani</a>, <a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin">Çin</a> ve <a href="/wiki/Aksum_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Aksum Krallığı">Habeşistan</a> başta olmak üzere birçok büyük devletin hükümdarlarına elçiler aracılığıyla İslam'a davet mektubu gönderdi ve bu şekilde adının geniş bir kesimde duyulmasını sağladı. 630 yılında, büyük bir Müslüman ordusu kurarak <a href="/wiki/Mekke%27nin_Fethi" title="Mekke'nin Fethi">Mekke'yi fethetti</a> ve <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kabe</a>'yi putlardan temizledi. Bu fetih, <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Arap Yarımadası">Arap Yarımadası</a>'nda İslam'ın yayılışını daha da hızlandırdı. Muhammed, 632'de, <a href="/wiki/Veda_Hacc%C4%B1" title="Veda Haccı">Veda Haccı</a>'nı tamamladıktan ve <a href="/wiki/Arafat_Da%C4%9F%C4%B1" title="Arafat Dağı">Arafat Dağı</a>'nda yaklaşık 124.000 Müslümana <a href="/wiki/Veda_Hutbesi" title="Veda Hutbesi">Veda Hutbesi</a> ile son kez seslendikten birkaç ay sonra hastalandı ve <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'de öldü. Ölümünden önce <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Arap Yarımadası">Arabistan</a>'ın büyük bir kısmının İslam'ı benimseme süreci tamamlanmıştı. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dört_Halife_Dönemi_(632-661)">Dört Halife Dönemi (632-661)</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/D%C3%B6rt_Halife" title="Dört Halife">Dört Halife</a>, <a href="/wiki/R%C3%A2%C5%9Fid%C3%AEn_Halifeli%C4%9Fi" title="Râşidîn Halifeliği">Râşidîn Halifeliği</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_yay%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C4%B1" title="İslam'ın yayılışı">İslam'ın yayılışı</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Age_of_Caliphs-tr.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Age_of_Caliphs-tr.png/450px-Age_of_Caliphs-tr.png" decoding="async" width="450" height="229" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Age_of_Caliphs-tr.png/675px-Age_of_Caliphs-tr.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Age_of_Caliphs-tr.png/900px-Age_of_Caliphs-tr.png 2x" data-file-width="1250" data-file-height="637" /></a><figcaption>622-750 yılları arasında <a href="/wiki/%C4%B0slam_Devleti" class="mw-redirect" title="İslam Devleti">İslam Devleti</a><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> döneminde ele geçirilen topraklar (622-632)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  <a href="/wiki/D%C3%B6rt_Halife" title="Dört Halife">Dört Halife</a> döneminde ilave edilenler (632-661)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32638653"><div class="legend">  <a href="/wiki/Emeviler" class="mw-redirect" title="Emeviler">Emeviler</a> döneminde ilave edilenler (661-750)</div></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg/200px-First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg" decoding="async" width="200" height="102" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg/300px-First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg/400px-First_Islamic_coins_by_caliph_Uthman-mohammad_adil_rais.jpg 2x" data-file-width="418" data-file-height="214" /></a><figcaption> Raşidun halifeler kendi ülkelerinde yeni bir para tasarımı yapmak yerine <a href="/wiki/Sasani" class="mw-redirect" title="Sasani">Sasanilerin</a> sembollerini (Hilal-yıldız, ateş tapınağı, son imparator <a href="/wiki/2._H%C3%BCsrev" class="mw-redirect" title="2. Hüsrev">2. Hüsrev</a> resmi) paraları üzerine Bismillah cümlesini ekleyerek kullandılar.<a href="#cite_note-242">[236]</a> Onlar aynı yöntemle üzerinde haç ve Bizans imparator resimleri bulunan, Bizans paralarını da kullandılar.</figcaption></figure> Muhammed'in ölümünden sonra İslam Devleti'nin başına <a href="/wiki/D%C3%B6rt_Halife" title="Dört Halife">Dört Halife</a> olarak bilinen, sırasıyla <a href="/wiki/Eb%C3%BB_Bekir" title="Ebû Bekir">Ebû Bekir</a>, <a href="/wiki/%C3%96mer_ibn_Hattab" class="mw-redirect" title="Ömer ibn Hattab">Ömer</a>, <a href="/wiki/Osman_bin_Affan" class="mw-redirect" title="Osman bin Affan">Osman</a> ve <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali</a> geçmiştir. Dinin <a href="/wiki/Arap_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Arap Yarımadası">Arap Yarımadası</a>'nda yayılma süreci de bu dönemde tamamlanmıştır. Ali'nin ölümünden sonra kısa süreliğine Müslümanların biatıyla oğlu <a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan</a> halife olmuş, fakat daha sonra elindeki gücü kullanarak <a href="/wiki/Muaviye" class="mw-redirect" title="Muaviye">Muaviye</a> hilafeti eline geçirmiş ve iktidar olmuştur.<a href="#cite_note-oxfordMuaviye-243">[237]</a> Peygamber'in ölümünden sonra iktidara gelen ilk dört halifeye <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnî</a> edebiyatında sıkça Hulefâ-i Râşidîn (<a href="/wiki/R%C3%A2%C5%9Fid%C3%AEn_Halifeli%C4%9Fi" title="Râşidîn Halifeliği">Râşidîn Halifeliği</a>), yani ''doğruluk üzere bulunan halifeler'' denmiş ve bazen bunlara <a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan bin Ali</a> de eklenmiştir. Bununla birlikte <a href="/wiki/Ebu_Bekir" class="mw-redirect" title="Ebu Bekir">Ebu Bekir</a>, <a href="/wiki/%C3%96mer_ibn_Hattab" class="mw-redirect" title="Ömer ibn Hattab">Ömer</a> ve <a href="/wiki/Osman_bin_Affan" class="mw-redirect" title="Osman bin Affan">Osman</a>'ın halifelikleri genel olarak <a href="/wiki/%C5%9Ei%C3%AE" class="mw-redirect" title="Şiî">Şiî</a> ve <a href="/wiki/Alev%C3%AE" class="mw-redirect" title="Alevî">Alevîler</a> tarafından tanınmaz. <a href="/wiki/Haric%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Haricîler">Haricîlerin</a> bugün hâlâ devam eden bir kolu olan <a href="/wiki/%C4%B0badiyye" class="mw-redirect" title="İbadiyye">İbadiyye</a> ise, sadece ilk iki halife olan Ebu Bekir ve Ömer'i kabul eder ve onları doğruluk üzere halifeler olarak görür. Ebu Bekir döneminde, öncelikle <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in ölümü sonrası Arap Yarımadası'nda başlayan kargaşalar giderilmiş ve zaman içinde <a href="/wiki/S%C3%A2s%C3%A2n%C3%AE_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" class="mw-redirect" title="Sâsânî İmparatorluğu">Sasani İmparatorluğu</a> ve <a href="/wiki/Do%C4%9Fu_Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" class="mw-redirect" title="Doğu Roma İmparatorluğu">Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu</a>'na doğru ilerlenmiştir. <a href="/wiki/%C3%96mer" title="Ömer">Ömer</a>'in hilâfeti sırasında İslam Devleti sınırları büyük ölçüde genişlemiş,<a href="#cite_note-244">[238]</a> <a href="/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya">Mezopotamya</a> fethedilip ele geçirilmiş; <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>, <a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a>, <a href="/wiki/Filistin" class="mw-disambig" title="Filistin">Filistin</a>, <a href="/wiki/Suriye" title="Suriye">Suriye</a>, <a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a> ve <a href="/wiki/Ermenistan" title="Ermenistan">Ermenistan</a>'ın çeşitli bölümleri ele geçirilmiştir.<a href="#cite_note-brillİslam-31">[28]</a> Daha sonra üçüncü halife olarak seçilen Osman'ın hilâfeti sırasında İran'ın tamamı, Kuzey Afrika'nın tamamına yakını, <a href="/wiki/Kafkaslar" class="mw-redirect" title="Kafkaslar">Kafkaslar</a> ve <a href="/wiki/K%C4%B1br%C4%B1s" title="Kıbrıs">Kıbrıs</a> ele geçirilmiş ve İslam Devleti topraklarına katılmıştır.<a href="#cite_note-oxfordOsman-245">[239]</a> Bununla birlikte, kendi zamanında bazı yakınlarının önemli görevlere tayini ve diğer bazı iç sorunlar sebebiyle <a href="/wiki/Osman" title="Osman">Osman</a> öldürülmüştür.<a href="#cite_note-oxfordOsman-245">[239]</a> Osman'ın öldürülüşü ve ortaya çıkan iç savaş ortamı sebebiyle <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'nin döneminde hilâfet iç meselelere yönelmiş, çıkan iç savaşla uğraşılmıştır.<a href="#cite_note-oxfordOsman-245">[239]</a><a href="#cite_note-oxfordAli-246">[240]</a> İç savaş ve iç gerilimler sonucunda Ali de öldürülmüş,<a href="#cite_note-oxfordAli-246">[240]</a> kendinden sonra halife olan oğlu <a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan</a> ise hilâfeti <a href="/wiki/I._Mu%C3%A2viye" title="I. Muâviye">Muaviye</a>'ye teslim etmek zorunda kalmıştır.<a href="#cite_note-oxfordMuaviye-243">[237]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Emevîler_Dönemi_(661-750)">Emevîler Dönemi (661-750)</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevîler</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Corboba_mezquita1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Corboba_mezquita1.jpg/250px-Corboba_mezquita1.jpg" decoding="async" width="250" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Corboba_mezquita1.jpg/375px-Corboba_mezquita1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Corboba_mezquita1.jpg/500px-Corboba_mezquita1.jpg 2x" data-file-width="2704" data-file-height="1353" /></a><figcaption>Emevilerin bir kolu olan <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs_Emev%C3%AE_Devleti" title="Endülüs Emevî Devleti">Endülüs Emevi Devleti</a> tarafından yapılan ve <a href="/wiki/%C4%B0spanya" title="İspanya">İspanya</a>'nın <a href="/wiki/C%C3%B3rdoba,_%C4%B0spanya" title="Córdoba, İspanya">Córdoba</a> kentinde yer alan <a href="/wiki/Kurtuba_Camii" title="Kurtuba Camii">Kurtuba Camii</a></figcaption></figure> Muaviye, İslam Devleti'nin başkentini <a href="/wiki/%C5%9Eam" title="Şam">Şam</a>'a taşımış, <a href="/wiki/%C4%B0mparatorluk" title="İmparatorluk">imparatorluk</a> benzeri bir yapının temellerini atmış ve kendinden sonra oğlu <a href="/wiki/Yezid" class="mw-redirect" title="Yezid">Yezid</a>'i bu makama tayin ederek İslam siyasi tarihinde <a href="/wiki/Saltanat" class="mw-redirect" title="Saltanat">saltanatı</a> başlatmıştır.<a href="#cite_note-oxfordMuaviye-243">[237]</a> Bu harekâta karşı ayaklanan İslam Peygamberi'nin torunu ve dördüncü halife Ali'nin oğlu <a href="/wiki/H%C3%BCseyin" title="Hüseyin">Hüseyin</a> ise, Yezid tarafından gönderilen askerlerce <a href="/wiki/Kerbela" title="Kerbela">Kerbela</a>'da taraftarlarıyla birlikte öldürülmüştür.<a href="#cite_note-247">[241]</a><a href="#cite_note-248">[242]</a> Nitekim bu noktadan sonra daha katı bir <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiî</a> ayrılması söz konusu olmuştur. Muaviye ile birlikte başlayan yeni döneme Emevîler Dönemi denmiştir. <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevîler Dönemi</a>'nde büyük bölgeler zapt edilmiş, İslam Devleti <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a>'nın içlerinden <a href="/wiki/%C4%B0ber_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="İber Yarımadası">İber Yarımadası</a>'na kadar ilerlemiştir.<a href="#cite_note-oxfordEmevi-249">[243]</a> Her ne kadar siyasi yayılma yükselişe geçmiş olsa da, aynı şey dinî yayılma için söylenemez; nitekim bu dönemde dinî yayılmanın devletin gayrimüslimlerden aldığı vergi göz önünde bulundurularak pek teşvik edilmediği de öne sürülmüştür.<a href="#cite_note-oxfordEmevi-249">[243]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Abbasîler_Dönemi_(750-1258)">Abbasîler Dönemi (750-1258)</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Abb%C3%A2s%C3%AEler" title="Abbâsîler">Abbâsîler</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Maqamat_hariri.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Maqamat_hariri.jpg/230px-Maqamat_hariri.jpg" decoding="async" width="230" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Maqamat_hariri.jpg/345px-Maqamat_hariri.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Maqamat_hariri.jpg/460px-Maqamat_hariri.jpg 2x" data-file-width="974" data-file-height="989" /></a><figcaption><a href="/wiki/Beyt%27%C3%BCl_Hikmet" class="mw-redirect" title="Beyt'ül Hikmet">Beyt'ül Hikmet</a> kütüphanesinde çalışan alimler</figcaption></figure> Emevîlerden sonra <a href="/wiki/Miladi_takvim" title="Miladi takvim">miladî</a> 750 yılı civarında kurulan <a href="/wiki/Abbas%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Abbasîler">Abbasî Hanedanlığı</a>, Emevî Hanedanlığı'nın kontrolünü ve <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a> (<a href="/wiki/%C4%B0ber_Yar%C4%B1madas%C4%B1" title="İber Yarımadası">İber Yarımadası</a>'ndaki kısım) haricindeki bütün topraklarını ele geçirmiştir.<a href="#cite_note-oxfordEmevi-249">[243]</a><a href="#cite_note-250">[244]</a> Abbasîlerin iktidara gelişiyle Abbasiler Dönemi başlamış ve Abbasilerin <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">hilâfeti</a>, 750 yılından 1258 yılına kadar, yani <a href="/wiki/Mo%C4%9Follar" title="Moğollar">Moğolların</a> <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1258)" title="Bağdat Kuşatması (1258)">Bağdat'ı işgal etmelerine</a> kadar sürmüştür.<a href="#cite_note-brillAbbasi-251">[245]</a> Abbasiler zamanında hilafet başkenti tekrar değişmiş, <a href="/wiki/%C5%9Eam" title="Şam">Şam</a>'dan <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat" title="Bağdat">Bağdat</a>'a alınmıştır.<a href="#cite_note-brillAbbasi-251">[245]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg/180px-Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg" decoding="async" width="180" height="265" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg/270px-Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg/360px-Inbound3876607660648875635%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%8A.jpg 2x" data-file-width="3824" data-file-height="5628" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat" title="Bağdat">Bağdat</a>'ta bulunan bir Abbasi Sarayı</figcaption></figure> <a href="/wiki/Abb%C3%A2s%C3%AEler" title="Abbâsîler">Abbasiler</a> döneminde, 8. yüzyılın ortalarında <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat" title="Bağdat">Bağdat</a>'ta <a href="/wiki/Beyt%27%C3%BCl_Hikmet" class="mw-redirect" title="Beyt'ül Hikmet">Beyt'ül Hikmet</a> adında büyük bir bilim merkezinin kurulması ile <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam’ın Altın Çağı</a> adı verilen dönem başladı. Bilimsel, teknolojik, kültürel ve sanatsal işlevlerin hız kazandığı bu dönemin, <a href="/wiki/Mo%C4%9Follar" title="Moğollar">Moğolların</a> 1258'de <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1258)" title="Bağdat Kuşatması (1258)">Bağdat'ı kuşatıp</a> yağmalaması ve Abbasi Halifeliği'nin yıkılması ile son bulduğu şeklinde genel bir kabul vardır. Ancak bazı kaynaklarda bu dönemin <a href="/wiki/14._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="14. yüzyıl">14. yüzyıla</a> kadar,<a href="#cite_note-King-252">[246]</a><a href="#cite_note-Hassan-Decline-253">[247]</a> bazı kaynaklarda da <a href="/wiki/15._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="15. yüzyıl">15. yüzyıla</a>, hatta <a href="/wiki/16._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="16. yüzyıl">16. yüzyıla</a> kadar sürdüğü ifade edilir.<a href="#cite_note-254">[248]</a> <a href="/wiki/Kind%C3%AE" title="Kindî">Kindi</a>, <a href="/wiki/F%C3%A2r%C3%A2b%C3%AE" title="Fârâbî">Farabi</a>, <a href="/wiki/H%C3%A2rizm%C3%AE" title="Hârizmî">Hârizmî</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Sina" class="mw-redirect" title="İbn-i Sina">İbn-i Sina</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Heysem" class="mw-redirect" title="İbn-i Heysem">İbn-i Heysem</a>, <a href="/wiki/Bir%C3%BBni" class="mw-redirect" title="Birûni">Birûni</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_R%C3%BC%C5%9Fd" title="İbn Rüşd">İbn Rüşd</a>, <a href="/wiki/Cezer%C3%AE" title="Cezerî">El-Cezeri</a>, <a href="/wiki/Gazz%C3%A2l%C3%AE" title="Gazzâlî">Gazzali</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Battuta" title="İbn Battuta">İbn Battuta</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Haldun" title="İbn Haldun">İbn Haldun</a>, <a href="/wiki/Ulu%C4%9F_Bey" title="Uluğ Bey">Uluğ Bey</a> ve daha birçok ünlü İslam bilginleri bu döneme damgalarını vurdu.<a href="#cite_note-255">[249]</a> <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a>'nda, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a>'dan <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a>'e kadar geniş coğrafyada bilimsel çalışmalar yapılmakla birlikte <a href="/wiki/T%C4%B1p" title="Tıp">tıp</a>, <a href="/wiki/Felsefe" title="Felsefe">felsefe</a>, <a href="/wiki/Teoloji" class="mw-redirect" title="Teoloji">teoloji</a>, <a href="/wiki/Matematik" title="Matematik">matematik</a>, <a href="/wiki/Astronomi" title="Astronomi">astronomi</a>, <a href="/wiki/%C4%B0slam_hukuku" title="İslam hukuku">İslam hukuku</a> gibi geniş yelpazede çalışmalar da yapılıyordu. Bu dönemde, başta <a href="/wiki/Antik_Yunan" class="mw-redirect" title="Antik Yunan">Antik Yunan</a> olmak üzere geçmiş uygarlıkların ürettiği bilgi ve düşünceler, tercümelerle İslam dünyasına ve <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a> kanalıyla <a href="/wiki/Avrupa" title="Avrupa">Avrupa</a>'ya aktarıldı. <a href="/wiki/%C3%87inliler" title="Çinliler">Çinlilerle</a> yaptığı savaşlar ve diğer ilişkiler sırasında <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Araplar</a>, <a href="/wiki/K%C3%A2%C4%9F%C4%B1t" title="Kâğıt">kağıt</a> üretim tekniklerini öğrendiler ve <a href="/wiki/Par%C5%9F%C3%B6men" title="Parşömen">parşömen</a> yerine kağıt kullanımı sayesinde yazılı eserler de daha kolay yayıldı. <a href="/wiki/Matematik" title="Matematik">Matematik</a> alanında ise <a href="/wiki/Hintler" title="Hintler">Hintlerden</a> alınan <a href="/wiki/S%C4%B1f%C4%B1r" class="mw-redirect" title="Sıfır">sıfır</a> ve <a href="/wiki/Onlu_say%C4%B1_sistemi" title="Onlu sayı sistemi">onlu sayı sisteminin</a> keşfi sayesinde matematiğe olan ilgi ve rağbet arttı ve <a href="/wiki/Aritmetik" title="Aritmetik">aritmetik</a>, sıradan insanların dahi anlayabileceği ve günlük yaşamda kullanabileceği bir duruma geldi. Matematik ve aritmetiğin yanı sıra <a href="/wiki/Trigonometri" title="Trigonometri">trigonometri</a> de gelişti. <a href="/wiki/G%C3%B6zlemevi" title="Gözlemevi">Gözlemevleri</a> inşa edildi; <a href="/wiki/Optik" title="Optik">optik</a> bilimi ve <a href="/wiki/Kimya" title="Kimya">kimya</a> gelişti. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sonraki_dönemler">Sonraki dönemler</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferleri" title="Haçlı Seferleri">Haçlı Seferleri</a>, <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC_Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferi" title="Üçüncü Haçlı Seferi">Üçüncü Haçlı Seferi</a> ve <a href="/wiki/F%C3%A2t%C4%B1m%C3%AEler" title="Fâtımîler">Fâtımîler</a></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/Eyy%C3%BBb%C3%AEler" title="Eyyûbîler">Eyyûbîler</a>, <a href="/wiki/Meml%C3%BBk_Devleti" title="Memlûk Devleti">Memlûk Devleti</a> ve <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı İmparatorluğu</a></div> <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevîler</a> ve <a href="/wiki/Abbas%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Abbasîler">Abbasîler</a> döneminde yapılan fetihler sonucu ele geçirilen yeni topraklardaki halklar, aynı zamanda İslam diniyle de tanışmış oluyorlardı. Bunun sonucu olarak zaman içinde birçok bölgeye İslam dini yayıldı. Önce yakın bölgelerde yaşayan <a href="/wiki/%C4%B0ranl%C4%B1lar" title="İranlılar">İranlılarda</a>, 10. yüzyılda ise kitleler hâlinde <a href="/wiki/T%C3%BCrkler" title="Türkler">Türkler</a> arasında İslam yayılmaya başladı. Tüccarlar aracılığıyla Müslümanlıkla tanışan ve Müslümanlığı kabul eden <a href="/wiki/%C4%B0dil_Bulgarlar%C4%B1" class="mw-redirect" title="İdil Bulgarları">İdil Bulgarları</a>, ilk Müslüman Türk devleti oldu. <a href="/wiki/Karluk" class="mw-redirect" title="Karluk">Karluk</a>, <a href="/wiki/Ya%C4%9Fma" title="Yağma">Yağma</a> ve <a href="/wiki/%C3%87i%C4%9Fil_boylar%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çiğil boyları">Çiğil</a> Türkleri, <a href="/wiki/Orta_Asya" title="Orta Asya">Orta Asya</a>'daki ilk Müslüman Türk devleti olan <a href="/wiki/Karahanl%C4%B1_Devleti" class="mw-redirect" title="Karahanlı Devleti">Karahanlı Devleti</a>'ni (840), <a href="/wiki/O%C4%9Fuzlar" title="Oğuzlar">Oğuzlar</a> ise <a href="/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Sel%C3%A7uklu_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Büyük Selçuklu İmparatorluğu">Büyük Selçuklu Devleti</a>'ni (1038) kurdular. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg/270px-Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg" decoding="async" width="270" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg/405px-Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg/540px-Mosquee_al-akim_le_caire_1.jpg 2x" data-file-width="827" data-file-height="546" /></a><figcaption><a href="/wiki/F%C3%A2t%C4%B1m%C3%AEler" title="Fâtımîler">Fatımiler Devleti</a> tarafından başkent <a href="/wiki/Kahire" title="Kahire">Kahire</a>'de yaptırılan El-Hakim Camii</figcaption></figure> 909 yılından 1171 yılına kadar <a href="/wiki/Ma%C4%9Frip" title="Mağrip">Mağrip</a> ve <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>'daki çeşitli bölgelere <a href="/wiki/Fatim%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Fatimîler">Fatimîler</a> isimli bir Arap <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiî</a> (<a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmailî</a>) hanedanlığı hükmetmiştir.<a href="#cite_note-galeİslam-30">[27]</a><a href="#cite_note-brillAbbasi-251">[245]</a><a href="#cite_note-oxfordFatimi-256">[250]</a> Hanedanlığın başındaki halife, Şiî İsmailî imamıydı ve bu sebeple seküler gücünün yanı sıra, İsmailî <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">imamet</a> anlayışında da önemli bir yere ve tarihî öneme sahip olmuşlardır. <a href="/wiki/F%C3%A2t%C4%B1m%C3%AEler" title="Fâtımîler">Fatımîler Devleti</a>, 1171 yılında <a href="/wiki/Selahaddin_Eyyubi" title="Selahaddin Eyyubi">Selahaddin Eyyubi</a> tarafından devrilmiş ve devletin sahip oldukları <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>, <a href="/wiki/Suriye" title="Suriye">Suriye</a>, <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a> ve <a href="/wiki/Hicaz" title="Hicaz">Hicaz</a> gibi bölgelerde <a href="/wiki/Eyy%C3%BBb%C3%AEler" title="Eyyûbîler">Eyyûbî Hanedanlığı</a> başa geçmiştir.<a href="#cite_note-oxfordFatimi-256">[250]</a> <a href="/wiki/Zengiler" class="mw-redirect" title="Zengiler">Zengi Devleti</a>'nin komutanı olan Selahaddin'in bu hamlesi, hem <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>'da bağımsız bir <a href="/wiki/Eyy%C3%BBb%C3%AEler" title="Eyyûbîler">Eyyûbî Devleti</a>'ni kurmuş oldu, hem de İslam dünyasının çift başlı halifelik sorunu çözülerek halifelik, tekrar <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat" title="Bağdat">Bağdat</a> merkezli <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> <a href="/wiki/Abb%C3%A2s%C3%AEler" title="Abbâsîler">Abbasi Hanedanlığı</a>'na bağlanmış oldu.<figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Saladin_and_Guy.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Saladin_and_Guy.jpg/270px-Saladin_and_Guy.jpg" decoding="async" width="270" height="209" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Saladin_and_Guy.jpg/405px-Saladin_and_Guy.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Saladin_and_Guy.jpg/540px-Saladin_and_Guy.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="931" /></a><figcaption><a href="/wiki/H%C4%B1ttin_Muharebesi" title="Hıttin Muharebesi">Hıttin Muharebesi</a>'nden sonra <a href="/wiki/Selahaddin_Eyyubi" title="Selahaddin Eyyubi">Selahaddin Eyyubi</a> ve esir <a href="/wiki/Kud%C3%BCs_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Kudüs Krallığı">Kudüs Kralı</a> <a href="/wiki/L%C3%BCzinyanl%C4%B1_Guy" title="Lüzinyanlı Guy">Lüzinyanlı Guy</a></figcaption></figure><a href="/wiki/Ha%C3%A7l%C4%B1lar" class="mw-redirect" title="Haçlılar">Haçlıların</a> 1099'da kutsal şehir <a href="/wiki/Birinci_Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferi" title="Birinci Haçlı Seferi">Kudüs'ü ele geçirmeleri</a> sonucunda, 12. yüzyıl ortalarında, çoğunluğunu <a href="/wiki/Zengiler" class="mw-redirect" title="Zengiler">Zengilerin</a> yönettiği ve ağırlıklı olarak <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Arap</a>-<a href="/wiki/K%C3%BCrtler" title="Kürtler">Kürt</a>-<a href="/wiki/T%C3%BCrkler" title="Türkler">Türk</a> karışımı ordularla <a href="/wiki/Hristiyan" title="Hristiyan">Hristiyan</a> devletlerle çatışmalara girildi; fakat olumlu bir netice alınamadı.<a href="#cite_note-257">[251]</a> 1187 yılında Müslüman <a href="/wiki/K%C3%BCrtler" title="Kürtler">Kürt</a> komutan <a href="/wiki/Selahaddin_Eyyubi" title="Selahaddin Eyyubi">Selahaddin Eyyubi</a>, <a href="/wiki/H%C4%B1ttin_Muharebesi" title="Hıttin Muharebesi">Hıttin Muharebesi</a> ile <a href="/wiki/L%C3%BCzinyanl%C4%B1_Guy" title="Lüzinyanlı Guy">Lüzinyanlı Guy</a>'ın ordusunun tamamını yok edip <a href="/wiki/Kud%C3%BCs" title="Kudüs">Kudüs</a>'ü Haçlılardan geri alarak şehri 88 yıl aranın ardından tekrar Müslüman dünyasına kattı. Bu olay üzerine <a href="/wiki/Avrupal%C4%B1" class="mw-redirect" title="Avrupalı">Avrupalılar</a>, Kudüs'ü tekrar ele geçirebilmek için <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC_Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferi" title="Üçüncü Haçlı Seferi">III. Haçlı Seferi</a>'ni düzenlediler. Ancak başarılı olunamadı ve şehir Müslümanların hakimiyetinde kaldı. <a href="/wiki/Abb%C3%A2s%C3%AEler" title="Abbâsîler">Abbasî Hanedanlığı</a>'nın sonu ise, 1258'de <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat" title="Bağdat">Bağdat</a>'ın <a href="/wiki/Mo%C4%9Follar" title="Moğollar">Moğol</a> istilacıları tarafından yağmalanmasıyla son bulmuştur.<a href="#cite_note-258">[252]</a><a href="#cite_note-brillAbbasi-251">[245]</a> <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a>'teki <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevî</a> kontrolü de 13. yüzyılda düşüşe geçmiş ve bölgedeki en son İslam hükümdarlığı olan <a href="/wiki/G%C4%B1rnata_Emirli%C4%9Fi" title="Gırnata Emirliği">Gırnata Emirliği</a> 1492'de düşmüştür.<a href="#cite_note-brillİslam-31">[28]</a><a href="#cite_note-259">[253]</a> 1250 yılında <a href="/wiki/Eyy%C3%BBb%C3%AEler" title="Eyyûbîler">Eyyubiler Devleti</a>'nin ardılı olarak <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>'da <a href="/wiki/Meml%C3%BBk_Devleti" title="Memlûk Devleti">Memlûk Sultanlığı</a> başlamış, Memlûkların buradaki hâkimiyeti 1517 yılına kadar devam etmiş, 1517 yılında <a href="/wiki/I._Selim" title="I. Selim">I. Selim</a> komutasındaki <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlılar</a> Mısır'ı ele geçirmiştir ve bu fetihten sonra Osmanlılar, hilafeti kendi iktidarları olarak kabul edip ilan etmişler ve Osmanlı padişahları aynı zamanda <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">halife</a> unvanını taşımışlardır.<a href="#cite_note-brillAbbasi-251">[245]</a><a href="#cite_note-oxfordHalife-260">[254]</a> 1517 yılında Osmanlıların <a href="/wiki/Meml%C3%BBk_Devleti" title="Memlûk Devleti">Memlûklardan</a> ele geçirdiği halifelik, <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı İmparatorluğu</a>'nun yıkılışının ardından, yaklaşık dört ay boyunca <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye Cumhuriyeti</a>'nde uygulanmış, ancak 3 Mart 1924'te Osmanlı'nın mirasçısı durumundaki Türkiye Cumhuriyeti'nin meclisinin (<a href="/wiki/T%C3%BCrkiye_B%C3%BCy%C3%BCk_Millet_Meclisi" title="Türkiye Büyük Millet Meclisi">TBMM</a>) aldığı bir kararla feshedilmiş ve yönetim sistemi değişmiştir.<a href="#cite_note-oxfordHalife-260">[254]</a> Osmanlı İmparatorluğu tarafından yapılan fetihlerle <a href="/wiki/Anadolu" title="Anadolu">Anadolu</a>'nun neredeyse tamamı ve <a href="/wiki/Balkanlar" title="Balkanlar">Balkanlar</a>'da Müslüman nüfus artmış, İslam dini yayılmıştır. <a href="/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1" title="I. Dünya Savaşı">I. Dünya Savaşı</a>'ndan sonra İslam ülkeleri <a href="/wiki/S%C3%B6m%C3%BCrgecilik" title="Sömürgecilik">sömürgeleştirildi</a>. <a href="/wiki/II._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1" title="II. Dünya Savaşı">II. Dünya Savaşı</a>'ndan sonra da bağımsızlıklarını kazandılar. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mezhepler_ve_eğilimler">Mezhepler ve eğilimler</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33092931"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile" style="border-spacing:0em ;"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle" style="background:Green; font-weight:normal; color:white; padding-top:10px;"><a href="/wiki/Kategori:Akide" title="Kategori:Akide"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33633371"> Makale serilerinden</a></td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:Green; font-size:200%; font-weight:normal; color:white; padding-bottom:15px;padding-top:10px;"><div style="line-height:50%"><a href="/wiki/%C4%B0tikad%C3%AE_mezhepler" class="mw-redirect" title="İtikadî mezhepler"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33633371">İtikadî mezhepler</a></div></th></tr><tr><td class="sidebar-image" style="padding:0.4em 0 0.4em; background:transparent;"><a href="/wiki/Dosya:Allah3.svg" class="mw-file-description" title="Allah"><img alt="Allah" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/80px-Allah3.svg.png" decoding="async" width="80" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/120px-Allah3.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/160px-Allah3.svg.png 2x" data-file-width="294" data-file-height="313" /></a></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_iman" title="İslam'da iman">İnanç Esâsları</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">Allah'ın Birliği (Tevhid)</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_melek" title="İslam'da melek">Melekler</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_d%C3%B6rt_kitap" class="mw-redirect" title="İslam'da dört kitap">Kitâplar</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slam_peygamberleri" class="mw-redirect" title="İslam peygamberleri">Peygamberler</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_k%C4%B1yamet" title="İslam'da kıyamet">Kıyâmet</a>  • <a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">Ahiret</a>  • <a href="/wiki/Kaza" title="Kaza">Kaza</a> ve <a href="/wiki/Kader" title="Kader">Kader</a></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0tikad%C3%AE_mezhepler" class="mw-redirect" title="İtikadî mezhepler">İ'tikadî mezhepler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="text-align:left;padding-top:0;">İslâm'da İ'tikadî mezhepler   • <a href="/wiki/%C3%82s%C3%A2r%C3%AE" title="Âsârî">Asarî (Eserler)</a>    • <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefîyye</a> (<a href="/wiki/Hanbelilik" title="Hanbelilik">Hanbelîler</a>)     • <a href="/wiki/%C4%B0bn_Teymiye" class="mw-redirect" title="İbn Teymiye">Şeyhû'l-İslâm İbn-i Teymiyye</a>      • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefîyye</a>       • <a href="/wiki/Vahhabilik" class="mw-redirect" title="Vahhabilik">Vahhâbîler</a>       • <a href="/wiki/Ehl-i_Hadis" title="Ehl-i Hadis">Ehl-i Hadis</a>   • <a href="/wiki/Cehmilik" class="mw-redirect" title="Cehmilik">Cebriyye</a>    • Cebriye-i Hâlisa    • Cebriye-i Mutavassita   • <a href="/wiki/E%C5%9F%27arilik" title="Eş'arilik">Eş'ârîyye</a>    • Bâkıllânîyye    • <a href="/wiki/Gazz%C3%A2l%C3%AE" title="Gazzâlî">Gazzâlîyye</a>    • <a href="/w/index.php?title=B%C3%A2t%C4%B1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bâtın (sayfa mevcut değil)">Bâtınî</a>-<a href="/wiki/E%C5%9F%27arilik" title="Eş'arilik">Eş'arilik</a>     • <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> <a href="/wiki/Tarikat" title="Tarikat">Tarikat</a>   • <a href="/wiki/M%C3%A2t%C3%BCr%C3%AEd%C3%AElik" title="Mâtürîdîlik">Mâtürîdîyye</a>   • <a href="/wiki/Kaderilik" class="mw-redirect" title="Kaderilik">Kaderiyye</a>    • Cuhenîyye (Irak Kolu)    • Dımeşkîyye (Şam Kolu)    • <a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a>     • Vâsılîyye     • Huzeylîyye     • Nazzâmîyye     • Hâitıîyye     • Bişrîyye     • Mâ’merîyye     • Muzdârîyye     • Sumâmîyye     • Hişâmîyye     • <a href="/wiki/El-Cahiz" class="mw-redirect" title="El-Cahiz">Câhizıyye</a>     • Hayâtıyye     • Cûbbâîyye     • Befşem’îyye     • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a>      • Hâbitîyye      • Hımârîyye     • <a href="/w/index.php?title=B%C3%A2t%C4%B1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bâtın (sayfa mevcut değil)">Bâtınî</a>-<a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a>      • <a href="/wiki/%C4%B0mamiye_(%C5%9Eiilik_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamiye (Şiilik öğretisi)">Müteşeyyî’</a> <a href="/wiki/Tarikat" title="Tarikat">Tarikat</a>   • <a href="/wiki/M%C3%BCrcie" title="Mürcie">Mürcie</a>    • <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> <a href="/wiki/M%C3%BCrcie" title="Mürcie">Mürcie</a>    • <a href="/wiki/Bid%27at" title="Bid'at">Bid'atçı</a> <a href="/wiki/M%C3%BCrcie" title="Mürcie">Mürcie</a>     • <a href="/wiki/Kerramilik" title="Kerramilik">Kerrâm’îyye</a>     • <a href="/wiki/Neccariyye" title="Neccariyye">Neccâr’îyye</a>   • <a href="/wiki/M%C3%BC%C5%9Febbihe" title="Müşebbihe">Müşebbihe</a> (<a href="/wiki/Antropoteizm" title="Antropoteizm">Antropoteizm</a>)    • Hulmân’îyye    • <a href="/wiki/M%C3%BCcessime" title="Mücessime">Mücessime</a> (<a href="/wiki/Hul%C3%BBl" title="Hulûl">Hulûl</a>)     • <a href="/wiki/Eb%C3%BB_M%C3%BCslim_Horas%C3%A2n%C3%AE" title="Ebû Müslim Horasânî">Ebû Müslim Horasânî</a>      • <a href="/wiki/Sinb%C3%A2d#Sinbâdîyye_tarikâtı" title="Sinbâd">Sinbâd’îyye</a>       • <a href="/wiki/El-Mukanna" title="El-Mukanna">El-Mukanna</a>        <a href="/wiki/Babekiyye" title="Babekiyye">Babekiyye</a>     • <a href="/wiki/Hatt%C3%A2biyye" title="Hattâbiyye">Hattâbiyye</a>      • Bezîgîyye      • Muammerîyye      • Umeyrîyye      • Mufaddalîyye      • Muhammise     • Cevâlikîyye     • <a href="/wiki/Rum" title="Rum">Rum</a> <a href="/wiki/Abdal" title="Abdal">Abdalları</a>   • <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîyye</a> (<a href="/wiki/Meym%C3%BBn_el-Kadd%C3%A2h" title="Meymûn el-Kaddâh">Meymûn el-Kaddâh</a>)/<a href="/wiki/Yedicilik" title="Yedicilik">Yedicilik</a>    • <a href="/wiki/Karmat%C3%AElik" title="Karmatîlik">Karmatîyye (Hamdân Kârmat)</a> (<a href="/wiki/Yediciler" title="Yediciler">Yediciler</a>)    • <a href="/w/index.php?title=T%C3%BCrkistan_Alevili%C4%9Fi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Türkistan Aleviliği (sayfa mevcut değil)">Türkistan Aleviliği</a> (<a href="/wiki/N%C3%A2s%C4%B1r-%C4%B1_H%C3%BCsrev" title="Nâsır-ı Hüsrev">Nâsır Hüsrev</a>)    • <a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvufî</a>-<a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a> (<a href="/wiki/Meym%C3%BBn_el-Kadd%C3%A2h" title="Meymûn el-Kaddâh">Meymûn el-Kaddâh</a>)     • <a href="/wiki/Alevilik#Anadolu_Aleviliği’nin_gelişmesinde_etkin_rôl_alan_şahsiyetler_ve_alâkalı_etkileşim_grupları_arasındaki_yakınlıklar_şeması" title="Alevilik">Anadolu Alevîliği</a>      • <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevî</a> <a href="/wiki/Tarikat" title="Tarikat">Tarikat</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0bahilik" title="İbahilik">İbâhîler</a>     • <a href="/wiki/Arap_Alevili%C4%9Fi" class="mw-redirect" title="Arap Aleviliği">Arap Aleviliği</a> (<a href="/wiki/Nusayr%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Nusayrîler">Nusayrîler</a>)     • <a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dürzîlik</a> (<a href="/wiki/Hakim_(Fat%C4%B1mi)" class="mw-redirect" title="Hakim (Fatımi)">Hâkim bi-EmrʿAllâh</a>)     • <a href="/wiki/Ha%C5%9Fha%C5%9Filer" class="mw-redirect" title="Haşhaşiler">Haşhaşiler</a> (<a href="/wiki/Hasan_Sabbah" title="Hasan Sabbah">Hasan Sabbah</a>)     • <a href="/wiki/Babailik" title="Babailik">Babailik</a> (<a href="/wiki/Baba_%C4%B0lyas" title="Baba İlyas">Baba İlyâs Horasanî</a>)      • <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Kızılbaş">Kızılbaş</a>     • <a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Hurûfîlik (Fadl’Allah Yezdânî)</a>      • <a href="/wiki/Bekta%C5%9Filik" class="mw-redirect" title="Bektaşilik">Bektâşîlik</a> (<a href="/wiki/Bal%C4%B1m_Sultan" title="Balım Sultan">Balım Sultan</a>) Kaynak: <a href="/wiki/Muhammed_Ebu_Zehra" class="mw-redirect" title="Muhammed Ebu Zehra">Muhammed Ebû Zehra</a>, İslâm’da Siyâsî ve İ’tikadî Mezhepler Tarihi, Ethem Ruhi Fığlalı ve Osman Eskicioğlu Tercümesi, Yağmur, İstanbul, 1970.</div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_siyasi_mezhepler" title="İslam'da siyasi mezhepler">Siyâsî ve</a> <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_f%C4%B1k%C4%B1h_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini fıkıh mezhepleri">Fıkhî mezhepler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="text-align:left;padding-top:0;">İslâm'da Siyâsî ekôller ve fıkhî mezhepler   • Şîʿa-i Muhlîsîn: <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> ve <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydilik</a>    • <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Şîʿa-i Ulâ</a> (<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>)     • <a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefîlik</a>     • <a href="/wiki/Malikilik" class="mw-redirect" title="Malikilik">Malikîlik</a>     • <a href="/wiki/%C5%9Eafiilik" class="mw-redirect" title="Şafiilik">Şafiîlik</a>      • <a href="/wiki/Zahirilik" title="Zahirilik">Zâhîrîler</a>       • <a href="/wiki/Davud_el_%C4%B0sbehani" class="mw-redirect" title="Davud el İsbehani">Davud el İsbehani</a>       • <a href="/wiki/%C4%B0bn_Hazm" title="İbn Hazm">İbn Hazm</a>     • <a href="/wiki/Hanbelilik" title="Hanbelilik">Hanbelîlik</a>      • <a href="/wiki/Selef-i_Salihin" class="mw-redirect" title="Selef-i Salihin">Selef-i Salihin</a>       • <a href="/wiki/%C4%B0bn_Teymiye" class="mw-redirect" title="İbn Teymiye">Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye</a>        • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selef’îler</a>         • <a href="/wiki/Vahhabilik" class="mw-redirect" title="Vahhabilik">Vahhabilik</a>    • <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydîlik</a>     • Betr’îyye/Sâlih’îyye     • Cerîr’îyye/Süleyman’îyye     • <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a> <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydiliki</a>      • Kâsım’îyye      • Hadâv’îyye      • Muhteria      • Mutarrif’îyye     • <a href="/wiki/Alav%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Alavîler">Alavîler</a>      • <a href="/wiki/Hasan_el-Utru%C5%9F" title="Hasan el-Utruş">Hasan el-Utruş</a>      • Kâsım’îyye     • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeyd’îyye</a>      • Cârûd’îyye      • Nâim’îyye      • Ya'kûb’îyye   • <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a>    • <a href="/wiki/Ezarika" title="Ezarika">Ezarikâ</a>    • <a href="/wiki/Sufriler" title="Sufriler">Sufr’îyye</a>    • <a href="/wiki/Necedat" title="Necedat">Necedât</a>    • <a href="/wiki/Acr%C3%A2diler" title="Acrâdiler">Acrâd’îyye</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0badilik" title="İbadilik">İbâz’îyye</a>    • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a>     • <a href="/wiki/Yez%C3%AEdiyye" title="Yezîdiyye">Yezîd’îyye</a>    • <a href="/wiki/Meymuniye" title="Meymuniye">Meymûn’îyye</a>   • <a href="/wiki/Galiyye" title="Galiyye">Galiyye</a>    • <a href="/wiki/Sebeilik" title="Sebeilik">Sebe’îyye</a> (<a href="/wiki/Abdullah_bin_Sebe" title="Abdullah bin Sebe">Abdullah bin Sebe</a>)    • <a href="/wiki/Hatt%C3%A2biyye" title="Hattâbiyye">Hattâbiyye</a> (<a href="/wiki/Eb%C3%BB%E2%80%99l-Hatt%C3%A2b_el-Esed%C3%AE" class="mw-redirect" title="Ebû’l-Hattâb el-Esedî">Ebû’l-Hattâb el-Esedî</a>)     • Bezîg’îyye    • <a href="/wiki/Keysanilik" title="Keysanilik">Keysân’îyye</a>     • <a href="/wiki/Muhtar_es-Sekafi" class="mw-redirect" title="Muhtar es-Sekafi">Muhtar es-Sekafi</a>/Keysân’îyyet-ûl-Hullas     • Hâşim’îyye      • Harb’îyye      • Muâv’îyye/Cennâh’îyye       • Hâris’îyye      • Beyân’îyye     • <a href="/wiki/Ravendiyye" title="Ravendiyye">Ravendiyye</a>      • <a href="/wiki/Rizamiyye" title="Rizamiyye">Rizamiyye</a>       • <a href="/wiki/Eb%C3%BB_M%C3%BCslim_Horas%C3%A2n%C3%AE" title="Ebû Müslim Horasânî">Ebû Müslim Horasânî</a>        • <a href="/wiki/Sinb%C3%A2d" title="Sinbâd">Sinbâd</a>        • Berkûk’îyye        • Havâl’îyye       • <a href="/wiki/Muhammira" title="Muhammira">Muhammira</a>        • <a href="/wiki/El-Mukanna" title="El-Mukanna">El-Mukanna</a>        • <a href="/wiki/Hurremiyye" class="mw-redirect" title="Hurremiyye">Hurremiyye</a>         • <a href="/wiki/Babekiyye" title="Babekiyye">Babekiyye</a>          • <a href="/wiki/Babek_H%C3%BCrremi" title="Babek Hürremi">Babek Hürremi</a>         • <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Kızılbaş">Kızılbaş</a>        • Kûl’îyye       • İshâk et-Türk’îyye      • Riyâh’îyye     • <a href="/wiki/Kerbiyye" title="Kerbiyye">Kerbiyye</a>   • <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a> (<a href="/wiki/Meym%C3%BBn_el-Kadd%C3%A2h" title="Meymûn el-Kaddâh">Meymûn el-Kaddâh</a>)    • <a href="/wiki/Hall%C3%A2c-%C4%B1_Mans%C3%BBr" title="Hallâc-ı Mansûr">Hallâc’îyye</a>    • <a href="/wiki/Hul%C3%BBl" title="Hulûl">Hulûl’îyye</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0mam%C3%AElik#Alev.C3.AEler" class="mw-redirect" title="İmamîlik">Alevîler</a> (<a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvufî</a>-<a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a>)    • Hulmân’îyye    • <a href="/wiki/Karmat%C3%AElik" title="Karmatîlik">Karmatîlik</a>     • Ebû Saʿid’îyye     • Cennâb’îyye    • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Ezoterizm" class="mw-redirect" title="Ezoterizm">Ezoterizmyye</a> (<a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a>)     • <a href="/wiki/Ahmed_bin_el-Keyy%C3%A2l_bin_el-Khasib%C3%AE" title="Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî">Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî</a>     • <a href="/wiki/Hakim_(Fat%C4%B1mi)" class="mw-redirect" title="Hakim (Fatımi)">Hâkim’îyye</a> (<a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dürzîlik</a>)     • <a href="/wiki/Ha%C5%9Fha%C5%9Filer" class="mw-redirect" title="Haşhaşiler">Haşhaşiler</a> (<a href="/wiki/Alamut_Kalesi" title="Alamut Kalesi">Alamut Kalesi</a>)   • <a href="/wiki/%C4%B0mamiye_(%C5%9Eiilik_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamiye (Şiilik öğretisi)">İmamiye (Şiilik öğretisi)</a>: <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmaililik</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnâaşeriyye">İsnâaşeriyye</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0mamiye_(%C5%9Eiilik_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamiye (Şiilik öğretisi)">İmamiye (Şiilik öğretisi)</a>-i Seb’îyye (<a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmaililik</a>)/<a href="/wiki/Yedicilik" title="Yedicilik">Yedicilik</a>     • <a href="/wiki/Yediciler" title="Yediciler">Yediciler</a> (<a href="/wiki/Yediciler" title="Yediciler">Yediciler</a>)     • <a href="/wiki/Mustalilik" class="mw-redirect" title="Mustalilik">Mustâ‘lîler</a> (<a href="/wiki/Mustali_f%C4%B1kh%C4%B1" class="mw-redirect" title="Mustali fıkhı">Mustali fıkhı</a>)      • <a href="/wiki/Haf%C4%B1zilik" title="Hafızilik">Hafızilik</a>      • <a href="/wiki/Tayyib_Ebu%27l-Kas%C4%B1m" title="Tayyib Ebu'l-Kasım">Tâyyîb’îyye</a> (<a href="/wiki/Tayyib_Ebu%27l-Kas%C4%B1m" title="Tayyib Ebu'l-Kasım">Tayyib Ebu'l-Kasım</a>)       • <a href="/wiki/Davud%C3%AE_%C4%B0smail%C3%AElik" title="Davudî İsmailîlik">Davudî İsmailîlik</a>        • Süleymanî <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmaililik</a>        • <a href="/wiki/Alav%C3%AE_Buhra" title="Alavî Buhra">Alavî Buhra</a>        • Kutbî Buhra     • <a href="/wiki/Nizar%C3%AElik" title="Nizarîlik">Nizarîlik</a> (<a href="/wiki/Nizari_f%C4%B1kh%C4%B1" title="Nizari fıkhı">Nizari fıkhı</a>)    • <a href="/wiki/%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnâaşeriyye">İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye</a>/<a href="/wiki/%C4%B0mamet_(%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)">İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)</a>     • <a href="/wiki/Caferilik" title="Caferilik">Caferilik</a>      • <a href="/wiki/Ahb%C3%A2rilik" title="Ahbârilik">Ahbâr’îyye</a>      • <a href="/wiki/Us%C3%BBl%C3%AElik" title="Usûlîlik">Usûl’îyye</a>     • <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevilik</a>    • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">İmamiyye</a>     • Mûgır’îyye     • Mansûr’îyye     • Azâkıra     • Albâ’îyeyye (Ulyâ’îyye)     • Zemm’îyye     • Ayn’îyye     • Mim’îyye     • Sîn’îyye     • Muhammise     • Şûray’îyye     • Gurâb’îyye     • Zübâb’îyye     • <a href="/wiki/Nusayrilik" class="mw-redirect" title="Nusayrilik">Nusayr’îyye</a>   • <a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şemânîlik</a>’den <a class="mw-selflink selflink">İslam</a>’e bağlananlar    • <a href="/wiki/Babailik" title="Babailik">Babailik</a>    • <a href="/wiki/Ebu%27l_Vefa_el-Ba%C4%9Fdadi" class="mw-redirect" title="Ebu'l Vefa el-Bağdadi">Vefâ’îyye</a>     • <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Kızılbaş">Kızılbaş</a>      • <a href="/wiki/%C3%87epniler" title="Çepniler">Çepniler</a>      • <a href="/wiki/Tahtac%C4%B1lar" title="Tahtacılar">Tahtacılar</a>     • <a href="/wiki/Baba_%C4%B0lyas" title="Baba İlyas">Baba Rasûl (İlyâs’îyye)</a>      • <a href="/wiki/Sar%C4%B1_Salt%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Sarı Saltık">Sarı Saltık Baba (Saltuk’îyye)</a>      • Behlül Baba      • Aybek Baba      • <a href="/wiki/Baba_%C4%B0shak" title="Baba İshak">İshâk Baba (İshâk’îyye)</a>       • <a href="/wiki/Barak_Baba#Barak.E2.80.99.C3.AEyy.C3.BBn_Tarik.C3.A2t.C4.B1" title="Barak Baba">Burak Baba (Burak’îyyûn)</a>      • Lokman Baba (<a href="/wiki/Yesevilik" class="mw-redirect" title="Yesevilik">Yesevilik</a>)       • <a href="/wiki/Baba_Haydar" title="Baba Haydar">Haydar Baba (Haydarîlik)</a>        • <a href="/wiki/Hac%C4%B1_Bekta%C5%9F-%C4%B1_Veli" title="Hacı Bektaş-ı Veli">Hacı Bektâş</a> (<a href="/wiki/Bekta%C5%9Filik" class="mw-redirect" title="Bektaşilik">Bektaşilik</a>)         • <a href="/wiki/Bal%C4%B1m_Sultan" title="Balım Sultan">Balım Sultan</a> (<a href="/wiki/Dedebabal%C4%B1k" title="Dedebabalık">Dedebabalık</a>)          • <a href="/wiki/Demir_Baba_Tekkesi" title="Demir Baba Tekkesi">Demir Baba (Âli’îyye)</a>          • <a href="/wiki/Harabati_Baba_Tekkesi" title="Harabati Baba Tekkesi">Harabâti Baba (Harabât’îyye)</a>   • <a class="mw-selflink selflink">İslam</a>’dan çıkan Dinler    • <a href="/wiki/Ha%C5%9Fha%C5%9Filer" class="mw-redirect" title="Haşhaşiler">Haşhaşiler</a>    • <a href="/wiki/Ali-%C4%B0lahilik" title="Ali-İlahilik">Ali-İlahilik</a>    • <a href="/wiki/Nusayrilik" class="mw-redirect" title="Nusayrilik">Nusayrilik</a>    • <a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dürzîlik</a>    • <a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Hurûfilik</a> (<a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Hurûfilik</a>)     • <a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Nûktâvîlik (Noktacılık)</a>    • <a href="/wiki/D%C3%AEn-i_%C4%B0l%C3%A2h%C3%AE" title="Dîn-i İlâhî">Dîn-i İlâhî</a>    • <a href="/wiki/%C5%9Eeyhilik" title="Şeyhilik">Şeyhîlik (Ahisâ’îyye)</a>     • <a href="/wiki/Babilik" title="Babilik">Babilik</a> (<a href="/wiki/Ali_Muhammed_%C5%9Eirazi" title="Ali Muhammed Şirazi">Ali Muhammed Şirazi</a>)      • Ezelî Bâbîler (Subh Ezel)     • <a href="/wiki/Bah%C3%A2%C3%AElik" title="Bahâîlik">Bahâîlik</a> (<a href="/wiki/Mirza_H%C3%BCseyin_Ali" class="mw-redirect" title="Mirza Hüseyin Ali">Bahâ’ûl-Lâh</a>)    • <a href="/wiki/Ahmed%C3%AElik" title="Ahmedîlik">Ahmedîlik</a>   • <a class="mw-selflink selflink">İslam</a> dışı dinler    • <a href="/wiki/Zerd%C3%BC%C5%9Ftl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zerdüştlük">Zerdüştlük</a>     • <a href="/wiki/Zurvanizm" title="Zurvanizm">Zurvanizm</a>     <a href="/wiki/Mazdek%C3%A7ilik" title="Mazdekçilik">Mazdekçilik</a>    • <a href="/wiki/Mani_dini" class="mw-redirect" title="Mani dini">Mani dini</a>    • <a href="/wiki/Budizm" title="Budizm">Budizm</a>    • <a href="/wiki/S%C3%A2bi%C3%AElik" title="Sâbiîlik">Sâbiîlik</a>    • <a href="/wiki/Nebatiler" class="mw-redirect" title="Nebatiler">Nebatiler</a>    • <a href="/wiki/Luviler" title="Luviler">Luviler</a>    • <a href="/wiki/Hitit_mitolojisi" title="Hitit mitolojisi">Hitit mitolojisi</a>    • Yezdânizm     • <a href="/wiki/Ehl-i_Hak" title="Ehl-i Hak">Ehl-i Hak</a>     • <a href="/wiki/Yez%C3%AEd%C3%AEler" title="Yezîdîler">Yezîdîler</a>     • <a href="/wiki/I%C5%9F%C4%B1k%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k" title="Işıkçılık">Işıkçılık</a> Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.</div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Ayrıca bakınız</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvuf</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slam_felsefesi" title="İslam felsefesi">İslam felsefesi</a>  • <a href="/wiki/Gnostisizm" title="Gnostisizm">Gnostisizm</a>  • <a href="/wiki/Panenteizm" title="Panenteizm">Panenteizm</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eaman" title="Şaman">Şaman</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şamanizm</a>  • <a href="/wiki/Tengricilik" title="Tengricilik">Tengricilik</a>  • <a href="/wiki/Totemizm" title="Totemizm">Totemizm</a>  • <a href="/wiki/Animizm" title="Animizm">Animizm</a>  • <a href="/wiki/Sembolizm" title="Sembolizm">Sembolizm</a>  •</div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25548259"><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C4%B0tikad%C3%AE_mezhepler" title="Şablon:İtikadî mezhepler"><abbr title="Bu şablonu görüntüle">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:%C4%B0tikad%C3%AE_mezhepler" title="Şablon tartışma:İtikadî mezhepler"><abbr title="Bu şablonu tartış">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:%C4%B0tikad%C3%AE_mezhepler&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir">d</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg/260px-The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg/390px-The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg/520px-The_Holy_Mosque_in_Mecca.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Günümüz <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a> şehrinden ve <a href="/wiki/K%C3%A2be" title="Kâbe">Kabe</a>'den bir görünüm. (<a href="/wiki/Cahiliye_D%C3%B6nemi" title="Cahiliye Dönemi">Cahiliye Dönemi</a>'nde Kabe, birçok <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">put</a> heykeli barındırıyordu.)</figcaption></figure> Mezhepler, dini önderlerin veya toplulukların din <a href="/wiki/Alg%C4%B1" title="Algı">algılarıdır</a>. Ayrıca İslam'da siyasi etkenler gibi değişik sebeplere dayanan mezhepsel bölünmeler de olmuştur. Bunlardan <a href="/wiki/Babilik" title="Babilik">Babilik</a> ve <a href="/wiki/Bahailik" class="mw-redirect" title="Bahailik">Bahailik</a> gibi derin inançsal ayrılık gösteren bazıları, İslam orijinli bağımsız dinler olarak değerlendirilebilirler. Bunun dışında, dini önderlerin yerleşik hale gelmiş farklı anlayış ve yorumlarından kaynaklanan mezhepler vardır. Geleneksel <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a>-<a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şii</a> mezhepleri dışında <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam dünyasında</a> etkinliğini devam ettiren başlıca akımlar; <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Batıni</a>-<a href="/wiki/Sufi" class="mw-redirect" title="Sufi">Sufi</a> eğilimler, <a href="/wiki/Selefi" class="mw-redirect" title="Selefi">Selefi</a>-<a href="/wiki/Vahhabi" class="mw-redirect" title="Vahhabi">Vahhabi</a> akımı, <a href="/wiki/Ahmed%C3%AElik" title="Ahmedîlik">Ahmedîlik</a>, <a href="/wiki/Kur%27anc%C4%B1l%C4%B1k" title="Kur'ancılık">Kur'ancılık</a>, <a href="/wiki/Ehl-i_Hak" title="Ehl-i Hak">Yezdanilik</a> gibi akımlardır. İslam alimi <a href="/wiki/Muhammed_Ebu_Zehra" class="mw-redirect" title="Muhammed Ebu Zehra">Muhammed Ebu Zehra</a>, daha sonra klasikleşen Mezhepler Tarihi adlı kitabında İslam dini mezheplerini üç kategori altında işlemektedir: <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_siyasi_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini siyasi mezhepleri">Siyasi mezhepler</a>, <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_itikat_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini itikat mezhepleri">itikadi mezhepler</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_f%C4%B1k%C4%B1h_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini fıkıh mezhepleri">fıkhi mezhepler</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Siyasi_mezhepler">Siyasi mezhepler</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_siyasi_mezhepler" title="İslam'da siyasi mezhepler">İslam'da siyasi mezhepler</a></div> Siyasi mezhepler kategorisi içerisinde <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> (Ehl-i sünnet), <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilik</a> (Şia) ve <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Haricilik</a> mezhepleri bulunur. Bu mezheplerin ortaya çıkması ve ayrışması, <a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihi" title="İslam tarihi">İslam tarihi</a> açısından önemli bir olaydır ve siyasi etkileri başta olmak üzere birçok çeşitli etkileri olmuştur. İslam peygamberi <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> öldükten sonra ortaya çıkan devletin liderliği sorununda belirli bir ayrışma gerçekleşmiştir. Bazı kişiler devletin lideri olarak, <a href="/wiki/%C4%B0mam" title="İmam">imam</a> konumunda olan <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'yi görmek istemişlerdir. Nitekim Şiilik inancına göre <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">imamet</a> Ali'nin hakkıdır ve Peygamber bunu yaşarken ima etmiştir. Sünniler, Ali'nin de imamete uygun olduğunu kabul etmekle birlikte, Peygamber'in yaşarken kendinden sonra Ali'nin imam (<a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">halife</a>) olması gerektiğini ima ettiğine inanmazlar. Nitekim Şiilerin büyük çoğunluğu Ali öncesindeki 3 <a href="/wiki/Halife" class="mw-redirect" title="Halife">halifeyi</a> (<a href="/wiki/Eb%C3%BB_Bekir" title="Ebû Bekir">Ebu Bekir</a>, <a href="/wiki/%C3%96mer" title="Ömer">Ömer</a>, <a href="/wiki/Osman" title="Osman">Osman</a>) kabul etmezken, Sünniler kabul eder. Şiilik ve Sünnilik arasındaki tartışma bu şekilde siyasi bir tartışma ile (kimin imam olması gerektiği) başlamış, zaman içinde iki grup ibadetler ve çeşitli akide konuları açısından da ayrışmışlardır. Üçüncü siyasi grup olan Hariciler ise, başta Ali taraftarı kişilerdi. Bununla birlikte, <a href="/wiki/S%C4%B1ffin_Sava%C5%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Sıffin Savaşı">Sıffin Savaşı</a> sonunda hakem tayin edilmesi olayına sonradan karşı çıkmış, bu hakemliğin <a href="/wiki/K%C3%BCf%C3%BCr_(din)" class="mw-redirect" title="Küfür (din)">küfür</a> olduğunu öne sürmüş ve ayrı bir grup olarak ortaya çıkmışlardır.<figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Muslims_schools.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Muslims_schools.png/450px-Muslims_schools.png" decoding="async" width="450" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Muslims_schools.png/675px-Muslims_schools.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Muslims_schools.png 2x" data-file-width="731" data-file-height="355" /></a><figcaption>İslam mezhepleri ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_f%C4%B1k%C4%B1h_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini fıkıh mezhepleri">fıkıh mezhepleri</a>: <hr /> (<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> → Açık yeşil: <a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefilik</a>; Turuncu: <a href="/wiki/Maliki_mezhebi" class="mw-redirect" title="Maliki mezhebi">Malikilik</a>; Mavi: <a href="/wiki/%C5%9E%C3%A2fi%C3%AE_mezhebi" class="mw-redirect" title="Şâfiî mezhebi">Şafilik</a>; Koyu yeşil: <a href="/wiki/Hanbelilik" title="Hanbelilik">Hanbelilik</a> | <a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şiilik</a> → Koyu pembe: <a href="/wiki/Caferilik" title="Caferilik">Caferilik</a>; Açık pembe: <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydilik</a>) </figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sünnilik">Sünnilik</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a></div> Dünyadaki en yaygın itikadî İslam mezhebi <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünniliktir</a> ve günümüzdeki <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> topluluğun %80-85'i <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a>'dir.<a href="#cite_note-Sünni_İslam-261">[255]</a> Sünniler, <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiilikten</a> farklı olarak Peygamber'in ölümünden sonra halife olan ilk <a href="/wiki/D%C3%B6rt_halife" class="mw-redirect" title="Dört halife">dört halifenin</a> (Hulefa-i Raşidin) hepsini tanır ve dört halifeyi "doğruluk üzere olan halifeler" ve "dört seçilmiş dost" (çehâr-ı yâr-i güzîn) olarak <a href="/wiki/Sayg%C4%B1" title="Saygı">saygı</a> ve <a href="/wiki/Sevgi" class="mw-redirect" title="Sevgi">sevgiyle</a> anarlar.<a href="#cite_note-galeMezhep-262">[256]</a><a href="#cite_note-oxfordSünni-263">[257]</a> Sünnilikte farklı alimler farklı imamet/hilafet tanımları yapsalar da, ortak noktada herhangi bir kimsenin soyunun imameti hak ettiği fikri bulunmaz ve bu da genel olarak Şia ile arasındaki en büyük ayrılıklardandır. Nitekim <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">imamet</a> ve halife makamı Sünnilikte önemli olsa da, Şia'nın çoğu mezhebinde olduğu gibi itikatta bir yere sahip değildir. Aynı şekilde Peygamber'in torunu <a href="/wiki/H%C3%BCseyin" title="Hüseyin">Hüseyin</a>'in <a href="/wiki/Kerbel%C3%A2" class="mw-redirect" title="Kerbelâ">Kerbelâ</a>'da <a href="/wiki/Kerbel%C3%A2_Olay%C4%B1" title="Kerbelâ Olayı">öldürülmesi</a> hadisesi genel olarak üzücü bir olay olarak kabul edilip olayın sorumlusu olan <a href="/wiki/Yezid" class="mw-redirect" title="Yezid">Yezid</a>, Sünni cemaat içerisinde sıklıkla yerilse ve Sünnilikte isim olarak neredeyse hiç kullanılmasa da,<a href="#cite_note-264">[258]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>]<a href="#cite_note-265">[259]</a> Şia'dakine benzer bir şekilde <a href="/wiki/Kerbel%C3%A2_Olay%C4%B1" title="Kerbelâ Olayı">Kerbelâ Olayı</a> her yıl törenlerle anılmaz. Şiâ'daki çeşitli mezheplerde bulunana benzer bir <a href="/wiki/Mehdi" title="Mehdi">Mehdi</a> inanışı olmadığı gibi, imamet anlayışının farklılığı sebebiyle herhangi bir imamet silsilesi de bulunmamaktadır. Ek olarak, Şia'da birçok mezhebin kabul ettiği imamların üstün akli kabiliyeti, bilgi ve hikmeti olduğu, günahsız ve hatasız oldukları gibi fikirleri Sünnilikte bulunmaz.<a href="#cite_note-galeŞiiSünni-266">[260]</a> Ayrıca Şia'da çoğunluk imamların sözlerini de hadis külliyatından sayarken, Sünnilikte <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadis</a> külliyatı sadece <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in sözlerini ve eylemlerini kapsar.<a href="#cite_note-galeŞiiSünni-266">[260]</a> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg/270px-Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg" decoding="async" width="270" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg/405px-Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg/540px-Great_Mosque_of_Kairouan_Panorama_-_Grande_Mosqu%C3%A9e_de_Kairouan_Panorama.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="709" /></a><figcaption><a href="/wiki/Tunus" title="Tunus">Tunus</a>'un <a href="/wiki/Kayrevan" title="Kayrevan">Kayrevan</a> kentindeki Kayrevan Ulu Camii, özellikle 9-11. yüzyılları arasında <a href="/wiki/M%C3%A2lik%C3%AElik" title="Mâlikîlik">Malikilik</a> mezhebine vurgu yapan önemli bir İslami ilim merkeziydi. Şehir, <a href="/wiki/D%C3%BCnya_Miras%C4%B1_listesi" title="Dünya Mirası listesi">UNESCO Dünya Mirasları Listesindedir</a>.</figcaption></figure> Sünnilerin takip ettikleri akide (inanç) mezhepleri üç tanedir: <a href="/wiki/Mat%C3%BCridilik" class="mw-redirect" title="Matüridilik">Matüridilik</a>, <a href="/wiki/E%C5%9Farilik" class="mw-redirect" title="Eşarilik">Eş'arilik</a> ve <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefilik</a>.<a href="#cite_note-267">[261]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>] Matüridilik ve Eş'arilik arasında teorik <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıhta</a> yirmi kadar noktada farklılık olsa da birbirlerine çok benzerler. Bu iki mezhebin dışında, Sünnilerin takip ettiği ve her ne kadar her daim bir itikat mezhebi olarak anılmasa da, inanç ile ilgili kararlar veren bir başka mezhep de <a href="/wiki/Selefiyye" class="mw-redirect" title="Selefiyye">Selefiliktir</a>. Gerek Matüridilik gerekse Eş'arilik, itikadi meselelerde <a href="/wiki/M%C3%BCte%C5%9Fabih" class="mw-redirect" title="Müteşabih">müteşabih</a> <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetleri</a> yorumlarken akla başvursa da, Selefilik bunu doğru bulmaz ve bunun yerine <a href="/wiki/M%C3%BCte%C5%9Fabih" class="mw-redirect" title="Müteşabih">müteşabih</a> <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetleri</a> olduğu gibi kabul eder. Ayrıca iman tanımı, Matüridilik ve Eş'arilikte büyük oranda benzer iken, Selefilikte daha farklıdır. Örneğin Matüridilikte imanda artma veya azalma mümkün değilken ve ibadet farz olsa da imanın bir parçası sayılmazken, Selefiliğe göre ise imanda artma ve azalma mevcut olduğu gibi ibadet de imanın bir parçasıdır. <a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">Sahabeleri</a> hayırla anarlar. <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:SA_Blue_Mosque.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/SA_Blue_Mosque.jpg/270px-SA_Blue_Mosque.jpg" decoding="async" width="270" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/SA_Blue_Mosque.jpg/405px-SA_Blue_Mosque.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/SA_Blue_Mosque.jpg/540px-SA_Blue_Mosque.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="900" /></a><figcaption><a href="/wiki/Malezya" title="Malezya">Malezya</a>'nın <a href="/wiki/Shah_Alam" title="Shah Alam">Shah Alam</a> kentinde bulunan <a href="/wiki/Sultan_Selahaddin_Abd%C3%BClaziz_Camii" title="Sultan Selahaddin Abdülaziz Camii">Sultan Selahaddin Abdülaziz Camii</a>, <a href="/wiki/G%C3%BCneydo%C4%9Fu_Asya" title="Güneydoğu Asya">Güneydoğu Asya</a>'nın ikinci büyük camisidir. (Ülkede yoğun din İslam'dır ve inananların çoğu da Sünnilik'e bağlı olan <a href="/wiki/%C5%9E%C3%A2fi%C3%AElik" title="Şâfiîlik">Şafiilik</a> mezhebindendir.)</figcaption></figure> Sünni inancında dört büyük yaygın <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıh</a> mezhebi bulunur. Bunlar: <a href="/wiki/Hanef%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanefîlik">Hanefîlik</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eafi%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Şafiîlik">Şafiîlik</a>, <a href="/wiki/Malik%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Malikîlik">Malikîlik</a> ve <a href="/wiki/Hanbel%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanbelîlik">Hanbelîliktir</a>.<a href="#cite_note-oxfordSünni-263">[257]</a> Bu mezheplerin arasında <a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefilik</a> ve <a href="/wiki/%C5%9Eafiilik" class="mw-redirect" title="Şafiilik">Şafiilik</a>, sıklıkla <a href="/wiki/Mat%C3%BCridilik" class="mw-redirect" title="Matüridilik">Matüridilik</a> ve <a href="/wiki/E%C5%9Farilik" class="mw-redirect" title="Eşarilik">Eşarilik</a> bazlı itikadi görüşlere sıcak bakarken; <a href="/wiki/Hanbel%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanbelîlik">Hanbelîlik</a> ise <a href="/wiki/E%C5%9Farilik" class="mw-redirect" title="Eşarilik">Eş'arilik</a> ve <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefilik</a> bazlı görüşlere sıcak bakmıştır ve Hanbeliliğin kurucusu olan <a href="/wiki/Ahmed_bin_Hanbel" title="Ahmed bin Hanbel">Ahmed bin Hanbel</a>, genel olarak bir Selef âlimi sayılır. Sünni fıkıh uygulamalarında temel kaynaklar iki tanedir: <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> ve <a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet</a>.<a href="#cite_note-ehlisünnet-268">[262]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>] Bu temel fikir, dört büyük fıkıh mezhebi tarafından da kabul edilmiştir. Sünni mezhebinde mensupları tanımlamak için Ehl-i Sünnet ibaresi de sıklıkla kullanılır. Ehl-i Sünnet'e Matüridi, Eş'ari ve Selefiler dâhil edilir. Bunun dışındakilerin Ehl-i Sünnet'ten sayılıp sayılmadığı farklı âlimlerce farklı yorumlanmıştır. Örneğin İslam alimi Abdulkadir el-Bağdadî'ye göre <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriata</a> bağlı <a href="/wiki/Sufi" class="mw-redirect" title="Sufi">Sufiler</a><a href="#cite_note-ehlisünnet-268">[262]</a> ve "ehl-i bid'ate meyletmeyen sarf, nahv, lugat ve edebiyat âlimleri"<a href="#cite_note-ehlisünnet-268">[262]</a> de Ehl-i Sünnet'e dâhildir. Gerek Ehl-i Sünnet'te yaygın olan dört büyük fıkıh mezhebinin kurucusu sayılan âlimler, gerekse yaygın itikadi mezheplerin kurucuları, önde gelen Ehl-i Sünnet âlimlerindendirler.<a href="#cite_note-ehlisünnet-268">[262]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Şiilik">Şiilik</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C5%9Ei%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Şiîlik">Şiîlik</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Meshed_ali_usnavy_(PD).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg/280px-Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg" decoding="async" width="280" height="199" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg/420px-Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg/560px-Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg 2x" data-file-width="1843" data-file-height="1312" /></a><figcaption><a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a>'ın <a href="/wiki/Necef" title="Necef">Necef</a> şehrinde bulunan ve Şiîlerin birinci imamı olan <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali bin Ebu Talib</a>'in gömülü olduğu düşünülen <a href="/wiki/%C4%B0mam_Ali_T%C3%BCrbesi" title="İmam Ali Türbesi">İmam Ali Türbesi</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Dhulfiqar.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Dhulfiqar.svg/280px-Dhulfiqar.svg.png" decoding="async" width="280" height="88" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Dhulfiqar.svg/420px-Dhulfiqar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Dhulfiqar.svg/560px-Dhulfiqar.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="235" /></a><figcaption><a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevîlikte</a> ve Şiîlikte önemli bir yere sahip olan, <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'nin <a href="/wiki/Z%C3%BClfikar" title="Zülfikar">Zülfikar</a> isimli iki başlı <a href="/wiki/K%C4%B1l%C4%B1%C3%A7" title="Kılıç">kılıcının</a> temsîlî bir resmi</figcaption></figure> Şiîlik, Sünnilikten sonra dünyada en yaygın ikinci itikadî İslam mezhebidir. <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam dünyasının</a> yaklaşık %10-20'si Şiîdir. Sünnilikten farklı olarak <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">imamet</a> ve <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">hilafet</a> makamı Şiîlikte çok önemlidir ve sıklıkla itikatta geçer. Her ne kadar <a href="/wiki/%C5%9Eia" class="mw-redirect" title="Şia">Şia</a> içindeki farklı mezhepler, özellikle imamet hususunda farklı inanç ve görüşlere sahip olsalar da, Şiîler genel olarak Sünnilerden farklı olarak <a href="/wiki/Osman_bin_Affan" class="mw-redirect" title="Osman bin Affan">Osman bin Affan</a>'ın halifeliğini kabul etmez, büyük çoğunluğu <a href="/wiki/Ebu_Bekir" class="mw-redirect" title="Ebu Bekir">Ebu Bekir</a> ve <a href="/wiki/%C3%96mer_bin_Hattab" class="mw-redirect" title="Ömer bin Hattab">Ömer bin Hattab</a>'ın da halifeliklerini kabul etmezler. Ayrıca büyük bir kısmı imameti tanrısal bir makam olarak görür ve <a href="/wiki/%C4%B0mam" title="İmam">imamlara</a> peygamberlerinkine benzer ek özellikler atfederler. Ayrıca <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın adaletinin bir özelliği olduğuna inanılır ve <a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">ehl-i beytten</a> çıkan imamlar desteklenir. Şiîler, genellikle <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali</a> taraftarı olmayan <a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">sahabeleri</a> benimsemezler. Şiâ, kendi içerisinde birçok alt mezhebe, <a href="/wiki/F%C4%B1rka" class="mw-redirect" title="Fırka">fırkaya</a> bölünmüştür. Bu mezheplerin en büyüğü, Onikiciler olarak da adlandırılan <a href="/wiki/Onikiciler" title="Onikiciler">İsnâaşeriyye</a>'dir. <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>'deki Şiiler de bu fıkhı esas alır. İsimlerini 12 tane imamı kabul etmelerinden alırlar. İsnaaşeriyye inanışına göre, on birinci imam olan <a href="/wiki/Hasan_el-Asker%C3%AE" title="Hasan el-Askerî">Hasan el-Askerî</a>'nin bir oğlu bulunmaktaydı, fakat on ikinci imam olacak bu çocuk <a href="/wiki/Gayb" title="Gayb">gayba</a> karışmış, Allah tarafından insanların çoğunluğundan saklanmıştır.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a> İnanışa göre daha sonra <a href="/wiki/Mehd%C3%AE" class="mw-redirect" title="Mehdî">Mehdî</a> olarak zuhur edecek kişi bu imamdır ve bu sebeple Muhammed el-Mehdî olarak da anılır.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a><a href="#cite_note-oxfordŞia-270">[264]</a> Bu kola bazen İmamiyye veya <a href="/wiki/Caferilik" title="Caferilik">Ca'feriyye</a> de dendiği olur. Nitekim <a href="/wiki/Ali_Zeynelabidin" class="mw-redirect" title="Ali Zeynelabidin">Ali Zeynelabidin</a>'in oğlu <a href="/wiki/Muhammed_el-Bak%C4%B1r" title="Muhammed el-Bakır">Muhammed el-Bakır</a>'ın oğlu olan <a href="/wiki/Cafer_es-Sad%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Cafer es-Sadık">Cafer es-Sadık</a>'ın mezhepte önemli bir yeri vardır ve İsnaaşeriyye'nin kurucusu gibi görüldüğü de olmuştur.<a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> Nitekim Muhammed el-Bakır ve oğlu Cafer es-Sadık'la birlikte İsnaaşeriyye'nin temel öğretilerinden birkaçı ortaya atılmıştır. Örneğin, imamların ilâhî bir şekilde seçildiğine, Ali'nin hakkından sonra imam olması gerekenlerin <a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan bin Ali</a> ve <a href="/wiki/H%C3%BCseyin" title="Hüseyin">Hüseyin bin Ali</a> olduğuna, onlardan sonra ise sırasıyla soydan gelen bir sonraki oğula aktarılmasına ve böylece babadan oğula geçerek devam etmesine inanılmıştır.<a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> Ek olarak, imamların masum, yani günahsız ve hatasız olduğuna inanılmıştır.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a><a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> Aynı zamanda yoğun bir <a href="/wiki/Mehdi" title="Mehdi">Mehdi</a> inancı bulunmaktadır: Buna göre son imam kaybolmuştur, gayba karışmıştır ve Mehdi olarak çok uzun bir zaman sonra gelecek ve kurtuluşu getirecektir.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a><a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> Bu temelden de kaynaklanarak, Cafer es-Sadık kendi taraftarlarına sabretmeleri, isyan ve ayaklanmalardan uzak durmaları hususunda telkinde bulunmuştur.<a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> Bazı İslam tarihçilerine göre Şia'da yaygın olan <a href="/wiki/Takiyye" class="mw-redirect" title="Takiyye">takiyye</a>, yani kişinin Şii olduğunu ve Şiilikle ilgili özelliklerini toplumdan saklayarak gizli bir biçimde yürütmesi prensibi, Cafer es-Sadık'a dayanır.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a> 1501'de <a href="/wiki/%C5%9Eah_%C4%B0smail" class="mw-redirect" title="Şah İsmail">Şah İsmail</a> tarafından kurulan Şii <a href="/wiki/Safev%C3%AEler" title="Safevîler">Safevî Devleti</a>, İsnaaşeriyye tarihinde önemli bir rol oynamıştır. <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>'da kurulan bu <a href="/wiki/T%C3%BCrkler" title="Türkler">Türk</a> devletinin dini resmen İsnaaşeriyye Şia'sı olmuştur ve İsnaaşeriyye bu dönemde gelişme ve yayılma fırsatı bulmuştur.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a> Daha sonraları Safevi Devleti'ne komşu durumunda olan <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı Devleti</a>'nin halifeliği ilan etmesi, hilafet bazlı Sünni-Şii gerilimi tarihte önemlidir.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:10_Muharram.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/10_Muharram.jpg/300px-10_Muharram.jpg" decoding="async" width="300" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/10_Muharram.jpg/450px-10_Muharram.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/10_Muharram.jpg/600px-10_Muharram.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="404" /></a><figcaption>10 <a href="/wiki/Muharrem" title="Muharrem">Muharrem</a> <a href="/wiki/A%C5%9Fure_G%C3%BCn%C3%BC" title="Aşure Günü">Aşure Günü</a> (<a href="/wiki/H%C3%BCseyin_bin_Ali" class="mw-redirect" title="Hüseyin bin Ali">Hüseyin bin Ali</a>’nin <a href="/wiki/Kerbel%C3%A2_Olay%C4%B1" title="Kerbelâ Olayı">Kerbela</a>'da katledilmesi)<a href="#cite_note-272">[not 7]</a></figcaption></figure> Bir diğer Şia kolu olan <a href="/wiki/Zeydiyye" class="mw-redirect" title="Zeydiyye">Zeydiyye</a>'nin ise kurucusu ve isim babası <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali bin Ebu Talib</a>'in oğlu, peygamberin torunu <a href="/wiki/H%C3%BCseyin" title="Hüseyin">Hüseyin</a>'in soyundan gelen ve bir fıkıh alimi olan <a href="/wiki/Zeyd_bin_Ali" title="Zeyd bin Ali">Zeyd bin Ali</a>'dir. Zeyd bin Zeynelabidin olarak da anılan Zeyd, ayrıca Hüseyin'den sonra, Hüseyin'in soyundan gelip de <a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevîler</a>'e karşı direniş başlatan ilk kişidir.<a href="#cite_note-oxfordZeyd-273">[266]</a> Zeydiyye mezhebi ilk Şii mezheplerindendir. Bununla birlikte görüş olarak Zeydiyye Ehl-i Sünnet'e diğer Şii mezheplerine oranla daha yakındır. Örneğin Zeydiyye'de imamın ehl-i beytten çıkması bir zorunluluk değildir, fakat ehl-i beytten çıkan imam mutlaka desteklenir.<a href="#cite_note-oxfordZeyd-273">[266]</a> İmamette önemli olanın halk desteği olduğuna, soya bağlı bir sıralamaya inanılır.<a href="#cite_note-oxfordZeyd-273">[266]</a> Yine İsnaaşeriyye'den farklı olarak Zeydiyye'de imamların hatasız ve günahsız olduklarına inancı bulunmaz.<a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> Ek olarak Zeyd bin Zeynelabidin Ebu Bekir ve Ömer'in imamlıklarını, Ali'ye tercih etmemekle birlikte, kabul etmiştir ve bu onun direnişine başta destek veren birçok kişinin ondan kopmasına ve Cafer es-Sadık'a yaklaşmasına da sebebiyet vermiştir.<a href="#cite_note-brillŞia-271">[265]</a> <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydiyye</a>'nin bir önemli noktası da İsnaaşeriyye'den farklı olarak imametin sağlanmasında aktif bir yol seçilmesidir.<a href="#cite_note-galeİmamet-269">[263]</a> Her ne kadar her zaman bir imam olacağı görüşü olmasa da bir imam olduğu takdirde imametin sağlanması için aktif bir yol seçilir ki Zeyd kendi zamanında direnişe geçmiştir. Bugün özellikle <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a>'de hâkim olan bir Şii koludur.<a href="#cite_note-oxfordŞia-270">[264]</a> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg/280px-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg" decoding="async" width="280" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg/420px-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg/560px-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85_12.jpg 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>'da <a href="/wiki/Muharrem" title="Muharrem">Muharrem</a> ayının anılması</figcaption></figure> Bunların dışında bir diğer büyük Şiî mezhebi de <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmailîliktir</a> ve bugünkü Şiî nüfusunun İsnaaşeriyye'den sonraki en büyük ve önemli bölümünü oluştururlar.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> Diğer Şiâ ve Sünni mezheplerine oranla İslam'ın <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AE" class="mw-redirect" title="Bâtınî">bâtınî</a> bir yönü olduğu inancı ve bu yönünün araştırılması, tecrübe edilmesine büyük önem verirler. Bu sebeple Şiîliğin daha ezoterik bir şeklini benimsedikleri söylenebilir.<a href="#cite_note-oxfordŞia-270">[264]</a> Özellikle ilk dönem İsmailîlikte dinî metinlerin <a href="/wiki/Z%C3%A2hir%C3%AE" class="mw-redirect" title="Zâhirî">zâhirî</a> ve <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AE" class="mw-redirect" title="Bâtınî">bâtınî</a> olarak iki anlamlı sayılması ve <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AE" class="mw-redirect" title="Bâtınî">bâtınî</a> tarafının incelenmesi çok büyük önem arz etmiştir.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmailîler</a>, adlarını <a href="/wiki/Cafer_es-Sad%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Cafer es-Sadık">Ca'fer es-Sâdık</a>'ın büyük oğlu <a href="/wiki/%C4%B0smail_bin_Ca%27fer_es-S%C3%A2d%C4%B1k" title="İsmail bin Ca'fer es-Sâdık">İsmail bin Ca'fer es-Sâdık</a>'den alırlar.<a href="#cite_note-oxfordŞia-270">[264]</a><a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> Bazen, İsmailîliğin <a href="/wiki/Must%C3%A2l%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Mustâlîlik">Mustâlîlik</a> ve <a href="/wiki/Niz%C3%A2r%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Nizârîlik">Nizârîlik</a> kolları da yediden fazla <a href="/wiki/%C4%B0m%C3%A2m" class="mw-redirect mw-disambig" title="İmâm">imâma</a> sahip olmalarına rağmen "<a href="/wiki/Yediciler" title="Yediciler">Yediciler</a>" olarak adlandırılmaktadırlar.<a href="#cite_note-oxfordŞia-270">[264]</a> 909 yılında kurulan ve varlığını 1171'e kadar sürdüren <a href="/wiki/Fat%C4%B1mi_devleti" class="mw-redirect" title="Fatımi devleti">Fâtımî devleti</a>; <a href="/wiki/%C4%B0smaililer" class="mw-redirect" title="İsmaililer">İsmailîler</a> tarafından kurulmuştur.<a href="#cite_note-oxfordŞia-270">[264]</a><a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> Bu dönem İsmailîlerin altın çağı olarak da adlandırılmıştır;<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> zira bu dönemde İsmailî kültür oldukça gelişmiş, İslam medeniyetine İsmailîlerin katkısı oldukça artmıştır.<a href="#cite_note-oxfordİsmaili-275">[268]</a> İsmailîler kendi içlerinde ayrı kollara ayrılırlar.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> Bu kollardan en büyük ikisi <a href="/wiki/Nizari_%C4%B0smaililik" class="mw-redirect" title="Nizari İsmaililik">Nizârî İsmailîlik</a> ve <a href="/wiki/Davudi_%C4%B0smaililik" class="mw-redirect" title="Davudi İsmaililik">Da'vûdî İsmailîliktir</a>.<a href="#cite_note-oxfordİsmaili-275">[268]</a> <a href="/wiki/Nizari_%C4%B0smaililik" class="mw-redirect" title="Nizari İsmaililik">Nizârî İsmailîlikte</a> <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">imamet</a> hâlâ devam etmektedir ve 2014 yılı itibarıyla, 49. imamları olan Kerim Şah'a (<a href="/wiki/IV._A%C4%9Fa_Han" title="IV. Ağa Han">IV. Ağa Han</a>) bağlıdırlar.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> İsmailîlikte dönüm noktasını oluşturan ve Nizârî mezhebinin kurulmasına yol açan ayrışma 1409'da Fâtımî sultanı ve (onsekizinci) İsmailî imamı olan <a href="/wiki/M%C3%BCstans%C4%B1r_(F%C3%A2t%C4%B1m%C3%AE_halifesi)" title="Müstansır (Fâtımî halifesi)">el-Müstansır-billâh el-Fâtımî</a>'nin ölümüyle başlamıştır. Tahta geçmesi düşünülen halef olan oğul <a href="/wiki/Nizar_bin_M%C3%BCstans%C4%B1r" title="Nizar bin Müstansır">Nizâr</a> yerine tahta diğer oğul <a href="/wiki/M%C3%BCstal%C3%AE" title="Müstalî">el-Musta'lî</a>'nin geçmesiyle birlikte İsmailîlikte ayrışma baş göstermiş, İsmaili topluluğun bir kısmı, özellikle İran bölgesinde yaşayanlar ki bunların büyük bir kısmı o zaman <a href="/wiki/Hasan_Sabbah" title="Hasan Sabbah">Hasan Sabbah</a> yönetimindeydi, Nizâr'ın imametini takip etmişlerdir.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> Diğer bölgelerde, özellikle <a href="/wiki/Kahire" title="Kahire">Kahire</a> ve <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a>'de, kalan İsmailîler ise el-Müsta'lî'yi desteklemişlerdir.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> <a href="/wiki/Nizari_%C4%B0smaililik" class="mw-redirect" title="Nizari İsmaililik">Nizârî İsmâ'îlîlik</a> özellikle İran'da <a href="/wiki/Hasan_Sabbah" title="Hasan Sabbah">Hasan Sabbah</a> önderliğinde yükselişe geçmiş, önce İran'da daha sonraları ise <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> ve <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a>'nın farklı bölgelerinde yayılmış ve İsmailî halk yüzyıllarca zaman zaman isyan ederek zaman zaman mutasavvıf veya İsnaaşerî Şiiler kılığına bürünerek varlığını bugüne kadar sürdürmüştür. <a href="/wiki/Mustalilik" class="mw-redirect" title="Mustalilik">Müsta'liyye</a> kolu ise daha sonraları <a href="/wiki/Haf%C4%B1zilik" title="Hafızilik">Hâfızî</a> ve <a href="/wiki/Tayyib_Ebu%27l-Kas%C4%B1m" title="Tayyib Ebu'l-Kasım">Tayyibî</a> isimli iki kola ayrılmıştır. Bu ayrışmanın sebebi Fâtımî sultanlarından ve İsmailî imamlarından olan <a href="/wiki/Amir_(Fat%C4%B1mi)" class="mw-redirect" title="Amir (Fatımi)">el-Âmir</a>'in ölümü üzerine gerçekleşmiştir ki daha sonra tahta geçen sultanların imametini takip eden grup olan Hâfızîler; <a href="/wiki/F%C3%A2t%C4%B1m%C3%AEler" title="Fâtımîler">Fâtımîler</a> hükümdarlığının çöküşüyle birlikte yavaşça yok olmuşlardır.<a href="#cite_note-galeİsmaili-274">[267]</a> Daha sonra <a href="/wiki/Et-T%C3%A2yy%C3%AEb_Eb%C3%BB%E2%80%99l-K%C3%A2s%C4%B1m" class="mw-redirect" title="Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım">Tayyibî</a> kolu da "<a href="/wiki/Davud%C3%AE_%C4%B0smail%C3%AElik" title="Davudî İsmailîlik">Da'vudî İsmailîlik</a>" ve "Süleymanî İsmailîlik" olarak ikiye ayrılmıştır. <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'nin çocukları ve <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">İmamette</a> ikinci ve üçüncü imam olan <a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan bin Ali</a> ve <a href="/wiki/H%C3%BCseyin_bin_Ali" class="mw-redirect" title="Hüseyin bin Ali">Hüseyin bin Ali</a>, Şiâ'da büyük rol oynar. Bunların dışında altıncı imam olan <a href="/wiki/%C4%B0mam_Cafer-i_Sad%C4%B1k" class="mw-redirect" title="İmam Cafer-i Sadık">İmam Ca'fer-i Sâdık</a> da birçok hadisin kaynağı olduğundan çok önemlidir. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Haricilik">Haricilik</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Haricilik" class="mw-redirect" title="Haricilik">Haricilik</a></div> <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a>, <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali bin Ebu Talib</a>'in grubundan ayrılarak ne onu, ne de <a href="/wiki/Osman_bin_Affan" class="mw-redirect" title="Osman bin Affan">Osman bin Affan</a>'ı <a href="/wiki/Halife" class="mw-redirect" title="Halife">halife</a> olarak kabul etmişlerdir. İslam'ın en radikal gruplarını oluşturan bu mezhep grubunun çoğunluğu çeşitli günahları işleyen kişilerin kâfir olduğuna ve katledilmeleri gerektiğine inanmıştır. En "aşırı"ları, yalnızca kendi mezheplerinden olan Haricileri kabul etmiş, diğer Haricilerin de katlinin <a href="/wiki/Farz" title="Farz">farz</a> olduğuna inanmışlardır. Tabiatıyla kendileri <a href="/wiki/Abbasiler" class="mw-redirect" title="Abbasiler">Abbasiler</a> devrinde öldürülmüşlerdir. Bugün bu mezhep grubuna bağlı kimselerden sadece <a href="/wiki/Umman" title="Umman">Umman</a>'daki <a href="/wiki/%C4%B0badiler" class="mw-redirect" title="İbadiler">İbadiler</a> kalmıştır; fakat bu grup, Haricilerin en ılıman olan grubunu oluşturur.<a href="#cite_note-atlasSiyasi-276">[269]</a> <a href="/wiki/S%C4%B1ffin_Sava%C5%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Sıffin Savaşı">Sıffin Savaşı</a>'ndan sonra ortaya çıkan Hariciler bir dönem sık sık isyan ederek <a href="/wiki/Emeviler" class="mw-redirect" title="Emeviler">Emevi Devleti</a> için tehlike oluşturmuşlardır. Sıffin Savaşı'nda önce Ali'nin hakem ile tayini kabul etmesi sebebiyle bir grup ayrılmış ve Haruri olarak anılan ilk Haricileri oluşturmuştur.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Sıffin Savaşı ve hemen sonrasında hakemlik fikrine sıcak bakanların bir kısmı da daha sonra hakeme gitmenin dinden çıkaran bir tür günah olduğu kararına varıp, tövbe etmiş ve Haricilerin saflarına katılmışlardır.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> İsyan amacı gütmeyen ve ayaklanmayan bu ilk grup sadece <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali bin Ebu Talib</a> taraftarları ve <a href="/wiki/Muaviye" class="mw-redirect" title="Muaviye">Muaviye</a> taraflarından ayrılan, üçüncü bir grup oluşturan ayrılıkçı bir gruptur.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> İlk dönemdeki Haricilere el-Şurat da denmekteydi.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> "Satan" anlamına gelen sözcük genelde Haricilerin kendileri için kullandıkları bir isimdi ve Allah'a ve Allah'ın yoluna ruhlarını sattıkları, verdikleri anlamını ima etmekteydi.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Bu ilk dönem Haricilerinin büyük çoğunluğu <a href="/wiki/Bedeviler" title="Bedeviler">Bedevilerden</a> oluşmaktaydı.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Muaviye'ye karşıt eylem hazırlığında olan Ali Haricileri kendiyle birlikte savaşmaya çağırmış fakat olumsuz yanıt almıştır. Nitekim daha sonra gerçekleşen <a href="/wiki/Nahrevan_Sava%C5%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Nahrevan Savaşı">Nahrevan Savaşı</a>'nda Ali taraftarları ve <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a> savaşmıştır. Bu savaşta Hariciler ezici bir yenilgiyle karşılaşmış ve büyük kayıplar vermişlerdir.<a href="#cite_note-atlasSiyasi-276">[269]</a><a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Nitekim bu savaş sonucunda Ali'nin taraftarları ile Hariciler arasındaki ayrılık iyice keskinleşmiştir ki Ali'nin ölümü de bir <a href="/wiki/Harici" class="mw-redirect" title="Harici">Harici</a> olan <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_M%C3%BClcem" title="İbn-i Mülcem">Abdurrahman İbn-i Mülcem</a>'in onu katletmesi sonucu gerçekleşmiştir.<a href="#cite_note-atlasSiyasi-276">[269]</a> Hariciler, Ali'nin ve Ali taraftarlarının yenilgisinden sonra başa geçen Emevilere karşı büyük saldırılar gerçekleştirmişler, zaman zaman belirli bölgelerin kontrollerini ele geçirmişler hatta kısa bir süreliğine <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a> ve <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a>'yi de ele geçirmişler, zaman içinde geniş ordulara sahip olmuşlardır. Bu dönemlerde en yaygın ve geniş kitle <a href="/wiki/Ezarika" title="Ezarika">Ezarika</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0badiyye" class="mw-redirect" title="İbadiyye">İbadiyye</a> idi; özellikle <a href="/wiki/Emeviler" class="mw-redirect" title="Emeviler">Emevilerin</a> çöküşe geçtiği dönemde Harici saldırıları güçlenmiş ve sıklaşmış, İbadiyye kolu bu saldırılarda başı çekmiştir.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Devletin başına <a href="/wiki/Abbasiler" class="mw-redirect" title="Abbasiler">Abbasiler</a> geçtikten sonra da Harici isyan ve saldırıları devam etmiştir. Hariciler kendi içlerinde birçok kola bölünmüşlerdir. Bu kollardan bir dönem en büyük çoğunluğa da sahip olan ve en aşırısı sayılan <a href="/wiki/Ezarika" title="Ezarika">Ezarika</a>, Harici tarihinde önemli bir yere sahiptir. Bu kolun isim babası ve taraftarlarının takipçisi olduğu kişi <a href="/w/index.php?title=Nafi_bin_el-Ezrak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nafi bin el-Ezrak (sayfa mevcut değil)">Nafi bin el-Ezrak</a>'tır. Ezarika kolundan olan Hariciler, Harici olmayan tüm <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCmanlar" class="mw-redirect" title="Müslümanlar">Müslümanları</a>, çocuklar dâhil, katletmenin helal olduğuna inanırlardı.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Diğer büyük Harici kolu sayılan ve bugüne kadar varlığını kitlesel bir şekilde sürdürebilmiş tek Harici kolu olan İbadiyye<a href="#cite_note-atlasSiyasi-276">[269]</a><a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> ise Ezarika'ya oranla daha ılımlı olduğu gibi Ehl-i Sünnet'e de diğer kollara oranla daha yakındır. Bugün <a href="/wiki/%C4%B0badiyye" class="mw-redirect" title="İbadiyye">İbadiyye</a> özellikle <a href="/wiki/Umman" title="Umman">Umman</a>'da yoğun olarak bulunmaktadırlar.<a href="#cite_note-oxfordİbadi-278">[271]</a> Umman dışında, <a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a> ve <a href="/wiki/Zengibar" class="mw-redirect" title="Zengibar">Zengibar</a>'da da bulunmaktadırlar.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Harici inanışı itikadî meselelerde Sünni ve Şia'ya oranla farklılıklar içerir. Örneğin Harici inanışında şeriatın bir emrine uymamak veya <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriatta</a> yeniliğe gitmek büyük bir <a href="/wiki/G%C3%BCnah" title="Günah">günah</a> sayıldığı gibi bu günah sebebiyle kişinin <a href="/wiki/K%C3%BCf%C3%BCr_(din)" class="mw-redirect" title="Küfür (din)">küfre</a> girdiğine ve tövbe etmesi gerektiğine yoksa bir kâfir olarak ölmüş olacağına ve (birçok Harici mezhebine göre) katlinin helal olacağına inanılır.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Buradan hareketle üçüncü halife <a href="/wiki/Osman_bin_Affan" class="mw-redirect" title="Osman bin Affan">Osman bin Affan</a>'ın katillerini temiz görmüşler, <a href="/wiki/Ebu_Bekir" class="mw-redirect" title="Ebu Bekir">Ebu Bekir</a> ve <a href="/wiki/%C3%96mer_ibn_Hattab" class="mw-redirect" title="Ömer ibn Hattab">Ömer ibn Hattab</a>'in ise hilafetlerini kabul etmişlerdir.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Şeriatı sıkı bir şekilde takip etmeye çalışıp, ibadete büyük önem verirler.<a href="#cite_note-279">[272]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>] İlk itikat mezhepleri arasında ihtilafın yaşanmasına konu olan kader konusunda her ne kadar kadere inanmış olsalar da, <a href="/wiki/E%C5%9F%27ariyye" class="mw-redirect" title="Eş'ariyye">Eş'ariyye</a>'nin kurucusu <a href="/wiki/El-E%C5%9F%27ari" class="mw-redirect" title="El-Eş'ari">el-Eş'ari</a>, <a href="/wiki/Mu%27tezile" class="mw-redirect" title="Mu'tezile">Mu'tezile</a>'nin görüşünü benimsediklerini rivayet etmiştir.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> Kader konusu özellikle İbadiyye mezhebi arasında tartışma konusu olmuştur. Ebu Ubeyde'nin imam olduğu dönemde, İbadiyye mezhebinde kader konusu tartışılmış, <a href="/wiki/Ebu_Ubeyde" class="mw-redirect" title="Ebu Ubeyde">Ebu Ubeyde</a> Allah'ın her şeyi bildiği her şeye gücünün yettiğini fakat kişilerin eylemlerini ve olayları belirleyen olmadığını, kişilerin bunları kendi iradeleriyle belirlediğini ilan etmiştir.<a href="#cite_note-brillHarici-277">[270]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İnanç_mezhepleri">İnanç mezhepleri</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_itikad%C3%AE_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini itikadî mezhepleri">İslam dini itikadî mezhepleri</a></div> İnanç mezhepleri veya İtikadi mezhepler kategorisi, diğerlerine oranla daha geniş olmakla birlikte, bir mezhep olarak tanımlanabilecek kadar gelişmiş olan beş mezhep, genelde bu kategoride zikredilir. Bunlar: <a href="/wiki/M%C3%BCrcie" title="Mürcie">Mürcie</a>, <a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a>, <a href="/wiki/E%C5%9F%27%C3%A2r%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Eş'ârîlik">Eş'ârîlik</a>, <a href="/wiki/M%C3%A2t%C3%BBrid%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Mâtûridîlik">Mâtûridîlik</a> ve <a href="/wiki/Selef%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Selefîlik">Selefîliktir</a>. Bunların dışında <a href="/wiki/Kaderiyye" class="mw-redirect" title="Kaderiyye">Kaderiyye</a>, <a href="/wiki/Cebriyye" class="mw-redirect" title="Cebriyye">Cebriyye</a>, <a href="/wiki/M%C3%BC%C5%9Febbihe" title="Müşebbihe">Müşebbihe</a> ve <a href="/wiki/M%C3%BCcessime" title="Mücessime">Mücessime</a> gibi mezhepler de bulunur; bununla birlikte bu mezhepler diğerlerine göre çok daha küçüktür ve son üçü bugün varlığını koruyan temel siyasi mezhepler olan, <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> ve <a href="/wiki/%C5%9Eia" class="mw-redirect" title="Şia">Şia</a> tarafından İslam dışı kabul edilir.<a href="#cite_note-280">[273]</a> Bu mezheplerden ilki sayılan <a href="/wiki/M%C3%BCrcie" title="Mürcie">Mürcie</a> diğer gruplar tarafından, imanlı kişinin günahının önemli olmadığını öne sürmesi başta olmak üzere çeşitli itikadi görüşleri sebebiyle Müslümanların çoğunluğu ve diğer mezheplerce İslam dışı kabul edilir. Mürcie isminin kökeni "ertelemek", "umut vermek" anlamlarına gelen irca köküdür.<a href="#cite_note-galeMürcie-281">[274]</a><a href="#cite_note-sevdeMürcie-282">[275]</a><a href="#cite_note-MürcieKılavuz-283">[276]</a> Nitekim bu hareket ilk kez Osman'ın halifeliği sırasında, iç çekişmeler ve gerilimler yaşanmaya başlayınca çıkmış ve dünyada kişilerin yaptıkları kötülüklerin veya büyük günah işleyenlerin hesabını öteki dünyaya (<a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">ahirete</a>) bırakma, erteleme fikrinden köken almıştır.<a href="#cite_note-galeMürcie-281">[274]</a><a href="#cite_note-sevdeMürcie-282">[275]</a> Ayrıca Mürcie mezhebinin ana görüşü olan imanlı kişinin hangi günahı işlerse işlesin azap görmeyeceği ve günahlarının imanının yanında bir etkisinin olmadığı inancı<a href="#cite_note-MürcieKılavuz-283">[276]</a> da isimlerinin kökeni olan "irca"nın "umut vermek" anlamıyla ilişkilendirilebilir.<a href="#cite_note-galeMürcie-281">[274]</a> Başlarda Mürcie mezhebi Osman ve Ali gibi kişilerin Hariciler tarafından kâfir olarak görülmesine karşı bir tepki olarak doğmuştu ve günahın etkisiz olduğu fikrine sahip değildi;<a href="#cite_note-galeMürcie-281">[274]</a><a href="#cite_note-oxfordMürcie-284">[277]</a> sadece müminler için sonsuz azap olduğunu reddetmekteydiler ki bu Ehl-i Sünnet âlimlerinin çoğunluğunun da görüşüydü.<a href="#cite_note-galeMürcie-281">[274]</a> Bununla birlikte zaman içinde Mürcie bu hususta daha uç bir noktaya gitmiş ve imanlı kişinin günahlarının tamamen önemsiz olduğu fikrini ortaya atmışlardır. Genel olarak Mürcie mezhebi Haricî mezhebinin tam diğer uçtaki aşırı dengi olarak görülmektedir.<a href="#cite_note-galeMürcie-281">[274]</a><a href="#cite_note-MürcieKılavuz-283">[276]</a><a href="#cite_note-oxfordMürcie-284">[277]</a> Mutezile mezhebi bu mezheplerin arasında en akılcı olandır<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> ve genel olarak Ehl-i Sünnet içerisinde hoş karşılanmaz; tekfir edildiği de olmuştur. Mutezile mezhebi her ne kadar bugün pek yaygın olmasa da, özellikle <a href="/wiki/Abbasiler" class="mw-redirect" title="Abbasiler">Abbasiler</a> döneminde güçlenmiştir.<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> Mutezile'de akıl ile nass (örneğin bir ayet) çelişkili durduğunda nass akla uygun olacak şekilde tevil edilir (yorumlanır). Mutezile'nin bu tutumu özellikle gelenekçi akımlardan büyük eleştiri almıştır. Mutezile mezhebine bağlı kişilerin inandıkları belirli esaslar bulunmaktadır, bunların başlıcaları şu beşidir: <a href="/wiki/Tevhid_(din)" class="mw-redirect" title="Tevhid (din)">Tevhid</a>, adalet, söz ve tehdit (el-Va'd ve el-Va'id), iki konum arasındaki bir konum (El Menzile beyne'l-menzileteyn) ve iyiliği emretmek-kötülükten menetmek (Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker).<a href="#cite_note-brillMutezile-286">[279]</a><a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> Bu beş esasa usûlü'l-hamse denir.<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> Tevhid esası Allah'ın varlığı ve birliği anlamındayken adalet esası kader tartışmasıyla ilgili ve Cebriyye'ye bir tepki olarak doğmuş bir esastır.<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> Buna göre insan fiilerinde tamamen hürdür ve fiilerini, Allah'ın ona bahşettiği bir güçten yararlanarak, kendi yaratır. Mutezile argümanlarına göre eğer kişinin durumu bu olmasaydı da Allah onun fiilerini yaratmış olsaydı, kişi davranışlarında hür olmasaydı, Allah'ın kişiyi davranışlarından, fiilerinden dolayı cezalandırması adil olmazdı. Oysaki İslam anlayışına göre Allah adaletin kaynağıdır.<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> Nitekim bu esasın ismi de buradan doğmuştur. Söz ve tehdit yani Arapça özgün tabiri ile el-Va'd ve el-Va'id ise Mürcie mezhebine tepki olarak ortaya çıkmıştır ve Allah'ın sevap işleyenlere söz verdiği (vadettiği) iyiliğin, günah işleyenlere ise tehdit ettiği cezanın gerçekleşeceğini kasdetmektedir. Mutezile mezhebinin bu husustaki mantığı Mürcie mezhebinin tam zıddıdır ve şöyle ilerler: Eğer kişinin imanı yanında günahları etkisiz olsaydı Allah'ın günahlara karşı insanları azap ile korkutması anlamsız olurdu; bu sebeple Allah'ın vadettiği iyilik de ceza da kaçınılmazdır. İki konum arasındaki bir konum esası ise söz ve tehdit esasıyla ilişkilidir; buna göre büyük günah işleyen Mümin tövbe etmeden ölürse azap görür. Bununla birlikte bu kişinin (büyük günah işlemiş Müminin) konumu kâfirlik değildir; bu kişiye <a href="/wiki/Fas%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Fasık">fasık</a> denir ve <a href="/wiki/%C4%B0man" title="İman">iman</a> ile <a href="/wiki/K%C3%BCf%C3%BCr" title="Küfür">küfür</a> arasında bir konum olduğuna inanılır ve nitekim esasta ismini bundan almıştır.<a href="#cite_note-brillMutezile-286">[279]</a> Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker yani iyiliği emretmekten ve kötülükten menetmek ise Mu'tezile'de önemli bir yere sahip bir esastır. İnananların birbirlerine iyiliği tavsiye etmeleri, emretmeleri, kötülükten ise alıkoymaları, men etmeleri anlamına gelmektedir. Mu'tezile'nin bu beş ana esasını ilk ortaya atanın Mutezili düşünür <a href="/wiki/Ebu%27l-Huzeyl" class="mw-redirect" title="Ebu'l-Huzeyl">Ebu'l-Huzeyl</a> olduğu düşünülmektedir.<a href="#cite_note-brillMutezile-286">[279]</a> Her ne kadar Mutezile bugün ayrı bir itikadi mezhep olarak yaygın olmasa da, önemli Şia kolları, Zeydiyye ve İsnaaşeriyye, Mutezili görüşlerin çoğunluğunu kabul etmiştirler ve bu sebeple itikadda Mutezili bir tavırları vardır.<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a><a href="#cite_note-brillMutezile-286">[279]</a> Mutezililerin birçoğu fıkıh mezhebi olarak (yani amelde) Hanefi mezhebine bağlıdır.<a href="#cite_note-MutezileKılavuz-285">[278]</a> Akla itikadi konularda verilen değer ve akıl bazlı bir metodolojinin itikadi yorumlama ve kararlar için kullanılması hususunda, Selefilik Mutezile'nin tam zıddı konumda bulunan bir itikat mezhebidir. Selefiliğe göre nakillerin zahirî (görünen, sözlük veya terim anlamı) ele alınır ve hiçbir nas tevil edilmez.<a href="#cite_note-SelefKılavuz-287">[280]</a> Takdis, tasdik, aczini itiraf etmek, sükût, imsak, keff ve marifetin ehlini teslim Selefîliğin başlıca esaslarıdır.<a href="#cite_note-SelefKılavuz-287">[280]</a> Aklın itikaddaki yeri hususunda Matüridilik ile Eşarilik bu iki mezhebin ortasında bir konumda yer alsalar da, Matüridilik akla Eşariliğe oranla daha fazla yer ve ağırlık verir. Ehl-i Sünnet'te en yaygın ve başlıca itikadi mezhepler Matüridilik ve Eşariliktir.<a href="#cite_note-MaturidiKılavuz-288">[281]</a> Matüridilik özellikle <a href="/wiki/Ebu_Hanife" title="Ebu Hanife">Ebu Hanife</a>'nin itikadi konulardaki görüşlerinden etkilendiği için bazı bilim insanları bu mezhebi Hanefiliğin itikadi açıdan devamı saymışlardır.<a href="#cite_note-MaturidiKılavuz-288">[281]</a> Kurucusu, mezhebe ismini veren, <a href="/wiki/Ebu_Mansur_el-Mat%C3%BCrid%C3%AE" class="mw-redirect" title="Ebu Mansur el-Matüridî">Ebu Mansur el-Matüridî</a>'dir.<a href="#cite_note-MaturidiKılavuz-288">[281]</a> Eşariyye veya Eşarilik ise ismini kurucusu olan <a href="/wiki/Ebu_Hasan_E%C5%9F%27ari" class="mw-redirect" title="Ebu Hasan Eş'ari">Ebu Hasan Eş'ari</a>'den almaktadır<a href="#cite_note-EşariKılavuz-289">[282]</a> ve özellikle Mutezileye karşıt bir tepki olarak doğmuştur. Nitekim bu tepki daha sonraları, İslam filozoflarına da kaymış, Eşari kelamcıları ile İslam filozofları arasında önemli tartışmalar yaşanmıştır.<a href="#cite_note-EşariKılavuz-289">[282]</a> Her ne kadar Eşarilik ile Matüridilik birbirlerine benzeseler ve çok yakın olsalar da, özellikle ayrıntılarda ve çeşitli hususlarda birbirlerinden ayrılmıştırlar. Amelde Maliki ve Şafii olanların çoğunluğu Eşariyken Hanbeli ve Hanefi olanların küçük bir kısmı Eşaridir.<a href="#cite_note-EşariKılavuz-289">[282]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fıkıh_mezhepleri">Fıkıh mezhepleri</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_f%C4%B1k%C4%B1h_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini fıkıh mezhepleri">İslam dini fıkıh mezhepleri</a></div> Fıkıh mezhepleri, <a href="/wiki/%C4%B0slam_hukuku" title="İslam hukuku">İslam hukuku</a> olan fıkhın farklı yorumlanması nedeniyle oluşmuş mezheplerdir. Bunlar temelde itikadî konularla yani inanç esaslarıyla ilgilenmeseler de, İslam hukukunda kullandıkları <a href="/wiki/Metodoloji" title="Metodoloji">metodolojiye</a> yakın bir metodolojiyi kullanan çeşitli itikadî mezheplerle yakınlaşmışlar, belirli itikadî fikirleri savunmuşlardır. Nitekim zaman zaman fıkıh âlimleri itikadî eserler de vermiştir; örneğin bir Sünni fıkıh mezhebi olan Hanefîliğin kurucusu konumundaki <a href="/wiki/Ebu_Hanife" title="Ebu Hanife">Ebu Hanife</a>'nin çeşitli itikadî fikirleri bulunmaktadır ve kendinden sonra gelen bazı itikat, kelam alimleri bu fikirleri kullanmışlardır.<a href="#cite_note-WheelerHanefi-290">[283]</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33092931"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile" style="border-spacing:0em ;"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle" style="background:Green; font-weight:normal; color:white; padding-top:10px;"><a href="/wiki/Kategori:F%C4%B1k%C4%B1h" title="Kategori:Fıkıh"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33633371"> Makale serilerinden</a></td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:Green; font-size:200%; font-weight:normal; color:white; padding-bottom:15px;padding-top:10px;"><div style="line-height:50%"><a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33633371">Fıkıh</a></div></th></tr><tr><td class="sidebar-image" style="padding:0.4em 0 0.4em; background:transparent;"><a href="/wiki/Dosya:Allah3.svg" class="mw-file-description" title="Allah"><img alt="Allah" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/80px-Allah3.svg.png" decoding="async" width="80" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/120px-Allah3.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Allah3.svg/160px-Allah3.svg.png 2x" data-file-width="294" data-file-height="313" /></a></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Kavramlar</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a>  • <a href="/wiki/Ehl-i_Re%27y" title="Ehl-i Re'y">Ehl-i Re'y</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0ctihad" title="İctihad">İçtihad</a>  • <a href="/wiki/Fetva" title="Fetva">Fetva</a></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam_dini_f%C4%B1k%C4%B1h_mezhepleri" class="mw-redirect" title="İslam dini fıkıh mezhepleri">Fıkhî mezhepler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="text-align:left;padding-top:0;"><a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnîler</a>'in Dört fıkhî <a href="/wiki/Mezheb" class="mw-redirect" title="Mezheb">mezhebi</a>:   • <a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefî</a> (<a href="/wiki/Ebu_Hanife" title="Ebu Hanife">İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe</a>)   • <a href="/wiki/Malikilik" class="mw-redirect" title="Malikilik">Malikî</a> (<a href="/wiki/M%C3%A2lik_bin_Enes" title="Mâlik bin Enes">Mâlik bin Enes</a>)   • <a href="/wiki/%C5%9Eafiilik" class="mw-redirect" title="Şafiilik">Şafi</a> (<a href="/wiki/%C5%9Eafii" title="Şafii">Şafii</a>)   • <a href="/wiki/Hanbelilik" title="Hanbelilik">Hanbelî</a> (<a href="/wiki/Ahmed_bin_Hanbel" title="Ahmed bin Hanbel">Ahmed bin Hanbel</a>) Diğer <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıh</a> mezhepleri:   • <a href="/wiki/Zahirilik" title="Zahirilik">Zâhirî</a> (<a href="/wiki/Davud_el_%C4%B0sbehani" class="mw-redirect" title="Davud el İsbehani">Davud el İsbehani</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0bn_Hazm" title="İbn Hazm">İbn Hazm</a>)   • <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefî</a> (<a href="/wiki/%C4%B0bn_Teymiye" class="mw-redirect" title="İbn Teymiye">Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye</a>)    <a href="/wiki/Vahhabilik" class="mw-redirect" title="Vahhabilik">Vahhâbîler</a> (<a href="/wiki/Muhammed_bin_Abd%C3%BClvahhab" class="mw-redirect" title="Muhammed bin Abdülvahhab">İbn-i Abd’ûl-Vahhâb</a>) <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiîliğin</a> <a href="/wiki/%C4%B0mamiye_(%C5%9Eiilik_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamiye (Şiilik öğretisi)">İmamiye</a> fıkhından Üç mezhep:   • <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeyd’îyye</a> (<a href="/wiki/Zeyd_bin_Ali" title="Zeyd bin Ali">Zeyd bin Ali</a> bin <a href="/wiki/Zeynel%C3%A2bid%C3%AEn" title="Zeynelâbidîn">Zeynelâbidîn</a>)   • <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmâ‘îl’îyye</a>/<a href="/wiki/Yedicilik" title="Yedicilik">Yedicilik</a> (<a href="/wiki/Nizari_f%C4%B1kh%C4%B1" title="Nizari fıkhı">Nizârî</a> ve <a href="/wiki/Mustali_f%C4%B1kh%C4%B1" class="mw-redirect" title="Mustali fıkhı">Mustâ‘lî</a>)   • <a href="/wiki/%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnâaşeriyye">İsnâ‘aşer’îyye</a>/<a href="/wiki/%C4%B0mamet_(%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)">İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)</a> (<a href="/wiki/Caferilik" title="Caferilik">Câferî</a> ve <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevî</a>) <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a>:   • <a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dûrz’îyye</a>   • <a href="/wiki/Nusayrilik" class="mw-redirect" title="Nusayrilik">Nusayr’îyye</a>   • <a href="/wiki/Ahmed%C3%AElik" title="Ahmedîlik">Ahmed’îyye</a> <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a>:   • <a href="/wiki/%C4%B0badilik" title="İbadilik">İbadiyye</a> </div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">Kaynaklar</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist">Aslî deliller <ul><li><a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0cma" title="İcma">İcma</a></li> <li><a href="/wiki/K%C4%B1yas" title="Kıyas">Kıyas</a></li></ul> <a href="/wiki/Fer%27%C3%AE_deliller" title="Fer'î deliller">Fer'î deliller</a> <ul><li><a href="/wiki/Mes%C3%A2lih-i_m%C3%BCrsele" title="Mesâlih-i mürsele">Mesâlih-i mürsele</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0stihs%C3%A2n" title="İstihsân">İstihsân</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0stish%C3%A2b" title="İstishâb">İstishâb</a></li> <li><a href="/wiki/Zer%C3%A2yi" title="Zerâyi">Zerâyi</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%96rf,_%C3%82det_ve_Te%C3%A2m%C3%BCl" title="Örf, Âdet ve Teâmül">Örf, Âdet ve Teâmül</a></li> <li><a href="/wiki/Sah%C3%A2b%C3%AE_kavli" title="Sahâbî kavli">Sahâbî kavli</a></li> <li><a href="/wiki/Ge%C3%A7mi%C5%9F_%C5%9Feriatler" title="Geçmiş şeriatler">Geçmiş Şeriatlar</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/Ef%27%C3%A2l-i_m%C3%BCkellef%C3%AEn" title="Ef'âl-i mükellefîn">Dinî Vazifeler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> Emr <ul><li><a href="/wiki/Farz" title="Farz">Farz</a></li> <li><a href="/wiki/Vacip" title="Vacip">Vâcip</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCstehap" title="Müstehap">Müstehap</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCbah" title="Mübah">Mübah</a></li></ul> Nehy <ul><li><a href="/wiki/Mekruh" title="Mekruh">Mekruh</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCfsid" title="Müfsid">Müfsid</a></li> <li><a href="/wiki/Haram" title="Haram">Haram</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%C3%AE_%C4%B0kt%C3%AEsat&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslamî İktîsat (sayfa mevcut değil)">İktîsat</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">Zekât</a></li> <li><a href="/wiki/Cizye" title="Cizye">Cizye</a></li> <li><a href="/wiki/Sadaka" title="Sadaka">Sadaka</a></li> <li><a href="/wiki/Vak%C4%B1f" title="Vakıf">Vakıf</a></li> <li><a href="/wiki/Beyt-%C3%BCl_mal" class="mw-redirect" title="Beyt-ül mal">Beyt-ül mal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rib%C3%A2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ribâ (sayfa mevcut değil)">Ribâ</a></li> <li><a href="/wiki/Murabaha" title="Murabaha">Murabaha</a></li> <li><a href="/wiki/Tek%C3%A2f%C3%BCl" title="Tekâfül">Tekâfül</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sukuk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sukuk (sayfa mevcut değil)">Sukuk</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_s%C4%B1fatlar&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami sıfatlar (sayfa mevcut değil)">Sıfatlar</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Halife" class="mw-redirect" title="Halife">Halife</a></li> <li><a href="/wiki/Ulema" title="Ulema">Ulema</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCft%C3%BC" title="Müftü">Müftü</a></li> <li><a href="/wiki/Kad%C4%B1" title="Kadı">Kadı</a></li> <li><a href="/wiki/Fakih" class="mw-redirect" title="Fakih">Fakih</a></li> <li><a href="/wiki/Muhaddis" title="Muhaddis">Muhaddis</a></li> <li><a href="/wiki/Molla" title="Molla">Molla</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0mam" title="İmam">İmam</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eeyh" title="Şeyh">Şeyh</a></li> <li><a href="/wiki/Mevl%C3%A2n%C3%A2_(unvan)" class="mw-redirect" title="Mevlânâ (unvan)">Mevlana</a></li> <li><a href="/wiki/Ayetullah" title="Ayetullah">Ayetullah</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_siyaset&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da siyaset (sayfa mevcut değil)">Siyaset</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_liderlik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami liderlik (sayfa mevcut değil)">İslami liderlik</a></li> <li><a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">Hilâfet</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">İmamet</a></li> <li><a href="/wiki/Vak%C4%B1f" title="Vakıf">Vakıf</a></li> <li><a href="/wiki/Beyt-%C3%BCl_mal" class="mw-redirect" title="Beyt-ül mal">Beyt-ül mal</a></li> <li><a href="/wiki/Vel%C3%A2yet-i_Fakih_y%C3%A2_H%C3%BCk%C3%BBmet-i_%C4%B0slam%C3%AE" title="Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî">Velâyet-i Fakih</a></li> <li><a href="/wiki/Biat" title="Biat">Biat</a></li> <li><a href="/wiki/Zimmi" title="Zimmi">Zimmi</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_siyasi_mezhepler" title="İslam'da siyasi mezhepler">Siyâsî mezhepler</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist" style="text-align:left;padding-top:0;">İslâm'da Siyâsî ekôller   • Şîʿa-i Muhlîsîn: <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnîler</a> ve <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydîler</a>    • <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a> (<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>)     • <a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefîlik</a>     • <a href="/wiki/Malikilik" class="mw-redirect" title="Malikilik">Malikîlik</a>     • <a href="/wiki/%C5%9Eafiilik" class="mw-redirect" title="Şafiilik">Şafiîlik</a>      • <a href="/wiki/Zahirilik" title="Zahirilik">Zâhîrîler</a>       • <a href="/wiki/Davud_el_%C4%B0sbehani" class="mw-redirect" title="Davud el İsbehani">İmâm Dâvud-u Zâhîrî</a>       • <a href="/wiki/%C4%B0bn_Hazm" title="İbn Hazm">Ebû Muhammed İbn Hazm</a>     • <a href="/wiki/Hanbelilik" title="Hanbelilik">Hanbelîlik</a>      • <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selefilik</a>       • <a href="/wiki/%C4%B0bn_Teymiye" class="mw-redirect" title="İbn Teymiye">Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyye</a>        • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Selefilik" title="Selefilik">Selef’îyyûn</a>         • <a href="/wiki/Vahhabilik" class="mw-redirect" title="Vahhabilik">Vahhabilik</a>    • <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydîlik</a>     • Betr’îyye/Sâlih’îyye     • Cerîr’îyye/Süleyman’îyye     • <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a> <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydiliki</a>      • Kâsım’îyye      • Hadâv’îyye      • Muhteria      • Mutarrif’îyye    • <a href="/wiki/Alav%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Alavîler">Alavîler</a>     • <a href="/wiki/Hasan_el-Utru%C5%9F" title="Hasan el-Utruş">Hasan el-Utruş</a>     • Kâsım’îyye     • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeydilik</a>      • Cârûd’îyye      • Nâim’îyye      • Ya'kûb’îyye   • <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Haricîlik</a>    • <a href="/wiki/Ezarika" title="Ezarika">Ezarikâ</a>    • <a href="/wiki/Sufriler" title="Sufriler">Sufr’îyye</a>    • <a href="/wiki/Necedat" title="Necedat">Necedât</a>    • <a href="/wiki/Acr%C3%A2diler" title="Acrâdiler">Acrâd’îyye</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0badilik" title="İbadilik">İbâz’îyye</a>    • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a>     • <a href="/wiki/Yez%C3%AEdiyye" title="Yezîdiyye">Yezîd’îyye</a>     • <a href="/wiki/Meymuniye" title="Meymuniye">Meymûn’îyye</a>   • <a href="/wiki/Galiyye" title="Galiyye">Galiyye</a>    • <a href="/wiki/Sebeilik" title="Sebeilik">Sebe’îyye</a> (<a href="/wiki/Abdullah_bin_Sebe" title="Abdullah bin Sebe">ʿAbd Allâh İbn-i Sebe</a>)    • <a href="/wiki/Hatt%C3%A2biyye" title="Hattâbiyye">Hattâbiyye</a> (<a href="/wiki/Eb%C3%BB%E2%80%99l-Hatt%C3%A2b_el-Esed%C3%AE" class="mw-redirect" title="Ebû’l-Hattâb el-Esedî">Ebû’l-Hattâb el-Esedî</a>)     • Bezîg’îyye     • <a href="/wiki/Hatt%C3%A2biyye" title="Hattâbiyye">Hattâbiyye</a>    • <a href="/wiki/Keysanilik" title="Keysanilik">Keysân’îyye</a>     • <a href="/wiki/Muhtar_es-Sekafi" class="mw-redirect" title="Muhtar es-Sekafi">Muhtar es-Sekafi</a>/Keysân’îyyet-ûl-Hullas     • Hâşim’îyye      • Harb’îyye      • Muâv’îyye/Cennâh’îyye       • Hâris’îyye      • Beyân’îyye     • <a href="/wiki/Ravendiyye" title="Ravendiyye">Ravendiyye</a>      • <a href="/wiki/Rizamiyye" title="Rizamiyye">Rizamiyye</a>       • <a href="/wiki/Eb%C3%BB_M%C3%BCslim_Horas%C3%A2n%C3%AE" title="Ebû Müslim Horasânî">Ebû Müslim Horasânî</a>        • <a href="/wiki/Sinb%C3%A2d" title="Sinbâd">Sinbâd</a>        • Berkûk’îyye        • Havâl’îyye       • <a href="/wiki/Muhammira" title="Muhammira">Muhammira</a>        • <a href="/wiki/El-Mukanna" title="El-Mukanna">El-Mukanna</a>        • <a href="/wiki/Hurremiyye" class="mw-redirect" title="Hurremiyye">Hurremiyye</a>         • <a href="/wiki/Babekiyye" title="Babekiyye">Babekiyye</a>         • <a href="/wiki/Babekiyye" title="Babekiyye">Babekiyye</a>         • <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Kızılbaş">Kızılbaş</a>        • Kûl’îyye       • İshâk et-Türk’îyye      • Riyâh’îyye     • <a href="/wiki/Kerbiyye" title="Kerbiyye">Kerbiyye</a>   • <a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a> (<a href="/wiki/Meym%C3%BBn_el-Kadd%C3%A2h" title="Meymûn el-Kaddâh">İbn-i Meymûn</a>)    • <a href="/wiki/Hall%C3%A2c-%C4%B1_Mans%C3%BBr" title="Hallâc-ı Mansûr">Hallâc’îyye</a>    • <a href="/wiki/Hul%C3%BBl" title="Hulûl">Hulûl’îyye</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0mam%C3%AElik#Alev.C3.AEler" class="mw-redirect" title="İmamîlik">Alevîler</a> (<a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvufî</a>-<a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a>)    • Hulmân’îyye    • <a href="/wiki/Karmat%C3%AElik" title="Karmatîlik">Karmatîlik</a>     • Ebû Saʿid’îyye     • Cennâb’îyye    • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/Ezoterizm" class="mw-redirect" title="Ezoterizm">Ezoterizmyye</a> (<a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınîlik</a>)     • <a href="/wiki/Ahmed_bin_el-Keyy%C3%A2l_bin_el-Khasib%C3%AE" title="Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî">Ahmed bin el-Keyyâl bin el-Khasibî</a>     • <a href="/wiki/Hakim_(Fat%C4%B1mi)" class="mw-redirect" title="Hakim (Fatımi)">Hâkim’îyye</a> (<a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dürzîlik</a>)     • <a href="/wiki/Ha%C5%9Fha%C5%9Filer" class="mw-redirect" title="Haşhaşiler">Sabbah’îyye</a> (<a href="/wiki/Alamut_Kalesi" title="Alamut Kalesi">Alamut Kalesi</a>)   • <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şîʿa</a>: <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmâ‘îl’îyye</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnâaşeriyye">İsnâ‘aşer’îyye</a>    • <a href="/wiki/%C4%B0mamiye_(%C5%9Eiilik_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamiye (Şiilik öğretisi)">İmamiye (Şiilik öğretisi)</a>-i Seb’îyye (<a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmaililik</a>)/<a href="/wiki/Yedicilik" title="Yedicilik">Yedicilik</a>     • <a href="/wiki/Yediciler" title="Yediciler">Yediciler</a> (<a href="/wiki/Yediciler" title="Yediciler">Yediciler</a>)     • <a href="/wiki/Mustalilik" class="mw-redirect" title="Mustalilik">Mustâ‘lîler</a> (<a href="/wiki/Mustali_f%C4%B1kh%C4%B1" class="mw-redirect" title="Mustali fıkhı">Mustali fıkhı</a>)      • <a href="/wiki/Haf%C4%B1zilik" title="Hafızilik">Mecîd’îyye/Hâfız’îyye</a>      • <a href="/wiki/Tayyib_Ebu%27l-Kas%C4%B1m" title="Tayyib Ebu'l-Kasım">Tâyyîb’îyye</a> (<a href="/wiki/Tayyib_Ebu%27l-Kas%C4%B1m" title="Tayyib Ebu'l-Kasım">Tayyib Ebu'l-Kasım</a>)       • <a href="/wiki/Davud%C3%AE_%C4%B0smail%C3%AElik" title="Davudî İsmailîlik">Davudî İsmailîlik</a>        • Süleymanî <a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmaililik</a>        • <a href="/wiki/Alav%C3%AE_Buhra" title="Alavî Buhra">Alavî Buhra</a>        • Kutbî Buhra     • <a href="/wiki/Nizar%C3%AElik" title="Nizarîlik">Nizârîler</a> (<a href="/wiki/Nizari_f%C4%B1kh%C4%B1" title="Nizari fıkhı">Nizâr’îyye</a>)    • <a href="/wiki/%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnâaşeriyye">İmâmiye-i İsnâ‘aşer’îyye</a>/<a href="/wiki/%C4%B0mamet_(%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)">İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)</a>     • <a href="/wiki/Caferilik" title="Caferilik">Câferîlik</a>      • <a href="/wiki/Ahb%C3%A2rilik" title="Ahbârilik">Ahbâr’îyye</a>     • <a href="/wiki/Us%C3%BBl%C3%AElik" title="Usûlîlik">Usûl’îyye</a>     • <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevilik</a>    • <a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Ghulat</a> <a href="/wiki/%C4%B0mamet" title="İmamet">İmamet</a>     • Mûgır’îyye     • Mansûr’îyye     • Azâkıra     • Albâ’îyeyye (Ulyâ’îyye)     • Zemm’îyye     • Ayn’îyye     • Mim’îyye     • Sîn’îyye     • Muhammise     • Şûray’îyye     • Gurâb’îyye     • Zübâb’îyye     • <a href="/wiki/Nusayrilik" class="mw-redirect" title="Nusayrilik">Nusayrilik</a>   • <a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şemânîlik</a>’den <a class="mw-selflink selflink">İslam</a>’e bağlananlar    • <a href="/wiki/Babailik" title="Babailik">Babailik</a>     • <a href="/wiki/Ebu%27l_Vefa_el-Ba%C4%9Fdadi" class="mw-redirect" title="Ebu'l Vefa el-Bağdadi">Vefâ’îyye</a>    • <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Kızılbaş">Kızılbaş</a>      • <a href="/wiki/%C3%87epniler" title="Çepniler">Çepniler</a>      • <a href="/wiki/Tahtac%C4%B1lar" title="Tahtacılar">Tahtacılar</a>    • <a href="/wiki/Baba_%C4%B0lyas" title="Baba İlyas">Baba Rasûl (İlyâs’îyye)</a>      • <a href="/wiki/Sar%C4%B1_Salt%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Sarı Saltık">Sarı Saltık Baba (Saltuk’îyye)</a>      • Behlül Baba      • Aybek Baba       • <a href="/wiki/Baba_%C4%B0shak" title="Baba İshak">İshâk Baba (İshâk’îyye)</a>       • <a href="/wiki/Barak_Baba#Barak.E2.80.99.C3.AEyy.C3.BBn_Tarik.C3.A2t.C4.B1" title="Barak Baba">Burak Baba (Burak’îyyûn)</a>      • Lokman Baba (<a href="/wiki/Yesevilik" class="mw-redirect" title="Yesevilik">Yesevilik</a>)       • <a href="/wiki/Baba_Haydar" title="Baba Haydar">Haydar Baba (Haydarîlik)</a>        • <a href="/wiki/Hac%C4%B1_Bekta%C5%9F-%C4%B1_Veli" title="Hacı Bektaş-ı Veli">Hacı Bektâş</a> (<a href="/wiki/Bekta%C5%9Filik" class="mw-redirect" title="Bektaşilik">Bektaşilik</a>)         • <a href="/wiki/Bal%C4%B1m_Sultan" title="Balım Sultan">Balım Sultan</a> (<a href="/wiki/Dedebabal%C4%B1k" title="Dedebabalık">Dedebabalık</a>)         • <a href="/wiki/Demir_Baba_Tekkesi" title="Demir Baba Tekkesi">Demir Baba (Âli’îyye)</a>          • <a href="/wiki/Harabati_Baba_Tekkesi" title="Harabati Baba Tekkesi">Harabâti Baba (Harabât’îyye)</a>   • <a class="mw-selflink selflink">İslam</a>’ten çıkan Dinler    • <a href="/wiki/Ha%C5%9Fha%C5%9Filer" class="mw-redirect" title="Haşhaşiler">Haşhaşiler</a>    • <a href="/wiki/Ali-%C4%B0lahilik" title="Ali-İlahilik">Ali İlâhîlik</a>    • <a href="/wiki/Nusayrilik" class="mw-redirect" title="Nusayrilik">Nusayrîlik</a>    • <a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dürzîlik</a>    • <a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Hurûfîlik</a> (<a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Hurûfilik</a>)     • <a href="/wiki/Hur%C3%BBfilik" title="Hurûfilik">Nûktâvîlik (Noktacılık)</a>    • <a href="/wiki/D%C3%AEn-i_%C4%B0l%C3%A2h%C3%AE" title="Dîn-i İlâhî">Dîn-i İlâhî</a>    • <a href="/wiki/%C5%9Eeyhilik" title="Şeyhilik">Şeyhîlik (Ahisâ’îyye)</a>     • <a href="/wiki/Babilik" title="Babilik">Babilik</a> (<a href="/wiki/Ali_Muhammed_%C5%9Eirazi" title="Ali Muhammed Şirazi">Ali Muhammed Şirazi</a>)      • Ezelî Bâbîler (Subh Ezel)      • <a href="/wiki/Bah%C3%A2%C3%AElik" title="Bahâîlik">Bahâîlik</a> (<a href="/wiki/Mirza_H%C3%BCseyin_Ali" class="mw-redirect" title="Mirza Hüseyin Ali">Bahâ’ûl-Lâh</a>)    • <a href="/wiki/Ahmed%C3%AElik" title="Ahmedîlik">Ahmedîlik</a>   • <a class="mw-selflink selflink">İslam</a> dışı dinler    • <a href="/wiki/Zerd%C3%BC%C5%9Ftl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zerdüştlük">Zerdüştlük</a>     • <a href="/wiki/Zurvanizm" title="Zurvanizm">Zurvanizm</a>     • <a href="/wiki/Mazdek%C3%A7ilik" title="Mazdekçilik">Mazdekçilik</a>    • <a href="/wiki/Mani_dini" class="mw-redirect" title="Mani dini">Mani dini</a>    • <a href="/wiki/Budizm" title="Budizm">Budizm</a>    • <a href="/wiki/S%C3%A2bi%C3%AElik" title="Sâbiîlik">Sâbiîlik</a>    • <a href="/wiki/Nebatiler" class="mw-redirect" title="Nebatiler">Nebatiler</a>    • <a href="/wiki/Luviler" title="Luviler">Luviler</a>    • <a href="/wiki/Hitit_mitolojisi" title="Hitit mitolojisi">Hitit mitolojisi</a>    • Yezdânizm     • <a href="/wiki/Ehl-i_Hak" title="Ehl-i Hak">Yâresânîlik</a>     • <a href="/wiki/Yez%C3%AEd%C3%AEler" title="Yezîdîler">Êzîdîlik</a>     • <a href="/wiki/I%C5%9F%C4%B1k%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k" title="Işıkçılık">Işıkçılık</a> Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, İstanbul, 2011.</div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25548259"><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:F%C4%B1k%C4%B1h" title="Şablon:Fıkıh"><abbr title="Bu şablonu görüntüle">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:F%C4%B1k%C4%B1h" title="Şablon tartışma:Fıkıh"><abbr title="Bu şablonu tartış">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:F%C4%B1k%C4%B1h&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir">d</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a> <a href="/wiki/F%C4%B1khi_mezhepler" class="mw-redirect" title="Fıkhi mezhepler">fıkhi mezheplerinin</a> başlıcaları: <a href="/wiki/Hanef%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanefîlik">Hanefîlik</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eafi%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Şafiîlik">Şafiîlik</a>, <a href="/wiki/Malik%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Malikîlik">Malikîlik</a> ve <a href="/wiki/Hanbel%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanbelîlik">Hanbelîlik</a> <a href="/wiki/F%C4%B1khi_mezhepler" class="mw-redirect" title="Fıkhi mezhepler">mezhepleridir</a>.<a href="#cite_note-Sünni_İslam-261">[255]</a><a href="#cite_note-Libson-291">[284]</a><a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a><a href="#cite_note-Schneider-293">[286]</a> Başlıca Şii fıkıh mezhebi ise <a href="/wiki/%C4%B0snaa%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnaaşeriyye">İsnaaşeriyye</a>'den olan <a href="/wiki/Cafer%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Caferîlik">Caferîliktir</a>.<a href="#cite_note-Schneider-293">[286]</a><a href="#cite_note-galeMezhep2-294">[287]</a> Bunların dışında bugün kitlesel anlamda varlığını sürdürmeyen fakat fıkıh meselelerinde tesiri olmuş, tarihî açıdan önemli fıkıh mezhebi de <a href="/wiki/Zahiriyye" class="mw-redirect" title="Zahiriyye">Zahiriyye</a>'dir.<a href="#cite_note-KaramanZahiri-295">[288]</a> Caferilik ismini <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali bin Ebu Talib</a>'in torunlarından olan <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">fıkıh</a> alimi <a href="/wiki/Cafer-i_Sad%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Cafer-i Sadık">Cafer-i Sadık</a>'tan almaktadır. Her ne kadar mezhep genel olarak bir Şii ya da Alevi mezhebi sayılsa da Cafer-i Sadık Sünnilerce önem verilen bir âlimdir. Nitekim kendi, Sünnilikte önemli bir yere sahip, kendi adlarına ekol bulunan çeşitli fıkıh alimlerine, örneğin Hanefiliğin isim babası <a href="/wiki/Ebu_Hanife" title="Ebu Hanife">Ebu Hanife</a> ondan ilmî açıdan yararlanmıştır. Fıkhî açıdan Caferîlik (veya İsnaaşeriyye) Sünni fıkıh mezhepleriyle benzer kaynaklara ve metodolojilere dayanır. Bununla birlikte özellikle fakihlerin (fıkıh bilginlerinin) ağırlıkları ve önemleri, Sünni mezheplere oranla çok daha önemli bir etki ve yere sahip olmuş, Sünni mezheplerden farklı olarak önemli bir hiyerarşik yapıyı ortaya çıkarmıştır.<a href="#cite_note-galeMezhep2-294">[287]</a> Sünnî fıkıh okullarından olan <a href="/wiki/Hanef%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanefîlik">Hanefîlik</a> ismini, temel aldığı alim olan <a href="/wiki/Ebu_Hanife" title="Ebu Hanife">Ebu Hanife</a>'den alır<a href="#cite_note-WheelerHanefi-290">[283]</a><a href="#cite_note-Libson-291">[284]</a><a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a> ve bugün dünya çapında en yaygın olan fıkıh mezhebidir.<a href="#cite_note-oxfordHanefi-296">[289]</a> Ebu Hanife'nin metodu akılcı bir yaklaşım izler ve Sünnî fıkıh mezhepleri arasında bir fıkhî yol olarak kıyasa en çok değer veren mezheptir.<a href="#cite_note-galeMezhep2-294">[287]</a><a href="#cite_note-oxfordHanefi-296">[289]</a><a href="#cite_note-Hallaq-297">[290]</a> Ayrıca fıkıh mezhepleri arasındaki en liberal mezhep olduğu görüşürü yaygındır.<a href="#cite_note-oxfordHanefi-296">[289]</a> Her ne kadar mezhebin kurucusu olarak Ebu Hanife ismi zikredilse de, mezhebin gelişiminde Ebu Hanife'nin iki öğrencisi <a href="/wiki/Ebu_Yusuf" class="mw-redirect" title="Ebu Yusuf">Ebu Yusuf</a> ve <a href="/wiki/Muhammed_bin_Hasan_e%C5%9F-%C5%9Eeyban%C3%AE" class="mw-redirect" title="Muhammed bin Hasan eş-Şeybanî">Muhammed bin Hasan eş-Şeybanî</a>'nin rolleri büyüktür ve bu iki imama birlikte imameyn lakabı takılmıştır.<a href="#cite_note-WheelerHanefi-290">[283]</a><a href="#cite_note-Hallaq-297">[290]</a> Nitekim Hanefîlikte daha sonraları, imameynin ortak görüş belirttiği ve görüşlerinin Ebu Hanife'den farklı olduğu durumlarda, imameynin görüşleri kabul görmüştür.<a href="#cite_note-298">[291]</a> <a href="/wiki/Orta_Asya" title="Orta Asya">Orta Asya</a> ülkelerinde, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a>, <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> ve <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a> gibi ülkelerdeki Sünni nüfusta yaygın olan Hanefilik, ayrıca <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a>'da <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a> ve <a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a> gibi ülkelerde de oldukça yaygındır.<a href="#cite_note-Hallaq-297">[290]</a> <a href="/wiki/Malik%C3%AE" class="mw-redirect" title="Malikî">Malikîlik</a> ismini fıkıh alimi ve hadis alimi (muhaddis) olan <a href="/wiki/Malik_bin_Enes" class="mw-redirect" title="Malik bin Enes">Malik bin Enes</a>'den alan bir Sünni fıkıh mezhebidir.<a href="#cite_note-Libson-291">[284]</a><a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a> Temel fıkıh kaynaklarına yaklaşımı Ebu Hanife'ninkine benzemektedir. Her ne kadar re'y ve kıyasla hiç hükmetmediği iddiaları doğru olmasa da, re'y ve <a href="/wiki/K%C4%B1yas" title="Kıyas">kıyası</a> sık kullanmamıştır. Malik <a href="/wiki/%C4%B0cma" title="İcma">icmayı</a> diğer alimlerden daha sık kullanmıştır ve Malikîlikte icma diğer mezheplere oranla daha sık kullanılagelmiştir. Ayrıca <a href="/wiki/Sahabe_kavli" class="mw-redirect" title="Sahabe kavli">sahabe kavli</a>, sahabelerin icraatları ve maslahatlar Malikî mezhebinde diğer mezheplere oranla daha önemli bir kaynak teşkil eder ve daha önemli bir yere sahiptirler. Bugün dört mezhepten üçüncü en büyüğü olan Malikîlik özellikle <a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a> ve <a href="/wiki/Bat%C4%B1_Afrika" title="Batı Afrika">Batı Afrika</a>'da yaygındır.<a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eafi%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Şafiîlik">Şafiîlik</a> ismini <a href="/wiki/El-%C5%9Eafi%C3%AE" class="mw-redirect" title="El-Şafiî">el-Şafiî</a> (Muhammed bin İdris Kureyşî) isimli fıkıh alimden alan bir Sünnî fıkıh okuludur.<a href="#cite_note-Libson-291">[284]</a><a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a> Gerek Ebu Hanife gerekse <a href="/wiki/Malik_bin_Enes" class="mw-redirect" title="Malik bin Enes">Malik</a>'ten (Malik bin Enes) oldukça etkilenmiş olan el-Şafiî aynı zamanda <a href="/wiki/Us%C3%BBl%27%C3%BCl-F%C4%B1k%C4%B1h" class="mw-redirect" title="Usûl'ül-Fıkıh">Usûl'ül-Fıkıh</a> yani Fıkıh Usûlü ilminin de kurucusudur.<a href="#cite_note-Libson-291">[284]</a> İtikadda Şafiîler <a href="/wiki/E%C5%9Farilik" class="mw-redirect" title="Eşarilik">Eşariliği</a> takip ederler. Bugün Şafiilik <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>, <a href="/wiki/Somali" title="Somali">Somali</a>, <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a>, <a href="/wiki/Hicaz" title="Hicaz">Hicaz</a>, <a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya">Endonezya</a>, <a href="/wiki/Malezya" title="Malezya">Malezya</a> ve <a href="/wiki/Etiyopya" title="Etiyopya">Etiyopya</a> gibi birçok ülkede yaygındır.<a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a> Ayrıca Hindistan'ın bazı bölgelerinde de Sünnî Müslümanlar arasında yaygın bir mezheptir. Sünnî fıkıh mezheplerinden <a href="/wiki/Hanbel%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Hanbelîlik">Hanbelîlik</a> adını fıkıh âlimi ve muhaddis <a href="/wiki/Ahmed_bin_Hanbel" title="Ahmed bin Hanbel">Ahmed bin Hanbel</a>'den almaktadır.<a href="#cite_note-Libson-291">[284]</a><a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a><a href="#cite_note-HallaqHanbeli-299">[292]</a> Ahmed bin Hanbel aynı zamanda <a href="/wiki/Selef%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Selefîlik">Selefîlik</a> ekolü içinde önemli bir yere sahiptir. Hanbelîlik mantıkî metodolojilere en düşük önemi veren fıkıh mezhebi sayılabilir;<a href="#cite_note-galeMezhep2-294">[287]</a> nitekim özellikle ilk dönemlerde çoğu akılcı metot ve fikri reddetmişlerdir.<a href="#cite_note-HallaqHanbeli-299">[292]</a> Eğer bir hususta Kur'an'da ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">sahih hadislerde</a> bir karar bulunmuyorsa <a href="/wiki/Sahabe_kavli" class="mw-redirect" title="Sahabe kavli">sahabe kavline</a>, eğer sahabe arasında bir ihtilaf varsa Kur'an ve Sünnet yönünden en güçlü olan tarafın kararına uyulur. Eğer bunların hiçbiri mümkün değilse fakat zayıf bir hadisin varlığı mümkünse, zayıf hadisi takip edilir. Eğer bu da mümkün değilse, en son çare olarak <a href="/wiki/K%C4%B1yas" title="Kıyas">kıyasa</a> başvurulur. Bugün özellikle Arap yarımadasında yaygın olan mezhep<a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a> aynı zamanda tarih boyunca farklı ekolleri etkilemiştir. Örneğin çağdaş <a href="/wiki/Vahhabilik" class="mw-redirect" title="Vahhabilik">Vahhabilik</a> hareketi Hanbelîlikten büyük ölçüde etkilenmiştir.<a href="#cite_note-Sünni_İslam2-292">[285]</a><a href="#cite_note-HallaqHanbeli-299">[292]</a> Bugün müntesibi bulunmayan fakat birçok konuda hâlâ etkilerini sürdüren bir başka fıkıh mezhebi de <a href="/wiki/Zahiriyye" class="mw-redirect" title="Zahiriyye">Zahiriyye</a>'dir.<a href="#cite_note-KaramanZahiri-295">[288]</a> Bazen belirli tarihî dönemler için <a href="/wiki/S%C3%BCnn%C3%AE" class="mw-redirect" title="Sünnî">Sünnî</a> gelenek içerisindeki beşinci fıkıh mezhebi olarak anıldığı da olur. Kurucusu <a href="/wiki/Dav%C3%BBd_el-Isbeh%C3%A2n%C3%AE" class="mw-redirect" title="Davûd el-Isbehânî">Davûd el-Isbehânî</a> olan mezhep, fıkıhta aklî metodların çoğunluğunu reddetmesi ve nassların (ayet ve hadislerin) görünen anlamlarını (zahirî anlamlarını) temel alması sebebiyle <a href="/wiki/Z%C3%A2h%C3%AEr%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Zâhîrîler">Zâhîrîyye</a> olarak adlandırılmıştır.<a href="#cite_note-galeMezhep2-294">[287]</a><a href="#cite_note-KaramanZahiri-295">[288]</a> Mezhebin gelişiminde büyük rol oynamış ve özellikle <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a>'te yayılmasına sebep olan başlıca alim ise <a href="/wiki/Eb%C3%BB_Muhammed_%C4%B0bn_Hazm" class="mw-redirect" title="Ebû Muhammed İbn Hazm">Ebû Muhammed İbn Hazm</a>'dır. Her ne kadar etkisini yitirse ve zaman içinde kitlesel varlığını kaybetse de, 20. yüzyılda da çeşitli fıkhî eserlerinde <a href="/wiki/Z%C3%A2h%C3%AEr%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Zâhîrîler">Zahirî</a> etkisi ve fıkıh anlayışı devam etmiştir.<a href="#cite_note-KaramanZahiri-295">[288]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Diğer_grup_ve_mezhepler">Diğer grup ve mezhepler</h3></div> Çeşitli mezhep ve gruplar, bazı âlimlerce mezhep, bazılarınca ayrı bir din bazılarınca ise dinî farklılıklardan ziyade etnik farklılıklarla ayrışmış gruplar olarak kabul edilirler. Zaman zaman bir mezhep olarak ortaya çıkan ayrı gruplar, zaman içinde gelişerek yeni bir din olmuşlar ve İslam'dan ayrılmışlardır. Etnik unsurların ve kültürün mezheplerle ve İslam ile kaynaşması sonucu oluşan gruplara bir örnek bugün Türkiye sınırları içerisinde kalan, Anadolu'daki, Alevîlerdir. Anadolu Alevîleri, <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>'daki Alevîler farklı olduğundan İran'dakiler, Şiîliğin bir mezhebi sayılırken Türkiye'deki Alevîlerin ayrı din olarak görenler de vardır ve ayrı bir din mi yoksa bir mezhep mi olduğu tartışma konusudur. Zaman zaman Anadolu ve Balkan Alevîlerinin Şia'nın İsnaaşeriyye kolunun Türkî bir yorumu olarak kabul edildiği iddia edilir. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Anadolu_Alevîliği">Anadolu Alevîliği</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Alevilik</a></div> <a href="/wiki/Alev%C3%AElik" class="mw-redirect" title="Alevîlik">Alevîlik</a>, Sünnîlikten sonra Türkiye'de en yaygın ikinci mezheptir. Sıklıkla ansiklopedilerde ve bilimsel kaynaklarda Şiiliğin Türkiye'deki bir mezhebi olarak tanımlanır.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Çıkış noktası <a href="/wiki/%C4%B0snaa%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnaaşeriyye">İsnaaşeriyye</a> Şiiliği olmasına rağmen uygulamada ve anlayışta oldukça büyük farklılıklar içerdiği<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a> gibi Türk kültür ve geleneklerinden büyük oranda etkilenmiştir; özellikle Alevi büyükleri antik Türk inançlarından, örneğin kamcılıktan, Aleviliğin büyük ölçüde etkilendiği ve çeşitli unsurlar barındırdığını ortaya atmışlardır.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Nitekim Batılı kaynaklarda Alevilik, "Türk veya Osmanlı Şiiliği" olarak adlandırılır. Alevî sözcüğünün kökeni Ali bin Ebu Talib'in taraftarı anlamına dayanır ki Şiilikte peygamber sonrası ilâhî bir şekilde seçilmiş olan halifenin Ali olduğu inancı Alevilikte mevcuttur.<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a> Bununla birlikte kendine has özelliklerinden ötürü, diğer bazı Alevi olarak adlandırılan gruplar gibi (örneğin, <a href="/wiki/D%C3%BCrziler" class="mw-redirect" title="Dürziler">Dürziler</a> ve <a href="/wiki/Nusayriler" class="mw-redirect" title="Nusayriler">Nusayriler</a>), Şiilik ve Sünnilik dışı ayrı bir mezhep olarak da görüldüğü olmuştur.<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a> Ek olarak Alevîlik Türk (Orta Asya ve Anadolu) <a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Sufî</a> gelenekleri ve tasavvuf akımlarından büyük oranda etkilenmiş, Şii unsurların çoğunluğu tasavvufî kavram ve unsurlarla bütünleşmiştir. Bunların dışında çeşitli Türk ve İslam kültürleri dışı etkilerin ve kökenlerin de olduğu bilim insanlarınca öne sürülmüştür: <a href="/wiki/Gnostik" title="Gnostik">Gnostikler</a>, <a href="/wiki/Zerd%C3%BC%C5%9Ftl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zerdüştlük">Zerdüştlük</a>, <a href="/wiki/Manihaizm" class="mw-redirect" title="Manihaizm">Manihaizm</a> (Mani dini) ve <a href="/wiki/Panteizm" title="Panteizm">panteizm</a> gibi.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Aleviliğin tanımlamasında son yıllarda Aleviliği ayrı bir din (veya İslam dışı) gibi görme tartışmaları ortaya çıkmış olduğu gibi,<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a> bazı bilim insanları Alevileri bir dinî azınlıktan ziyade etnik bir azınlık olarak görmüş ve tanımlamıştırlar.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Aleviliğin Türk kültürüyle sık sık bağdaştırılması ve zaman zaman Türk İslamı olarak yorumlanmasının, özellikle Kürt-Alevi etnik grubu bazlı ayrılıkçı hareketlere karşı geliştirildiğini savunan bilim insanları da olmuştur.<a href="#cite_note-Vorhoff-302">[295]</a> Alevilik özellikle Bektaşilik ile büyük ölçüde paraleldir ve bugün iki isim sıklıkla birbiri yerine kullanılır.<a href="#cite_note-Norton-303">[296]</a> Bununla birlikte Bektaşilik daha ziyade bir tasavvuf tarikatıdır ve temel nitelikleri, özellikleri de tasavvufîdir.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Nitekim Aleviliğin Bektaşilikle iç içeliği sonucu birçok tasavvufî öğe, Bektaşî geleneği Aleviliğe dâhil olmuştur. Cem ayinleri, dede, pir ve mürşitlerin eğitiminde kurtuluşa erecek Sufî yolun takip edilmesi,<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> her ne kadar her Alevi tarafından sıkıca takip edilmese de, Bektaşilik ile Aleviliğin paylaştığı temel unsurlardandır. Bektaşî-Alevî geleneğinde, tasavvufî unsurlarla bütünleşmiş yolu benimseyenlerle, etnik olarak ilgili gelenekten olanlar arasında ayrım yapılır: Hacı Bektaş'ın yolunu takip eden Bektaşi-Alevilere Yol Evladı tabiri kullanılırken, etnik olarak gelenekten olanlara Bel Evladı tabiri tercih edilir.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Alevîler'in ibadet yeri <a href="/wiki/Cemevi" title="Cemevi">cemevidir</a>.<a href="#cite_note-Vorhoff-302">[295]</a><a href="#cite_note-Norton-303">[296]</a> Aslen Bektaşî geleneğinde bir tür inisiyasyon ritüeli olan cem ayini (ayin-i cem) Alevi ibadetinde çok önemli bir yer tutar<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> ki nitekim liturji açısından İsnaaşeriyye ile Alevilik arasındaki büyük farklılıkların bir göstergesidir.<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a> Cem ayinlerinde birçok Şii temelli sembol bulunur: Kötü bir sonla karşılaşan imamlar Hüseyin ve Hasan'a atfen on iki mum söndürülür, özellikle On İki İmam, Kerbela gibi şeyleri konu edinen <a href="/w/index.php?title=Nefes_(din)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nefes (din) (sayfa mevcut değil)">nefes</a>ler söylenir ve <a href="/wiki/Semah" title="Semah">semah</a> yapılır.<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Şii ve Sünnilerin genelinden farklı olarak Ramazan ayında <a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">oruç</a> tutmazlar.<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a><a href="#cite_note-Norton-303">[296]</a> Kendileri <a href="/wiki/Muharrem" title="Muharrem">Muharrem</a> ayının 10'unda, üçüncü imam <a href="/wiki/H%C3%BCseyin" title="Hüseyin">Hüseyin</a>'in <a href="/wiki/Kerbela" title="Kerbela">Kerbela</a>'da öldürüldüğü günü oruç tutarak geçirirler.<a href="#cite_note-Peimani-301">[294]</a> Nitekim Şiiler ve Sünnilerce uygulanan ve Sünnilere ve her iki grup tarafından da İslam'ın şartlarından kabul edilen <a href="/wiki/Hac" title="Hac">hac</a> da Aleviler tarafından uygulanmaz. Alevilikteki davranışsal temel ise ünlü bir Alevi deyişiyle şöyle tanımlanmıştır: "eline, diline, beline sahip ol".<a href="#cite_note-Mandel-300">[293]</a> Türkiye'de bulunan Şiilerin ve dolayısıyla Alevilerin nüfusunun kaçta kaçını oluşturduğu net olarak bilinmemektedir;<a href="#cite_note-Livni-304">[297]</a> bununla birlikte Caferilerin ve Alevilerin toplamda nüfusun %7 ile %30 arasında bir kısmını oluşturduğuna yönelik tahminler ve çalışmalar bulunmaktadır.<a href="#cite_note-AleviLoC-305">[298]</a> Bir <a href="/wiki/Avrupa_Birli%C4%9Fi" title="Avrupa Birliği">AB</a> raporuna göre Türkiye'de 15-20 milyon Alevi bulunmaktadır.<a href="#cite_note-306">[299]</a> Birçok Alevi yazara göre de Türkiye'deki Alevi nüfusu, Türkiye toplam nüfusunun üçte biri kadardır ki bu yaklaşık 20 milyon veya üzeri bir rakama işaret eder.<a href="#cite_note-TAT-307">[300]</a> Bununla birlikte daha düşük tahminler de yapılmış. Bu tahminlere göre Alevi nüfus daha ziyade 10 veya 12 milyon civarıdır;<a href="#cite_note-TAT-307">[300]</a> bununla birlikte nüfusa oranı %10'un altına düşüren, net sayıyı 5 milyon civarında tespit eden başka tahminler de vardır.<a href="#cite_note-Livni-304">[297]</a> Alevilik tanımının göreceli yönlerinin bulunmasından dolayı tüm tahminlerin doğruluk payı olduğu fikrini ortaya atan bilim insanları da olmuştur.<a href="#cite_note-Livni-304">[297]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Tasavvuf">Tasavvuf</h4></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Dhikr_Rifa-iyya.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Dhikr_Rifa-iyya.jpg/220px-Dhikr_Rifa-iyya.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Dhikr_Rifa-iyya.jpg/330px-Dhikr_Rifa-iyya.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Dhikr_Rifa-iyya.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="277" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rufailik" class="mw-redirect" title="Rufailik">Rifaiyye</a> tarikatından <a href="/wiki/Zikir" title="Zikir">zikreden</a> şahısları gösteren bir betimleme.</figcaption></figure> <a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvuf</a> veya Sufizm bir <a href="/wiki/Mezhep" title="Mezhep">mezhep</a> olmamakla birlikte, kendine birçok farklı mezhepte yer bulmuş, <a href="/wiki/%C3%87ilecilik" title="Çilecilik">çileci</a>, zaman zaman <a href="/wiki/Ezoterik" class="mw-redirect" title="Ezoterik">ezoterik</a>, <a href="/wiki/Monistik" class="mw-redirect" title="Monistik">monistik</a> veya <a href="/wiki/Panteistik" class="mw-redirect" title="Panteistik">panteistik</a> yönleri de olan <a href="/wiki/Tarikat" title="Tarikat">tarikat</a> ya da İslam akımıdır. Tasavvuf veya Sufi kelimelerinin kökeni konusunda ihtilaf olduğu gibi ortaya çıkışı hususunda da ihtilaf vardır. Din bilimleri açısından tasavvuf akımının hicrî ikinci yüzyıldan itibaren başladığı özellikle İslam'ın yaygınlaşması ve yeni toprakların İslam devletine katılmasıyla birlikte yaygınlaştığı bilinmektedir. <a href="/wiki/Cabir_bin_Hayyan" class="mw-redirect" title="Cabir bin Hayyan">Cabir bin Hayyan</a>, <a href="/w/index.php?title=Ebu_Ha%C5%9Fim_el-K%C3%BBf%C3%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ebu Haşim el-Kûfî (sayfa mevcut değil)">Ebu Haşim el-Kûfî</a> ve <a href="/w/index.php?title=Abduk_es-S%C3%BBf%C3%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abduk es-Sûfî (sayfa mevcut değil)">Abduk es-Sûfî</a> birçok araştırmacı tarafından ilk mutasavvıflardan sayılmışlardır.<a href="#cite_note-308">[301]</a><a href="#cite_note-309">[302]</a> Tasavvuf akımı kendinden önce ve sonra ortaya çıkan farklı dini veya <a href="/wiki/Mistik" class="mw-redirect" title="Mistik">mistik</a> akımlardan büyük ölçüde etkilenerek ortaya çıkmıştır.<a href="#cite_note-310">[303]</a><a href="#cite_note-311">[304]</a><a href="#cite_note-312">[305]</a> Nitekim tasavvuf tarihçelerinde, Antik Çağ'dan tanınmış bazı âlim ve düşünürler, özellikle <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> ve <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>'daki gizemci bazı mezhepler ve felsefeler övülmüş, tasavvufla ilişkilendirilmiş bu felsefelerin tasavvufî düşünceyle ortak bir paydada buluştuğu ifade edilmiştir;<a href="#cite_note-313">[306]</a> Örneğin, batı mistiklerinden Pisagor, birçok mutasavvıf ve eser tarafından sıklıkla övülmüş, tasavvufla ilişkilendirilmiştir.<a href="#cite_note-314">[307]</a> <a href="/wiki/Oryantalist" class="mw-redirect" title="Oryantalist">Oryantalist</a> De Lacy O'Leary tasavvufun üzerinde oturduğu temel eylemler, davranışlar ve kavramların İslam'da bulunmadığını ve dışarıdan İslam kültürüne geldiğini iddia etmiştir.<a href="#cite_note-315">[308]</a><a href="#cite_note-316">[309]</a> Bu fikirler mutasavvıflar arasında bazen kabul görüp, bazen görmemektir. Genelde mutasavvıflar tasavvufî görüşlerin ve kavramların Kur'an temelli olduğunu ve peygamber ile sahabe zamanında olduğuna inanırlar. Tasavvufî düşünce kendi içinde birçok gruba ayrılır ve bu grupların her birine <a href="/wiki/Tarikat" title="Tarikat">tarikat</a> denir. Tarikatlar, geçmişlerinin peygamberin zamanında yaşayan Müslümanlardan birine kadar gittiğini iddia ederler ve o zamandan günümüze kadar düşüncesel anlamda önderlik etmiş şahısların bir silsilesini oluştururlar. Bazı din bilimciler Batı'daki <a href="/wiki/Panteistik" class="mw-redirect" title="Panteistik">panteistik</a> düşüncelerle tasavvuftaki ontolojik düşüncelerin benzerliğini savunsa da, birçok mutasavvıf bunu reddetmiştir. Nitekim tasavvufta <a href="/wiki/Ontolojik" class="mw-redirect" title="Ontolojik">ontolojik</a> yapı tarikatlar arası farklılık göstermektedir. Tasavvufun temelinde sıklıkla, Allah'ın tek olduğu, sadece tanrısal anlamda değil varlıksal anlamda da tek olduğu, onun dışında hiçbir varlık bulunmadığı, evrenin ve içindeki canlı cansız her şeyin Allah'ın varlığının bir yansıması olduğu fikri yatar (Vahdet-i Vücut, Panteizm). Bu noktada ontolojik anlayış çoğu tasavvufî akımda benzer olsa da, ayrıntılarda farklar görülür. Tasavvufta Kur’an’da hayatın her alanında zahirî (görünen) şeylerin ardında kalan daha derin bir anlam olduğu fikri egemendir. Bunun dışında özel bir <a href="/wiki/Z%C3%BChd" title="Zühd">zühd</a> kavramı vardır ve mutasavvıflar hayata dair zevklerden ruhanî zevklere ulaşabilmek için kaçınmalıdırlar. Yoğun bir çilecilik anlayışı mevcuttur fakat bu çileciliğin tezahürleri tarikattan tarikata farklılaşabilir. Tasavvufta farz ve nafile ibadetlerin dışında uzun toplu veya bireysel <a href="/wiki/Zikir" title="Zikir">zikir</a> önemli bir ibadettir. Ayrıca tasavvufta, kişinin kendini tasavvufî anlamda geliştirmesi için, bir şeyhe bağlanması şarttır. Tasavvufa göre kişi tasavvufta ilerledikçe çeşitli varlıksal mertebelerden geçer ve sonunda kemâle erer. Ayrıca beden ve nefis doğaları gereği kötü ve hakir görülür, nefse ve bedensel ihtiyaçlara sıklıkla yenilecek bir düşman, aşılacak bir engel olarak bakılır. Buna göre Allah'ın bir parçası olan ruhun, onun varlığında farkındalığına kavuşması için bunlar şarttır. Nitekim bu da çileciliğin tasavvuftaki yerinin sebeplerindendir. Ayrıca tasavvufta Allah'a karşı duyulan ve önemli bir yeri olan <a href="/w/index.php?title=A%C5%9Fk_(tasavvuf)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aşk (tasavvuf) (sayfa mevcut değil)">aşk</a> kavramı mevcuttur. Nitekim sıklıkla yapılan ibadetlerin cennet arzusu veya cehennem korkusu yerine bu aşk uğruna yapılması gerektiği vurgulanır. Bu aşk kavramı tasavvuf edebiyatında da kendine önemli bir yer bulmuştur ve gerek Allah'tan gerekse Muhammed'den tasavvuf edebiyatında sıklıkla sevgili olarak söz edilmiştir. Tasavvuf, özellikle <a href="/wiki/%C5%9Eeyh" title="Şeyh">şeyh</a>-<a href="/wiki/M%C3%BCrid" title="Mürid">mürid</a> ilişkisi ve barındırdığı çeşitli ontolojik fikirler (örneğin <a href="/wiki/Vahdet-i_v%C3%BCcud" class="mw-redirect" title="Vahdet-i vücud">vahdet-i vücud</a>) sebebiyle zaman zaman çeşitli din âlimlerince kınanmış ve hatta tekfir edilmiştir. Bu âlimlere bir örnek <a href="/wiki/%C4%B0bn_Teymiye" class="mw-redirect" title="İbn Teymiye">İbn Teymiye</a>'dir. <a href="/wiki/Gazali" class="mw-redirect" title="Gazali">Gazali</a> gibi bazı İslam âlimleriyse tasavvufî görüşe hak vermiş ve İslam dairesi içinde, saf ve hakikî bir yol olduğunu savunmuş, tasavvufun gelişimine katkılarda bulunmuştur. Tasavvufun İslam kültüründeki yeri büyüktür ve gerek Sünnî gerekse Şii topluluklarda önemli bir yer tutar. <a href="/wiki/Tasavvuf_edebiyat%C4%B1" title="Tasavvuf edebiyatı">Tasavvuf edebiyatı</a> ve musikîsi İslam kültüründe önemli bir rol oynamıştır. Tarih boyunca birçok tanınmış mutasavvıf şair vardır ve gerek tasavvuf edebiyatı gerekse Doğu edebiyatında önemli bir yere sahiptirler. Bunlara <a href="/wiki/Celaleddin-i_Rum%C3%AE" class="mw-redirect" title="Celaleddin-i Rumî">Celaleddin-i Rumî</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eeyh_Galib" class="mw-redirect" title="Şeyh Galib">Şeyh Galib</a>, <a href="/wiki/Ferid%C3%BCddin_Attar" class="mw-redirect" title="Feridüddin Attar">Feridüddin Attar</a>, <a href="/wiki/H%C3%A2f%C4%B1z_(%C5%9Fair)" class="mw-redirect" title="Hâfız (şair)">Hâfız</a>, <a href="/wiki/Sadi_%C5%9Eirazi" class="mw-redirect" title="Sadi Şirazi">Sadi Şirazi</a>, <a href="/w/index.php?title=%C4%B0bn_Ferid&action=edit&redlink=1" class="new" title="İbn Ferid (sayfa mevcut değil)">İbn Ferid</a> ve <a href="/wiki/Yunus_Emre" title="Yunus Emre">Yunus Emre</a> gibi isimler örnek olarak verilebilir. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dünyada_Müslümanlar">Dünyada Müslümanlar</h2></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:World_Muslim_Population_Pew_Forum.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/World_Muslim_Population_Pew_Forum.png/500px-World_Muslim_Population_Pew_Forum.png" decoding="async" width="500" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/World_Muslim_Population_Pew_Forum.png/750px-World_Muslim_Population_Pew_Forum.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/World_Muslim_Population_Pew_Forum.png/1000px-World_Muslim_Population_Pew_Forum.png 2x" data-file-width="1376" data-file-height="660" /></a><figcaption><a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanların</a> yeryüzündeki dağılımını gösteren, <a href="/wiki/Pew_Research_Center" title="Pew Research Center">Pew</a> kuruluşuna ait bir harita.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Demografi">Demografi</h3></div> İslam dini, 2 milyarı aşan inananıyla <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlıktan</a> sonra dünyanın en yaygın ikinci dinidir.<a href="#cite_note-317">[310]</a> Dünyadaki Müslümanların çoğu <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a>'da, <a href="/wiki/Afrika" title="Afrika">Afrika</a>'nın ortasında ve kuzeyinde, <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a>'nın batısında ve güneydoğusunda ve <a href="/wiki/Balkanlar" title="Balkanlar">Balkanlar</a>'da yaşamaktadır. Ayrıca <a href="/wiki/Avrupa" title="Avrupa">Avrupa</a>, <a href="/wiki/Avustralya" title="Avustralya">Avustralya</a> ve <a href="/wiki/Amerika" title="Amerika">Amerika</a> gibi diğer kıtalarda da on milyonlarca <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> yaşamaktadır. Müslümanların yarısından fazlası <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a>'da, %25'i <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> ve <a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a>'da yaşar; ama bugün dünyanın neredeyse her ülkesinde Müslüman topluluklar vardır.<a href="#cite_note-:5-23">[20]</a><a href="#cite_note-:6-29">[26]</a> Dünya nüfusunun yaklaşık %25'ini kapsayan İslam dini,<a href="#cite_note-:1-27">[24]</a> en büyük dinlerden biri olarak varlığını sürdürmektedir. Müslümanların %80-90'ı <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünni</a>, %10-20'si de <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şii</a>'dir.<a href="#cite_note-:2-28">[25]</a> Yaklaşık 50 ülkenin nüfusunun çoğunluğu Müslümandır.<a href="#cite_note-:2-28">[25]</a> Bunların <a href="/wiki/Suudi_Arabistan" title="Suudi Arabistan">Suudi Arabistan</a>, <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a>, <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>'ı kapsayan bir avuç kadarı <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">şeriatı</a> temel alan İslam devleti olarak kabul edilir.<a href="#cite_note-:2-28">[25]</a> Diğer ülkelerin çoğu, büyük bölümü <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a>'da olmak üzere, İslam'ı sadece resmi devlet dini kabul eder (<a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a>, <a href="/wiki/Cezayir" title="Cezayir">Cezayir</a>, <a href="/wiki/Fas" title="Fas">Fas</a>, <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a>...).<a href="#cite_note-:2-28">[25]</a> Bazılarının ise ağırlıklı olarak Müslüman bir nüfusu ama <a href="/wiki/Laiklik" title="Laiklik">laik</a> yönetimleri vardır (<a href="/wiki/Arnavutluk" title="Arnavutluk">Arnavutluk</a>, <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>, <a href="/wiki/Senegal" title="Senegal">Senegal</a>, <a href="/wiki/Bosna-Hersek" title="Bosna-Hersek">Bosna-Hersek</a>...). <a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya">Endonezya</a>, dünyada en büyük Müslüman nüfusa sahip ülkedir; Müslümanların yaklaşık %13'ü (231 milyon) orada yaşamaktadır.<a href="#cite_note-:1-27">[24]</a><a href="#cite_note-oxfordEndonezya-318">[311]</a><a href="#cite_note-319">[312]</a> Onu sırasıyla <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a>, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> ve <a href="/wiki/Banglade%C5%9F" title="Bangladeş">Bangladeş</a> izlemektedir.<a href="#cite_note-:2-28">[25]</a> Nüfusunun %100'üne yakını Müslüman olan <a href="/wiki/Suudi_Arabistan" title="Suudi Arabistan">Suudi Arabistan</a>, Müslüman nüfusun tüm nüfusa oranı bakımından dünya birincisidir.<a href="#cite_note-320">[313]</a> <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> ise, sayısal açıdan dünyanın en büyük Müslüman azınlık nüfusunun (yaklaşık 195 milyon) yaşadığı ülkedir. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_çok_Müslüman_bulunan_ülkeler">En çok Müslüman bulunan ülkeler</h3></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Sıra </th> <th>Ülke </th> <th>Konum </th> <th>Toplam Nüfus (2022) </th> <th>Müslüman Nüfus </th> <th>Toplam nüfusun Müslüman yüzdesi (yaklaşık) </th> <th>Kaynak </th></tr> <tr> <td>1. </td> <td><a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya"><img alt="Endonezya" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Flag_of_Indonesia.svg/22px-Flag_of_Indonesia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Flag_of_Indonesia.svg/33px-Flag_of_Indonesia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Flag_of_Indonesia.svg/44px-Flag_of_Indonesia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya">Endonezya</a> </td> <td><a href="/wiki/G%C3%BCneydo%C4%9Fu_Asya" title="Güneydoğu Asya">Güneydoğu Asya</a> </td> <td>279.134.505 </td> <td>229.000.000 </td> <td>%82.04 </td> <td rowspan="20"><a href="#cite_note-321">[314]</a> </td></tr> <tr> <td>2. </td> <td><a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan"><img alt="Pakistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/22px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/33px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/44px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> </td> <td><a href="/wiki/G%C3%BCney_Asya" title="Güney Asya">Güney Asya</a> </td> <td>229.488.994 </td> <td>200.400.000 </td> <td>%87.32 </td></tr> <tr> <td>3. </td> <td><a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan"><img alt="Hindistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/22px-Flag_of_India.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/33px-Flag_of_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/44px-Flag_of_India.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> </td> <td><a href="/wiki/G%C3%BCney_Asya" title="Güney Asya">Güney Asya</a> </td> <td>1.406.631.776 </td> <td>195.000.000 </td> <td>%13.86 </td></tr> <tr> <td>4. </td> <td><a href="/wiki/Banglade%C5%9F" title="Bangladeş"><img alt="Bangladeş" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Flag_of_Bangladesh.svg/22px-Flag_of_Bangladesh.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Flag_of_Bangladesh.svg/33px-Flag_of_Bangladesh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Flag_of_Bangladesh.svg/44px-Flag_of_Bangladesh.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Banglade%C5%9F" title="Bangladeş">Bangladeş</a> </td> <td><a href="/wiki/G%C3%BCney_Asya" title="Güney Asya">Güney Asya</a> </td> <td>167.885.689 </td> <td>153.700.000 </td> <td>%91.55 </td></tr> <tr> <td>5. </td> <td><a href="/wiki/Nijerya" title="Nijerya"><img alt="Nijerya" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_Nigeria.svg/22px-Flag_of_Nigeria.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_Nigeria.svg/33px-Flag_of_Nigeria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_Nigeria.svg/44px-Flag_of_Nigeria.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Nijerya" title="Nijerya">Nijerya</a> </td> <td><a href="/wiki/Bat%C4%B1_Afrika" title="Batı Afrika">Batı Afrika</a> </td> <td>216.746.934 </td> <td>99.000.000 </td> <td>%45.67 </td></tr> <tr> <td>6. </td> <td><a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır"><img alt="Mısır" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/22px-Flag_of_Egypt.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/33px-Flag_of_Egypt.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/44px-Flag_of_Egypt.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a> </td> <td><a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a> </td> <td>106.156.692 </td> <td>87.500.000 </td> <td>%82.42 </td></tr> <tr> <td>7. </td> <td><a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran"><img alt="İran" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/22px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/33px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/44px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a> <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a> </td> <td><a href="/wiki/Bat%C4%B1_Asya" title="Batı Asya">Batı Asya</a> </td> <td>86.022.837 </td> <td>82.500.000 </td> <td>%95.90 </td></tr> <tr> <td>8. </td> <td><a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye"><img alt="Türkiye" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/22px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/33px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/44px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a> <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a> </td> <td><a href="/wiki/Bat%C4%B1_Asya" title="Batı Asya">Batı Asya</a> </td> <td>85.561.976 </td> <td>79.850.000 </td> <td>%93.32 </td></tr> <tr> <td>9. </td> <td><a href="/wiki/Cezayir" title="Cezayir"><img alt="Cezayir" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/22px-Flag_of_Algeria.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/33px-Flag_of_Algeria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/44px-Flag_of_Algeria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Cezayir" title="Cezayir">Cezayir</a> </td> <td><a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a> </td> <td>45.350.148 </td> <td>41.240.913 </td> <td>%90.93 </td></tr> <tr> <td>10. </td> <td><a href="/wiki/Sudan" title="Sudan"><img alt="Sudan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/22px-Flag_of_Sudan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/33px-Flag_of_Sudan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/44px-Flag_of_Sudan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Sudan" title="Sudan">Sudan</a> </td> <td><a href="/wiki/Do%C4%9Fu_Afrika" title="Doğu Afrika">Doğu Afrika</a> </td> <td>45.992.020 </td> <td>39.585.777 </td> <td>%86.07 </td></tr> <tr> <td>11. </td> <td><a href="/wiki/Irak" title="Irak"><img alt="Irak" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/22px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/33px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/44px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a> </td> <td><a href="/wiki/Bat%C4%B1_Asya" title="Batı Asya">Batı Asya</a> </td> <td>40.222.493 </td> <td>38.465.864 </td> <td>%95.63 </td></tr> <tr> <td>12. </td> <td><a href="/wiki/Fas" title="Fas"><img alt="Fas" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/22px-Flag_of_Morocco.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/33px-Flag_of_Morocco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/44px-Flag_of_Morocco.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Fas" title="Fas">Fas</a> </td> <td><a href="/wiki/Kuzey_Afrika" title="Kuzey Afrika">Kuzey Afrika</a> </td> <td>37.930.989 </td> <td>36.910.560 </td> <td>%97.30 </td></tr> <tr> <td>13. </td> <td><a href="/wiki/Etiyopya" title="Etiyopya"><img alt="Etiyopya" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Flag_of_Ethiopia.svg/22px-Flag_of_Ethiopia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Flag_of_Ethiopia.svg/33px-Flag_of_Ethiopia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Flag_of_Ethiopia.svg/44px-Flag_of_Ethiopia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Etiyopya" title="Etiyopya">Etiyopya</a> </td> <td><a href="/wiki/Do%C4%9Fu_Afrika" title="Doğu Afrika">Doğu Afrika</a> </td> <td>114.963.588 </td> <td>35.600.000 </td> <td>%30.96 </td></tr> <tr> <td>14. </td> <td><a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan"><img alt="Afganistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/22px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/33px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/44px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a> <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a> </td> <td><a href="/wiki/Orta_Asya" title="Orta Asya">Orta Asya</a>'nın güneyi </td> <td>38.928.346 </td> <td>34.836.014 </td> <td>%89.48 </td></tr> <tr> <td>15. </td> <td><a href="/wiki/Suudi_Arabistan" title="Suudi Arabistan"><img alt="Suudi Arabistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/22px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/33px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/44px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Suudi_Arabistan" title="Suudi Arabistan">Suudi Arabistan</a> </td> <td><a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> </td> <td>34.813.871 </td> <td>31.878.000 </td> <td>%91.56[<a href="/wiki/Vikipedi:Do%C4%9Frulanabilirlik#Güvenilirliği_şüpheli_kaynaklar" title="Vikipedi:Doğrulanabilirlik">daha iyi kaynak gerekli</a>] </td></tr> <tr> <td>16. </td> <td><a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin"><img alt="Çin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/22px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/33px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/44px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin">Çin</a> </td> <td><a href="/wiki/Do%C4%9Fu_Asya" title="Doğu Asya">Doğu Asya</a> </td> <td>1.439.323.776 </td> <td>28.127.500 </td> <td>%1.95 </td></tr> <tr> <td>17. </td> <td><a href="/wiki/Yemen" title="Yemen"><img alt="Yemen" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/22px-Flag_of_Yemen.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/33px-Flag_of_Yemen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/44px-Flag_of_Yemen.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Yemen" title="Yemen">Yemen</a> </td> <td><a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> </td> <td>29.825.964 </td> <td>27.784.498 </td> <td>%93.15 </td></tr> <tr> <td>18. </td> <td><a href="/wiki/%C3%96zbekistan" title="Özbekistan"><img alt="Özbekistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/22px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/33px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/44px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a> <a href="/wiki/%C3%96zbekistan" title="Özbekistan">Özbekistan</a> </td> <td><a href="/wiki/Orta_Asya" title="Orta Asya">Orta Asya</a> </td> <td>33.469.203 </td> <td>26.550.000 </td> <td>%79.32 </td></tr> <tr> <td>19. </td> <td><a href="/wiki/Nijer" title="Nijer"><img alt="Nijer" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Flag_of_Niger.svg/22px-Flag_of_Niger.svg.png" decoding="async" width="22" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Flag_of_Niger.svg/33px-Flag_of_Niger.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Flag_of_Niger.svg/44px-Flag_of_Niger.svg.png 2x" data-file-width="700" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Nijer" title="Nijer">Nijer</a> </td> <td><a href="/wiki/Bat%C4%B1_Afrika" title="Batı Afrika">Batı Afrika</a> </td> <td>24.206.644 </td> <td>21.101.926 </td> <td>%87.17 </td></tr> <tr> <td>20. </td> <td><a href="/wiki/Rusya" title="Rusya"><img alt="Rusya" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Rusya" title="Rusya">Rusya</a> </td> <td><a href="/wiki/Kuzey_Asya" title="Kuzey Asya">Kuzey Asya</a> </td> <td>145.934.462 </td> <td>20.000.000 </td> <td>%13.70 </td></tr> <tr> <td colspan="7">NOT: Belirtilen rakamlar yaklaşık olup, 2022 yılı verilerini göstermektedir. </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gelecek_yıllarda_Müslümanlar">Gelecek yıllarda Müslümanlar</h3></div> İslam, dünyada en hızlı büyüyen dindir.<a href="#cite_note-:7-322">[315]</a> <a href="/wiki/Amerika_Birle%C5%9Fik_Devletleri" title="Amerika Birleşik Devletleri">ABD</a>'li araştırma şirketi <a href="/wiki/Pew_Research_Center" title="Pew Research Center">Pew Research Center</a>'ın 2017'de yapmış olduğu bir araştırmaya göre İslam dini, en çok 2070 yılında <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlığı</a> geçip dünyanın en kalabalık dini olacak, yaklaşık 2.9 milyarlık bir nüfusa ulaşacak ve <a href="/wiki/Kuzey_Amerika" title="Kuzey Amerika">Kuzey Amerika</a> ile <a href="/wiki/Avrupa" title="Avrupa">Avrupa</a> kıtalarında Müslüman nüfusu artacaktır.<a href="#cite_note-:7-322">[315]</a> Bazı öngörülere göre ise, bu <a href="/wiki/Demografi" title="Demografi">demografik</a> değişimin 2050 yılına kadar gerçekleşmesi beklenmektedir.<a href="#cite_note-323">[316]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kültür">Kültür</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC" title="İslam kültürü">İslam kültürü</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sanat">Sanat</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam_sanat%C4%B1" title="İslam sanatı">İslam sanatı</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Selimiye_Mosque,_Dome.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Selimiye_Mosque%2C_Dome.jpg/220px-Selimiye_Mosque%2C_Dome.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Selimiye_Mosque%2C_Dome.jpg/330px-Selimiye_Mosque%2C_Dome.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Selimiye_Mosque%2C_Dome.jpg/440px-Selimiye_Mosque%2C_Dome.jpg 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/Selimiye_Camii" title="Selimiye Camii">Selimiye Camii</a>'nin kubbesinin içi; <a href="/wiki/Edirne_(il)" title="Edirne (il)">Edirne</a>, <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>. (İslamî sanatlarda <a href="/wiki/Dekoratif_sanat" title="Dekoratif sanat">dekoratif sanatlar</a> önemli bir yer tutar.)</figcaption></figure>İslamî sanatlar, İslam kültürünün büyük bir bölümünü oluştururlar.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> İslamî sanat(lar) terimi, görece yeni bir terimdir ve genel olarak modern bir kavram olarak ele alınabilir.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Terim ile kastedilen, İslam topraklarında üretilen, İslam kültürünün izini taşıyan sanat eserleridir. Eserlerin illâki Müslüman için veya Müslümanlar tarafından yapılmış olması gerekmez.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Nitekim birçok <a href="/wiki/Hindu" class="mw-redirect" title="Hindu">Hindu</a>, <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyan</a> ve <a href="/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler">Yahudi</a> sanatçılar İslamî sanat eserleri verdikleri gibi, Müslümanlar tarafından yapılan bazı sanat eserlerinin alıcıları da <a href="/wiki/Gayrim%C3%BCslim" title="Gayrimüslim">gayrimüslimdir</a>.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Zaman zaman tarihi İslamî sanat eserleri ve sanatçılar, çağdaş zamanlarda dinîden ziyade millî sanat açısından değerlendirilmiştirler; bununla birlikte bu, genelde yanlış bulunur, zira İslamî sanatlarda tarih boyunca ortak olan değer ve vurgu İslam'dır ve sanatlar birçok <a href="/wiki/Etnik_grup" title="Etnik grup">etnik grubun</a> katkısının sonucu olarak ortaya çıkmışlardır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Nitekim o dönemlerde İslam topraklarında bulunan <a href="/wiki/Vatanda%C5%9F" title="Vatandaş">vatandaşların</a> da ayırıcı özelliği, etnik gruplarından ziyade dini inançlarıydı ve bu sebeple de bugün birçok tarihî İslamî sanatçının yaşadığı coğrafyaya bakarak etnik kökenini bilmek çok zordur.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg/220px-Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg/330px-Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg/440px-Spain_Andalusia_Granada_BW_2015-10-25_17-22-07.jpg 2x" data-file-width="2303" data-file-height="3455" /></a><figcaption><a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs_Emev%C3%AE_Devleti" title="Endülüs Emevî Devleti">Endülüs Emevi Devleti</a> döneminden kalma <a href="/wiki/El_Hamra_Saray%C4%B1" title="El Hamra Sarayı">El Hamra Sarayı</a> (<a href="/wiki/Granada" title="Granada">Granada</a>, <a href="/wiki/%C4%B0spanya" title="İspanya">İspanya</a>)</figcaption></figure><figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg/220px-Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg" decoding="async" width="220" height="290" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg/330px-Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg/440px-Story_of_Mejnun_-_in_wilderness.jpg 2x" data-file-width="683" data-file-height="900" /></a><figcaption>1507'den kalma, <a href="/wiki/Leyl%C3%A2_ile_Mecnun" title="Leylâ ile Mecnun">Leylâ ile Mecnun</a> hikâyesinin betimlendiği bir <a href="/wiki/Minyat%C3%BCr" title="Minyatür">minyatür</a></figcaption></figure>İslam itikadındaki Tanrı (<a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>) inancında <a href="/wiki/Antropomorfizm" class="mw-redirect" title="Antropomorfizm">antropomorfizme</a> yer verilmemesi, buna kesin bir şekilde karşı çıkışı ve Allah'ın sureti olmadığı için betimlenemeyecek olduğu inancı, <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlıktakine</a> benzer bir <a href="/wiki/%C4%B0kona" title="İkona">ikona</a> ve dinî resim geleneğinin oluşmasını engellemiştir.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Ayrıca İslam'da <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">peygamberlere</a> tanrısal özelliklerin izafe edilmemesi, peygamberlerin de betimlenmesini dinî anlamda büyük ölçüde gereksiz kılmıştır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Ek olarak, İslam'ın <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">putperestliğe</a> karşı oluşu ve <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da <a href="/wiki/Putperestlik" title="Putperestlik">putperestliğin</a> şiddetli bir şekilde reddedilmesi, özellikle <a href="/wiki/Heykel" title="Heykel">heykel</a> gibi sanatlara Müslümanların, özellikle de aktif <a href="/wiki/Paganizm" title="Paganizm">pagan</a> putperestliğinin devam ettiği çağlarda, mesafeli durmasına sebep olmuştur.<a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> Bununla birlikte Kur'an'da heykel sanatına veya insan (peygamberler dahil) suretlerinin betimlenmesine; tapınmak için, yani putperestlik için yapılmadıkları sürece, herhangi karşıt bir <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayet</a> bulunmaz.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Nitekim sonraki yüzyıllarda, özellikle yeni fethedilen topraklarda var olan sanat gelenekleri ile İslam'daki kavram ve sembollerin kaynaşması sonucu, özellikle <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a> bölgesinde, gerek <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a> gerekse diğer peygamberleri betimleyen görsel eserler, nadir de olsalar yapılmışlardır ve figüratif betimleme, 7. yüzyılın ilk dönemlerine kadar pek de sorunsal olmamıştır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-oxfordResim-326">[319]</a> Bununla birlikte, özellikle peygamberin betimlemeleri dinî bir bağlamda değil de tarihî bir bağlamda yapılmıştır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul,_Turkey_004.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul%2C_Turkey_004.jpg/220px-Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul%2C_Turkey_004.jpg" decoding="async" width="220" height="97" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul%2C_Turkey_004.jpg/330px-Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul%2C_Turkey_004.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul%2C_Turkey_004.jpg/440px-Courtyard_of_the_S%C3%BCleymaniye_Mosque_in_Istanbul%2C_Turkey_004.jpg 2x" data-file-width="4211" data-file-height="1866" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>'daki <a href="/wiki/S%C3%BCleymaniye_Camii" title="Süleymaniye Camii">Süleymaniye Camii</a>'nin avlusunda bazı <a href="/wiki/Hat_sanati" class="mw-redirect" title="Hat sanati">hat</a> yazıları</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg/160px-Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg" decoding="async" width="160" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg/240px-Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg/320px-Luck_of_Edenhall_VandA_C.1toB-1959.jpg 2x" data-file-width="2555" data-file-height="3833" /></a><figcaption>Edenhall'ın Şansı olarak adlandırılan, <a href="/wiki/13._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="13. yüzyıl">13. yüzyıldan</a> kalma bir <a href="/wiki/Suriye" title="Suriye">Suriye</a> ve <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r" title="Mısır">Mısır</a> zarifli beher. <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F" title="Orta Çağ">Orta Çağ</a>'dan beri beher, <a href="/wiki/%C4%B0ngiltere" title="İngiltere">İngiltere</a>'dedir.</figcaption></figure> <a href="/wiki/Bat%C4%B1_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="Batı dünyası">Batı</a>'da sanatın önder türleri <a href="/wiki/Resim" title="Resim">resim</a> ve <a href="/wiki/Heykel" title="Heykel">heykel</a> iken, İslam'da bu formlar yukarıda belirtilen sebeplerin de etkisiyle pek benimsenememiştir.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Bunun yerine <a href="/wiki/Ah%C5%9Fap" title="Ahşap">ahşap</a>, <a href="/wiki/Metal" title="Metal">metal</a> işlemeciliği, <a href="/wiki/Dekoratif_sanat" title="Dekoratif sanat">dekoratif sanatlar</a>, <a href="/wiki/Seramik" title="Seramik">seramik</a> ve <a href="/wiki/Cam" title="Cam">cam</a> sanatları ile ciltleme ve <a href="/wiki/Hat_Sanat%C4%B1" class="mw-redirect" title="Hat Sanatı">hat sanatı</a> büyük yer ve öneme sahip olmuştur.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> Süsleme sanatlarında özellikle geometrik ve simetrik motifler sıklıkla yer almıştır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-327">[320]</a> Genellikle gerçekçi suret betimlemesinden uzak duran İslam sanatı, bu nedenle daha hayalci bir tarza sahip olan <a href="/wiki/Minyat%C3%BCr" title="Minyatür">minyatür</a> sanatını geliştirmiştir. Açı ve özgün stilleriyle minyatür sanatı farklı bir görsel sanat dalıdır ve İslam sanatında büyük yer tutar, hatta başlıca <a href="/wiki/Fig%C3%BCratif_sanat" title="Figüratif sanat">figüratif sanattır</a>.<a href="#cite_note-oxfordResim-326">[319]</a> Buna ek olarak, İslam'da önemli bir yer tutan ve güzel yazıyı baz alan hüsn-ü hat sanatı (diğer adıyla <a href="/wiki/Hat_Sanat%C4%B1" class="mw-redirect" title="Hat Sanatı">hat sanatı</a> veya kaligrafi), İslam toplumundaki suret karşıtlığından da yararlanarak büyük ölçüde gelişmiştir.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeKaligrafi-328">[321]</a> Hat sanatında birçok tarz ve üstat geliştiği gibi, farklı İslam devletlerinde, <a href="/wiki/Arap_harfleri" title="Arap harfleri">Arap alfabesini</a> kullanan farklı dillerde daha farklılaşmış stiller ortaya çıkmıştır.<a href="#cite_note-galeKaligrafi-328">[321]</a><a href="#cite_note-oxfordHat-329">[322]</a> Hat sanatı, gelişiminde zaman zaman soyut da olsa figüratif özellikler de kazanmıştır; örneğin <a href="/wiki/Zoomorfik_kaligrafi" title="Zoomorfik kaligrafi">zoomorfik</a> hat eserlerine sıklıkla rastlanır.<a href="#cite_note-oxfordHat-329">[322]</a> Özellikle hat sanatıyla birlikte anılan <a href="/wiki/Tezhip" title="Tezhip">tezhip</a> sanatı, dekoratif bir sanat olarak öne çıkmış ve özellikle <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> nüshalarının oluşturulmasında hat ile birlikte dekoratif ve estetik açıdan önemli bir yere sahip olmuştur. Gerek ciltçilik gerekse süsleme açısından en güzel örnekleri sunan Kur'an nüshaları olmuştur.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> Kur'an nüshalarında hat ve tezhibe sıklıkla rastlanırken, figüratif dekorasyonlara ve betimlemelere ise rastlanmaz.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> Bunun yerine minyatür gibi figüratif betimlemeler, <a href="/wiki/Destan" title="Destan">destan</a> ve <a href="/wiki/Manzum_hik%C3%A2ye" title="Manzum hikâye">manzum</a> hikâyelerin nüshalarında sıklıkla kullanılmıştır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg/270px-SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg" decoding="async" width="270" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg/405px-SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg/540px-SultanAhmetMosqueCourtyard.jpg 2x" data-file-width="2894" data-file-height="2316" /></a><figcaption><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı</a> padişahı <a href="/wiki/I._Ahmed" title="I. Ahmed">I. Ahmed</a> tarafından 1609-17 arasında yaptırılan, avlusu ve minareleriyle <a href="/wiki/Sultanahmet_Camii" title="Sultanahmet Camii">Sultanahmet Camii</a> (<a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>, <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>)</figcaption></figure> Bunlara ek olarak, İslam sanatında <a href="/wiki/Mimari" class="mw-redirect" title="Mimari">mimari</a> de önemli bir yere sahiptir. İlk dönemlerde (gerek İslam öncesi ve İslam'ın ortaya çıktığı dönemlerde) İslam'ın geliştiği merkezler olan <a href="/wiki/Mekke" title="Mekke">Mekke</a> ve <a href="/wiki/Medine" title="Medine">Medine</a> de mimari açıdan gelişmemiş şehirlerdi.<a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a> Özellikle İslam Devleti'nin yönetiminin saltanata geçişinden sonra, yapılan fetihlerle mimariye olan ilgi artmış,<a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a> zaman içinde farklı toprakların mimarisinden de etkilenerek farklı mimari stillerde <a href="/wiki/Cami" title="Cami">camiler</a>, <a href="/wiki/Mescit" title="Mescit">mescitler</a>, <a href="/wiki/Medrese" title="Medrese">medreseler</a>, <a href="/wiki/Saray" title="Saray">saraylar</a>, <a href="/wiki/K%C3%B6pr%C3%BC" title="Köprü">köprüler</a> ve <a href="/wiki/Kervansaray" title="Kervansaray">kervansaraylar</a> yapılmaya başlanmıştır.<a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a> İslam’a has ibadet yeri olan camilerin mimarisi, özellikle İslam mimarisi içerisinde önemli bir rol oynamıştır.<a href="#cite_note-oxfordMimari-331">[324]</a> İlk fethedilen topraklarda, özellikle <a href="/wiki/Suriye" title="Suriye">Suriye</a>'de, <a href="/wiki/Kilise" title="Kilise">kiliseler</a> camilere çevrilmişken, daha sonra fethedilen yeni topraklarda ve kurulan yeni şehirlerde Müslüman camiler inşa etmeye başlamışlardır.<a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a> Farklı iklimlerden ve etnik kültürlerden etkilenerek cami mimarisi bölgeden bölgeye farklılık gösterir.<a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a><a href="#cite_note-oxfordMimari-331">[324]</a> Bu tip dinî mekânların mimarisinde suret betimlemesine pek yer verilmez,<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> bunun yerine <a href="/wiki/Dekoratif_sanat" title="Dekoratif sanat">dekoratif</a>, sık sık <a href="/wiki/Geometrik" class="mw-redirect" title="Geometrik">geometrik</a> ve <a href="/wiki/Arabesk_(sanat)" title="Arabesk (sanat)">arabesk</a> türde süslemeler mevcuttur.<a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a> Bununla birlikte, dinî olmayan <a href="/wiki/Sek%C3%BCler" class="mw-redirect" title="Seküler">seküler</a> mekânların mimarisinde suret betimlemelerine yer verilmiştir; örneğin özellikle eski hamamlarda ve saraylarda buna rastlanır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a><a href="#cite_note-brillMimari-330">[323]</a> Bununla birlikte seküler mekânlar zaman içinde dinî mekânlar kadar iyi korunmamıştır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> <a href="/wiki/Tekstil" title="Tekstil">Tekstil</a> bazlı sanatlar da İslami sanatlar açısından önemli bir yere sahiptirler.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> Ticari açıdan da büyük bir gelir kapısı oluşturan tekstil üretimi çok gelişmişti ve çok çeşitli ham maddeler kullanmaktaydı.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a><a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> <a href="/wiki/Hal%C4%B1" title="Halı">Halılardan</a> çok amaçlı <a href="/wiki/Kuma%C5%9F" title="Kumaş">kumaşlara</a>, <a href="/wiki/T%C3%BClbent" class="mw-redirect" title="Tülbent">tülbentlere</a> kadar birçok farklı tekstil ürünü<a href="#cite_note-galeAtlasSanat-325">[318]</a> farklı tarz ve tekniklerle dokunarak hazırlanır, önemli bir kısmı ithal edilirdi. Nitekim <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F" title="Orta Çağ">Orta Çağ</a>'da kiliselerde <a href="/wiki/Aziz" title="Aziz">azizlerin</a> kemiklerinin sarılıp saklandığı işlemeli kumaşların çoğunluğu İslam topraklarından gelmekteydi ve bugün varlığını sürdüren bu kumaşlar, o dönemlerdeki İslam kumaş sanatlarının güzel örneklerini oluşturmaktadır.<a href="#cite_note-galeİslamiSanat-324">[317]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bilim">Bilim</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana maddeler: <a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_bilim" title="İslam ve bilim">İslam ve bilim</a>, <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1_d%C3%B6nemi_bilim_insanlar%C4%B1_listesi" title="İslam'ın Altın Çağı dönemi bilim insanları listesi">İslam'ın Altın Çağı dönemi bilim insanları listesi</a></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F_%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1nda_bilim" title="Orta Çağ İslam dünyasında bilim">Orta Çağ İslam dünyasında bilim</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Lunar_phases_al-Biruni.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Lunar_phases_al-Biruni.jpg/220px-Lunar_phases_al-Biruni.jpg" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Lunar_phases_al-Biruni.jpg/330px-Lunar_phases_al-Biruni.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Lunar_phases_al-Biruni.jpg/440px-Lunar_phases_al-Biruni.jpg 2x" data-file-width="2192" data-file-height="1544" /></a><figcaption><a href="/wiki/11._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="11. yüzyıl">11. yüzyıl</a> dolaylarından kalma, <a href="/wiki/Biruni" class="mw-redirect" title="Biruni">El-Biruni</a> tarafından yapılmış ve <a href="/wiki/Ay" title="Ay">Ay</a>'ın farklı <a href="/wiki/Ay%27%C4%B1n_evreleri" title="Ay'ın evreleri">evrelerini</a> gösteren bir çizim.</figcaption></figure> İslam ve bilim, tarihte uzun bir dönem boyunca iç içe olmuşlardır. İslam'ın yoğun bir şekilde yayıldığı ve İslam devletlerinin her bakımdan yükselişte olduğu İslam'ın altın çağlarında, İslam topraklarında birçok bilim insanı yetişmiş ve bilimsel faaliyetler çok yoğunlaşmıştır.<a href="#cite_note-oxfordİlim-332">[325]</a> Bilim anlamına gelen ve İslam kültüründe önemli bir yere sahip olan özgün terim ilm'dir.<a href="#cite_note-oxfordİlim-332">[325]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a> Bu sözcük <a href="/wiki/T%C3%BCrk%C3%A7e" title="Türkçe">Türkçede</a> de bilim anlamında, ilim şeklinde, eskimiş olsa da yer almaktadır.<a href="#cite_note-334">[327]</a> İlm terimi aslında "bilgi" anlamında da kullanılır. Her iki anlamı da İslam ile bütünleşmiştir. İslam'ın yoğun bir şekilde yayıldığı ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_Devleti" class="mw-redirect" title="İslam Devleti">İslam devletlerinin</a> yükselişte olduğu <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F" title="Orta Çağ">Orta Çağ</a>'da, 8 ilâ 15. yüzyıllarda İslam topraklarında birçok bilim insanı yetişmiş, pek çok bilimsel faaliyetler yapılmış ve <a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam dünyası</a> <a href="/wiki/Bilim" title="Bilim">bilim</a>, <a href="/wiki/Teknoloji" title="Teknoloji">teknoloji</a>, <a href="/wiki/K%C3%BClt%C3%BCr" title="Kültür">kültür</a> ve <a href="/wiki/Sanat" title="Sanat">sanat</a> gibi birçok alanda dünyanın diğer devletlerini ve bölgelerini geride bırakmıştır. Bu döneme <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a> denmektedir. İslam devletlerinde ortaya çıkan bilimsel anlayışlara, bulgulara ve bilim insanlarının bütününe zaman zaman İslamî bilimler dendiği olur. Bununla tam olarak neyin kastedildiği zaman zaman tartışma konusu olmuş olsa da, genel olarak Müslümanlar tarafından yapılan bilimsel çalışmaların bütünü anlamındadır.<a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a> İslamî bilimsel çalışmalar ve bilim insanları, <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Arap</a> bilimsel çalışmaları ve bilim insanları olarak görülmemelidir; çünkü her ne kadar ortak dilleri <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> olsa da, bu dönemdeki bilimsel çalışmaları yapan kişiler birçok farklı etnik gruptan gelmekteydi ve ortak noktaları, etnisiteden ziyade İslam devletlerinde yaşayan Müslümanlar olmalarıydı.<a href="#cite_note-galeOrtaÇağBilim-335">[328]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Cizelge.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Cizelge.JPG/210px-Cizelge.JPG" decoding="async" width="210" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Cizelge.JPG/315px-Cizelge.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Cizelge.JPG/420px-Cizelge.JPG 2x" data-file-width="543" data-file-height="853" /></a><figcaption>Ünlü İslam hekimi <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Sina" class="mw-redirect" title="İbn-i Sina">İbn-i Sina</a>'nın yazmış olduğu El Kanun-i fit-Tıb adlı eserinde bulunan ve insanın <a href="/wiki/%C4%B0nsan_sindirim_sistemi" title="İnsan sindirim sistemi">sindirim sistemini</a> gösteren bir çizim.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Sughrat.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Sughrat.jpg/220px-Sughrat.jpg" decoding="async" width="220" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Sughrat.jpg/330px-Sughrat.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Sughrat.jpg/440px-Sughrat.jpg 2x" data-file-width="561" data-file-height="664" /></a><figcaption>Ünlü <a href="/wiki/Antik_Yunanistan" title="Antik Yunanistan">Yunan</a> filozofu <a href="/wiki/Sokrates" title="Sokrates">Sokrates</a>'i öğrencileriyle tartışırken tasvir eden 13. yüzyıldan kalma <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> bir el yazması</figcaption></figure> <a href="/wiki/Abbasiler" class="mw-redirect" title="Abbasiler">Abbasiler</a> devrinde, <a href="/wiki/Harun_Re%C5%9Fid" title="Harun Reşid">Harun Reşid</a> tarafından <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat" title="Bağdat">Bağdat</a>'ta <a href="/wiki/Beyt%27%C3%BCl_Hikmet" class="mw-redirect" title="Beyt'ül Hikmet">Beyt'ül Hikmet</a> (Bilgelik Evi) adında bir bilim merkezinin kurulması ile başlayan ''<a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a>''nın, <a href="/wiki/Mo%C4%9Follar" title="Moğollar">Moğolların</a> 1258'de <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdat_Ku%C5%9Fatmas%C4%B1_(1258)" title="Bağdat Kuşatması (1258)">Bağdat'ı kuşatıp</a> yağmalaması ve Abbasi Halifeliği'nin yıkılması ile son bulduğu şeklinde genel bir kabul vardır. Ancak bazı kaynaklarda bu dönemin <a href="/wiki/14._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="14. yüzyıl">14. yüzyıla</a> kadar, bazı kaynaklarda da <a href="/wiki/15._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="15. yüzyıl">15. yüzyıla</a>, hatta <a href="/wiki/16._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="16. yüzyıl">16. yüzyıla</a> kadar sürdüğü ifade edilir. Bu dönemde <a href="/wiki/Kind%C3%AE" title="Kindî">Kindi</a>, <a href="/wiki/F%C3%A2r%C3%A2b%C3%AE" title="Fârâbî">Farabi</a>, <a href="/wiki/H%C3%A2rizm%C3%AE" title="Hârizmî">Hârizmî</a>, <a href="/wiki/C%C3%A2bir_bin_Hayy%C3%A2n" title="Câbir bin Hayyân">Câbir bin Hayyân</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Sina" class="mw-redirect" title="İbn-i Sina">İbn-i Sina</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Heysem" class="mw-redirect" title="İbn-i Heysem">İbn-i Heysem</a>, <a href="/wiki/Bir%C3%BBni" class="mw-redirect" title="Birûni">Birûni</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_R%C3%BC%C5%9Fd" title="İbn Rüşd">İbn Rüşd</a>, <a href="/wiki/Cezer%C3%AE" title="Cezerî">El-Cezeri</a>, <a href="/wiki/Gazz%C3%A2l%C3%AE" title="Gazzâlî">Gazzali</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Haldun" title="İbn Haldun">İbn Haldun</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Battuta" title="İbn Battuta">İbn-i Battuta</a>, <a href="/wiki/Ulu%C4%9F_Bey" title="Uluğ Bey">Uluğ Bey</a> ve daha birçok ünlü İslam bilgini çok önemli çalışmalar yaptı. Bu çağda, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a>'dan <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a>'e kadar geniş coğrafyada bilimsel çalışmalar yapılmakla birlikte <a href="/wiki/T%C4%B1p" title="Tıp">tıp</a>, <a href="/wiki/Felsefe" title="Felsefe">felsefe</a>, <a href="/wiki/Teoloji" class="mw-redirect" title="Teoloji">teoloji</a>, <a href="/wiki/Matematik" title="Matematik">matematik</a>, <a href="/wiki/Geometri" title="Geometri">geometri</a>, <a href="/wiki/Astronomi" title="Astronomi">astronomi</a>, <a href="/wiki/%C4%B0slam_hukuku" title="İslam hukuku">İslam hukuku</a> gibi geniş yelpazede çalışmalar da yapılıyordu. Bu dönemde, başta <a href="/wiki/Antik_Yunan" class="mw-redirect" title="Antik Yunan">Antik Yunan</a> olmak üzere geçmiş uygarlıkların ürettiği bilgi ve düşünceler, tercümelerle İslam dünyasına ve <a href="/wiki/End%C3%BCl%C3%BCs" title="Endülüs">Endülüs</a> kanalıyla <a href="/wiki/Avrupa" title="Avrupa">Avrupa</a>'ya aktarıldı. <a href="/wiki/%C3%87inliler" title="Çinliler">Çinlilerle</a> yaptığı savaşlar ve diğer ilişkiler sırasında <a href="/wiki/Araplar" title="Araplar">Araplar</a>, <a href="/wiki/K%C3%A2%C4%9F%C4%B1t" title="Kâğıt">kağıt</a> üretim tekniklerini öğrendiler ve <a href="/wiki/Par%C5%9F%C3%B6men" title="Parşömen">parşömen</a> yerine kağıt kullanımı sayesinde yazılı eserler de daha kolay yayıldı. <a href="/wiki/Matematik" title="Matematik">Matematik</a> alanında ise <a href="/wiki/Hintler" title="Hintler">Hintlerden</a> alınan <a href="/wiki/S%C4%B1f%C4%B1r" class="mw-redirect" title="Sıfır">sıfır</a> ve <a href="/wiki/Onlu_say%C4%B1_sistemi" title="Onlu sayı sistemi">onlu sayı sisteminin</a> keşfi sayesinde matematiğe olan ilgi ve rağbet arttı ve <a href="/wiki/Aritmetik" title="Aritmetik">aritmetik</a>, sıradan insanların dahi anlayabileceği ve günlük yaşamda kullanabileceği bir duruma geldi. Matematik ve aritmetiğin yanı sıra <a href="/wiki/Trigonometri" title="Trigonometri">trigonometri</a> de gelişti. <a href="/wiki/G%C3%B6zlemevi" title="Gözlemevi">Gözlemevleri</a> inşa edildi; <a href="/wiki/Optik" title="Optik">optik</a> bilimi ve <a href="/wiki/Kimya" title="Kimya">kimya</a> gelişti. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Cheshm_manuscript.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Cheshm_manuscript.jpg/220px-Cheshm_manuscript.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Cheshm_manuscript.jpg/330px-Cheshm_manuscript.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Cheshm_manuscript.jpg/440px-Cheshm_manuscript.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="600" /></a><figcaption><abbr title="yaklaşık">y.</abbr> 1200 tarihli bir el yazmasından kalan, <a href="/wiki/Huneyn_bin_%C4%B0shak" title="Huneyn bin İshak">Huneyn bin İshak</a>'a ait olan ve <a href="/wiki/G%C3%B6z" title="Göz">gözün</a> <a href="/wiki/Anatomi" title="Anatomi">anatomisini</a> anlatan bir çizim.</figcaption></figure><figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Al-Jazari_Automata_1205.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Al-Jazari_Automata_1205.jpg/210px-Al-Jazari_Automata_1205.jpg" decoding="async" width="210" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/96/Al-Jazari_Automata_1205.jpg 1.5x" data-file-width="292" data-file-height="379" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cizre" title="Cizre">Cizreli</a> mühendis <a href="/wiki/Cezer%C3%AE" title="Cezerî">El-Cezeri</a>'nin tasarladığı ve otomatik su kaldırmaya yarayan bir <a href="/wiki/Otomat" title="Otomat">otomatın</a> betimlemesi. Yaklaşık 1205 yılından kalma.</figcaption></figure> İslamî bilimsel gelişmelerde ve bilim tarihinde, <a href="/wiki/Antik_Yunanistan" title="Antik Yunanistan">Antik Yunan</a> filozoflarının eserlerinin İslam kültürüne girişi ve çevrilmesi önemli bir yer tutar ve bu da <a href="/wiki/8._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="8. yüzyıl">8. yüzyılın</a> ortalarında gerçekleşmiştir.<a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a><a href="#cite_note-galeOrtaÇağBilim-335">[328]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim2-336">[329]</a><a href="#cite_note-galeDinVeBilim-337">[330]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeTıp-338">[331]</a><a href="#cite_note-339">[332]</a> Nitekim daha sonradan Batılı kaynaklar, bu filozofların birçoğunun unutulmuş veya kaybolmuş eserlerini İslam devletlerinde bu eserlerin varlıklarını sürdürmeleri sayesinde keşfetmiş olduğu gibi, Müslüman bilim insanlarınca bu bilgiler ışığında ortaya konan bilimsel yenilik ve keşifleri de tanıma fırsatı bulmuşlardır.<a href="#cite_note-oxfordİlim-332">[325]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a><a href="#cite_note-galeDinVeBilim-337">[330]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeTıp-338">[331]</a> Ayrıca Yunan filozoflarının eserlerinden büyük ölçüde etkilenen ve diğer bazı dış faktörlerden de beslenen bir İslam felsefesi ve bilimleri geleneği oluşmuştur.<a href="#cite_note-galeOrtaÇağBilim-335">[328]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim2-336">[329]</a><a href="#cite_note-340">[333]</a> <a href="/wiki/Farabi" class="mw-redirect" title="Farabi">Farabi</a>,<a href="#cite_note-341">[334]</a> <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Sina" class="mw-redirect" title="İbn-i Sina">İbn-i Sina</a><a href="#cite_note-342">[335]</a> ve <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_R%C3%BC%C5%9Fd" class="mw-redirect" title="İbn-i Rüşd">İbn-i Rüşd</a>,<a href="#cite_note-343">[336]</a> en tanınmış ve önemli İslam filozoflarındandır.<a href="#cite_note-galeDinVeBilim-337">[330]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Image-Al-Kit%C4%81b_al-mu%E1%B8%ABta%E1%B9%A3ar_f%C4%AB_%E1%B8%A5is%C4%81b_al-%C4%9Fabr_wa-l-muq%C4%81bala.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Image-Al-Kit%C4%81b_al-mu%E1%B8%ABta%E1%B9%A3ar_f%C4%AB_%E1%B8%A5is%C4%81b_al-%C4%9Fabr_wa-l-muq%C4%81bala.jpg/210px-Image-Al-Kit%C4%81b_al-mu%E1%B8%ABta%E1%B9%A3ar_f%C4%AB_%E1%B8%A5is%C4%81b_al-%C4%9Fabr_wa-l-muq%C4%81bala.jpg" decoding="async" width="210" height="333" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/23/Image-Al-Kit%C4%81b_al-mu%E1%B8%ABta%E1%B9%A3ar_f%C4%AB_%E1%B8%A5is%C4%81b_al-%C4%9Fabr_wa-l-muq%C4%81bala.jpg 1.5x" data-file-width="240" data-file-height="380" /></a><figcaption><a href="/wiki/H%C3%A2rizm%C3%AE" title="Hârizmî">Harizmî</a>'nin <a href="/wiki/Cebir" title="Cebir">cebir</a> hakkında yazdığı kitabından bir sayfa</figcaption></figure> <a href="/wiki/%C4%B0slam_felsefesi" title="İslam felsefesi">İslam felsefesi</a> içinde birçok akım oluşmuştur, bunların bazısı İslam'ın ana hatlarını kabul ederken, bir kısmı reddetmiştir. Örneğin <a href="/wiki/Materyalizm" title="Materyalizm">materyalist</a> bir felsefeyi savunan Maddeciler veya diğer adıyla <a href="/wiki/Dehriyyun" class="mw-redirect" title="Dehriyyun">Dehriyyûn</a>, Tanrı'nın varlığını reddederlerdi.<a href="#cite_note-344">[337]</a> Bununla birlikte, İslam felsefesi içinde oluşan akımların büyük bir kısmı İslamî temelleri benimsemiş, İslam ile Yunan filozoflarının görüşlerini kaynaştırmaya ve uzlaştırmaya çalışmıştır. Bu açıdan çıkan en büyük ve en çok tartışma yaratan meselelerden bazıları, <a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">ahiretin</a> salt ruhanî mi yoksa bedensel de mi olacağı, <a href="/wiki/Evren" title="Evren">evrenin</a> ezelî olup olmadığı ve dolayısıyla da Tanrı'nın yoktan var etmesi gibi meselelerdir.<a href="#cite_note-galeDinVeBilim-337">[330]</a> Akılcı ve dış etkilerden etkilenen bir başka akım da <a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">kelam</a>, yani İslam teolojisidir.<a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim2-336">[329]</a> Bununla birlikte zaman içinde İslam filozofları ve kelam âlimleri ayrışmış ve sıklıkla tartışmalarda karşıt taraflarda bulunmuşlardır. İslam filozofları, Yunan filozoflarının eserlerini ve görüşlerini İslamî bir temelde ele alıp, çeşitli kesinlikleri tevil ederken; kelam âlimleri daha geleneksel bir yolu edinmiş, Yunan filozoflarının görüşlerini ikinci plana itmişlerdir.<a href="#cite_note-galeDinVeBilim-337">[330]</a> Özellikle <a href="/wiki/E%C5%9F%27arilik" title="Eş'arilik">Eşari</a> kelamcıları bu konuda ileriye gitmiş ve bilimsel <a href="/wiki/Nedensellik" title="Nedensellik">nedenselliği</a> reddetmiştir.<a href="#cite_note-galeDinVeBilim-337">[330]</a> Gerek <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da bilimsel konuları işlediği söylenilen ve insanlara çoğu zaman düşünmeyi ve sorgulamayı nasihat eden <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetlerin</a> bulunması, gerekse ilmi öven <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerin</a> bulunması (bunlardan en meşhuru, ''İlim, <a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin">Çin</a>'de dahi olsa gidip alınız.'' hadisidir),<a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a> ayrıca İslam'da genel olarak <a href="/wiki/Ak%C4%B1l" title="Akıl">akıl</a> ile dinin birbiriyle karşıt olmadığı fikri,<a href="#cite_note-oxfordİlim-332">[325]</a> fetihlerin ardından zenginleşen ve yayılan İslam devletlerinde bilimsel gelişme buluşlarının artmasına neden olmuştur. Bu sebeple, <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F" title="Orta Çağ">Orta Çağ</a> başta olmak üzere çeşitli dönemlerde İslam devletlerinde önemli bilim insanları yetişmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır: <a href="/wiki/%C4%B0bn-i_Heysem" class="mw-redirect" title="İbn-i Heysem">İbn-i Heysem</a>, <a href="/wiki/B%C3%AEr%C3%BBn%C3%AE" title="Bîrûnî">Biruni</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Nefis" class="mw-redirect" title="İbn Nefis">İbn Nefis</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Bace" class="mw-redirect" title="İbn Bace">İbn Bace</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Tufeyl" class="mw-redirect" title="İbn Tufeyl">İbn Tufeyl</a>, <a href="/wiki/Harezmi" class="mw-redirect" title="Harezmi">Harizmi</a>, <a href="/wiki/Cabir_bin_Hayyan" class="mw-redirect" title="Cabir bin Hayyan">Cabir bin Hayyan</a>, <a href="/wiki/Batt%C3%A2n%C3%AE" title="Battânî">Battani</a>, <a href="/wiki/%C3%96mer_Hayyam" title="Ömer Hayyam">Ömer Hayyam</a>, <a href="/wiki/El_Cezeri" class="mw-redirect" title="El Cezeri">Cezeri</a>, <a href="/wiki/%C4%B0bn_Haldun" title="İbn Haldun">İbn Haldun</a>, <a href="/wiki/Nas%C3%AEr%C3%BCddin_T%C3%BBs%C3%AE" title="Nasîrüddin Tûsî">Nasîrüddin Tûsî</a>, <a href="/wiki/Takiy%C3%BCddin" title="Takiyüddin">Takiyüddin</a>.<a href="#cite_note-galeOrtaÇağBilim-335">[328]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim2-336">[329]</a> Batı bilim tarihinde bu bilim insanlarının birçoğunun buluşları daha sonradan tanınmıştır ve sonraki çağlarda çalışmalar yapan Batılı bilim insanlarının çalışmalarına ilham olmuşlardır.<a href="#cite_note-galeİslamVeBilim2-336">[329]</a> Bu Müslüman bilim insanlarının buluşları ve çalışmaları çok çeşitliydi ve felsefeden matematiğe, matematikten tıbba, tıptan hukuka, hukuktan astronomiye, astronomiden sosyolojiye kadar çok çeşitli ve geniş bir alanda, birçok farklı bilim dalını kapsayacak şekildeydi.<a href="#cite_note-galeİslamVeBilim-333">[326]</a><a href="#cite_note-galeİslamVeBilim2-336">[329]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Edebiyat">Edebiyat</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam_edebiyat%C4%B1" title="İslam edebiyatı">İslam edebiyatı</a></div> İslam'da dil ve edebiyat, çoğunlukla <a href="/wiki/Arap_edebiyat%C4%B1" title="Arap edebiyatı">Arap</a>, <a href="/wiki/Fars_edebiyat%C4%B1" title="Fars edebiyatı">Fars</a>, <a href="/wiki/Hintler" title="Hintler">Hint</a>, <a href="/wiki/K%C3%BCrt_edebiyat%C4%B1" title="Kürt edebiyatı">Kürt</a> ve <a href="/wiki/T%C3%BCrk_edebiyat%C4%B1" title="Türk edebiyatı">Türk</a> edebiyatları ile oluşmuş ve gelişmiştir. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Cassim.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Cassim.jpg/180px-Cassim.jpg" decoding="async" width="180" height="231" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Cassim.jpg/270px-Cassim.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Cassim.jpg/360px-Cassim.jpg 2x" data-file-width="778" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Binbir Gece Masalları'nda geçen ünlü <a href="/wiki/Ali_Baba_ve_K%C4%B1rk_Haramiler" title="Ali Baba ve Kırk Haramiler">Ali Baba ve Kırk Haramiler</a> masalının çizimi</figcaption></figure> İslam edebiyatında en bilinen edebi eser, <a href="/wiki/Orta_%C3%87a%C4%9F" title="Orta Çağ">Orta Çağ</a>'da kaleme alınmış olan, <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> kökenli olan, <a href="/wiki/%C3%87er%C3%A7eve_anlat%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çerçeve anlatı">çerçeve anlatı</a> tekniğiyle efsanevi <a href="/wiki/Pers" class="mw-redirect" title="Pers">Pers</a> Prensesi <a href="/wiki/%C5%9Eehr%C3%A2z%C3%A2d" title="Şehrâzâd">Şehrazad</a>'ın anlattıklarına dayanan <a href="/wiki/Binbir_Gece_Masallar%C4%B1" title="Binbir Gece Masalları">Binbir Gece Masalları</a>'dır. Eser, 10. yüzyılda şekillendi, 14. yüzyıla kadar son halini aldı. Bu derleme, <a href="/wiki/Bat%C4%B1_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="Batı dünyası">Batı</a>'da 18. yüzyılda, ilk olarak <a href="/wiki/Antoine_Galland" title="Antoine Galland">Antoine Galland</a> tarafından tercüme edildiğinden bu yana pek etkili olmuştur.<a href="#cite_note-345">[338]</a> Özellikle <a href="/wiki/Fransa" title="Fransa">Fransa</a>'da birçok taklidi yazılmıştır.<a href="#cite_note-346">[339]</a> <a href="/wiki/Alaaddin%27in_Sihirli_Lambas%C4%B1" title="Alaaddin'in Sihirli Lambası">Alaaddin'in Sihirli Lambası</a>, <a href="/wiki/Ali_Baba_ve_K%C4%B1rk_Haramiler" title="Ali Baba ve Kırk Haramiler">Ali Baba ve Kırk Haramiler</a> ve <a href="/wiki/Denizci_Sinbad" title="Denizci Sinbad">Denizci Sinbad</a>, en bilindik masalların başında gelmektedir. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Shahnameh3-5.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Shahnameh3-5.jpg/200px-Shahnameh3-5.jpg" decoding="async" width="200" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Shahnameh3-5.jpg/300px-Shahnameh3-5.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Shahnameh3-5.jpg/400px-Shahnameh3-5.jpg 2x" data-file-width="556" data-file-height="836" /></a><figcaption><a href="/wiki/Fars_edebiyat%C4%B1" title="Fars edebiyatı">Fars edebiyatının</a> önde gelen şairlerinden olan <a href="/wiki/Firdevs%C3%AE" title="Firdevsî">Firdevsi</a>'nin <a href="/wiki/%C5%9Eehn%C3%A2me" title="Şehnâme">Şehname</a> adlı eserinde geçen ve <a href="/wiki/R%C3%BCstem" title="Rüstem">Rüstem</a>'in kahramanlığını anlatan bir sahne.</figcaption></figure> <a href="/wiki/Arap_edebiyat%C4%B1" title="Arap edebiyatı">Arap edebiyatı</a>, Arap dilinde <a href="/wiki/M%C3%BCellif" class="mw-redirect" title="Müellif">müellifler</a> tarafından üretilen, hem <a href="/wiki/D%C3%BCzyaz%C4%B1" class="mw-redirect" title="Düzyazı">düzyazı</a> hem de <a href="/wiki/%C5%9Eiir" title="Şiir">şiir</a> yazısıdır. Edebiyat için kullanılan Arapça sözcük; <a href="/wiki/G%C3%B6rg%C3%BC" title="Görgü">görgü kurallarından</a> türetilen, nezaket, kültür ve zenginliği ifade eden "<a href="/wiki/Edep" title="Edep">Edeb</a>"tir. Arap edebiyatı <a href="/wiki/5._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="5. yüzyıl">5. yüzyılda</a> ortaya çıktı ve bundan önce sadece yazı dilinin parçaları bulunuyordu. İnsanlar tarafından <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arap dilinde</a> en müthiş eser olarak kabul edilen <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>, Arap kültürü ve edebiyatı üzerinde en büyük kalıcı etkiye sahip olmuştur. Arap edebiyatı, <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">İslam'ın Altın Çağı</a> boyunca gelişti ve <a href="/wiki/Arap_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="Arap dünyası">Arap dünyasının</a> yanı sıra, dünyanın geri kalanındaki şairler ve <a href="/wiki/Nesir" title="Nesir">nesir</a> yazarları ile günümüze kadar canlı kaldı. <a href="/wiki/Fars_edebiyat%C4%B1" title="Fars edebiyatı">Fars edebiyatı</a>, <a href="/wiki/Fars%C3%A7a" title="Farsça">Fars dilinde</a> sözlü kompozisyonlar ve yazılı metinlerden oluşur. 2.5 bin yılı aşkın bir süreyle dünyanın en eski <a href="/wiki/Edebiyat" title="Edebiyat">edebiyatlarından birisidir</a>.<a href="#cite_note-Spooner1994-347">[340]</a><a href="#cite_note-Spooner2012-348">[341]</a><a href="#cite_note-CWL2013-349">[342]</a> Kaynakları, bugünkü <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a>, <a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a>, <a href="/wiki/Suriye" title="Suriye">Suriye</a>, <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a>, <a href="/wiki/Kafkasya" title="Kafkasya">Kafkaslar</a> ve <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a> dahil olmak üzere <a href="/wiki/Antik_%C4%B0ran" title="Antik İran">Antik İran</a>'da, <a href="/wiki/Orta_Asya" title="Orta Asya">Orta Asya</a> bölgelerinde (<a href="/wiki/Tacikistan" title="Tacikistan">Tacikistan</a> gibi) ve <a href="/wiki/Fars%C3%A7a" title="Farsça">Farsçanın</a> tarihsel olarak ana veya resmi dil olduğu <a href="/wiki/G%C3%BCney_Asya" title="Güney Asya">Güney Asya</a>'da bulunmaktadır. Örneğin, Fars edebiyatının merkezlerinden biri olan <a href="/wiki/Belh" title="Belh">Belh</a>'de (günümüz <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a>'ında) doğan ve ünlü Fars şairlerinden biri olan <a href="/wiki/Mevl%C3%A2n%C3%A2_Cel%C3%A2ledd%C3%AEn-i_R%C3%BBm%C3%AE" title="Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî">Mevlana Celaleddin-i Rumi</a>, eserlerini Farsça yazdı ve <a href="/wiki/Anadolu_Sel%C3%A7uklu_Devleti" title="Anadolu Selçuklu Devleti">Anadolu Selçuklularının</a> başkenti <a href="/wiki/Konya" title="Konya">Konya</a>'da yaşadı. <a href="/wiki/Gazneliler" title="Gazneliler">Gazneliler</a>, <a href="/wiki/Orta_Asya" title="Orta Asya">Orta</a> ve <a href="/wiki/G%C3%BCney_Asya" title="Güney Asya">Güney Asya</a>'da geniş bölgeleri fethettiler ve saray dili olarak Farsçayı kabul ettiler. Yine günümüz <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a> topraklarında hüküm süren <a href="/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Sel%C3%A7uklu_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Büyük Selçuklu İmparatorluğu">Büyük Selçuklu İmparatorluğu</a>, Türk boylarından kurulmuş olmasına rağmen <a href="/wiki/T%C3%BCrk-%C4%B0ran_gelene%C4%9Fi" title="Türk-İran geleneği">Türk-Fars</a> geleneğini bünyelerinde barındırdılar ve zamanla İranlılaştılar. Bazıları, <a href="/wiki/Yunanca" title="Yunanca">Yunanca</a> ve <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapça</a> gibi diğer dillerden <a href="/wiki/Farslar" title="Farslar">Persler</a> tarafından yazılmış eserlerin dahil edildiğini düşündüğünden, tüm Fars edebiyatı <a href="/wiki/Fars%C3%A7a" title="Farsça">Farsça</a> yazılmamıştır. Aynı zamanda, Farsça yazılmış tüm eserler, <a href="/wiki/Persler" class="mw-redirect" title="Persler">Persler</a> veya İranlılar tarafından yazılmamıştır; çünkü Türk, Kafkas ve Hint şairleri ve yazarları da Fars kültür ortamında Farsça dilini kullanmışlardır.<a href="#cite_note-350">[343]</a> <a href="/wiki/Firdevs%C3%AE" title="Firdevsî">Firdevsi</a>, <a href="/wiki/Sad%C3%AE-i_%C5%9E%C3%AEr%C3%A2z%C3%AE" title="Sadî-i Şîrâzî">Sadi-i Şirazi</a>, <a href="/wiki/H%C3%A2f%C4%B1z-%C4%B1_%C5%9Eir%C3%A2z%C3%AE" title="Hâfız-ı Şirâzî">Hafız-ı Şirazi</a>, <a href="/wiki/Fer%C3%AEd%C3%BCddin_Att%C3%A2r" title="Ferîdüddin Attâr">Feridüddin Attar</a>, <a href="/wiki/Niz%C3%A2m%C3%AE-i_Gencev%C3%AE" title="Nizâmî-i Gencevî">Nizami-i Gencevi</a>, <a href="/wiki/Mevl%C3%A2n%C3%A2_Cel%C3%A2ledd%C3%AEn-i_R%C3%BBm%C3%AE" title="Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî">Mevlana</a> ve <a href="/wiki/%C3%96mer_Hayyam" title="Ömer Hayyam">Ömer Hayyam</a> gibi Fars şairleri, <a href="/wiki/Bat%C4%B1_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="Batı dünyası">Batı</a>'da da tanınmaktadır ve birçok ülkenin <a href="/wiki/Bat%C4%B1_edebiyat%C4%B1" title="Batı edebiyatı">edebiyatını</a> etkilemiştir. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG/220px-Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG" decoding="async" width="220" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG/330px-Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG/440px-Gora_Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn.JPG 2x" data-file-width="2674" data-file-height="2482" /></a><figcaption>Ünlü <a href="/wiki/K%C3%BCrtler" title="Kürtler">Kürt</a> edebiyatçısı <a href="/wiki/Ahmed-i_H%C3%A2n%C3%AE" title="Ahmed-i Hânî">Ahmed-i Hani</a>'nin <a href="/wiki/Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn" title="Mem û Zîn">Mem û Zîn</a> adlı eserin ana karakterleri olan Mem ve Zîn'in <a href="/wiki/Cizre" title="Cizre">Cizre</a>'deki mezarı.</figcaption></figure> <a href="/wiki/K%C3%BCrt_edebiyat%C4%B1" title="Kürt edebiyatı">Kürt edebiyatı</a>, <a href="/wiki/K%C3%BCrt%C3%A7e" class="mw-redirect" title="Kürtçe">Kürtçe</a> ile yaratılmış <a href="/wiki/S%C3%B6z" class="mw-disambig" title="Söz">sözlü</a> ve <a href="/wiki/Yaz%C4%B1" title="Yazı">yazılı</a> edebi eserleri kapsayan edebiyattır. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. <a href="/wiki/20._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="20. yüzyıl">20. yüzyılın</a> başına kadar olan yazılı edebiyat ise <a href="/wiki/%C5%9Eiir" title="Şiir">şiir</a> şeklindedir. <a href="/wiki/Nesir" title="Nesir">Nesirin</a> gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Kürt edebiyatı <a href="/wiki/20._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="20. yüzyıl">20. yüzyılda</a> on yıllar süren sınırlamalar ve yasaklamalarla karşılaşmıştır. Bilinen ilk Kürt şairleri <a href="/wiki/Abdussamed_Babek" title="Abdussamed Babek">Abdussamed Babek</a>, <a href="/wiki/Ali_Hariri" title="Ali Hariri">Ali Hariri</a>, <a href="/wiki/Hasan_Ertu%C5%9Fi" title="Hasan Ertuşi">Melayê Batê</a>, <a href="/wiki/Molla_Ahmed-i_Cezir%C3%AE" title="Molla Ahmed-i Cezirî">Molla Ahmed-i Cezirî</a>, <a href="/wiki/Faki_Tayran" class="mw-redirect" title="Faki Tayran">Faki Tayran</a> ve <a href="/wiki/Ahmed-i_Hani" class="mw-redirect" title="Ahmed-i Hani">Ahmed-i Hani</a>'dir. A. Babek 10. yüzyıl, A. Hariri 11. yüzyıl, diğerleri ise 15. ve 17. yüzyıllar arasında yaşamış ve <a href="/wiki/K%C3%BCrt%C3%A7e" class="mw-redirect" title="Kürtçe">Kürtçenin</a> <a href="/wiki/Kurmanci" class="mw-redirect" title="Kurmanci">Kurmanci</a> lehçesiyle yazmışlardır. Bu dönemde Kürtlerin edebi merkezi <a href="/wiki/Botan_Emirli%C4%9Fi" title="Botan Emirliği">Botan Emirliği</a> ve başkenti de <a href="/wiki/Cizre" title="Cizre">Cizre</a> idi.<a href="#cite_note-351">[344]</a> Özellikle <a href="/wiki/Ahmed-i_H%C3%A2n%C3%AE" title="Ahmed-i Hânî">Ahmed-i Hani</a> tarafından yazılan <a href="/wiki/Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn" title="Mem û Zîn">Mem û Zîn</a>, en bilinen romantik Kürt eserlerindendir. En iyi bilinen ve yaygın <a href="/wiki/Destan" title="Destan">destanlar</a>, <a href="/w/index.php?title=Meme_Alan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Meme Alan (sayfa mevcut değil)">Meme Alan</a>'ın türküleri ve epik şiirleri ile <a href="/wiki/Siyabend_ile_Heco" title="Siyabend ile Heco">Siyabend ile Xecê</a> destanıdır. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Nasreddin_(17th-century_miniature).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Nasreddin_%2817th-century_miniature%29.jpg/230px-Nasreddin_%2817th-century_miniature%29.jpg" decoding="async" width="230" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Nasreddin_%2817th-century_miniature%29.jpg/345px-Nasreddin_%2817th-century_miniature%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Nasreddin_%2817th-century_miniature%29.jpg/460px-Nasreddin_%2817th-century_miniature%29.jpg 2x" data-file-width="501" data-file-height="555" /></a><figcaption>Türk <a href="/wiki/Anonim_Halk_edebiyat%C4%B1" class="mw-redirect" title="Anonim Halk edebiyatı">anonim</a> edebiyatında muzip ve hazırcevap kişiliğiyle ön plana çıkan <a href="/wiki/Nasreddin_Hoca" title="Nasreddin Hoca">Nasreddin Hoca</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a>'ın <a href="/wiki/Gazneliler" title="Gazneliler">Gazneliler</a> tarafından ele geçirilmesinden bu yana, 1000 yıl boyunca İslam dünyasının doğu yarısının Fars-İslam kültürü Hint kültürünü etkilemeye başladı. Farsça dili; <a href="/wiki/Gazneliler" title="Gazneliler">Gazneliler</a>, <a href="/wiki/Delhi_Sultanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Delhi Sultanlığı">Delhi Sultanlığı</a>, <a href="/wiki/Bengal_Sultanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bengal Sultanlığı">Bengal Sultanlığı</a>, <a href="/wiki/Dekkan_sultanl%C4%B1klar%C4%B1" class="mw-redirect" title="Dekkan sultanlıkları">Dekkan Sultanlığı</a> (<a href="/wiki/Kutb%C5%9Fahlar" title="Kutbşahlar">Kutbşahlar</a> gibi) ve <a href="/wiki/Bab%C3%BCrl%C3%BCler" title="Babürlüler">Babür İmparatorluğu</a> gibi çoğu Hint imparatorluğunun resmi dili oldu. Edebiyat ve <a href="/wiki/Gazel" title="Gazel">gazeller</a> gibi şiirdeki Farsça sanatsal formlar, <a href="/wiki/Urduca" title="Urduca">Urduca</a> ve diğer Hint edebiyatını önemli ölçüde etkiledi. <a href="/wiki/11._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="11. yüzyıl">11. yüzyıldan</a> itibaren <a href="/wiki/T%C3%BCrk_edebiyat%C4%B1" title="Türk edebiyatı">Türk edebiyatında</a> ve <a href="/wiki/T%C3%BCrk_dilleri" title="Türk dilleri">Türk dillerinde</a> büyüyen bir İslami edebiyat topluluğu vardı. Anadolu'ya Selçukluların gelişiyle birlikte Farsçanın bölgedeki uygulaması ve kullanımı güçlü bir şekilde canlandı. <a href="/wiki/Sel%C3%A7uklu_Hanedan%C4%B1" title="Selçuklu Hanedanı">Selçukluların</a> bir kolu olan <a href="/wiki/Anadolu_Sel%C3%A7uklu_Devleti" title="Anadolu Selçuklu Devleti">Anadolu Selçuklu Devleti</a>, Fars dilini, sanatını ve edebiyatını <a href="/wiki/Anadolu" title="Anadolu">Anadolu</a>'ya taşıdı. Fars dilini imparatorluğun <a href="/wiki/Resm%C3%AE_dil" title="Resmî dil">resmi dili</a> olarak kabul ettiler. Halefleri olarak görülen <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlılar</a>, bu geleneği devraldı. <a href="/wiki/Fars%C3%A7a" title="Farsça">Farsça</a>, imparatorluğun edebiyat diliydi.<a href="#cite_note-352">[345]</a> Türk dilinin ve edebiyatının <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a> topraklarında gelişen ilk ürünleri ise, 13. yüzyılın sonu ile 14. yüzyılın başlarına aittir.<a href="#cite_note-353">[346]</a> 19. yüzyıla kadar Fars-İslam geleneği çevresinde gelişen Türk yazınının ürünleri, <a href="/wiki/T%C3%BCrk_halk_edebiyat%C4%B1" title="Türk halk edebiyatı">Halk edebiyatı</a> ve <a href="/wiki/Divan_Edebiyat%C4%B1" class="mw-redirect" title="Divan Edebiyatı">Divan edebiyatı</a> olarak birbirinden farklı yanları olan iki kolda gelişti.<a href="#cite_note-:12-354">[347]</a> <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlı</a> sarayı çevresinde; <a href="/wiki/Fars_edebiyat%C4%B1" title="Fars edebiyatı">Fars edebiyatının</a> etkisiyle üretilen, klasik edebiyat denilen divan edebiyatı ağır basarken, halk arasında sözlü gelenek uzun bir zaman devam etti. 19. yüzyılda <a href="/wiki/Tanzimat_D%C3%B6nemi" class="mw-redirect" title="Tanzimat Dönemi">Tanzimat Dönemi</a> ile beraber Türk yazınında Doğu etkisi azalmaya başladı ve yerini Batı kökenli edebiyat unsurları almaya başladı.<a href="#cite_note-:12-354">[347]</a> Bu dönemde Türk yazıncılar özellikle <a href="/wiki/Frans%C4%B1z_edebiyat%C4%B1" title="Fransız edebiyatı">Fransız edebiyatından</a> önemli ölçüde etkilendiler. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tiyatro,_sinema_ve_müzik">Tiyatro, sinema ve müzik</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg/230px-COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg" decoding="async" width="230" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg/345px-COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg/460px-COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Houten_wajangpop_Amir_Hamza_alias_Menak_alias_Jayengrana_voorstellend_TMnr_6148-5-4a.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="800" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wayang" title="Wayang">Wayang</a> tiyatrosundaki Emir Hamza kuklası (<a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya">Endonezya</a>)</figcaption></figure> İslam <a href="/wiki/Tiyatro" title="Tiyatro">tiyatroya</a> izin verirken; <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ın, <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in, <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">peygamberlerin</a>, <a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">sahabelerin</a> veya <a href="/wiki/Melek" title="Melek">meleklerin</a> tasvir edilmesine izin vermez.<a href="#cite_note-355">[348]</a> <a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">Orta Çağ İslam dünyasında</a> en popüler <a href="/wiki/Tiyatro" title="Tiyatro">tiyatro</a> biçimleri, <a href="/wiki/Kukla" title="Kukla">kukla</a> tiyatrosu ve oyuncuların <a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihi" title="İslam tarihi">İslam tarihinin</a> bölümlerini yeniden canlandırdığı, ta'ziye olarak bilinen canlı oyunlardır. Özellikle <a href="/wiki/%C5%9Eii" class="mw-redirect" title="Şii">Şii</a> İslami oyunlar, <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>'nin oğulları <a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan</a> ve <a href="/wiki/H%C3%BCseyin" title="Hüseyin">Hüseyin</a>'in şehitliği etrafında dönüyordu. Kukla tiyatrosunun en eski ve kalıcı biçimlerinden biri, <a href="/wiki/Endonezya" title="Endonezya">Endonezya</a>'daki <a href="/wiki/Wayang" title="Wayang">Wayang</a>'tır. Öncelikle İslam öncesi efsaneleri anlatsa da, aynı zamanda Emir Hamza'nın maceraları gibi İslami destanlar için de önemli bir aşamadır. Aynı zamanda <a href="/wiki/T%C3%BCrk_tiyatrosu" title="Türk tiyatrosu">Türk gölge tiyatrosu</a> <a href="/wiki/Karag%C3%B6z_ve_Hacivat" title="Karagöz ve Hacivat">Karagöz ve Hacivat</a>, bölgede kuklacılığı büyük ölçüde etkilemiştir.<a href="#cite_note-356">[349]</a> İslam <a href="/wiki/%C3%87ok_k%C3%BClt%C3%BCrl%C3%BCl%C3%BCk" title="Çok kültürlülük">çok kültürlü</a> bir din olduğu için, taraftarlarının müzikal ifadeleri de çeşitlidir. <a href="/wiki/Anadolu" title="Anadolu">Anadolu</a> topraklarını (şimdiki <a href="/wiki/T%C3%BCrkiye" title="Türkiye">Türkiye</a>'yi) fetheden ve <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlıların</a> öncülü durumundaki <a href="/wiki/Sel%C3%A7uklu_Hanedan%C4%B1" title="Selçuklu Hanedanı">Selçuklu Türkleri</a>, İslam müziği üzerinde önemli bir <a href="/wiki/T%C3%BCrk_m%C3%BCzi%C4%9Fi" title="Türk müziği">etkiye</a> sahipti. <a href="/wiki/Sahra_Alt%C4%B1_Afrika" title="Sahra Altı Afrika">Sahra Altı Afrika</a>, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> ve <a href="/wiki/Malezya_Tak%C4%B1madalar%C4%B1" title="Malezya Takımadaları">Malay Takımadaları</a> da büyük <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslüman</a> nüfusa sahiptir; ancak bu bölgeler İslam müziğinin çeşitli gelenekleri üzerindeki merkezden daha az etkiye sahiptir. Özellikle Müslüman <a href="/wiki/Mutasavv%C4%B1f" title="Mutasavvıf">mutasavvıfların</a> birliği olan <a href="/wiki/Sufiler" class="mw-redirect" title="Sufiler">Sufiler</a>, müziklerini çok uzaklara yaydılar. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Türetilmiş_dinler">Türetilmiş dinler</h2></div> <a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dürzi</a>,<a href="#cite_note-357">[350]</a><a href="#cite_note-358">[351]</a><a href="#cite_note-359">[352]</a><a href="#cite_note-360">[353]</a><a href="#cite_note-361">[354]</a> Berghouata ve Ha-Mim gibi bazı hareketler ya İslam'dan ortaya çıktı ya da İslam'la belirli inançları paylaşmaya geldi veya her biri ayrı bir din mi yoksa İslam'ın bir mezhebi bazen tartışmalıdır. <a href="/w/index.php?title=Yezd%C3%A2nizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yezdânizm (sayfa mevcut değil)">Yezdânizm</a>, 12. yüzyılda <a href="/wiki/Adiyy_bin_M%C3%BCsafir" title="Adiyy bin Müsafir">Adiyy bin Müsafir</a> tarafından Kürtlere tanıtılan yerel <a href="/wiki/K%C3%BCrtler" title="Kürtler">Kürt</a> inançları ile İslami Sufi doktrininin bir karışımı olarak görülüyor. <a href="/wiki/Babilik" title="Babilik">Bábilik</a>, <a href="/wiki/On_%C4%B0ki_%C4%B0mam" title="On İki İmam">On iki</a> <a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şii'den</a> kaynaklanıyor ve takipçilerinden biri olan Mirza Hüseyin 'Ali Nuri Baha'u'llah iken Seyyid Ali Muhammed i-Shirazi al-Bab'dan geçti.<a href="#cite_note-362">[355]</a> <a href="/wiki/Guru_Nanak" class="mw-redirect" title="Guru Nanak">Guru Nanak</a> tarafından on beşinci yüzyılın sonlarında <a href="/wiki/Pencap" title="Pencap">Pencap'ta</a> kurulan <a href="/wiki/Sihizm" title="Sihizm">Sihizm</a>, bazı İslami etkilerle birlikte öncelikle <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">Hinduizmin</a> özelliklerini de içerir.<a href="#cite_note-363">[356]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İslam_eleştirisi_ve_mitolojiler">İslam eleştirisi ve mitolojiler</h2></div> İslam'ın eleştirisi değişik şekillerde yapılmıştır. Bunlar sadece <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'ı temel alarak "geleneksel İslam"ın eleştirisini yapan,<a href="#cite_note-364">[357]</a> İslam'ın içinden grup kişilerin eleştirileri, <a href="/wiki/Muhammed_ele%C5%9Ftirisi" title="Muhammed eleştirisi">Muhammed eleştirisi</a>, <a href="/wiki/Kur%27an_ele%C5%9Ftirisi" class="mw-redirect" title="Kur'an eleştirisi">Kur'an eleştirisi</a>, <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">Hadis eleştirisi</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat eleştirisi</a> gibi başlıklarda toplanabilir. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mitolojiler">Mitolojiler</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam_mitolojisi" title="İslam mitolojisi">İslam mitolojisi</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg/210px-Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg" decoding="async" width="210" height="315" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg/315px-Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg/419px-Kitab_al-Bulhan_---_devils_talking.jpg 2x" data-file-width="606" data-file-height="910" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cin" title="Cin">Cinlerin</a> siyah kralı <a href="/wiki/M%C3%A2lik" title="Mâlik">Malik</a>, <a href="/wiki/Kitab%27el_Bulhan" class="mw-redirect" title="Kitab'el Bulhan">Kitab'el Bulhan</a>, <a href="/wiki/14._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="14. yüzyıl">14. yüzyıl</a>. (Malik, İslam inancında <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">cehennem</a> bekçisidir.)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Iranischer_Meister_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Iranischer_Meister_001.jpg/210px-Iranischer_Meister_001.jpg" decoding="async" width="210" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Iranischer_Meister_001.jpg/315px-Iranischer_Meister_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Iranischer_Meister_001.jpg/420px-Iranischer_Meister_001.jpg 2x" data-file-width="1576" data-file-height="2067" /></a><figcaption><a href="/wiki/Z%C3%BClkarneyn" title="Zülkarneyn">Zülkarneyn</a> anlatısında geçen, Zülkarneyn'in <a href="/wiki/Ye%27c%C3%BCc_ve_Me%27c%C3%BCc" title="Ye'cüc ve Me'cüc">Ye'cüc ve Me'cüc</a>'ü engelleyecek bir set inşa ettirmesini betimleyen, <a href="/wiki/16._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="16. yüzyıl">16. yüzyıldan</a> kalma bir <a href="/wiki/Fars" class="mw-redirect" title="Fars">Fars</a> minyatürü.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Mohammed_Splits_the_Moon.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Mohammed_Splits_the_Moon.jpg/210px-Mohammed_Splits_the_Moon.jpg" decoding="async" width="210" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Mohammed_Splits_the_Moon.jpg/315px-Mohammed_Splits_the_Moon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Mohammed_Splits_the_Moon.jpg/420px-Mohammed_Splits_the_Moon.jpg 2x" data-file-width="556" data-file-height="741" /></a><figcaption>Muhammed'in <a href="/wiki/Ay%27%C4%B1n_ikiye_b%C3%B6l%C3%BCnmesi" title="Ay'ın ikiye bölünmesi">bölünen Ay'ı işaret ettiği</a>, 16. yüzyıldan kalma bir tasvir. (Burada, İslami geleneklere uygun olarak <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>, yüzü görünmeyecek bir şekilde resmedilmiştir.)</figcaption></figure> İslam'da inanılan birçok inanç, uygulama ve kavramın kaynakları <a href="/wiki/Arap_mitolojisi" title="Arap mitolojisi">Arap</a> ve <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> mitolojilerinde, <a href="/wiki/Zerd%C3%BC%C5%9Ftl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zerdüştlük">Zerdüştlükte</a>, <a href="/wiki/Yahudilik" title="Yahudilik">Yahudi</a>-<a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyan</a> kültürlerinde, <a href="/wiki/S%C3%BCmerler" title="Sümerler">Sümer</a>-<a href="/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya">Mezopotamya</a> bölgesi ve <a href="/wiki/Hintler" title="Hintler">Hint</a> kültürleri gibi Orta Doğu'ya komşu bölgelerin inançlarında bulunabilir. Bu kavramların kısmen veya tamamen söyleyiş ve içerik değişimlerine uğrayarak İslami literatür içerisine yerleşmiş oldukları düşünülmektedir.<a href="#cite_note-365">[358]</a><a href="#cite_note-366">[359]</a><a href="#cite_note-367">[360]</a><a href="#cite_note-368">[361]</a><a href="#cite_note-369">[362]</a> İslam'da ve diğer <a href="/wiki/Orta_Do%C4%9Fu" title="Orta Doğu">Orta Doğu</a> dinlerindeki büyük oranda <a href="/wiki/S%C3%BCmer" class="mw-redirect" title="Sümer">Sümer</a> kaynaklı olan <a href="/wiki/Evren" title="Evren">Evren</a>'in ve <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a>'in <a href="/wiki/Yarat%C4%B1l%C4%B1%C5%9F" class="mw-disambig" title="Yaratılış">yaratılışı</a> ile <a href="/wiki/Tufan" title="Tufan">Tufan</a> olayı aynen paylaşılır. Kur'an'da Allah'ın evreni 6 günde yaratıp sonra da <a href="/wiki/Ar%C5%9F" title="Arş">Arş</a>'a çekildiği anlatılır. <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a> ve eşi <a href="/wiki/Havva" title="Havva">Havva</a>, <a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">cennette</a> çamurdan tek bir nefisten yaratılır ve onlara <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> kendi <a href="/wiki/Ruh" title="Ruh">ruhundan</a> üfler. <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a> ile <a href="/wiki/Havva" title="Havva">Havva</a>, İblis'in kandırması ile <a href="/wiki/Nefis" title="Nefis">nefislerine</a> yenik düşerler ve yasak meyveyi yedikleri için cennetten çıkarılarak Yahudi inancındakine benzer şekilde 7000 yıl önce olduğuna inanılan bir zaman diliminde dünyaya gönderilirler. Ancak herhangi bir süre veya zaman dilimi telkin eden bu ve benzeri söylemler <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da geçmez; bu ifadelerin genel dayanağı ise, Kur'an'ın bir parçası olmayan ve <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'e isnat edilen <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerdir</a>.<a href="#cite_note-370">[363]</a><a href="#cite_note-371">[364]</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">kaynak güvenilir mi?</a>] İslam mitolojisinde bulunan, kimisi <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da direkt geçen, kimisi de <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerle</a> veya başka yollarla geleneğe girmiş olan İslami söylence örneklerinden bazıları şunlardır: <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Yaratılış_ve_Tufan_hikâyeleri"><a href="/wiki/Yarat%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k" title="Yaratılışçılık">Yaratılış</a> ve <a href="/wiki/Tufan" title="Tufan">Tufan</a> hikâyeleri</h4></div> <ul><li><a href="/wiki/%C3%82dem_ve_Havva" title="Âdem ve Havva">Âdem ve Havva</a></li> <li><a href="/wiki/Habil_ve_Kabil" title="Habil ve Kabil">Habil ve Kabil</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0blis" title="İblis">İblis</a>'in kovulması ve <a href="/wiki/%C5%9Eeytan" title="Şeytan">şeytana</a> dönüşmesi</li> <li><a href="/wiki/Babil_Kulesi" title="Babil Kulesi">Babil Kulesi</a></li> <li><a href="/wiki/Tufan" title="Tufan">Tufan</a> (<a href="/wiki/Nuh" title="Nuh">Nuh</a> Tufanı)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Siyer_hikâyeleri">Siyer hikâyeleri</h4></div> <a href="/wiki/Siyer" title="Siyer">Siyer</a> hikâyeleri, geleneksel İslami literatürde <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in biyografilerine verilen isimdir. <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislere</a> ek olarak, Muhammed'in hayatı ve İslam'ın ilk dönemi hakkındaki çoğu tarihi bilginin kaynağıdırlar. Siyerler, içlerinde birçok <a href="/wiki/Mucize" title="Mucize">mucizeyi</a> ve ders alınması istenen olay ve korkutmaları barındırır. Bunlardan bazıları şöyledir: <ul><li>Bir kayanın yarığından çıkan <a href="/wiki/Salih" title="Salih">Salih</a>'in devesi</li> <li><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in doğum gecesinde yaşanılan birtakım doğa olayları ve mucizeler</li> <li><a href="/wiki/Mira%C3%A7" title="Miraç">Miraç mucizesi</a></li> <li>Başka birtakım <a href="/wiki/Mucize" title="Mucize">mucizeler</a>, <a href="/wiki/Ker%C3%A2met" class="mw-redirect" title="Kerâmet">kerâmetler</a>, tanrısal yardımlar</li> <li><a href="/wiki/Fil_Y%C4%B1l%C4%B1" title="Fil Yılı">Fil Vakası</a> (Fil Olayı)</li> <li><a href="/wiki/Ay%27%C4%B1n_ikiye_b%C3%B6l%C3%BCnmesi" title="Ay'ın ikiye bölünmesi">Ay'ın ikiye yarılması</a></li> <li><a href="/wiki/Mira%C3%A7" title="Miraç">Miraç</a> olayından sonra Muhammed'in Mekkelilere bir ticaret kervanının yarın geleceği zamanı söylemesi, ancak kervanın 1 saat kadar gecikmesi ve bunun için de Allah'ın, Muhammed'in Mekkelilere karşı yalancı duruma düşmesini engellemek için <a href="/wiki/G%C3%BCne%C5%9F" title="Güneş">Güneş</a>'in doğuşunu 1 saat kadar geciktirmesi<a href="#cite_note-372">[365]</a></li> <li>Balığın <a href="/wiki/Yunus_(peygamber)" title="Yunus (peygamber)">Yunus</a>'u yutması</li> <li><a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>'in ateşe atılması ve atıldığı ateşin bir bahçeye dönmesi</li> <li>İbrahim'e gökten kurbanlık koç indirilmesi</li> <li><a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>'nın göğe yükseltilmesi</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ruhaniler_ve_tılsımlar">Ruhaniler ve tılsımlar</h4></div> <a href="/wiki/Harut_ve_Marut" title="Harut ve Marut">Harut ve Marut</a>, <a href="/wiki/Ruh" title="Ruh">ruhlar</a>, <a href="/wiki/Malik" class="mw-redirect" title="Malik">Malik</a>, <a href="/wiki/Melek" title="Melek">melekler</a>, <a href="/wiki/Cin" title="Cin">cinler</a>, <a href="/wiki/%C4%B0frit" title="İfrit">İfrit</a>, <a href="/wiki/Zebani" class="mw-redirect" title="Zebani">Zebaniler</a>, <a href="/wiki/%C4%B0blis" title="İblis">İblis</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eeytan" title="Şeytan">şeytanlar</a>, <a href="/wiki/Huri" title="Huri">huriler</a>, <a href="/wiki/G%C4%B1lman" title="Gılman">gılmanlar</a>, <a href="/wiki/Esma%27%C3%BCl_H%C3%BCsna" class="mw-redirect" title="Esma'ül Hüsna">Esma'ül Hüsna</a>, <a href="/wiki/Cev%C5%9Fen" title="Cevşen">Cevşen</a>, <a href="/wiki/Celcelutiye" title="Celcelutiye">Celcelutiye</a>, <a href="/wiki/Nazar" title="Nazar">nazar</a> ve <a href="/wiki/B%C3%BCy%C3%BC" title="Büyü">büyü</a> <a href="/wiki/Dua" title="Dua">duaları</a> vb... <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mitolojik_veya_yarı_mitolojik_kişi,_topluluk,_yer,_nesne_ve_hayvanlar">Mitolojik veya yarı mitolojik kişi, topluluk, yer, nesne ve hayvanlar</h4></div> <a href="/wiki/Muallak_ta%C5%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Muallak taşı">Muallak taşı</a>, <a href="/wiki/Hacer%C3%BC%27l-Esved" class="mw-redirect" title="Hacerü'l-Esved">Hacerü'l-Esved</a>, <a href="/wiki/Levh-i_Mahf%C3%BBz" title="Levh-i Mahfûz">Levh-i Mahfûz</a>, <a href="/wiki/Ar%C5%9F" title="Arş">Arş</a>, <a href="/wiki/Sidret%27%C3%BCl_m%C3%BCnteha" class="mw-redirect" title="Sidret'ül münteha">Sidret'ül münteha</a>, <a href="/wiki/G%C3%B6k_katlar%C4%B1" title="Gök katları">gök katları</a>, <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a> ve <a href="/wiki/Havva" title="Havva">Havva</a>, <a href="/wiki/Nuh" title="Nuh">Nuh</a>, <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>, <a href="/wiki/S%C3%BCleyman" title="Süleyman">Süleyman</a>, <a href="/wiki/Saba_Melikesi_Belk%C4%B1s" class="mw-redirect" title="Saba Melikesi Belkıs">Belkıs</a>, <a href="/wiki/H%C4%B1z%C4%B1r" title="Hızır">Hızır</a> ile <a href="/wiki/%C4%B0lyas" title="İlyas">İlyas</a>, <a href="/wiki/Lokman" title="Lokman">Lokman</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>, <a href="/wiki/Meryem" title="Meryem">Meryem</a>, <a href="/wiki/Z%C3%BClkarneyn" title="Zülkarneyn">Zülkarneyn</a>, <a href="/wiki/Ash%C3%A2b-%C4%B1_Kehf" title="Ashâb-ı Kehf">Ashab-ı Kehf</a>, Yemen kralı <a href="/wiki/Ebrehe" title="Ebrehe">Ebrehe</a>, <a href="/wiki/Burak" title="Burak">Burak</a> bineği, <a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a>, <a href="/wiki/Fat%C4%B1ma_bint_Muhammed" class="mw-redirect" title="Fatıma bint Muhammed">Fatıma</a>...<a href="#cite_note-373">[366]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Eskatoloji_ve_korku_içerikli"><a href="/wiki/Eskatoloji" title="Eskatoloji">Eskatoloji</a> ve korku içerikli</h4></div> <a href="/wiki/D%C3%A2bbet%C3%BC%27l-arz" title="Dâbbetü'l-arz">Dabbetü'l-arz</a>, <a href="/wiki/K%C4%B1y%C3%A2met" class="mw-redirect" title="Kıyâmet">Kıyamet</a>, <a href="/wiki/Ahir_zaman" title="Ahir zaman">Ahir zaman</a>, <a href="/wiki/%C4%B0srafil" title="İsrafil">İsrafil</a>'in borusu (sûr'a), <a href="/wiki/Yec%C3%BCc_ve_Mec%C3%BCc" class="mw-redirect" title="Yecüc ve Mecüc">Yecüc ve Mecüc</a>, <a href="/wiki/Mehdi" title="Mehdi">Mehdi</a>, <a href="/wiki/Mesih" title="Mesih">Mesih</a>, <a href="/wiki/Melhame-i_K%C3%BCbra" class="mw-redirect" title="Melhame-i Kübra">Kıyamet savaşı</a>, <a href="/wiki/Deccal" title="Deccal">Deccal</a>, <a href="/wiki/S%C3%BCfyani" title="Süfyani">Süfyani</a>, <a href="/wiki/Kabir_azab%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kabir azabı">kabir azabı</a>, <a href="/wiki/Zebaniler" class="mw-redirect" title="Zebaniler">Zebaniler</a>, <a href="/wiki/Malik" class="mw-redirect" title="Malik">Malik</a>, <a href="/wiki/S%C4%B1r%C3%A2t" title="Sırât">sırât köprüsü</a>, <a href="/wiki/Kevser" title="Kevser">Kevser havuzu</a>, <a href="/wiki/Araf" title="Araf">Araf</a>... <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ayrıca_bakınız">Ayrıca bakınız</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_kad%C4%B1n" class="mw-redirect" title="İslam ve kadın">İslam ve kadın</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_insan_haklar%C4%B1" title="İslam'da insan hakları">İslam'da insan hakları</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notlar">Notlar</h2></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-auto-2">^ <a href="#cite_ref-auto_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-auto_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-auto_2-2">c</a> <a href="/wiki/M%C3%BCsl%C3%BCman" title="Müslüman">Müslümanlar</a>, İslam'ın <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Adem</a>'den beri çeşitli <a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_peygamberler_ve_el%C3%A7iler" title="İslam'da peygamberler ve elçiler">peygamberler</a> (<a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>, <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a> vb.) aracılığıyla birçok kez bildirilmiş olan evrensel bir din olduğuna inanırlar. Dolayısıyla tarihsel bakış açısıyla İslam'ın 7. yüzyıl başlarında ortaya çıktığı söylense de, Müslümanlar arasında İslam'ın öteden beri süregelen evrensel ve tek din olduğu inancı vardır. Bu inançtan hareketle İslam alimleri, <a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a>'in İslam'ın kurucusu olduğunu değil, onun sadece İslam'ın son peygamberi olduğunu kabul ederler. (<a rel="nofollow" class="external free" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/din#8">https://islamansiklopedisi.org.tr/din#8</a> 5 Mart 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220305211650/https://islamansiklopedisi.org.tr/din#8">arşivlendi</a>.) </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">^</a> İslâmiyet olarak da bilinir. Bazı kaynaklarda ise Muhammedîlik veya Muhammedizm olarak da geçer, ancak bu tanım Müslümanlar tarafından kabul edilmez. <hr />* <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books/about/The_Mohammedan_dynasties.html?id=4eJtAAAAMAAJ">The Mohammedan dynasties</a> 1 Ocak 2014 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140101161710/http://books.google.com/books/about/The_Mohammedan_dynasties.html?id=4eJtAAAAMAAJ">arşivlendi</a>. books.google.com. Erişim: 17 Temmuz 2011 <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm">Mohammed and Mohammedanism</a> 5 Nisan 2018 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180405222343/http://www.newadvent.org/cathen/10424a.htm">arşivlendi</a>. Katolik Ansiklopedisi. Erişim: 17 Temmuz 2011</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.archive.org/details/historyofthemoha032395mbp">The History Of The Mohammedan Dynasties In Spain Vol II</a> 7 Ağustos 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110807220807/http://www.archive.org/details/historyofthemoha032395mbp">arşivlendi</a>. Archive.org: Erişim 17 Temmuz 2011</li></ul> </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">^</a> İslam'a göre Tanrı (<a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>), doğan bir varlık olmadığı gibi hiçbir şekilde bir çocuk da edinmemiştir. Bu bildirisiyle İslam, <a href="/wiki/Hristiyan_ilahiyat%C4%B1" title="Hristiyan ilahiyatı">Hristiyan ilahiyatındaki</a> <a href="/wiki/Teslis" title="Teslis">teslis</a> inancını <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7tanr%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1k" title="Üçtanrıcılık">triteizm</a> olarak yorumlayarak reddetmektedir. Nitekim bu yorumdan hareketle <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da, <a href="/wiki/Nisa_Suresi" title="Nisa Suresi">Nisa Suresi</a>'nde <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlara</a> ithafen "Allah'ın bir olduğu ve üç olmadığı" belirtilmektedir. <hr />(Bkz. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-suresi/664/171-ayet-tefsiri">https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-suresi/664/171-ayet-tefsiri</a> 8 Şubat 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220208074652/https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nis%C3%A2-suresi/664/171-ayet-tefsiri">arşivlendi</a>.) </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">^</a> İslam bilginlerinin çoğunluğu, <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> ve <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerden</a> yola çıkarak, şeytanların atası olan <a href="/wiki/%C4%B0blis" title="İblis">İblis</a>'in ateşten yaratılmış bir <a href="/wiki/Cin" title="Cin">cin</a> olduğunu söylemektedir. Bunun dışında, onun daha önceden bir <a href="/wiki/Melek" title="Melek">melek</a> olduğunu söyleyen zayıf görüşler de vardır. <hr />(Bkz. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/seytan">https://islamansiklopedisi.org.tr/seytan</a> 8 Kasım 2021 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211108135319/https://islamansiklopedisi.org.tr/seytan">arşivlendi</a>.) </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">^</a> <a href="/wiki/%C4%B0brahim" title="İbrahim">İbrahim</a>'in, <a href="/wiki/Yahudilik" title="Yahudilik">Yahudilik</a> ve <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyanlıkta</a> İshak'ı, İslam'da ise İsmail'i kurban sunmak istediğine inanılır.<a href="/wiki/Saffat_Suresi" title="Saffat Suresi">Saffat</a>:100:107 </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">^</a> <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a>'in İslam inancında ''ilk <a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">peygamber</a>'' olduğu kesinlikle kabul edilirken, ''ilk <a href="/wiki/%C4%B0nsan" title="İnsan">insan</a>'' olduğu konusunda İslam bilginleri ve akademisyenleri arasında da dahil olmak üzere bazı tartışmalar bulunmaktadır. </li> <li id="cite_note-272"><a href="#cite_ref-272">^</a> 10 Ekim 680 (<a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Hicri</a>: 10 <a href="/wiki/Muharrem" title="Muharrem">Muharrem</a> 61) yılında <a href="/wiki/Ali_bin_Ebu_Talib" class="mw-redirect" title="Ali bin Ebu Talib">Ali bin Ebu Talib</a>'in oğlu <a href="/wiki/H%C3%BCseyin_bin_Ali" class="mw-redirect" title="Hüseyin bin Ali">Hüseyin</a>, ailesi ve takipçileri (toplam 72 kişi) <a href="/wiki/Kerbela" title="Kerbela">Kerbela</a>’da Ali'nin ordusundan ayrılan <a href="/wiki/Haric%C3%AEler" class="mw-redirect" title="Haricîler">Haricîler</a> tarafından katledildi. <a href="/wiki/Alevilik" title="Alevilik">Aleviler</a>, bu olayı anmak için <a href="/wiki/Muharrem" title="Muharrem">Muharrem</a> ayında on iki gün "<a href="/wiki/Matem_Orucu" class="mw-redirect" title="Matem Orucu">matem orucu</a>" tutar, <a href="/wiki/Ehl-i_beyt" title="Ehl-i beyt">ehl-i beyte</a> olan bağlılıklarını dile getirirler ve bu olayı lânetlerler. Sonra da <a href="/wiki/%C4%B0mam_Zeynel_Abidin" class="mw-redirect" title="İmam Zeynel Abidin">İmam Zeynel Abidin</a>’in sağ kurtulması nedeniyle <a href="/wiki/A%C5%9Fure" title="Aşure">Aşure</a> çorbası pişirip dağıtırlar. </li> </ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kaynakça">Kaynakça</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32805677">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-count:2}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-count:3}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/kudus">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 21 Aralık 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211221115633/https://islamansiklopedisi.org.tr/kudus">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fkudus&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201206043631/https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountry-rankings%2Fmuslim-population-by-country&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tdk.gov.tr/TR/sozbul.ASPX?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=müslümanlık">"Müslümanlık". TDK Güncel Türkçe Sözlük.</a> 5 Ocak 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090105234119/http://www.tdk.gov.tr/TR/sozbul.ASPX?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=m%C3%BCsl%C3%BCmanl%C4%B1k">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 12 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-oxford-6">^ <a href="#cite_ref-oxford_6-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxford_6-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxford_6-2">c</a> <cite class="kaynak kitap">Esposito, John L. (15 Mayıs 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com.tr/books/about/The_Oxford_Dictionary_of_Islam.html?id=6VeCWQfVNjkC&redir_esc=y">The Oxford Dictionary of Islam</a> (İngilizce). Oxford University Press, USA. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-19-512559-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-19-512559-7">978-0-19-512559-7</a>. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116121451/https://books.google.com.tr/books/about/The_Oxford_Dictionary_of_Islam.html?id=6VeCWQfVNjkC&redir_esc=y">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Dictionary+of+Islam&rft.pub=Oxford+University+Press%2C+USA&rft.date=2003-05-15&rft.isbn=978-0-19-512559-7&rft.aulast=Esposito&rft.aufirst=John+L.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com.tr%2Fbooks%2Fabout%2FThe_Oxford_Dictionary_of_Islam.html%3Fid%3D6VeCWQfVNjkC%26redir_esc%3Dy&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190924110217/https://islamansiklopedisi.org.tr/islam">"İSLÂM - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Eylül 2019 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/islam">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=%C4%B0SL%C3%82M+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fislam&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dildernegi.org.tr/TR/Sozluk.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFEC9E8A7FA3AA308F&Sozcuk=m%C3%BCmin%20%20&Detay=1&ANAH=42087">mümin</a> 19 Ocak 2012 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120119040627/http://www.dildernegi.org.tr/TR/Sozluk.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFEC9E8A7FA3AA308F&Sozcuk=m%C3%BCmin%20%20&Detay=1&ANAH=42087">arşivlendi</a>. DilDernegi.org.tr. Erişim: 30 Eylül 2011 </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">^</a> "Islam." Oxford Dictionary of English 2e, <a href="/wiki/Oxford_%C3%9Cniversitesi" title="Oxford Üniversitesi">Oxford University Press</a>, 2003. </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">^</a> "Muslim." Oxford Dictionary of English 2e, <a href="/wiki/Oxford_%C3%9Cniversitesi" title="Oxford Üniversitesi">Oxford University Press</a>, 2003. </li> <li id="cite_note-:8-11">^ <a href="#cite_ref-:8_11-0">a</a> <a href="#cite_ref-:8_11-1">b</a> Dinler Kitabı (The Religions Book), Alfa Yayınları, 2019. </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">^</a> <cite class="kaynak kitap">Reeves, John C. (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com.tr/books?id=WNId86Eu4TEC&redir_esc=y">Bible and Qurʼān: Essays in Scriptural Intertextuality</a> (İngilizce). BRILL. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-90-04-12726-5" title="Özel:KitapKaynakları/978-90-04-12726-5">978-90-04-12726-5</a>. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220227190037/https://books.google.com.tr/books?id=WNId86Eu4TEC&redir_esc=y">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bible+and+Qur%CA%BC%C4%81n%3A+Essays+in+Scriptural+Intertextuality&rft.pub=BRILL&rft.date=2004&rft.isbn=978-90-04-12726-5&rft.aulast=Reeves&rft.aufirst=John+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com.tr%2Fbooks%3Fid%3DWNId86Eu4TEC%26redir_esc%3Dy&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">^</a> Bennett, Clinton (2010). Interpreting the Qur'an: a guide for the uninitiated. Continuum International Publishing Group. p. 101. </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100913062714/http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e588">"Eschatology - Oxford Islamic Studies Online"</a>. www.oxfordislamicstudies.com. 13 Eylül 2010 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e588">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.oxfordislamicstudies.com&rft.atitle=Eschatology+-+Oxford+Islamic+Studies+Online&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.oxfordislamicstudies.com%2Farticle%2Fopr%2Ft125%2Fe588&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170618223339/https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/ihlas-suresi-112/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1">"KUR'AN-I KERİM | 605. Sayfa | İhlâs Sûresi"</a>. kuran.diyanet.gov.tr. 18 Haziran 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/ihlas-suresi-112/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=kuran.diyanet.gov.tr&rft.atitle=KUR%27AN-I+KER%C4%B0M+%7C+605.+Sayfa+%7C+%C4%B0hl%C3%A2s+S%C3%BBresi&rft_id=https%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2Fmushaf%2Fkuran-meal-2%2Fihlas-suresi-112%2Fayet-1%2Fdiyanet-isleri-baskanligi-meali-1&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">^</a> <cite class="kaynak kitap">Campo, Juan Eduardo (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com.tr/books?id=OZbyz_Hr-eIC&redir_esc=y">Encyclopedia of Islam</a> (İngilizce). Infobase Publishing. s. 34. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4381-2696-8" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4381-2696-8">978-1-4381-2696-8</a>. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220227190038/https://books.google.com.tr/books?id=OZbyz_Hr-eIC&redir_esc=y">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Islam&rft.pages=34&rft.pub=Infobase+Publishing&rft.date=2009&rft.isbn=978-1-4381-2696-8&rft.aulast=Campo&rft.aufirst=Juan+Eduardo&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com.tr%2Fbooks%3Fid%3DOZbyz_Hr-eIC%26redir_esc%3Dy&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">^</a> <cite class="kaynak kitap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref:oiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578">The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam</a> (İngilizce). Oxford University Press. 2014. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093/acref%3Aoiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578">10.1093/acref:oiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578</a>. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-19-981257-8" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-19-981257-8">978-0-19-981257-8</a>. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210224190319/https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref:oiso/9780199812578.001.0001/acref-9780199812578">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Encyclopedia+of+Philosophy%2C+Science%2C+and+Technology+in+Islam&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2014&rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Facref%3Aoiso%2F9780199812578.001.0001%2Facref-9780199812578&rft.isbn=978-0-19-981257-8&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.oxfordreference.com%2Fview%2F10.1093%2Facref%3Aoiso%2F9780199812578.001.0001%2Facref-9780199812578&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">^</a> Trofimov, Yaroslav. 2008. The Siege of Mecca: The 1979 Uprising at Islam's Holiest Shrine. Knopf. New York. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9780307472908" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-307-47290-8</a>. s. 79. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">^</a> Watt, William Montgomery (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com.tr/books?id=AQUZ6BGyohQC&pg=PA5&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false">Islam and the Integration of Society</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116121450/https://books.google.com.tr/books?id=AQUZ6BGyohQC&pg=PA5&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false#v=onepage&q&f=false">arşivlendi</a>.. Psychology Press. s. 5. ISBN <bdi>978-0-415-17587-6</bdi>. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">^</a> Saliba, George. 1994. Arap Astronomi Tarihi: İslam'ın Altın Çağında Gezegen Teorileri. New York: New York University Press. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0814780237" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8147-8023-7</a>. 245, 250, 256-57. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">^</a> Arnold, Thomas Walker. The Preaching of Islam: A History of the Propagation of the Muslim Faith. s. 125–258. </li> <li id="cite_note-:5-23">^ <a href="#cite_ref-:5_23-0">a</a> <a href="#cite_ref-:5_23-1">b</a> <a href="#cite_ref-:5_23-2">c</a> <a href="#cite_ref-:5_23-3">d</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 251) </li> <li id="cite_note-:0-24">^ <a href="#cite_ref-:0_24-0">a</a> <a href="#cite_ref-:0_24-1">b</a> <a href="#cite_ref-:0_24-2">c</a> Kaynak hatası: Geçersiz <code><ref></code> etiketi; <code>:0</code> isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: <a href="/wiki/Vikipedi:Kaynak_g%C3%B6sterme" title="Vikipedi:Kaynak gösterme">Kaynak gösterme</a>)</li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220208075515/https://www.haberturk.com/islamofobi-nedir-islamofobi-ne-zaman-ortaya-cikti-2403844">"İslamofobi nedir?"</a>. <a href="/wiki/Habert%C3%BCrk_(gazete)" title="Habertürk (gazete)">Habertürk</a>. 15 Mart 2019. 8 Şubat 2022 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.haberturk.com/islamofobi-nedir-islamofobi-ne-zaman-ortaya-cikti-2403844">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Habert%C3%BCrk&rft.atitle=%C4%B0slamofobi+nedir%3F&rft.date=2019-03-15&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.haberturk.com%2Fislamofobi-nedir-islamofobi-ne-zaman-ortaya-cikti-2403844&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200522071812/https://islamansiklopedisi.org.tr/mezhep">"MEZHEP - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. TDV İslam Ansiklopedisi. 22 Mayıs 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/mezhep">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=MEZHEP+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fmezhep&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-:1-27">^ <a href="#cite_ref-:1_27-0">a</a> <a href="#cite_ref-:1_27-1">b</a> <a href="#cite_ref-:1_27-2">c</a> <a href="#cite_ref-:1_27-3">d</a> <a href="#cite_ref-:1_27-4">e</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200715213651/https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">"Muslim Population by Country 2022"</a>. worldpopulationreview.com. 15 Temmuz 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=worldpopulationreview.com&rft.atitle=Muslim+Population+by+Country+2022&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountry-rankings%2Fmuslim-population-by-country&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-:2-28">^ <a href="#cite_ref-:2_28-0">a</a> <a href="#cite_ref-:2_28-1">b</a> <a href="#cite_ref-:2_28-2">c</a> <a href="#cite_ref-:2_28-3">d</a> <a href="#cite_ref-:2_28-4">e</a> <a href="#cite_ref-:2_28-5">f</a> Kaynak hatası: Geçersiz <code><ref></code> etiketi; <code>:2</code> isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: <a href="/wiki/Vikipedi:Kaynak_g%C3%B6sterme" title="Vikipedi:Kaynak gösterme">Kaynak gösterme</a>)</li> <li id="cite_note-:6-29">^ <a href="#cite_ref-:6_29-0">a</a> <a href="#cite_ref-:6_29-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-majority-countries">"Muslim Majority Countries 2022"</a>. worldpopulationreview.com. 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220101055328/https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-majority-countries">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=worldpopulationreview.com&rft.atitle=Muslim+Majority+Countries+2022&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountry-rankings%2Fmuslim-majority-countries&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-galeİslam-30">^ <a href="#cite_ref-galeİslam_30-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİslam_30-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeİslam_30-2">c</a> Rahman, Fazlur. "Islam: An Overview [First Edition]." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 7. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 4560-4577. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-brillİslam-31">^ <a href="#cite_ref-brillİslam_31-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillİslam_31-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillİslam_31-2">c</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://referenceworks.brillonline.com/browse/encyclopaedia-of-islam-2">"Encyclopaedia of Islam, Second Edition — Brill"</a>. referenceworks.brillonline.com. 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210809194355/https://referenceworks.brillonline.com/browse/encyclopaedia-of-islam-2">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=referenceworks.brillonline.com&rft.atitle=Encyclopaedia+of+Islam%2C+Second+Edition+%E2%80%94+Brill&rft_id=https%3A%2F%2Freferenceworks.brillonline.com%2Fbrowse%2Fencyclopaedia-of-islam-2&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">^</a> (Mustafa Sinanoğlu, 'İslâm - Son ilâhî din', Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 23, s. 1) </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">^</a> Mustafa Sinanoğlu, 'İman', Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 22, s. 212 </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/turkish/weboku.asp?sayfa=16&yid=33">T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı. "İlmihal"; 1. cilt; "İman ve İbadetler". s. 16/91.</a> 8 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081008044707/http://www.diyanet.gov.tr/turkish/weboku.asp?sayfa=16&yid=33">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 29 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-oxfordAkide-35">^ <a href="#cite_ref-oxfordAkide_35-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordAkide_35-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e176">"Aqidah" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116121459/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e176">arşivlendi</a>. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e176">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e176</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116121459/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e176">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008 </li> <li id="cite_note-Robin304-36"><a href="#cite_ref-Robin304_36-0">^</a> <cite class="kaynak kitap">Christian Julien Robin (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA304">Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity</a>. OUP USA. ss. 304-305. 16 Aralık 2018 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/74iCctcPh?url=https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Arabia+and+Ethiopia.+In+The+Oxford+Handbook+of+Late+Antiquity&rft.pages=304-305&rft.pub=OUP+USA&rft.date=2012&rft.au=Christian+Julien+Robin&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DGKRybwb17WMC%26pg%3DPA304&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170215212339/http://www.iktibasdergisi.com/hubelin-kizlari/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 15 Şubat 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iktibasdergisi.com/hubelin-kizlari/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iktibasdergisi.com%2Fhubelin-kizlari%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-oxfordEsma-38"><a href="#cite_ref-oxfordEsma_38-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t101.e5229">"Ninety-nine beautiful names of God" The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Ed. John Bowker. Oxford University Press, 2000. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116121529/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt101.e5229">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t101.e5229">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t101.e5229</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116121529/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780192800947.001.0001/acref-9780192800947?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt101.e5229">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">^</a> Kurân, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://quran.com/5/72">5:72</a> 17 Haziran 2018 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180617093320/https://quran.com/5/72">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-Bakara-2-87-40"><a href="#cite_ref-Bakara-2-87_40-0">^</a> Kurân, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://quran.com/2/87">2:87</a> 29 Ağustos 2016 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160829020157/https://quran.com/2/87">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">^</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 280) </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">^</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 276) </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170418081619/http://www.tlck.org.tr/wp-content/uploads/2015/04/III_TLCK_2._kitap_BASKI.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 18 Nisan 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tlck.org.tr/wp-content/uploads/2015/04/III_TLCK_2._kitap_BASKI.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tlck.org.tr%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F04%2FIII_TLCK_2._kitap_BASKI.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">^</a> [ <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.zaman.com.tr/cuma_kelam-ekollerini-biliyor-musunuz_2225462.html">http://www.zaman.com.tr/cuma_kelam-ekollerini-biliyor-musunuz_2225462.html</a> 17 Haziran 2015 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150617192921/http://www.zaman.com.tr/cuma_kelam-ekollerini-biliyor-musunuz_2225462.html">arşivlendi</a>. Kelam ekollerini biliyor musunuz?] </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140908112841/http://www.beytulhikme.org/SozlukGoster.aspx?ID=60&Baslik=E%C5%9F%27ari%20D%C3%BC%C5%9F%C3%BCncede%20Antropomorfizm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 8 Eylül 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.beytulhikme.org/SozlukGoster.aspx?ID=60&Baslik=E%C5%9F%27ari%20D%C3%BC%C5%9F%C3%BCncede%20Antropomorfizm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.beytulhikme.org%2FSozlukGoster.aspx%3FID%3D60%26Baslik%3DE%25C5%259F%2527ari%2520D%25C3%25BC%25C5%259F%25C3%25BCncede%2520Antropomorfizm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160308180316/http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/d02628/2008_12/2008_12_baycarat_aka.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 8 Mart 2016 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D02628%5C2008_12/2008_12_BAYCARAT_AKA.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fktp.isam.org.tr%2Fpdfdrg%2FD02628%255C2008_12%2F2008_12_BAYCARAT_AKA.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/melek">"MELEK"</a>. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Haziran 2023 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230601202239/https://islamansiklopedisi.org.tr/melek">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft.atitle=MELEK&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fmelek&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160911105426/http://arsiv.diyanetvakfi.org.tr/meal/fatiha.htm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2016 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://arsiv.diyanetvakfi.org.tr/meal/fatiha.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Farsiv.diyanetvakfi.org.tr%2Fmeal%2Ffatiha.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201022085920/https://sorularlaislamiyet.com/seytan-iblis-cinlerden-midir-eger-cinlerden-ise-neden-meleklerin-arasindaydi-allah-teala-sadece">"Şeytan (iblis) cinlerden midir, eğer cinlerden ise neden meleklerin arasındaydı? » Sorularla İslamiyet"</a>. Sorularla İslamiyet. 19 Mart 2007. 22 Ekim 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://sorularlaislamiyet.com/seytan-iblis-cinlerden-midir-eger-cinlerden-ise-neden-meleklerin-arasindaydi-allah-teala-sadece">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sorularla+%C4%B0slamiyet&rft.atitle=%C5%9Eeytan+%28iblis%29+cinlerden+midir%2C+e%C4%9Fer+cinlerden+ise+neden+meleklerin+aras%C4%B1ndayd%C4%B1%3F+%C2%BB+Sorularla+%C4%B0slamiyet&rft.date=2007-03-19&rft_id=https%3A%2F%2Fsorularlaislamiyet.com%2Fseytan-iblis-cinlerden-midir-eger-cinlerden-ise-neden-meleklerin-arasindaydi-allah-teala-sadece&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sunypress.edu/pdf/61866.pdf">sunypress.edu/pdf/61866.pdf</a> </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">^</a> <cite class="kaynak kitap">Dudeck, Michael. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/27360053/The_Genesis_Complex_Queering_the_Myths_of_Human_Sexuality">The Genesis Complex : Queering the Myths of Human Sexuality</a>. 22 Şubat 2023 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230222120619/https://www.academia.edu/27360053/The_Genesis_Complex_Queering_the_Myths_of_Human_Sexuality">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Genesis+Complex+%3A+Queering+the+Myths+of+Human+Sexuality&rft.aulast=Dudeck&rft.aufirst=Michael&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F27360053%2FThe_Genesis_Complex_Queering_the_Myths_of_Human_Sexuality&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">^</a> "David." Oxford Dictionary of English 2e, <a href="/wiki/Oxford_%C3%9Cniversitesi" title="Oxford Üniversitesi">Oxford University Press</a>, 2003. </li> <li id="cite_note-brillResul-55">^ <a href="#cite_ref-brillResul_55-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillResul_55-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillResul_55-2">c</a> <a href="#cite_ref-brillResul_55-3">d</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0911">Wensinck, A.J. "Rasūl." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0911">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0911</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080412054804/http://www.kuran.gen.tr/?x=s_main&y=s_middle&kid=1&sid=40">"T.C. Diyanet İşleri Türkçe Kur'an Meâli, Mümin suresi"</a>. 12 Nisan 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kuran.gen.tr/?x=s_main&y=s_middle&kid=1&sid=40">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=T.C.+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+T%C3%BCrk%C3%A7e+Kur%27an+Me%C3%A2li%2C+M%C3%BCmin+suresi&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kuran.gen.tr%2F%3Fx%3Ds_main%26y%3Ds_middle%26kid%3D1%26sid%3D40&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/154631">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210624204301/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/154631">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F154631&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220306201251/https://sorularlaislamiyet.com/allaha-iman-edip-de-peygamberlere-iman-etmeyenin-iman-durumu-nedir-peygamberlere-iman-etmek-sart-0">"Allah'a iman edip de peygamberlere iman etmeyenin iman durumu nedir? Peygamberlere iman etmek şart mıdır? » Sorularla İslamiyet"</a>. Sorularla İslamiyet. 16 Nisan 2011. 6 Mart 2022 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://sorularlaislamiyet.com/allaha-iman-edip-de-peygamberlere-iman-etmeyenin-iman-durumu-nedir-peygamberlere-iman-etmek-sart-0">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sorularla+%C4%B0slamiyet&rft.atitle=Allah%27a+iman+edip+de+peygamberlere+iman+etmeyenin+iman+durumu+nedir%3F+Peygamberlere+iman+etmek+%C5%9Fart+m%C4%B1d%C4%B1r%3F+%C2%BB+Sorularla+%C4%B0slamiyet&rft.date=2011-04-16&rft_id=https%3A%2F%2Fsorularlaislamiyet.com%2Fallaha-iman-edip-de-peygamberlere-iman-etmeyenin-iman-durumu-nedir-peygamberlere-iman-etmek-sart-0&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-oxfordResul-60">^ <a href="#cite_ref-oxfordResul_60-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordResul_60-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1984">"Rasul". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122042/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1984">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1984">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1984</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122042/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1984">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 6Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/144065#:~:text=%E2%80%9C%C3%9Cl%C3%BC'l%2Dazm',Adem%20ve%20 Hz.">"Ulü'l azm peygamberler ve ortak yönleri"</a>. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220306134615/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/144065#:~:text=%E2%80%9C%C3%9Cl%C3%BC'l%2Dazm',Adem%20ve%20 Hz.">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ul%C3%BC%27l+azm+peygamberler+ve+ortak+y%C3%B6nleri&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F144065%23%3A~%3Atext%3D%25E2%2580%259C%25C3%259Cl%25C3%25BC%27l%252Dazm%27%2CAdem%2520ve%2520+Hz.&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210120030126/https://islamansiklopedisi.org.tr/ulul-azm">"ÜLÜ'l-AZM - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. TDV İslam Ansiklopedisi. 20 Ocak 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/ulul-azm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=%C3%9CL%C3%9C%E2%80%99l-AZM+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fulul-azm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-oxfordMuhammed-63">^ <a href="#cite_ref-oxfordMuhammed_63-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordMuhammed_63-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordMuhammed_63-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1577">"Muhammad". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122042/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1577">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1577">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1577</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122042/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1577">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-brillMuhammed-64"><a href="#cite_ref-brillMuhammed_64-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0780">Buhl, F.; Schimmel, Annemarie; Noth, A.; Ehlert, Trude. "Muḥammad." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0780">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0780</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-1123">Juynboll, G.H.A.; Brown, D.W. "Sunna." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-1123">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-1123</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2279">"Sunnah". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122021/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2279">arşivlendi</a>. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2279">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2279</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122021/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2279">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">^</a> <cite class="kaynak web">Lester, Toby (1 Ocak 1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120825233826/https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1999/01/what-is-the-koran/304024/">"What Is the Koran?"</a>. The Atlantic. 25 Ağustos 2012 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1999/01/what-is-the-koran/304024/">kaynağından</a> arşivlendi.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Atlantic&rft.atitle=What+Is+the+Koran%3F&rft.date=1999-01-01&rft.aulast=Lester&rft.aufirst=Toby&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theatlantic.com%2Fmagazine%2Farchive%2F1999%2F01%2Fwhat-is-the-koran%2F304024%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">^</a> "İster sözlü ister yazılı olarak nakledilmiş olsun, herhangi bir tarihsel anlatı geleneğinin istikrarı için kronolojinin çok önemli olduğu varsayımına göre, bu durum ikinci yüzyılda <a href="/wiki/Siyer" title="Siyer">siyer</a> çalışmalarının hâlâ bir akışkanlık halinde olduğunun açık bir göstergesi olarak görülebilir.<cite class="kaynak akademik-dergi">Conrad (June 1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cambridge.org/core/journals/bulletin-of-the-school-of-oriental-and-african-studies/article/abraha-and-muhammad-some-observations-apropos-of-chronology-and-literary-topoi-in-the-early-arabic-historical-tradition1/3C7779B2986050C4381A72D79D2B8F3F">"Abraha and Muhammad: Some Observations Apropos of Chronology and Literary topoi in the Early Arabic Historical Tradition"</a>. Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 50 (2): 239. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017/S0041977X00049016">10.1017/S0041977X00049016</a>. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200511104536/https://www.cambridge.org/core/journals/bulletin-of-the-school-of-oriental-and-african-studies/article/abraha-and-muhammad-some-observations-apropos-of-chronology-and-literary-topoi-in-the-early-arabic-historical-tradition1/3C7779B2986050C4381A72D79D2B8F3F">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Abraha+and+Muhammad%3A+Some+Observations+Apropos+of+Chronology+and+Literary+topoi+in+the+Early+Arabic+Historical+Tradition&rft.pages=239&rft.date=1987-06&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2FS0041977X00049016&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cambridge.org%2Fcore%2Fjournals%2Fbulletin-of-the-school-of-oriental-and-african-studies%2Farticle%2Fabraha-and-muhammad-some-observations-apropos-of-chronology-and-literary-topoi-in-the-early-arabic-historical-tradition1%2F3C7779B2986050C4381A72D79D2B8F3F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-oxfordKuran-69">^ <a href="#cite_ref-oxfordKuran_69-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordKuran_69-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordKuran_69-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1945">"Quran". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122118/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1945">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1945">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1945</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122118/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1945">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-brillKuran-70"><a href="#cite_ref-brillKuran_70-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0543">Welch, A.T.; Paret, R.; Pearson, J.D. "al- Ḳurʾān." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0543">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0543</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180125134644/https://www.ilimkosesi.com/hicr-suresi/">"Elmalılı Hamdi Yazır Türkçe Meâli; Hicr Suresi"</a>. 25 Ocak 2018 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ilimkosesi.com/hicr-suresi/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Elmal%C4%B1l%C4%B1+Hamdi+Yaz%C4%B1r+T%C3%BCrk%C3%A7e+Me%C3%A2li%3B+Hicr+Suresi.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ilimkosesi.com%2Fhicr-suresi%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.turkcebilgi.com/kur%27an-ı_kerim">"Türkçe Bilgi: Kur'an-ı Kerim"</a>. Türkçe Bilgi. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220307064430/https://www.turkcebilgi.com/kur%27an-%C4%B1_kerim">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=T%C3%BCrk%C3%A7e+Bilgi&rft.atitle=T%C3%BCrk%C3%A7e+Bilgi%3A+Kur%27an-%C4%B1+Kerim&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.turkcebilgi.com%2Fkur%2527an-%C4%B1_kerim&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Dinler_Tarihi_2019-73">^ <a href="#cite_ref-Dinler_Tarihi_2019_73-0">a</a> <a href="#cite_ref-Dinler_Tarihi_2019_73-1">b</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 256) </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://sssjournal.com/DergiTamDetay.aspx?ID=811&Detay=Ozet">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 25 Kasım 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211125093728/http://sssjournal.com/DergiTamDetay.aspx?ID=811&Detay=Ozet">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fsssjournal.com%2FDergiTamDetay.aspx%3FID%3D811%26Detay%3DOzet&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/557354">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 25 Kasım 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211125093726/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/557354">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F557354&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210420113230/https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur'an'daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/link/5e20c19d458515ba208de0a1/download">"(PDF) Câhiliye Arap Hac Ritüellerinin Kur'an'daki Menâsikle Diyalektik İlişkisi"</a>. 20 Nisan 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur'an'daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/link/5e20c19d458515ba208de0a1/download">kaynağından</a> arşivlendi.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%28PDF%29+C%C3%A2hiliye+Arap+Hac+Rit%C3%BCellerinin+Kur%E2%80%99an%E2%80%99daki+Men%C3%A2sikle+Diyalektik+%C4%B0li%C5%9Fkisi&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%27an%27daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi%2Flink%2F5e20c19d458515ba208de0a1%2Fdownload&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">^</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 257-258) </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170922053746/https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/K%C4%B1y%C3%A2met-suresi/5558/7-10-ayet-tefsiri">"Kıyâmet Suresi 7-10. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı"</a>. kuran.diyanet.gov.tr. 22 Eylül 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/K%C4%B1y%C3%A2met-suresi/5558/7-10-ayet-tefsiri">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=kuran.diyanet.gov.tr&rft.atitle=K%C4%B1y%C3%A2met+Suresi+7-10.+Ayet+Tefsiri+-+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+Ba%C5%9FKanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2Ftefsir%2FK%25C4%25B1y%25C3%25A2met-suresi%2F5558%2F7-10-ayet-tefsiri&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">^</a> Richard P. Taylor (2000). Death and the Afterlife: A Cultural Encyclopedia. "JAHANNAM From the Hebrew ge-hinnom, which refers to a valley outside Jerusalem, Jahannam is the Islamic word for hell." </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">^</a> <cite class="kaynak web">Jeffery, Arthur (6 Kas 1938). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.org/details/foreignvocabular030753mbp">"The Foreign Vocabulary Of The Quran"</a>. Oriental Institute Barods – Internet Archive vasıtasıyla.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Foreign+Vocabulary+Of+The+Quran&rft.pub=Oriental+Institute+Barods&rft.date=1938-11-06&rft.aulast=Jeffery&rft.aufirst=Arthur&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fforeignvocabular030753mbp&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-:4-81">^ <a href="#cite_ref-:4_81-0">a</a> <a href="#cite_ref-:4_81-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210115150416/https://www.sosyaldoku.com/hristiyan-ve-yahudiler-de-cennete-girecek-mi-diye-soranlara-mektup/">"'Hristiyan ve Yahudiler de Cennete Girecek mi' Diye Soranlara Mektup | Sosyal Doku Vakfı"</a>. 4 Haziran 2011. 15 Ocak 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sosyaldoku.com/hristiyan-ve-yahudiler-de-cennete-girecek-mi-diye-soranlara-mektup/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E2%80%98Hristiyan+ve+Yahudiler+de+Cennete+Girecek+mi%E2%80%99+Diye+Soranlara+Mektup+%7C+Sosyal+Doku+Vakf%C4%B1&rft.date=2011-06-04&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sosyaldoku.com%2Fhristiyan-ve-yahudiler-de-cennete-girecek-mi-diye-soranlara-mektup%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210228130025/https://www.milliyet.com.tr/ramazan/dini-bilgiler/kelime-i-sehadet-anlami-yazilisi-okunusu-nasil-olur-turkce-arapca-kelime-i-sehadet-dinleme-ve-okuma-sayfasi-6346762">"Kelime - i Şehadet anlamı, yazılışı, okunuşu nasıl olur? Türkçe - Arapça Kelime - i Şehadet dinleme ve okuma sayfası"</a>. Milliyet. 28 Şubat 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.milliyet.com.tr/ramazan/dini-bilgiler/kelime-i-sehadet-anlami-yazilisi-okunusu-nasil-olur-turkce-arapca-kelime-i-sehadet-dinleme-ve-okuma-sayfasi-6346762">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Milliyet&rft.atitle=Kelime+-+i+%C5%9Eehadet+anlam%C4%B1%2C+yaz%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C4%B1%2C+okunu%C5%9Fu+nas%C4%B1l+olur%3F+T%C3%BCrk%C3%A7e+-+Arap%C3%A7a+Kelime+-+i+%C5%9Eehadet+dinleme+ve+okuma+sayfas%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.milliyet.com.tr%2Framazan%2Fdini-bilgiler%2Fkelime-i-sehadet-anlami-yazilisi-okunusu-nasil-olur-turkce-arapca-kelime-i-sehadet-dinleme-ve-okuma-sayfasi-6346762&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-cibril-83"><a href="#cite_ref-cibril_83-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://samil.ihya.org/?t2=oku&an=330&g=E1WA&s=6&t4=&t3=cibril.had%CEsi">"Cibril Hadisi" tercümesi</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]; özgün kaynak: Buhârî, İman 1; Müslim, İman 1 </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ucalgary.ca/~elsegal/I_Transp/IO5_FivePillars.html">"The Five Pillars of Islam". RelS 201 Class Notes on Islam. University of Calgary.</a> 25 Mayıs 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080525021828/http://www.ucalgary.ca/~elsegal/I_Transp/IO5_FivePillars.html">arşivlendi</a>. ("İslam'ın Beş Şartı". RelS201 İslam üzerine ders notları. Calgary Üniversitesi) URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110726172434/https://samil.ihya.org/ansiklopedi/cibril-hadisi.html">"Cıbrıl hadisı | samil.ihya.org - Islam Ansiklopedisi"</a>. samil.ihya.org. 26 Temmuz 2011 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://samil.ihya.org/ansiklopedi/cibril-hadisi.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=samil.ihya.org&rft.atitle=C%C4%B1br%C4%B1l+hadis%C4%B1+%7C+samil.ihya.org+-+Islam+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fsamil.ihya.org%2Fansiklopedi%2Fcibril-hadisi.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2211">"Sin" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122521/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2211">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2211">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2211</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122521/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2211">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/abbottabad-compound/70/7072CAAD0C2839433010FD2F737F829C_Hadtur-1.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200207115644/https://www.cia.gov/library/abbottabad-compound/70/7072CAAD0C2839433010FD2F737F829C_Hadtur-1.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fabbottabad-compound%2F70%2F7072CAAD0C2839433010FD2F737F829C_Hadtur-1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200515131836/https://d1.islamhouse.com/data/tr/ih_books/single/tk_Who_does_not_pray.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 15 Mayıs 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d1.islamhouse.com/data/tr/ih_books/single/tk_Who_does_not_pray.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fd1.islamhouse.com%2Fdata%2Ftr%2Fih_books%2Fsingle%2Ftk_Who_does_not_pray.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200207121149/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/471923">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 7 Şubat 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/471923">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F471923&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-ismailaga-90">^ <a href="#cite_ref-ismailaga_90-0">a</a> <a href="#cite_ref-ismailaga_90-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200207115650/https://www.ismailaga.org.tr/buyuk-felaket-namazi-terk-etmek">""Büyük felaket: Namazı terk etmek" (ismailaga.org.tr)"</a>. 7 Şubat 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ismailaga.org.tr/buyuk-felaket-namazi-terk-etmek">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22B%C3%BCy%C3%BCk+felaket%3A+Namaz%C4%B1+terk+etmek%22+%28ismailaga.org.tr%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ismailaga.org.tr%2Fbuyuk-felaket-namazi-terk-etmek&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-namazzamani-91">^ <a href="#cite_ref-namazzamani_91-0">a</a> <a href="#cite_ref-namazzamani_91-1">b</a> <a href="#cite_ref-namazzamani_91-2">c</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200207115646/http://www.namazzamani.net/turkce/namazi-terketmenin-hukmu.htm">""Namazı terk etmenin hükmü" (namazzamani.net)"</a>. 7 Şubat 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.namazzamani.net/turkce/namazi-terketmenin-hukmu.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Namaz%C4%B1+terk+etmenin+h%C3%BCkm%C3%BC%22+%28namazzamani.net%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.namazzamani.net%2Fturkce%2Fnamazi-terketmenin-hukmu.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200515131836/https://d1.islamhouse.com/data/tr/ih_books/single/tk_Who_does_not_pray.pdf">""Who does not pray?" (islamhouse.com)"</a> (PDF). 15 Mayıs 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d1.islamhouse.com/data/tr/ih_books/single/tk_Who_does_not_pray.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Who+does+not+pray%3F%22+%28islamhouse.com%29&rft_id=http%3A%2F%2Fd1.islamhouse.com%2Fdata%2Ftr%2Fih_books%2Fsingle%2Ftk_Who_does_not_pray.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.halisece.com/namaz/3259-namazi-terk-etmenin-cezasi.html">""Namazı terk etmenin cezası" (halisece.com)"</a>. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200207115649/https://www.halisece.com/namaz/3259-namazi-terk-etmenin-cezasi.html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Namaz%C4%B1+terk+etmenin+cezas%C4%B1%22+%28halisece.com%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.halisece.com%2Fnamaz%2F3259-namazi-terk-etmenin-cezasi.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200203182458/https://islamansiklopedisi.org.tr/namaz">"NAMAZ - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. TDV İslam Ansiklopedisi. 3 Şubat 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/namaz">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=NAMAZ+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fnamaz&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160611010834/http://kuran.diyanet.gov.tr/">"Kur'an-ı Kerim Portalı"</a>. 11 Haziran 2016 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://kuran.diyanet.gov.tr/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kur%27an-%C4%B1+Kerim+Portal%C4%B1&rft_id=http%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-4.102-96"><a href="#cite_ref-4.102_96-0">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/kuran/ayet.asp?Kuran_id=4&I3.x=16&I3.y=15&Ayet_No=102">"Nisa Suresi ,Diyanet Meali,4.102"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Nisa+Suresi+%2CDiyanet+Meali%2C4.102&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.diyanet.gov.tr%2Fkuran%2Fayet.asp%3FKuran_id%3D4%26I3.x%3D16%26I3.y%3D15%26Ayet_No%3D102&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"> Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (<a href="/wiki/Kategori:Ar%C5%9Fivlenmesi_gereken_ba%C4%9Flant%C4%B1ya_sahip_kaynak_%C5%9Fablonu_i%C3%A7eren_maddeler" title="Kategori:Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler">link</a>) [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-5.6-97">^ <a href="#cite_ref-5.6_97-0">a</a> <a href="#cite_ref-5.6_97-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/kuran/ayet.asp?Kuran_id=5&I3.x=16&I3.y=15&Ayet_No=6">"Enbiya Suresi ,Diyanet Meali,5.6"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Enbiya+Suresi+%2CDiyanet+Meali%2C5.6&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.diyanet.gov.tr%2Fkuran%2Fayet.asp%3FKuran_id%3D5%26I3.x%3D16%26I3.y%3D15%26Ayet_No%3D6&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"> Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (<a href="/wiki/Kategori:Ar%C5%9Fivlenmesi_gereken_ba%C4%9Flant%C4%B1ya_sahip_kaynak_%C5%9Fablonu_i%C3%A7eren_maddeler" title="Kategori:Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler">link</a>) [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/kuran/ayet.asp?Kuran_id=21&I3.x=16&I3.y=15&Ayet_No=73">"Enbiya Suresi, Diyanet Meali,21.73"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Enbiya+Suresi%2C+Diyanet+Meali%2C21.73&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.diyanet.gov.tr%2Fkuran%2Fayet.asp%3FKuran_id%3D21%26I3.x%3D16%26I3.y%3D15%26Ayet_No%3D73&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"> Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (<a href="/wiki/Kategori:Ar%C5%9Fivlenmesi_gereken_ba%C4%9Flant%C4%B1ya_sahip_kaynak_%C5%9Fablonu_i%C3%A7eren_maddeler" title="Kategori:Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler">link</a>) [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">^</a> <cite class="kaynak web">KURTUBİ. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130308104155/http://www.multimediaquran.com/quran/turkce/011/11-kurtubi.htm">"HUD SURESİ"</a>. KURTUBİ TEFSİRİ. multimediaquran.com. 8 Mart 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.multimediaquran.com/quran/turkce/011/11-kurtubi.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=KURTUB%C4%B0+TEFS%C4%B0R%C4%B0&rft.atitle=HUD+SURES%C4%B0&rft.au=KURTUB%C4%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.multimediaquran.com%2Fquran%2Fturkce%2F011%2F11-kurtubi.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210310093031/https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/namazin-muslumanlara-hediye-edildigi-gece-mirac/2170745">"Namazın Müslümanlara hediye edildiği gece: Miraç"</a>. <a href="/wiki/Anadolu_Ajans%C4%B1" title="Anadolu Ajansı">Anadolu Ajansı</a>. 10 Mart 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/namazin-muslumanlara-hediye-edildigi-gece-mirac/2170745">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Anadolu+Ajans%C4%B1&rft.atitle=Namaz%C4%B1n+M%C3%BCsl%C3%BCmanlara+hediye+edildi%C4%9Fi+gece%3A+Mira%C3%A7&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.aa.com.tr%2Ftr%2Fturkiye%2Fnamazin-muslumanlara-hediye-edildigi-gece-mirac%2F2170745&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-101"><a href="#cite_ref-101">^</a> <cite class="kaynak web"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Shah_Waliullah" class="extiw" title="en:Shah Waliullah">en:Shah Waliullah</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130721113839/http://tr.scribd.com/doc/9897423/Hujjat-Allah-AlBaligha-Arabic-Urdu-by-Shah-Waliullah-Shah-Wali-Ullah">"Hujjat Allah Al-Baligha"</a> (Arapça). scribd.com. 21 Temmuz 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tr.scribd.com/doc/9897423/Hujjat-Allah-AlBaligha-Arabic-Urdu-by-Shah-Waliullah-Shah-Wali-Ullah">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Hujjat+Allah+Al-Baligha&rft.pub=scribd.com&rft.au=%3Aen%3AShah+Waliullah&rft_id=http%3A%2F%2Ftr.scribd.com%2Fdoc%2F9897423%2FHujjat-Allah-AlBaligha-Arabic-Urdu-by-Shah-Waliullah-Shah-Wali-Ullah&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Dini_Yazılar-102"><a href="#cite_ref-Dini_Yazılar_102-0">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210830175156/http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache%3Aq1XfsIdhKoMJ%3Ahttp%3A%2F%2Fwww.diniyazilar.com%2F2011%2F06%2Fyasar-nuri-ozturkun-yorumuyla-namaz%2F%2Bfarz+nedir+f%C4%B1k%C4%B1h+kaynak&hl=tr&gbv=2&ct=clnk">"diniyazilar.com"</a>. Dini Yazılar. 30 Ağustos 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache%3Aq1XfsIdhKoMJ%3Ahttp%3A%2F%2Fwww.diniyazilar.com%2F2011%2F06%2Fyasar-nuri-ozturkun-yorumuyla-namaz%2F%2Bfarz+nedir+f%C4%B1k%C4%B1h+kaynak&hl=tr&gbv=2&ct=clnk">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=diniyazilar.com&rft.pub=Dini+Yaz%C4%B1lar&rft_id=http%3A%2F%2Fwebcache.googleusercontent.com%2Fsearch%3Fq%3Dcache%253Aq1XfsIdhKoMJ%253Ahttp%253A%252F%252Fwww.diniyazilar.com%252F2011%252F06%252Fyasar-nuri-ozturkun-yorumuyla-namaz%252F%252Bfarz%2Bnedir%2Bf%25C4%25B1k%25C4%25B1h%2Bkaynak%26hl%3Dtr%26gbv%3D2%26ct%3Dclnk&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  Yazar <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|ad1=</code> eksik <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|soyadı1=</code> (<a href="/wiki/Yard%C4%B1m:KB1_hatalar%C4%B1#first_missing_last" title="Yardım:KB1 hataları">yardım</a>) </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.haberturk.com/polemik/haber/657409-namazda-5-vakit-sart-mi">"Namazda 5 vakit şart mı?"</a>. GAZETE HABERTÜRK. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160629162908/http://www.haberturk.com/polemik/haber/657409-namazda-5-vakit-sart-mi">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 27 Şubat 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Namazda+5+vakit+%C5%9Fart+m%C4%B1%3F&rft.pub=GAZETE+HABERT%C3%9CRK&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.haberturk.com%2Fpolemik%2Fhaber%2F657409-namazda-5-vakit-sart-mi&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  Yazar <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|ad1=</code> eksik <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|soyadı1=</code> (<a href="/wiki/Yard%C4%B1m:KB1_hatalar%C4%B1#first_missing_last" title="Yardım:KB1 hataları">yardım</a>) </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100312115204/http://www.tebyinulkuran.com/index.php?page=isra#s50a78">"İSRÂ SÛRESİ"</a>. tebyinulkuran.com. 12 Mart 2010 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tebyinulkuran.com/index.php?page=isra#s50a78">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C4%B0SR%C3%82+S%C3%9BRES%C4%B0&rft.pub=tebyinulkuran.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tebyinulkuran.com%2Findex.php%3Fpage%3Disra%23s50a78&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">^</a> <cite class="kaynak web"><a href="/w/index.php?title=Ramazan_Sohbetleri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramazan Sohbetleri (sayfa mevcut değil)">Süleyman Ateş</a> (3 Ağustos 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://gundem.milliyet.com.tr/namaz-uc-vakit-midir-/gundem/gundemyazardetay/03.08.2012/1575549/default.htm">"Namaz üç vakit midir?"</a>. milliyet. 6 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120806034421/http://gundem.milliyet.com.tr/namaz-uc-vakit-midir-/gundem/gundemyazardetay/03.08.2012/1575549/default.htm">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 27 Şubat 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Namaz+%C3%BC%C3%A7+vakit+midir%3F&rft.pub=milliyet&rft.date=2012-08-03&rft.au=S%C3%BCleyman+Ate%C5%9F&rft_id=http%3A%2F%2Fgundem.milliyet.com.tr%2Fnamaz-uc-vakit-midir-%2Fgundem%2Fgundemyazardetay%2F03.08.2012%2F1575549%2Fdefault.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150704211240/http://www.alevikonseyi.com/alevi/18/28/38/48/108.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 4 Temmuz 2015 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://alevikonseyi.com/alevi/18/28/38/48/108.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Falevikonseyi.com%2Falevi%2F18%2F28%2F38%2F48%2F108.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">^</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 265-266) </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">^</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 266) </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140714111144/http://www.dinbilimleri.com/Makaleler/1975175987_0502080393.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 14 Temmuz 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dinbilimleri.com/Makaleler/1975175987_0502080393.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dinbilimleri.com%2FMakaleler%2F1975175987_0502080393.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170828032128/https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/190/183-184-ayet-tefsiri">"Bakara Suresi 183-184. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı"</a>. kuran.diyanet.gov.tr. 28 Ağustos 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/190/183-184-ayet-tefsiri">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=kuran.diyanet.gov.tr&rft.atitle=Bakara+Suresi+183-184.+Ayet+Tefsiri+-+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+Ba%C5%9FKanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2Ftefsir%2FBakara-suresi%2F190%2F183-184-ayet-tefsiri&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170821184539/https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/192/185-ayet-tefsiri">"Bakara Suresi 185. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı"</a>. kuran.diyanet.gov.tr. 21 Ağustos 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/192/185-ayet-tefsiri">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=kuran.diyanet.gov.tr&rft.atitle=Bakara+Suresi+185.+Ayet+Tefsiri+-+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+Ba%C5%9FKanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2Ftefsir%2FBakara-suresi%2F192%2F185-ayet-tefsiri&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130115170845/http://hadithcollection.com/sahihbukhari/64-Sahih%20Bukhari%20Book%2031.%20Fasting/2465-sahih-bukhari-volume-003-book-031-hadith-number-125.html">"Sahih Bukhari Volume 003, Book 031, Hadith Number 125"</a>. web.archive.org. 15 Ocak 2013. 15 Ocak 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://hadithcollection.com/sahihbukhari/64-Sahih%20Bukhari%20Book%2031.%20Fasting/2465-sahih-bukhari-volume-003-book-031-hadith-number-125.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=web.archive.org&rft.atitle=Sahih+Bukhari+Volume+003%2C+Book+031%2C+Hadith+Number+125.&rft.date=2013-01-15&rft_id=http%3A%2F%2Fhadithcollection.com%2Fsahihbukhari%2F64-Sahih%2520Bukhari%2520Book%252031.%2520Fasting%2F2465-sahih-bukhari-volume-003-book-031-hadith-number-125.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130115170800/http://www.hadithcollection.com/sahihmuslim/134-Sahih%20Muslim%20Book%2006.%20Fasting/10921-sahih-muslim-book-006-hadith-number-2415.html">"Sahih Muslim Book 006, Hadith Number 2415"</a>. web.archive.org. 15 Ocak 2013. 15 Ocak 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hadithcollection.com/sahihmuslim/134-Sahih%20Muslim%20Book%2006.%20Fasting/10921-sahih-muslim-book-006-hadith-number-2415.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=web.archive.org&rft.atitle=Sahih+Muslim+Book+006%2C+Hadith+Number+2415.&rft.date=2013-01-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hadithcollection.com%2Fsahihmuslim%2F134-Sahih%2520Muslim%2520Book%252006.%2520Fasting%2F10921-sahih-muslim-book-006-hadith-number-2415.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">^</a> Dinler Tarihi (The Religions Book), Alfa Yayınları, çeviren: Ahmet Fethi Yıldırım, 2019. (sayfa: 267) </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/476/bayram-gunlerinde-oruc-tutulur-mu-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3d">Bayram günlerinde oruç tutulur mu? (Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı)</a> 7 Mart 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220307143432/https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/476/bayram-gunlerinde-oruc-tutulur-mu-?enc=QisAbR4bAkZg1HImMxXRn5PJ8DgFEAoa2xtNuyterRk%3D">arşivlendi</a>. (Erişim tarihi: 7 Mart 2022) </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/bayram">"BAYRAM - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. TDV İslam Ansiklopedisi. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220307154948/https://islamansiklopedisi.org.tr/bayram">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 7 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=BAYRAM+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fbayram&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130928031422/http://www.enfal.de/oe31.htm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 28 Eylül 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enfal.de/oe31.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.enfal.de%2Foe31.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140924040546/http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/meseleler/0758.htm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 24 Eylül 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/meseleler/0758.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hayrettinkaraman.net%2Fkitap%2Fmeseleler%2F0758.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140924041239/http://m.sorularlaislamiyet.com/index.php?oku=240727">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 24 Eylül 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://m.sorularlaislamiyet.com/index.php?oku=240727">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fm.sorularlaislamiyet.com%2Findex.php%3Foku%3D240727&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.halisece.com/fikih/12-zekat/352-zekatin-verilecegi-harcanacagi-kisiler-ve-muesseseler.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140924042014/http://www.halisece.com/fikih/12-zekat/352-zekatin-verilecegi-harcanacagi-kisiler-ve-muesseseler.html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 18 Eylül 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.halisece.com%2Ffikih%2F12-zekat%2F352-zekatin-verilecegi-harcanacagi-kisiler-ve-muesseseler.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-:3-121">^ <a href="#cite_ref-:3_121-0">a</a> <a href="#cite_ref-:3_121-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/hac/iliskili-maddeler">"HAC - İlişkili Maddeler - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. TDV İslam Ansiklopedisi. 11 Mart 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220311105024/https://islamansiklopedisi.org.tr/hac/iliskili-maddeler">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=HAC+-+%C4%B0li%C5%9Fkili+Maddeler+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fhac%2Filiskili-maddeler&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1302">"Khums" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122545/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1302">arşivlendi</a>. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1302">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1302</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122545/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1302">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-brillHums-123">^ <a href="#cite_ref-brillHums_123-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillHums_123-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-1417">Zysow, A.; Gleave, R. "Ḵh̲ums (a.)." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. <http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-1417></a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210517004004/https://www.etimolojiturkce.com/kelime/maruf">"Maruf Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji"</a>. www.etimolojiturkce.com. 17 Mayıs 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.etimolojiturkce.com/kelime/maruf">kaynağından</a> arşivlendi.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.etimolojiturkce.com&rft.atitle=Maruf+Kelime+K%C3%B6keni%2C+Kelimesinin+Anlam%C4%B1+-+Etimoloji&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.etimolojiturkce.com%2Fkelime%2Fmaruf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">^</a> Ayrıca otuz ayette ma‟ruf kelimesi “iyilik, iyi güzel, örf haline gelmiş tutum ve uygulama” gibi anlamlarda geçmektedir.<a rel="nofollow" class="external free" href="https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y">https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y</a> 30 Eylül 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220930084321/https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220926103843/https://turkcenedemek.com/kelime/nekre/">"Nekre Ne Demek? - Türkçe Kelime Anlamı"</a>. Türkçe Ne Demek. 26 Eylül 2022 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://turkcenedemek.com/kelime/nekre/">kaynağından</a> arşivlendi.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=T%C3%BCrk%C3%A7e+Ne+Demek&rft.atitle=Nekre+Ne+Demek%3F+-+T%C3%BCrk%C3%A7e+Kelime+Anlam%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fturkcenedemek.com%2Fkelime%2Fnekre%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-127"><a href="#cite_ref-127">^</a> Münker kavramı da (islam öncesi) ma‟rûfun zıddı olarak kullanılmakta ve toplumun benimsemediği, hoşlanmadığı davranışlar olarak bilinmektedir.<a rel="nofollow" class="external free" href="https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y">https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y</a> 30 Eylül 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220930084321/https://acikerisim.cumhuriyet.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12418/12268/10282445.pdf?sequence=1&isAllowed=y">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">^</a> Teknik bir terim olarak İslâmî literatürde cihâd,....iyiliği emredip kötülükten sakındırmaya çalışmak...şeklinde genel anlamda kullanılmıştır.<a rel="nofollow" class="external free" href="http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/6458/Tez%20Dosyas%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y">http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/6458/Tez%20Dosyas%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y</a> 29 Eylül 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220929090114/http://abakus.inonu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11616/6458/Tez%20Dosyas%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-129"><a href="#cite_ref-129">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210416070730/https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=1420">"Diyanet Dergi | Diyanet - Aylık Dergi - Aile - Çocuk - İlmi Dergi - Bülten"</a>. dergi.diyanet.gov.tr. 16 Nisan 2021 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=1420">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=dergi.diyanet.gov.tr&rft.atitle=Diyanet+Dergi+%7C+Diyanet+-+Ayl%C4%B1k+Dergi+-+Aile+-+%C3%87ocuk+-+%C4%B0lmi+Dergi+-+B%C3%BClten&rft_id=https%3A%2F%2Fdergi.diyanet.gov.tr%2Fmakaledetay.php%3FID%3D1420&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">^</a> <a href="/wiki/Eymen_ez-Zevahiri" title="Eymen ez-Zevahiri">Ez-Zevâhiri</a>, kötülüğün önlenmesine yönelik görevin hükümetlere ait olduğuna dair Hasan el-Benna’nın görüşüne itiraz etmektedir. Ona göre; “iyiliğin emredilip kötülüğün yasaklanması” farz-ı kifâye hükmünde bir vecibedir. Şayet siyasi otorite dinin münker gördüğü hususları ortadan kaldırma konusunda harekete geçmezse bu görev, gücü yetebilen her bir ferdin sorumluluğuna geçmiş olur.<a rel="nofollow" class="external free" href="https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1540148">https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1540148</a> 29 Eylül 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220929072742/https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1540148">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dunyadinleri.com/mutezile.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220929074751/https://www.dunyadinleri.com/mutezile.html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Ekim 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dunyadinleri.com%2Fmutezile.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/%C5%9E%C3%BBr%C3%A2-suresi/4295/23-ayet-tefsiri">"Şûrâ Suresi 23. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı"</a>. kuran.diyanet.gov.tr. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190630231553/https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/%C5%9E%C3%BBr%C3%A2-suresi/4295/23-ayet-tefsiri">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=kuran.diyanet.gov.tr&rft.atitle=%C5%9E%C3%BBr%C3%A2+Suresi+23.+Ayet+Tefsiri+-+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+Ba%C5%9FKanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2Ftefsir%2F%25C5%259E%25C3%25BBr%25C3%25A2-suresi%2F4295%2F23-ayet-tefsiri&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170327171912/http://www.ilafdergi.hitit.edu.tr/Makaleler/772304030_2.14.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 27 Mart 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ilafdergi.hitit.edu.tr/Makaleler/772304030_2.14.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ilafdergi.hitit.edu.tr%2FMakaleler%2F772304030_2.14.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">^</a> Şeriat ile modern hukuk anlayışı arasında İslam'ın bireysel hak ve özgürlükler kavramına yer vermeyişi önemli çatışma kaynağıdır.<cite class="kaynak akademik-dergi">Major, Blair (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/211700">"Uluslararası İnsan Hakları, İslam Hukuku ve Ölüm Cezası"</a>. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi (19). 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201105122736/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/211700">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Uluslararas%C4%B1+%C4%B0nsan+Haklar%C4%B1%2C+%C4%B0slam+Hukuku+ve+%C3%96l%C3%BCm+Cezas%C4%B1&rft.date=2012&rft.aulast=Major&rft.aufirst=Blair&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F211700&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">^</a> Allah hakları genellikle taabbudî özellik taşıdığı için illetleri akli gerekçelerle tam olarak izah edilemez.<a rel="nofollow" class="external free" href="https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1075176">https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1075176</a> 23 Ağustos 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220823093101/https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1075176">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">^</a> "Klasik fıkıh literatüründe...Tecavüz tek başına bir suç türü olarak kabul edilmemiştir. Genellikle zina suçu kapsamında ele alınmıştır. Fıkhî kaynaklarda tecavüz, bir erkeğin zor kullanarak kadınla zina etmesi kapsamında değerlendirilmiştir. Tecavüz suçuna ceza olarak had uygulanması gerekse de haddin sınırı olan 4 şahit şartı yerine getirilemediği müddetçe tazir cezası uygulanmaktadır." (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/14790/1/fatmanur_dil_tez.pdf">İSLAM HUKUKU’NA GÖRE TECAVÜZE UĞRAYAN KADININ HAK VE SORUMLULUKLARI</a> 19 Ağustos 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220819120807/https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstream/11452/14790/1/fatmanur_dil_tez.pdf">arşivlendi</a>.) </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">^</a> name="sabah.com.tr"> Kabile fertlerinden birine karşı işlenen suç bütün kabileye karşı işlenmiş sayıldığından cezalandırmada suçlunun kabilesine mensup olma yeterli sebep kabul edilerek suçlu suçsuz ayırımı gözetilmeksizin misilleme cihetine gidiliyor, ayrıca suçta kasıt-hata ayırımı yapılmayarak maddî sonuçla yetiniliyordu.<a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.sabah.com.tr/sozluk/sosyoloji/kisas-nedir">https://www.sabah.com.tr/sozluk/sosyoloji/kisas-nedir</a> 7 Eylül 2021 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210907064107/https://www.sabah.com.tr/sozluk/sosyoloji/kisas-nedir">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">^</a> <cite class="kaynak dergi">Ertuğrul Gazi TUNCAY (2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.islambilimleri.com/Makaleler/274962294_4.%20s%c4%b1n%c4%b1r%c4%b1%20belirsiz%20cezalar.pdf">"İslam Hukukunda Sınırı Belirlenmemiş Cezalar"</a> (PDF). İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3. s. 85. 21 Nisan 2018 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180421105835/http://www.islambilimleri.com/Makaleler/274962294_4.%20s%c4%b1n%c4%b1r%c4%b1%20belirsiz%20cezalar.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C4%B0slam+Hukukunda+S%C4%B1n%C4%B1r%C4%B1+Belirlenmemi%C5%9F+Cezalar&rft.pages=85&rft.date=2017&rft.au=Ertu%C4%9Frul+Gazi+TUNCAY&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.islambilimleri.com%2FMakaleler%2F274962294_4.%2520s%25c4%25b1n%25c4%25b1r%25c4%25b1%2520belirsiz%2520cezalar.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Crone_Roman_1987_99-139"><a href="#cite_ref-Crone_Roman_1987_99_139-0">^</a> <cite class="kaynak kitap">Crone, Patricia (1987). Roman, Provincial and Islamic Law: The Origins of the Islamic Patronate [Roma, Eyalet ve İslam Hukuku: İslam Himayesinin Kökenleri] (İngilizce). Cambridge. s. 99.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Roman%2C+Provincial+and+Islamic+Law%3A+The+Origins+of+the+Islamic+Patronate&rft.place=Cambridge&rft.pages=99&rft.date=1987&rft.aulast=Crone&rft.aufirst=Patricia&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  atıf yapılan kaynak <cite class="kaynak kitap">Ibn Warraq, (Ed.) (2000). "2. Origins of Islam: A Critical Look at the Sources". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/questforhistoric00ibnw">The Quest for the Historical Muhammad</a> [Tarihsel Muhammed Arayışı] (İngilizce). Prometheus. s. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/questforhistoric00ibnw/page/99">99</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=2.+Origins+of+Islam%3A+A+Critical+Look+at+the+Sources&rft.btitle=The+Quest+for+the+Historical+Muhammad&rft.pages=99&rft.pub=Prometheus&rft.date=2000&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fquestforhistoric00ibnw&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-IWOoICLatS2000:98-140"><a href="#cite_ref-IWOoICLatS2000:98_140-0">^</a> <a href="#IWOoICLatS2000">Ibn al-Rawandi, "Origins of Islam: A Critical Look at the Sources", 2000</a>: s. 98 </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tr.euronews.com/2018/12/14/avrupa-konseyi-ile-seriat-hukuku-krizi-kapida">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201107045713/https://tr.euronews.com/2018/12/14/avrupa-konseyi-ile-seriat-hukuku-krizi-kapida">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Ftr.euronews.com%2F2018%2F12%2F14%2Favrupa-konseyi-ile-seriat-hukuku-krizi-kapida&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/211700">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 5 Kasım 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201105122736/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/211700">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 30 Ekim 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F211700&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etc-graz.eu/wp-content/uploads/2020/08/insan_haklar__305_n__305__anlamak_kitap_bask__305_ya_ISBNli_____kapakli.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200926014247/http://www.etc-graz.eu/wp-content/uploads/2020/08/insan_haklar__305_n__305__anlamak_kitap_bask__305_ya_ISBNli_____kapakli.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etc-graz.eu%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F08%2Finsan_haklar__305_n__305__anlamak_kitap_bask__305_ya_ISBNli_____kapakli.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gedik.edu.tr/wp-content/uploads/insan-haklari-ve-demokrasi-ders-notu.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200929000813/https://www.gedik.edu.tr/wp-content/uploads/insan-haklari-ve-demokrasi-ders-notu.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.gedik.edu.tr%2Fwp-content%2Fuploads%2Finsan-haklari-ve-demokrasi-ders-notu.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.suleymaniyevakfi.org/kuran-arastirmalari/kurana-ve-gelenege-gore-dinden-donmenin-cezasi.html">"Kur'ân'â ve Geleneğe Göre Dinden Dönmenin Cezası"</a>. Süleymaniye Vakfı. 3 Mayıs 2017. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122540/https://www.suleymaniyevakfi.org/arastirmalar/kuran-arastirmalari/kurana-ve-gelenege-gore-dinden-donmenin-cezasi.html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=S%C3%BCleymaniye+Vakf%C4%B1&rft.atitle=Kur%27%C3%A2n%27%C3%A2+ve+Gelene%C4%9Fe+G%C3%B6re+Dinden+D%C3%B6nmenin+Cezas%C4%B1&rft.date=2017-05-03&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.suleymaniyevakfi.org%2Fkuran-arastirmalari%2Fkurana-ve-gelenege-gore-dinden-donmenin-cezasi.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">^</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.diyanet.gov.tr/turkish/basiliyayin/weboku.asp?sayfa=21&yid=4">http://www.diyanet.gov.tr/turkish/basiliyayin/weboku.asp?sayfa=21&yid=4</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-147"><a href="#cite_ref-147">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ismailaga.info/yazi/2012/03/30/dinde-zorlama-yoktur-ne-demektir-islamda-zorlama-yok-mudur/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 9 Nisan 2012 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120409021427/http://www.ismailaga.info/yazi/2012/03/30/dinde-zorlama-yoktur-ne-demektir-islamda-zorlama-yok-mudur/">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 20 Haziran 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ismailaga.info%2Fyazi%2F2012%2F03%2F30%2Fdinde-zorlama-yoktur-ne-demektir-islamda-zorlama-yok-mudur%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-148"><a href="#cite_ref-148">^</a> Necati Yeniel, Hüseyin Kayapınar, <a href="/wiki/S%C3%BCnen-i_Ebu_Davud" title="Sünen-i Ebu Davud">Sünen-i Ebu Davud</a> Terceme ve şerhi c. 2, s. 112 </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130226072809/http://www.fetvameclisi.com/fetva-namaz-kilmayanin-cezasi-21734.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 26 Şubat 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fetvameclisi.com/fetva-namaz-kilmayanin-cezasi-21734.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fetvameclisi.com%2Ffetva-namaz-kilmayanin-cezasi-21734.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28046/1995.pdf?sequence=1&isAllowed=y">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201113162411/https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/28046/1995.pdf?sequence=1&isAllowed=y">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdspace.ankara.edu.tr%2Fxmlui%2Fbitstream%2Fhandle%2F20.500.12575%2F28046%2F1995.pdf%3Fsequence%3D1%26isAllowed%3Dy&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/281/2556.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110821120023/http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/281/2556.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fdergiler.ankara.edu.tr%2Fdergiler%2F38%2F281%2F2556.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tez.sdu.edu.tr/Tezler/TS02507.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210507133906/http://tez.sdu.edu.tr/Tezler/TS02507.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Ftez.sdu.edu.tr%2FTezler%2FTS02507.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://yeditepe.edu.tr/sites/default/files/hukuk_dergi/II-2.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210509162115/https://yeditepe.edu.tr/sites/default/files/hukuk_dergi/II-2.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fyeditepe.edu.tr%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Fhukuk_dergi%2FII-2.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-154"><a href="#cite_ref-154">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170514104439/http://www.fetva.net/yazili-fetvalar/haram-nedir-cesitleri-nelerdir.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 14 Mayıs 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fetva.net/yazili-fetvalar/haram-nedir-cesitleri-nelerdir.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fetva.net%2Fyazili-fetvalar%2Fharam-nedir-cesitleri-nelerdir.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-155"><a href="#cite_ref-155">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ismailaga.info/yazi/2012/03/30/dinde-zorlama-yoktur-ne-demektir-islamda-zorlama-yok-mudur/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 9 Nisan 2012 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120409021427/http://www.ismailaga.info/yazi/2012/03/30/dinde-zorlama-yoktur-ne-demektir-islamda-zorlama-yok-mudur/">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ismailaga.info%2Fyazi%2F2012%2F03%2F30%2Fdinde-zorlama-yoktur-ne-demektir-islamda-zorlama-yok-mudur%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-156"><a href="#cite_ref-156">^</a> Necati Yeni el, Hüseyin Kayapınar, Sünen-i Ebû Davud Terceme ve şerhi c. 2, s. 112 </li> <li id="cite_note-157"><a href="#cite_ref-157">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130226072809/http://www.fetvameclisi.com/fetva-namaz-kilmayanin-cezasi-21734.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 26 Şubat 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fetvameclisi.com/fetva-namaz-kilmayanin-cezasi-21734.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fetvameclisi.com%2Ffetva-namaz-kilmayanin-cezasi-21734.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">^</a> Şeriat, efendi-köle, özgür kadın-köle kadın, inanan-inanmayanlar arasında temel eşitsizlikleri ve eşitsiz hukuku tanır. <ul><li>Bernard Lewis (2002), What Went Wrong?, <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0195144201" title="Özel:KitapKaynakları/0195144201">0195144201</a>, pp. 82–83;</li> <li>Brunschvig. 'Abd; Encyclopedia of Islam, Brill, 2nd Edition, Vol 1, pp. 13–40.</li></ul> </li> <li id="cite_note-159"><a href="#cite_ref-159">^</a> ([<a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usc.edu/dept/MSA/quran/016.qmt.html#016.071">16:71</a>], [<a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usc.edu/dept/MSA/quran/024.qmt.html#024.033">24:33</a>], [<a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usc.edu/dept/MSA/quran/030.qmt.html#030.028">30:28</a>]) </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">^</a> nakîbüleşraf aynı zamanda bir kadı ve dolayısıyla seyyid ve şeriflerin mahkeme işlerine bakan bir görevlidir. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.bisav.org.tr/Bulten/225/1353/osmanli_da_seyyidler_ve_nakibulesraflik_muessesesi">https://www.bisav.org.tr/Bulten/225/1353/osmanli_da_seyyidler_ve_nakibulesraflik_muessesesi</a> 8 Haziran 2017 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170608071817/http://www.bisav.org.tr/Bulten/225/1353/osmanli_da_seyyidler_ve_nakibulesraflik_muessesesi">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-161"><a href="#cite_ref-161">^</a> Önce en imtiyazlı sınıf olarak Seyyidler, vergiden muaf, şerefli ve itibarlıdırlar. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/654621">https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/654621</a> 22 Ağustos 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220822123845/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/654621">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bisav.org.tr/Bulten/225/1353/osmanli_da_seyyidler_ve_nakibulesraflik_muessesesi">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 8 Haziran 2017 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170608071817/http://www.bisav.org.tr/Bulten/225/1353/osmanli_da_seyyidler_ve_nakibulesraflik_muessesesi">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bisav.org.tr%2FBulten%2F225%2F1353%2Fosmanli_da_seyyidler_ve_nakibulesraflik_muessesesi&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1156347">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211007125341/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1156347">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F1156347&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">^</a> Hasan'ın 100'e yakın kadınla evlendiği, yanında 250-300 cariye edindiği biliniyor TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 16, sayfa: 283 </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">^</a> Ocakzâde dedelerin Peygamber soyundan geldikleri yani evlad-ı resul oldukları kabul edilir ve bu nedenle “seyyid” adı ile de anılırlar <a rel="nofollow" class="external free" href="https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/203/196">https://hbvdergisi.hacibayram.edu.tr/index.php/TKHBVD/article/view/203/196</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">^</a> Orduya ilk katıldığım günlerde, bir Arap binbaşısının 'Kavm-i Necip evladına sen nasıl kötü muamele yaparsın' diye tokatladığı bir Anadolu çocuğunun iki damla gözyaşında Türklük şuuruna erdim <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.haberturk.com/mustafa-kemal-ataturk-sozleri-beni-gormek-demek-mutlaka-yuzumu-gormek-degildir-iste-daha-fazla-so-2214889">https://www.haberturk.com/mustafa-kemal-ataturk-sozleri-beni-gormek-demek-mutlaka-yuzumu-gormek-degildir-iste-daha-fazla-so-2214889</a> 29 Ağustos 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220829200720/https://www.haberturk.com/mustafa-kemal-ataturk-sozleri-beni-gormek-demek-mutlaka-yuzumu-gormek-degildir-iste-daha-fazla-so-2214889">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-167"><a href="#cite_ref-167">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://islamicus.org/mawla/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220816120255/http://islamicus.org/mawla/">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fislamicus.org%2Fmawla%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-diyanet-168"><a href="#cite_ref-diyanet_168-0">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR">"T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı | İman | İbadet | Namaz | Ahlak"</a>. www.diyanet.gov.tr. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160315235736/https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.diyanet.gov.tr&rft.atitle=T.C.+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1+%26%23124%3B+%C4%B0man+%26%23124%3B+%C4%B0badet+%26%23124%3B+Namaz+%26%23124%3B+Ahlak&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.diyanet.gov.tr%2Ftr-TR&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-nazife-169">^ <a href="#cite_ref-nazife_169-0">a</a> <a href="#cite_ref-nazife_169-1">b</a> <cite class="kaynak web">Gürhan, Nazife. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/6708946/KADIN_BAKI%C5%9E_A%C3%87ISIYLA_KURANI_YEN%C4%B0DEN_OKUMA_DENEMES%C4%B0_-AM%C4%B0NA_WEDUD-KURAN_VE_KADIN">"Kadın bakış açısıyla Kuran'ı Yeniden Okuma Denemesi- Amina Wedud- kuran ve Kadın"</a>. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi Sayı 6, Kasım 2011. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190302090811/https://www.academia.edu/6708946/KADIN_BAKI%C5%9E_A%C3%87ISIYLA_KURANI_YEN%C4%B0DEN_OKUMA_DENEMES%C4%B0_-AM%C4%B0NA_WEDUD-KURAN_VE_KADIN">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kad%C4%B1n+bak%C4%B1%C5%9F+a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1yla+Kuran%27%C4%B1+Yeniden+Okuma+Denemesi-+Amina+Wedud-+kuran+ve+Kad%C4%B1n&rft.pub=e-%C5%9Earkiyat+%C4%B0lmi+Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar+Dergisi+Say%C4%B1+6%2C+Kas%C4%B1m+2011&rft.aulast=G%C3%BCrhan&rft.aufirst=Nazife&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F6708946%2FKADIN_BAKI%25C5%259E_A%25C3%2587ISIYLA_KURANI_YEN%25C4%25B0DEN_OKUMA_DENEMES%25C4%25B0_-AM%25C4%25B0NA_WEDUD-KURAN_VE_KADIN&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-tdv-170"><a href="#cite_ref-tdv_170-0">^</a> <cite class="kaynak web">Aydın, Mehmet Akif. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=240086&idno2=c240053#1">"Kadın"</a>. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, yıl 2001. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160822230301/http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=240086&idno2=c240053#1">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kad%C4%B1n&rft.pub=T%C3%BCrk+Diyanet+Vakf%C4%B1+%C4%B0slam+Ansiklopedisi%2C+Cilt+24%2C+y%C4%B1l+2001&rft.aulast=Ayd%C4%B1n&rft.aufirst=Mehmet+Akif&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tdvia.org%2Fdia%2Fayrmetin.php%3Fidno%3D240086%26idno2%3Dc240053%231&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141023023018/http://www.iskenderpasa.com/27B6E20E-0454-41A4-8E76-98E99716C992.aspx">"TESETTÜR VE MAHREMİYETLE İLGİLİ KONULAR"</a>. 23 Ekim 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iskenderpasa.com/27B6E20E-0454-41A4-8E76-98E99716C992.aspx">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024. <q>Hanefî ile Maliki mezheblerine göre; yüz ve el müstesna bütün vücud avrettir. Aynı zamanda kadının mahkemede ifâde vermesi için erkek hakim veya alış-veriş için müşteri veya satıcı erkeklere görünmesinde beis yoktur.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=TESETT%C3%9CR+VE+MAHREM%C4%B0YETLE+%C4%B0LG%C4%B0L%C4%B0+KONULAR&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iskenderpasa.com%2F27B6E20E-0454-41A4-8E76-98E99716C992.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-172"><a href="#cite_ref-172">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.etimolojiturkce.com/kelime/avret">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 21 Eylül 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200921090511/https://www.etimolojiturkce.com/kelime/avret/">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.etimolojiturkce.com%2Fkelime%2Favret&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-173"><a href="#cite_ref-173">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nurmend.com/yayin/serh/47-tesettur-risalesi-ve-serhi#%C3%96ns%C3%B6z">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200804221916/https://www.nurmend.com/yayin/serh/47-tesettur-risalesi-ve-serhi#%C3%96ns%C3%B6z">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nurmend.com%2Fyayin%2Fserh%2F47-tesettur-risalesi-ve-serhi%23%25C3%2596ns%25C3%25B6z&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-174"><a href="#cite_ref-174">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://depts.washington.edu/silkroad/museums/bm/bmislamiccoins.html#:~:text=The%20Arabic%20inscription%20on%20the,In%20the%20name%20of%20God.%22">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220420063426/https://depts.washington.edu/silkroad/museums/bm/bmislamiccoins.html#:~:text=The%20Arabic%20inscription%20on%20the,In%20the%20name%20of%20God.%22">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdepts.washington.edu%2Fsilkroad%2Fmuseums%2Fbm%2Fbmislamiccoins.html%23%3A~%3Atext%3DThe%2520Arabic%2520inscription%2520on%2520the%2CIn%2520the%2520name%2520of%2520God.%2522&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170322203646/https://neu.edu.tr/wp-content/uploads/2015/11/k%C4%B1br%C4%B1s-ilahiyat-dergi4-1.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 22 Mart 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://neu.edu.tr/wp-content/uploads/2015/11/k%C4%B1br%C4%B1s-ilahiyat-dergi4-1.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fneu.edu.tr%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F11%2Fk%25C4%25B1br%25C4%25B1s-ilahiyat-dergi4-1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-176"><a href="#cite_ref-176">^</a> Esposito (1998), pp. 6,12; Esposito (2002b), pp. 4-5; F. E. Peters (2003), p. 9 </li> <li id="cite_note-177"><a href="#cite_ref-177">^</a> "Muhammad", Encyclopaedia of Islam Online </li> <li id="cite_note-178"><a href="#cite_ref-178">^</a> Kur'an-ı Kerim Meali, <a href="/wiki/Diyanet_%C4%B0%C5%9Fleri_Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Diyanet İşleri Başkanlığı">Diyanet İşleri Başkanlığı</a> Yayınları, Ankara, 2006. </li> <li id="cite_note-brillCihad-179">^ <a href="#cite_ref-brillCihad_179-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillCihad_179-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0189">Tyan, E. "Ḏj̲ihād." Encyclopaedia of Islam</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0189">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0189</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-180"><a href="#cite_ref-180">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220410013000/https://turkcenedemek.com/kelime/cihat/">"Cihat Ne Demek? - Türkçe Kelime Anlamı"</a>. Türkçe Ne Demek. 10 Nisan 2022 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://turkcenedemek.com/kelime/cihat/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=T%C3%BCrk%C3%A7e+Ne+Demek&rft.atitle=Cihat+Ne+Demek%3F+-+T%C3%BCrk%C3%A7e+Kelime+Anlam%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fturkcenedemek.com%2Fkelime%2Fcihat%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Tevbe-suresi/1264/29-ayet-tefsiri">"Tevbe Suresi 29. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı"</a>. kuran.diyanet.gov.tr. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210413112802/https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Tevbe-suresi/1264/29-ayet-tefsiri">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 15 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=kuran.diyanet.gov.tr&rft.atitle=Tevbe+Suresi+29.+Ayet+Tefsiri+-+Diyanet+%C4%B0%C5%9Fleri+Ba%C5%9FKanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&rft_id=https%3A%2F%2Fkuran.diyanet.gov.tr%2Ftefsir%2FTevbe-suresi%2F1264%2F29-ayet-tefsiri&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">^</a> <a href="/wiki/Tom_Holland_(yazar)" title="Tom Holland (yazar)">Holland, Tom</a>; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’ </li> <li id="cite_note-183"><a href="#cite_ref-183">^</a> Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7 </li> <li id="cite_note-184"><a href="#cite_ref-184">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592002">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200324223412/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592002">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 2 Mart 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdergipark.org.tr%2Ftr%2Fdownload%2Farticle-file%2F592002&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-bora.uib.no-185">^ <a href="#cite_ref-bora.uib.no_185-0">a</a> <a href="#cite_ref-bora.uib.no_185-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bora.uib.no/bora-xmlui/bitstream/handle/1956/12367/144806851.pdf?sequence=4&isAllowed=y">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210412071521/https://bora.uib.no/bora-xmlui/bitstream/handle/1956/12367/144806851.pdf?sequence=4&isAllowed=y">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fbora.uib.no%2Fbora-xmlui%2Fbitstream%2Fhandle%2F1956%2F12367%2F144806851.pdf%3Fsequence%3D4%26isAllowed%3Dy&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-186"><a href="#cite_ref-186">^</a> Meccan Trade And The Rise Of Islam, (Princeton, U.S.A: Princeton University Press, 1987 </li> <li id="cite_note-187"><a href="#cite_ref-187">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5006&context=edissertations">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 12 Nisan 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210412071520/https://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=5006&context=edissertations">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Frepository.upenn.edu%2Fcgi%2Fviewcontent.cgi%3Farticle%3D5006%26context%3Dedissertations&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-188"><a href="#cite_ref-188">^</a> Muhammad's home more closely resemble what is now southern <a href="/wiki/Israel" class="mw-redirect" title="Israel">Israel</a> than Mecca.<cite class="kaynak akademik-dergi">Holland, Tom (8 Ocak 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/magazine-30714702">"Viewpoint: The roots of the battle for free speech"</a>. BBC News Magazine. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150113214358/http://www.bbc.co.uk/news/magazine-30714702">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 14 Ocak 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Viewpoint%3A+The+roots+of+the+battle+for+free+speech&rft.date=2015-01-08&rft.aulast=Holland&rft.aufirst=Tom&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fmagazine-30714702&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-189"><a href="#cite_ref-189">^</a> <cite class="kaynak web">kern, soeren (21 Eylül 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120924213537/https://www.gatestoneinstitute.org/3352/channel-4-islam-untold-story">"Britain: Islam Documentary Cancelled Amid Threats of Physical Violence"</a>. Gatestone Institute. 24 Eylül 2012 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gatestoneinstitute.org/3352/channel-4-islam-untold-story">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Gatestone+Institute&rft.atitle=Britain%3A+Islam+Documentary+Cancelled+Amid+Threats+of+Physical+Violence&rft.date=2012-09-21&rft.aulast=kern&rft.aufirst=soeren&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.gatestoneinstitute.org%2F3352%2Fchannel-4-islam-untold-story&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-190"><a href="#cite_ref-190">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.islamic-awareness.org/history/islam/inscriptions/haram1.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 6 Şubat 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210206185439/https://www.islamic-awareness.org/history/islam/inscriptions/haram1.html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.islamic-awareness.org%2Fhistory%2Fislam%2Finscriptions%2Fharam1.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-191"><a href="#cite_ref-191">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=Nqq66xwf5uw">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210929071923/https://www.youtube.com/watch?v=Nqq66xwf5uw">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DNqq66xwf5uw&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-192"><a href="#cite_ref-192">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=_4PXucfx7FE">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210929070742/https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=_4PXucfx7FE">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D_4PXucfx7FE&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-193"><a href="#cite_ref-193">^</a> Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64 </li> <li id="cite_note-194"><a href="#cite_ref-194">^</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/TEZLER_YOK_GOV_TR/Kabe%20tarihi.pdf">http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/TEZLER_YOK_GOV_TR/Kabe%20tarihi.pdf</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-195"><a href="#cite_ref-195">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/339490857_How_Accurately_Could_Early_622-900_CE_Muslims_Determine_the_Direction_of_Prayers_Qibla">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 29 Nisan 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210429080638/https://www.researchgate.net/publication/339490857_How_Accurately_Could_Early_622-900_CE_Muslims_Determine_the_Direction_of_Prayers_Qibla">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 29 Nisan 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F339490857_How_Accurately_Could_Early_622-900_CE_Muslims_Determine_the_Direction_of_Prayers_Qibla&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-196"><a href="#cite_ref-196">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mdpi.com/2077-1444/11/3/102/htm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 14 Aralık 2020 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201214034702/https://www.mdpi.com/2077-1444/11/3/102/htm">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 29 Ocak 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mdpi.com%2F2077-1444%2F11%2F3%2F102%2Fhtm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-197"><a href="#cite_ref-197">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=Rbr0XzEcqN8">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230728080418/https://www.youtube.com/watch?v=Rbr0XzEcqN8">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DRbr0XzEcqN8&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-bio-198"><a href="#cite_ref-bio_198-0">^</a> Data on Gibson's biography taken from his Web pages, his book Qur'ānic Geography and the Amazon author information to this book: <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://nabataea.net/nabhistory.html">[1]</a> 21 Mayıs 2020 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200521165215/http://nabataea.net/nabhistory.html">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://nabataea.net/authors.html">[2]</a> 8 Nisan 2018 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180408141023/http://nabataea.net/authors.html">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://independent.academia.edu/DanGibson1">[3]</a> 26 Ocak 2020 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200126144605/https://independent.academia.edu/DanGibson1">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.amazon.co.uk/Nabataeans-Builders-Petra-Dan-Gibson/dp/1413427340">[4]</a> 31 Mayıs 2017 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170531014144/http://nabataea.net/authors.html">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-199"><a href="#cite_ref-199">^</a> Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011) </li> <li id="cite_note-200"><a href="#cite_ref-200">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200129191436/http://19.org/tr/muhammed-nerdeydi/">""Muhammed Nerdeydi", 19.org"</a>. 29 Ocak 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://19.org/tr/muhammed-nerdeydi/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Muhammed+Nerdeydi%22%2C+19.org&rft_id=http%3A%2F%2F19.org%2Ftr%2Fmuhammed-nerdeydi%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-201"><a href="#cite_ref-201">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=iLm3m57yvZA">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 4 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210804081451/https://www.youtube.com/watch?v=iLm3m57yvZA">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DiLm3m57yvZA&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-202"><a href="#cite_ref-202">^</a> King, David A. The Petra Fallacy </li> <li id="cite_note-203"><a href="#cite_ref-203">^</a> NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009 </li> <li id="cite_note-204"><a href="#cite_ref-204">^</a> BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009 </li> <li id="cite_note-BrockOutline-205">^ <a href="#cite_ref-BrockOutline_205-0">a</a> <a href="#cite_ref-BrockOutline_205-1">b</a> S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp. 56-57, 135 </li> <li id="cite_note-Hoyland,_Robert_G._1998-206">^ <a href="#cite_ref-Hoyland,_Robert_G._1998_206-0">a</a> <a href="#cite_ref-Hoyland,_Robert_G._1998_206-1">b</a> Hoyland, Robert G. Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam;s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998). </li> <li id="cite_note-dx.doi.org-207">^ <a href="#cite_ref-dx.doi.org_207-0">a</a> <a href="#cite_ref-dx.doi.org_207-1">b</a> <cite class="kaynak kitap">Hoyland, R. (31 Aralık 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.31826/9781463239602">Seeing Islam as Others Saw It</a>. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4632-3960-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4632-3960-2">978-1-4632-3960-2</a>. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122536/https://www.degruyter.com/document/doi/10.31826/9781463239602/html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Seeing+Islam+as+Others+Saw+It&rft.place=Piscataway%2C+NJ%2C+USA&rft.pub=Gorgias+Press&rft.date=2019-12-31&rft.isbn=978-1-4632-3960-2&rft.aulast=Hoyland&rft.aufirst=R.&rft_id=http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.31826%2F9781463239602&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-ReferenceF-208"><a href="#cite_ref-ReferenceF_208-0">^</a> Robert G. Hoyland, "Epigraphy And The Linguistic Background To The Qur'an". </li> <li id="cite_note-209"><a href="#cite_ref-209">^</a> <cite class="kaynak akademik-dergi">Morris, Ian D. (2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181117022342/https://islamichistorycommons.org/mem/wp-content/uploads/sites/55/2018/11/UW-26-Morris.pdf">"Mecca and Macoraba"</a> (PDF). Al-ʿUṣūr Al-Wusṭā. 26: 1-60. 17 Kasım 2018 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamichistorycommons.org/mem/wp-content/uploads/sites/55/2018/11/UW-26-Morris.pdf">kaynağından</a> (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2018.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mecca+and+Macoraba&rft.pages=1-60&rft.date=2018&rft.au=Morris%2C+Ian+D.&rft_id=https%3A%2F%2Fislamichistorycommons.org%2Fmem%2Fwp-content%2Fuploads%2Fsites%2F55%2F2018%2F11%2FUW-26-Morris.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-210"><a href="#cite_ref-210">^</a> <cite class="kaynak kitap">Crone, Patricia (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/meccantraderisei00cron">Meccan Trade and the Rise of Islam</a>. Princeton University Press. ss. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/meccantraderisei00cron/page/n141">134</a>-135. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-59333-102-3" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-59333-102-3">978-1-59333-102-3</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Meccan+Trade+and+the+Rise+of+Islam&rft.pages=134-135&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=1987&rft.isbn=978-1-59333-102-3&rft.au=Crone%2C+Patricia&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmeccantraderisei00cron&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-211"><a href="#cite_ref-211">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.e-perimetron.org/Vol_15_1/Abshire_et_al.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210907120149/http://www.e-perimetron.org/Vol_15_1/Abshire_et_al.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.e-perimetron.org%2FVol_15_1%2FAbshire_et_al.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-212"><a href="#cite_ref-212">^</a> <cite class="kaynak akademik-dergi">Abshire, C.; Gusev, D.; Stafeyev, S.K.; Wang, M. (2020). "Enhanced Mathematical Method for Visualizing Ptolemy's Arabia". International Web Journal on Sciences and Technologies Affined to History of Cartography and Maps. 15 (1): 1-25.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Enhanced+Mathematical+Method+for+Visualizing+Ptolemy%27s+Arabia&rft.pages=1-25&rft.date=2020&rft.aulast=Abshire&rft.aufirst=C.&rft.au=Gusev%2C+D.&rft.au=Stafeyev%2C+S.K.&rft.au=Wang%2C+M.&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-213"><a href="#cite_ref-213">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=vTqTstNEysU">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 14 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210914085308/https://www.youtube.com/watch?v=vTqTstNEysU">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DvTqTstNEysU&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-214"><a href="#cite_ref-214">^</a> "There is no concrete evidence that Ptolemy ever drew his own maps. Instead, he transmitted geographical data in digital form, using a series of numbers and diagrams that allowed later map-makers to adapt it." <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.historyextra.com/period/ancient-history/ptolemys-maps-the-father-of-modern-geography/">https://www.historyextra.com/period/ancient-history/ptolemys-maps-the-father-of-modern-geography/</a> 20 Ekim 2021 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211020110157/https://www.historyextra.com/period/ancient-history/ptolemys-maps-the-father-of-modern-geography/">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-215"><a href="#cite_ref-215">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.siirt.edu.tr/dosya/personel/bilim-tarihi-ve-felsefesi_6-(ortak2020bahar)-siirt-2020421154422881.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211023123145/https://www.siirt.edu.tr/dosya/personel/bilim-tarihi-ve-felsefesi_6-(ortak2020bahar)-siirt-2020421154422881.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.siirt.edu.tr%2Fdosya%2Fpersonel%2Fbilim-tarihi-ve-felsefesi_6-%28ortak2020bahar%29-siirt-2020421154422881.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-216"><a href="#cite_ref-216">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://fr.scribd.com/document/3024512/Oeuvres-de-St-Jean-Damascene">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210727094959/https://fr.scribd.com/document/3024512/Oeuvres-de-St-Jean-Damascene">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 18 Şubat 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Ffr.scribd.com%2Fdocument%2F3024512%2FOeuvres-de-St-Jean-Damascene&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-217"><a href="#cite_ref-217">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%27an%27daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/fulltext/594d6cbe0f7e9be7b2d65e25/Cahiliye-Arap-Hac-Ritueellerinin-Kurandaki-Menasikle-Diyalektik-Iliskisi.pdf">"Arşivlenmiş kopya"</a> (PDF). 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210718212113/https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%27an%27daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/fulltext/594d6cbe0f7e9be7b2d65e25/Cahiliye-Arap-Hac-Ritueellerinin-Kurandaki-Menasikle-Diyalektik-Iliskisi.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%2527an%2527daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi%2Ffulltext%2F594d6cbe0f7e9be7b2d65e25%2FCahiliye-Arap-Hac-Ritueellerinin-Kurandaki-Menasikle-Diyalektik-Iliskisi.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-218"><a href="#cite_ref-218">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190513015508/http://www.zwemercenter.com/is-mecca-really-the-birthplace-of-islam/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 13 Mayıs 2019 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.zwemercenter.com/is-mecca-really-the-birthplace-of-islam/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.zwemercenter.com%2Fis-mecca-really-the-birthplace-of-islam%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-219"><a href="#cite_ref-219">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.aymennjawad.org/23129/the-byzantine-arabic-chronicle-full-translation">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210527104354/https://www.aymennjawad.org/23129/the-byzantine-arabic-chronicle-full-translation">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.aymennjawad.org%2F23129%2Fthe-byzantine-arabic-chronicle-full-translation&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-220"><a href="#cite_ref-220">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=no-KJ4Vlf-I">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210423180306/https://www.youtube.com/watch?v=no-KJ4Vlf-I">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3Dno-KJ4Vlf-I&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-221"><a href="#cite_ref-221">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=j5F0y96BQqo&list=LL&index=3">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073806/https://www.youtube.com/watch?v=j5F0y96BQqo&list=LL&index=3">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3Dj5F0y96BQqo%26list%3DLL%26index%3D3&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-222"><a href="#cite_ref-222">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=OD7Q1uo7OoA">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210527110527/https://www.youtube.com/watch?v=OD7Q1uo7OoA">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DOD7Q1uo7OoA&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-223"><a href="#cite_ref-223">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=WA0w3HOwCW4&list=LL&index=2">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073759/https://www.youtube.com/watch?v=WA0w3HOwCW4&list=LL&index=2">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DWA0w3HOwCW4%26list%3DLL%26index%3D2&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-224"><a href="#cite_ref-224">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=eDQh2nk8ih4&list=LL&index=12">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073802/https://www.youtube.com/watch?v=eDQh2nk8ih4&list=LL&index=12">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DeDQh2nk8ih4%26list%3DLL%26index%3D12&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-225"><a href="#cite_ref-225">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=P57X29bm4Dw&list=LL&index=20">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073757/https://www.youtube.com/watch?v=P57X29bm4Dw&list=LL&index=20">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DP57X29bm4Dw%26list%3DLL%26index%3D20&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-226"><a href="#cite_ref-226">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=Oq7PZQ4AMw0&list=LL&index=32">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073758/https://www.youtube.com/watch?v=Oq7PZQ4AMw0&list=LL&index=32">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DOq7PZQ4AMw0%26list%3DLL%26index%3D32&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-227"><a href="#cite_ref-227">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=6__C7Wu8qV4&list=LL&index=53">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073757/https://www.youtube.com/watch?v=6__C7Wu8qV4&list=LL&index=53">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D6__C7Wu8qV4%26list%3DLL%26index%3D53&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-228"><a href="#cite_ref-228">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=_LIlH4jBKyQ&list=LL&index=53">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073801/https://www.youtube.com/watch?v=_LIlH4jBKyQ&list=LL&index=53">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D_LIlH4jBKyQ%26list%3DLL%26index%3D53&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-229"><a href="#cite_ref-229">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=koVaxbWBlr4&list=LL&index=122">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073756/https://www.youtube.com/watch?v=koVaxbWBlr4&list=LL&index=122">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DkoVaxbWBlr4%26list%3DLL%26index%3D122&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-230"><a href="#cite_ref-230">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=1rZIftnqX2k&list=LL&index=120">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210911073804/https://www.youtube.com/watch?v=1rZIftnqX2k&list=LL&index=120">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D1rZIftnqX2k%26list%3DLL%26index%3D120&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-231"><a href="#cite_ref-231">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=QyUeQ8jv43k&feature=youtube.com">"- YouTube"</a>. www.youtube.com. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20231106115233/https://www.youtube.com/watch?v=QyUeQ8jv43k&feature=youtube.com">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.youtube.com&rft.atitle=-+YouTube&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DQyUeQ8jv43k%26feature%3Dyoutube.com&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-232"><a href="#cite_ref-232">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200723114703/https://www.mutlakbilim.com/islamiyet/">"İSLAMİYET (20. Bölüm: 39 Konu) - © Mutlak Bilim'dir"</a>. web.archive.org. 23 Temmuz 2020. 23 Temmuz 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mutlakbilim.com/islamiyet/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=web.archive.org&rft.atitle=%C4%B0SLAM%C4%B0YET+%2820.+B%C3%B6l%C3%BCm%3A+39+Konu%29+-+%C2%A9+Mutlak+Bilim%27dir&rft.date=2020-07-23&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mutlakbilim.com%2Fislamiyet%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-233"><a href="#cite_ref-233">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%27an%27daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/fulltext/594d6cbe0f7e9be7b2d65e25/Cahiliye-Arap-Hac-Ritueellerinin-Kurandaki-Menasikle-Diyalektik-Iliskisi.pdf">"Câhiliye Arap Hac Ritüellerinin Kur'an'daki Menâsikle Diyalektik İlişkisi"</a> (PDF). 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210718212113/https://www.researchgate.net/publication/317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%27an%27daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi/fulltext/594d6cbe0f7e9be7b2d65e25/Cahiliye-Arap-Hac-Ritueellerinin-Kurandaki-Menasikle-Diyalektik-Iliskisi.pdf">arşivlendi</a> (PDF). Erişim tarihi: 28 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=C%C3%A2hiliye+Arap+Hac+Rit%C3%BCellerinin+Kur%E2%80%99an%E2%80%99daki+Men%C3%A2sikle+Diyalektik+%C4%B0li%C5%9Fkisi&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F317604040_Cahiliye_Arap_Hac_Rituellerinin_Kur%2527an%2527daki_Menasikle_Diyalektik_Iliskisi%2Ffulltext%2F594d6cbe0f7e9be7b2d65e25%2FCahiliye-Arap-Hac-Ritueellerinin-Kurandaki-Menasikle-Diyalektik-Iliskisi.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-234"><a href="#cite_ref-234">^</a> Bkz: <ul><li>Esposito, Islam, Extended Edition, Oxford University Press, ss. 5-7.</li> <li>Kur'an 3:95.</li></ul> </li> <li id="cite_note-235"><a href="#cite_ref-235">^</a> <cite class="kaynak kitap">Ueberweg, Friedrich. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=GZfL4GsU3JAC&pg=PA409&dq=Hanifs&cd=2#v=onepage&q=Hanifs&f=false">History of Philosophy, Vol. 1: From Thales to the Present Time</a>. Charles Scribner's Sons. s. 409. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4400-4322-2" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4400-4322-2">978-1-4400-4322-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Philosophy%2C+Vol.+1%3A+From+Thales+to+the+Present+Time&rft.pages=409&rft.pub=Charles+Scribner%27s+Sons&rft.isbn=978-1-4400-4322-2&rft.aulast=Ueberweg&rft.aufirst=Friedrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DGZfL4GsU3JAC%26pg%3DPA409%26dq%3DHanifs%26cd%3D2%23v%3Donepage%26q%3DHanifs%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-236"><a href="#cite_ref-236">^</a> Kochler (1982), s. 29. </li> <li id="cite_note-237"><a href="#cite_ref-237">^</a> cf. Uri Rubin, Hanif, Encyclopedia of the Qur'an. </li> <li id="cite_note-238"><a href="#cite_ref-238">^</a> Bkz: <ul><li>Louis Jacobs (1995), s. 272.</li> <li>Turner (2005), s. 16.</li></ul> </li> <li id="cite_note-239"><a href="#cite_ref-239">^</a> Uğurlu, Nur, Hz. Muhammed Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Nur Yayınları. </li> <li id="cite_note-240"><a href="#cite_ref-240">^</a> Aktan, Ali (Mart 2016). İslam Tarihi (Başlangıcından Emevîlerin Sonuna Kadar) (5 bas.). s. 54. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9786051331010" title="Özel:KitapKaynakları/9786051331010">9786051331010</a>. </li> <li id="cite_note-241"><a href="#cite_ref-241">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cuid.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/43612/535105">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220303124500/http://cuid.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/43612/535105">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 22 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fcuid.cumhuriyet.edu.tr%2Ftr%2Fpub%2Fissue%2F43612%2F535105&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-242"><a href="#cite_ref-242">^</a> As the Arabs of the Ḥejāz had used the drahms of the Sasanian emperors, the only silver coinage in the world at that time, it was natural for them to leave many of the Sasanian mints in operation, striking coins like those of the emperors in every detail except for the addition of brief Arabic inscriptions like besmellāh in the margins.<a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.iranicaonline.org/articles/coins-and-coinage-">https://www.iranicaonline.org/articles/coins-and-coinage-</a> 21 Nisan 2022 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220421083623/https://iranicaonline.org/articles/coins-and-coinage-">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-oxfordMuaviye-243">^ <a href="#cite_ref-oxfordMuaviye_243-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordMuaviye_243-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordMuaviye_243-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1565">"Muawiyah ibn Abi Sufyan" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122633/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1565">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1565">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1565</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122633/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1565">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-244"><a href="#cite_ref-244">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2419">"Umar ibn al-Khattab". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122549/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2419">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2419">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2419</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116122549/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2419">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-oxfordOsman-245">^ <a href="#cite_ref-oxfordOsman_245-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordOsman_245-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordOsman_245-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2449">"Uthman ibn Affan" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123039/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2449">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2449">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2449</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123039/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2449">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-oxfordAli-246">^ <a href="#cite_ref-oxfordAli_246-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordAli_246-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e120">"Ali ibn Abi Talib". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123109/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e120">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e120">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e120</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123109/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e120">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-247"><a href="#cite_ref-247">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2536">"Yazid". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123042/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2536">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2536">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2536</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123042/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2536">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-248"><a href="#cite_ref-248">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-8000">"Yazīd (I) b. MUʿĀWIYA." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] Brill Online. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-8000">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-8000</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-oxfordEmevi-249">^ <a href="#cite_ref-oxfordEmevi_249-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordEmevi_249-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordEmevi_249-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2421">"Umayyad Caliphate". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123150/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2421">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2421">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2421</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123150/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2421">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-250"><a href="#cite_ref-250">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2052">"Saffah, Abu al-Abbas al-" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123607/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2052">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2052">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2052</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123607/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2052">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-brillAbbasi-251">^ <a href="#cite_ref-brillAbbasi_251-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillAbbasi_251-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillAbbasi_251-2">c</a> <a href="#cite_ref-brillAbbasi_251-3">d</a> <a href="#cite_ref-brillAbbasi_251-4">e</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0002">Lewis, B. "ʿAbbāsids (Banu 'l-ʿAbbās)." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] Brill Online.<<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0002">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0002</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-King-252"><a href="#cite_ref-King_252-0">^</a> <cite id="CITEREFKing1983" class="kaynak dergi">King, David A. (1983). "The Astronomy of the Mamluks". Isis. 74 (4). ss. 531-55. <a href="/wiki/Say%C4%B1sal_nesne_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1" title="Sayısal nesne tanımlayıcısı">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/353360">10.1086/353360</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Astronomy+of+the+Mamluks&rft.pages=531-55&rft.date=1983&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F353360&rft.aulast=King&rft.aufirst=David+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Hassan-Decline-253"><a href="#cite_ref-Hassan-Decline_253-0">^</a> <cite class="kaynak ansiklopedi">Hassan, Ahmad Y (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150402150434/http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html">"Factors Behind the Decline of Islamic Science After the Sixteenth Century"</a>. Sharifah Shifa Al-Attas (Ed.). Islam and the Challenge of Modernity, Proceedings of the Inaugural Symposium on Islam and the Challenge of Modernity: Historical and Contemporary Contexts, Kuala Lumpur, August 1–5, 1994. International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC). ss. 351-99. 2 Nisan 2015 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history-science-technology.com/articles/articles%208.html">kaynağından</a> arşivlendi.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Factors+Behind+the+Decline+of+Islamic+Science+After+the+Sixteenth+Century&rft.btitle=Islam+and+the+Challenge+of+Modernity%2C+Proceedings+of+the+Inaugural+Symposium+on+Islam+and+the+Challenge+of+Modernity%3A+Historical+and+Contemporary+Contexts%2C+Kuala+Lumpur%2C+August+1%E2%80%935%2C+1994&rft.pages=351-99&rft.pub=International+Institute+of+Islamic+Thought+and+Civilization+%28ISTAC%29&rft.date=1996&rft.aulast=Hassan&rft.aufirst=Ahmad+Y&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.history-science-technology.com%2Farticles%2Farticles%25208.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-254"><a href="#cite_ref-254">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161011065451/http://m.milliyet.com.tr/islam-in-altin-cagi/ekonomi/ydetay/1874323/default.htm">"İslam'ın altın çağı - Yaman Törüner - Milliyet"</a>. 11 Ekim 2016 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://m.milliyet.com.tr/islam-in-altin-cagi/ekonomi/ydetay/1874323/default.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C4%B0slam%E2%80%99%C4%B1n+alt%C4%B1n+%C3%A7a%C4%9F%C4%B1+-+Yaman+T%C3%B6r%C3%BCner+-+Milliyet&rft_id=http%3A%2F%2Fm.milliyet.com.tr%2Fislam-in-altin-cagi%2Fekonomi%2Fydetay%2F1874323%2Fdefault.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-255"><a href="#cite_ref-255">^</a> <cite class="kaynak kitap">Gözütok, Şakir (6 Aralık 2012). İslam’ın Altın Çağında İlim. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9786051313429" title="Özel:KitapKaynakları/9786051313429">9786051313429</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C4%B0slam%E2%80%99%C4%B1n+Alt%C4%B1n+%C3%87a%C4%9F%C4%B1nda+%C4%B0lim&rft.date=2012-12-06&rft.isbn=9786051313429&rft.aulast=G%C3%B6z%C3%BCtok&rft.aufirst=%C5%9Eakir&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-oxfordFatimi-256">^ <a href="#cite_ref-oxfordFatimi_256-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordFatimi_256-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e645">"Fatimid Dynasty". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123609/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e645">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e645">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e645</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123609/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e645">arşivlendi</a>.> URL eirşim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-257"><a href="#cite_ref-257">^</a> Amin Maalouf, <a href="/wiki/Araplar%C4%B1n_G%C3%B6z%C3%BCyle_Ha%C3%A7l%C4%B1_Seferleri" title="Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri">Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri</a>, YKY. </li> <li id="cite_note-258"><a href="#cite_ref-258">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=bnp_e100350">Schönig, Hanne (Halle/Saale). "Abbasids." Brill's New Pauly. Antiquity volumes edited by: Hubert Cancik and Helmuth Schneider. Brill, 2008.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] Brill Online. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=bnp_e100350">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=bnp_e100350</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-259"><a href="#cite_ref-259">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e161">"Andalus, al-". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123619/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e161">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e161">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e161</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123619/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e161">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-oxfordHalife-260">^ <a href="#cite_ref-oxfordHalife_260-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordHalife_260-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e400">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e400</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123622/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e400">arşivlendi</a>. "Caliph/Caliphate". Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e400">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e400</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116123622/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e400">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 2008-05-04. </li> <li id="cite_note-Sünni_İslam-261">^ <a href="#cite_ref-Sünni_İslam_261-0">a</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam_261-1">b</a> "Sunni Islam." Dictionary of the Israeli-Palestinian Conflict. Vol. 2. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 440. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-galeMezhep-262"><a href="#cite_ref-galeMezhep_262-0">^</a> Kamali, M. Hashim. "Madhhab." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 8. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 5547-5550. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-oxfordSünni-263">^ <a href="#cite_ref-oxfordSünni_263-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordSünni_263-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2280">"Sunni Islam" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124558/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2280">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2280">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2280</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124558/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2280">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-264"><a href="#cite_ref-264">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=show_qna&id=7452">Yezid üzerine bir soru - sorularlaislamiyet.com </a> 24 Şubat 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080224095252/http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=show_qna&id=7452">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-265"><a href="#cite_ref-265">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.risaleinurenstitusu.org/index.asp?Section=Enstitu&SubSection=EnstituSayfasi&Date=03.09.2004&TextID=799">Portre: Yezid - risaleinurenstitusu.org</a> 22 Temmuz 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110722052738/http://www.risaleinurenstitusu.org/index.asp?Section=Enstitu&SubSection=EnstituSayfasi&Date=03.09.2004&TextID=799">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-galeŞiiSünni-266">^ <a href="#cite_ref-galeŞiiSünni_266-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeŞiiSünni_266-1">b</a> Nasr, Seyyed Hossein. "Shiism: Ithnā ʿAsharīyah." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 12. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 8337-8346. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-267"><a href="#cite_ref-267">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081221144746/http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=591">"Ehl-i Sünnet - sorularlaislamiyet.com"</a>. 21 Aralık 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=591">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ehl-i+S%C3%BCnnet+-+sorularlaislamiyet.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sorularlaislamiyet.com%2Fsubpage.php%3Fs%3Darticle%26aid%3D591&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-ehlisünnet-268">^ <a href="#cite_ref-ehlisünnet_268-0">a</a> <a href="#cite_ref-ehlisünnet_268-1">b</a> <a href="#cite_ref-ehlisünnet_268-2">c</a> <a href="#cite_ref-ehlisünnet_268-3">d</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=591">Ehl-i Sünnet - sorularlaislamiyet.com </a> 21 Aralık 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081221144746/http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=591">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-galeİmamet-269">^ <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-5">f</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-6">g</a> <a href="#cite_ref-galeİmamet_269-7">h</a> Gleave, Robert. "Imamate." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 1. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 350-351. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-oxfordŞia-270">^ <a href="#cite_ref-oxfordŞia_270-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordŞia_270-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordŞia_270-2">c</a> <a href="#cite_ref-oxfordŞia_270-3">d</a> <a href="#cite_ref-oxfordŞia_270-4">e</a> <a href="#cite_ref-oxfordŞia_270-5">f</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2189">"Shii Islam" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124600/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2189">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2189">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2189</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124600/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2189">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-brillŞia-271">^ <a href="#cite_ref-brillŞia_271-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillŞia_271-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillŞia_271-2">c</a> <a href="#cite_ref-brillŞia_271-3">d</a> <a href="#cite_ref-brillŞia_271-4">e</a> <a href="#cite_ref-brillŞia_271-5">f</a> <a href="#cite_ref-brillŞia_271-6">g</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-6920">Madelung, W. "S̲h̲īa." Encyclopaedia of Islam</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-6920">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-6920</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008 </li> <li id="cite_note-oxfordZeyd-273">^ <a href="#cite_ref-oxfordZeyd_273-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordZeyd_273-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordZeyd_273-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566">"Zayd ibn Ali" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124602/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2566">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124602/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e2566">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-galeİsmaili-274">^ <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-5">f</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-6">g</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-7">h</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-8">i</a> <a href="#cite_ref-galeİsmaili_274-9">j</a> Daftary, Farhad. "Shi˓a: Isma˓Ili." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 628-629. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-oxfordİsmaili-275">^ <a href="#cite_ref-oxfordİsmaili_275-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordİsmaili_275-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1132">"Ismailis" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124610/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1132">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1132">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1132</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116124610/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1132">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-atlasSiyasi-276">^ <a href="#cite_ref-atlasSiyasi_276-0">a</a> <a href="#cite_ref-atlasSiyasi_276-1">b</a> <a href="#cite_ref-atlasSiyasi_276-2">c</a> <a href="#cite_ref-atlasSiyasi_276-3">d</a> "Sunnis, Shiites, and Khariji 660–c. 1000." Historical Atlas of the Islamic World. Derby, United Kingdom: Cartographica, 2004. 34-35. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-brillHarici-277">^ <a href="#cite_ref-brillHarici_277-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-2">c</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-3">d</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-4">e</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-5">f</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-6">g</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-7">h</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-8">i</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-9">j</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-10">k</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-11">l</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-12">m</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-13">n</a> <a href="#cite_ref-brillHarici_277-14">o</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=q3_COM-00103">Francesca, Ersilia. "Khārijīs." Encyclopaedia of the Qurʾān. General Editor: Jane Dammen McAuliffe, Georgetown University, Washington DC. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=q3_COM-00103">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=q3_COM-00103</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008. </li> <li id="cite_note-oxfordİbadi-278"><a href="#cite_ref-oxfordİbadi_278-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e913">"Ibadis" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116125106/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e913">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e913">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e913</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116125106/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e913">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 1 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-279"><a href="#cite_ref-279">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081223075459/http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=5123">"Hariciler - sorularlaislamiyet.com"</a>. 23 Aralık 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sorularlaislamiyet.com/subpage.php?s=article&aid=5123">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Hariciler+-+sorularlaislamiyet.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sorularlaislamiyet.com%2Fsubpage.php%3Fs%3Darticle%26aid%3D5123&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-280"><a href="#cite_ref-280">^</a> Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş".312-313 </li> <li id="cite_note-galeMürcie-281">^ <a href="#cite_ref-galeMürcie_281-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeMürcie_281-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeMürcie_281-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeMürcie_281-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeMürcie_281-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeMürcie_281-5">f</a> Kafrawi, Shalahudin. "Murji˒Ites, Murji˒a." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 492. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-sevdeMürcie-282">^ <a href="#cite_ref-sevdeMürcie_282-0">a</a> <a href="#cite_ref-sevdeMürcie_282-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sevde.de/islam_Ans/M/M3/49.htm">"Mürcie" İslam Ansiklopedisi. sevde.de</a> 24 Nisan 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080424054030/http://www.sevde.de/islam_Ans/M/M3/49.htm">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 1 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-MürcieKılavuz-283">^ <a href="#cite_ref-MürcieKılavuz_283-0">a</a> <a href="#cite_ref-MürcieKılavuz_283-1">b</a> <a href="#cite_ref-MürcieKılavuz_283-2">c</a> Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 312. </li> <li id="cite_note-oxfordMürcie-284">^ <a href="#cite_ref-oxfordMürcie_284-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordMürcie_284-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1625">"Murjiis" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116125213/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1625">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1625">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1625</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116125213/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e1625">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 1 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-MutezileKılavuz-285">^ <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-0">a</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-1">b</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-2">c</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-3">d</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-4">e</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-5">f</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-6">g</a> <a href="#cite_ref-MutezileKılavuz_285-7">h</a> Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 306-308. </li> <li id="cite_note-brillMutezile-286">^ <a href="#cite_ref-brillMutezile_286-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillMutezile_286-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillMutezile_286-2">c</a> <a href="#cite_ref-brillMutezile_286-3">d</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=q3_COM-00127">Schmidtke, Sabine. "Muʿtazila." Encyclopaedia of the Qurʾān. General Editor: Jane Dammen McAuliffe, Georgetown University, Washington DC. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=q3_COM-00127">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=q3_COM-00127</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 2 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-SelefKılavuz-287">^ <a href="#cite_ref-SelefKılavuz_287-0">a</a> <a href="#cite_ref-SelefKılavuz_287-1">b</a> Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 299-301. </li> <li id="cite_note-MaturidiKılavuz-288">^ <a href="#cite_ref-MaturidiKılavuz_288-0">a</a> <a href="#cite_ref-MaturidiKılavuz_288-1">b</a> <a href="#cite_ref-MaturidiKılavuz_288-2">c</a> Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 301-303. </li> <li id="cite_note-EşariKılavuz-289">^ <a href="#cite_ref-EşariKılavuz_289-0">a</a> <a href="#cite_ref-EşariKılavuz_289-1">b</a> <a href="#cite_ref-EşariKılavuz_289-2">c</a> Kılavuz, A. Saim. "İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". 303-305. </li> <li id="cite_note-WheelerHanefi-290">^ <a href="#cite_ref-WheelerHanefi_290-0">a</a> <a href="#cite_ref-WheelerHanefi_290-1">b</a> <a href="#cite_ref-WheelerHanefi_290-2">c</a> Wheeler, Brannon M. "Abu Hanifa (699–767)." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 1. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 8-9. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Libson-291">^ <a href="#cite_ref-Libson_291-0">a</a> <a href="#cite_ref-Libson_291-1">b</a> <a href="#cite_ref-Libson_291-2">c</a> <a href="#cite_ref-Libson_291-3">d</a> <a href="#cite_ref-Libson_291-4">e</a> <a href="#cite_ref-Libson_291-5">f</a> Libson, Gideon. "Fiqh." Encyclopaedia Judaica. Ed. Michael Berenbaum and Fred Skolnik. Vol. 7. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2007. 41-43. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Sünni_İslam2-292">^ <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-0">a</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-1">b</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-2">c</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-3">d</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-4">e</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-5">f</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-6">g</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-7">h</a> <a href="#cite_ref-Sünni_İslam2_292-8">i</a> El-hibri, Tayeb. "Sunni Islam." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 4. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 2122-2124. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Schneider-293">^ <a href="#cite_ref-Schneider_293-0">a</a> <a href="#cite_ref-Schneider_293-1">b</a> Schneider, Irene. "Pluralism: Legal and Ethno-Religious." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 533-535. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-galeMezhep2-294">^ <a href="#cite_ref-galeMezhep2_294-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeMezhep2_294-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeMezhep2_294-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeMezhep2_294-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeMezhep2_294-4">e</a> Wheeler, Brannon M. "Madhhab." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 417-418. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-KaramanZahiri-295">^ <a href="#cite_ref-KaramanZahiri_295-0">a</a> <a href="#cite_ref-KaramanZahiri_295-1">b</a> <a href="#cite_ref-KaramanZahiri_295-2">c</a> <a href="#cite_ref-KaramanZahiri_295-3">d</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/tarih/0213.htm">Karaman, Hayrettin. "İslam Hukuk Tarihi".hayrettinkaraman.net</a> 19 Mayıs 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080519203701/http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/tarih/0213.htm">arşivlendi</a>.. URL erişim tarihi: 3 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-oxfordHanefi-296">^ <a href="#cite_ref-oxfordHanefi_296-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordHanefi_296-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordHanefi_296-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e798">"Hanafi School of Law" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116125212/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e798">arşivlendi</a>. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e798">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e798</a> 16 Ocak 2024 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240116125212/https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780195125580.001.0001/acref-9780195125580?legacyuri=%2Fviews%2FENTRY.html%3Fsubview%3DMain%26entry%3Dt125.e798">arşivlendi</a>.> URL erişim tarihi: 4 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-Hallaq-297">^ <a href="#cite_ref-Hallaq_297-0">a</a> <a href="#cite_ref-Hallaq_297-1">b</a> <a href="#cite_ref-Hallaq_297-2">c</a> Hallaq, Wael B. "Hanafi School of Law." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 2. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 988-989. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-298"><a href="#cite_ref-298">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://kitap.ihya.org/genel/samil.php?an=898&g=1zL9&s=18&t2=oku&t3=im%C3%82meyn&t4=">"İmameyn". Şamil İslam Ansiklopedisi.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] ihya.org URL erişim tarihi: 12 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-HallaqHanbeli-299">^ <a href="#cite_ref-HallaqHanbeli_299-0">a</a> <a href="#cite_ref-HallaqHanbeli_299-1">b</a> <a href="#cite_ref-HallaqHanbeli_299-2">c</a> Hallaq, Wael B. "Hanbali School of Law." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 2. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 989-990. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Mandel-300">^ <a href="#cite_ref-Mandel_300-0">a</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-1">b</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-2">c</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-3">d</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-4">e</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-5">f</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-6">g</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-7">h</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-8">i</a> <a href="#cite_ref-Mandel_300-9">j</a> Mandel, Ruth. "Alevi." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 1. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 112-115. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Peimani-301">^ <a href="#cite_ref-Peimani_301-0">a</a> <a href="#cite_ref-Peimani_301-1">b</a> <a href="#cite_ref-Peimani_301-2">c</a> <a href="#cite_ref-Peimani_301-3">d</a> <a href="#cite_ref-Peimani_301-4">e</a> <a href="#cite_ref-Peimani_301-5">f</a> <a href="#cite_ref-Peimani_301-6">g</a> Peimani, Hooman. "Alevi Muslims." Encyclopedia of Modern Asia. Ed. Karen Christensen and David Levinson. Vol. 1. New York: Charles Scribner's Sons, 2002. 82. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Vorhoff-302">^ <a href="#cite_ref-Vorhoff_302-0">a</a> <a href="#cite_ref-Vorhoff_302-1">b</a> Vorhoff, Karin. ""Let's Reclaim Our History and Culture!": Imagining Alevi Community in Contemporary Turkey." Die Welt des Islams 38.2 (1998): 220-52. </li> <li id="cite_note-Norton-303">^ <a href="#cite_ref-Norton_303-0">a</a> <a href="#cite_ref-Norton_303-1">b</a> <a href="#cite_ref-Norton_303-2">c</a> Norton, John D. "Bektashis." Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 1. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 434-436. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-Livni-304">^ <a href="#cite_ref-Livni_304-0">a</a> <a href="#cite_ref-Livni_304-1">b</a> <a href="#cite_ref-Livni_304-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cas.uchicago.edu/workshops/mehat/past_conferences/Livni.pdf">Livni, Eran. "Alevi Identity in Turkish Historiography".</a> 19 Şubat 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090219232437/http://cas.uchicago.edu/workshops/mehat/past_conferences/Livni.pdf">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 11 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-AleviLoC-305"><a href="#cite_ref-AleviLoC_305-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+tr0050)">"The Alevi" bölümü, "Turkey" kısmı. Library of Congress Country Studies.</a> 2 Mart 2017 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170302025359/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID+tr0050%29">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 11 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-306"><a href="#cite_ref-306">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH%2F06%2F536&format=HTML&aged=1&language=EN&guiLanguage=en">"AB Basın Açıklamaları (İngilizce)"</a>. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110814051347/http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=SPEECH%2F06%2F536&format=HTML&aged=1&language=EN&guiLanguage=en">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=AB+Bas%C4%B1n+A%C3%A7%C4%B1klamalar%C4%B1+%28%C4%B0ngilizce%29&rft_id=http%3A%2F%2Feuropa.eu%2Frapid%2FpressReleasesAction.do%3Freference%3DSPEECH%252F06%252F536%26format%3DHTML%26aged%3D1%26language%3DEN%26guiLanguage%3Den&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-TAT-307">^ <a href="#cite_ref-TAT_307-0">a</a> <a href="#cite_ref-TAT_307-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alevi.dk/ENGELSK/Turkish_Alevis_Today.pdf">"Turkish Alevis Today". John Shindeldecker.</a> 30 Kasım 2016 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161130111738/http://www.alevi.dk/ENGELSK/Turkish_Alevis_Today.pdf">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 11 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-308"><a href="#cite_ref-308">^</a> Ateş, Süleyman. "Sülemi ve Tasavvufi Tefsiri"; 1. Sönmez Neşriyat. İstanbul, 1969. </li> <li id="cite_note-309"><a href="#cite_ref-309">^</a> eş-Şeybî, Kamil Mustafa. "es-Sılatu Beyne't-Tasavvuf ve't-Teşeyyu". 1/276-293. Bağdat; 1963. </li> <li id="cite_note-310"><a href="#cite_ref-310">^</a> Güngör, Erol. "İslam Tasavvufunun Meseleleri". 50-63. Ötüken. İstanbul, 1984. </li> <li id="cite_note-311"><a href="#cite_ref-311">^</a> Mahmud, Abdulkadir. "el-Felsefetu's-Sufiyye fi'l-İslam". 8-43. </li> <li id="cite_note-312"><a href="#cite_ref-312">^</a> İsa, Kemal Muhammed. "Nazarat fi Mu'tekadat ibn Arabî". 74-75. Daru'l Cidde, 1984; 2. baskı Kuveyt. </li> <li id="cite_note-313"><a href="#cite_ref-313">^</a> Kurtkan, Amiran. "Sosyolojik Açıdan Tasavvuf ve Laiklik". 38-39. Kutsun Yayınevi. İstanbul, 1977. </li> <li id="cite_note-314"><a href="#cite_ref-314">^</a> Aynî, Mehmet Ali. "Tasavvuf Tarihi". 37. Erzurum, 1979. </li> <li id="cite_note-315"><a href="#cite_ref-315">^</a> O'Leary, De Lacy. "İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri". 114. Ankara Ü.İ:F. Yayınları. Ankara, 1971. İlgili eserden naklen: "...bunu bir çeşit <a href="/w/index.php?title=Zahitlik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zahitlik (sayfa mevcut değil)">zahitlik</a> telakki edersek, bu türlü zahitliğin Kur’an’da bulunmadığını ve bunun ilk Müslümanlar için de yabancı olduğunu belirtmek gerekir... Hristiyan manastır hayatı tarihi veya birçok Hint dinleri salikleri ve hatta daha sonraki sofilerin anlayışına göre bu, insan hayatının normal zevk ve düşkünlüklerinden, bilhassa evlenme, ruhun safiyetini bozan ve tekâmülünü durduran şeylerden kaçınmayı düşünmek manasına gelir. Bu manada zahitlik İslam'ın ruhuna yabancıdır ve Müslümanlar arasına gelmiş olarak görülür...". </li> <li id="cite_note-316"><a href="#cite_ref-316">^</a> O'Leary, a.g.e. 115. İlgili kaynaktan naklen: "Sufiler geleneğe değil, ruhun yükselmesine mani olan bedenin arzularını bertaraf etmeye önem verdiler. Bu da gösteriyor ki, ilk Müslümanlarca bilinmeyen yeni bir fikrin tesiri altında kalmışlardı. Bu bakımdan kendilerini hiçbir manada sahabenin takipçisi saymak mümkün değildir" </li> <li id="cite_note-317"><a href="#cite_ref-317">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200715213651/https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">"Muslim Population by Country 2022"</a>. worldpopulationreview.com. 15 Temmuz 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=worldpopulationreview.com&rft.atitle=Muslim+Population+by+Country+2022&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountry-rankings%2Fmuslim-population-by-country&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-oxfordEndonezya-318"><a href="#cite_ref-oxfordEndonezya_318-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1034">"Indonesia, Islam in"</a>. Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1034">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1034</a>> URL erişim tarihi: 5 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-319"><a href="#cite_ref-319">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/id.html">"Indonesia". CIA World Factbook.</a> 10 Aralık 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081210041527/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/id.html">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 5 mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-320"><a href="#cite_ref-320">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sa.html">""Saudi Arabia". CIA World Factbook"</a>. 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/75DFkCF8p?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sa.html">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 12 Ekim 2009.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Saudi+Arabia%22.+CIA+World+Factbook.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fgeos%2Fsa.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-321"><a href="#cite_ref-321">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200715213651/https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">"Muslim Population by Country 2022"</a>. worldpopulationreview.com. 15 Temmuz 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/country-rankings/muslim-population-by-country">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=worldpopulationreview.com&rft.atitle=Muslim+Population+by+Country+2022&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountry-rankings%2Fmuslim-population-by-country&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-:7-322">^ <a href="#cite_ref-:7_322-0">a</a> <a href="#cite_ref-:7_322-1">b</a> <cite class="kaynak web">Michael Lipka ve Conrad Hackett (4 Nisan 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170407062012/https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/04/06/why-muslims-are-the-worlds-fastest-growing-religious-group/">"Why Muslims are the world's fastest-growing religious group"</a>. Pew Research Center (İngilizce). 7 Nisan 2017 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/04/06/why-muslims-are-the-worlds-fastest-growing-religious-group/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Pew+Research+Center&rft.atitle=Why+Muslims+are+the+world%27s+fastest-growing+religious+group&rft.date=2017-04-04&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pewresearch.org%2Ffact-tank%2F2017%2F04%2F06%2Fwhy-muslims-are-the-worlds-fastest-growing-religious-group%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-323"><a href="#cite_ref-323">^</a> <cite class="kaynak web">Wormald, Benjamin (2 Nisan 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220331220434/https://www.pewresearch.org/religion/2015/04/02/religious-projections-2010-2050/">"The Future of World Religions: Population Growth Projections, 2010-2050"</a>. Pew Research Center's Religion & Public Life Project (İngilizce). 31 Mart 2022 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewresearch.org/religion/2015/04/02/religious-projections-2010-2050/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Pew+Research+Center%27s+Religion+%26+Public+Life+Project&rft.atitle=The+Future+of+World+Religions%3A+Population+Growth+Projections%2C+2010-2050&rft.date=2015-04-02&rft.aulast=Wormald&rft.aufirst=Benjamin&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pewresearch.org%2Freligion%2F2015%2F04%2F02%2Freligious-projections-2010-2050%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-galeİslamiSanat-324">^ <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-5">f</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-6">g</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-7">h</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-8">i</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-9">j</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-10">k</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-11">l</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-12">m</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-13">n</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-14">o</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-15">p</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-16">q</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-17">r</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-18">s</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-19">t</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-20">u</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-21">v</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-22">w</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-23">x</a> <a href="#cite_ref-galeİslamiSanat_324-24">y</a> Blair, Sheila S. and Jonathan M. Bloom. "Art." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 1. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 75-82. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-galeAtlasSanat-325">^ <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-5">f</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-6">g</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-7">h</a> <a href="#cite_ref-galeAtlasSanat_325-8">i</a> "Islamic Arts." Historical Atlas of the Islamic World. Derby, United Kingdom: Cartographica, 2004. 172-175. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-oxfordResim-326">^ <a href="#cite_ref-oxfordResim_326-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordResim_326-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1808">"Painting" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1808">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1808</a>> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-327"><a href="#cite_ref-327">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-0694">Kühnel, E. "Arabesque." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] Brill Online. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-0694">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-0694</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-galeKaligrafi-328">^ <a href="#cite_ref-galeKaligrafi_328-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeKaligrafi_328-1">b</a> Schimmel, Annemarie. "Calligraphy: Islamic Calligraphy." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 3. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 1372-1373. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-oxfordHat-329">^ <a href="#cite_ref-oxfordHat_329-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordHat_329-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e403">"Calligraphy and Epigraphy" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e403">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e403</a>> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-brillMimari-330">^ <a href="#cite_ref-brillMimari_330-0">a</a> <a href="#cite_ref-brillMimari_330-1">b</a> <a href="#cite_ref-brillMimari_330-2">c</a> <a href="#cite_ref-brillMimari_330-3">d</a> <a href="#cite_ref-brillMimari_330-4">e</a> <a href="#cite_ref-brillMimari_330-5">f</a> <a href="#cite_ref-brillMimari_330-6">g</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0062">Creswell, K.A.C. "Architecture." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0062">http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0062</a> [<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-oxfordMimari-331">^ <a href="#cite_ref-oxfordMimari_331-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordMimari_331-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e188">"Architecture" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> Oxford University Press. <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e188">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e188</a>> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-oxfordİlim-332">^ <a href="#cite_ref-oxfordİlim_332-0">a</a> <a href="#cite_ref-oxfordİlim_332-1">b</a> <a href="#cite_ref-oxfordİlim_332-2">c</a> <a href="#cite_ref-oxfordİlim_332-3">d</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2125">"Science" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.</a> Oxford University Press. 2008 <<a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2125">http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2125</a>> URL erişim tarihi: 4 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-galeİslamVeBilim-333">^ <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-5">f</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim_333-6">g</a> Hughes, Aaron. "Science, Islam and." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 611-614. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-334"><a href="#cite_ref-334">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tdk.gov.tr/TR/sozbul.ASPX?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=ilim">"ilim". TDK Güncel Türkçe Sözlük.</a> 5 Ocak 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090105140806/http://www.tdk.gov.tr/TR/sozbul.ASPX?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF05A79F75456518CA&Kelime=ilim">arşivlendi</a>. URL erişim tarihi: 3 Mayıs 2008. </li> <li id="cite_note-galeOrtaÇağBilim-335">^ <a href="#cite_ref-galeOrtaÇağBilim_335-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeOrtaÇağBilim_335-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeOrtaÇağBilim_335-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeOrtaÇağBilim_335-3">d</a> Grant, E. "Science (in the Middle Ages)." New Catholic Encyclopedia. Vol. 12. 2nd ed. Detroit: Gale, 2003. 807-815. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-galeİslamVeBilim2-336">^ <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim2_336-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim2_336-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim2_336-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim2_336-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim2_336-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeBilim2_336-5">f</a> Brentjes, Sonja. "Islamic Science." New Dictionary of the History of Ideas. Ed. Maryanne Cline Horowitz. Vol. 3. Detroit: Charles Scribner's Sons, 2005. 1155-1160. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-galeDinVeBilim-337">^ <a href="#cite_ref-galeDinVeBilim_337-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeDinVeBilim_337-1">b</a> <a href="#cite_ref-galeDinVeBilim_337-2">c</a> <a href="#cite_ref-galeDinVeBilim_337-3">d</a> <a href="#cite_ref-galeDinVeBilim_337-4">e</a> <a href="#cite_ref-galeDinVeBilim_337-5">f</a> Peters, Ted. "Science and Religion." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 12. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 8180-8192. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-galeİslamVeTıp-338">^ <a href="#cite_ref-galeİslamVeTıp_338-0">a</a> <a href="#cite_ref-galeİslamVeTıp_338-1">b</a> Shefer, Miri. "Islamic Medicine." New Dictionary of the History of Ideas. Ed. Maryanne Cline Horowitz. Vol. 4. Detroit: Charles Scribner's Sons, 2005. 1412-1413. Gale Virtual Reference Library. Gale. </li> <li id="cite_note-339"><a href="#cite_ref-339">^</a> Taylan, Necip. "İslam Felsefesi". 136-138. </li> <li id="cite_note-340"><a href="#cite_ref-340">^</a> Taylan, Necip. a.g.e. 139. </li> <li id="cite_note-341"><a href="#cite_ref-341">^</a> Taylan, Necip. a.g.e. 165-201. </li> <li id="cite_note-342"><a href="#cite_ref-342">^</a> Taylan, Necip. a.g.e. 202-232. </li> <li id="cite_note-343"><a href="#cite_ref-343">^</a> Taylan, Necip. a.g.e. 244-254. </li> <li id="cite_note-344"><a href="#cite_ref-344">^</a> Taylan, Necip. a.g.e. 143. </li> <li id="cite_note-345"><a href="#cite_ref-345">^</a> <a href="/w/index.php?title=L._Sprague_de_Camp&action=edit&redlink=1" class="new" title="L. Sprague de Camp (sayfa mevcut değil)">L. Sprague de Camp</a>, <a href="/w/index.php?title=Literary_Swordsmen_and_Sorcerers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Literary Swordsmen and Sorcerers (sayfa mevcut değil)">Literary Swordsmen and Sorcerers</a>: The Makers of Heroic Fantasy, s. 10 <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0-87054-076-9" title="Özel:KitapKaynakları/0-87054-076-9">0-87054-076-9</a> </li> <li id="cite_note-346"><a href="#cite_ref-346">^</a> James Thurber, "The Wizard of Chitenango", p 64 Fantasists on Fantasy edited by Robert H. Boyer and Kenneth J. Zahorski, <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0-380-86553-X" title="Özel:KitapKaynakları/0-380-86553-X">0-380-86553-X</a> </li> <li id="cite_note-Spooner1994-347"><a href="#cite_ref-Spooner1994_347-0">^</a> <cite class="kaynak kitap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=nSdsnqWpuh4C&pg=PA177">"Dari, Farsi, and Tojiki"</a>. Persian Studies in North America: Studies in Honor of Mohammad Ali Jazayery. Leiden: Brill. 1994. ss. 177-178.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Dari%2C+Farsi%2C+and+Tojiki&rft.btitle=Persian+Studies+in+North+America%3A+Studies+in+Honor+of+Mohammad+Ali+Jazayery&rft.place=Leiden&rft.pages=177-178&rft.pub=Brill&rft.date=1994&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnSdsnqWpuh4C%26pg%3DPA177&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Spooner2012-348"><a href="#cite_ref-Spooner2012_348-0">^</a> <cite class="kaynak kitap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=52aicl9l7rwC&pg=PA94">"Dari, Farsi, and Tojiki"</a>. Language policy and language conflict in Afghanistan and its neighbors: the changing politics of language choice. Leiden: Brill. 2012. s. 94.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Dari%2C+Farsi%2C+and+Tojiki&rft.btitle=Language+policy+and+language+conflict+in+Afghanistan+and+its+neighbors%3A+the+changing+politics+of+language+choice&rft.place=Leiden&rft.pages=94&rft.pub=Brill&rft.date=2012&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D52aicl9l7rwC%26pg%3DPA94&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-CWL2013-349"><a href="#cite_ref-CWL2013_349-0">^</a> <cite class="kaynak kitap">King, Gareth, (Ed.) (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=DWAqAAAAQBAJ&pg=PA1339">"Persian"</a>. Compendium of the World's Languages. 3rd. Routledge. s. 1339.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Persian&rft.btitle=Compendium+of+the+World%27s+Languages&rft.series=3rd&rft.pages=1339&rft.pub=Routledge&rft.date=2013&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDWAqAAAAQBAJ%26pg%3DPA1339&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-350"><a href="#cite_ref-350">^</a> Frye, R. N., "Darī", The Encyclopaedia of Islam, Brill Publications, CD version. </li> <li id="cite_note-351"><a href="#cite_ref-351">^</a> Uzun, Mehmed (2007) [1992]. Destpêka Edebiyata Kürt [Kürt Edebiyatına Giriş] (5 bas.). İthaki. s. 23. </li> <li id="cite_note-352"><a href="#cite_ref-352">^</a> <cite class="kaynak kitap">Wastl-Walter, Doris (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com.tr/books?id=6gsm72h9u_IC&pg=PA409&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false">The Ashgate Research Companion to Border Studies</a> (İngilizce). Ashgate Publishing, Ltd. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-7546-7406-1" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-7546-7406-1">978-0-7546-7406-1</a>. 15 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220515093544/https://books.google.com.tr/books?id=6gsm72h9u_IC&pg=PA409&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Ashgate+Research+Companion+to+Border+Studies&rft.pub=Ashgate+Publishing%2C+Ltd.&rft.date=2011&rft.isbn=978-0-7546-7406-1&rft.aulast=Wastl-Walter&rft.aufirst=Doris&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com.tr%2Fbooks%3Fid%3D6gsm72h9u_IC%26pg%3DPA409%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-353"><a href="#cite_ref-353">^</a> Hamit Kemal, Liseler İçin Türk Edebiyatı Tarihi, A Yayınları, Ankara 2007 </li> <li id="cite_note-:12-354">^ <a href="#cite_ref-:12_354-0">a</a> <a href="#cite_ref-:12_354-1">b</a> <a href="/wiki/Nihat_Sami_Banarl%C4%B1" class="mw-redirect" title="Nihat Sami Banarlı">Nihat Sami Banarlı</a>, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, M.E.B. Yayınları, 1997 </li> <li id="cite_note-355"><a href="#cite_ref-355">^</a> <cite class="kaynak kitap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=H-k9oc9xsuAC&pg=PA807&dq=islam%2Btheatre%2Bprophet">Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia</a>. Taylor & Francis. 2006. s. 807. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0-415-96691-4" title="Özel:KitapKaynakları/0-415-96691-4">0-415-96691-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Medieval+Islamic+Civilization%3A+An+Encyclopedia&rft.pages=807&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=2006&rft.isbn=0-415-96691-4&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DH-k9oc9xsuAC%26pg%3DPA807%26dq%3Dislam%252Btheatre%252Bprophet&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-356"><a href="#cite_ref-356">^</a> <cite class="kaynak">Moreh (1986), "Live Theatre in Medieval Islam", <a href="/wiki/David_Ayalon" title="David Ayalon">David Ayalon</a>, <a href="/w/index.php?title=Moshe_Sharon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moshe Sharon (sayfa mevcut değil)">Moshe Sharon</a> (Ed.), Studies in Islamic History and Civilization, <a href="/wiki/Brill_Publishers" class="mw-redirect" title="Brill Publishers">Brill Publishers</a>, ss. 565-601, <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/965-264-014-X" title="Özel:KitapKaynakları/965-264-014-X">965-264-014-X</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Live+Theatre+in+Medieval+Islam&rft.btitle=Studies+in+Islamic+History+and+Civilization&rft.pages=565-601&rft.pub=Brill+Publishers&rft.date=1986&rft.isbn=965-264-014-X&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"> KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan (<a href="/wiki/Kategori:KB1_bak%C4%B1m:_Edit%C3%B6rler_parametresini_kullanan" title="Kategori:KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan">link</a>) </li> <li id="cite_note-357"><a href="#cite_ref-357">^</a> <cite class="kaynak kitap">None (1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.org/details/politicalroleofm0000unse">The Political role of minority groups in the Middle East</a>. Internet Archive. New York : Praeger. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-03-052596-4" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-03-052596-4">978-0-03-052596-4</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Political+role+of+minority+groups+in+the+Middle+East&rft.pub=New+York+%3A+Praeger&rft.date=1979&rft.isbn=978-0-03-052596-4&rft.au=None&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpoliticalroleofm0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-358"><a href="#cite_ref-358">^</a> <cite class="kaynak kitap"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.org/details/politicsofislami0000unse">The Politics of Islamic revivalism : diversity and unity</a>. Internet Archive. Bloomington : Indiana University Press. 1988. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-0-253-20466-0" title="Özel:KitapKaynakları/978-0-253-20466-0">978-0-253-20466-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Politics+of+Islamic+revivalism+%3A+diversity+and+unity&rft.pub=Bloomington+%3A+Indiana+University+Press&rft.date=1988&rft.isbn=978-0-253-20466-0&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpoliticsofislami0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-359"><a href="#cite_ref-359">^</a> <cite class="kaynak kitap">Dindarlık, Politika ve Güç: Ortadoğu'da İslam'la Karşılaşan Lutherciler. Grafton D, David. Wipf ve Stok Yayıncıları. 2009. s. 14. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-63087-718-7" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-63087-718-7">978-1-63087-718-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dindarl%C4%B1k%2C+Politika+ve+G%C3%BC%C3%A7%3A+Ortado%C4%9Fu%27da+%C4%B0slam%27la+Kar%C5%9F%C4%B1la%C5%9Fan+Lutherciler&rft.pages=14&rft.pub=Wipf+ve+Stok+Yay%C4%B1nc%C4%B1lar%C4%B1&rft.date=2009&rft.isbn=978-1-63087-718-7&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-360"><a href="#cite_ref-360">^</a> <cite class="kaynak kitap">Yerli Halklar: Kültür, Tarih ve Hayatta Kalmaya Yönelik Tehditler Ansiklopedisi. Williams R, Victoria. 2020. s. 318. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-4408-6118-5" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-4408-6118-5">978-1-4408-6118-5</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Yerli+Halklar%3A+K%C3%BClt%C3%BCr%2C+Tarih+ve+Hayatta+Kalmaya+Y%C3%B6nelik+Tehditler+Ansiklopedisi&rft.pages=318&rft.pub=Williams+R%2C+Victoria&rft.date=2020&rft.isbn=978-1-4408-6118-5&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-361"><a href="#cite_ref-361">^</a> <cite class="kaynak kitap">Bugün Orta Doğu: Siyasi, Coğrafi ve Kültürel Perspektifler. Stewart J, Dona. 2008. s. 33. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-135-98079-5" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-135-98079-5">978-1-135-98079-5</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bug%C3%BCn+Orta+Do%C4%9Fu%3A+Siyasi%2C+Co%C4%9Frafi+ve+K%C3%BClt%C3%BCrel+Perspektifler&rft.pages=33&rft.pub=Stewart+J%2C+Dona&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-135-98079-5&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-362"><a href="#cite_ref-362">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110805020654/https://reference.bahai.org/en/t/bic/OCF/ocf-8.html.utf8">"Bahá'í Reference Library - One Common Faith, Pages 30-34"</a>. reference.bahai.org. 5 Ağustos 2011 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://reference.bahai.org/en/t/bic/OCF/ocf-8.html.utf8">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=reference.bahai.org&rft.atitle=Bah%C3%A1%27%C3%AD+Reference+Library+-+One+Common+Faith%2C+Pages+30-34&rft_id=https%3A%2F%2Freference.bahai.org%2Fen%2Ft%2Fbic%2FOCF%2Focf-8.html.utf8&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-363"><a href="#cite_ref-363">^</a> <cite class="kaynak kitap">Zarif Kadınlar. Constance Elsberg. Tennessee Üniversitesi Yayınları. 2003. s. 27-28. <a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Standart_Kitap_Numaras%C4%B1" title="Uluslararası Standart Kitap Numarası">ISBN</a> <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/978-1-57233-214-0" title="Özel:KitapKaynakları/978-1-57233-214-0">978-1-57233-214-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zarif+Kad%C4%B1nlar&rft.pages=27-28&rft.pub=Tennessee+%C3%9Cniversitesi+Yay%C4%B1nlar%C4%B1&rft.date=2003&rft.isbn=978-1-57233-214-0&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-364"><a href="#cite_ref-364">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140602195859/http://www.manaz.net/geleneksel-islamin-elestirisi/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 2 Haziran 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.manaz.net/geleneksel-islamin-elestirisi/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.manaz.net%2Fgeleneksel-islamin-elestirisi%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-365"><a href="#cite_ref-365">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130313144245/http://www.hermetics.org/Abraham.html">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 13 Mart 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hermetics.org/Abraham.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hermetics.org%2FAbraham.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-366"><a href="#cite_ref-366">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121209125326/http://www.birazoku.com/kuran-incil-ve-tevratin-sumerdeki-kokeni">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 9 Aralık 2012 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.birazoku.com/kuran-incil-ve-tevratin-sumerdeki-kokeni/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.birazoku.com%2Fkuran-incil-ve-tevratin-sumerdeki-kokeni%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-367"><a href="#cite_ref-367">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131101192117/http://www.historicalsense.com/Archive/Fener47_3.htm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 1 Kasım 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historicalsense.com/Archive/Fener47_3.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.historicalsense.com%2FArchive%2FFener47_3.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-368"><a href="#cite_ref-368">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3Aq6oqBpQ6RgkJ%3Awww.turuz.info%2FDil%2F0184-Sumerle%2520turkler-muezziz%2520ilmiye%2520chigh%2520%2851d%29%282.212KB%29.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESj6YIms5_ryTwluc6t63Y1g2xVwrsW7derFrAD3iF-ExyjJgpA4NF-vrdcvX54ed_ckduDenHLLZ3HC6uP2pln9GkQy9mxm2MQNwFf5dZ-KVwRxT2eTKUjFgVssuSVYqqEp1THc&sig=AHIEtbRh-x7BHpJ7f7ky62VCJlX5fyyAkQ">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170404221517/https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache%3Aq6oqBpQ6RgkJ%3Awww.turuz.info%2FDil%2F0184-Sumerle%2520turkler-muezziz%2520ilmiye%2520chigh%2520%2851d%29%282.212KB%29.pdf+&hl=tr&gl=tr&pid=bl&srcid=ADGEESj6YIms5_ryTwluc6t63Y1g2xVwrsW7derFrAD3iF-ExyjJgpA4NF-vrdcvX54ed_ckduDenHLLZ3HC6uP2pln9GkQy9mxm2MQNwFf5dZ-KVwRxT2eTKUjFgVssuSVYqqEp1THc&sig=AHIEtbRh-x7BHpJ7f7ky62VCJlX5fyyAkQ">arşivlendi</a>. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=https%3A%2F%2Fdocs.google.com%2Fviewer%3Fa%3Dv%26q%3Dcache%253Aq6oqBpQ6RgkJ%253Awww.turuz.info%252FDil%252F0184-Sumerle%252520turkler-muezziz%252520ilmiye%252520chigh%252520%252851d%2529%25282.212KB%2529.pdf%2B%26hl%3Dtr%26gl%3Dtr%26pid%3Dbl%26srcid%3DADGEESj6YIms5_ryTwluc6t63Y1g2xVwrsW7derFrAD3iF-ExyjJgpA4NF-vrdcvX54ed_ckduDenHLLZ3HC6uP2pln9GkQy9mxm2MQNwFf5dZ-KVwRxT2eTKUjFgVssuSVYqqEp1THc%26sig%3DAHIEtbRh-x7BHpJ7f7ky62VCJlX5fyyAkQ&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-369"><a href="#cite_ref-369">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130311162622/http://alaeddinyavuz.wordpress.com/2012/06/30/islam-oncesi-arap-tanrilari/">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 11 Mart 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://alaeddinyavuz.wordpress.com/2012/06/30/islam-oncesi-arap-tanrilari/">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Falaeddinyavuz.wordpress.com%2F2012%2F06%2F30%2Fislam-oncesi-arap-tanrilari%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-370"><a href="#cite_ref-370">^</a> “Âdem'den kıyamete kadar insanlığın ömrü yedi bin senedir.” (Kenzu’l-Ummal, hadis numarası: 16459; Munavî, Feyzu’l-Kadir, III/547; hadis numarası: 4278) </li> <li id="cite_note-371"><a href="#cite_ref-371">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200809142237/https://sorularlaislamiyet.com/ademoglunun-insanligin-dunya-uzerindeki-omru-kac-yildir-0">"Âdemoğlunun (insanlığın) dünya üzerindeki ömrü kaç yıldır? » Sorularla İslamiyet"</a>. Sorularla İslamiyet. 2 Ocak 2010. 9 Ağustos 2020 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://sorularlaislamiyet.com/ademoglunun-insanligin-dunya-uzerindeki-omru-kac-yildir-0">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sorularla+%C4%B0slamiyet&rft.atitle=%C3%82demo%C4%9Flunun+%28insanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%29+d%C3%BCnya+%C3%BCzerindeki+%C3%B6mr%C3%BC+ka%C3%A7+y%C4%B1ld%C4%B1r%3F+%C2%BB+Sorularla+%C4%B0slamiyet&rft.date=2010-01-02&rft_id=https%3A%2F%2Fsorularlaislamiyet.com%2Fademoglunun-insanligin-dunya-uzerindeki-omru-kac-yildir-0&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-372"><a href="#cite_ref-372">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140802192144/http://www.risaleara.com/oku.asp?a=makdis&id=884">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 2 Ağustos 2014 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.risaleara.com/oku.asp?a=makdis&id=884">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.risaleara.com%2Foku.asp%3Fa%3Dmakdis%26id%3D884&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-373"><a href="#cite_ref-373">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131020163657/http://www.caferilik.com/ehlibeyt/hzfatima/faziletler.htm">"Arşivlenmiş kopya"</a>. 20 Ekim 2013 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.caferilik.com/ehlibeyt/hzfatima/faziletler.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ar%C5%9Fivlenmi%C5%9F+kopya&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.caferilik.com%2Fehlibeyt%2Fhzfatima%2Ffaziletler.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988">  </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Konuyla_ilgili_yayınlar">Konuyla ilgili yayınlar</h2></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/default.aspx">Diyanet İşleri Başkanlığı resmî sitesi</a>30 Ekim 2012 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121030062539/http://diyanet.gov.tr/turkish/dy/default.aspx">arşivlendi</a>.</li> <li>O'Leary, De Lacy. "İslam Düşüncesi ve Tarihteki Yeri". 114. Ankara Ü.İ:F. Yayınları. Ankara, 1971.</li> <li>Ateş, Süleyman. "Sülemi ve Tasavvufi Tefsiri"; 1. Sönmez Neşriyat. İstanbul, 1969.</li> <li>Güngör, Erol. "İslam Tasavvufunun Meseleleri". 50-63. Ötüken. İstanbul, 1984.</li> <li>Kurtkan, Amiran. "Sosyolojik Açıdan Tasavvuf ve Laiklik". 38-39. Kutsun Yayınevi. İstanbul, 1977.</li> <li>Kılavuz, A. Saim. "Anahatlarıyla İslam Akaidi ve Kelam'a Giriş". Ensar Neşriyat. İstanbul; 1987.</li> <li>Taylan, Necip. "Anahatlarıyla İslam Felsefesi". Ensar Neşriyat. İstanbul; 2000.</li> <li>Historical Atlas of the Islamic World. Derby, United Kingdom: Cartographica, 2004. Gale Virtual Reference Library. Gale.</li> <li>Esposito, John (1998). Islam: The Straight Path, 3rd, Oxford University Press. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9780195112344" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-19-511234-4</a>.</li> <li>Esposito, John (2000b). Oxford History of Islam. Oxford University Press. 978-0195107999.</li> <li>Esposito, John (2002b). What Everyone Needs to Know about Islam. Oxford University Press. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0195157133" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-515713-3</a>.</li> <li>Esposito, John (2003). The Oxford Dictionary of Islam. Oxford University Press. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0195125584" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-512558-4</a>.</li> <li>Peters, F. E. (2003). Islam: A Guide for Jews and Christians. Princeton University Press. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0691115532" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-691-11553-2</a>.</li> <li>Tausch, Arno (2023). Political Islam and Religiously Motivated Political Extremism. SpringerBriefs in Political Science. Springer, Cham. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/978-3-031-24854-2_2">Political Islam and Religiously Motivated Political Extremism: An International Comparison</a> 19 Nisan 2023 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230419165525/https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-031-24854-2_2">arşivlendi</a>., Published 16 February 2023, Print <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9783031248535" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-031-24853-5</a>; open access: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-24854-2">Political Islam and Religiously Motivated Political Extremism</a> 23 Şubat 2023 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230223205610/https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-24854-2">arşivlendi</a>.</li> <li>Encyclopaedia of Islam Online. Ed. P.J. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W. P. Heinrichs. Brill Academic Publishers. ISSN 1573-3912.</li> <li>Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9780028659121" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-02-865912-1</a>.</li> <li>Encyclopedia of Modern Asia. Ed. Karen Christensen and David Levinson. Vol. 1. New York: Charles Scribner's Sons, 2002. Gale Virtual Reference Library. Gale.</li> <li>Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Ed. Philip Mattar. Vol. 1. 2nd ed. New York: Macmillan Reference USA, 2004. Gale Virtual Reference Library. Gale.</li> <li>Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 8. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. Gale Virtual Reference Library. Gale.</li> <li>The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Ed. John Bowker. Oxford University Press, 2000.</li> <li>Yüksel Yılmaz, "Kur'an'da Tevazu, Erdem, Adalet, Barış", Cinius Yayınları, 23.01.2023 <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/9786256940031" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9786256940031</a></li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="İslam_konuları" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist collapsible autocollapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25548259"><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C4%B0slam_konular%C4%B1" title="Şablon:İslam konuları"><abbr title="Bu şablonu görüntüle" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:%C4%B0slam_konular%C4%B1" title="Şablon tartışma:İslam konuları"><abbr title="Bu şablonu tartış" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:%C4%B0slam_konular%C4%B1&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">d</abbr></a></li></ul></div><div id="İslam_konuları" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">İslam</a> konuları</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_iman" title="İslam'da iman">İnançlar</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">Allah'a imân</a> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_Tanr%C4%B1" title="İslam'da Tanrı">Allah</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_melek" title="İslam'da melek">Meleklere imân</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_peygamberleri" class="mw-redirect" title="İslam peygamberleri">Peygamberlere imân</a> <ul><li><a href="/wiki/Muhammed" title="Muhammed">Muhammed</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_d%C3%B6rt_kitap" class="mw-redirect" title="İslam'da dört kitap">Kitaplara imân</a></li> <li><a href="/wiki/Kader" title="Kader">Kadere imân</a></li> <li><a href="/wiki/Berzah_(%C4%B0slam)" title="Berzah (İslam)">Berzah</a></li> <li><a href="/wiki/Ahiret" title="Ahiret">Ahirete imân</a> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_k%C4%B1yamet" title="İslam'da kıyamet">Kıyamet</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1" title="İslam'ın beş şartı">İbadet</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_be%C5%9F_%C5%9Fart%C4%B1" title="İslam'ın beş şartı">Beş şart</a> (<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kelime-i_%C5%9Fehadet" class="mw-redirect" title="Kelime-i şehadet">Şehadet</a></li> <li><a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a></li> <li><a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">Oruç</a></li> <li><a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">Zekât</a></li> <li><a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">Hac</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Asl%C3%AE_deliller" class="mw-redirect" title="Aslî deliller">Aslî deliller</a> (<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0cma" title="İcma">İcma</a></li> <li><a href="/wiki/K%C4%B1yas" title="Kıyas">Kıyas</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Fer%27%C3%AE_deliller" title="Fer'î deliller">Fürû el-Dîn</a> (<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0stihs%C3%A2n" title="İstihsân">İstihsân</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0stish%C3%A2b" title="İstishâb">İstishâb</a></li> <li><a href="/wiki/Mes%C3%A2lih-i_m%C3%BCrsele" title="Mesâlih-i mürsele">Mesâlih-i mürsele</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%96rf,_%C3%82det_ve_Te%C3%A2m%C3%BCl" title="Örf, Âdet ve Teâmül">Örf, Âdet ve Teâmül</a></li> <li><a href="/wiki/Sah%C3%A2b%C3%AE_kavli" title="Sahâbî kavli">Sahâbî kavli</a></li> <li><a href="/wiki/Zer%C3%A2yi" title="Zerâyi">Zerâyi</a></li> <li><a href="/wiki/Ge%C3%A7mi%C5%9F_%C5%9Feriatler" title="Geçmiş şeriatler">Geçmiş şeriatler</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Asl%C3%AE_deliller" class="mw-redirect" title="Aslî deliller">Aslî deliller</a> (<a href="/wiki/%C4%B0mamet_(%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)">İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)</a>)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Tevhit" title="Tevhit">Tevhîd</a></li> <li><a href="/wiki/Adalet" title="Adalet">Adalet</a></li> <li><a href="/wiki/Peygamber" title="Peygamber">Peygamber</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0mamet_(%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)">İmâmet</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_k%C4%B1yamet" title="İslam'da kıyamet">Kıyamet</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Fer%27%C3%AE_deliller" title="Fer'î deliller">Fürû el-Dîn</a> (<a href="/wiki/%C4%B0mamet_(%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye_%C3%B6%C4%9Fretisi)" title="İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)">İmamet (İsnâaşeriyye öğretisi)</a>)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a></li> <li><a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">Oruç</a></li> <li><a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">Zekât</a></li> <li><a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">Hac</a></li> <li><a href="/wiki/Hums_(%C4%B0slam)" title="Hums (İslam)">Hums</a></li> <li><a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">Cihat</a></li> <li><a href="/wiki/Emr-i_bi%27l_ma%27r%C3%BBf_ve_nehy-i_anil_m%C3%BCnker" class="mw-redirect" title="Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker">Emr-i bi'l ma'rûf ve nehy-i anil münker</a></li> <li><a href="/wiki/Tevella" title="Tevella">Tevella</a></li> <li><a href="/wiki/Teberru" title="Teberru">Teberru</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmaililik</a> (<a href="/wiki/Yedicilik" title="Yedicilik">Yedicilik</a>)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Vel%C3%A2yet" title="Velâyet">Velâyet</a></li> <li><a href="/wiki/Tah%C3%A2ret" title="Tahâret">Tahâret</a></li> <li><a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a></li> <li><a href="/wiki/Oru%C3%A7" title="Oruç">Oruç</a></li> <li><a href="/wiki/Zek%C3%A2t" title="Zekât">Zekât</a></li> <li><a href="/wiki/Hac_(%C4%B0slam)" title="Hac (İslam)">Hac</a></li> <li><a href="/wiki/Cihat" title="Cihat">Cihat</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_tarihi" title="İslam tarihi">Tarih</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_tarihi_kronolojisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam tarihi kronolojisi (sayfa mevcut değil)">Kronoloji</a></li> <li><a href="/wiki/Ehli_Beyt" class="mw-redirect" title="Ehli Beyt">Ehli Beyt</a></li> <li><a href="/wiki/Sahabe" title="Sahabe">Sahabe</a></li> <li><a href="/wiki/On_%C4%B0ki_%C4%B0mam" title="On İki İmam">On İki İmam</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_yay%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C4%B1" title="İslam'ın yayılışı">Fetihler</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_Alt%C4%B1n_%C3%87a%C4%9F%C4%B1" title="İslam'ın Altın Çağı">Altın Çağ</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_tar%C4%B1m_devrimi" class="mw-redirect" title="İslam tarım devrimi">Tarımsal devrim</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">Halifeler</a> & <a href="/wiki/Hil%C3%A2fet" title="Hilâfet">Halifelikler</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Medine_%C4%B0slam_Devleti" title="Medine İslam Devleti">Medine İslam Devleti</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A2%C5%9Fid%C3%AEn_Halifeli%C4%9Fi" title="Râşidîn Halifeliği">Râşidîn Halifeliği</a> <ul><li><a href="/wiki/Ebu_Bekir" class="mw-redirect" title="Ebu Bekir">Ebu Bekir</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%96mer_bin_Hattab" class="mw-redirect" title="Ömer bin Hattab">Ömer</a></li> <li><a href="/wiki/Osman_bin_Affan" class="mw-redirect" title="Osman bin Affan">Osman</a></li> <li><a href="/wiki/Ali" title="Ali">Ali</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Hasan_bin_Ali" title="Hasan bin Ali">Hasan</a></li> <li><a href="/wiki/Emev%C3%AEler" title="Emevîler">Emevîler</a></li> <li><a href="/wiki/Abb%C3%A2s%C3%AEler" title="Abbâsîler">Abbâsîler</a></li> <li><a href="/wiki/F%C3%A2t%C4%B1m%C3%AE_Devleti" class="mw-redirect" title="Fâtımî Devleti">Fâtımîler</a></li> <li><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Osmanlı İmparatorluğu">Osmanlılar</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Dinsel metinler</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnnet_(din)" title="Sünnet (din)">Sünnet</a> - <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">Hadis</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_mezhepleri" title="İslam mezhepleri">Mezhepler</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li>'<a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>' <ul><li><a href="/wiki/Hanbelilik" title="Hanbelilik">Hanbeli</a></li> <li><a href="/wiki/Hanefilik" title="Hanefilik">Hanefi</a></li> <li><a href="/wiki/Malikilik" class="mw-redirect" title="Malikilik">Maliki</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eafiilik" class="mw-redirect" title="Şafiilik">Şafi</a></li> <li><a href="/wiki/Zahirilik" title="Zahirilik">Zahiri</a></li></ul></li> <li>'<a href="/wiki/%C5%9Eiilik" title="Şiilik">Şiî</a>' <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0smaililik" title="İsmaililik">İsmâ‘îl’îyye</a> <ul><li><a href="/wiki/Mustali_f%C4%B1kh%C4%B1" class="mw-redirect" title="Mustali fıkhı">Mustâ‘lîyye</a></li> <li><a href="/wiki/Nizari_f%C4%B1kh%C4%B1" title="Nizari fıkhı">Nizâr’îyye</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0sn%C3%A2a%C5%9Feriyye" class="mw-redirect" title="İsnâaşeriyye">İsnâ‘aşer’îyye</a> <ul><li><a href="/wiki/Alevilikte_inan%C3%A7" title="Alevilikte inanç">Alev’îyye</a></li> <li><a href="/wiki/Caferilik" title="Caferilik">Câfer’îyye</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Zeydilik" title="Zeydilik">Zeyd’îyye</a></li></ul></li> <li>'<a href="/wiki/B%C3%A2t%C4%B1n%C3%AElik" title="Bâtınîlik">Bâtınî</a>' <ul><li><a href="/wiki/D%C3%BCrz%C3%AElik" title="Dürzîlik">Dûrz’îyye</a></li> <li><a href="/wiki/Nusayrilik" class="mw-redirect" title="Nusayrilik">Nusayr’îyye</a></li></ul></li> <li>'<a href="/wiki/Hariciler" class="mw-redirect" title="Hariciler">Hariciler</a>' <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0badilik" title="İbadilik">İbadiyye</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Mutezile" title="Mutezile">Mutezile</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">Yaşam</a> & <a href="/wiki/%C4%B0slam_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC" title="İslam kültürü">Kültür</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_hayvanlar" title="İslam ve hayvanlar">Hayvanlar</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_sanat" class="mw-redirect" title="İslami sanat">Sanat</a></li> <li><a href="/wiki/Hicr%C3%AE_takvim" title="Hicrî takvim">Takvim</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_%C3%A7ocuklar" class="mw-redirect" title="İslam ve çocuklar">Çocuklar</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_bayramlar" class="mw-redirect" title="İslami bayramlar">Bayramlar</a></li> <li><a href="/wiki/Cami" title="Cami">Camiler</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_felsefesi" title="İslam felsefesi">Felsefe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27%C4%B1n_siyasi_bak%C4%B1%C5%9F_a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'ın siyasi bakış açısı (sayfa mevcut değil)">Siyasi bakış açısı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_bilim&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami bilim (sayfa mevcut değil)">Bilim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kad%C4%B1n_ve_%C4%B0sl%C3%A2m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kadın ve İslâm (sayfa mevcut değil)">Kadın</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmalar&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami çalışmalar (sayfa mevcut değil)">İslami çalışmalar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_g%C3%B6rg%C3%BC_kurallar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami görgü kuralları (sayfa mevcut değil)">Görgü kuralları</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_cinsel_farkl%C4%B1l%C4%B1klar&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da cinsel farklılıklar (sayfa mevcut değil)">Cinsel Farklılıklar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0sl%C3%A2m%C3%AE_k%C4%B1saltmalar_listesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslâmî kısaltmalar listesi (sayfa mevcut değil)">Saygı ifadeleri</a></li> <li><a href="/wiki/Hudud" title="Hudud">Hudud</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ahlak%C4%B1" class="mw-redirect" title="İslam ahlakı">Ahlak</a></li> <li><a href="/wiki/Halifeler_listesi" title="Halifeler listesi">Liderler</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C5%9Eeriat" title="Şeriat">Şeriat</a> & <a href="/wiki/F%C4%B1k%C4%B1h" title="Fıkıh">İslam Hukuku</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Bali%C4%9F" class="mw-redirect" title="Baliğ">Baliğ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_temizlik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da temizlik (sayfa mevcut değil)">Temizlik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_hukuki_su%C3%A7lar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da hukuki suçları (sayfa mevcut değil)">Suçlar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zabiha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zabiha (sayfa mevcut değil)">Zabiha</a></li> <li><a href="/wiki/Zimmi" title="Zimmi">Zimmi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_bo%C5%9Fanma" title="İslam'da boşanma">Boşanma</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_beslenme&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami beslenme (sayfa mevcut değil)">İslami beslenme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_cinsellik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve cinsellik (sayfa mevcut değil)">Cinsellik</a></li></ul> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_ekonomisi" title="İslam ekonomisi">Ekonomi</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slami_bankac%C4%B1l%C4%B1k" title="İslami bankacılık">Bankacılık</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=D%C3%BCnyada_%C4%B0slam_ekonomisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dünyada İslam ekonomisi (sayfa mevcut değil)">Ekonomi tarihi</a></li> <li><a href="/wiki/Murabaha" title="Murabaha">Murabaha</a></li> <li><a href="/wiki/Riba" title="Riba">Riba</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sukuk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sukuk (sayfa mevcut değil)">Sukuk</a></li> <li><a href="/wiki/Tek%C3%A2f%C3%BCl" title="Tekâfül">Tekâfül</a></li> <li><a href="/wiki/Cizye" title="Cizye">Cizye</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_kumar&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve kumar (sayfa mevcut değil)">Kumar</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam%27%C4%B1n_n%C3%BCfus_yap%C4%B1s%C4%B1" title="İslam'ın nüfus yapısı">Toplum</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1" title="İslam dünyası">İslam dünyası</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_hijyen_kurallar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami hijyen kuralları (sayfa mevcut değil)">İslami hijyen kuralları</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Misvak_a%C4%9Fac%C4%B1" title="Misvak ağacı">Misvak ağacı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_tuvalet_kurallar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da tuvalet kuralları (sayfa mevcut değil)">Tuvalet</a></li> <li><a href="/wiki/Abdest" title="Abdest">Abdest</a></li> <li><a href="/wiki/Necis" title="Necis">Necis</a></li> <li><a href="/wiki/Tah%C3%A2ret" title="Tahâret">Tahâret</a></li> <li><a href="/wiki/Boy_abdesti" title="Boy abdesti">Boy abdesti</a></li> <li><a href="/wiki/Teyemm%C3%BCm" title="Teyemmüm">Teyemmüm</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_medeni_hukuku&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam medeni hukuku (sayfa mevcut değil)">Medeni hukuk</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_evlilik_kontrat%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami evlilik kontratı (sayfa mevcut değil)">Evlilik kontratı</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_cinsellik" title="İslam'da cinsellik">Cinsellik</a></li> <li><a href="/wiki/Nik%C3%A2h" title="Nikâh">Nikâh</a></li> <li><a href="/wiki/Muta_nik%C3%A2h%C4%B1" title="Muta nikâhı">Muta nikâhı</a></li> <li><a href="/wiki/Mehir" title="Mehir">Mehir</a></li> <li><a href="/wiki/Mahrem_(%C4%B0slam)" class="mw-redirect" title="Mahrem (İslam)">Mahrem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ma_meleket_eyman%C3%BCk%C3%BCm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ma meleket eymanüküm (sayfa mevcut değil)">Ma meleket eymanüküm</a></li> <li><a href="/wiki/Zina" title="Zina">Zina</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_miras_hukuku" title="İslam miras hukuku">Miras</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_askeri_kurallar&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami askeri kurallar (sayfa mevcut değil)">Askeri</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_sava%C5%9F_esirleri&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da savaş esirleri (sayfa mevcut değil)">Savaş esirleri</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_k%C3%B6lelik" class="mw-redirect" title="İslam ve kölelik">Kölelik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_siyaset_kurallar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami siyaset kuralları (sayfa mevcut değil)">Siyaset</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Akide_(din)" class="mw-redirect" title="Akide (din)">Akîde</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">Kelâm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_Hukukunun_Kaynaklar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Hukukunun Kaynakları (sayfa mevcut değil)">Hukuk kaynakları</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam çalışmaları (sayfa mevcut değil)">İslam çalışmaları</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_sanat" class="mw-redirect" title="İslam ve sanat">Sanat</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Arabesk_sanat" class="mw-redirect" title="Arabesk sanat">Arabesk sanat</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_mimari" class="mw-redirect" title="İslami mimari">Mimarlık</a></li> <li><a href="/wiki/Kaligrafi" title="Kaligrafi">Kaligrafi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_m%C3%BCzik" title="İslami müzik">Müzik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_yarat%C4%B1l%C4%B1%C5%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da yaratılış (sayfa mevcut değil)">Yaratılış</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_feminizm" title="İslami feminizm">Feminizm</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_edebiyat%C4%B1" title="İslam edebiyatı">Edebiyat</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_%C5%9Fiiri&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam şiiri (sayfa mevcut değil)">Şiir</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0slam_felsefesi" title="İslam felsefesi">Felsefe</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Eski_%C4%B0slam_Felsefesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eski İslam Felsefesi (sayfa mevcut değil)">Eski Felsefe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Modern_%C4%B0slam_felsefesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Modern İslam felsefesi (sayfa mevcut değil)">Modern felsefe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_eskatoloji&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da eskatoloji (sayfa mevcut değil)">Eskatoloji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_eti%C4%9Fi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam etiği (sayfa mevcut değil)">Etik</a></li> <li><a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">Teoloji</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slami_bilim&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslami bilim (sayfa mevcut değil)">Bilim</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Simya_(%C4%B0slam)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simya (İslam) (sayfa mevcut değil)">Simya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_astroloji&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da astroloji (sayfa mevcut değil)">Astroloji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_astronomi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da astronomi (sayfa mevcut değil)">Astronomi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=D%C3%BCnyada_%C4%B0slam_ekonomisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dünyada İslam ekonomisi (sayfa mevcut değil)">Ekonomi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_bilim" title="İslam ve bilim">İslam ve bilim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_matematik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da matematik (sayfa mevcut değil)">Matematik</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_t%C4%B1bb%C4%B1" title="İslam tıbbı">Tıp</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_psikoloji&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da psikoloji (sayfa mevcut değil)">Psikoloji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_sosyolojisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam sosyolojisi (sayfa mevcut değil)">Sosyoloji</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Eski_%C4%B0slam_sosyolojisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eski İslam sosyolojisi (sayfa mevcut değil)">Eski sosyoloji</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%9Euubiyye&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şuubiyye (sayfa mevcut değil)">Şuubiyye</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam%27da_spor&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam'da spor (sayfa mevcut değil)">Spor</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCsl%C3%BCman_olmayan_yerlerin_ibadethaneye_d%C3%B6n%C3%BC%C5%9Fmesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müslüman olmayan yerlerin ibadethaneye dönüşmesi (sayfa mevcut değil)">Camiiye dönüşüm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Erken_%C4%B0slam_tarihi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Erken İslam tarihi (sayfa mevcut değil)">Erken İslam</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_d%C3%BCnyas%C4%B1n%C4%B1n_icatlar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam dünyasının icatları (sayfa mevcut değil)">İcatlar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bilginin_%C4%B0slamla%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bilginin İslamlaştırılması (sayfa mevcut değil)">Bilginin İslamlaştırılması</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_tar%C4%B1m_devrimi" class="mw-redirect" title="İslam tarım devrimi">Tarım</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_di%C4%9Fer_dinler&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve diğer dinler (sayfa mevcut değil)">Diğer dinler</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_Hristiyanl%C4%B1k" title="İslam ve Hristiyanlık">Hristiyanlık</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hinduizm_ve_%C4%B0slam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hinduizm ve İslam (sayfa mevcut değil)">Hinduizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_Jainizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve Jainizm (sayfa mevcut değil)">Jainism</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_Yahudilik" title="İslam ve Yahudilik">Yahudilik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_Sihizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve Sihizm (sayfa mevcut değil)">Sihizm</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_M%C3%BCsl%C3%BCmanlarla_ilgili_tart%C4%B1%C5%9Fmalar&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve Müslümanlarla ilgili tartışmalar (sayfa mevcut değil)">İslam'da tartışılan konular</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0rtidad" class="mw-redirect" title="İrtidad">Din değiştirme</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0rtidad" class="mw-redirect" title="İrtidad">İrtidad</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ele%C5%9Ftirisi" title="İslam eleştirisi">İslam eleştirisi</a></li> <li><a href="/wiki/Kur%27an%27a_ele%C5%9Ftiriler" class="mw-redirect" title="Kur'an'a eleştiriler">Kur'an'a eleştiriler</a></li> <li><a href="/wiki/Muhammed_ele%C5%9Ftirisi" title="Muhammed eleştirisi">Muhammed eleştirisi</a></li> <li><a href="/wiki/Muhammed_tasvirleri" title="Muhammed tasvirleri">Muhammed tasvirleri</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slamc%C4%B1l%C4%B1k" title="İslamcılık">İslamcılık</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slamofobi" title="İslamofobi">İslamofobi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slami_ter%C3%B6rizm" class="mw-redirect" title="İslami terörizm">İslami terörizm</a></li> <li><a href="/wiki/Mucize#İslam'da" title="Mucize">İslam'ın mucizelere bakışı</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_ve_antisemitizm" title="İslam ve antisemitizm">İslam ve antisemitizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_ve_aile_i%C3%A7i_%C5%9Fiddet&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam ve aile içi şiddet (sayfa mevcut değil)">Aile içi şiddet</a></li> <li><a href="/wiki/Kur%27an_mucizeleri" title="Kur'an mucizeleri">Kur'an mucizeleri</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q432&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q432&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Otorite_kontrol%C3%BC" title="Otorite kontrolü">Otorite kontrolü</a> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q432" title="Bunu Vikiveri'de düzenleyin"><img alt="Bunu Vikiveri'de düzenleyin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0spanya_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="İspanya Millî Kütüphanesi">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX4659797">XX4659797</a></li> <li><a href="/wiki/Fransa_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Fransa Millî Kütüphanesi">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb13318428q">cb13318428q</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb13318428q">(data)</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%BCmle%C5%9Fik_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Tümleşik Otorite Dosyası">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4027743-4">4027743-4</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0svi%C3%A7re_Tarihsel_S%C3%B6zl%C3%BC%C4%9F%C3%BC" title="İsviçre Tarihsel Sözlüğü">HDS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/011392">011392</a></li> <li><a href="/wiki/Kongre_K%C3%BCt%C3%BCphanesi_Kontrol_Numaras%C4%B1" title="Kongre Kütüphanesi Kontrol Numarası">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85068390">sh85068390</a></li> <li><a href="/wiki/Letonya_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Letonya Millî Kütüphanesi">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000047311&P_CON_LNG=ENG">000047311</a></li> <li><a href="/wiki/Ulusal_Ar%C5%9Fivler_ve_Kay%C4%B1tlar_%C4%B0daresi" title="Ulusal Arşivler ve Kayıtlar İdaresi">NARA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10644737">10644737</a></li> <li><a href="/wiki/Mill%C3%AE_Diyet_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Millî Diyet Kütüphanesi">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00564585">00564585</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87ek_Cumhuriyeti_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Çek Cumhuriyeti Millî Kütüphanesi">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114798&CON_LNG=ENG">ph114798</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0srail_Ulusal_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="İsrail Ulusal Kütüphanesi">NLI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007563052805171">987007563052805171</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9Cniversiteleraras%C4%B1_Belgeleme_Sistemi" title="Üniversitelerarası Belgeleme Sistemi">SUDOC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027266834">027266834</a></li> <li><a href="/wiki/TDV_%C4%B0sl%C3%A2m_Ansiklopedisi" title="TDV İslâm Ansiklopedisi">TDVİA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/islam">islam</a></li> <li><a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Sanal_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Uluslararası Sanal Otorite Dosyası">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/5237148997646559870007">5237148997646559870007</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İslam&oldid=33994642">https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İslam&oldid=33994642</a>" sayfasından alınmıştır</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C3%96zel:Kategoriler" title="Özel:Kategoriler">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:%C4%B0slam" title="Kategori:İslam">İslam</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kategoriler: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Phonos_kullanan_sayfalar" title="Kategori:Phonos kullanan sayfalar">Phonos kullanan sayfalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Webar%C5%9Fiv_%C5%9Fablonu_wayback_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1" title="Kategori:Webarşiv şablonu wayback bağlantıları">Webarşiv şablonu wayback bağlantıları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Kaynak_g%C3%B6sterme_hatas%C4%B1_bulunan_maddeler" title="Kategori:Kaynak gösterme hatası bulunan maddeler">Kaynak gösterme hatası bulunan maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:%C3%96l%C3%BC_d%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1_olan_maddeler" title="Kategori:Ölü dış bağlantıları olan maddeler">Ölü dış bağlantıları olan maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Ar%C5%9Fivlenmesi_gereken_ba%C4%9Flant%C4%B1ya_sahip_kaynak_%C5%9Fablonu_i%C3%A7eren_maddeler" title="Kategori:Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler">Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:KB1_hatalar%C4%B1:_yazar_veya_edit%C3%B6r%C3%BC_eksik" title="Kategori:KB1 hataları: yazar veya editörü eksik">KB1 hataları: yazar veya editörü eksik</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:KB1_bak%C4%B1m:_Edit%C3%B6rler_parametresini_kullanan" title="Kategori:KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan">KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:ISBN_sihirli_ba%C4%9Flant%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1_kullanan_sayfalar" title="Kategori:ISBN sihirli bağlantısını kullanan sayfalar">ISBN sihirli bağlantısını kullanan sayfalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Yal%C4%B1n_URL_kaynakl%C4%B1_maddeler_Ekim_2023" title="Kategori:Yalın URL kaynaklı maddeler Ekim 2023">Yalın URL kaynaklı maddeler Ekim 2023</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Yal%C4%B1n_URL_kaynakl%C4%B1_t%C3%BCm_maddeler" title="Kategori:Yalın URL kaynaklı tüm maddeler">Yalın URL kaynaklı tüm maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:S%C3%BCresiz_olarak_yar%C4%B1_korumaya_al%C4%B1nm%C4%B1%C5%9F_sayfalar" title="Kategori:Süresiz olarak yarı korumaya alınmış sayfalar">Süresiz olarak yarı korumaya alınmış sayfalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:G%C3%BCvenilir_kaynak_eksikli%C4%9Fi_olan_t%C3%BCm_maddeler" title="Kategori:Güvenilir kaynak eksikliği olan tüm maddeler">Güvenilir kaynak eksikliği olan tüm maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:G%C3%BCvenilir_kaynak_eksikli%C4%9Fi_olan_maddeler_Temmuz_2024" title="Kategori:Güvenilir kaynak eksikliği olan maddeler Temmuz 2024">Güvenilir kaynak eksikliği olan maddeler Temmuz 2024</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Bilgi_eksi%C4%9Fi_olan_maddeler" title="Kategori:Bilgi eksiği olan maddeler">Bilgi eksiği olan maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Baz%C4%B1_ba%C5%9Fl%C4%B1klar%C4%B1_geli%C5%9Ftirilmeye_ihtiya%C3%A7_duyulan_maddeler" title="Kategori:Bazı başlıkları geliştirilmeye ihtiyaç duyulan maddeler">Bazı başlıkları geliştirilmeye ihtiyaç duyulan maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:G%C3%BCvenilir_kaynak_eksikli%C4%9Fi_olan_maddeler_A%C4%9Fustos_2023" title="Kategori:Güvenilir kaynak eksikliği olan maddeler Ağustos 2023">Güvenilir kaynak eksikliği olan maddeler Ağustos 2023</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:BNE_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">BNE tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:BNF_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:GND_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:HDS_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:HDS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">HDS tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:LCCN_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:LNB_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NARA_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NARA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NARA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NDL_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NKC_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NLI_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:SUDOC_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:SUDOC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">SUDOC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:TDV%C4%B0A_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:TDVİA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">TDVİA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:VIAF_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Sayfa en son 11.46, 13 Ekim 2024 tarihinde değiştirildi.</li> <li id="footer-info-copyright">Metin <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr">Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı</a> altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/tr">Kullanım Şartlarını</a> ve <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/tr">Gizlilik Politikasını</a> kabul etmiş olursunuz. Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a> tescilli markasıdır. </li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik politikası</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Vikipedi hakkında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedi:Genel_sorumluluk_reddi">Sorumluluk reddi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kuralları</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Geliştiriciler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tr.wikipedia.org">İstatistikler</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Çerez politikası</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%B0slam&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil görünüm</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b8d669998-n5rqm","wgBackendResponseTime":211,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.349","walltime":"2.852","ppvisitednodes":{"value":20146,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":626131,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":18346,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":21,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":98,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":457644,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1976.649 1 -total"," 51.92% 1026.366 1 Şablon:Kaynakça"," 29.19% 576.962 150 Şablon:Web_kaynağı"," 5.61% 110.877 42 Şablon:Ana"," 5.06% 100.116 23 Şablon:Kitap_kaynağı"," 4.39% 86.756 94 Şablon:Webarşiv"," 3.77% 74.508 3 Şablon:Sidebar_with_collapsible_lists"," 3.48% 68.797 3 Şablon:Bilgi_kutusu"," 3.43% 67.837 20 Şablon:Bayraksimge"," 3.25% 64.235 1 Şablon:İslam"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.923","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5652301,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-697b7966c5-6hlsv","timestamp":"20241126154922","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0130slam","url":"https:\/\/tr.wikipedia.org\/wiki\/%C4%B0slam","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q432","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q432","author":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia projelerine katk\u0131da bulunanlar"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-03-18T14:02:15Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/79\/The_Kaaba_during_Hajj.jpg","headline":"tek tanr\u0131l\u0131 \u0130brahim\u00ee bir din"}</script> </body> </html>