CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="ka" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>რომის იმპერია - ვიკიპედია</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","იანვარი","თებერვალი","მარტი","აპრილი","მაისი","ივნისი","ივლისი","აგვისტო","სექტემბერი","ოქტომბერი","ნოემბერი","დეკემბერი"],"wgRequestId":"a8a5fa72-505a-4d53-8671-a7017969c933","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"რომის_იმპერია","wgTitle":"რომის იმპერია","wgCurRevisionId":4679430,"wgRevisionId":4679430,"wgArticleId":10280,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["რჩეული სტატიები","ძველი რომი","ყოფილი იმპერიები"],"wgPageViewLanguage":"ka","wgPageContentLanguage":"ka","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "რომის_იმპერია","wgRelevantArticleId":10280,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":4679430,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ka","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ka"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2277", "wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc", "skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.switcher","ext.gadget.pgnviewer","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ka&modules=ext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ka&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ka&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4e/Roman_Empire.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="873"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4e/Roman_Empire.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="582"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="465"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="რომის იმპერია - ვიკიპედია"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ka.m.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ვიკიპედია (ka)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ka.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ka"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="ვიკიპედია-ის არხი Atom" href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-რომის_იმპერია rootpage-რომის_იმპერია skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">შინაარსზე გადასვლა</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="საიტი"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="მთავარი მენიუ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">მთავარი მენიუ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">მთავარი მენიუ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">დამალვა</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> ნავიგაცია </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98" title="გახსენით მთავარი გვერდი [z]" accesskey="z"><span>მთავარი გვერდი</span></a></li><li id="n-თემატური-ძიება" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98"><span>თემატური ძიება</span></a></li><li id="n-რჩეული-სტატიები" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A0%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>რჩეული სტატიები</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97" title="შემთხვევითი გვერდის გახსნა. [x]" accesskey="x"><span>შემთხვევითი გვერდი</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>ახალი გვერდები</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> მონაწილეობა </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-ინფორმაცია" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>ინფორმაცია</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="სად გავიგოთ."><span>დახმარება</span></a></li><li id="n-ფორუმი" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98"><span>ფორუმი</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედიაში ბოლო ცვლილებების სია. [r]" accesskey="r"><span>ბოლო ცვლილებები</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ვიკიპედია" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ka.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.5em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="თავისუფალი ენციკლოპედია" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ka.svg" width="130" height="14" style="width: 8.125em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="ძიება ვიკიპედია [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>ძიება</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="ძიება ვიკიპედია" aria-label="ძიება ვიკიპედია" autocapitalize="sentences" title="ძიება ვიკიპედია [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="სპეციალური:ძიება"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">ძიება</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="პირადი ხელსაწყოები"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="იერსახე"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="გვერდის შრიფტის ზომის, სიგანისა და ფერის შეცვლა" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="იერსახე" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">იერსახე</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ka.wikipedia.org&uselang=ka" class=""><span>შემოწირულობები</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%90&returnto=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ჩვენ გთავაზობთ, შექმნათ ანგარიში და შეხვიდეთ სისტემაში; თუმცა ეს არ არის აუცილებელი" class=""><span>ანგარიშის შექმნა</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90&returnto=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სასურველია დარეგისტრირდეთ, თუმცა აუცილებელი არ არის. [o]" accesskey="o" class=""><span>შესვლა</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="მეტი შესაძლებლობა" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="პირადი ხელსაწყოები" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">პირადი ხელსაწყოები</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="მომხმარებლის მენიუ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ka.wikipedia.org&uselang=ka"><span>შემოწირულობები</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%90&returnto=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ჩვენ გთავაზობთ, შექმნათ ანგარიში და შეხვიდეთ სისტემაში; თუმცა ეს არ არის აუცილებელი"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ანგარიშის შექმნა</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90&returnto=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სასურველია დარეგისტრირდეთ, თუმცა აუცილებელი არ არის. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>შესვლა</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> გვერდები სისტემიდან გამოსული რედაქტორებისათვის <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" aria-label="რედაქტირების შესახებ მეტის გაგება"><span>გაიგეთ მეტი</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%98_%E1%83%AC%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" title="რედაქტირებების სია შესრულებული ამ IP მისამართიდან [y]" accesskey="y"><span>წვლილი</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90" title="დისკუსია ამ ip მისამართის წაშლის შესახებ [n]" accesskey="n"><span>განხილვა</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eდამალვა\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"ka\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"layout plainlinks\" align=\"right\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.facebook.com/georgianwikipedia\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/18px-Facebook_icon.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"18\" height=\"18\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/27px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/36px-Facebook_icon.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.instagram.com/georgianwiki\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Instagram_icon.png/17px-Instagram_icon.png\" decoding=\"async\" width=\"17\" height=\"17\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Instagram_icon.png/26px-Instagram_icon.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Instagram_icon.png/34px-Instagram_icon.png 2x\" data-file-width=\"5001\" data-file-height=\"5001\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.twitter.com/georgianwiki\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Twitter_logo_initial.svg/12px-Twitter_logo_initial.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"17\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Twitter_logo_initial.svg/18px-Twitter_logo_initial.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Twitter_logo_initial.svg/24px-Twitter_logo_initial.svg.png 2x\" data-file-width=\"50\" data-file-height=\"69\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\n\u003Cp\u003E\u003Cbr /\u003E\n\u003C/p\u003E\n\u003Cdiv id=\"wle-banner\" class=\"plainlinks\" style=\"background:white; border:3px solid #21ABCD; margin: 0 auto 1em auto; font-size: 120%; overflow: hidden; text-align: center; padding: 0.5ex;\"\u003E\u003Cfigure class=\"mw-halign-left\" typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://ge.wikimedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%9B_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/2024/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94\" title=\"wmge:ვმ საქართველო/კონკურსები/2024/ვიკიპედიის აზიის თვე\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg/100px-Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"100\" height=\"108\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg/150px-Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg/200px-Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003Cfigcaption\u003E\u003C/figcaption\u003E\u003C/figure\u003E \u003Cfigure class=\"mw-halign-right\" typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://ge.wikimedia.org/wiki/\" title=\"wmge:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg/90px-Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"90\" height=\"90\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg/135px-Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg/180px-Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"2329\" data-file-height=\"2329\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003Cfigcaption\u003E\u003C/figcaption\u003E\u003C/figure\u003E \u003Cb\u003Eჩაერთეთ კონკურსში \u003Cbr /\u003E\u003Cbig\u003E\u003Ca href=\"https://ge.wikimedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%9B_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/2024/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94\" class=\"extiw\" title=\"wmge:ვმ საქართველო/კონკურსები/2024/ვიკიპედიის აზიის თვე\"\u003E\u003Cfont color=\"#0000FF\"\u003E„ვიკიპედიის აზიის თვე“,\u003C/font\u003E\u003C/a\u003E\u003C/big\u003E \u003Cbr /\u003Eშექმენით სტატიები და მოიგეთ პრიზები!\u003C/b\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="საიტი"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="სარჩევი" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">სარჩევი</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">დამალვა</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">შესავალი</div> </a> </li> <li id="toc-ოქტავიანე_ავგუსტუსის_პრინციპატი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ოქტავიანე_ავგუსტუსის_პრინციპატი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>ოქტავიანე ავგუსტუსის პრინციპატი</span> </div> </a> <ul id="toc-ოქტავიანე_ავგუსტუსის_პრინციპატი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-კლავდიუსების_დინასტია" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#კლავდიუსების_დინასტია"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>კლავდიუსების დინასტია</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-კლავდიუსების_დინასტია-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „კლავდიუსების დინასტია“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-კლავდიუსების_დინასტია-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ტიბერიუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ტიბერიუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>ტიბერიუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-ტიბერიუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-კალიგულა" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#კალიგულა"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>კალიგულა</span> </div> </a> <ul id="toc-კალიგულა-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-კლავდიუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#კლავდიუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>კლავდიუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-კლავდიუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ნერონი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ნერონი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>ნერონი</span> </div> </a> <ul id="toc-ნერონი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-სამოქალაქო_ომი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#სამოქალაქო_ომი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>სამოქალაქო ომი</span> </div> </a> <ul id="toc-სამოქალაქო_ომი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ფლავიუსების_დინასტია" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ფლავიუსების_დინასტია"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>ფლავიუსების დინასტია</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ფლავიუსების_დინასტია-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „ფლავიუსების დინასტია“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-ფლავიუსების_დინასტია-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ვესპასიანე_და_ტიტუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ვესპასიანე_და_ტიტუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>ვესპასიანე და ტიტუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-ვესპასიანე_და_ტიტუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-დომიციანე" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#დომიციანე"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>დომიციანე</span> </div> </a> <ul id="toc-დომიციანე-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ანტონინუსების_დინასტია" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ანტონინუსების_დინასტია"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>ანტონინუსების დინასტია</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ანტონინუსების_დინასტია-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „ანტონინუსების დინასტია“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-ანტონინუსების_დინასტია-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ტრაიანე" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ტრაიანე"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>ტრაიანე</span> </div> </a> <ul id="toc-ტრაიანე-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ადრიანე" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ადრიანე"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>ადრიანე</span> </div> </a> <ul id="toc-ადრიანე-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ანტონინუს_პიუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ანტონინუს_პიუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>ანტონინუს პიუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-ანტონინუს_პიუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-მარკუს_ავრელიუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#მარკუს_ავრელიუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>მარკუს ავრელიუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-მარკუს_ავრელიუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-კომოდუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#კომოდუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>კომოდუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-კომოდუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-სევერუსების_დინასტია" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#სევერუსების_დინასტია"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>სევერუსების დინასტია</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-სევერუსების_დინასტია-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „სევერუსების დინასტია“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-სევერუსების_დინასტია-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-სამოქალაქო_ომი_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#სამოქალაქო_ომი_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>სამოქალაქო ომი</span> </div> </a> <ul id="toc-სამოქალაქო_ომი_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-სეპტიმიუს_სევერუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#სეპტიმიუს_სევერუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>სეპტიმიუს სევერუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-სეპტიმიუს_სევერუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-კარაკალა" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#კარაკალა"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>კარაკალა</span> </div> </a> <ul id="toc-კარაკალა-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-მაკრინუსი_და_ელაგაბალუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#მაკრინუსი_და_ელაგაბალუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>მაკრინუსი და ელაგაბალუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-მაკრინუსი_და_ელაგაბალუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ალექსანდრე_სევერუსი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ალექსანდრე_სევერუსი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>ალექსანდრე სევერუსი</span> </div> </a> <ul id="toc-ალექსანდრე_სევერუსი-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-მესამე_საუკუნის_კრიზისი_—_„ჯარისკაცთა_იმპერატორების“_ეპოქა" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#მესამე_საუკუნის_კრიზისი_—_„ჯარისკაცთა_იმპერატორების“_ეპოქა"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>მესამე საუკუნის კრიზისი — „ჯარისკაცთა იმპერატორების“ ეპოქა</span> </div> </a> <ul id="toc-მესამე_საუკუნის_კრიზისი_—_„ჯარისკაცთა_იმპერატორების“_ეპოქა-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-დომინანტი" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#დომინანტი"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>დომინანტი</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-დომინანტი-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „დომინანტი“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-დომინანტი-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-დიოკლეტიანე_და_ტეტრარქია" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#დიოკლეტიანე_და_ტეტრარქია"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>დიოკლეტიანე და ტეტრარქია</span> </div> </a> <ul id="toc-დიოკლეტიანე_და_ტეტრარქია-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-რომის_იმპერიის_დაღმასვლა,_ქრისტიანობა,_იმპერიის_გაყოფა" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#რომის_იმპერიის_დაღმასვლა,_ქრისტიანობა,_იმპერიის_გაყოფა"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>რომის იმპერიის დაღმასვლა, ქრისტიანობა, იმპერიის გაყოფა</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-რომის_იმპერიის_დაღმასვლა,_ქრისტიანობა,_იმპერიის_გაყოფა-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „რომის იმპერიის დაღმასვლა, ქრისტიანობა, იმპერიის გაყოფა“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-რომის_იმპერიის_დაღმასვლა,_ქრისტიანობა,_იმპერიის_გაყოფა-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-კონსტანტინე" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#კონსტანტინე"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>კონსტანტინე</span> </div> </a> <ul id="toc-კონსტანტინე-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-კონსტანციუსი_და_იულიანე" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#კონსტანციუსი_და_იულიანე"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>კონსტანციუსი და იულიანე</span> </div> </a> <ul id="toc-კონსტანციუსი_და_იულიანე-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ვალენტინიანუსების_დინასტია" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ვალენტინიანუსების_დინასტია"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>ვალენტინიანუსების დინასტია</span> </div> </a> <ul id="toc-ვალენტინიანუსების_დინასტია-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-დასავლეთ_რომის_იმპერიის_აღსასრული" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#დასავლეთ_რომის_იმპერიის_აღსასრული"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>დასავლეთ რომის იმპერიის აღსასრული</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-დასავლეთ_რომის_იმპერიის_აღსასრული-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>სექცია „დასავლეთ რომის იმპერიის აღსასრული“-ის გაშლა/ჩაკეცვა</span> </button> <ul id="toc-დასავლეთ_რომის_იმპერიის_აღსასრული-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-რომის_აღება_ვესტგოთების_მიერ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#რომის_აღება_ვესტგოთების_მიერ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>რომის აღება ვესტგოთების მიერ</span> </div> </a> <ul id="toc-რომის_აღება_ვესტგოთების_მიერ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ბარბაროსული_სახელმწიფოების_ჩამოყალიბება" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ბარბაროსული_სახელმწიფოების_ჩამოყალიბება"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>ბარბაროსული სახელმწიფოების ჩამოყალიბება</span> </div> </a> <ul id="toc-ბარბაროსული_სახელმწიფოების_ჩამოყალიბება-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ჰუნების_შემოსევა" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ჰუნების_შემოსევა"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.3</span> <span>ჰუნების შემოსევა</span> </div> </a> <ul id="toc-ჰუნების_შემოსევა-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-რომის_აღება_ვანდალების_მიერ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#რომის_აღება_ვანდალების_მიერ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.4</span> <span>რომის აღება ვანდალების მიერ</span> </div> </a> <ul id="toc-რომის_აღება_ვანდალების_მიერ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-იმპერიის_დასასრული" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#იმპერიის_დასასრული"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.5</span> <span>იმპერიის დასასრული</span> </div> </a> <ul id="toc-იმპერიის_დასასრული-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ლიტერატურა" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ლიტერატურა"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>ლიტერატურა</span> </div> </a> <ul id="toc-ლიტერატურა-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-რესურსები_ინტერნეტში" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#რესურსები_ინტერნეტში"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>რესურსები ინტერნეტში</span> </div> </a> <ul id="toc-რესურსები_ინტერნეტში-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="სარჩევი" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="სარჩევის დამალვა/ჩვენება" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">სარჩევის დამალვა/ჩვენება</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">რომის იმპერია</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="სხვაენოვან სტატიაზე გადასვლა. ხელმისაწვდომია 184 ენაზე" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-184" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">184 ენა</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Keurajeu%C3%ABn_Romawi" title="Keurajeuën Romawi — აჩეხური" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Keurajeuën Romawi" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="აჩეხური" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Ryk" title="Romeinse Ryk — აფრიკაანსი" lang="af" hreflang="af" data-title="Romeinse Ryk" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="აფრიკაანსი" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%AE%E1%88%9B_%E1%8C%8D%E1%8B%9B%E1%89%B5" title="የሮማ ግዛት — ამჰარული" lang="am" hreflang="am" data-title="የሮማ ግዛት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ამჰარული" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Imperio_Romano" title="Imperio Romano — არაგონული" lang="an" hreflang="an" data-title="Imperio Romano" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="არაგონული" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Romanisc_Rice" title="Romanisc Rice — ძველი ინგლისური" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Romanisc Rice" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ძველი ინგლისური" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية الرومانية — არაბული" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الإمبراطورية الرومانية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="არაბული" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="لإمبراطورية الرومانية — Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لإمبراطورية الرومانية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%87" title="الامبراطوريه الرومانيه — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الامبراطوريه الرومانيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A7%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="ৰোমান সাম্ৰাজ্য — ასამური" lang="as" hreflang="as" data-title="ৰোমান সাম্ৰাজ্য" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ასამური" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Imperiu_romanu" title="Imperiu romanu — ასტურიული" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Imperiu romanu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="ასტურიული" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8A%D1%83%D0%BB_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Румалъул империя — ხუნძური" lang="av" hreflang="av" data-title="Румалъул империя" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="ხუნძური" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Romafo_gindaxo" title="Romafo gindaxo — Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Romafo gindaxo" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Roma_imperiyas%C4%B1" title="Roma imperiyası — აზერბაიჯანული" lang="az" hreflang="az" data-title="Roma imperiyası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="აზერბაიჯანული" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%84%D9%88%D8%BA%D9%88" title="روم ایمپیراتورلوغو — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="روم ایمپیراتورلوغو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="რჩეული სტატია"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Рим империяһы — ბაშკირული" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Рим империяһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="ბაშკირული" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Ruomas_imper%C4%97j%C4%97" title="Ruomas imperėjė — Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Ruomas imperėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Romano" title="Imperyong Romano — Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Imperyong Romano" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Рымская імперыя — ბელარუსული" lang="be" hreflang="be" data-title="Рымская імперыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="ბელარუსული" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Рымская імпэрыя — Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Рымская імпэрыя" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Римска империя — ბულგარული" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Римска империя" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="ბულგარული" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="রোমান সাম্রাজ্য — ბენგალური" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রোমান সাম্রাজ্য" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="ბენგალური" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Impalaeriezh_roman" title="Impalaeriezh roman — ბრეტონული" lang="br" hreflang="br" data-title="Impalaeriezh roman" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="ბრეტონული" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimsko_Carstvo" title="Rimsko Carstvo — ბოსნიური" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Rimsko Carstvo" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="ბოსნიური" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%8D%D0%B9_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8D_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Римэй эзэнтэ гүрэн — Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Римэй эзэнтэ гүрэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Imperi_Rom%C3%A0" title="Imperi Romà — კატალანური" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Imperi Romà" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="კატალანური" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/L%C3%B2%CC%A4-m%C4%81_D%C3%A1%CC%A4-gu%C3%B3k" title="Lò̤-mā Dá̤-guók — Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Lò̤-mā Dá̤-guók" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Руман импери — ჩეჩნური" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Руман импери" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="ჩეჩნური" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Romano" title="Imperyong Romano — სებუანო" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Imperyong Romano" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="სებუანო" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%86%D8%B1%DB%8C%DB%95%D8%AA%DB%8C%DB%8C_%DA%95%DB%86%D9%85%DB%8C" title="ئیمپراتۆریەتیی ڕۆمی — ცენტრალური ქურთული" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیمپراتۆریەتیی ڕۆمی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="ცენტრალური ქურთული" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Imperu_Rumanu" title="Imperu Rumanu — კორსიკული" lang="co" hreflang="co" data-title="Imperu Rumanu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="კორსიკული" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Roma_%C4%B0mperiyas%C4%B1" title="Roma İmperiyası — ყირიმულ-თურქული" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Roma İmperiyası" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ყირიმულ-თურქული" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C5%98%C3%ADmsk%C3%A1_%C5%99%C3%AD%C5%A1e" title="Římská říše — ჩეხური" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Římská říše" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ჩეხური" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Ymerodraeth_Rufeinig" title="Yr Ymerodraeth Rufeinig — უელსური" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Ymerodraeth Rufeinig" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="უელსური" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Romerske_Kejserrige" title="Romerske Kejserrige — დანიური" lang="da" hreflang="da" data-title="Romerske Kejserrige" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="დანიური" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6mische_Kaiserzeit" title="Römische Kaiserzeit — გერმანული" lang="de" hreflang="de" data-title="Römische Kaiserzeit" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="გერმანული" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mperatoriya_Roma" title="İmperatoriya Roma — Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İmperatoriya Roma" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Romski_imperium" title="Romski imperium — ქვემოსორბული" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Romski imperium" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="ქვემოსორბული" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE_%CE%91%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1" title="Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία — ბერძნული" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="ბერძნული" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Empire" title="Roman Empire — ინგლისური" lang="en" hreflang="en" data-title="Roman Empire" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ინგლისური" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Romia_Imperio" title="Romia Imperio — ესპერანტო" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Romia Imperio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="ესპერანტო" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Imperio_romano" title="Imperio romano — ესპანური" lang="es" hreflang="es" data-title="Imperio romano" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="ესპანური" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Rooma_keisririik" title="Rooma keisririik — ესტონური" lang="et" hreflang="et" data-title="Rooma keisririik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="ესტონური" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Erromatar_Inperioa" title="Erromatar Inperioa — ბასკური" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Erromatar Inperioa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="ბასკური" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Imperiu_romanu" title="Imperiu romanu — Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Imperiu romanu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم — სპარსული" lang="fa" hreflang="fa" data-title="امپراتوری روم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="სპარსული" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Rooman_keisarikunta" title="Rooman keisarikunta — ფინური" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Rooman keisarikunta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ფინური" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Na_Matanitu_ki_Roma" title="Na Matanitu ki Roma — ფიჯი" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Na Matanitu ki Roma" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="ფიჯი" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mverjar%C3%ADki%C3%B0" title="Rómverjaríkið — ფარერული" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Rómverjaríkið" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ფარერული" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_romain" title="Empire romain — ფრანგული" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Empire romain" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ფრანგული" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6%C3%B6msk_Keisertidj" title="Röömsk Keisertidj — ჩრდილოფრიზიული" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Röömsk Keisertidj" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="ჩრდილოფრიზიული" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Romeinske_Ryk" title="Romeinske Ryk — დასავლეთფრიზიული" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Romeinske Ryk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="დასავლეთფრიზიული" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Impireacht_na_R%C3%B3imhe" title="Impireacht na Róimhe — ირლანდიური" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Impireacht na Róimhe" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ირლანდიური" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E9%A6%AC%E5%B8%9D%E5%9C%8B" title="羅馬帝國 — Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="羅馬帝國" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Ampir_romen" title="Ampir romen — Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Ampir romen" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Impireachd_na_R%C3%B2imhe" title="Impireachd na Ròimhe — შოტლანდიური გელური" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Impireachd na Ròimhe" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="შოტლანდიური გელური" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Imperio_Romano" title="Imperio Romano — გალისიური" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Imperio Romano" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="გალისიური" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Rr%C3%B3ma_Mburuvi" title="Rróma Mburuvi — გუარანი" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Rróma Mburuvi" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="გუარანი" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8D%82%F0%90%8C%BF%F0%90%8C%BC%F0%90%8D%89%F0%90%8C%BD%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83%F0%90%8C%BA_%F0%90%8D%82%F0%90%8C%B4%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%BA%F0%90%8C%B9" title="𐍂𐌿𐌼𐍉𐌽𐌹𐍃𐌺 𐍂𐌴𐌹𐌺𐌹 — გოთური" lang="got" hreflang="got" data-title="𐍂𐌿𐌼𐍉𐌽𐌹𐍃𐌺 𐍂𐌴𐌹𐌺𐌹" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="გოთური" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/L%C3%B2-m%C3%A2_Ti-koet" title="Lò-mâ Ti-koet — Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Lò-mâ Ti-koet" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%94_%D7%94%D7%A8%D7%95%D7%9E%D7%99%D7%AA" title="האימפריה הרומית — ებრაული" lang="he" hreflang="he" data-title="האימפריה הרומית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ებრაული" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रोमन साम्राज्य — ჰინდი" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रोमन साम्राज्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="ჰინდი" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Roman_Samrajya" title="Roman Samrajya — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Roman Samrajya" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Rimsko_Carstvo" title="Rimsko Carstvo — ხორვატული" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Rimsko Carstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="ხორვატული" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Romske_m%C3%B3cnarstwo" title="Romske mócnarstwo — ზემოსორბული" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Romske mócnarstwo" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="ზემოსორბული" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Anpi_Women" title="Anpi Women — ჰაიტიური კრეოლი" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Anpi Women" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="ჰაიტიური კრეოლი" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mai_Birodalom" title="Római Birodalom — უნგრული" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Római Birodalom" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="უნგრული" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="რჩეული სტატია"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հռոմեական կայսրություն — სომხური" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հռոմեական կայսրություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="სომხური" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A7%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Հռոմէական Կայսրութիւն — Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Հռոմէական Կայսրութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Imperio_Roman" title="Imperio Roman — ინტერლინგუალური" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Imperio Roman" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ინტერლინგუალური" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kekaisaran_Romawi" title="Kekaisaran Romawi — ინდონეზიური" lang="id" hreflang="id" data-title="Kekaisaran Romawi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ინდონეზიური" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Imperio_a_Romano" title="Imperio a Romano — ილოკო" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Imperio a Romano" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ილოკო" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Рума импери — ინგუშური" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Рума импери" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ინგუშური" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Romana_Imperio" title="Romana Imperio — იდო" lang="io" hreflang="io" data-title="Romana Imperio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="იდო" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mverska_keisarad%C3%A6mi%C3%B0" title="Rómverska keisaradæmið — ისლანდიური" lang="is" hreflang="is" data-title="Rómverska keisaradæmið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ისლანდიური" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Impero_romano" title="Impero romano — იტალიური" lang="it" hreflang="it" data-title="Impero romano" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="იტალიური" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AD%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="ローマ帝国 — იაპონური" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ローマ帝国" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="იაპონური" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Ruoman_Empaya" title="Ruoman Empaya — Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Ruoman Empaya" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/latmo_sosygugje%27a" title="latmo sosygugje'a — ლოჟბანი" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="latmo sosygugje'a" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="ლოჟბანი" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Kamaharajan_Rum" title="Kamaharajan Rum — იავური" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Kamaharajan Rum" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="იავური" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Rim_imperiyas%C4%B1" title="Rim imperiyası — ყარაყალფახური" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Rim imperiyası" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="ყარაყალფახური" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tamnekda_Tarumanit" title="Tamnekda Tarumanit — კაბილური" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tamnekda Tarumanit" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="კაბილური" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8D_%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8D" title="Ромэ Империэ — ყაბარდოული" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Ромэ Империэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="ყაბარდოული" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1byintyokshan_Rom" title="A̱byintyokshan Rom — ტიაპი" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱byintyokshan Rom" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="ტიაპი" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Nsi_ya_Roma" title="Nsi ya Roma — კონგო" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Nsi ya Roma" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="კონგო" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B" title="Рим империясы — ყაზახური" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Рим империясы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ყაზახური" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%97%E1%9E%96%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%BC%E1%9E%98" title="ចក្រភពរ៉ូម — ქმერული" lang="km" hreflang="km" data-title="ចក្រភពរ៉ូម" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="ქმერული" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%AE%E0%B2%A8%E0%B3%8D_%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E0%B2%AF" title="ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ — კანადა" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="კანადა" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A1%9C%EB%A7%88_%EC%A0%9C%EA%B5%AD" title="로마 제국 — კორეული" lang="ko" hreflang="ko" data-title="로마 제국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="კორეული" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Emperatoriya_Rom%C3%AA" title="Împeratoriya Romê — ქურთული" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Împeratoriya Romê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="ქურთული" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Emperoureth_Romanek" title="Emperoureth Romanek — კორნული" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Emperoureth Romanek" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="კორნული" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Imperium_Romanum" title="Imperium Romanum — ლათინური" lang="la" hreflang="la" data-title="Imperium Romanum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="ლათინური" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Imperio_Romano" title="Imperio Romano — ლადინო" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Imperio Romano" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ლადინო" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9imescht_R%C3%A4ich" title="Réimescht Räich — ლუქსემბურგული" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Réimescht Räich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="ლუქსემბურგული" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Рим империя — ლეზგიური" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Рим империя" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="ლეზგიური" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Impero_Roman" title="Impero Roman — Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Impero Roman" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Romeins_Riek" title="Romeins Riek — ლიმბურგული" lang="li" hreflang="li" data-title="Romeins Riek" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="ლიმბურგული" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%AAo_Roman" title="Impêo Roman — Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Impêo Roman" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Imper_Roman" title="Imper Roman — Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Imper Roman" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%88%E0%BA%B1%E0%BA%81%E0%BA%81%E0%BA%B0%E0%BA%A7%E0%BA%B1%E0%BA%94%E0%BB%82%E0%BA%A5%E0%BA%A1%E0%BA%B1%E0%BA%99" title="ຈັກກະວັດໂລມັນ — ლაოსური" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຈັກກະວັດໂລມັນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="ლაოსური" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Romos_imperija" title="Romos imperija — ლიეტუვური" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Romos imperija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="ლიეტუვური" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Romas_imp%C4%93rija" title="Romas impērija — ლატვიური" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Romas impērija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="ლატვიური" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Empira_R%C3%B4mana" title="Empira Rômana — მალაგასიური" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Empira Rômana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="მალაგასიური" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Emepaea_R%C5%8Dmana" title="Emepaea Rōmana — მაორი" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Emepaea Rōmana" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="მაორი" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Kakaisaran_Romawi" title="Kakaisaran Romawi — მინანგკაბაუ" lang="min" hreflang="min" data-title="Kakaisaran Romawi" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="მინანგკაბაუ" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Римско Царство — მაკედონური" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Римско Царство" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="მაკედონური" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B1%E0%B5%8B%E0%B4%AE%E0%B4%BE_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%9C%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%82" title="റോമാ സാമ്രാജ്യം — მალაიალამური" lang="ml" hreflang="ml" data-title="റോമാ സാമ്രാജ്യം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="მალაიალამური" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8B%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Ромын эзэнт гүрэн — მონღოლური" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ромын эзэнт гүрэн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="მონღოლური" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रोमन साम्राज्य — მარათჰი" lang="mr" hreflang="mr" data-title="रोमन साम्राज्य" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="მარათჰი" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Empayar_Rom" title="Empayar Rom — მალაიური" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Empayar Rom" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="მალაიური" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Imperu_Ruman" title="Imperu Ruman — მალტური" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Imperu Ruman" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="მალტური" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Amp%C3%A9rio_Romano" title="Ampério Romano — მირანდული" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ampério Romano" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="მირანდული" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%A1%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%9A%E1%80%AC" title="ရောမအင်ပါယာ — ბირმული" lang="my" hreflang="my" data-title="ရောမအင်ပါယာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="ბირმული" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="روم امپراتوری — მაზანდერანული" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="روم امپراتوری" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="მაზანდერანული" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Impero_Rumano" title="Impero Rumano — ნეაპოლიტანური" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Impero Rumano" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ნეაპოლიტანური" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6%C3%B6msch_Kaiserriek" title="Röömsch Kaiserriek — ქვემოგერმანული" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Röömsch Kaiserriek" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ქვემოგერმანული" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Riek" title="Romeinse Riek — ქვემოსაქსონური" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Romeinse Riek" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ქვემოსაქსონური" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रोमन साम्राज्य — ნეპალური" lang="ne" hreflang="ne" data-title="रोमन साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="ნეპალური" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रोमन साम्राज्य — ნევარი" lang="new" hreflang="new" data-title="रोमन साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="ნევარი" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Keizerrijk" title="Romeinse Keizerrijk — ნიდერლანდური" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Romeinse Keizerrijk" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="ნიდერლანდური" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Romarriket" title="Romarriket — ნორვეგიული ნიუნორსკი" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Romarriket" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="ნორვეგიული ნიუნორსკი" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Det_romerske_keiserriket" title="Det romerske keiserriket — ნორვეგიული ბუკმოლი" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Det romerske keiserriket" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="ნორვეგიული ბუკმოლი" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Empire_Roman" title="Empire Roman — Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Empire Roman" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Emp%C3%A8ri_roman" title="Empèri roman — ოქსიტანური" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Empèri roman" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="ოქსიტანური" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B0%E0%AD%8B%E0%AC%AE%E0%AD%80%E0%AD%9F_%E0%AC%B8%E0%AC%BE%E0%AC%AE%E0%AD%8D%E0%AC%B0%E0%AC%BE%E0%AC%9C%E0%AD%8D%E0%AD%9F" title="ରୋମୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ — ორია" lang="or" hreflang="or" data-title="ରୋମୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ორია" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Ромы импери — ოსური" lang="os" hreflang="os" data-title="Ромы импери" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ოსური" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A9%8B%E0%A8%AE%E0%A8%A8_%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%9C" title="ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਜ — პენჯაბური" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਜ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="პენჯაბური" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Imperio_romano" title="Imperio romano — პაპიამენტო" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Imperio romano" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="პაპიამენტო" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Impire_Romain" title="Impire Romain — Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Impire Romain" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6misch_Imperium" title="Römisch Imperium — Pennsylvania German" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Römisch Imperium" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania German" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Cesarstwo_Rzymskie" title="Cesarstwo Rzymskie — პოლონური" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Cesarstwo Rzymskie" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="პოლონური" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Imperi_Roman" title="Imperi Roman — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Imperi Roman" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومی سلطنت — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="رومی سلطنت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%8A" title="روم سترواکي — პუშტუ" lang="ps" hreflang="ps" data-title="روم سترواکي" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="პუშტუ" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="რჩეული სტატია"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A9rio_Romano" title="Império Romano — პორტუგალიური" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Império Romano" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="პორტუგალიური" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Rumanu_qhapaq_suyu" title="Rumanu qhapaq suyu — კეჩუა" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Rumanu qhapaq suyu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="კეჩუა" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Imperi_roman_(sursilvan)" title="Imperi roman (sursilvan) — რეტორომანული" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Imperi roman (sursilvan)" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="რეტორომანული" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Imperiul_Roman" title="Imperiul Roman — რუმინული" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Imperiul Roman" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="რუმინული" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Римская империя — რუსული" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Римская империя" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="რუსული" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Римска империя — Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Римска империя" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B0" title="Рим империята — იაკუტური" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Рим империята" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="იაკუტური" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A8riu_romanu" title="Impèriu romanu — სარდინიული" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Impèriu romanu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="სარდინიული" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Mp%C3%A8riu_rumanu" title="Mpèriu rumanu — სიცილიური" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mpèriu rumanu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="სიცილიური" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="რჩეული სტატია"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Roman_Empire" title="Roman Empire — შოტლანდიური" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Roman Empire" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="შოტლანდიური" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%8A_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومي سلطنت — სინდჰური" lang="sd" hreflang="sd" data-title="رومي سلطنت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="სინდჰური" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="რჩეული სტატია"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Rimsko_Carstvo" title="Rimsko Carstvo — სერბულ-ხორვატული" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Rimsko Carstvo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="სერბულ-ხორვატული" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Tamnkda_Ta%E1%B9%9Bumanit" title="Tamnkda Taṛumanit — შილჰა" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Tamnkda Taṛumanit" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="შილჰა" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%94_%E0%B6%85%E0%B6%B0%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%A2%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B6%BA" title="රෝමානු අධිරාජ්‍යය — სინჰალური" lang="si" hreflang="si" data-title="රෝමානු අධිරාජ්‍යය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="სინჰალური" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Roman_Empire" title="Roman Empire — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Roman Empire" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/R%C3%ADmske_cis%C3%A1rstvo" title="Rímske cisárstvo — სლოვაკური" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Rímske cisárstvo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="სლოვაკური" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Rimsko_cesarstvo" title="Rimsko cesarstvo — სლოვენური" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Rimsko cesarstvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="სლოვენური" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Emepaea_o_Roma" title="Emepaea o Roma — სამოა" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Emepaea o Roma" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="სამოა" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Perandoria_Romake" title="Perandoria Romake — ალბანური" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Perandoria Romake" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ალბანური" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Римско царство — სერბული" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Римско царство" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="სერბული" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Roomske_Riek" title="Roomske Riek — Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Roomske Riek" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kakaisaran_Romawi" title="Kakaisaran Romawi — სუნდური" lang="su" hreflang="su" data-title="Kakaisaran Romawi" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="სუნდური" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Romerska_kejsard%C3%B6met" title="Romerska kejsardömet — შვედური" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Romerska kejsardömet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="შვედური" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Dola_la_Roma" title="Dola la Roma — სუაჰილი" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Dola la Roma" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="სუაჰილი" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%89%E0%AE%B0%E0%AF%8B%E0%AE%AE%E0%AF%88%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%87%E0%AE%B0%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="உரோமைப் பேரரசு — ტამილური" lang="ta" hreflang="ta" data-title="உரோமைப் பேரரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="ტამილური" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%82" title="రోమన్ సామ్రాజ్యం — ტელუგუ" lang="te" hreflang="te" data-title="రోమన్ సామ్రాజ్యం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="ტელუგუ" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%99" title="จักรวรรดิโรมัน — ტაილანდური" lang="th" hreflang="th" data-title="จักรวรรดิโรมัน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="ტაილანდური" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%88%AE%E1%88%9C_%E1%8C%8D%E1%8B%9D%E1%8A%A3%E1%89%B5" title="ሮሜ ግዝኣት — ტიგრინია" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ሮሜ ግዝኣት" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="ტიგრინია" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Rim_imperi%C3%BDasy" title="Rim imperiýasy — თურქმენული" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Rim imperiýasy" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="თურქმენული" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Romano" title="Imperyong Romano — Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Imperyong Romano" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Roma İmparatorluğu — თურქული" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Roma İmparatorluğu" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="თურქული" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Рим империясе — თათრული" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Рим империясе" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="თათრული" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Ufumu_wa_Roma" title="Ufumu wa Roma — ტუმბუკა" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Ufumu wa Roma" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="ტუმბუკა" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%89%D9%85_%D8%A6%D9%89%D9%85%D9%BE%DB%90%D8%B1%D9%89%D9%8A%D9%89%D8%B3%D9%89" title="رىم ئىمپېرىيىسى — უიღურული" lang="ug" hreflang="ug" data-title="رىم ئىمپېرىيىسى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="უიღურული" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Римська імперія — უკრაინული" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Римська імперія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="უკრაინული" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومی سلطنت — ურდუ" lang="ur" hreflang="ur" data-title="رومی سلطنت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ურდუ" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Rim_imperiyasi" title="Rim imperiyasi — უზბეკური" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Rim imperiyasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="უზბეკური" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Inpero_Roman" title="Inpero Roman — Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Inpero Roman" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Rimalaine_imperii" title="Rimalaine imperii — Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Rimalaine imperii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã — ვიეტნამური" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đế quốc La Mã" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ვიეტნამური" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Romeins_Ryk" title="Romeins Ryk — West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Romeins Ryk" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Impire_romin" title="Impire romin — ვალონური" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Impire romin" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="ვალონური" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Imperyo_Romano" title="Imperyo Romano — ვარაი" lang="war" hreflang="war" data-title="Imperyo Romano" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="ვარაი" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BD%97%E9%A9%AC%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="罗马帝国 — ვუ" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="罗马帝国" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="ვუ" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="რომიშ იმპერია — Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="რომიშ იმპერია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%95%D7%99%D7%9E%D7%99%D7%A9%D7%A2_%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%A2" title="רוימישע אימפעריע — იდიში" lang="yi" hreflang="yi" data-title="רוימישע אימפעריע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="იდიში" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Il%E1%BA%B9%CC%80_%E1%BB%8Cbal%C3%BAay%C3%A9_R%C3%B3m%C3%B9" title="Ilẹ̀ Ọbalúayé Rómù — იორუბა" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ilẹ̀ Ọbalúayé Rómù" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="იორუბა" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Digoz_Lozmaj" title="Digoz Lozmaj — Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Digoz Lozmaj" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E9%A6%AC%E5%B8%9D%E5%9C%8B" title="羅馬帝國 — ჩინური" lang="zh" hreflang="zh" data-title="羅馬帝國" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="ჩინური" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/L%C3%B4-m%C3%A1_T%C3%A8-kok" title="Lô-má Tè-kok — Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lô-má Tè-kok" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E9%A6%AC%E5%B8%9D%E5%9C%8B" title="羅馬帝國 — კანტონური" lang="yue" hreflang="yue" data-title="羅馬帝國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="კანტონური" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2277#sitelinks-wikipedia" title="ენათშორისი ბმულების რედაქტირება" class="wbc-editpage">ბმულების რედაქტირება</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="სახელთა სივრცე"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="იხილეთ შიგთავსის გვერდი [c]" accesskey="c"><span>სტატია</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" rel="discussion" title="გვერდის შიგთავსის განხილვა [გ]" accesskey="გ"><span>განხილვა</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ენის ვარიანტის შეცვლა" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ქართული</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="გადახედვა"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90"><span>შემოწმებული სტატია</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit" title="გვერდი დაცულია. შეგიძლიათ მისი წყარო იხილოთ. [e]" accesskey="e"><span>წყაროს ხილვა</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=history" title="ამ გვერდის ბოლო ვერსიები [ი]" accesskey="ი"><span>ისტორია</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ინსტრუმენტები გვერდებისთვის"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ხელსაწყოები" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ხელსაწყოები</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ხელსაწყოები</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">დამალვა</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> მოქმედებები </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90"><span>შემოწმებული სტატია</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit"><span>წყაროს ხილვა</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=history"><span>ისტორია</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> ძირითადი </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:WhatLinksHere/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ყველა ვიკი გვერდის სია, რომლებშიც ეს გვერდია მითითებული [j]" accesskey="j"><span>ბმულები გვერდზე</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:RecentChangesLinked/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" rel="nofollow" title="ბოლო ცვლილებები ამ გვერდთან დაკავშირებულ გვერდებზე [k]" accesskey="k"><span>დაკავშირებული ცვლილებები</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ყველა სპეციალური გვერდის სია [q]" accesskey="q"><span>სპეციალური გვერდები</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&oldid=4679430" title="მუდმივი ბმული გვერდის ამ ვერსიაზე"><span>მუდმივი ბმული</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=info" title="მეტი ინფორმაცია ამ გვერდის შესახებ"><span>გვერდის ინფორმაცია</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:CiteThisPage&page=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&id=4679430&wpFormIdentifier=titleform" title="ინფორმაცია ამ გვერდის ციტირების შესახებ"><span>გვერდის ციტირება</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fka.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E1%2583%25A0%25E1%2583%259D%25E1%2583%259B%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A1_%25E1%2583%2598%25E1%2583%259B%25E1%2583%259E%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590"><span>შემოკლებული URL-ის მიღება</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:QrCode&url=https%3A%2F%2Fka.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E1%2583%25A0%25E1%2583%259D%25E1%2583%259B%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A1_%25E1%2583%2598%25E1%2583%259B%25E1%2583%259E%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590"><span>QR-კოდის ჩამოტვირთვა</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> ბეჭდვა/ექსპორტი </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%9C%E1%83%98&bookcmd=book_creator&referer=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1+%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90"><span>წიგნის შექმნა</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:DownloadAsPdf&page=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=show-download-screen"><span>გადაწერა PDF ფორმატში</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&printable=yes" title="ამ გვერდის დასაბეჭდი ვერსია [p]" accesskey="p"><span>დასაბეჭდი ვერსია</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> სხვა პროექტებში </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_ancient_Rome" hreflang="en"><span>ვიკისაწყობი</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2277" title="მონაცემთა საცავის დაკავშირებული ელემენტის ბმული [g]" accesskey="g"><span>ვიკიმონაცემების ელემენტი</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ინსტრუმენტები გვერდებისთვის"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="იერსახე"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">იერსახე</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">დამალვა</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ka" dir="ltr"><div id="Vorlage_Dieser_Artikel" class="noprint"> <table cellspacing="8" cellpadding="0" class="hintergrundfarbe1 rahmenfarbe1" style="width: 100%; font-size: 95%; background-color: whitesmoke; border-bottom:1px dotted #8BCBFF; margin-bottom: 0.5em; position:relative;"> <tbody><tr> <td style="width: 26px; vertical-align: middle;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Cscr-featured.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/16px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="16" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/24px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/32px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></span> </td> <td><small>ვიკიპედიის რედაქტორების გადაწყვეტილებით, სტატიას „<b>რომის იმპერია</b>“ მინიჭებული აქვს <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A0%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:რჩეული სტატიები">რჩეული სტატიის სტატუსი</a>. <i>რომის იმპერია</i> ვიკიპედიის საუკეთესო სტატიების სიაშია.</small> </td></tr></tbody></table> </div> <table class="infobox geography vcard vevent" style="width:290px;"> <tbody><tr> <td colspan="3" class="mergedtoprow fn org summary" align="center" style="line-height:1.2em; font-size:135%;"><b>რომის იმპერია <br /><small>Imperium Romanum</small></b> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="vertical-align:middle; text-align:center; font-size:115%;">დაიშალა </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="vertical-align:middle; text-align:center; border-top:solid 1px #aaa; padding:0.2em 0em 0.2em 0em;"> <table width="100%" style="text-align:center; margin:0 auto; background:transparent;"> <tbody><tr> <td width="50px" style="border:0; vertical-align:middle; font-size:30%; line-height:105%;"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომის რესპუბლიკა"><span style="font-size:300%;">←</span></a> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომის რესპუბლიკა"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Consul_et_lictores.png/30px-Consul_et_lictores.png" decoding="async" width="30" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Consul_et_lictores.png/45px-Consul_et_lictores.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Consul_et_lictores.png/60px-Consul_et_lictores.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="380" /></a></span><br /> </td> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; font-size:115%; border:0;"><b>ძვ.წ. 27–ახ.წ. 476</b> </td> <td width="50px" style="border:0; vertical-align:middle; text-align:right; line-height:105%; font-size:30%;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბიზანტიის იმპერია"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/JustinianusI.jpg/30px-JustinianusI.jpg" decoding="async" width="30" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/JustinianusI.jpg/45px-JustinianusI.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/JustinianusI.jpg/60px-JustinianusI.jpg 2x" data-file-width="250" data-file-height="245" /></a></span> <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბიზანტიის იმპერია"><span style="font-size:300%;">→</span></a><br /> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="3" class="maptable" align="center"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg" class="mw-file-description" title="რომის იმპერიის ვექსილოიდი of"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/100px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png" decoding="async" width="100" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/150px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg/200px-Vexilloid_of_the_Roman_Empire.svg.png 2x" data-file-width="245" data-file-height="343" /></a></span> </p><p> რომის იმპერიის ვექსილოიდი </p></td></tr> <tr> <td colspan="3" style="vertical-align:top; text-align:center; font-size:95%;"><b>დევიზი</b><br /><a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%98" title="დევიზი">დევიზი</a>: <a href="/wiki/SPQR" title="SPQR"><i>Senatus Populusque Romanus</i></a> <br />(<a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97." class="mw-redirect" title="ლათ.">ლათ.</a>: რომის ხალხი და სენატი) </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="text-align:center; font-size:95%; padding:0.6em 0em 0.6em 0em;"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Roman_Empire.png" class="mw-file-description" title="-ს მდებარეობა"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Roman_Empire.png/250px-Roman_Empire.png" decoding="async" width="250" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Roman_Empire.png/375px-Roman_Empire.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Roman_Empire.png/500px-Roman_Empire.png 2x" data-file-width="638" data-file-height="464" /></a><figcaption>-ს მდებარეობა</figcaption></figure><div style="padding:0.5em 0.5em 0;line-height:1.25em;font-size:90%;"><div class="plainlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><span style="color:red">წითელი</span> – <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95._%E1%83%AC._II_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94" title="ძვ. წ. II საუკუნე">ძვ. წ. II საუკუნე</a>.</li> <li><span style="color:orange">ნარინჯი</span> – კეისარის და პომპეუსის დაპყრობის შემდეგ.</li> <li><span style="color:yellow">ყვითელი</span> – ოქტავიანეს დაპყრობის შემდეგ.</li> <li><span style="color:green">მწვანე</span> – <a href="/wiki/II_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94" title="II საუკუნე">ახ. წ. II საუკუნე</a></li></ul> </div></div> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><b>დედაქალაქი</b> </td> <td width="50%"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="რომი">რომი</a>; მოგვიანებით ასევე <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="მილანი">მილანი</a>, <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="რავენა">რავენა</a> და <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98" title="კონსტანტინოპოლი">კონსტანტინოპოლი</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><b>ენები</b> </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="ლათინური ენა">ლათინური</a>, <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="ბერძნული ენა">ბერძნული</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><b>რელიგია</b> </td> <td><a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომის რელიგია (ჯერ არაა დაწერილი)">ძველი რომის რელიგია</a><br /><a href="/wiki/%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="ქრისტიანობა">ქრისტიანობა</a>   (380 წლიდან) </td></tr> <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2"><b>მთავრობა</b> </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%90" title="მონარქია">მონარქია</a> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td colspan="2"><b>იმპერატორები</b> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> -  </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">ძვ.წ. 27–14 წ. </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94_%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ოქტავიანე ავგუსტუსი">ოქტავიანე ავგუსტუსი</a> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">284–305 </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="დიოკლეტიანე">დიოკლეტიანე</a> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">306–337 </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94_I_%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98" title="კონსტანტინე I დიდი">კონსტანტინე I დიდი</a> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">379–395 </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_I" title="თეოდოსიუს I">თეოდოსიუს I</a> </td></tr> <tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">475–476 </td> <td><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="რომულუს ავგუსტულუსი">რომულუს ავგუსტულუსი</a> </td></tr> <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2"><b>ისტორია</b> </td> <td> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;text-align:left;">შეიქმნა </td> <td>ძვ.წ. 27 </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის რესპუბლიკის უკანასკნელი ომი (ჯერ არაა დაწერილი)">რესპუბლიკის ბოლო ომი</a> </td> <td>ძვ.წ. 32-30 </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="იმპერიის დაარსება (ჯერ არაა დაწერილი)">იმპერიის დაარსება</a> </td> <td>ძვ.წ. 30-2 </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="იმპერიის გაყოფა (ჯერ არაა დაწერილი)">იმპერიის გაყოფა</a> </td> <td>293 </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;text-align:left;"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" title="კონსტანტინოპოლის დაცემა">კონსტანტინოპოლის დაცემა</a> </td> <td>1453 </td></tr> <tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;text-align:left;">გაუქმდა </td> <td>ახ.წ. 476 </td></tr> <tr> <td colspan="3"><b><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A7%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97" title="მსოფლიოს ქვეყნები ფართობის მიხედვით">ფართობი</a></b> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">ძვ.წ. 25 </td> <td>2 750 000 კმ² <span style="white-space: nowrap;">(1 061 781 მლ²)</span> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">117 </td> <td>6 500 000 კმ² <span style="white-space: nowrap;">(2 509 664 მლ²)</span> </td></tr> <tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">390 </td> <td>4 400 000 კმ² <span style="white-space: nowrap;">(1 698 849 მლ²)</span> </td></tr> <tr class="mergedtoprow"> <td colspan="3"><b><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A7%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97" class="mw-redirect" title="მსოფლიოს ქვეყნები მოსახლეობის მიხედვით">მოსახლეობა</a></b> </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> -  </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">ძვ.წ. 25 წელი </td> <td>56 800 000  </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td colspan="2">სიმჭიდროვე </td> <td style="white-space:nowrap;">20,7 /კმ²  (53,5 /მლ²) </td></tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1.0em; padding:0 0 0 0.6em;"> -  </td> <td style="padding-left:0;text-align:left;">117 წელი </td> <td>88 000 000  </td></tr> <tr class="mergedbottomrow"> <td colspan="2">სიმჭიდროვე </td> <td style="white-space:nowrap;">13,5 /კმ²  (35,1 /მლ²) </td></tr> <tr> <td colspan="2"><b>ვალუტა</b> </td> <td>რომაული მონეტა </td></tr> </tbody></table> <p><b>რომის იმპერია</b> (<a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="ლათინური ენა">ლათ.</a> <span lang="">Imperium Romanum</span>) აღმოცენდა <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომის რესპუბლიკა">რომის რესპუბლიკაში</a> უზენაესი ძალაუფლების ერთი პიროვნების ხელში მოქცევის შედეგად. პირველ იმპერატორად <a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94_%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ოქტავიანე ავგუსტუსი">ოქტავიანე ავგუსტუსი</a> ითვლება, მაგრამ იმპერიას საფუძველი ჯერ კიდევ მისმა წინამორბედებმა ჩაუყარეს. <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%AC%E1%83%A7%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის რესპუბლიკის წყობა (ჯერ არაა დაწერილი)">რომის რესპუბლიკის წყობა</a> ყოველგვარად მიმართული იყო იმისკენ, რომ ძალაუფლება ცალკეული პიროვნების ხელში არ აღმოჩენილიყო, მაგრამ <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="გაიუს მარიუსი">გაიუს მარიუსის</a> მიერ გატარებულმა სამხედრო რეფორმამ ამისთვის საკმარისი პირობა შექმნა. </p><p><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90" title="სულა">სულასა</a> და მარიუსს შორის დაწყებული სამოქალაქო ომის შემდეგ, რომმა კიდევ არაერთი სამოქალაქო დაპირისპირება გადაიტანა. <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98" title="იულიუს კეისარი">იულიუს კეისარმა</a> კი შექმნა იმპერიის შექმნის ყველა წინაპირობა. იგი გახდა პირველი, ვის ხელშიც მოექცა უზენაესი ძალაუფლება, მაგრამ მას ჯერ კიდევ ჰყავდა ძლიერი ოპოზიცია რესპუბლიკური იდეალების დამცველ სენატორებს შორის, თანაც საზოგადოება მორალურად ჯერ არ იყო მზად მიეღო იგი, როგორც უზანაესი ძალაუფლების ერთადერთი მატარებელი. პროცესი დასრულდა ბრუტუსისა და კასიუსის შეთქმულებით, რომლის შედეგადაც კეისარი სენატში მოკლეს. მიუხედავად ამისა, კეისრის სახელს მიენიჭა უზენაესი ძალაუფლების მნიშვნელობა, ეს სიტყვა ამ მნიშვნელობით ბევრ ენაში შევიდა, მაგალითად <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="გერმანული ენა">გერმანულად</a> kaiser და <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="რუსული ენა">რუსულად</a> царь. </p><p>კეისრის მკვლელობის შემდეგ <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95._%E1%83%AC._44" title="ძვ. წ. 44">ძვ. წ. 44</a> წელს, რომში სამოქალაქო დაპირისპირების ახალმა ტალღამ იფეთქა, რომელიც მხოლოდ <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95._%E1%83%AC._27" title="ძვ. წ. 27">ძვ. წ. 27</a> წელს ოქტავიუსის ანტონიუსზე გამარჯვებით დასრულდა. ამ დროისთვის ოქტავიუსს უკვე აღარ დარჩა რესპუბლიკური ოპოზიცია, რის შედეგადაც იმავე წელს სენატმა მას უზანაესი ძალაუფლება მიანიჭა. </p><p>რესპუბლიკის იმპერიად გარდაქმნის კიდევ ერთი წინაპირობა იყო რომის სახელმწიფოს გაზრდა <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="პუნიკური ომები">პუნიკური ომების</a>, <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ბალკანეთი">ბალკანეთისა</a> და <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90" title="ანატოლია">მცირე აზიის</a> ნაწილის დაპყრობის შედეგად. ამხელა სახელმწიფოს სამართავად რესპუბლიკის სახელმწიფო წყობა მოურგებელი აღმოჩნდა. </p><p><a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95._%E1%83%AC._I_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94" title="ძვ. წ. I საუკუნე">ძვ. წ. I საუკუნეში</a> რომის იმპერია განფენილი იყო თანამედროვე <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90" title="პორტუგალია">პორტუგალიის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="ესპანეთი">ესპანეთის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90" title="იტალია">იტალიის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="საბერძნეთი">საბერძნეთის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90" class="mw-redirect" title="მაკედონია">მაკედონიის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="თურქეთი">თურქეთის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სირია">სირიის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98" title="ისრაელი">ისრაელის</a>, <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98" title="ტუნისი">ტუნისის</a> და ჩრდილოეთ <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9F%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98" title="ალჟირი">ალჟირის</a> ტერიტორიებზე. ხოლო რომის პოლიტიკური გავლენა კიდევ უფრო მეტ ტერიტორიებზე ვრცელდებოდა. ამ დაპყრობებს კეისარმა მიუმატა გალია (თანამედროვე <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="საფრანგეთი">საფრანგეთი</a>), <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="პონტოს სამეფო">პონტოს სამეფო</a> (<a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="თურქეთი">თურქეთი</a>) და <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ბრიტანეთი">ბრიტანეთი</a>, ხოლო ოქტავიანემ <a href="/wiki/%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%94_(%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90)" class="mw-redirect" title="ეგვიპტე (პროვინცია)">ეგვიპტე</a>. ამგვარად, რომის იმპერია ძველი წელთაღრიცხვის დასასრულს მოიცავდა მთელს ხმელთაშუაზღვისპირეთსა და დასავლეთ ევროპას. ამის გარდა, რომზე დამოკიდებული იყო მთელი რიგი სახელმწიფოები, რომლის მეფეებიც „რომაელი ხალხის მეგობრისა და მოკავშირის“ ტიტულს ატარებდნენ. იმდროინდელ ევროპაში, დასავლეთ აზიასა და ჩრდილოეთ აფრიკაში არ იყო ძალა რომელიც შეძლებდა რომაულ ლეგიონებთან დაპირისპირებას. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ოქტავიანე_ავგუსტუსის_პრინციპატი"><span id=".E1.83.9D.E1.83.A5.E1.83.A2.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94_.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.92.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.9E.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.AA.E1.83.98.E1.83.9E.E1.83.90.E1.83.A2.E1.83.98"></span>ოქტავიანე ავგუსტუსის პრინციპატი</h2></div> <small><div class="metadata" id="spoiler" style="background-color:#f9f9f9;margin-bottom:0.2%; border-top:0; border-bottom:1px dotted #8BCBFF; padding: 2px 0px 2px 0px;padding-top:5px;padding-bottom:5px;padding-left:1%;"><span><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Searchtool-80%25.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Searchtool-80%25.png/15px-Searchtool-80%25.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Searchtool-80%25.png/23px-Searchtool-80%25.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Searchtool-80%25.png/30px-Searchtool-80%25.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span> <span>მთავარი სტატია: <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" class="mw-redirect" title="რომაელ იმპერატორთა სია">რომაელ იმპერატორთა სია</a>.</span></span></div></small> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Statue-Augustus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Statue-Augustus.jpg/220px-Statue-Augustus.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Statue-Augustus.jpg/330px-Statue-Augustus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Statue-Augustus.jpg/440px-Statue-Augustus.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="2250" /></a><figcaption>ოქტავიან ავგუსტუსი</figcaption></figure> <p>ოქტავიანეს იმპერატორობის ეპოქა იწყება <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95._%E1%83%AC._27" title="ძვ. წ. 27">ძვ. წ. 27</a> წლის <a href="/wiki/13_%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98" title="13 იანვარი">13 იანვარს</a>, როდესაც ანტონიუსთან გამარჯვების შემდეგ იგი გამოვიდა სენატში და სთხოვა სენატორებს ჩამოერთმიათ მისთვის ტრიბუნის უფლებამოსილება, რომელსაც იგი სუსტი ჯანმრთელობის გამო ვეღარ განახორციელებდა, მაგრამ სენატორები შეეხვეწნენ არ დაეტოვებინა რესპუბლიკის მმართველობა და მიანიჭეს მას ავგუსტუსის წოდება. ოქტავიანემ ვითომ იყოყმანა და დათანხმდა. ამის შემდეგ მან აიღო თავისი მამობილის სახელი, და დაირქვა <b>გაიუს იულიუს კეისარი ოქტავიან ავგუსტუსი</b>. </p><p>ოქტავიანემ გარეგნულად არ შეცვალა რესპუბლიკური ინსტიტუტები, მაგრამ, რეალურად, მისი კონტროლის გარეშე უკვე არაფერი არ ხდებოდა. მან დაიკავა ცენზორის თანამდებობა და სენატიდან დაითხოვა მისთვის არასასურველი პირები და შეავსო იგი მისი ერთგული ხალხით. ოქტავიანე ერიდებოდა მეფის ტიტულს, მან მხოლოდ პრინცეპსტის წოდება აიღო. მის მიერ ჩამოყალიბებულ სისტემასაც <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98" title="პრინციპატი">პრინციპატი</a> ეწოდა და გასტანა III საუკუნემდე. </p><p>ავგუსტუსმა განასახლა ლეგიონების ვეტერანები დაპყრობილ ტერიტორიებზე, სადაც შექმნა რომაული კოლონიები. მის დროს, ასევე, დასრულდა იტალიის რომანიზაცია, გამაგრდა სახელმწიფოს საზღვრები. იგი არ იყო გამოჩენილი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="მხედართმთავარი (ჯერ არაა დაწერილი)">მხედართმთავარი</a>, მაგრამ იყო კარგი დიპლომატი და პოლიტიკოსი. მისი მმართველობის დროს რომის იერსახე სრულიად შეიცვალა, როგორც ავგუსტუსი ამბობდა, მან მიიღო აგურის რომი, ხოლო დატოვებს მარმარილოს ქალაქს. ოქტავიანემ შექმნა ქალაქებში სახანძრო რაზმები, რომლებიც ასევე პოლიციურ ფუნქციებს ასრულებდნენ, ასევე შექმნა გზების და წყლის გაყვანილობების ზედამხედველების თანამდებობები. </p><p>ოქტავიანემ შეკვეცა ლეგიონების რაოდენობა, დარჩენილი ლეგიონერები კი განასახლა არასტაბილურ პროვინციებში. საკუთარი დაცვისთვის კი მან <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="პრეტორიანელები">პრეტორიანელთა გვარდია</a> შექმნა, რომელიც ელიტარულ ჯარად ითვლებოდა. თვითონ მთავარსარდალი გახდა, ამგვარად მთელი სამხედრო ძალაუფლება მის ხელთ იყო. იტალიაში პრეტორიანელების და ქალაქური კოჰორტების გარდა არანაირი სახის ჯარი არ დატოვა. მის დროს შეიქმნა სახელმწიფო კანცელარიაც. იტალიაში მან ააღორძინა საშუალო მიწათმფობელობა, სწორედ ეს კლასი და არმია იყო იმპერატორის ხელისუფლების დასაყრდნობი. ხოლო პროლეტარებისთვის ეწყობოდა უფასო პურის გაცემები. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Roman_aquila.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Roman_aquila.jpg/100px-Roman_aquila.jpg" decoding="async" width="100" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Roman_aquila.jpg/150px-Roman_aquila.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Roman_aquila.jpg/200px-Roman_aquila.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="3456" /></a><figcaption>რომის იმპერიის სახელმწიფო სიმბოლო - არწივი</figcaption></figure> <p>მან, როგორც მთავარმა ცენზორმა, ითავა ერის ზნეობრივი მდგომარეობის ზედამხედველობა. ამ პერიოდში პატრიარქალური რომაული ზნეჩვეულებები დაკნინებული იყო. ავგუსტუსმა მთელი რიგი კანონები გამოსცა ზნეობის ასამაღლებლად, მაგრამ რომაელები ამას უკმაყოფილებით შეხვდნენ. ავგუსტუსი, ასევე, ცდილობდა რომაელების დემოგრაფიული მდგომარეობის გაუმჯობესებას, ამ მიზნით იგი 3 და მეტ შვილიან მამებს მრავალ წასახალისებელ პრივილეგიებს ანიჭებდა, ხოლო მის სახელმწიფო აპარატში დაუცოლშვილებელი კაცი მაღალ თანამდებობას ვერ მიიღებდა. </p><p>მიუხედავად იმისა, რომ გარეგნულად პრინცეპსტი მართავდა ქვეყანას სენატთან ერთან, მან აუკრძალა სენატორებს განსაკუთრებული ნებართვის გარეშე დაეტოვებინათ იტალია, რადგან ეშინოდა პროვინციებში მათი გავლენის ზრდის. ქალაქებში და პროვინციებში მან დანიშნა პრეფექტები, რომლებიც პირადად მის წინაშე აგებდნენ პასუხს. პრეტორიანულ გვარდიასაც სათავეში პრეფექტი ედგა, იმპერიაში ეს ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი პოსტი იყო. </p><p>პროვინციებში აჯანყენები საკმაოდ ხშირად ხდებოდა, მაგრამ რომაელებს არ უჭირდათ მათი ჩახშობა. ყველაზე სერიოზული აჯანყება იყო დალმაციაში და პანონიაში. (დუნაისპირეთი). <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ტიბერიუსი">ტიბერიუსმა</a> შეკრიბა 20 ლეგიონი. აჯანყების ჩახშობა მოხერხდა დუნაელი ტომების ერთ-ერთი ლიდერის ღალატის შედეგად. ამის შემდეგ იგი ეცადა დაეპყრო გერმანია, მოხდა არაერთი ლაშქრობა, რომლებსაც ტიბერიუსი და <a href="/w/index.php?title=%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="დრუზუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">დრუზუსი</a> ხელმძღვანელობდნენ, მაგრამ მნიშვნელოვან წარმატებებს ვერ მიაღწიეს, ხოლო <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90" title="ტევტობურგის ტყის ბრძოლა">ტევტობურგის ტყის ბრძოლაში</a> კი <a href="/wiki/9" title="9">9</a> წელს მხედართმთავარი <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="პუბლიუს კვინტილიუს ვარუსი">პუბლიუს კვინტილიუს ვარუსი</a> სასტიკად დამარცხდა, ჯარი კი განადგურდა. </p><p>ამ აჯანყებების ჩახშობის გარდა ავგუსტუსს, პრაქტიკულად, არ უწარმოებია დამპყრობლური ომები. მისი საგარეო პოლიტიკა აქტიური დიპლომატიით შემოიფარგლებოდა. იგი ყოველგვარად ცდილობდა მოსაზღვრე სახელმწიფოებსა და ტომებთან კარგი ურთიერთობა დაემყარებინა, ხელი მოაწერა სამშვიდობო ხელშეკრულებას პართიელებთან, რომლებმაც რომში დააბრუნეს კრასუსისა და ანტონიუსის ლაშქრობებიდან დარჩენილი ტყვეები, ასევე, დააბრუნეს დამარცხებული ლეგიონების სიმბოლოები. </p><p>ოქტავიანე ავგუსტუსი გარდაიცვალა <a href="/wiki/14" title="14">14</a> წელს, იგი, როგორც მისი მამობილი, ღმერთად იყო აღიარებული. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="კლავდიუსების_დინასტია"><span id=".E1.83.99.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90"></span>კლავდიუსების დინასტია</h2></div> <small><div class="metadata" id="spoiler" style="background-color:#f9f9f9;margin-bottom:0.2%; border-top:0; border-bottom:1px dotted #8BCBFF; padding: 2px 0px 2px 0px;padding-top:5px;padding-bottom:5px;padding-left:1%;"><span><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Searchtool-80%25.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Searchtool-80%25.png/15px-Searchtool-80%25.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Searchtool-80%25.png/23px-Searchtool-80%25.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Searchtool-80%25.png/30px-Searchtool-80%25.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span> <span>მთავარი სტატია: <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1-%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90" title="იულიუს-კლავდიუსების დინასტია">იულიუს-კლავდიუსების დინასტია</a>.</span></span></div></small> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ტიბერიუსი"><span id=".E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.91.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>ტიბერიუსი</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Tiberius_NyCarlsberg01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Tiberius_NyCarlsberg01.jpg/220px-Tiberius_NyCarlsberg01.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Tiberius_NyCarlsberg01.jpg/330px-Tiberius_NyCarlsberg01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Tiberius_NyCarlsberg01.jpg/440px-Tiberius_NyCarlsberg01.jpg 2x" data-file-width="1492" data-file-height="2093" /></a><figcaption>ტიბერიუსი</figcaption></figure> <p>პრინცეპსტის სიკვდილის შემდეგ აჯანყდნენ გერმანული და პანონური ლეგიონები. ტიბერიუსმა სიტუაციის განსამუხტად საკუთარი ვაჟი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%96%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="დრუზუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">დრუზუსი</a> გაგზავნა. ნაწილობრივ დათმობებით, ხოლო ნაწილობრივ პრევენციული ზომებით, ლეგიონებში სიტუაციის სტაბილიზაცია მოხერხდა. გერმანული ლეგიონების აჯანყება კი <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="გერმანიკუსი">გერმანიკუსმა</a>, ტიბერიუსის ძმისშვილმა, ჩაახშო. </p><p>კიდევ ერთმა აჯანყებამ იფეთქა <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90_(%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90)" class="mw-redirect" title="აფრიკა (პროვინცია)">აფრიკაში</a> <a href="/wiki/17" title="17">17</a> წელს, რომლის ჩახშობაც რომაელებმა მხოლოდ <a href="/wiki/24" title="24">24</a> წელს მოახერხეს. ტიბერიუსი არ სარგებლობდა პოპულარობით არც ხალხში არც სენატში, იგი ძალიან ეჭვიანი ადამიანი იყო, არავის ენდობოდა, თავისი მმართველობის დროს, მან თითქმის მთელი თავისი სანათესავო გაწყვიტა, რადგან ეშინოდა, რომ მასზე უფრო პოპულარული ნათესავი სამხედრო გადატრიალებას მოუწყობდა. ასე გერმანიკუსი, რომელიც ლეგიონებშიც და არისტოკრატიაშიც უდიდესი პოპულარობით სარგებლობდა, და მას არაერთხელ სთავაზობდნენ მხარდაჭერას, თუ იგი იმპერატორობას მოისურვებდა, ტიბერიუსის ბრძანებით მოწამლეს, მისი მეუღლე გადაასახლეს, ხოლო უფროსი შვილები სიკვდილით დასაჯეს. სიცოცხლის უკანასკნელი წლები ტიბერიუსმა თავის ვილაზე კუნძულ კაპრიზე გაატარა, სადაც <a href="/wiki/37" title="37">37</a> წელს იგი პრეტორიანელთა პრეფექტმა დაახრჩო. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="კალიგულა"><span id=".E1.83.99.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.98.E1.83.92.E1.83.A3.E1.83.9A.E1.83.90"></span>კალიგულა</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Caligula_02.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Caligula_02.JPG/220px-Caligula_02.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Caligula_02.JPG/330px-Caligula_02.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Caligula_02.JPG/440px-Caligula_02.JPG 2x" data-file-width="1536" data-file-height="2048" /></a><figcaption>კალიგულა</figcaption></figure> <p>ტიბერიუსის სიკვდილის შემდეგ იმპერატორი გახდა მისი მემკვიდრე გაიუს კეისარი, რომელიც ისტორიაში თავისი მეტსახელით <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90" title="კალიგულა">კალიგულათი</a> შევიდა. თანამედროვენი მას ახასიათებდნენ როგორც გიჟს. იგი მოითხოვდა, რომ მისთვის, როგორც ღმერთისთვის, ეცათ პატივი და აპირებდა საკუთარი ცხენის კონსულად დანიშვნას. მან სწრაფად გაფლანგა ტიბერიუსის მიერ დაგროვილი ფული, შემდეგ კი მდიდარი სენატორებისა და უბრალო მოქალაქეების ქონების კონფისკაცია დაიწყო. მან უამრავი ადამიანი დასაჯა სიკვდილით, პრაქტიკულად ყოველგვარი მიზეზის გარეშე. იერუსალიმის ტაძარში მას საკუთარი ქანდაკების დადგმა უნდოდა, მაგრამ იუდევლებმა სასტიკი პროტესტი გამოთქვეს. ისინი დარბევას მხოლოდ კალიგულას მკვლელობამ გადაარჩინა. <a href="/wiki/41" title="41">41</a> წელს პრეტორიანელთა პრეფექტმა <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="კასიუს ჰერეა (ჯერ არაა დაწერილი)">კასიუს ჰერეამ</a> მოკლა კალიგულა. ამბოხებულთა ნაწილს ისევ რესპუბლიკის დაბრუნება უნდოდა, მაგრამ პრეტორიანელებმა იმპერატორად კალიგულას ბიძა <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="კლავდიუსი">კლავდიუსი</a> აღიარეს. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="კლავდიუსი"><span id=".E1.83.99.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>კლავდიუსი</h3></div> <p>თავიდან სენატს არ სურდა <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="კლავდიუსი">კლავდიუსის</a> იმპერატორად აღიარება და იყო კიდევაც რესპუბლიკის აღდგენის მცდელობა, მაგრამ ლეგიონებმა ამას მხარი არ დაუჭირეს, სენატს მოუწია კლავდიუსის ცნობა, მაგრამ მათსა და ახალ იმპერატორს შორის საკმაოდ ცივი უერთიერთობა იყო. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Claudius_(M.A.N._Madrid)_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Claudius_%28M.A.N._Madrid%29_01.jpg/220px-Claudius_%28M.A.N._Madrid%29_01.jpg" decoding="async" width="220" height="379" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Claudius_%28M.A.N._Madrid%29_01.jpg/330px-Claudius_%28M.A.N._Madrid%29_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Claudius_%28M.A.N._Madrid%29_01.jpg/440px-Claudius_%28M.A.N._Madrid%29_01.jpg 2x" data-file-width="1546" data-file-height="2660" /></a><figcaption>კლავდიუსი</figcaption></figure> <p>კლავდიუსი ბავშვობიდან გონებაჩლუნგად მიაჩნდათ, ალბათ მხოლოდ ამიტომ გადაურჩა იგი თავის დროზე ტიბერიუსს. მიუხედავად ამისა, იგი უკეთესი იმპერატორი აღმოჩნდა ვიდრე ამას მოელოდნენ. მან გაამყარა იმპერიის სახელმწიფო აპარატი, შექმნა ახალი კანცელარიები, გადმოიბირა გალიის არისტოკრტია, ამისთვის იგი უხვად არიგებდა რომის მოქალაქეობას. მან გააფართოვა პორტი და აღადგინა გზები. რომაელებში პოპულარობის მოსაპოვებლად იგი ხშირად აწყობდა სანახაობებს. </p><p>წინამორბედებისგან განსხვავებით, იგი აქტიურად აწარმოებდა დამპყრობლურ ომებს. მისი პრინციპატის დროს იმპერიას შემოუერთდა ბრიტანეთი, <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90" title="მავრიტანია">მავრიტანია</a>, <a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%90" title="თრაკია">თრაკია</a> და მცირე აზიის ზოგიერთი რეგიონები. იგი, ასევე, ცდილობდა სომხეთში გაემყარებინა პოზიციები, რაც პართიასთან ომით დასრულდა, ეს ომი 60-ანი წლების შუამდე გაგრძელდა. მიუხედავად ამ ყველაფრისა, მისი ურთიერთობა სენატთან მაინც დაძაბული დარჩა. </p><p>კლავდიუსის ოჯახური ცხოვრება კი ცუდად აეწყო, მას შემდეგ რაც მისმა ცოლმა, მესალინამ უღალატა, მან ცოლად აგრიპინა უმცროსი მოიყვანა, რომელმაც აიძულა ეშვილებინა თავისი შვილი პირველი ქოწინებიდან - <a href="/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98" title="ნერონი">ლუციუს დომიციუს ნერონი</a>. ამის შემდეგ, <a href="/wiki/54" title="54">54</a> წელს, როგორც თვლიან მან მოწამლა იმპერატორი და 17 წლის ვაჟთან ერთად წავიდა პრეტორიანელების ბანაკში, სადაც ლეგიონერებმა იგი ახალ იმპერატორად აღიარეს. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ნერონი"><span id=".E1.83.9C.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.9D.E1.83.9C.E1.83.98"></span>ნერონი</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Nero_1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Nero_1.JPG/220px-Nero_1.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Nero_1.JPG/330px-Nero_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Nero_1.JPG/440px-Nero_1.JPG 2x" data-file-width="2577" data-file-height="3436" /></a><figcaption>ნერონი</figcaption></figure> <p>თავის პრინციპატის დასაწყისში <a href="/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98" title="ნერონი">ნერონი</a> ჯერ არ ამჟღავნებდა იმ უარყოფით თვისებებს რითაც მოგვიანებით შევიდა ისტორიაში. როგორც ავღნიშნეთ იგი სულ 17 წლის იყო როდესაც გახდა იმპერატორი, მან იმპერიის მმართველობა სენატს მიანდო. იგი იმყოფებოდა თავისი ამღზრდელის <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%90" class="mw-redirect" title="სენეკა">ლუციუს ანეუს სენეკას</a>, პრეტორიანელთა პრეფექტის, სექსტუს აფრანიუს ბურუსის და საკუთარი დედის გავლენის ქვეშ, ასე რომ პოლიტიკურ ცხოვრებაში იგი არანაირ მონაწილეობას არ იღებდა. უმეტესად იგი დაკავებული იყო სიმღერით და ლექსების წერით. მოგვიანებით იგი იმდენად მოექცა სენეკას გავლენის ქვეშ, რომ დედამისმა კლავდიუსის ვაჟის, <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ბრიტანიკუსი">ბრიტანიკუსის</a> დაპირისპირება სცადა მისთვის, მაგრამ <a href="/wiki/55" title="55">55</a> წელს მოაკვლევინეს ბრიტანიკუსი, ხოლო <a href="/wiki/59" title="59">59</a> წელს ნერონმა საკუთარი დედა მოაკვლევინა. მისი შემდეგი მსხვერპლი გახდა მისი მეუღლე ოქტავია, რომელიც რომაელებს ძალიან უყვარდათ, მისი მკვლელობის შემდეგ ნერონის პოპულარობა ხალხში ძალიან დაეცა. <a href="/wiki/62" title="62">62</a> წელს მოკვდა ბურუსი, სენეკამ კი დაკარგა ნერონზე გავლენა და მას თავი მოაკვლევინეს. </p><p><a href="/wiki/64" title="64">64</a> წლის ზაფხულში რომში საშინელი ხანძარი მოხდა, ქალაქის 14 უბნიდან 3 სრულიად განადურდა, ხოლო 7-ში შენობების უმეტესობა დაიწვა. უამრავი ადამიანი დაიღუპა. ქალაქში ჭორები დადიოდა, რომ იმპერატორმა თვითონ მოაწყო ხანძარი, რათა ქალაქის დაწვის პროცესის ხილვით მიეღო პოემა „ტროას“ დაწერისთვის შთაგონება. ამ ჭორების უარსაყოფათ ნერონმა „მოძებნა“ დამნაშავენი, ესენი ქრისტიანები აღმოჩნდნენ და მათ წინააღმდეგ სასტიკი, რეპრესიები დაიწყო. ხალხს, ვისაც ქრისტიანობაში ამხელდნენ, იჭერდნენ და ცირკის არენაზე ველურ ცხოველებს აგლეჯინებდნენ ან ჯვრებზე აცვამდნენ. დაზუსტებით უცნობია თუ ვინ იყო ხანძრის მომწყობი. იმდროინდელი ისტორიკოსი <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" class="mw-redirect" title="გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი">გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი</a> არაორაზროვნათ მიუთითებს რომ დამნაშავე ნერონი იყო, მაგრამ ამის დამამტკიცებელი საბუთი არ არსებობს, თან უნდა გავითვალისწინოთ რომ ნერონი არ სარგებლობდა პოპულარობით და სვეტონიუსი შეიძლება მიკერძოვებული ყოფილიყო. </p><p>ნერონის დროს ხაზინა ისევე მალე დაცარიელდა, როგორც ეს კალიგულას დროს მოხდა და მან იგივე ხერხებს მიმართა მის შესავსებად. ამას რა თქმა უნდა სენატორებში დიდი უკმაყოფილება მოყვა. <a href="/wiki/65" title="65">65</a> წელს სენატორებმა სცადეს შეთქმულების მოწყობა, მაგრამ ამის შესახებ იმპერატორმა შეიტყო და შეთქმულები სასტიკად დასაჯა. </p><p>ამ მოვლენების შემდეგ ნერონი საბერძნეთში გაემგზავრა, სადაც იგი საჯაროდ გამოდიოდა სცენაზე როგორც მსახიობი და მომღერალი. ბერძნები კი პირფერობდნენ როგორც შეეძლოთ და ყოველგვარ შეჯიბრებში აჯილდოვებდნენ მას. ამისთვის ნერონმა ბერძნული ქალაქები მთელი რიგი გადასახადებისგან გაათავისუფლა. ამასთან ერთად ნერონმა რომში დაიწყო მდიდრული სასახლის მშენებლობა, რომელსაც "ოქროს სახლი" უწოდა. ამან ყველაფერმა რომაელებში აღშფოთება გამოიწვია, ხოლო სენატმა იმპერატორთან ურთიერთობა გაწყვიტა. <a href="/wiki/66" title="66">66</a> წელს ნერონმა მეორე ცოლიც მოაკვლევინა და მესამედ დაქორწინდა. უკმაყოფილებას იწვევდა პართიასთან გაჭიანურებული ომიც, რომელშიც რომაელებმა საგრძნობელ წარმატებებს ვერ მიაღწიეს. <a href="/wiki/63" title="63">63</a> წელს ნერონმა მაინც მოახერხა პართიელებთან კომპრომისული სამშვიდობო ხელშეკრულების დადება. <a href="/wiki/66" title="66">66</a> წელს <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%90" title="იუდეა">იუდეაში</a> დაიწყო <a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="იუდეის ომი (ჯერ არაა დაწერილი)">აჯანყება</a>. მათ წინააღმდეგ ნერონმა გაგზავნა ლეგიონი ცესტიუს გალუსის მხედართმთავრობით, მაგრამ იუდეველებმა იგი სასტიკად დაამარცხეს. ნერონს ეშინოდა იუდეველთა წინააღმდეგ გავლენიანი მხედართმთავრის გაგზავნა, რადგან ლეგიონებზე დაყრდნობით მხედართმავარს შეეძლო გადატრიალების მოწყობა, ამიტომ მისი არჩევანი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C_%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვერპასიან ფლავიუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ვერპასიან ფლავიუსზე</a> გაჩერდა, რომელიც არც წარჩინებული წარმომავლობის იყო და არც გავლენა ჰქონდა. </p><p><a href="/wiki/68" title="68">68</a> წელს ნერონი დაბრუნდა რომში, მაგრამ სიტუაცია კონტროლიდან საბოლოოდ გამოვიდა. აჯანყდნენ ლეგიონები გალიაში, მალე მათ ესპანური ლეგიონებიც შეუერთდნენ. რომის იმპერიას ჩამოშორდა ბრიტანეთი, იუდეაში სიტუაციას რომაელები უკვე აღარ ფლობდნენ. ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობაც ძალიან ცუდი იყო. ესპანეთში აჯანყებულმა ლეგიონებმა იმპერატორად <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%91%E1%83%90" title="გალბა">გალბა</a> აღიარეს. ნერონს ამ სიტუაციის უკვე ძალიან შეეშინდა და ეგვიპტეში გაქცევა დააპირა, როდესაც პრეტორიანელებმა შეიტყვეს ამის შესახებ, ისინიც აუჯანყდნენ იმპერატორს. ყველასგან მიტოვებულმა, ნერომნა თავი მოიკლა. ასე დასრულდა იულიუს-კლავდიუსების მმართველობა რომში. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="სამოქალაქო_ომი"><span id=".E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.9B.E1.83.9D.E1.83.A5.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.A5.E1.83.9D_.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98"></span>სამოქალაქო ომი</h2></div> <p>შემდეგი <a href="/wiki/69" title="69">69</a> წელი ისტორიაში შევიდა როგორც ოთხი იმპერატორის წელი. ნერონის სიკვდილის შემდეგ გალბა ჩამოვიდა რომში, მაგრამ, როგორც მიღებული იყო, მან არ დააჯილდოვა თავისი მომხრეები, პირიქით, მან პრეტორიანელებს ის საჩუქრებიც წაართვა რაც მათ ნერონისგან ჰქონდათ მიღებული. უკმაყოფილო ლეგიონერებმა ქვემო გერმანიის მმართველი <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ვიტელიუსი">ვიტელიუსი</a> აიჩიეს იმპერატორად, ხოლო ახალი კანდიდატი სენატს სძულდა, რადგან იგი ნერონთან იყო დაახლოვებული. ხოლო <a href="/wiki/69" title="69">69</a> წლის <a href="/wiki/15_%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98" title="15 იანვარი">15 იანვარს</a> პტრეტორიანელებმა მოაწყეს შეთქმულება, გალბა და მისი შვილობილი მოკლეს, ხოლო იმპერატორად <a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98" title="ოტონი">ოტონი</a> აღიარეს. </p><p>პროვინციების უმეტესობამ სცნო ოტო, მაგრამ ვიტელიუსი არ შეეგუა ბედს და გერმანული ლეგიონებით შეიჭრა იტალიაში. 69 წლის აპრილში მოხდა ოტოს და ვიტელიუსის ჯარებს შორის შეტაკება, სადაც ოტო დამარცხდა და თავი მოიკლა. ვიტელიუსი აღიარეს იმპერატორად, მაგრამ მისი ლეგიონერები იტალიაში ისე იქცეოდნენ, როგორც მტრის მიწაზე. ვიტელიუსიც კი აღშფოთდა მარადიორობის მასშტაბებით და ლეგიონები გერმანიაში დააბრუნა ამით მისი პოზიციებიც რომში დასუსტდა. </p><p><a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="იუდეის ომი (ჯერ არაა დაწერილი)">იუდეის აჯანყება</a> ნაწილობრივ უკვე ჩახშობილი იყო <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94_%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ვესპასიანე ფლავიუსი">ვესპასიანეს</a> მიერ, მარტო <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98" title="იერუსალიმი">იერუსალიმი</a> იყო ასაღები. 69 წლის ზაფხულში აღმოსავლური პროვინციების მმართველებმა იმპერატორად ვესპასიანე აღიარეს. სენატმაც იგი ამჯობინა ვიტელიუსს. მალე ვესპასიანის მხარეს პროვინციების უმეტესობა გადმოვიდა. იმავე წელს მან დაამარცხა ვიტელიუსის ჯარი და გახდა იმპერატორი. ასე დაიწყო ფლავიუსების დინასტიის მმართველობა. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ფლავიუსების_დინასტია"><span id=".E1.83.A4.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90"></span>ფლავიუსების დინასტია</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ვესპასიანე_და_ტიტუსი"><span id=".E1.83.95.E1.83.94.E1.83.A1.E1.83.9E.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94_.E1.83.93.E1.83.90_.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.A2.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>ვესპასიანე და ტიტუსი</h3></div> <p>ვესპასიანე აღიარეს როგორც სენატორებმა, ასევე ლეგიონერებმაც. მაგრამ იმპერიაში მშვიდობა ჯერ არ სუფევდა. იუდეაში აჯანყება გრძელდებოდა, აჯანყდა ასევე გალიაც და ქვემო გერმანიაც. <a href="/wiki/70" title="70">70</a> წელს, როდესაც იტალიაში სამოქალაქო ომი დასრულდა, რომის ლეგიონებმა ვესპასიანეს ვაჟის, <a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98,_%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A1" class="mw-redirect" title="ფლავიუსი, ტიტუს">ტიტუსის</a> მეთაურობით აიღეს <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98" title="იერუსალიმი">იერუსალიმი</a> და დაანგრიეს ტაძარი. აჯანყება არნახული სისასტიკით ჩაახშვეს. იერუსალიმი მიწასთან გაასწორეს, ხოლო მოსახლეობა მონებად გაყიდეს. იუდეამ ამ დღიდან არსებობა შეწყვიტა. აჯანყებულების ბრძოლა კი კიდევ 3 წლის მანძილზე გრძელდებოდა. </p><p>გალიაში კი აჯანყებულებს სურდათ გალიის ცალკე იმპერიად ჩამოყალიბება. აჯანყებულთა ნაწილს რომთან ღია ომი სურდა, მაგრამ გალურმა არისტოკრატიამ მათ მხარი არ დაუჭირა. რომაელებმა აქაც ჩაახშეს აჯანყება, მაგრამ რეპრესიები არ ჩაუტარებიათ. რომაელი მხედართმთავარი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="პეტილიუს ცერეალისი (ჯერ არაა დაწერილი)">პეტილიუს ცერეალისი</a> გამოვიდა გალების წინაშე და წარმოთქვა სიტყვა, რომელშიც იგი გალებს არწმუნებდა, რომ რომაელები მათი მტრები არ იყვნენ და მათ იმპერია ისევე ეკუთვნოდათ, როგორც რომაელებს. ამგვარად გალიაშიც მშვიდობა დამყარდა. </p><p>სენატს და ვესპასიანეს შორის თავიდანვე კარგი ურთიერთობა დამყარდა. სენატმა იმპერატორს იმხელა ძალაუფლება მიანიჭა რაც არცერთ მის წინამორბედს არ ჰქონია. მას შეეძლო უკვე არსებული კანონების გაუქმება. ამის გარდა ვესპასიანე ყოველ წელს ირჩეოდა კონსულად. ფლავიუსების ტახტზე ასვლიდან დაიწყო იმპერიის ოქროს ხანა. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Colosseo_2020.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colosseo_2020.jpg/220px-Colosseo_2020.jpg" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colosseo_2020.jpg/330px-Colosseo_2020.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colosseo_2020.jpg/440px-Colosseo_2020.jpg 2x" data-file-width="12051" data-file-height="8442" /></a><figcaption>კოლიზეუმი დღეს</figcaption></figure> <p>ვესპასიანეს მმართველობის პერიოდში მოხდა პროვინციების რომანიზაცია. სენატორები ახლა არა მარტო რომაული წარმოშობის იყვნენ, არამედ პროვინციული არისტოკრატებიც. მეორე მხრივ ამან ლათინების გათქვეფა და მომდევნო გადაშენება გამოიწვია. ბევრ ესპანურ და გალურ ქალაქებს მან ლათინური და რომაული მოქალაქეობა უბოძა. ვესპასინემ გააუქმა ყველა ის პრივილეგია რაც ნერონმა ბერძნულ ქალაქებს უბოძა. მან ასევე იმპერიას შეუერთა როდოსი, კილია, ბიზანტიუმი, სამოსი, კილიკია და კომაგენა. </p><p>ვესპასიანემ რომში დაიწყო <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98" class="mw-redirect" title="კოლიზეუმი">კოლიზეუმის</a> მშენებლობა და აღადგინა კაპიტოლიუმი. მან შეძლო იმპერიის ეკონომიკის აღორძინება, საზღვრების გამაგრება და პართიასთან მშვიდობის შენარჩუნება. ვესპასიანე <a href="/wiki/79" title="79">79</a> წელს გარდაიცვალა. </p><p>ვესპასიანეს გარდაცვალების შემდეგ, იმპერატორი მისი უფროსი ვაჟი ტიტუსი გახდა. მას თანამედროვენი ძალიან დადებითად ახასიათებდნენ, მაგრამ მისი მმართველობა მხოლოდ ორი წელი გაგრძელდა, რადგან <a href="/wiki/81" title="81">81</a> წელს იგი გარდაიცვალა. მისი მმართველობის დროს მოხდა საშინელი კატასტროფა, ვულკანმა ვეზუვიმ ამოხეთქა და გაანადგურა ქალაქები პომპეუსი, ჰერკულანუმი და სტაბიუმი. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="დომიციანე"><span id=".E1.83.93.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.AA.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94"></span>დომიციანე</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg/220px-Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg" decoding="async" width="220" height="320" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg/330px-Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg/440px-Bust_Domitian_Musei_Capitolini_MC1156.jpg 2x" data-file-width="1978" data-file-height="2881" /></a><figcaption>დომიციანე</figcaption></figure> <p>ტიტუსის გარდაცვალების შემდეგ პრეტორიანელებმა იმპერატორად მისი უმცროსი ძმა <a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="დომიციანე">დომიციანე</a> აღიარეს. იგი უფროს ძმას და მამას თითქმის არაფრით არ ჰგავდა, ხასიათის და ქცევებით იგი იულიუს-კლავდიუსების დინასტიის „სახელგანთქმულ“ იმპერატორებს დაემსგავსა. მან ჯერ კიდევ გაპრინცეპსტებამდე გაიფუჭა სენატთან ურთიერთობა და ეყრდნობოდა მხოლოდ სამხედროებს. მიუხედავად ამისა იგი ცდილობდა შეენარჩუნებინა პოპულარობა პლებეებში, რისთვისაც ხშირად აწყობდა ნაირნაირ სანახაობებს. </p><p>მისი მმართველობის პერიოდში შემოერთებულ იქნა გერმანიის სამხრეთ დასავლეთი, სადაც ვეტერანების კოლონიები შეიქმნა. დუნაის პირეთზე კი დაკების, მარკომანების და სარმატების ტომებმა სერიოზულად დაამარცხეს რომაელები, ომი <a href="/wiki/89" title="89">89</a> წლამდე გრძელდებოდა, სანამ დომიციანმა დაკების ბელადთან სამშვიდობო ხელშეკრულება არ დადო. ამ ხელშეკრულებამ რომაელების უკმაყოფილება გამოიწვია. ბრიტანეთში სამხედრო მოქმედებები წარმატებით ხორციელდებოდა, მაგრამ აღმოსავლეთ პროვინციებში მცირე აზიიდან კავკასიის მიმართულებით ექსპანსია ვერ განხორციელდა. </p><p>89 წელს ქვემო გერმანიის ლეგატი ანტონიუს სატურნინუსი იქაურმა ლეგიონებმა იმპერატორად აღიარეს, მაგრამ დომიციანმა მოახერხა ამ აჯანყების ჩახშობა. <a href="/wiki/96" title="96">96</a> წლის შეთქმულებისას კი იმპერატორი მოკლეს. სენატორებმა ახალ იმპერატორად აირჩიეს ერთ-ერთი უხუცესი სენატორი <a href="/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%90" title="ნერვა">მარკუს კოკციუს ნერვა</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ანტონინუსების_დინასტია"><span id=".E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.A2.E1.83.9D.E1.83.9C.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90"></span>ანტონინუსების დინასტია</h2></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Nerva_Tivoli_Massimo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nerva_Tivoli_Massimo.jpg/220px-Nerva_Tivoli_Massimo.jpg" decoding="async" width="220" height="334" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nerva_Tivoli_Massimo.jpg/330px-Nerva_Tivoli_Massimo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Nerva_Tivoli_Massimo.jpg/440px-Nerva_Tivoli_Massimo.jpg 2x" data-file-width="1550" data-file-height="2350" /></a><figcaption>ნერვა</figcaption></figure> <p>ნერვას იმპერატორობის არჩევით ლეგიონერები და პრეტორიანელები უკმაყოფილონი დარჩნენ, ამიტომ მათ გადმოსაბირებლად მან იშვილა ზემო გერმანიის მმართველი <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="ტრაიანე">მარკუს ულპიუს ტრაიანე</a>. ამგვარად ჩამოყალიბდა იმპერატორთა მემკვიდრეობის ახალი ფორმა, პრინცეპსტობა უკვე არა მამიდან შვილზე ან უახლოეს ნათესავზე გადადიოდა, არამედ სენატის რჩეულზე, რომელსაც მოქმედი იმპერატორი იშვილებდა. ამგვარად ანტონიუსების დინასტიის წარმომადგენლები ერთმანეთის სისხლით ნათესავები აღარ იყვნენ. იმპერატორი არჩევის შემდეგ ფიცს დებდა რომ სენატის განაჩენის გარეშე სენატორს არ დასჯიდა სიკვდილით და მხოლოდ ამ პირობით დებდა სენატი იმპერატორისადმი ერთგულების ფიცს. </p><p>ნერვამ ჩაატარა ახალი აგრარული რეფორმა, რომლითაც გაღატაკებულ მოსახლეობას დაურიგა მიწები, მისი მმართველობის დროს ასევე შეიქმნა „ალიმენტარული ფონდი“ ობოლ ბავშვთა მოსავლელად და აღსაზრდელად. <a href="/wiki/98" title="98">98</a> წელს ნერვა გარდაიცვალა. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ტრაიანე"><span id=".E1.83.A2.E1.83.A0.E1.83.90.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94"></span>ტრაიანე</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Trajan-Xanten.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Trajan-Xanten.JPG/220px-Trajan-Xanten.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Trajan-Xanten.JPG/330px-Trajan-Xanten.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/68/Trajan-Xanten.JPG 2x" data-file-width="360" data-file-height="480" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="ტრაიანე">ტრაიანე</a> </figcaption></figure> <p>ნერვას სიკვდილის შემდეგ <a href="/wiki/98" title="98">98</a> წელს, იმპერატორი მისი შვილობილი <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="ტრაიანე">ტრაიანე</a> გახდა. იგი წარმოშვებით ესპანეთიდან იყო. რომის იმპერატორი პირველად გახდა პროვინციელი. ეს მიუთითებს თუ რა მდგომარეობა ეკავათ იმპერიაში იმ დროს რომანიზებულ დასავლეთ პროვინციებს. იგი ენერგიული ადმინისტრატორი და კარგი მხედართმთავარი იყო. იგი ცდილობდა სენატთან კარგი ურთიერთობა შეენარჩუნებინა, რომელიც, უმეტესად, უკვე არა ძველი ლათინური არისტოკრატებით იყო დაკომპლექტებული, არამედ მასში უკვე პროვინციელი არისტოკრატები ჭარბობდნენ. </p><p>მისი იმპერატორობის დროს სენატს მეტი უფლებამოსილება მიენიჭა. იგი, ასევე, ცდილობდა აღედგინა რომაული არმიის ავტორიტეტი. <a href="/wiki/101" title="101">101</a> წელს მან დაკიასთან დაიწყო ომი. დაკები მხოლოდ 2 წლიანი გაცხარებული ბრძოლების შედეგად დანებდნენ. ომი <a href="/wiki/105" title="105">105</a> წელს განახლდა დაკების რომაულ გარნიზონებზე თავდასხმით, რასაც რომაელებმა <a href="/wiki/106" title="106">106</a> წელს დაკიაში შეჭრით უპასუხეს; მომდევნო წელს კი პროვინციად აქციეს. ამ გამარჯვების აღსანიშნავად, ტრაიანემ ახალი ფორუმი ააშენა და მის ცენტრში 40 მეტრის სიმაღლის სვეტი აღმართა. </p><p><a href="/wiki/109" title="109">109</a> წელს იმპერატორმა პართიასთან ომისთვის მზადება დაიწყო. იმავე წელს რომაელები კავკასიის რეგიონში შეიჭრნენ და <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="კოლხები">კოლხებს</a> და <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="იბერია">იბერიელებს</a> მათი ბატონობა აღიარებინეს. <a href="/wiki/111" title="111">111</a> წელს რომაელებმა <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%AB%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98" title="სინის ნახევარკუნძული">სინის ნახევარკუნძული</a> და <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" class="mw-redirect" title="არაბეთი">არაბეთის</a> ჩრდილო-დასავლეთი დაიპყრეს. <a href="/wiki/114" title="114">114</a> წელს ტრაიანე სომხეთში შეიჭრა და იგი რომის პროვინციად აქცია. მომდევნო წელს კი რომაელმა ლეგიონერებმა მესოპოტამიის დიდი ნაწილი დაიკავეს. <a href="/wiki/116" title="116">116</a> წელს რომაელებმა უკვე პართიის დედაქალაქი <a href="/wiki/%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ქტეზიფონი">ქტეზიფონი</a> დაიკავეს. ასურეთი, მესოპოტამია და ბაბილონია რომის პროვინციებად იქცა. ამით ტრაიანემ ომის დასრულება გამოაცხადა, მაგრამ 116 წლის ბოლოს აჯანყება მოხდა არა მხოლოდ დაპყრობილ შუამდინარეთში, არამედ ეგვიპტეში, კირენაკიასა და კვიპროსზეც. ამ აჯანყების ჩასახშობად ტრაიანეს მოუწია აღმოსავლური არმიის ნაწილის გაგზავნა, რითიც ისარგებლეს პართიელებმა და დარჩენილი ლეგიონები გაწყვიტეს. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Roemischeprovinzentrajan.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Roemischeprovinzentrajan.png/220px-Roemischeprovinzentrajan.png" decoding="async" width="220" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Roemischeprovinzentrajan.png/330px-Roemischeprovinzentrajan.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Roemischeprovinzentrajan.png/440px-Roemischeprovinzentrajan.png 2x" data-file-width="1218" data-file-height="730" /></a><figcaption>რომის იმპერია ტრაიანეს პრინციპატისას</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/117" title="117">117</a> წლის ზაფხულში რომაელებს მოუწიათ სამხრეთ შუამდინარეთის დატოვება, ხოლო მოგვიანებით, მესოპოტამიის დიდი ნაწილისაც. რომის არმია ძალიან დასუსტდა. ტრაიანეს უნდოდა აღედგინა არმიის ბრძოლისუნარიანობა და გაეგრძელებინა ომი. ამისთვის იგი გაემგზავრა რომისკენ, მაგრამ გზაში ავად გახდა და მოკვდა. რომაელების მეხსიერებაში ტრაიანე დარჩა როგორც საუკეთესო პრინცეპსტი, ალბათ უფრო იმიტომ რომ მმართველობის პერიოდის უმეტესობა ლაშქრობებში გაატარა, ხოლო სახელმწიფოს მართვა სენატს ანდო. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ადრიანე"><span id=".E1.83.90.E1.83.93.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94"></span>ადრიანე</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:(Venice)_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%28Venice%29_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg/220px-%28Venice%29_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg" decoding="async" width="220" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%28Venice%29_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg/330px-%28Venice%29_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%28Venice%29_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg/440px-%28Venice%29_Ancient_Roman_busts_in_the_Museo_archeologico_nazionale_-_Colossal_head_of_Hadrian.jpg 2x" data-file-width="4836" data-file-height="5385" /></a><figcaption>ადრიანე</figcaption></figure> <p>ტრაიანეს სიკვდილის შემდეგ იმპერატორი გახდა <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="ადრიანე">პუბლიუს ელიუს ადრიანე</a>. იგი კარგად ხვდებოდა, რომ ჩაუხშობელი აჯანყებების ფონზე პართიასთან ომის გაგრძელება შეუძლებელი იყო, ამიტომ მან ხელი მოაწერა სამშვიდობო ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც იგი ტრაიანეს ყველა დაპყრობაზე არაბეთის გარდა უარს ამბობდა. იგი წინამორბედისგან განსხვავებით ყურადღებას თავდაცვას უფრო უთმობდა. მის დროს ხდებოდა იმპერიის საზღვრებზე ციხესიმაგრეების და სხვა თავდაცვითი შენობების მშენებლობა. </p><p>აღმოსავლეთში დაპყრობებზე უარმა სამხედროებში უკმაყოფილება გამოიწვია. მოეწყო შეთქმულება, მაგრამ იგი გამომჟღავნდა და იმპერატორმა შეთქმულნი სასტიკად დასაჯა. ამან სენატის უკმაყოფილება გამოიწვია, მაგრამ ახალი იმპერატორი დაპირდა სენატს რომ სასამართლოს გარეშე არავის დასჯიდა, რის შემდეგაც <a href="/wiki/118" title="118">118</a> წელს იგი ცნეს იმპერატორად. </p><p>ადრიანე ბევრს ზრუნავდა ქალაქების კეთილმოწყობაზე. იგი, ასევე, ცდილობდა მოეგვარებინა კრიზისი, რომელიც ტრაიანეს აგრესიული საგარეო პოლიტიკის შედეგად შეიქმნა. მისი მმართველობის პერიოდში რომის საგარეო პოლიტიკა დამპყრობლურისგან თავდაცვითზე შეიცვალა. პროვინციებში აჯანყებების ჩახშობის შემდეგ, მან დაიწყო სახელმწიფო და სასამართლო აპარატის გაძლიერება. მან, ასევე, სახელმწიფო ფოსტა შექმნა იმპერიის ცენტრსა და პროვინციებს შორის კომუნიკაციების გასაადვილებლად. პროვინციებში მმართველების მხრიდან თანამდებობის ბოროტად გამოყენების აღსაკვეთად მან პროვინციების კურატორების პოსტი შექმნა. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Rome002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/ka/thumb/0/09/Rome002.jpg/220px-Rome002.jpg" decoding="async" width="220" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/ka/thumb/0/09/Rome002.jpg/330px-Rome002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/ka/thumb/0/09/Rome002.jpg/440px-Rome002.jpg 2x" data-file-width="1153" data-file-height="1055" /></a><figcaption>ქალაქ რომის გეგმა იმპერიის ეპოქაში</figcaption></figure> <p>კრიზისი იყო ასევე სამხედრო სფეროშიც. რომის მოქალაქეებში სამხედრო სამსახური აღარ ითვლებოდა უწინდებურად პრესტიჟულად, ამიტომ მსურველების რაოდენობაც შემცირდა. ადრიანემ ეს პრობლემა იმით გადაწყვიტა, რომ ლეგიონებში იღებდა არა მარტო რომის მოქალაქეებს, არამედ ნებისმიერ თავისუფალ პროვინციელს. ამგვარად, რომაულმა ლეგიონებმა დაკარგეს რომაული სახე, ლათინური ენა აქ მხოლოდ სამუშაო ენად დარჩა. </p><p>მიუხედავად ამ ყველაფრისა, <a href="/wiki/132" title="132">132</a> წელს იუდეა ისევ აჯანყდა. ამ აჯანყების ჩახშობა მხოლოდ 3 წლის შემდეგ მოხერხდა. დანგრეული იერუსალიმის ადგილზე აღმოცენდა რომაული კოლონია. ადრიანე <a href="/wiki/138" title="138">138</a> წელს გარდაიცვალა. იგი მავზოლეუმში დაკრძალეს, რომელიც დღემდე შემორჩა რომში. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ანტონინუს_პიუსი"><span id=".E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.A2.E1.83.9D.E1.83.9C.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.A3.E1.83.A1_.E1.83.9E.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>ანტონინუს პიუსი</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg/220px-Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg/330px-Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg/440px-Antoninus_Pius_Glyptothek_Munich_337_cropped.jpg 2x" data-file-width="1930" data-file-height="2410" /></a><figcaption>ანტონიუს პიუსი</figcaption></figure> <p>ადრიანეს სიკვდილის შემდეგ, იმპერატორი გახდა გალური წარმოშობის სენატორი <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ანტონინუს პიუსი">ანტონინუს პიუსი</a>. მისი მმართველობის პერიოდში რომაელმა ლეგიონერებმა ბრიტანეთში გადაკვეთეს ადრიანეს სიმაგრეები და კუნძულის ყველაზე ვიწრო ზოლზე ააშენეს ანტონიუსის სიმაგრე. ამის გარდა, ხდებოდა დაკებისა და გერმანელების აჯანყებებისა და საზღვრებზე თავდასხმების შეჩერება. აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვისპირეთში რიგი მიწისძვრები და ხანძრები მოხდა. <a href="/wiki/152" title="152">152</a> წელს ერთდროულად დაიწყო აჯანყება ეგვიპტეში, იუდეასა და აქაიაში, რომში კი შიმშილისგან ბუნტები დაიწყო. </p><p>ანტონინუსმა ალიმენტარული ფონდი გაზარდა. მან, ასევე, შეცვალა მონების მდგომარეობა იმპერიაში, ახლა მონის მკვლელობა უკვე თავისუფალი ადამიანის მკვლელობას გაუტოლდა, ხოლო თუ მონამ თავი ტაძარს ან იმპერატორის ქანდაკებას შეაფარა, მაშინ იგი ძველ პატრონს აღარ დაუბრუნდებოდა. </p><p>მისი საგარეო პოლიტიკა ადრიანეს პოლიტიკისგან არ განსხვავდებოდა. ანტონინუსი <a href="/wiki/161" title="161">161</a> წელს გარდაიცვალა. მისი მემკვიდრე გახდა მისი შვილობილი <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="მარკუს ავრელიუსი">მარკუს ავრელიუსი</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="მარკუს_ავრელიუსი"><span id=".E1.83.9B.E1.83.90.E1.83.A0.E1.83.99.E1.83.A3.E1.83.A1_.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.A0.E1.83.94.E1.83.9A.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>მარკუს ავრელიუსი</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_(Rome).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_%28Rome%29.jpg/220px-Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_%28Rome%29.jpg" decoding="async" width="220" height="399" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_%28Rome%29.jpg/330px-Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_%28Rome%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_%28Rome%29.jpg/440px-Equestrian_statue_of_Marcus_Aurelius_%28Rome%29.jpg 2x" data-file-width="4872" data-file-height="8844" /></a><figcaption>მარკუს ავრელიუსის ქანდაკება, <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="რომი">რომი</a></figcaption></figure> <p>მარკუს ავრელიუსის პრინციპატის დასაწყისშივე დაიწყო <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%90" title="პართია">პართიასთან</a> ომი სომხეთის გამო. პართიელები შეიჭრნენ სომხეთსა და სირიაში. <a href="/wiki/165" title="165">165</a> წელს რომაელებმა მოახერხეს პართიელების განდევნა და ჩრდილოეთ მესოპოტამიის დაკავება, მაგრამ დაპყრობილი მიწების შენარჩუნება ვერც ამჯერად შეძლეს. შუამდინარეთში დაიწყო შავი ჭირის ეპიდემია, რომელიც ლეგიონებშიც გავრცელდა. რომაელებს უკან დახევა მოუწიათ, მაგრამ ამასთან მათ შავი ჭირი აღმოსავლეთ და შემდგომ დასავლეთ პროვინციებშიც გადაიტანეს. <a href="/wiki/168" title="168">168</a> წელს პართიასთან სამშვიდობო ხელშეკრულებას მოეწერა ხელი, რომლითაც ჩრდილოეთი მესოპოტამია რომის მფლობელობაში გადადიოდა. მაგრამ ამან მაინც ვერ აანაზღაურა ომის დანაკარგები. </p><p><a href="/wiki/167" title="167">167</a> წელს გერმანულმა ტომებმა გადმოლახეს დუნაი და დაიწყეს რომაულ პროვინციებში თარეში. მარკუს ავრელიუსმა გაილაშქრა მათ წინააღმდეგ <a href="/wiki/169" title="169">169</a> წელს. მან მოახერხა გერმანელების განდევნა, მაგრამ წინ ვეღარ წაიწია, რადგან აღმოსავლეთ საზღვრებზე ისევ დაიძაბა სიტუაცია. გერმანელების ტომებთან სამშვიდობო ხელშეკრულება დაიდო. <a href="/wiki/172" title="172">172</a> წელს ეგვიპტეში დაიწყო მწყემსების აჯანყება. ამ აჯანყების ჩასახშობად მან სირიის მმართველი <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ავიდიუს კასიუსი">ავიდიუს კასიუსი</a> გაგზავნა. აჯანყების ჩახშობის შემდეგ კი კასიუსმა განიზრახა მის ხელთ არსებული სამხედრო ძალის გამოყენება და გადატრიალების მოწყობა. ავრელიუსი პირადად გაემგზავრა ეგიპტეში აჯანყების ჩასახშობად. პირველივე ბრძოლაში კასიუსი დაიღუპა. </p><p><a href="/wiki/177" title="177">177</a> წელს გერმანულმა ტომებმა დაარღვიეს სამშვიდობო ხელშეკრულება და გადმოვიდნენ იმპერიის ტერიტორიაზე. ავრელიუსი გაემგზავრა საომრად, მან წარმატებით განდევნა გერმანელები, მაგრამ <a href="/wiki/180" title="180">180</a> წელს ჯარში შავი ჭირის ეპიდემია დაიწყო, იმპერატორი ავად გახდა და მოკვდა. მისი სიკვდილით დასრულდა იმპერიის ოქროს ხანა. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="კომოდუსი"><span id=".E1.83.99.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.9D.E1.83.93.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>კომოდუსი</h3></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Commodus_Aphrodisias.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Commodus_Aphrodisias.jpg/220px-Commodus_Aphrodisias.jpg" decoding="async" width="220" height="323" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Commodus_Aphrodisias.jpg/330px-Commodus_Aphrodisias.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Commodus_Aphrodisias.jpg/440px-Commodus_Aphrodisias.jpg 2x" data-file-width="1117" data-file-height="1639" /></a><figcaption>კომოდუსი 20 წლის ასაკში</figcaption></figure> <p>მარკუს ავრელიუსის სიკვდილის შემდეგ, იმპერატორი მისი ვაჟი <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="კომოდუსი">კომოდუსი</a> გახდა. იგი ანტონინების დინასტიის უკანასკნელი წარმომადგენელი იყო. საკუთრ მამას იგი არაფერში არ ჰგავდა. იგი მამის გარდაცვალებისას მასთან იმყოფებოდა. კომოდუსს უნდოდა სწრაფად დაემთავრებინა ომი და რომში დაბრუნებულიყო, ამისთვის მან სასწრაფოდ დადო სამშვიდობო ხელშეკრულება და გერმანელებს დიდძალი ფული მისცა მშვიდობის შესანარჩუნებლად. </p><p>რომში დაბრუნების შემდეგ, მან მოაწყო მდიდრული თამაშები, რამაც ხაზინა მალე დააცარიელა. კომოდუსმა მისი შევსება მდიდრების ქონების კონფისკაციით სცადა, მაგრამ ქალაქში ისედაც საკვები პროდუქტების უკმარისობა იყო და ამით საქმეს ვერ უშველა. <a href="/wiki/189" title="189">189</a> წელს რომში შიმშილისგან ბუნტი ატყდა, რამაც პროვინციებში პლებსს აჯანყებისკენ უბიძგა. განსაკუთრებით ფართო მასშტაბი აჯანყებამ გალიაში მიიღო. კომოდუსმა ჯარები გააგზავნა გალიაში და აჯანყება ჩაახშო. </p><p>მოგვიანებით რომში მოეწყო შეთქმულება იმპერატორის წინააღმდეგ და <a href="/wiki/192" title="192">192</a> წლის <a href="/wiki/31_%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98" title="31 დეკემბერი">31 დეკემბერს</a> იგი მოკლეს. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="სევერუსების_დინასტია"><span id=".E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.95.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90"></span>სევერუსების დინასტია</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="სამოქალაქო_ომი_2"><span id=".E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.9B.E1.83.9D.E1.83.A5.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.A5.E1.83.9D_.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98_2"></span>სამოქალაქო ომი</h3></div> <p>მეორე საუკუნის მიწურულს რომის იმპერიის ეკონომიკური მდგომარეობა ძალიან ცუდი იყო, სამხედრო ძალა შესუსტდა და პოლიტიკური მდგომარეობაც არასტაბილური იყო. კომოდუსის მკვლელობის შემდეგ რომში იმპერატორად <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="პერტინაქსუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">პერტინაქსუსი</a> გამოაცხადეს, მაგრამ ნახევარ წელში იგი პრეტორიანელებმა მოკლეს, მათ თავისებური აუქციონი მოაწყეს, ვინც მეტს გადაუხდიდა, მას აღიარებდნენ იმპერატორად. ეს „აუქციონი“ სენატორმა <a href="/w/index.php?title=%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94&action=edit&redlink=1" class="new" title="დიდიანუს იულიანე (ჯერ არაა დაწერილი)">დიდიანუს იულიანუსმა</a> მოიგო, მაგრამ იგი არ იყო ტახტზე ერთადერთი პრეტენდენტი. სირიაში <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="პესცინიუს ნიგერი (ჯერ არაა დაწერილი)">პესცინიუს ნიგერმა</a>, ბრიტანეთში <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="კლოდიუს ალბინუსი">კლოდიუს ალბინუსმა</a>, ხოლო პანონიაში <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" class="mw-redirect" title="სეპტიმიუს სევერუსი">სეპტიმიუს სევერუსმა</a> გამოთქვეს იმპერატორიბაზე პრეტენზიები. ამ უკანასკნელის ლეგიიონებმა პირველებმა დაიკავეს რომი, სადაც პრეტორიანელებმა დიდიანუს იულიანე მოკლეს. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="სეპტიმიუს_სევერუსი"><span id=".E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.9E.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1_.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.95.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>სეპტიმიუს სევერუსი</h3></div> <p>სეპტიმიუს სევერუსმა დაითხოვა პრეტორიანელები და შემოირიგა ალბინუსი. ამის შემდეგ იგი ნიგერიუსის წინააღმდეგ გაილაშქრა, რომელსაც იმპერიის აღმოსავლეთ პროვინციები ეკავა. მათ შორის ორი დიდი შეტაკება მოხდა, რომელშიც ნიგერიუსი დაიღუპა. მისი მხარდამჭერები პართიაში გაიქცნენ. ამ ამბების შემდეგ სეპტიმიუსმა პართიასთან დაიწყო ომი, ამავდროულად ალბინუსი აჯანყდა, რომელსაც გალიის და ესპანეთის არისტოკრატიამ დაუჭირა მხარი, მაგრამ რეინის არმია სევერუსის ერთგული დარჩა და დაამარცხა აჯანყებულები. </p><p>ამ გამარჯვების შემდეგ მან რომაელი არისტოკრატიის წინააღმდეგ გაილაშქრა. კომოდუსი ღმერთად აღიარა, საკუთარი თავი კი მის ძმად, ხოლო მემკვიდრეებად თავისი ვაჟები გამოაცხადა. იგი აფრიკიდან იყო წარმოშობით. მისი მმართველობის პერიოდში სენატში აფრიკელი არისტოკრატია შევიდა. მან ასევე მრავალი პრივილეგია უბოძა აფრიკულ ქალაქებს. </p><p>პართიასთან ომი 4 წელი გაგრძელდა (<a href="/wiki/195" title="195">195</a>-<a href="/wiki/198" title="198">198</a>). ომის შედეგად რომაელებმა დაიპყრეს მესოპოტამია, ქალაქები სელევკია და კტესიფონი. </p><p>საზღვრების გამაგრების შემდეგ მან შინაურ საქმეებზე გადაიტანა ყურადღება. მან გაატარა სახელმწიფო მოწყობის რეფორმა, რის შედეგადაც იმპერატორი სენატისგან დამოუკიდებელი გახდა. შეიქმნა ფართო ბიუროკრატიული აპარატი, რომლის შიდა სტრუქტურიზაცია ძალიან მილიტარიზებული იყო. სახელმწიფო წყობა კიდევ უფრო მიუახლოვდა მონარქიას. სენატს არც კანონმდებლობის და არც მაგისტრების არჩევის უფლება აღარ დაუტოვა. </p><p>იტალიის პრივილეგირებული მდგომარეობისგან სხვა პროვინციებთან შედარებით პრაქტიკულად აღარაფერი დარჩა. მან რეფორმები არმიაშიც ჩაატარა. ახლა სამხედროს შეეძლო იკვე ცოლის მოყვანა, თან რიგით ლეგიონერს შეეძლო მიეღწია ცენტურიონის პოსტისთვის, რაც უკვე მხედრის კლასს გაუტოლდა. პრეტორიანელებიც უკვე არა მხოლოდ იტალიელებისგან შედგებოდნენ, არამედ ყველა ლეგიონის საუკეთესო მეომრებისგან. ჯარში ახლა არა მარტო რომის მოქალაქეები მიჰყავდათ არამედ პროვინციების მაცხოვრებლებიც და ბარბაროსებიც. ამ რეფორმებმა სამხედრო სამსახურის პრესტიჟი აამაღლა, მაგრამ ამავე დროს შეასუსტა ლეგიონები, რადგან ცოლიანი ლეგიონერები ნაკლებად მობილურნი იყვნენ. </p><p>გარდაცვალებამდე ცოტა ადრე იგი ბრიტანეთში გაემგზავრა, სადაც რომაულ კოლონიებს ადგილობრივი ტომები ესხმოდნენ თავს. იგი იქ გარდაიცვალა <a href="/wiki/211" title="211">211</a> წელს. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="კარაკალა"><span id=".E1.83.99.E1.83.90.E1.83.A0.E1.83.90.E1.83.99.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.90"></span>კარაკალა</h3></div> <p>სეპტიმიუს სევერუსის სიკვდილის შემდეგ იმპერატორებად მისი ვაჟები მარკუს ავრელიუს ანტონინი (რომელიც ისტორიაში მეტსახელით <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90" title="კარაკალა">კარაკალა</a> შევიდა) და მისი ძმა <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%90" title="გეტა">გეტა</a> გამოაცხადეს. <a href="/wiki/212" title="212">212</a> წელს კარაკალამ მოკლა გეტა და გაჟლიტა მისი მომხრეები. </p><p>იმპერიის მართვა მან დედინაცვალს მიანდო, ხოლო თვითონ <a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%98" title="დუნაი">დუნაის</a> საზღვარზე გაემგზავრა, სადაც წარმატებით შეაჩერა გერმანული ტომების შემოტევა. ამის შემდეგ იგი <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სირია">სირიაში</a> გაემგზავრა, საიდანაც გეგმავდა პართიასთან ფართომასშტაბიან ომს. </p><p>იმპერიის ეკონომიკური მდგომარეობა ძალიან მძიმე იყო, ჯერ კიდევ სეპტიმიუსმა დაიწყო ფულის გამოშვება, სადაც ოქრო და ვერცხლი ნაკლები იყო, მაგრამ ნომინალი იგივე, კარაკალამ ამის გამოყენება უფრო ხშირად დაიწყო, მაგრამ ამ ზომამ მდგომარეობა კიდევ უფრო დაამძიმა. <a href="/wiki/212" title="212">212</a> წელს იმპერიის მთელმა თავისუფალმა მოსახლეობამ მიიღო რომის მოქალაქეობა, მაგრამ არც ამან უშველა საქმეს. </p><p>კარაკალა ისტორიაში თავისი სისასტიკით, სიგიჟით, გარყვნილობით და ვერაგობით შევიდა. <a href="/wiki/215" title="215">215</a> წელს მან ალექსანდრიელი ახალგაზრდობა ცირკში დაპატიჟა, სადაც მათი ამოწყვეტა ბრძანა. <a href="/wiki/217" title="217">217</a> წელს იგი ჯერ პართიის მეფეს მეგობრობას დაპირდა, შემდეგ კი ვერაგულად დაესხა ასურეთის რამდენიმე ქალაქს და გაანადგურა. იმავე წელს კარაკალა შეთქმულებმა მოკლეს. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="მაკრინუსი_და_ელაგაბალუსი"><span id=".E1.83.9B.E1.83.90.E1.83.99.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98_.E1.83.93.E1.83.90_.E1.83.94.E1.83.9A.E1.83.90.E1.83.92.E1.83.90.E1.83.91.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>მაკრინუსი და ელაგაბალუსი</h3></div> <p>კარაკალას მკვლელობის შემდეგ იმპერატორი გახდა შეთქმულების მეთაური, პრეტორიანელთა პრეფექტი <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="მაკრინუსი">მაკრინუსი</a>. მან განახორციელა კარაკალას გეგმა პართიასთან ომის თაობაზე. ომში რომაელები სასტიკად დამარცხდნენ. მათ პართიას დაუთმეს ყველა სადავო ტერიტორია და დიდი კონტრიბუცია გადაუხადეს. ამის შემდეგ მაკრინუსის პოპულარობა რომში ძალიან დაეცა. მის წინააღმდეგ შეთქმულება კარაკალას დედინაცვლის დამ იულია მესამ მოაწყო. იმპერატორი მოკლეს, მისი ადგილი კი მესას 14 წლის შვილიშვილმა მარკუს ავრელიუს ანტონინუსმა დაიკავა, რომელიც ეფესოში ღმერთ ელაგაბალუსის ქურუმი იყო. სწორედ ამ სახელით შევიდა იგი ისტორიაში. </p><p><a href="/wiki/%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ელაგაბალუსი">ელაგაბალუსი</a> ღმერთის ფანატიკური თაყვანისმცემელი იყო. ყოველდღიურად აწყობდა მსხვერპლთშეწირვის რიტუალებს, რაც რომისთვისაც უნახავი ორგიებით სრულდებოდა. 4 წლის მმართველობის შემდეგ ელაგაბალუსმა საყოველთაო სიძულვილი გამოიწვია. მის წინააღმდეგ შეთქმულება მისმა ბებიამ იულია მესამ მოაწყო და მის ადგილას მეორე შვილიშვილი, <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%94_%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ალექსანდრე სევერუსი">ალექსანდრე სევერუსი</a> დასვა. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ალექსანდრე_სევერუსი"><span id=".E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.94.E1.83.A5.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.93.E1.83.A0.E1.83.94_.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.95.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98"></span>ალექსანდრე სევერუსი</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg/150px-Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg" decoding="async" width="150" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg/225px-Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg/300px-Bronze-Alexander_Severus-Deultum_AE25_Moushmov_3583.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="296" /></a><figcaption>ბრინჯაოს მონეტა ალექსანდრე სევერუსის გამოსახულებით</figcaption></figure> <p>ალექსანდრე ყველაფერში ჯერ თავის ბებიას იულია მესას, ხოლო მისი გარდაცვალების შემდეგ დედას უჯერებდა. მათი გავლენით მან სენატს დაუბრუნა უწინდებური პრივილეგიები. სამხედროებში კი იგი პოპულარობით არ სარგებლობდა. </p><p><a href="/wiki/231" title="231">231</a> წელს დაიწყო ომი <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" class="mw-redirect" title="სპარსეთი">სპარსეთთან</a>. იმპერატორის დედამ მიიჩნია, რომ უკეთესი იქნებოდა, თუ იმპერატორი პირადად უხელმძღვანელებდა რომაულ ლეგიონებს, მაგრამ ეს გადაწყვეტილება არ იყო წარმატებული, ალექსანდრე მხოლოდ ხელს უშლიდა სამხედროებს. <a href="/wiki/232" title="232">232</a> წელს სპარსებმა შეუტიეს რომაელებს და განდევნეს სომხეთიდან სირიაში. ბუნტის თავიდან აცილება იმპერატორმა მხოლოდ ჯარისკაცთა უხვი დასაჩუქრებით შეძლო. მიუხედავად აშკარა წაგებისა, ალექსანდრემ რომში ტრიუმფი აღნიშნა. </p><p><a href="/wiki/234" title="234">234</a> წელს ალექსანდრე გაემგზავრა გერმანულ საზღვრებთან, სადაც გერმანული ტომები ისევ თარეშობდნენ. მან მოახერხა არმიის შეკრება, მაგრამ დედამისს და მის მრჩევლებს სურდათ ომის თავიდან აცილება, რისთვისაც მათ გერმანელებს დიდძალი ფული გადაუხადეს. ამან ჯარში ისეთი უკმაყოფილება გამოიწვია, რომ <a href="/wiki/235" title="235">235</a> წელს ისინი აჯანყდნენ, იმპერატორი, დედამისი და ყველა დაახლოებული პირი ამოხოცეს. ასე დასრულდა სევერუსების დინასტიის მმართველობა და დაიწყო მესამე საუკუნის მწვავე კრიზისი. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Roman_Republic_Empire_map.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Roman_Republic_Empire_map.gif/220px-Roman_Republic_Empire_map.gif" decoding="async" width="220" height="209" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Roman_Republic_Empire_map.gif/330px-Roman_Republic_Empire_map.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Roman_Republic_Empire_map.gif/440px-Roman_Republic_Empire_map.gif 2x" data-file-width="626" data-file-height="595" /></a><figcaption>რომის ექსპანსია, ანიმაცია</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="მესამე_საუკუნის_კრიზისი_—_„ჯარისკაცთა_იმპერატორების“_ეპოქა"><span id=".E1.83.9B.E1.83.94.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.9B.E1.83.94_.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.A3.E1.83.99.E1.83.A3.E1.83.9C.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.99.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.96.E1.83.98.E1.83.A1.E1.83.98_.E2.80.94_.E2.80.9E.E1.83.AF.E1.83.90.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.A1.E1.83.99.E1.83.90.E1.83.AA.E1.83.97.E1.83.90_.E1.83.98.E1.83.9B.E1.83.9E.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.90.E1.83.A2.E1.83.9D.E1.83.A0.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1.E2.80.9C_.E1.83.94.E1.83.9E.E1.83.9D.E1.83.A5.E1.83.90"></span>მესამე საუკუნის კრიზისი — „ჯარისკაცთა იმპერატორების“ ეპოქა</h2></div> <p>ალექსანდრე სევერუსის მკვლელობის შემდეგ იმპერატორი გახდა გერმანული ლეგიონების მხედართმთავარი <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="მაქსიმინუსი">მაქსიმინუსი</a> (<a href="/wiki/235" title="235">235</a>-<a href="/wiki/238" title="238">238</a>). იგი არც კი ჩავიდა რომში, მხოლოდ ლეგატი გაუგზავნა სენატს. იგი მთელ ყურადღებას ლეგიონებს უთმობდა. მისი მმართველობით, როგორც ამბობდნენ, „ჯარისკაცთა იმპერატორთა“ ეპოქა დაიწყო. </p><p>არც სენატი და არც არისტოკრატია არ იყვნენ კმაყოფილნი მაქსიმინუსით. სენატორებმა <a href="/wiki/238" title="238">238</a> წელს იმპერატორებად 2 სენატორი გამოაცხადეს. ამავდროულად აფრიკაში იმპერატორად მდიდარი მიწათმფლობელი გორდიანუსი გამოაცხადეს, მაგრამ მაქსიმინუსის ლეგატმა დაამარცხა ისინი და გორდიანუსი დაიღუპა. სენატის განდგომის შემდეგ მაქსიმინუსმა ჯარებით იტალიისკენ გაილაშქრა, რაც იტალიელებს არ მოეწონათ. იმპერატორს ჩაუკეტეს ქალაქები. მალე მისივე ლეგიონები აჯანყდნენ და მოკლეს მაქსიმინუსი. </p><p>ამ ამბების შემდეგ პრეტორიანელებმა იმპერატორად აფრიკელი გორდიანუსის მცირეწლოვანი შვილიშვილი <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1_III" class="mw-redirect" title="გორდიანუს III">გორდიანუს III</a> (<a href="/wiki/238" title="238">238</a>-<a href="/wiki/244" title="244">244</a>) აღიარეს. სენატი იძულებული იყო დათანხმებოდა. მალე პრეტორიანელებმა მოკლეს ორი სენატორი იმპერატორი. გორდიანუსით მართავდა პრეტორიანელთა პრეფექტი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ტიმესტეუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ტიმესტეუსი</a>, რომელმაც ახალგაზრდა იმპერატორს თავისი ქალიშვილი შერთო ცოლად. ტიმესტეუსის სიკვდილის შემდეგ მისი ადგილი არაბმა <a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94" class="mw-disambig" title="ფილიპე">ფილიპემ</a> დაიკავა, რომელმაც აიძულა იმპერატორი იგი თანამმართველი გაეხადა. <a href="/wiki/244" title="244">244</a> წელს მან მოაწყო გადატრიალება და გახდა ერთადერთი იმპერატორი. </p><p>ფილიპემ სპარსებთან სამშვიდობო ხელშეკრულება დადო, დაუთმო მესოპოტამია და გადაუხადა კონტრიბუცია. ამის შემდეგ იგი რომში ჩავიდა. რომაელთა და სენატის სიმპათიების მოსაპოვებლად <a href="/wiki/247" title="247">247</a> წელს მან დიდი ზარზეიმით ქალაქის ათასი წლისთავი მოაწყო, მაგრამ საქმეს ამით ვერ უშველა. <a href="/wiki/249" title="249">249</a> წელს დუნაის ლეგიონები აჯანყდნენ. ფილიპემ მათ დასაშოშმინებლად სენატორი <a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="დეციუსი">დეციუსი</a> გაგზავნა. ეს უკანასკნელი კი აჯანყებულებს სათავეში ჩაუდგა, გაემართა იტალიისკენ და ვერონასთან ბრძოლაში დაამარცხა იმპერატორის ჯარები, ფილიპე კი მოკლა. </p><p>ამგვარად დეციუსი გახდა იმპერატორი. <a href="/wiki/250" title="250">250</a> წელს მან გამოსცა კანონი, რომლითაც იმპერატორის გენიის კულტი ცხადდებოდა ერთადერთ კულტად, ხოლო ყოველი სხვა რელიგია აკრძალა. აღმოსავლური რელიგიების მიმდევრების (მათ შორის ქრისტიანების) წინააღმდეგ სასტიკი რეპრესიები დაიწყო. ამავე დროს იმპერიის დასავლეთ საზღვრებზე გააქტიურდნენ გერმანული ტომები. <a href="/wiki/251" title="251">251</a> წელს იმპერატორი ბრძოლაში დაიღუპა. </p><p>იმპერატორის დაღუპვამ გამოიწვია ძალაუფლებისთვის გაცხარებული ბრძოლა. მომდევნო 2 წლის მანძილზე 3 იმპერატორი შეიცვალა. </p><p><a href="/wiki/253" title="253">253</a> წელს რეინის ლეგიონებმა სენატორი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვალერიანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ვალერიანუსი</a> აღიარეს იმპერატორად. იგი სენატმაც მოიწონა. მან თანამმართველად თავისი ვაჟი <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="გალიენუსი">გალიენუსი</a> გამოაცხადა. მათი მმართველობის პერიოდში კრიზისმა პიკს მიაღწია. საზღვრებზე მდგომარეობა გაუარესდა. გოთები შეიჭრნენ დასავლეთ პროვინციებში და გადაწვეს ბევრი ქალაქი. <a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ფრანკები">ფრანკების</a> და <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ალემანები">ალემანების</a> შემოსევები არა მარტო სასაზღვრო რეგიონებს ემუქრებოდა, არამედ მათ პირენეებამდე მიაღწიეს. აფრიკაში მდგომარეობა არანაკლებ მძიმე იყო, რომაულ ქალაქებს მომთაბარე მავრიტანალები არბევდნენ, ხოლო იმპერიის აღმოსავლეთით სპარსები შეიჭრნენ მესოპოტამიაში, რომაული გარნიზონები გაანადგურეს და რიგი ქალაქები დაიპყრეს. </p><p>ვალერიანუსმა რომში დატოვა თავისი ვაჟი იმპერიის დასავლეთის სამართავად, თვითონ კი აღმოსავლეთით გაემგზავრა სპარსების შემოტევის შესაჩერებლად. მან განდევნა სპარსები სირიიდან, მაგრამ <a href="/wiki/260" title="260">260</a> წელს ქალაქ ედესასთან ბრძოლისას დამარცხდა და ტყვედ ჩავარდა. </p><p>ვალერიანუსის დატყვევებამ გამოიწვია სრული ანარქია. სხვადასხვა პროვინციებში მხედართმთავრები თავს იმპერატორებად აცხადებდნენ, ხოლო გალიენუსის ძალაუფლება იტალიას არ სცდებოდა. გოთებმა საბერძნეთამდე გააღწიეს, ხოლო ალემანები უკვე ჩრდილოეთ იტალიაში თარეშობდნენ. ქალაქ პალმირის მმართველმა <a href="/wiki/262" title="262">262</a> წელს დაამარცხა სპარსები, რის შემდეგაც გახდა აღმოსავლეთ პროვინციების ფაქტობრივი მმართველი. ამგვარად ამ პერიოდში რომის იმპერია, როგორ პოლიტიკური ერთეული აღარ არსებობდა. </p><p>სიტუაცია დაამძიმა რიგმა აჯანყებებმა იტალიასა და გალიაში თან მიწისძვრების და ეპიდემიების მთელმა სერიამ. ფული გაუფასურდა, რაც ვაჭრობაზე აისახა. აღორძინდა ნატურალური მეურნეობა. <a href="/wiki/268" title="268">268</a> წელს შეთქმულებმა მოკლეს გალიენუსი. </p><p>მდგომარეობა იმპერიაში უკიდურესად დამძიმდა. ყოველ რეგიონში ლეგიონები ან არისტოკრატია აცხადებდნენ იმპერატორებად თავის კანდიდატებს, მაგრამ ეს უზურპატორები დიდხანს ვერ ძლებდნენ, ან ერთმანეთთან შეტაკებაში იხოცებოდნენ, ან საკუთარი მომხრეები განუდგებოდნენ და კლავდნენ. ეს პერიოდი "ოცდაათი ტირანის" ეპოქად შევიდა ისტორიაში. პროვინციები პრაქტიკულად დამოუკიდებლები გახდნენ. აფრიკულ პროვინციებს დამოუკიდებლად უწევდათ მომთაბარეთა შემოტევების მოგერიება. გალია, ესპანეთი და ბრიტანეთი ჩამოშორდა იმპერიას. </p><p>ვაჭრობის შემცირებამ და ლატიფუნდიების რაოდენობის ზრდამ ქალაქების ეკონომიკური მნიშვნელობის დაცემა გამოიწვია. მუნიციპალურმა მონათმფლობელობამ დაკარგა უწინდებური მნიშვნელობა, ხოლო ლატიფუნდიების სოციალური წყობა მონათმფლობელურიდან ფეოდალურში გადაიზარდა. </p><p><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="კლავდიუს II (ჯერ არაა დაწერილი)">კლავდიუს II</a> რეინის ლეგიონებმა გამოაცხადეს იმპერატორად <a href="/wiki/268" title="268">268</a> წელს. მან სცადა იმპერიის მთლიანობის აღორძინება. მან შეკრიბა ჯარი და გაემართა ბერძნული ქალაქების გოთებისგან დასახსნელად. <a href="/wiki/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A5_%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9C_%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90" class="mw-redirect" title="ქალაქ ნაისასთან ბრძოლა">ქალაქ ნაისასთან ბრძოლაში</a> რომაელებმა მოახერხეს გოთების დამარცხება. ამ გამარჯვების ნადავლმა ამოასუნთქინა რომის დაცარიელებულ ხაზინას. მაგრამ რომაელებმა უდიდესი შეცდომა დაუშვეს რადგან არ დამარხეს ბრძოლის ველზე დარჩენილი გვამების მთები. ამან გამოიწვია შავი ჭირის საშინელი ეპიდემია, რომელსაც <a href="/wiki/270" title="270">270</a> წელს შეეწირა იმპერატორი. </p><p>მისი მემკვიდრე გახდა მხედართმთავარი <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ავრელიუსი">ავრელიუსი</a>. მან შეძლო გოთების განდევნა და დაკიის საზღვრების გამაგრება. ამის შემდეგ <a href="/wiki/271" title="271">271</a> წელს იგი გაემართა ჩრდილოეთ იტალიაში, სადაც ალემანებმა რომაელები დაამარცხეს და უკვე რომს ემუქრებოდნენ. იმპერატორმა მათი განდევნაც შეძლო. ამან ავრელიანუსს აიძულა რომისთვის ახალი გალავნის აშენება, რადგან ქალაქი დიდი ხნით ადრე გაცდა ძველ გალავანს. </p><p>ამის შემდეგ <a href="/wiki/273" title="273">273</a> წელს მან გალიისკენ და ესპანეთისკენ გაილაშქრა და შეძლო მათი იმპერიის შემადგენლობაში დაბრუნება. ამავდროულად მან დაამარცხა პალმირის მმართველის ჯარები და დაიბრუნა აღმოსავლეთ პროვინციებში ძალაუფლება. ამგვარად <a href="/wiki/274" title="274">274</a> წელს რომის იმპერიის პოლიტიკური ერთიანობა აღდგა. იმპერატორმა რესპუბლიკური ტრადიციების წინააღმდეგაც გაილაშქრა,, მან საკუთარ თავს ბატონი და ღმერთი უწოდა, რითიც სენატის უკმაყოფილება გამოიწვია. <a href="/wiki/275" title="275">275</a> წელს ავრელიანუსი ლაშქრობაში მოკლეს. </p><p><a href="/wiki/276" title="276">276</a> წელს იმპერატორად <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="პრობუსი">პრობუსი</a> აღიარეს. იგი წარმატებით გაუმკლავდა ფრანკების და ალემანების ახალ შემოტევას. შემდეგ განდევნა ეგვიპტიდან მომთაბარეები. <a href="/wiki/282" title="282">282</a> წელს იგი აჯანყებულმა ლეგიონერებმა მოკლეს. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="დომინანტი"><span id=".E1.83.93.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.A2.E1.83.98"></span><a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98" class="mw-disambig" title="დომინანტი">დომინანტი</a></h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="დიოკლეტიანე_და_ტეტრარქია"><span id=".E1.83.93.E1.83.98.E1.83.9D.E1.83.99.E1.83.9A.E1.83.94.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94_.E1.83.93.E1.83.90_.E1.83.A2.E1.83.94.E1.83.A2.E1.83.A0.E1.83.90.E1.83.A0.E1.83.A5.E1.83.98.E1.83.90"></span><a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94" title="დიოკლეტიანე">დიოკლეტიანე</a> და <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%90" title="ტეტრარქია">ტეტრარქია</a></h3></div> <p>როგორც აღვნიშნეთ, მესამე საუკუნის მიწურულს ქალაქების მნიშვნელობა მკვეთრად შემცირდა და დაიწყო მათი დაცარიელება. ეს უფრო მკვეთრად დასავლეთ პროვინციებში გამოიხატა. სამაგიეროდ დიდმა ლატიფუნდიებმა მოიმატა. ლატიფუნდიებზე მონების და თავისუფალი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კოლონები (ჯერ არაა დაწერილი)">კოლონების</a> მდგომარეობა პრაქტიკულად ერთნაერი იყო. პრინციპატის დასაყრდნობი სოციალური ფენა პრაქტიკულად გაქრა. მონათმფლობელურ წყობას ფეოდალური წყობა ჩაენაცვლა. </p><p><a href="/wiki/284" title="284">284</a> წელს არმიამ იმპერატორად გაიუს ვალერიუს ავრელიუს დიოკლეტიანე აღიარა. ან დროისთვის გალიაში დიდი აჯანყება იყო. აჯანყებულებმა იმპერატორებიც აირჩიეს. მძიმე სიტუაციით ბრიტანეთში რომის ფლოტის უფროსმა <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კარაუზიუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">კარაუზიუსმა</a> ისარგებმა, <a href="/wiki/287" title="287">287</a> წელს მან თავი იმპერატორად გამოაცხადა. ამის გარდა მავრიტანიაში აჯანყდნენ ბერბერები. ფრანკები და ალემანები ისევ იმუქრებოდნენ შემოჭრით. რეინის საზღვარზე იმპერატორმა გაგზავნა მხედართმთავარი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="მაქსიმიანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">მაქსიმიანუსი</a>, რომელიც <a href="/wiki/286" title="286">286</a> წელს ავგუსტუსად და თავის თანამმართველად გამოაცხადა. მაქსიმიანუსს დასავლეთ პროვინციები უნდა ემართა, ხოლო დიოკლეტიანეს აღმოსავლეთი. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg/220px-Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg/330px-Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg/440px-Venice_%E2%80%93_The_Tetrarchs_03.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="3072" /></a><figcaption>ტეტრარქები</figcaption></figure> <p>მაქსიმიანუსს გალიაში აჯანყების ჩახშობა ძალიან გაუჭირდა. ჩახშობის შემდეგ კი გალიის უამრავი სოფელი დაცარიელდა და გაპარტახდა. ასევე დიდი მსხვერპლით ჩაახშო მან აჯანყება აფრიკაში. ამით არისტოკრატია ძალიან კმაყოფილი დარჩა. </p><p>შეიცვალა იმპერატორების სტატუსიც. ახლა იმპერატორი პრინცეპსტი კი აღარ იყო, არამედ დომინუსი (ბატონი). ამგვარად ავგუსტუსის დროს დამყარებული პრინციპატი დასრულდა. ეს აისახა კარის ეტიკეტზეც. ახლა იმპერატორის წინაშე ყველა უნდა დამხობილიყო. ეტიკეტი ძალიან დაემსგავსა სპარსულს. </p><p>დიოკლეტიამენ რიგი რეფორმები ჩაატარა. გადასახადების აკრეფის ნორმალიზებისთვის, მან მათი აკრეფა ფულის მაგივრად ნატურით დაიწყო. გადასახადების აკრეფის მიზნით <a href="/wiki/288" title="288">288</a>-<a href="/wiki/290" title="290">290</a> წლებში ჩატარდა მოსახლეობის აღწერა. </p><p>რეფორმა ადმინისტრაციულ სისტემაშიც ჩატარდა. იმპერია გაიყო ოთხ რეგიონად, ყოველ რეგიონს საკუთარი მმართველი ჰყავდა. დიოკლეტიანემ დამხმარედ და თანამმართველად აირჩია მხედართმთავარი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="გაიუს გალერიუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">გაიუს გალერიუსი</a> და კეისრის წოდება მიანიჭა. იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილიდან გალერიუსს სამართავად ბალკანეთის ნახევარკუნძული მიეცა. ამავდროულად მაქსიმიანუსმა თანამმართველად და კეისარად აირჩია ფლავიუს კონსტანციუს ქლოროსი. იგი გახდა ბრიტანეთის, გალიის და ესპანეთის მმართველი. დიოკლეტიანეს და მაქსიმიანუსს ჰქონდათ ავგუსტუსების ტიტულები. დიოკლეტიანემ აზიის პროვინციები დაიტოვა, ხოლო მაქსიმინუსს ერგო იტალია და აფრიკა. </p><p>ძველი პროვინციები უფრო მცირე ერთეულებად დაიყო, ასევე იტალიაც. 10-12 პროვინცია ერთიანდებოდა დიოცეზებად, რომლებსაც ვიკარიუსები ხელმძღვანელობდნენ. ეს რეფორმა მიმართული იყო პროვინციის თავდაცვის უნარის ასამაღლებლად. გალერიუსი და ქლორუსი ავგუსტუსების ქალიშვილებზე დაქორწინდნენ და მათი შვილობილები გახდნენ. დიოკლეტიანეს და მაქსიმინუსის მმართველობის დაწყებიდან 20 წლის შემდეგ მათ უარი უნდა ეთქვათ იმპერატორიბაზე და იმპერატორებად კეისრები გამოეცხადებინათ, რომლებსაც უნდა აერჩიათ ახალი კეისრები მხედართმთავრებიდან. მმართველობის ეს სისტემა ტეტრარქატის (ოთხთა მმართველობის) სახელით შევიდა ისტორიაში. ეს იყო აბსოლუტიზმის და სამხედრო ადმინისტრაციული მმართველობის შერწყმა. მმართველობის ამ ფორმამ ცენტრალური ხელისუფლების გამაგრება გამოიწვია. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Tetrarchy_map3.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Tetrarchy_map3.jpg/220px-Tetrarchy_map3.jpg" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Tetrarchy_map3.jpg/330px-Tetrarchy_map3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Tetrarchy_map3.jpg/440px-Tetrarchy_map3.jpg 2x" data-file-width="991" data-file-height="751" /></a><figcaption>იმპერიის გაყოფა ტეტრარქებს შორის</figcaption></figure> <p>ამ რეფორმებმა გაამართლა. პატარა პროვინციების მართვა უფრო ადვილი იყო, სეპარატისტული მოძრაობები ჩანასახშივე იხშობოდა. რომი პრაკტიკულად აღარ იყო დედაქალაქი, სენატმაც დაკარგა უწიდნებური მნიშვნელობა, იგი პრაკტიკულად ქალაქის საბჭოდ გადაიქცა. </p><p>ჩატარდა სამხედრო რეფორმაც. მიწის მაგნატებს ჯარისთვის მკაცრად განსაზღვრული რაოდენობის ჯარისკაცები უნდა მიეწოდებინათ. პარალელურად არსებობდა სეპტიმიუს სევერუსის მიერ შექმნილი სასაზღვრო არმიები, რომლებიც საზღვრების მახლობლად სოფლებში ცხოვრობდნენ ოჯახებთან ერთად. </p><p>დიოკლეტიანე ასევე ცდილობდა დაეცვა იმპერიის მოსახლეობის ყველაზე დაბალი ფენა, მან მთელი რიგი ღონისძიებები ჩაატარა ამისთვის, გამოუშვა ედიქტი მაქსიმალური ფასების შესახებ. მაგრამ ამ ედიქტმა არ დაამართლა და დიოკლეტიანეს გადადგომის შემდეგ გაუქმდა. </p><p>დიოკლეტიანე ყველაფერს აკეთებდა ორი ავგუსტუსის კულტის გამყარებისათვის. ამან ქრისტიანების მორიგი დევნა გამოიწვია, რადგან ეს უკანასკნელები იმპერატორების ღვთაებრიობას არ ცნობდნენ. ამის გარდა იმპერატორებს არ მოსწონდათ კარგად ორგანიზებული საეკლესიო სტრუქრურა. <a href="/wiki/303" title="303">303</a> წელს ქრისტიანობის წინააღმდეგ გამოიცა პირველი ედიქტი, რასაც ქრისტიანების სასტიკი დევნა მოჰყვა. </p><p><a href="/wiki/305" title="305">305</a> წელს ტახტზე ასვლიდან 21 წლის შემდეგ დიოკლექტიანმა და მაქსიმიანუსმა საზეიმო ვითარებაში უარი თქვეს ხელისუფლებაზე და გადადგნენ. ავგუსტუსები გახდნენ ყოფილი კეისრები, დასავლეთში ქლორუსი, ხოლო აღმოსავლეთში გალერიუსი. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="რომის_იმპერიის_დაღმასვლა,_ქრისტიანობა,_იმპერიის_გაყოფა"><span id=".E1.83.A0.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.98.E1.83.9B.E1.83.9E.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.90.E1.83.A6.E1.83.9B.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.95.E1.83.9A.E1.83.90.2C_.E1.83.A5.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.9D.E1.83.91.E1.83.90.2C_.E1.83.98.E1.83.9B.E1.83.9E.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.92.E1.83.90.E1.83.A7.E1.83.9D.E1.83.A4.E1.83.90"></span>რომის იმპერიის დაღმასვლა, ქრისტიანობა, იმპერიის გაყოფა</h2></div> <p>ახალმა ავგუსტუსებმა, ტრადიციისამებრ, აირჩიეს ახალი კეისრები, მაგრამ ერთი წელიც არ გავიდა, რომ ტეტრარქია დაირღვა. ამის მიზეზი გახდა ის, რომ იმპერიის სხვადასხვა კუთხეებში აცხადებდნენ მხედართმთავრებს ავგუსტუსებად და კეისრებად, რომელთა შორის დაიწყო ძალაუფლებისთვის სასტიკი ბრძოლა. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg/220px-Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg/330px-Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg/440px-Musei_Capitolini-testa_bronzea_di_Costantino-antmoose.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption>კონსტანტინე დიდის ბრინჯაოს თავი</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="კონსტანტინე"><span id=".E1.83.99.E1.83.9D.E1.83.9C.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.94"></span>კონსტანტინე</h3></div> <p>ამ ბრძოლაში წინ წამოიწია კონსტანტინე ქლოროსის ვაჟმა <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კონსტანტინე რომის იმპერატორი (ჯერ არაა დაწერილი)">კონსტანტინემ</a>, რომელიც <a href="/wiki/306" title="306">306</a> წელს მამის სიკვდილის შემდეგ ბრიტანელმა ლეგიონერებმა აღიარეს კეისრად. მის არჩევას გალერიუსმაც დუჭირა მხარი. მალე ატყდა იმპერიაში ძალაუფლებისთვის ბრძოლა გალერიუსსა და მაქსიმიუანუსს შორის, რომელმან ძალაუფლების დაბრუნება განიზრახა. გალერიუსი <a href="/wiki/311" title="311">311</a> წელს მოკვდა და უფროსი ავგუსტუსი გახდა <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ლიცინიუს ლიციანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ლიცინიუს ლიციანუსი</a>. კონსტანტინემ მასთან ხელშეკრულება დადო მაქსიმიუანუსის ვაჟის მაკსენციუსის წინააღმდეგ, რომელიც იტალიას და აფრიკას მართავდა. კონსტანტინესა და მაკსენციუსის წინააღმდეგ გადამწყვეტი ბრძოლა <a href="/wiki/312" title="312">312</a> წელს რომთან ახლოს მოხდა, რომელშიც კონსტანტინემ გაიმარჯვა, ხოლო მაკსენციუსი დაიღუპა. ამგვარად იგი დასავლეთის მმართველი გახდა, ხოლო ლიციანუსი იმპერიის აღმოსავლეთის. </p><p>მიუხედავად მოკავშირეობისა, ახალ ავგუსტუსებს შორის <a href="/wiki/314" title="314">314</a> წელს დაიწყო ომი ბალკანეთის ნახევარკუნძულისთვის. <a href="/wiki/316" title="316">316</a> წელს ბალკანეთი თრაკიის გარდა კონსტანტინეს მმართველობაში გადავიდა. <a href="/wiki/323" title="323">323</a> წელს კი თრაკიას გოთები შემოესივნენ, მათი განდევნის საბაბით კონსტანტინემ ჯარები შეიყვანა იქ და თრაკიაც მიიერთა. მომდევნო წელს ლიციანუსი გადააყენეს და მოკლეს, ამგვარად კონსტანტინე გახდა იმპერიის ერთადერთი მმართველი. </p><p>კონსტანტინემ ჩაატარა ფულის რეფორმა, რითიც გააჯანსაღა იმპერიის ეკონომიკა. მის დროს პროფესიები გახდა მემკვიდრეობითი, ეს უმეტესად ხელოსნებს ეხებოდათ. მან ასევე დაასრულა დიოკლეტიანეს მიერ დაწყებული სამხედრო რეფორმა. ბარბაროსული წარმოშობის მეომრებს საშუალება ჰქონდათ გაეკეთებინათ სამხედრო კარიერა და მიეღწიათ ყველაზე მაღალი თანამდებობებისთვის. ამან იმპერიის ბარბარიზაცია კიდევ უფრო გააძლიერა. </p><p>მიუხედავად იმისა, რომ ტეტრარქატი აღარ არსებობდა, იმპერია მაინც იყო 4 ნაწილად დაყოფილი, ამ ნაწილებს პრეფექტურები ეწოდებოდა და მათ იმპერატორის მიერ დანიშნული პირები მართავდნენ. დომინუსს ასევე ჰყავდა სამრჩევლო ორგანო <b><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კონსისტორიუმი (ჯერ არაა დაწერილი)">კონსისტორიუმი</a></b>. ამ ორგანოს უწინდელ სენატთან საერთო არაფერი ჰქონდა. აქ მხოლოდ დომინუსს ჰქონდა გადამწყვეტი ხმა. იგი ნიშნავდა საბჭოს წევრებს და კრების დროს არავის ჰქონდა დომინუსის თანდასწრებით დაჯდომის უფლება. მმართველობის ფორმა საბოლოოდ ჩამოყალიბდა როგორც ბიუროკრატიული მონარქია. </p><p>კონსტანტინე, დიოკლეტიანესგან განსხვავებით, სხვაგვარად უყურებდა რელიგიის საკითხებს. იგი მიხვდა ქრისტიანების დევნის უშედეგობას და გადაწყვიტა გამოეყენებინა ქრისტიანული იდეოლოგია იმპერატორის აბსოლუტური ძალაუფლების განსამტკიცებლად. <a href="/wiki/313" title="313">313</a> წელს დომინუსმა გამოსცა <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98" title="მილანის ედიქტი">მილანის ედიქტი</a> რომლითაც ქრისტიანობამ მიიღო იგივე უფლებები რაც სხვა რელიგიებმა. მოგვიანებით იმპერატორმა ქრისტიანობა ოფიციალურ რელიგიად გამოაცხადა. ამ დროისთვის ეკლესიაში უკვე არსებობდა განხეთქილებები. ამის მოსაგვარებლად <a href="/wiki/325" title="325">325</a> წელს კონსტანტინემ ქალაქ ნიკეაში მოიწვია <a href="/wiki/%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%90" title="ნიკეა">ნიკეას</a> საეკლესიო კრება, სადაც მოხდა შეთანხმება ქრისტიანობის ძირითად დოგმებისა და რწმენის სიმბოლოს შესახებ. ამ კრებამ ქრისტიანობის შემდგომი განვითარების სახე ჩამოაყალიბა. </p><p>რომი უკვე დიდი ხანი აღარ იყო იმპერატორების რეზიდენცია, კონსტანტინემ კი რეზიდენციად აირჩია ძველბერძნული ქალაქი <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ბიზანტიუმი">ბიზანტიუმი</a> ბოსფორის სრუტის ნაპირზე. <a href="/wiki/328" title="328">328</a> წლიდან კონსტანტინემ აქ ახალი ქალაქის <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98" title="კონსტანტინოპოლი">კონსტანტინოპოლის</a> მშვენებლობა დაიწყო. <a href="/wiki/330" title="330">330</a> წელს მოხდა ქალაქის საზეიმო კურთხევა და იმპერიის დედაქალაქად ცნობა. </p><p><a href="/wiki/337" title="337">337</a> წელს კონსტანტნე გარდაიცვალა, სიკვდილამდე იგი მოინათლა, ხოლო სიკვდილის შემდეგ სენატმა იგი ღვთაებრივად აღიარა, რაც მეტყველებს იმდროინდელ იდეოლოგიურ ვითარებაზე, ორი რელიგიის შერწყმაზე, რომელიც მოხდა ამ იმპერატორის ტახტზე ყოფნის დროს. დომინუსის ძალაუფლება ეყრდნობოდა ამიერიდან არა მარტო არმიას, არამედ დიოკლეტიანეს მიერ შექმნილ ბიუროკრატიულ მანქანას და ეკლესიას. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="კონსტანციუსი_და_იულიანე"><span id=".E1.83.99.E1.83.9D.E1.83.9C.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.AA.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.98_.E1.83.93.E1.83.90_.E1.83.98.E1.83.A3.E1.83.9A.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.94"></span>კონსტანციუსი და იულიანე</h3></div> <p>კონსტანტინემ სიკვდილის წინ იმპერია გაყო თავის ვაჟებსა და ძმის შვილებს შორის. მისი გარდაცვალებისთანავე მისმა ვაჟმა <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კონსტანციუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">კონსტანციუსმა</a> მოაწყო სამხედრო აჯანყება <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98" title="კონსტანტინოპოლი">კონსტანტინოპოლში</a> და მოაკვლევინა თავისი ბიძაშვილები. ამგვარად აღმოსავლეთის მმართველი გახდა კონსტანციუსი, ხოლო მის ძმას კონსტანტს დასავლეთი ერგო. მან 13 წელი გაძლო ტახტზე, იგი მხედართმავარმა მაგნეციუსმა მოკლა. ამგვარად <a href="/wiki/351" title="351">351</a> წელს კონსტანციუსი იმპერიის ერთადერთი მმართველი გახდა. </p><p>ფრანკებმა და ალემანებმა განაახლეს გალიაში შემოტევები. ჯარი მათ წინააღმდეგობას ფაქტობრივად ვერ უწევდა, რის შედეგადაც ბარბაროსები თავისუფლად სახლდებოდნენ გალურ სოფლებში. ამავდროულად დაიწყო ომი დუნაელ სამანტებთან და აღმოსავლეთში სპარსეთთან შუამდინარეთსა და სომხეთის გამო. </p><p>ამ პირობების გამო კონსტანციუსმა აღმოსავლეთში კეისრად ერთ-ერთი გადარჩენილი ბიძაშვილი გალუსი დანიშნა, მაგრამ იგი მალევე მოაკვლევინა და მის ნაცვლად მისი ძმა, <a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" title="იულიანე განდგომილი">იულიანე</a> დანიშნა. დომინუსმა იგი გალიაში გაგზავნა საკმაოდ მცირე ჯარით, ბარბაროსების განსადევნად. </p><p>გალიაში იულიანუსმა მოულოდნელ წარმატებებს მიაღწია. ჯარისკაცებში და ადგილობრივ მოსახლეობაში მან დიდი პოპულარობა მოიპოვა. რამდენიმეჯერ სასტიკად დაამარცხა ფრანკები, განსაკუთრებით აღსანიშნავია <a href="/w/index.php?title=%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90_%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ბრძოლა არგენტორატესთან (ჯერ არაა დაწერილი)">ბრძოლა არგენტორატესთან</a>, სადაც კეისარმა ტყვედ ფრანკების ბელადი ჩაიგდო. ამ ყველაფრით მან აღმოსავლეთშიც მოიპოვა პოპულარობა, თან იქაურმა წარმართებმა იცოდნენ, რომ იულიანე მზეს სცემდა თაყვანს და წარმართული ტრადიციების მიმდევარი იყო. ეს ყველაფერი იულიანუსს სასურველ იმპერატორად ხდიდა წარმართებისთვის. </p><p>კონსტანციუსის ომი სპარსეთის წინააღმდეგ კი არ იყო წარმატებული. მან იულიანუსს დამატებით ჯარი მოსთხოვა, მაგრამ ჯარისკაცებმა უარი თქვეს აღმოსავლეთში წასვლაზე, აჯანყდნენ და ავგუსტუსად იულიანე გამოაცხადეს. დასავლეთის პროვინციებმა იგი მაშინვე სცნეს. კონსტანციუსთან ომი ამ უკანასკნელის სიკვდილის გამო იქნა აცილებული. ამგვარად <a href="/wiki/360" title="360">360</a> წელს იულიანე იმპერატორი გახდა. </p><p>ახალი იმპერატორის ავტორიტეტი გალიაში ძალიან მაღალი იყო. იგი ყველანაერად ცდილობდა აღმოსავლეთშიც ისეთივე ავტორიტეტი მოეპოვებინა. იგი მფარველობდა ქალაქებს და ზრუნავდა იმპერიის საზღვრების გამაგრებაზე. </p><p>მან უარი თქვა ქრისტიანობაზე, როგორც სახელმწიფო რელიგიაზე და სცადა წარმართობისთვის უწინდებური პოზიცია დაებრუნებინა. მან აღადგინა ბევრი წარმართული ტაძარი და კულტი. დააარსა ღარიბებისთვის უფასო საავადმყოფოები. იგი თვლიდა რომ ქრისტიანულ ეკლესიაში არსებული უთანხმოებები ასუსტებს მას, ამიტომ დააბრუნა გადასახლებაში მყოფი ყველა ერეტიკოსი და მოაწყო სამღვდელოების კრება, სადაც ყველა ტიპის ქრისტიანული სწავლებების მიმდევრები შეკრიბა რათა კიდევ უფრო გადაეკიდებინა ისინი ერთმანეთზე. </p><p>ამასთან ერთად მან სცადა წარმართობის რეორგანიზაცია, მას სურდა სხვადასხვა ტაძრების ქურუმებისგან ეკლესიის მაგვარი სტრუქტურა შეექმნა. იგი აქეზებდა ტაძრების ქველმოქმედებას. მიუხედავად ამ ყველაფრისა, იულიანეს პოლიტიკა დიდი პოპულარობით არ სარგებლობდა და წარმართული კულტების უწინდებური დიდებით დაბრუნებაც ვერ განხორციელდა. </p><p>იულიანეს მოკლე მმართველობა სპარსეთთან ომში დასრულდა. <a href="/wiki/363" title="363">363</a> წელს იგი ბრძოლაში დაიღუპა. იგი რომის უკანასკნელი ღირსეული იმპერატორი იყო ვინც სცადა რომის სამხედრო ძალის და რელიგიის აღორძინება. მისი სიკვდილის შემდეგ ცხადი იყო, რომ რომი უწინდებურ სიძლიერეს ვეღარ დაიბრუნებდა. </p><p>იულიანეს სიკვდილის შემდეგ იმპერატორი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="იოვიანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">იოვიანუსი</a> გახდა. მან დაუთმო სპარსებს მესოპოტამია და დაბრუნდა ჯარის ნარჩენებით იმპერიაში. ახალმა იმპერატორმა დაუბრუნა ქრისტიანებს იულიანეს მიერ წართმეული პრივილეგიები და აღადგინა ქრისტიანობა როგორც სახელმწიფო რელიგია. <a href="/wiki/364" title="364">364</a> წელს იგი გარდაიცვალა. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ვალენტინიანუსების_დინასტია"><span id=".E1.83.95.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.94.E1.83.9C.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.98.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.A3.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.98.E1.83.90"></span>ვალენტინიანუსების დინასტია</h3></div> <p>იოვიანუსის სიკვდილის შემდეგ იმპერატორად <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვალენტინიანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ვალენტინიანუსი</a> აირჩიეს. მან აღმოსავლეთი თავის ძმას <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვალენტუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ვალენტუსს</a> გადასცა. ამ დროს იმპერიაში მდგომარეობა კვლავ დაიძაბა. აღმოსავლეთიდან შემოჭრილმა ჰუნებმა შეავიწროვეს გოთები, რომლებმაც იმპერიაში ითხოვეს თავშესაფარი. </p><p>მათი იმპერატორობის დროს სახელმწიფო აპარატში კორუფციამ და ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებამ პიკს მიაღწია. გლეხები და ჯარისკაცები მასიურად გარბოდნენ და ყაჩაღობას იწყებდნენ, ზოგი ბარბაროსებთან გარბოდა. მიუხედავად მკაცრი ზომებისა, სიტუაციის გამოსწორება ვერ მოხერხდა. ეკლესიაში <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="არიანობა (ჯერ არაა დაწერილი)">არიანობასა</a> და <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="მარლთმადიდებლობა (ჯერ არაა დაწერილი)">მარლთმადიდებლობას</a> შორის დაძაბულობაც გამწვავდა. ეპისკოპოსების არჩევნები არაერთხელ დამთავრდა სისხლისღვრით. </p><p>დასავლეთ პროვინციებში აჯანყებების მთელმა ტალღამ იფეთქა, ბრიტანეთში ამას პიქტების, სკოტების და საქსების შემოსევაც დაემთხვა. აფრიკაში მავრები აჯანყდნენ. ყველაზე მძიმე კი გოთების აჯანყება იყო დუნაისპირეთში. </p><p>ამავდროულად იულიანეს ძმისშვილმა პროქოპიუსმა დაიკავა კონსტანტინოპოლი და თავი იმპერატორად გამოაცხადა. იგი დაპირდა არმიას იულიანეს პოლიტიკის გაგრძელება და მათი მხარდაჭერა მოიპოვა, მაგრამ აღმოსავლელმა დიდგვაროვნებმა არ დაუჭირეს მის პოლიტიკას მხარი. ვალენტუსსმა მოახერხა ამ აჯანყების ჩახშობა და <a href="/wiki/366" title="366">366</a> წელს პროქოპიუსი სიკვდილით დასაჯეს. </p><p><a href="/wiki/366" title="366">366</a>-<a href="/wiki/369" title="369">369</a> წლებში მიმდინარეობდა პროქოპიუსის მხარდამჭერ გოთებთან ბრძოლა, რაც იმპერიის გამარჯვებით დასრულდა. <a href="/wiki/370" title="370">370</a> წელს დუნაისპირეთში სიტუაცია დაიძაბა, მეზიუმს თავს სარმატები დაესხნენ. მათთან ბრძოლაში დაიღუპა ვალენტინიანუსი. დასავლეთ იმპერიის მმართველები გახდნენ მისი ძმები, <a href="/w/index.php?title=%E1%83%B0%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ჰორაციანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ჰორაციანუსი</a>, რომელიც უკვე იყო მისი თანამმართველი (<a href="/wiki/367" title="367">367</a>-<a href="/wiki/383" title="383">383</a>) და მცირეწლოვანი <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვალენტინიანუს II (ჯერ არაა დაწერილი)">ვალენტინიანუს II</a> (<a href="/wiki/375" title="375">375</a>-<a href="/wiki/392" title="392">392</a>). </p><p><a href="/wiki/376" title="376">376</a> წელს ჰუნების მიერ შევიწროებული ვესტგოთები, იმპერატორის თანხმობით, თრაკიაში დასახლდნენ. მალე ამ რეგიონში ატყდა აჯანყება, რომელსაც ბევრი ქალაქი შეუერთდა. თანდათან გოთების სტიქიური აჯანყება გადაიზარდა რომაელების წინააღმდეგ ნამდვილ ომში. საფრთხე იმდენად დიდი იყო, რომ ვალენტინუსი იძულებული გახდა აღმოსავლეთის ლეგიონები გადაეყვანა კონსტანტინოპოლში და პირადად სათავეში ჩაუდგა გოთების წინააღმდეგ ლაშქრობას. მის დასახმარებლად იტალიიდან ჰორაციანუსის არმია გამოემართა. <a href="/wiki/378" title="378">378</a> წლის <a href="/wiki/9_%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D" title="9 აგვისტო">9 აგვისტოს</a> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ადრიანოპოლისის ბრძოლა (ჯერ არაა დაწერილი)">ადრიანოპოლისთან</a> სისხლისმღვრელ ბრძოლაში რომაელები სასტიკად დამარცხდნენ. ვალენტინუსი ბრძოლაში დაიღუპა. </p><p>ამის შემდეგ გოთები თავისუფლად თარეშობდნენ მთელს აღმოსავლეთ რომის იმპერიაშიც, ისინი კონსტანტინოპოლსაც მიადგნენ, მაგრამ მისი აღება ვერ შეძლეს. ჰორაციანუსმა ესპანეთიდან <a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%94&action=edit&redlink=1" class="new" title="თეოდოსე (ჯერ არაა დაწერილი)">თეოდოსე</a> გამოიძახა, აღმოსავლეთ იმპერიის ავგუსტუსად დანიშნა და აჯანყების ჩახშობა დაავალა. მან ენერგიული ზომები მიიღო არმიის ბრძოლისუნარიანობის აღსადგენად და ასევე მრავალი ეფექტიანი დიპლომატიური ნაბიჯი გადადგა, რის წყალობითაც <a href="/wiki/382" title="382">382</a> წელს მოხერხდა სამშვიდობო ხელშეკრულების დადება გოთებთან. ამ მოლაპარაკების თანახმად გოთებს შეეძლოთ ილირიაში დასახლება თავისი კანონებით და ადათ წესებით. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Roman_empire_395.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Roman_empire_395.jpg/220px-Roman_empire_395.jpg" decoding="async" width="220" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Roman_empire_395.jpg/330px-Roman_empire_395.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Roman_empire_395.jpg/440px-Roman_empire_395.jpg 2x" data-file-width="2316" data-file-height="1861" /></a><figcaption>რომის იმპერიის ადმინისტრაციული დაყოფა IV საუკუნის მიწურულს</figcaption></figure> <p>თეოდოსეს მართველობის პერიოდში მიღწეულ იქნა იმპერიის უკანასკნელი ეფემერული გაერთიანება. იგი უმეტესად დამოკიდებული იყო გოთებზე. დასავლეთ იმპერიაში კი პოლიტიკურად არასტაბილური სიტუაცია იყო. <a href="/wiki/387" title="387">387</a> წელს ჰორაციანუსი უზურპატორმა მაგნუს მაქსიმუსმა მოკლა. ვალენტინიანუს II-მ მოახერხა უზურპატორის დამარცხება და მოკვლა. ფაქტობრივი მმართველი კი გალური ლეგიონების მხედართმთავარი არბოგასტუსი იყო, რომელმაც საბოლოოდ, <a href="/wiki/392" title="392">392</a> წელს მაინც შეცვალა ვალენტინიანუს II ევგენიუსით. ევგენიუსმა სცადა იულიანეს რელიგიური პოლიტიკის აღორძინება. <a href="/wiki/394" title="394">394</a> წელს იგი დაამარცხა თეოდოსეს არმიამ. </p><p>თეოდოსეს მმართველობის პერიოდში არეანობა ქრისტიანობამ საბოლოოდ დაამარცხა, იმპერატორმა ნიკეის კრებაზე მიღებული დებულებების დასაცავად ედიქტი გამოსცა <a href="/wiki/380" title="380">380</a> წელს. იგი ასევე ებრძოდა წარმართობას; მისი ბრძანებით დაინგრა უამრავი ტაძარი. <a href="/wiki/393" title="393">393</a> წელს უკანასკნელად ჩატარდა ოლიმპიური თამაშები - ანტიკური და წარმართული კულტურის განუყოფელი ნაწილი. </p><p>თეოდოსეს სიკვდილის შემდეგ, <a href="/wiki/395" title="395">395</a> წელს, დასავლეთ რომის იმპერიის მმართველი 11 წლის ჰონორიუსი გახდა, ხოლო აღმოსავლეთის 18 წლის არკადიუსი. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="დასავლეთ_რომის_იმპერიის_აღსასრული"><span id=".E1.83.93.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.95.E1.83.9A.E1.83.94.E1.83.97_.E1.83.A0.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.98.E1.83.9B.E1.83.9E.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.90.E1.83.A6.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A0.E1.83.A3.E1.83.9A.E1.83.98"></span>დასავლეთ რომის იმპერიის აღსასრული</h2></div> <p>მცირეწლოვანი ჰონორიუსის ტახტზე ასვლის შემდეგ იმპერიის მმართველობის სათავეში ვანდალური წარმოშობის <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="სტილიხონუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">სტილიხონუსი</a> იყო. მის წინაშე ორი ამოცანა იდგა: დაეცვა იტალია ბარბაროსების შემოჭრისგან და აღეკვეთა გალური სეპარატიზმი. </p><p><a href="/wiki/402" title="402">402</a> წელს გოთების შემოსევა იტალიაში დიდი სირთულით შეაჩერეს. <a href="/wiki/405" title="405">405</a> წელს აღმოსავლეთ ალპებიდან შემოიჭრნენ გოთები და ფლორენციამდე მიაღწიეს. აქ მოხერხდა მათი დამარცხება. იმპერიის ისტორიულ დედაქალაქს რომს და იმპერატორის რეზიდენციას — რავენას სერიოზული საფრთხე ემუქრებოდა. ამ ქალაქების გასამაგრებლად სტილიხონუსმა გადმოიყვანა ჯარები ბრიტანეთიდან და გალიიდან. ამით მან შეასუსტა ამ პროვინციების დაცვა. ამით <a href="/wiki/407" title="407">407</a> წელს ისარგებლეს ალანებმა, ვანდალებმა, სვევებმა, რომლებმაც გადმოკვეთეს რაინზე საზღვარი და შეესივნენ გალიას. აქაური არისტოკრატია იძულებული გახდა თვითონ ეხელმძღანელა თავდაცვისთვის, ვინაიდან იმპერატორისგან დახმარების იმედი აღარ ჰქონდა. </p><p><a href="/wiki/407" title="407">407</a> წელს გალიაში არმიამ იმპერატორად კონსტანტინე აღიარა. მან შეძლო ვანდალების განდევნა, რაინის საზღვრის გამაგრება და გალიაში სტაბილურობის აღდგენა. ცენტრალური ხელისუფლების უმოქმედობამ გააძლიერა კონსტანტინეს პოზიციები გალიაში. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="რომის_აღება_ვესტგოთების_მიერ"><span id=".E1.83.A0.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.90.E1.83.A6.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.90_.E1.83.95.E1.83.94.E1.83.A1.E1.83.A2.E1.83.92.E1.83.9D.E1.83.97.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.94.E1.83.A0"></span>რომის აღება ვესტგოთების მიერ</h3></div> <p><a href="/wiki/408" title="408">408</a> წელს სტილიხონუსი მოკლეს. გოთებთან სამშვიდობო ხელშეკრულება დაირღვა, რის შედეგადაც ეს უკანასკნელნი ალარიქუსის მეთაურობით შეიჭრნენ იტალიაში. შემოდგომაზე ალარიქუსმა ალყა შემოარტყა რომს. რომის მოსახლეობამ თავის დახსნა მხოლოდ დიდი გამოსასყიდის გადახდის შედეგად შეძლო. ამის შემდეგ ალარიქუსმა სცადა იმპერატორთან მოლაპარაკება ეწარმოებინა, მაგრამ მმართველმა წრეებმა ჩაშალეს მოლაპარაკება. ალარიქუსი ისევ რომისკენ გაემართა, რათა დაეძალებინა იმპერატორი მიეღო მისთვის სასურველი პირობები. იმპერატორმა რომი ფაქტობრივად გაწირა. <b><a href="/wiki/410" title="410">410</a> წლის <a href="/wiki/24_%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D" title="24 აგვისტო">24 აგვისტოს</a> რომის ჭიშკარი მონებმა გახსნეს და გოთებმა აიღეს ქალაქი</b>. იმ დროინდელი სამყაროსთვის ეს უდიდესი კატასტროფა იყო. რომმა დაცემის შემდეგაც განაგრძო არსებობა, მაგრამ მან დაკარგა ყოველგვარი მნიშვნელობა. რომის ფორუმი, სადაც ოდესღაც მთელი ხმელთაშუაზღვისპირეთის ბედი წყდებოდა, დაცარიელდა და ბალახი ამოვიდა. ამ დღიდან დასავლეთ რომის იმპერიის განწირულობა ცხადი გახდა. იმპერიის საბოლოო დაცემა მხოლოდ დროის საკითხი იყო. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ბარბაროსული_სახელმწიფოების_ჩამოყალიბება"><span id=".E1.83.91.E1.83.90.E1.83.A0.E1.83.91.E1.83.90.E1.83.A0.E1.83.9D.E1.83.A1.E1.83.A3.E1.83.9A.E1.83.98_.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.AE.E1.83.94.E1.83.9A.E1.83.9B.E1.83.AC.E1.83.98.E1.83.A4.E1.83.9D.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.A9.E1.83.90.E1.83.9B.E1.83.9D.E1.83.A7.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.98.E1.83.91.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.90"></span>ბარბაროსული სახელმწიფოების ჩამოყალიბება</h3></div> <p>ამ მოვლენების შემდეგ იმპერატორი იძულებული გახდა დათანხმებულიყო იმპერიის ტერიტორიაზე ნახევრად დამოუკიდებელი ბარბაროსული სახელმწიფოების ჩამოყალიბებაზე, რომლებიც იმპერიაში მხოლოდ ფორმალურად შედიოდნენ. </p><p>ასე <a href="/wiki/418" title="418">418</a> წელს, აკვიტანიაში დასახლებულმა ვესტგოთებმა შექმნეს პირველი ბარბაროსული სახელმწიფო, <a href="/wiki/429" title="429">429</a> წელს აფრიკაში გადასახლებულებმა სვევებმა შექმნეს ვანდალური სამეფო. ვესტგოთები ადგილობრივ რომანიზებულ მოსახლეობასთან მშვიდობიან ურთიერთობებს ინარჩუნებდნენ, ხოლო ვანდალები სდევნიდნენ რომაელებს, ანგრევდნენ და ძარცვავდნენ ქალაქებს. <a href="/wiki/435" title="435">435</a> წელს ვანდალური სამეფო რომის მოკავშირედ სცნეს, ფორმალურად მათ უნდა დაეცვათ რომის ინტერესები, მაგრამ რეალურად რომმა საბოლოოდ დაკარგა აფრიკული პროვინციები. <a href="/wiki/443" title="443">443</a> წელს სამხრეთ გალიაში ბურგუნდიის სამეფო ჩამოყალიბდა, <a href="/wiki/451" title="451">451</a> წელს ბრიტანეთში კი — ანგლოსაქსების სამეფო. </p><p>ყველა ეს სამეფო მხოლოდ ფორმალურად ემორჩილებოდა რომის იმპერატორს. ამ პერიოდის განმავლობაში იმპერატორის კარი ყველანაირად ცდილობდა, შეენარჩუნებინა იმპერიის არსებობის ილუზია. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ჰუნების_შემოსევა"><span id=".E1.83.B0.E1.83.A3.E1.83.9C.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.A8.E1.83.94.E1.83.9B.E1.83.9D.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.95.E1.83.90"></span>ჰუნების შემოსევა</h3></div> <p>დაუძლურებული იმპერიისთვის ახალი საფრთხე <a href="/wiki/%E1%83%B0%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ჰუნები">ჰუნების</a> სახით წარმოიშვა. ჰუნების ტომებს სათავეში <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%90" title="ატილა">ატილა</a> ჩაუდგა. იგი ჯერ <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბიზანტიის იმპერია">აღმოსავლეთ რომის იმპერიაში</a> შეიჭრა, ხოლო შემდეგ <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90" title="გალია">გალიისკენ</a> გაემართა. იგი საფრთხეს არა მარტო რომანიზირებული არისტოკრატიისთვის, არამედ ბარბაროსული სახელმწიფოებისათვისაც წარმოადგენდა. ჰუნების წინააღმდეგ გაერთიანდნენ <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ალანები">ალანები</a>, <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ვესტგოთები">ვესტგოთები</a>, <a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="გალები">გალები</a>, <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ბურგუნდები">ბურგუნდები</a> და <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="საქსები">საქსები</a>. მათ ჯარებს <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="აეციუსი">ფლავიუს აეციუსი</a> ხელმძღვანელობდა. </p><p>კოალიციის ჯარებსა და ჰუნებს შორის გადამწყვეტი შეტაკება მოხდა <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90" title="კატალაუნის ბრძოლა">კატალაუნის ველზე</a> <a href="/wiki/451" title="451">451</a> წლის ივნისში, ეს ბრძოლა კაცობრიობის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი და სისხლისმღვრელი იყო. ამ ბრძოლაში ჰუნები დამარცხდნენ, ხოლო <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%90" title="ატილა">ატილას</a> სიკვდილის შემდეგ (<a href="/wiki/453" title="453">453</a>) ჰუნები საფრთხეს უკვე აღარ წარმოადგენდნენ. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Heinrich_Leutemann,_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_(c._1860%E2%80%931880).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Heinrich_Leutemann%2C_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_%28c._1860%E2%80%931880%29.jpg/220px-Heinrich_Leutemann%2C_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_%28c._1860%E2%80%931880%29.jpg" decoding="async" width="220" height="276" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Heinrich_Leutemann%2C_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_%28c._1860%E2%80%931880%29.jpg/330px-Heinrich_Leutemann%2C_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_%28c._1860%E2%80%931880%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Heinrich_Leutemann%2C_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_%28c._1860%E2%80%931880%29.jpg/440px-Heinrich_Leutemann%2C_Pl%C3%BCnderung_Roms_durch_die_Vandalen_%28c._1860%E2%80%931880%29.jpg 2x" data-file-width="628" data-file-height="787" /></a><figcaption>რომის აღება ვანდალების მიერ 455 წელს</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="რომის_აღება_ვანდალების_მიერ"><span id=".E1.83.A0.E1.83.9D.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.90.E1.83.A6.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.90_.E1.83.95.E1.83.90.E1.83.9C.E1.83.93.E1.83.90.E1.83.9A.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.9B.E1.83.98.E1.83.94.E1.83.A0"></span>რომის აღება ვანდალების მიერ</h3></div> <p>ჰუნების საშიშროებამ ცოტა ხნით გააერთიანა რომაელები და გერმანული ტომები, მაგრამ კატალაუნის ბრძოლის შემდეგ იმპერიის დაშლის პროცესები უფრო დაჩქარდა. ბარბაროსული სახელმწიფოები იმპერატორს ანგარიშს აღარაფერში აღარ უწევდნენ. ვესტგოთებმა თავისი სახელმწიფო ესპანეთის მიერთებით გააფართოვეს. </p><p>ვანდალებმა ამასობაში შექმნეს ფლოტი და დაიწყეს სიცილიაში, სარდინიაში და კორსიკაში შემოსევები. <a href="/wiki/455" title="455">455</a> წელს მათ ისარგებლეს რავენის მთავრობის უძლურებით და აიღეს რომი, რომელიც ეკლესიის მეთაურის — რომის პაპის რეზიდენცია იყო. ვანდალები 14 დღე ძარცვავდნენ ქალაქს. მათ ყველაფერი გაანადგურეს რისი წაღებაც ვერ შეძლეს. მას შემდეგ „ვანდალიზმი“ გახდა რბევის და განადგურების აღმნიშნავი სიტყვა. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="იმპერიის_დასასრული"><span id=".E1.83.98.E1.83.9B.E1.83.9E.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.98.E1.83.98.E1.83.A1_.E1.83.93.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.90.E1.83.A1.E1.83.A0.E1.83.A3.E1.83.9A.E1.83.98"></span>იმპერიის დასასრული</h3></div> <p>ამგვარად, ამ დროისთვის ესპანეთი და გალია სრულიად დამოუკიდებლები იყვნენ. გალიის ჩრდილოეთით გადმოსახლდნენ ფრანკები. რავენაში კი, მიუხედავად იმპერიის უძლურებისა, გრძელდებოდა ძალაუფლებისთვის ბრძოლა. იმპერატორები სწრაფად ცვლიდნენ ერთმანეთს და ისინი არანაირ ძალაუფლებას აღარ ფლობდნენ. გამონაკლისი მხოლოდ <a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="იულიუს მაიორიანუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">იულიუს მაიორიანუსი</a> იყო (<a href="/wiki/457" title="457">457</a>-<a href="/wiki/461" title="461">461</a>). მან სცადა იმპერიის კონსოლიდაცია და შესთავაზა რამდენიმე მნიშვნელოვანი რეფორმა. მან მოკლე ხნით მოახერხა გალიაში და ესპანეთში რომის კონტროლის აღდგენა, მაგრამ იმპერიის აღორძინება არც პროვინციულ არისტოკრატიას, და მით უმეტეს არც ბარბაროს მეფეებს არ სურდათ, ამიტომ მათ მოაკვლევინეს იმპერატორი და იმპერიის აღორძინების უკანასკნელი იმედიც დასამარდა. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:RomulusAugustus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/RomulusAugustus.jpg/220px-RomulusAugustus.jpg" decoding="async" width="220" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/RomulusAugustus.jpg 1.5x" data-file-width="250" data-file-height="236" /></a><figcaption>რომულუს ავგუსტუსი, რომის უკანასკნელი იმპერატორი</figcaption></figure> <p>ამ დროიდან იმპერიის ტახტი ბარბაროსთა მეფეების ხელში სათამაშოდ იქცა. <a href="/wiki/476" title="476">476</a> წელს გვარდიის ხელმძღვანელმა ოდოაკრმა ჩამოაგდო 16 წლის რომის უკანასკნელი იმპერატორი, რომელსაც ბედის ირონიით იგივე სახელი ექვა რაც რომის ლეგენდარულ დამაარსებელს რომულუსს. მან ამით მოსპო იმპერატორის ინსტიტუტი როგორც ასეთი. </p><p>ასე დაასრულა არსებობა მსოფლიოს ერთ-ერთმა უდიდესმა იმპერიამ, რომელიც აერთიანებდა მთელს ხმელთაშუაზღვისპირეთს და დასავლეთ ევროპას. ჩაესვენა ერთ-ერთი უდიდესი ცივილიზაცია და ევროპა გადავარდა ათასწლეულით უკან - ბნელ შუა საუკუნეებში. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ლიტერატურა"><span id=".E1.83.9A.E1.83.98.E1.83.A2.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.90.E1.83.A2.E1.83.A3.E1.83.A0.E1.83.90"></span>ლიტერატურა</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%94" title="პლუტარქე">პლუტარქე</a> - <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="პარალელური ბიოგრაფიები">პარალელური ბიოგრაფიები</a></li> <li><a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" class="mw-redirect" title="გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი">გაიუს სვეტონიუს ტრანკვილუსი</a> — <a href="/wiki/12_%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" class="mw-redirect" title="12 კეისარის ცხოვრება">12 კეისარის ცხოვრება</a></li> <li><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი">პუბლიუს კორნელიუს ტაციტუსი</a> — <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ანალები (ჯერ არაა დაწერილი)">ანალები</a></li> <li>რომის იმპერიის ისტორია (მინსკი 2000)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="რესურსები_ინტერნეტში"><span id=".E1.83.A0.E1.83.94.E1.83.A1.E1.83.A3.E1.83.A0.E1.83.A1.E1.83.94.E1.83.91.E1.83.98_.E1.83.98.E1.83.9C.E1.83.A2.E1.83.94.E1.83.A0.E1.83.9C.E1.83.94.E1.83.A2.E1.83.A8.E1.83.98"></span>რესურსები ინტერნეტში</h2></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.resourcesforhistory.com/map.htm">ისტორიული რესურსები</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210225043915/http://www.resourcesforhistory.com/map.htm">დაარქივებული</a> 2021-02-25 საიტზე <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.roman-empire.net/">რომის იმპერია</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ancientrome.ru/">ძველი რომი </a> <span style="font-size: 0.95em; font-weight: bold; color:var(--color-subtle, #555); position: relative;">(<a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98" class="mw-redirect" title="რუსული"><span style="color:var(--color-subtle, #555);">რუსული</span></a>)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=w5zYpWcz1-E">რომაელთა ისტორია — ყოველი წელი</a></li></ul> <p><br clear="all" /> </p> <table style="margin:0 auto; background-color:#FAFAD2; padding:10px; border:0px solid #003399"> <tbody><tr> <td align="center" bgcolor="red"><span style="color:yellow;"> <b>რომი</b> </span> </td></tr> <tr> <td align="center" style="font-size: 90%;" colspan="2"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="რომის სამეფო">რომის სამეფო</a> | <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომის რესპუბლიკა">რომის რესპუბლიკა</a> | <a class="mw-selflink selflink">რომის იმპერია</a> </td></tr> </tbody></table> <table cellspacing="0" class="navbox" style="border-spacing:0;;"><tbody><tr><td style="padding:2px;"><table cellspacing="0" class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="width:100%;border-spacing:0;background:transparent;color:inherit;;"><tbody><tr><th scope="col" style=";" class="navbox-title" colspan="2"><div style="float:left; width:6em;text-align:left;"><div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background-color:transparent; padding:0; font-weight:normal; font-size:xx-small; color:#000000; white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="თარგი:იმპერიები"><span title="იხილე თარგი">ხ</span></a> <span style="font-size:80%;">•</span> <a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="თარგის განხილვა:იმპერიები"><span title="თარგის განხილვა">გ</span></a> <span style="font-size:80%;">•</span> <a class="external text" href="https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit"><span style="color: #002bb8;" title="შეგიძლიათ თარგის რედაქტირება. გამოიყენეთ წინასწარი გადახედვის ღილაკი შენახვამდე.">რ</span></a></div></div><div class="" style="font-size:110%;"> იმპერიები</div></th></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;">ანტიკური ხანის<br /> იმპერიები</th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="აქადის იმპერია">აქადის იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ეგვიპტის ახალი სამეფო">ეგვიპტის ახალი სამეფო</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9D-%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ნეო-ასურული იმპერია">ასურეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ახალი ბაბილონის სამეფო">ბაბილონი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="აქსუმის სამეფო">აქსუმი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ხეთების სამეფო">ხეთების სამეფო</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სპარსეთის იმპერია">სპარსეთი</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90" title="მიდია">მიდია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" class="mw-redirect" title="აქემენიდების იმპერია">აქემენიდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%90" title="პართია">პართია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სასანიანთა იმპერია">სასანიანები</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90" title="ძველი მაკედონია">მაკედონიის იმპერია</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="პტოლემეების სამეფო">პტოლემეების იმპერია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="სელევკიდების სახელმწიფო">სელევკიდების იმპერია</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ინდოეთის ისტორია">ინდოეთი</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="მაურიების იმპერია">მაურიების იმპერია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="გუპტას იმპერია">გუპტას იმპერია</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A9%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ჩინეთის ისტორია">ჩინეთი</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98" title="ცინი">ცინის იმპერია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90" title="ხანის დინასტია">ხანის დინასტია</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a class="mw-selflink selflink">რომის იმპერია</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="დასავლეთ რომის იმპერია">დასავლეთ რომის იმპერია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბიზანტიის იმპერია">აღმოსავლეთ რომის იმპერია</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%AE%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%A3" title="ხუნუ">ხუნუ</a></span> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;">შუა საუკუნეების<br /> იმპერიები</th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბიზანტიის იმპერია">ბიზანტიის იმპერია</a> <small>(<a href="/wiki/%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ნიკეის იმპერია">ნიკეის იმპერია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ტრაპიზონის იმპერია">ტრაპიზონის იმპერია</a>)</span></small>  <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%B0%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ჰუნები">ჰუნების იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="არაბთა სახალიფო">არაბთა სახალიფო</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AC%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94_%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%90" title="ოთხი მართლმორწმუნე ხალიფა">ოთხი მართლმორწმუნე ხალიფა</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ომაიანთა სახალიფო">ომაიანთა სახალიფო</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="აბასიანები">აბასიანები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ფატიმიდები">ფატიმიდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ალმოჰადები">ალმოჰადები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="კორდოვის სახალიფო">კორდოვის სახალიფო</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სპარსეთის იმპერია">სპარსეთი</a> (<small><a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="თაჰარიდები (ჯერ არაა დაწერილი)">თაჰარიდები</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="სამანიდები (ჯერ არაა დაწერილი)">სამანიდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ბუიდები (ჯერ არაა დაწერილი)">ბუიდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="სალარიდები">სალარიდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ზიარიდების დინასტია (ჯერ არაა დაწერილი)">ზიარიდები</a></span></small>) <a href="/wiki/%E1%83%A6%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ღაზნევიდების სახელმწიფო">ღაზნევიდების იმპერია</a> <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A9%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="სელჩუკთა სახელმწიფო">სელჩუკთა იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%AE%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="ხვარაზმი">ხვარაზმი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="თემურიდების იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">თემურიდების იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A9%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90" title="ჩოლა">ჩოლას იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A6%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="მონღოლთა იმპერია">მონღოლთა იმპერია</a> (<small><a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90" title="იუანის დინასტია">იუანი</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%9D" title="ოქროს ურდო">ოქროს ურდო</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ჩაღათას ულუსი">ჩაღათას ულუსი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%B0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="ჰულაგუიანთა სახელმწიფო">ილხანები</a></span></small>) <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სერბეთის იმპერია">სერბეთის იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბულგარეთის იმპერია">ბულგარეთის იმპერია</a> <small>(<a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბულგარეთის პირველი იმპერია">ბულგარეთის პირველი იმპერია</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბულგარეთის მეორე იმპერია">ბულგარეთის მეორე იმპერია</a>)</span></small>  <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="კაროლინგების იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">კაროლინგების იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%9D_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="საღვთო რომის იმპერია">საღვთო რომის იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="მალის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">მალის იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="განის იმპერია">განის იმპერია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="აცტეკები">აცტეკები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ინკების იმპერია">ინკები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A8%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90" title="შრივიჯაია">შრივიჯაია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%B0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98" title="მაჯაპაჰიტი">მაჯაპაჰიტი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ეთიოპიის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">ეთიოპია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="პალას იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">პალას იმპერია</a></span> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;">ახალი და<br /> უახლესი ეპოქის<br /> იმპერიები</th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%B0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="მარათჰის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">მარათჰა</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="დიდ მოგოლთა იმპერია">მოგოლები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ოსმალეთის იმპერია">ოსმალეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სპარსეთის იმპერია">სპარსეთი</a> <small> (<a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სეფიანთა იმპერია">სეფიანები</a> <b>·</b></small></span><small> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A8%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="აფშარიდების იმპერია">აფშარიდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ზენდები">ზენდები</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ყაჯარების იმპერია">ყაჯარები</a>) <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> </span></small> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ეთიოპიის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">ეთიოპია</a> <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="პორტუგალიის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">პორტუგალია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ესპანეთის იმპერია">ესპანეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90" title="იბერიის უნია">იბერიის უნია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%B0%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ჰოლანდიის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">ჰოლანდია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ამერიკის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">ამერიკა</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბრიტანეთის იმპერია">ბრიტანეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="საფრანგეთის პირველი იმპერია">ნაპოლეონის საფრანგეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ავსტრიის იმპერია">ავსტრია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="საფრანგეთის კოლონიური იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">საფრანგეთის კოლონია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="გერმანიის იმპერია">გერმანიის იმპერია</a> (<a href="/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="გერმანიის იმპერია">მეორე რაიხი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94_%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%98" title="მესამე რაიხი">მესამე რაიხი</a>) <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="გერმანიის კოლონიური იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">გერმანიის კოლონია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="რუსეთის იმპერია">რუსეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="შვედეთის იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">შვედეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ავსტრია-უნგრეთის იმპერია">ავსტრო-უნგრეთი</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბრაზილიის იმპერია">ბრაზილია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="იტალიის კოლონიური იმპერია (ჯერ არაა დაწერილი)">იტალია</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="კორეის იმპერია">კორეა</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="იაპონიის იმპერია">იაპონია</a></span> </p> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table cellspacing="0" class="navbox" style="border-spacing:0;;"><tbody><tr><td style="padding:2px;"><table cellspacing="0" class="nowraplinks collapsible uncollapsed navbox-inner" style="width:100%;border-spacing:0;background:transparent;color:inherit;;"><tbody><tr><th scope="col" style=";" class="navbox-title" colspan="3"><div style="float:left; width:6em;text-align:left;"><div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background-color:transparent; padding:0; font-weight:normal; font-size:xx-small; color:#000000; white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="თარგი:ძველი რომი"><span title="იხილე თარგი">ხ</span></a> <span style="font-size:80%;">•</span> <a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="თარგის განხილვა:ძველი რომი"><span title="თარგის განხილვა">გ</span></a> <span style="font-size:80%;">•</span> <a class="external text" href="https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit"><span style="color: #002bb8;" title="შეგიძლიათ თარგის რედაქტირება. გამოიყენეთ წინასწარი გადახედვის ღილაკი შენახვამდე.">რ</span></a></div></div><div class="" style="font-size:110%;"> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%9C_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველ რომთან დაკავშირებული თემების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">თემები</a> <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="ძველი რომი">ძველ რომზე</a></div></th></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" style=";" colspan="3"><div> <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90" title="ძველი რომის ქრონოლოგია">ქრონოლოგია</a></div></td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">ეპოქები</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="რომის დაარსება">დაარსება</a> → <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%9D" title="რომის სამეფო">მონარქია</a> → <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომის რესპუბლიკა">რესპუბლიკა</a> → <a class="mw-selflink selflink">იმპერია</a> → <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98" title="პრინციპატი">პრინციპატი</a> → <a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98" title="დომინატი">დომინატი</a>→ <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" class="mw-redirect" title="რომის იმპერიის დაცემა">დაკნინება</a> → <a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%97_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="დასავლეთ რომის იმპერია">დასავლეთის იმპერია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ბიზანტიის იმპერია">აღმოსავლეთის იმპერია</a> </p> </div></td><td class="navbox-image" style="width:0%;padding:0px 0px 0px 2px;" rowspan="15"><div> <figure class="mw-default-size noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Julius_Caesar_Coustou_Louvre.png" title="ფაილი:Julius Caesar Coustou Louvre.png"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Julius_Caesar_Coustou_Louvre_%28template_size%29.png" decoding="async" width="120" height="226" class="mw-file-element" data-file-width="120" data-file-height="226" /></a><figcaption></figcaption></figure></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის პოლიტიკური ინსტიტუტები (ჯერ არაა დაწერილი)">მთავრობა</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98" title="რომის სენატი">სენატი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%AE%E1%83%9D_%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="კურიის სახალხო კრება (ჯერ არაა დაწერილი)">კურია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98_(%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ფორუმი (რომი) (ჯერ არაა დაწერილი)">ფორუმი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=Cursus_honorum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cursus honorum (ჯერ არაა დაწერილი)">Cursus honorum</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="კომიცია">კომიცია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="კოლეგიალობა (ჯერ არაა დაწერილი)">კოლეგიალობა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98" title="რომის იმპერატორი">იმპერატორი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98" title="ლეგატი">ლეგატი </a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="მეთაური (ჯერ არაა დაწერილი)">მეთაური </a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ოფიციუმი (ჯერ არაა დაწერილი)">ოფიციუმი </a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98" title="პრეფექტი">პრეფექტები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვიკარიუსი (ჯერ არაა დაწერილი)">ვიკარიუსი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვიგინტისექსვირი (ჯერ არაა დაწერილი)">ვიგინტისექსვირი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98" title="ლიქტორი">ლიქტორი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="სამხედრო მაგისტრი (ჯერ არაა დაწერილი)">სამხედრო მაგისტრი </a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9E%E1%83%A1%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="სენატის პრინცეპსი (ჯერ არაა დაწერილი)">სენატის პრინცეპსი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98_(%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D)&action=edit&redlink=1" class="new" title="იმპერატორი (სამხედრო) (ჯერ არაა დაწერილი)">იმპერატორი</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="პონტიფექს მაქსიმუსი">პონტიფექს მაქსიმუსი </a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98_(%E1%83%AC%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ავგუსტუსი (წოდება) (ჯერ არაა დაწერილი)">ავგუსტუსი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_(%E1%83%AC%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90)&action=edit&redlink=1" class="new" title="კეისარი (წოდება) (ჯერ არაა დაწერილი)">კეისარი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ტეტრარქი (ჯერ არაა დაწერილი)">ტეტრარქი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span><a href="/wiki/%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98" title="ინტერრექსი">ინტერრექსი</a> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="მაგისტრატები">მაგისტრატები</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <table class="navbox nowraplinks" style="background:transparent; font-size:100%; padding:0; border:none; margin:-3px; text-align:left;"> <tbody><tr> <th style="background:#ddf;width:5em;"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98#ძირითადი_მაგისტრატები" title="მაგისტრატები">ჩვეულებრივი</a></th> <td style="" colspan="1"><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98" class="mw-redirect" title="პლებსის ტრიბუნი">პლებსის ტრიბუნი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98" title="კვესტორი">კვესტორი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" title="ედილი">ედილი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98" title="პრეტორი">პრეტორი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98" class="mw-redirect" title="რომაელი კონსული">კონსული</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98_(%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ცენზორი (ძველი რომი) (ჯერ არაა დაწერილი)">ცენზორი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="პრომაგიტრატი (ჯერ არაა დაწერილი)">პრომაგიტრატი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის გუბერნატორი (ჯერ არაა დაწერილი)">გუბერნატორი</a></td> </tr> <tr> <th style="background:#ddf;width:5em;"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98#საგანგებო_მაგისტრატები" title="მაგისტრატები">ექსტრაორდინალური</a></th> <td style="" colspan="1"><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98" class="mw-redirect" title="რომაელი დიქტატორი">დიქტატორი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/Magister_Equitum" class="mw-redirect" title="Magister Equitum">Magister Equitum</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98" title="დეცემვირი">დეცემვირი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98" class="mw-redirect" title="სამხედრო ტრიბუნი">სამხედრო ტრიბუნი </a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98" class="mw-redirect" title="ტრიუმვირი">ტრიუმვირი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98_(%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98)&action=edit&redlink=1" class="new" title="რექსი (ძველი რომი) (ჯერ არაა დაწერილი)">რექსი</a></td> </tr> </tbody></table> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული კანონი (ჯერ არაა დაწერილი)">კანონი</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის რესპუბლიკის კონსტიტუცია (ჯერ არაა დაწერილი)">კონსტიტუცია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" class="mw-redirect" title="თორმეტი ტაბულის კანონები">თორმეტი ტაბულის კანონები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="რომის მოქალაქეობა">რომის მოქალაქეობა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=Auctoritas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Auctoritas (ჯერ არაა დაწერილი)">Auctoritas</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="იმპერიუმები (ჯერ არაა დაწერილი)">იმპერიუმები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A3%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="პიროვნების სრული უფლებამოსილება რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">სტატუსები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%93%E1%83%90_%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="სასამართლო და პროცესი რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">დავის საკითხები</a> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომის სამხედრო ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">სამხედრო</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის იმპერიის საზღვრები (ჯერ არაა დაწერილი)">საზღვრები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის რესპუბლიკის სამხედრო მმართველობა (ჯერ არაა დაწერილი)">მმართველობა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული არმიის სტრუქტურის ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">სტრუქტურა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაელი სამხედრო კამპანიების ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">კამპანიები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაელი სამხედროების ტექნოლოგიური ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">ტექნოლოგია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაელი სამხედროების პოლიტიკური ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">პოლიტიკური ისტორია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_%E1%83%93%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის სამხედრო საზღვრები და სიმაგრეები (ჯერ არაა დაწერილი)">საზღვრები და სიმაგრეები</a> <small>(<a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="კასტრა (ჯერ არაა დაწერილი)">კასტრა</a>)</small><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%AB%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის სამხედრო ძალების სტრატეგია (ჯერ არაა დაწერილი)">სტრატეგია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9F%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის სამხედრო ინჟინერია (ჯერ არაა დაწერილი)">ინჟინერია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90" title="რომაული არმია">არმია</a> <small>(<a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%98" title="რომაული ლეგიონი">ლეგიონი</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A5%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%98_%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული ქვეითი ტაქტიკა (ჯერ არაა დაწერილი)">ტაქტიკა</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97_%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%AD%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაელთ პირადი სამხედრო აღჭურვილობა (ჯერ არაა დაწერილი)">პირადი აღჭურვილობა</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A7%E1%83%9D_%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9F%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული საალყო ინჟინერია (ჯერ არაა დაწერილი)">საალყო ინჟინერია</a>)</small><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A2%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის ფლოტი (ჯერ არაა დაწერილი)">ფლოტი</a> <small>(<a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9D_%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A2%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული საზღვაო ფლოტი (ჯერ არაა დაწერილი)">საზღვაო ფლოტი</a>)</small><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ააუქსილია (ჯერ არაა დაწერილი)">ააუქსილია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%AF%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_%E1%83%93%E1%83%90_%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%AF%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული სამხედრო ჯილდოები და დასჯები (ჯერ არაა დაწერილი)">ჯილდოები და დასჯები</a> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომის კულტურა (ჯერ არაა დაწერილი)">საზოგადოება</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომის თეატრი (ჯერ არაა დაწერილი)">თეატრი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომაული სამზარეულო (ჯერ არაა დაწერილი)">სამზარეულო</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="განათლება ძველ რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">განათლება</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90" title="რომაული ლიტერატურა">ლიტერატურა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="რომაული ხელოვნება">ხელოვნება</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული მუსიკა (ჯერ არაა დაწერილი)">მუსიკა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ანტიკური რომის არქიტექტურა (ჯერ არაა დაწერილი)">არქიტექტურა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ანტიკური რომის რელიგია (ჯერ არაა დაწერილი)">რელიგია</a> <small>(<a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული ღვთაებების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">ღვთაებები</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%90_%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რელიგიის დევნა ანტიკურ რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">დევნა</a>)</small><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90" title="რომაული მითოლოგია">მითოლოგია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის ფორუმი (ჯერ არაა დაწერილი)">ფორუმი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/SPQR" title="SPQR">SPQR</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ძველი რომის მონეტები">ვალუტა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომის ტექნოლოგია (ჯერ არაა დაწერილი)">ტექნოლოგია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9F%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული ინჟინერია (ჯერ არაა დაწერილი)">ინჟინერია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული ფინანსები (ჯერ არაა დაწერილი)">ფინანსები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის სოფლის მეურნეობა (ჯერ არაა დაწერილი)">სოფლის მეურნეობა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული კომერცია (ჯერ არაა დაწერილი)">კომერცია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98" title="რომაული კალენდარი">კალენდარი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A9%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ჩაცმულობა ძველ რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">ჩაცმულობა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%93%E1%83%A6%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული დღესასწაულები (ჯერ არაა დაწერილი)">დღესასწაულები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%99%E1%83%98_(%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ცირკი (შენობა) (ჯერ არაა დაწერილი)">ცირკი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span><a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98_%E1%83%93%E1%83%90_%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="ანტიკური რომი და ღვინო (ჯერ არაა დაწერილი)">ღვინო</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ქალები ძველ რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">ქალები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ქორწინება ძველ რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">ქორწინება</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A8%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="მონობა ძველ რომში (ჯერ არაა დაწერილი)">მონობა</a> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97." class="mw-redirect" title="ლათ.">ენა</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="ლათინური ენა">ლათინური</a> <small>(<a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">ძველი ლათინური</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კლასიკური ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">კლასიკური ლათინური</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A8%E1%83%A3%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="შუა საუკუნეების ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">შუა საუკუნეების ლათინური</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რენესანსული ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">რენესანსული ლათინური</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ახალი ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">ახალი ლათინური</a> • <a href="/w/index.php?title=%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ბოლო ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">ბოლო ლათინური</a>)</small><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ლათინურის ისტორია (ჯერ არაა დაწერილი)">ლათინურის ისტორია</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90" class="mw-redirect" title="ლათინური ლიტერატურა">ლათინური ლიტერატურა</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%95%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ვულგარული ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">ვულგარული ლათინური</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9D_%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="საეკლესიო ლათინური (ჯერ არაა დაწერილი)">საეკლესიო ლათინური</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="რომანული ენები">რომანული ენები</a> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";;"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="კატეგორია:ძველი რომის სიები (ჯერ არაა დაწერილი)">სიები</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"> <p><a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="რომის ომების სია">ომები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="რომის ომების სია">ბრძოლები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A_%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაელ გენერალთა სია (ჯერ არაა დაწერილი)">გენერლები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული ლეგიონების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">ლეგიონები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="რომის იმპერატორების სია">იმპერატორები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ძველი რომის ტრიუმფალური თაღების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">ტრიუმფალური თაღები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%94%E1%83%9C-%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="ბერძენ-რომაელი გეოგრაფის სია (ჯერ არაა დაწერილი)">გეოგრაფი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის პოლიტიკური ინსტიტუტები (ჯერ არაა დაწერილი)">ინსტიტუტები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაული კანონების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">კანონები</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომის კონსულების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">კონსულები</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit&redlink=1" class="new" title="რომაელი ქალების სია (ჯერ არაა დაწერილი)">ქალები</a> </p> </div></td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" style=";" colspan="3"><div> პორტალები: <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98:%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="პორტალი:ძველი რომი">ძველი რომი</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> · </span> <a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98:%E1%83%A3%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="პორტალი:უძველესი ისტორია">უძველესი ისტორია</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table></div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ReferenceTooltips\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgets\u003E.");});</script><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">მოძიებულია „<a dir="ltr" href="https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=რომის_იმპერია&oldid=4679430">https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=რომის_იმპერია&oldid=4679430</a>“-დან</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="სპეციალური:კატეგორიები">კატეგორია</a>: <ul><li><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A0%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="კატეგორია:რჩეული სტატიები">რჩეული სტატიები</a></li><li><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="კატეგორია:ძველი რომი">ძველი რომი</a></li><li><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A7%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="კატეგორია:ყოფილი იმპერიები">ყოფილი იმპერიები</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> ეს გვერდი ბოლოს დარედაქტირდა: 12:07, 10 ივლისი 2024.</li> <li id="footer-info-copyright"><div>ტექსტი ვრცელდება <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Creative_Commons_Attribution-ShareAlike_4.0_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9D_%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98" title="ვიკიპედია:Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 საერთაშორისო ლიცენზიის ტექსტი">Creative Commons Attribution-ShareAlike ლიცენზიით</a> და შესაძლოა არსებობდეს დამატებითი პირობები. ამ საიტის გამოყენებით, თქვენ ეთანხმებით <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">გამოყენების პირობებსა</a> და <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy">კონფიდენციალურობის პოლიტიკას</a>.</div> <div>ვიკიპედია® არის არაკომერციული ორგანიზაცია <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>-ის რეგისტრირებული სავაჭრო ნიშანი.</div> <div class="noprint"><br /><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98/%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="ვიკიპედია:ფორუმი/დახმარება">დაგვიკავშირდით</a></div></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">კონფიდენციალურობის პოლიტიკა</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%91">ვიკიპედიის შესახებ</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98:%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A7%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%90">პასუხისმგებლობის უარყოფა</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">ქცევის კოდექსი</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">შემქმნელები</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ka.wikipedia.org">სტატისტიკა</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">მზა ფაილების პოლიტიკა</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ka.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">მობილური ვერსია</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-b49cm","wgBackendResponseTime":231,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.558","walltime":"0.924","ppvisitednodes":{"value":3267,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":158190,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":105104,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":502,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 164.723 1 -total"," 32.57% 53.654 2 თარგი:ნავდაფა"," 25.96% 42.765 1 თარგი:ინფოდაფა_ყოფილი_სამეფო/ქვეყანა"," 19.88% 32.740 1 თარგი:იმპერიები"," 18.55% 30.550 1 თარგი:ძველი_რომი"," 10.13% 16.683 1 თარგი:Webarchive"," 6.73% 11.090 1 თარგი:რჩეული/2.0"," 6.31% 10.396 1 თარგი:რომი"," 4.68% 7.706 1 თარგი:Plainlist"," 4.05% 6.664 1 თარგი:Lang-la"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.003","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":622824,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-tqzxs","timestamp":"20241115125746","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u10e0\u10dd\u10db\u10d8\u10e1 \u10d8\u10db\u10de\u10d4\u10e0\u10d8\u10d0","url":"https:\/\/ka.wikipedia.org\/wiki\/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2277","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2277","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-02-06T22:01:28Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/4e\/Roman_Empire.png"}</script> </body> </html>