CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="kk" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Вернер Гейзенберг — Уикипедия</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kkwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"ymd","wgMonthNames":["","қаңтар","ақпан","наурыз","сәуір","мамыр","маусым","шілде","тамыз","қыркүйек","қазан","қараша","желтоқсан"],"wgRequestId":"1e4d6dc8-2dc1-4f0d-a356-10f88009d1d5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Вернер_Гейзенберг","wgTitle":"Вернер Гейзенберг","wgCurRevisionId":3336428,"wgRevisionId":3336428,"wgArticleId":40978,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері","5 желтоқсанда туғандар","1901 жылы туғандар","Вюрцбургте туғандар","1 ақпанда қайтыс болғандар","1976 жылы қайтыс болғандар","Мюнхенде қайтыс болғандар", "XX ғасыр физиктері","Германия академиктері","Маттеуччи медалінің иегерлері","Макса Планк атындағы медаль иегерлері","Лондон корольдік қоғамының мүшелері","Швед корольдігі ғылым академиясының мүшелері"],"wgPageViewLanguage":"kk","wgPageContentLanguage":"kk","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Вернер_Гейзенберг","wgRelevantArticleId":40978,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"kk","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"kk"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true}, "wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q40904","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.gadget.FreezeTopRow":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles": "ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.featured-articles-links","ext.gadget.edittop","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.QuestionForm","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kk&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=kk&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kk&modules=ext.gadget.FreezeTopRow&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kk&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1905"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1270"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1016"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Вернер Гейзенберг — Уикипедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//kk.m.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Өңдеу" href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Уикипедия (kk)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//kk.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.kk"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Уикипедия Atom желісі" href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D1%83%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Вернер_Гейзенберг rootpage-Вернер_Гейзенберг skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Мазмұнға өту</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Басты мәзір" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Басты мәзір</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Басты мәзір</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">жасыру</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Шарлау </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Басты бетті көру [z]" accesskey="z"><span>Басты бет</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%9A%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BC_%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8B" title="Жоба туралы, мұнда немен айналысуға болатыны туралы, қай жерде не бары туралы"><span>Қауымдастық порталы</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D1%83%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Осы уикидегі жуықтағы өзгерістер тізімі. [r]" accesskey="r"><span>Жуықтағы өзгерістер</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D0%B0%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Соңғы бір айдағы басталған беттер тізімі, есім кеңістігі бойынша сүзгілеп көре аласыз."><span>Жаңа беттер</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%9A%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BE%D2%9B" title="Кездейсоқ бет жүктеу [x]" accesskey="x"><span>Кездейсоқ бет</span></a></li><li id="n-videolesson" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D2%9B%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Уикипедияны үйренуге қатысты YouTube-тағы видео сабақтар"><span>Видео сабақтар</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BD%D1%8B%D2%9B%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Анықтама табу орны."><span>Анықтама</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC" title="Уикипедия қатысушыларының форумы."><span>Форум</span></a></li><li id="n-general-discussion" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%96" title="Flow жұмыс легінде жұмыс істейтін Уикипедияның негізгі талқылау беті [4]" accesskey="4"><span>Талқылау легі</span></a></li><li id="n-telegram" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Telegram" title="Қазақша Уикипедияға қатысты ең маңызды жаңалықтар мен мақалалар"><span>Телеграм арна</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC/%D2%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Бұл беттегі қатені хабарлау"><span>Қателер туралы хабарлау</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Уикипедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-kk.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Қазақша ашық энциклопедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-kk.svg" width="117" height="11" style="width: 7.3125em; height: 0.6875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%86%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D1%83" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Уикипедия жобасында іздеу [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Іздеу</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Уикипедия жобасынан іздеу" aria-label="Уикипедия жобасынан іздеу" autocapitalize="sentences" title="Уикипедия жобасында іздеу [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Арнайы:Іздеу"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Іздеу</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Жеке құралдар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Көрініс"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Көрініс" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Көрініс</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_kk.wikipedia.org&uselang=kk" class=""><span>Демеу беру</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D0%B0%D2%A3%D0%B0_%D1%82%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%96&returnto=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80+%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Біз сізге есептік жазба бастауды және кіруді ұсынамыз,ол міндетті емес." class=""><span>Тіркелу</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D0%BA%D1%96%D1%80%D1%83%D1%96&returnto=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80+%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Кіруіңізді ұсынамыз, ол міндетті емес. [o]" accesskey="o" class=""><span>Кіру</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Басқа баптаулар" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Жеке құралдар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Жеке құралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Қатысушы мәзірі" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_kk.wikipedia.org&uselang=kk"><span>Демеу беру</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%96%D0%B0%D2%A3%D0%B0_%D1%82%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%96&returnto=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80+%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Біз сізге есептік жазба бастауды және кіруді ұсынамыз,ол міндетті емес."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Тіркелу</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%9A%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%83%D1%88%D1%8B_%D0%BA%D1%96%D1%80%D1%83%D1%96&returnto=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80+%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Кіруіңізді ұсынамыз, ол міндетті емес. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Кіру</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Шыққан өңдеушілерге арналған беттер <a href="/wiki/%D0%96%D3%99%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%83" aria-label="Өңдеу туралы көбірек білу"><span>көбірек білу</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D2%AE%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%BC" title="Бұл IP мекенжаймен жасаған өңдемелер тізімі [y]" accesskey="y"><span>Үлесім</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B%D0%BC" title="Бұл IP мекенжай өңдемелерін талқылау [n]" accesskey="n"><span>Талқылау</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eжабу\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"kk\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"width: 100% ! important; border: solid 1px lightblue; border-radius: 10px; font-size: 120%; text-align: center;\"\u003E\n\u003Cp\u003EҚұрметті оқырман, қазақша Уикипедияның \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Telegram\" title=\"Уикипедия:Telegram\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Telegram_logo.svg/25px-Telegram_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"25\" height=\"25\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Telegram_logo.svg/38px-Telegram_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Telegram_logo.svg/50px-Telegram_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"512\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Telegram\" title=\"Уикипедия:Telegram\"\u003ETelegram арнасына\u003C/a\u003E жазыла аласыз\n\u003C/p\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Мазмұны" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Мазмұны</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">жасыру</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Кіріспе</div> </a> </li> <li id="toc-Отбасы_және_хоббиі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Отбасы_және_хоббиі"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Отбасы және хоббиі</span> </div> </a> <ul id="toc-Отбасы_және_хоббиі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Өмірбаяны" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Өмірбаяны"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Өмірбаяны</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Өмірбаяны-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Өмірбаяны суббөлімін көрсету/жасыру</span> </button> <ul id="toc-Өмірбаяны-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Жас_жылдары_(1901-1920)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Жас_жылдары_(1901-1920)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Жас жылдары (1901-1920)</span> </div> </a> <ul id="toc-Жас_жылдары_(1901-1920)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Мюнхен_—_Гёттинген_—_Копенгаген_(1920—1927)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Мюнхен_—_Гёттинген_—_Копенгаген_(1920—1927)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Мюнхен — Гёттинген — Копенгаген (1920—1927)</span> </div> </a> <ul id="toc-Мюнхен_—_Гёттинген_—_Копенгаген_(1920—1927)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Лейпциг_—_Берлин_(1927—1945)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Лейпциг_—_Берлин_(1927—1945)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Лейпциг — Берлин (1927—1945)</span> </div> </a> <ul id="toc-Лейпциг_—_Берлин_(1927—1945)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Соғыстан_кейінгі_кезең_(1946-1976)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Соғыстан_кейінгі_кезең_(1946-1976)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Соғыстан кейінгі кезең (1946-1976)</span> </div> </a> <ul id="toc-Соғыстан_кейінгі_кезең_(1946-1976)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ғылыми_қызметі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ғылыми_қызметі"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ғылыми қызметі</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ғылыми_қызметі-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Ғылыми қызметі суббөлімін көрсету/жасыру</span> </button> <ul id="toc-Ғылыми_қызметі-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ескі_кванттық_теория" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ескі_кванттық_теория"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Ескі кванттық теория</span> </div> </a> <ul id="toc-Ескі_кванттық_теория-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Матрицалық_механиканы_құру" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Матрицалық_механиканы_құру"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Матрицалық механиканы құру</span> </div> </a> <ul id="toc-Матрицалық_механиканы_құру-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Белгісіздік_қатынасы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Белгісіздік_қатынасы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Белгісіздік қатынасы</span> </div> </a> <ul id="toc-Белгісіздік_қатынасы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Кванттық_механиканың_қосымшалары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Кванттық_механиканың_қосымшалары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Кванттық механиканың қосымшалары</span> </div> </a> <ul id="toc-Кванттық_механиканың_қосымшалары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Кванттық_электродинамика" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Кванттық_электродинамика"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Кванттық электродинамика</span> </div> </a> <ul id="toc-Кванттық_электродинамика-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ядролық_физика" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ядролық_физика"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Ядролық физика</span> </div> </a> <ul id="toc-Ядролық_физика-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Кванттық_өріс_теориясы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Кванттық_өріс_теориясы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Кванттық өріс теориясы</span> </div> </a> <ul id="toc-Кванттық_өріс_теориясы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Гидродинамика" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Гидродинамика"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Гидродинамика</span> </div> </a> <ul id="toc-Гидродинамика-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Марапаттар_мен_мүшеліктер" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Марапаттар_мен_мүшеліктер"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Марапаттар мен мүшеліктер</span> </div> </a> <ul id="toc-Марапаттар_мен_мүшеліктер-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дереккөздер" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Дереккөздер"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Дереккөздер</span> </div> </a> <ul id="toc-Дереккөздер-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Мазмұны" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Мазмұнды көрсету/жасыру" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Мазмұнды көрсету/жасыру</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Вернер Гейзенберг</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Басқа тілдегі мақалаға өту. 111 тілде қолжетімді" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-111" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">111 тіл</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – африкаанс тілі" lang="af" hreflang="af" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – неміс тілі (Швейцария)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="неміс тілі (Швейцария)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – арагон тілі" lang="an" hreflang="an" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагон тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B1%D9%86%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%BA" title="فيرنر هايزنبيرغ – араб тілі" lang="ar" hreflang="ar" data-title="فيرنر هايزنبيرغ" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="араб тілі" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8A%D8%B1%D9%86%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%AC" title="فيرنر هايزنبيرج – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="فيرنر هايزنبيرج" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A7%B1%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A7%B0_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="ৱাৰ্নাৰ হাইজেনবাৰ্গ – ассам тілі" lang="as" hreflang="as" data-title="ৱাৰ্নাৰ হাইজেনবাৰ্গ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ассам тілі" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – астурия тілі" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурия тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – аймара тілі" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="аймара тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Verner_Heyzenberq" title="Verner Heyzenberq – әзірбайжан тілі" lang="az" hreflang="az" data-title="Verner Heyzenberq" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="әзірбайжан тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="ورنر کارل هایزنبرگ – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ورنر کارل هایزنبرگ" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%93%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Карл Гайзенберг – беларусь тілі" lang="be" hreflang="be" data-title="Вернер Карл Гайзенберг" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="беларусь тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8D%D1%80_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%93%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%B3" title="Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вэрнэр Карл Гайзэнбэрг" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%A5%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Хайзенберг – болгар тілі" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Вернер Хайзенберг" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгар тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="ওয়ার্নার কার্ল হাইজেনবার্গ – бенгал тілі" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ওয়ার্নার কার্ল হাইজেনবার্গ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгал тілі" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – босния тілі" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="босния тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – каталан тілі" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталан тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A4%DB%8E%D8%B1%D9%86%DB%95%D8%B1_%DA%BE%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%86%D8%A8%DB%8E%D8%B1%DA%AF" title="ڤێرنەر ھایزنبێرگ – сорани тілі" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ڤێرنەر ھایزنبێرگ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="сорани тілі" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – чех тілі" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чех тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3_%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB" title="Гейзенберг Вернер Карл – чуваш тілі" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Гейзенберг Вернер Карл" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чуваш тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – валлий тілі" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валлий тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – дат тілі" lang="da" hreflang="da" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дат тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – неміс тілі" lang="de" hreflang="de" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="неміс тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%AD%CF%81%CE%BD%CE%B5%CF%81_%CE%A7%CE%AC%CE%B9%CE%B6%CE%B5%CE%BD%CE%BC%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%BA" title="Βέρνερ Χάιζενμπεργκ – грек тілі" lang="el" hreflang="el" data-title="Βέρνερ Χάιζενμπεργκ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грек тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – ағылшын тілі" lang="en" hreflang="en" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ағылшын тілі" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – эсперанто тілі" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – испан тілі" lang="es" hreflang="es" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испан тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – эстон тілі" lang="et" hreflang="et" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстон тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – баск тілі" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баск тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B1_%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="ورنر هایزنبرگ – парсы тілі" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ورنر هایزنبرگ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="парсы тілі" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – фин тілі" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фин тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – француз тілі" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="француз тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – ирланд тілі" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирланд тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – шотландиялық гэль тілі" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="шотландиялық гэль тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – галисия тілі" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисия тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%95%D7%A8%D7%A0%D7%A8_%D7%94%D7%99%D7%99%D7%96%D7%A0%D7%91%D7%A8%D7%92" title="ורנר הייזנברג – иврит тілі" lang="he" hreflang="he" data-title="ורנר הייזנברג" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="иврит тілі" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0_%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97" title="वर्नर हाइजनबर्ग – хинди тілі" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वर्नर हाइजनबर्ग" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди тілі" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – хорват тілі" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорват тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Werner_Karl_Heisenberg" title="Werner Karl Heisenberg – гаити тілі" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Werner Karl Heisenberg" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаити тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – венгр тілі" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгр тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A6%D5%A5%D5%B6%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A3" title="Վերներ Հայզենբերգ – армян тілі" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Վերներ Հայզենբերգ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армян тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – индонезия тілі" lang="id" hreflang="id" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезия тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – илоко тілі" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="илоко тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – идо тілі" lang="io" hreflang="io" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Werner_Karl_Heisenberg" title="Werner Karl Heisenberg – итальян тілі" lang="it" hreflang="it" data-title="Werner Karl Heisenberg" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальян тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%B4%E3%82%A7%E3%83%AB%E3%83%8A%E3%83%BC%E3%83%BB%E3%83%8F%E3%82%A4%E3%82%BC%E3%83%B3%E3%83%99%E3%83%AB%E3%82%AF" title="ヴェルナー・ハイゼンベルク – жапон тілі" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヴェルナー・ハイゼンベルク" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="жапон тілі" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – ява тілі" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ява тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0_%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98" title="ვერნერ ჰაიზენბერგი – грузин тілі" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ვერნერ ჰაიზენბერგი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузин тілі" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%A8%E0%B2%B0%E0%B3%8D_%E0%B2%B9%E0%B3%88%E0%B2%B8%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E2%80%8D%E0%B2%AC%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%97%E0%B3%8D" title="ವರ್ನರ್ ಹೈಸನ್‍ಬರ್ಗ್ – каннада тілі" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ವರ್ನರ್ ಹೈಸನ್‍ಬರ್ಗ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада тілі" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B2%A0%EB%A5%B4%EB%84%88_%ED%95%98%EC%9D%B4%EC%A0%A0%EB%B2%A0%EB%A5%B4%ED%81%AC" title="베르너 하이젠베르크 – корей тілі" lang="ko" hreflang="ko" data-title="베르너 하이젠베르크" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корей тілі" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – күрд тілі" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="күрд тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Гейзенберг – қырғыз тілі" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Вернер Гейзенберг" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="қырғыз тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Wernerus_Heisenberg" title="Wernerus Heisenberg – латын тілі" lang="la" hreflang="la" data-title="Wernerus Heisenberg" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латын тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – люксембург тілі" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембург тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – лимбург тілі" lang="li" hreflang="li" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="лимбург тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – Ломбард" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Ломбард" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – литва тілі" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литва тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Verners_Heizenbergs" title="Verners Heizenbergs – латыш тілі" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Verners Heizenbergs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латыш тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – малагаси тілі" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагаси тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%A5%D0%B0%D1%98%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Хајзенберг – македон тілі" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Вернер Хајзенберг" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македон тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B5%86%E0%B5%BC%E0%B4%A3%E0%B5%BC_%E0%B4%B9%E0%B5%88%E0%B4%B8%E0%B5%86%E0%B5%BB%E0%B4%AC%E0%B5%86%E0%B5%BC%E0%B4%97%E0%B5%8D%E2%80%8C" title="വെർണർ ഹൈസെൻബെർഗ്‌ – малаялам тілі" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വെർണർ ഹൈസെൻബെർഗ്‌" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам тілі" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%A5%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Хайзенберг – моңғол тілі" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Вернер Хайзенберг" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="моңғол тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0_%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%9D%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97" title="वर्नर हायझेनबर्ग – маратхи тілі" lang="mr" hreflang="mr" data-title="वर्नर हायझेनबर्ग" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи тілі" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – малай тілі" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малай тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9D%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%AC_%E1%80%9F%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%87%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%90%E1%80%BA" title="ဝန်နာ ဟိုင်ဇင်ဘတ် – бирма тілі" lang="my" hreflang="my" data-title="ဝန်နာ ဟိုင်ဇင်ဘတ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирма тілі" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B1_%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="ورنر هایزنبرگ – мазандеран тілі" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ورنر هایزنبرگ" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандеран тілі" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – төменгі неміс тілі" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="төменгі неміс тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0_%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97" title="वर्नर हाइजेनबर्ग – невар тілі" lang="new" hreflang="new" data-title="वर्नर हाइजेनबर्ग" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="невар тілі" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – нидерланд тілі" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерланд тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – норвегиялық нюнорск тілі" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="норвегиялық нюнорск тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – норвегиялық букмол тілі" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвегиялық букмол тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – окситан тілі" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситан тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B5%E0%A8%B0%E0%A8%A8%E0%A8%B0_%E0%A8%86%E0%A8%88%E0%A8%9C%E0%A8%A8%E0%A8%AC%E0%A8%B0%E0%A8%97" title="ਵਰਨਰ ਆਈਜਨਬਰਗ – пенджаб тілі" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਵਰਨਰ ਆਈਜਨਬਰਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="пенджаб тілі" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – поляк тілі" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="поляк тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Werner_Karl_Heisenberg" title="Werner Karl Heisenberg – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Werner Karl Heisenberg" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B1_%DB%81%D8%A7%D8%A6%D8%B3%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="ورنر ہائسنبرگ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ورنر ہائسنبرگ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%86%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D9%8A%D8%B2%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AB" title="وايرنر هايزنبرګ – пушту тілі" lang="ps" hreflang="ps" data-title="وايرنر هايزنبرګ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту тілі" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – португал тілі" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португал тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – кечуа тілі" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – румын тілі" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румын тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="таңдаулы мақалалар"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3,_%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Гейзенберг, Вернер – орыс тілі" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Гейзенберг, Вернер" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="орыс тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0_%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97" title="वर्नर हाइजेनबर्ग – санскрит тілі" lang="sa" hreflang="sa" data-title="वर्नर हाइजेनबर्ग" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрит тілі" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – сицилия тілі" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="сицилия тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – шотланд тілі" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шотланд тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – серб-хорват тілі" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="серб-хорват тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Werner_Karl_Heisenberg" title="Werner Karl Heisenberg – словак тілі" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Werner Karl Heisenberg" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словак тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Werner_Karl_Heisenberg" title="Werner Karl Heisenberg – словен тілі" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Werner Karl Heisenberg" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словен тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%A5%D0%B0%D1%98%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Хајзенберг – серб тілі" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Вернер Хајзенберг" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="серб тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – сундан тілі" lang="su" hreflang="su" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сундан тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – швед тілі" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="швед тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – суахили тілі" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахили тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AF%86%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%A9%E0%AE%B0%E0%AF%8D_%E0%AE%90%E0%AE%9A%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%8D" title="வெர்னர் ஐசன்பர்க் – тамил тілі" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வெர்னர் ஐசன்பர்க்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамил тілі" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B1%86%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A8%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%B9%E0%B1%88%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E2%80%8C%E0%B0%AC%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%97%E0%B1%8D" title="వెర్నర్ హైసెన్‌బర్గ్ – телугу тілі" lang="te" hreflang="te" data-title="వెర్నర్ హైసెన్‌బర్గ్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="телугу тілі" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C_%E0%B9%84%E0%B8%AE%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%84" title="แวร์เนอร์ ไฮเซินแบร์ค – тай тілі" lang="th" hreflang="th" data-title="แวร์เนอร์ ไฮเซินแบร์ค" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тай тілі" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – түрік тілі" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="түрік тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Werner_Heyzenberg" title="Werner Heyzenberg – татар тілі" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Werner Heyzenberg" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татар тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="таңдаулы мақалалар"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Вернер Гейзенберг – украин тілі" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Вернер Гейзенберг" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украин тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B1_%DB%81%DB%8C%D8%B2%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="ورنر ہیزنبرگ – урду тілі" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ورنر ہیزنبرگ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду тілі" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – өзбек тілі" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="өзбек тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – вьетнам тілі" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнам тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – варай тілі" lang="war" hreflang="war" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BB%B4%E5%B0%94%E7%BA%B3%C2%B7%E6%B5%B7%E6%A3%AE%E5%A0%A1" title="维尔纳·海森堡 – қытай тілі (У)" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="维尔纳·海森堡" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="қытай тілі (У)" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A3%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0_%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98" title="უერნერ ჰეიზენბერგი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="უერნერ ჰეიზენბერგი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%95%D7%95%D7%A2%D7%A8%D7%A0%D7%A2%D7%A8_%D7%94%D7%99%D7%99%D7%96%D7%A0%D7%91%D7%A2%D7%A8%D7%92" title="ווערנער הייזנבערג – идиш тілі" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ווערנער הייזנבערג" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="идиш тілі" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – йоруба тілі" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="йоруба тілі" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%BB%B4%E5%B0%94%E7%BA%B3%C2%B7%E6%B5%B7%E6%A3%AE%E5%A0%A1" title="维尔纳·海森堡 – қытай тілі" lang="zh" hreflang="zh" data-title="维尔纳·海森堡" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="қытай тілі" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Werner Heisenberg" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B5%B7%E6%A3%AE%E5%A0%A1" title="海森堡 – кантон тілі" lang="yue" hreflang="yue" data-title="海森堡" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантон тілі" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q40904#sitelinks-wikipedia" title="Тіларалық сілтемелерді өңдеу" class="wbc-editpage">Сілтемелерді өңдеу</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ат кеңістіктері"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Мазмұн бетін көру [c]" accesskey="c"><span>Бет</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83:%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" rel="discussion" title="Мағлұмат бетті талқылау [t]" accesskey="t"><span>Талқылау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Тіл нұсқасын ауыстыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">kk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Көріністер"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3"><span>Оқу</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit" title="Бұл бетті өңдеу [v]" accesskey="v"><span>Өңдеу</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit" title="Бұл беттің қайнар мәтінін өңдеу [e]" accesskey="e"><span>Қайнарын өңдеу</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=history" title="Бұл беттін соңғы нұсқалары. [h]" accesskey="h"><span>Өңделу тарихы</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Құралдар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Құралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Құралдар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">жасыру</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Әрекеттер </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3"><span>Оқу</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit" title="Бұл бетті өңдеу [v]" accesskey="v"><span>Өңдеу</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit" title="Бұл беттің қайнар мәтінін өңдеу [e]" accesskey="e"><span>Қайнарын өңдеу</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=history"><span>Өңделу тарихы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Жалпы </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%9C%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" title="Мұнда сілтейтін барлық бет тізімі [j]" accesskey="j"><span>Мұнда сілтейтін беттер</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%A1%D1%96%D0%BB%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%96%D2%A3_%D3%A9%D0%B7%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3" rel="nofollow" title="Осы жерден сілтенген беттердің жуықтағы өзгерістері [k]" accesskey="k"><span>Қатысты өзгерістер</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Барлық арнайы беттер тізімі [q]" accesskey="q"><span>Арнайы беттер</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&oldid=3336428" title="Мына беттің осы нұсқасының тұрақты сілтемесі"><span>Тұрақты сілтеме</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=info" title="Бұл бет туралы көбірек мәлімет"><span>Бет ақпараты</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:CiteThisPage&page=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&id=3336428&wpFormIdentifier=titleform" title="Бұл беттен қалай дәйексөз алуға болатыны туралы мәлімет"><span>Беттен дәйексөз алу</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fkk.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2592%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25BD%25D0%25B5%25D1%2580_%25D0%2593%25D0%25B5%25D0%25B9%25D0%25B7%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B1%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B3"><span>URL мекенжайын қысқарту</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:QrCode&url=https%3A%2F%2Fkk.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2592%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25BD%25D0%25B5%25D1%2580_%25D0%2593%25D0%25B5%25D0%25B9%25D0%25B7%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B1%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B3"><span>QR код жүктеу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-electronpdfservice-sidebar-portlet-heading" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-electronpdfservice-sidebar-portlet-heading" > <div class="vector-menu-heading"> Баспа/экспорт </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="electron-print_pdf" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:DownloadAsPdf&page=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=show-download-screen"><span>PDF ретінде жүктеп алу</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="javascript:print();" rel="alternate" title="Бұл беттің басып шығаруға арналған нұсқасы [p]" accesskey="p"><span>Басып шығару нұсқасы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Басқа жобаларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" hreflang="en"><span>Ортаққор</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q40904" title="Сілтеме дерек қойма данасымен байланысқан [g]" accesskey="g"><span>Уикидерек элементі</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Көрініс"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Көрініс</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">бүйірлік тақтаға жылжыту</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">жасыру</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="kk" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%80%D0%B5%D1%82:Bundesarchiv_Bild183-R57262,_Werner_Heisenberg.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg" decoding="async" width="220" height="349" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg 2x" data-file-width="497" data-file-height="789" /></a><figcaption>Heisenberg (1933)</figcaption></figure> <p><b>Вернер Карл Гейзенберг</b>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D1%96%D1%81_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96" title="Неміс тілі">нем.</a> <span lang="de"><i>Werner Karl Heisenberg</i></span> (5.12.1901<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, Вюрцбург — 1976, <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8E%D0%BD%D1%85%D0%B5%D0%BD" title="Мюнхен">Мюнхен</a>) — <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D1%96%D1%81" class="mw-redirect" title="Неміс">неміс</a> физигі, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D0%BC%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Кванттық механика">кванттық механиканың</a> негізін салушылардың бірі. <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8E%D0%BD%D1%85%D0%B5%D0%BD" title="Мюнхен">Мюнхен</a> (<a href="/wiki/1923" class="mw-redirect" title="1923">1923</a>) және Геттинген (1924) университеттерін бітірген. <a href="/wiki/1927" class="mw-redirect" title="1927">1927</a> — <a href="/wiki/1941_%D0%B6." class="mw-redirect" title="1941 ж.">1941 ж.</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%BF%D1%86%D0%B8%D0%B3_%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лейпциг университеті (мұндай бет жоқ)">Лейпциг университетінің</a> профессоры, <a href="/wiki/1941" class="mw-redirect" title="1941">1941</a> — <a href="/wiki/1945_%D0%B6." class="mw-redirect" title="1945 ж.">1945 ж.</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D1%80_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кайзер Вильгельм (мұндай бет жоқ)">Кайзер Вильгельмнің</a> Физика институтының директоры және Берлин университетінің профессоры, <a href="/wiki/1946" class="mw-redirect" title="1946">1946</a> — <a href="/wiki/1958_%D0%B6." class="mw-redirect" title="1958 ж.">1958 ж.</a> Физика институтының директоры және <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BD_%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Геттинген университеті (мұндай бет жоқ)">Геттинген университетінің</a> профессоры болды. Ал <a href="/wiki/1958_%D0%B6%D1%8B%D0%BB" title="1958 жыл">1958 жылдан</a> Физика және астрофизика институтының директоры және Мюнхен университетінің профессоры. </p><p>Оның ғылыми-зерттеу еңбектері кванттық механикаға, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кванттық электрдинамика (мұндай бет жоқ)">кванттық электрдинамикасына</a>, өрістің релятивистік <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%82%D1%8B%D2%9B_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кванттық теория (мұндай бет жоқ)">кванттық теориясына</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%B4%D1%80%D0%BE" class="mw-disambig" title="Ядро">ядро</a> теориясына, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%82%D1%96%D0%BA_%D2%9B%D2%B1%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Магниттік құбылыстар (мұндай бет жоқ)">магниттік құбылыстарға</a>, ғарыштық сәулелер <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Физика">физикасына</a>, <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82" title="Элемент">элементар</a> бөлшектер теориясына, жаратылыстану ғылымының философиясына арналған. Гейзенберг 1925 ж. Н. <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бормен (мұндай бет жоқ)">Бормен</a> бірге кванттық механиканың алғашқы нұсқасы — <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%86%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%BC%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Матрицалық механика (мұндай бет жоқ)">матрицалық механика</a> теориясын жасады. <a href="/wiki/1927_%D0%B6." class="mw-redirect" title="1927 ж.">1927 ж.</a> микробөлшектің импульсі мен координаты арасындағы байланысты өрнектейтін — анықталмағандық принципін ашты. Ол <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%82%D1%96%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ферромагниттік теориясы (мұндай бет жоқ)">ферромагниттік теориясын</a>, сондай-ақ, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D3%A9%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D3%99%D1%81%D0%B5%D1%80" title="Алмаспалы өзара әсер">алмаспалы өзара әсер</a> теориясын жетілдірді. Гейзенберг — атом ядросының моделіне, өрістің квантталу сұлбасына арналған бірқатар еңбектердің авторы. <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нобель (мұндай бет жоқ)">Нобель</a> сыйлығының лауреаты (1932)<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Отбасы_және_хоббиі"><span id=".D0.9E.D1.82.D0.B1.D0.B0.D1.81.D1.8B_.D0.B6.D3.99.D0.BD.D0.B5_.D1.85.D0.BE.D0.B1.D0.B1.D0.B8.D1.96"></span>Отбасы және хоббиі</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=1" title="Бөлімді өңдеу: Отбасы және хоббиі" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=1" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Отбасы және хоббиі"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1937 жылы қаңтарда Гейзенберг Берлиндегі экономика профессорының қызы Элизабет Шумахермен (Элизабет Шумахер, 1914-1998) жас қызбен кездесті және сәуір айында оған үйленді. Келесі жылы олардың отбасында Вольфганг пен Анна-Мария есімді егіздер дүниеге келді. Олардың барлығы жеті баласы болды, олардың кейбіреулері ғылымға қызығушылық танытты: Мартин (ағылш. Martin Heisenberg) генетик болды, Йохен (ағылш. Jochen Heisenberg) — физик, ал Анна-Мария және Верена — физиологтар<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Гейзенбергтің музыкалық дарыны болды, алдымен виолончельде ойнады, жас кезінде пианист Питер Дорфингерден фортепиано сабақтарын алды. Ол камералық музыка ұжымдарында жақсы ойнады және танымал болды<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Тіпті 1966 жылы 3 шілдеде Мюнхендегі үйінде әуесқой оркестрмен және Гейзенбергпен бірге Моцарттың фортепиано концертінің рекорды бар<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Өмірбаяны"><span id=".D3.A8.D0.BC.D1.96.D1.80.D0.B1.D0.B0.D1.8F.D0.BD.D1.8B"></span>Өмірбаяны</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=2" title="Бөлімді өңдеу: Өмірбаяны" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=2" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Өмірбаяны"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Жас_жылдары_(1901-1920)"><span id=".D0.96.D0.B0.D1.81_.D0.B6.D1.8B.D0.BB.D0.B4.D0.B0.D1.80.D1.8B_.281901-1920.29"></span>Жас жылдары (1901-1920)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=3" title="Бөлімді өңдеу: Жас жылдары (1901-1920)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=3" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Жас жылдары (1901-1920)"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> Вернер Гейзенберг Вюрцбургте ортағасырлық және қазіргі грек филологиясының профессоры Август Гейзенберг пен Мюнхендегі Максимилиан гимназиясының (Maximilian gymnasium) директорының қызы Анни Веклейн (Annie Wecklein) отбасында дүниеге келді. Ол отбасындағы екінші бала болды, оның үлкен ағасы Эрвин (1900-1965) кейіннен химик ғалым болды. 1910 жылы отбасы Мюнхенге көшті, онда Вернер мектепте оқып, математика, физика және грамматикада жетістіктерге жетті. Оның оқуы 1918 жылдың көктемінде, оны және басқа 16 жастағы жасөспірімдерді фермаға көмекші жұмыстарға жіберген кезде үзілді. Осы уақытта ол философияға қатты қызығушылық танытты, Платон мен Кантты оқыды<sup id="cite_ref-:0_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Бірінші дүниежүзілік соғыс аяқталғаннан кейін ел мен қала белгісіз жағдайға тап болып, билік бір саяси топтан екіншісіне өтті. 1919 жылдың көктемінде Гейзенберг жаңа Бавария Үкіметінің қалаға кірген әскерлеріне көмектесіп, біраз уақыт вестов ретінде қызмет етті<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Содан кейін ол жастар қозғалысына қатысты, оған қатысушылар заттардың қолданыстағы тәртібіне, ескі дәстүрлер мен алалаушылықтарға наразы болды<sup id="cite_ref-:0_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Гейзенбергтің өзі осындай жастардың кездесулерінің бірі туралы осылай еске алды:</p><blockquote><p>Пафос бүгін бізге жат болып көрінетін көптеген сөздер айтылды. Біз үшін ең маңыздысы — халқымыздың немесе бүкіл адамзаттың тағдыры; қаза тапқандардың құрбандыққа шалынатын өлімі жеңіліспен мағынасыз ба; жастардың өз өмірін құндылықтар туралы өз идеяларына сәйкес құруға құқығы бар ма; ғасырлар бойы адамдардың өмірін реттеп келген салмақты, өзіне адалдық немесе ескі формалар — мұның бәрі туралы құмарлықпен айтылды және дауласты. Мен бұл пікірталастарға қатысу үшін барлық мәселелер бойынша тым тартындым, бірақ оларды қайта-қайта тыңдадым…<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote><p>Алайда, бұл кезде оған басты қызығушылық саясат, философия немесе музыка емес (Гейзенберг дарынды пианист болған және Феликс Блохтың естеліктері бойынша аспапта бірнеше сағат бойы жаттыға алатын<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), бірақ оны қызықтырған математика мен физика. Ол оларды негізінен өз бетінше оқыды және оның мектеп курсынан тыс білімі гимназиядағы қорытынды емтихандардың нәтижелері бойынша ерекше атап өтілді<sup id="cite_ref-:2_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ұзақ ауру кезінде ол Герман Вейлдің «Кеңістік, уақыт және материя» кітабын оқып, математикалық әдістер мен олардың қосымшаларының күшіне таңданып, 1920 жылдың жазында Мюнхен университетінде математиканы оқуға шешім қабылдап оқуға түседі. Алайда, математика профессоры Фердинанд фон Линдеман жаңадан келген адамды өзінің семинарына қатыстырмайды, және Гейзенберг әкесінің кеңесі бойынша әйгілі теориялық физик Арнольд Соммерфельдке жүгінді. Ол бірден Вернерді өз тобына қабылдауға келісті, онда жас Вольфганг Паули жұмыс істеді, ол көп ұзамай Гейзенбергтің жақын досы болды<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Мюнхен_—_Гёттинген_—_Копенгаген_(1920—1927)"><span id=".D0.9C.D1.8E.D0.BD.D1.85.D0.B5.D0.BD_.E2.80.94_.D0.93.D1.91.D1.82.D1.82.D0.B8.D0.BD.D0.B3.D0.B5.D0.BD_.E2.80.94_.D0.9A.D0.BE.D0.BF.D0.B5.D0.BD.D0.B3.D0.B0.D0.B3.D0.B5.D0.BD_.281920.E2.80.941927.29"></span>Мюнхен — Гёттинген — Копенгаген (1920—1927)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=4" title="Бөлімді өңдеу: Мюнхен — Гёттинген — Копенгаген (1920—1927)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=4" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Мюнхен — Гёттинген — Копенгаген (1920—1927)"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Зоммерфельдтің басшылығымен Гейзенберг «Ескі кванттық теория» деп аталатын бағытта жұмыс істей бастады. 1922-1923 жылдың қысын Зоммерфельд Висконсин университетінде (АҚШ) өткізіп, оқушысына Макс Борнның басшылығымен Геттингенде жұмыс істеуге кеңес берді. Осылайша екі ғалымның жемісті ынтымақтастығы басталды. Айта кету керек, Гейзенберг Геттингенде 1922 жылы маусымда Нильс Бор оқыған «Боровской фестивалі» деп аталатын жаңа атом физикасы туралы дәрістер сериясы кезінде болған. Жас физик тіпті әйгілі даниялықпен танысып, серуендеп кезінде онымен әңгімелескен. Кейіннен Гейзенбергтің өзі еске түсіргендей, бұл әңгіме оның көзқарасы мен ғылыми мәселелерді шешуге деген көзқарасын қалыптастыруға үлкен әсер етті. Ол осылайша өз өміріндегі әртүрлі әсерлердің рөлін анықтаған: «Зоммерфельдтен мен оптимизмді, геттингендіктерден математиканы, ал Бордан физиканы үйрендім»<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Гейзенберг 1923 жылдың жазғы семестрінде Мюнхенге оралды. Осы уақытқа дейін ол гидродинамиканың кейбір негізгі мәселелеріне арналған диссертация дайындады. Бұл тақырыпты Зоммерфельд ұсынды, ол классикалық тақырып қорғауды жеңілдетеді деп сенді. Алайда, диссертациядан басқа, философия докторы дәрежесін алу үшін үш пән бойынша ауызша емтихан тапсыру қажет болды. Гейзенберг үшін ол аса назар аудармайтын эксперименттік физика сынағы қиын болды. Нәтижесінде ол профессор Вильгельм Виннің бірде-бір сұрағына жауап бере алмады (фабри-перот интерферометрінің рұқсат етілген күші, микроскоп, телескоп және қорғасын аккумуляторының жұмыс принципі туралы), бірақ Зоммерфельдтің шапағатының арқасында оған әлі де дәреже беру үшін жеткілікті ең төменгі баға берілді<sup id="cite_ref-:3_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p> 1923 жылдың күзінде Гейзенберг Геттингенге Борнға оралды, ол оған қосымша көмекші орынға ие болды. Борн өзінің жаңа қызметкерін келесідей сипаттады:</p><blockquote><p>Ол қарапайым шаруа жігітіне ұқсайтын, қысқа, ақшыл шашы, мөлдір, жанды көздері және сүйкімді көрінісі бар. Ол өзінің көмекші міндеттерін Паулиден гөрі байыпты орындады және маған үлкен көмек көрсетті. Оның түсініксіз жылдамдығы мен түсіну өткірлігі оған көп күш жұмсамай-ақ үлкен жұмыс жасауға мүмкіндік берді<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</p></blockquote><p>Геттингенде жас ғалым Зееман эффектісі теориясы және басқа кванттық мәселелер бойынша жұмысын жалғастырды және келесі жылы дәріс оқуға ресми құқықпен тұрақтандыру процедурасынан өтті. 1924 жылдың күзінде Гейзенберг алғаш рет Копенгагенге Нильс Бордың басшылығымен жұмыс істеуге келді. Ол сондай-ақ Хендрик Крамерспен тығыз жұмыс істей бастады, дисперсияның кванттық теориясы бойынша бірлесіп мақала жазды. </p><p>1925 жылдың көктемінде Гейзенберг Геттингенге оралды және келесі бірнеше айда алғашқы логикалық келісілген кванттық теорияны — матрицалық механиканы құруда шешуші прогреске қол жеткізді. Әрі қарай теорияның формализмі Борн мен Паскуаль Джорданның қатысуымен жетілдірілді. Теорияның тағы бір тұжырымдамасы — толқындық механика — Эрвин Шредингер берген және көптеген нақты қосымшалардың пайда болуын да, теорияның физикалық негіздерін терең зерттеуді де ынталандырды. Бұл қызметтің нәтижелерінің бірі 1927 жылдың басында тұжырымдалған Гейзенбергтің белгісіздік принципі болды<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>1926 жылы мамырда Гейзенберг Данияға қоныс аударып, Копенгагендегі университет доценті және ассистент Нильс Бор міндеттерін бастады. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Лейпциг_—_Берлин_(1927—1945)"><span id=".D0.9B.D0.B5.D0.B9.D0.BF.D1.86.D0.B8.D0.B3_.E2.80.94_.D0.91.D0.B5.D1.80.D0.BB.D0.B8.D0.BD_.281927.E2.80.941945.29"></span>Лейпциг — Берлин (1927—1945)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=5" title="Бөлімді өңдеу: Лейпциг — Берлин (1927—1945)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=5" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Лейпциг — Берлин (1927—1945)"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> Гейзенбергтің ғылыми еңбегін мойындау Лейпциг пен Цюрихтен келген профессор лауазымына шақыруларға әкелді. Ғалым Лейпцигті таңдады, онда Питер Дебай университеттің физика институтының директоры болып жұмыс істеді және 1927 жылы қазанда теориялық физика профессоры болды. Оның басқа әріптестері Грегор Вентцель мен Фридрих Хунд болды, ал бірінші көмекші Гидо Бек болды. Гейзенберг факультетте көптеген міндеттерді атқарды, теориялық физика бойынша дәрістер оқыды, атом теориясы бойынша апта сайынғы семинар ұйымдастырды, ол ғылыми мәселелерді қарқынды талқылаумен ғана емес, сонымен қатар достық шай ішумен де қатар жүрді, кейде үстел теннисі жарыстарына біртіндеп ағылды (жас профессор өте жақсы және үлкен толқумен ойнады). Сонымен қатар, ғалымның өмірбаяны Невилл Мотт пен Рудольф Пайерлс атап өткендей, ерте атақ Гейзенбергтің жеке қасиеттеріне іс жүзінде әсер еткен жоқ:</p><blockquote><p>Егер ол өзін байыпты қабылдай бастаса және физиканың бет-әлпетін өзгертетін кем дегенде екі шешуші қадам жасағаннан кейін және жас кезінде профессор мәртебесін алғаннан кейін аздап өзін көтергенде, оны ешкім айыптамас еді, бұл көптеген ескі және маңызды емес адамдарды да маңызды сезінуге мәжбүр етті, бірақ ол сол күйінде қалды — бейресми және көңілді, ерке дерлік және ұялшақтықпен шектесетін қарапайымдылыққа ие<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</p></blockquote><p>Лейпцигте Гейзенбергтің алғашқы оқушылары пайда болды және көп ұзамай үлкен ғылыми мектеп құрылды<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Әр түрлі уақытта теориялық топтың мүшелері Феликс Блох, Уго Фано, Эрих Гюккель, Роберт Мулликен, Рудольф Пайерлс, Георг Плачек, Джон Слейтер, Эдвард Теллер, Ласло Тисса, Джон Хазбрук ван Флек, Виктор Вайскопф, Карл фон Вайцзеккер, Кларенс Зенер, Исидор Раби, Глеб Ватагин, Эрих Багге, Ганс Эйлер, Зигфрид Флюгге, Теодор Ферстер, Грета Герман, Герман Артур Ян, Фриц Заутер, Иван Супек, Харальд Вергеланд, Джанкарло Вик, Уильям Хьюстон және басқалары болды. Профессор әдетте студенттерінің жұмысының математикалық егжей-тегжейін зерттемегенімен, ол жиі зерттелетін мәселенің физикалық мәнін анықтауға көмектесті. Гейзенбергтің алғашқы студенті (және кейіннен Нобель сыйлығының лауреаты) Феликс Блох өзінің тәлімгерінің педагогикалық және ғылыми қасиеттерін былайша сипаттады:</p><blockquote><p>Егер мен оның мұғалім ретіндегі керемет қасиеттерінің бірін таңдауым керек болса, онда бұл оның кез-келген прогреске деген ерекше оң көзқарасы және осыған байланысты оны көтермелеуі болар еді. ...Гейзенбергтің таңғажайып ерекшеліктерінің бірі оның физикалық мәселеге деген көзқарасында көрсеткен қатесіз түйсігі және шешімдердің аспаннан құлағандай керемет тәсілі болды<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</p></blockquote><p>1933 жылы Гейзенберг физика бойынша Нобель сыйлығымен марапатталды, «Кванттық механиканы құрғаны үшін, оның қолданылуы, басқалармен қатар, сутектің аллотропты формаларының ашылуына әкелді»<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Өз қуанышына қарамастан, ғалым өзінің әріптестері Пол Дирак пен Эрвин Шредингердің екеуі бір сыйлық (1933 жылы) алғанына және Макс Борн Нобель комитетінің назарынан тыс қалғанына таңданыс білдірді<sup id="cite_ref-:1_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Осы уақытқа дейін Германиядағы саяси жағдай түбегейлі өзгерді: Гитлер билікке келді. Елде қалуға бел буған Гейзенберг көп ұзамай «еврей физикасы» деп аталатын қарсыластардың шабуылына ұшырады, оған кванттық механика және салыстырмалылық кірді. Алайда, 1930-1940 жылдардың басында ғалым атом ядросы теориясының, ғарыштық сәулелер физикасының, кванттық өріс теориясының мәселелерімен жемісті жұмыс жасады. 1939 жылдан бастап неміс ядролық жобасының қызметіне оның жетекшілерінің бірі ретінде қатысып, 1942 жылы Берлин университетінің физика профессоры және Кайзер Вильгельм қоғамының физика институтының жетекшісі болып тағайындалды<sup id="cite_ref-:1_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Соғыстан_кейінгі_кезең_(1946-1976)"><span id=".D0.A1.D0.BE.D2.93.D1.8B.D1.81.D1.82.D0.B0.D0.BD_.D0.BA.D0.B5.D0.B9.D1.96.D0.BD.D0.B3.D1.96_.D0.BA.D0.B5.D0.B7.D0.B5.D2.A3_.281946-1976.29"></span>Соғыстан кейінгі кезең (1946-1976)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=6" title="Бөлімді өңдеу: Соғыстан кейінгі кезең (1946-1976)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=6" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Соғыстан кейінгі кезең (1946-1976)"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Эпсилон операциясы кезінде одақтас күштер фашистік Германияда ядролық қарумен жұмыс істеген он неміс ғалымын (оның ішінде Гейзенбергті) ұстады. Ғалымдар 1945 жылдың 1 мамыры мен 30 маусымы аралығында басып алынып, Годманчестердегі (Англия, Кембридж маңындағы) тыңдау құрылғыларымен толтырылған Farm Hall ғимаратына көшірілді. Олар 1945 жылдың 3 шілдесінен 1946 жылдың 3 қаңтарына дейін немістердің атом бомбасын жасауға қаншалықты жақын екенін анықтау мақсатында ұсталды. </p><p>1946 жылдың басында полковник Блоунт (B. K. Blount), Британдық оккупация аймағының әскери Үкіметінің ғылыми бөлімінің мүшесі, Гейзенберг пен Отто Ганды Геттингенге шақырды, ол жойылған Германияда ғылымды жандандыруды бастауы керек еді. Ғалымдар алдымен ғылым Кеңесінің, содан кейін Кайзер Вильгельм қоғамының орнына келген Макс Планк қоғамының ұйымдастырушылық жұмысына көп көңіл бөлді. 1949 жылы, ГФР құрылғаннан кейін, Гейзенберг неміс ғылыми-зерттеу қауымдастығының алғашқы президенті болды, ол елдегі ғылыми жұмыстарға ықпал етуі керек еді. Атом физикасы комитетінің басшысы ретінде ол Германиядағы ядролық реакторлар бойынша жұмысты бастаушылардың бірі болды. Сонымен бірге Гейзенберг елдің Аденауэр Үкіметі жоспарлаған ядролық қаруды сатып алуына қарсы болды. 1955 жылы ол он алты Нобель сыйлығының лауреаттары қол қойған Майнау декларациясының пайда болуында және екі жылдан кейін он сегіз неміс ғалымдарының Геттинген Манифестінің пайда болуында белсенді рөл атқарды. 1958 жылы ол Линус Полинг бастаған және БҰҰ Бас хатшысына жолданған ядролық сынақтарға тыйым салу туралы үндеуге қол қойды<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Бұл қызметтің алыс нәтижесі Германияның ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылуы болды. </p><p>Гейзенберг өзінің бірқатар комитеттерінің жұмысына қатыса отырып, CERN құруды белсенді қолдады. Атап айтқанда, ол ғылыми саясат комитетінің бірінші төрағасы болды және CERN даму бағыттарын анықтаумен айналысты. Бір уақытта Гейзенберг Макс Планк қоғамының физикалық институтының директоры қызметін атқарды, ол 1958 жылы Геттингеннен Мюнхенге көшіп, физика және астрофизика институты болып өзгертілді. Ғалым бұл мекемені 1970 жылы жұмыстан кеткенге дейін басқарды. Ол өзінің ықпалын қоғам шеңберінде жаңа институттар ашу үшін пайдаланды — Карлсруэдегі ғылыми-зерттеу орталығы, Плазма физикасы институты, және Жерден тыс физика институты. 1953 жылы ол Германияда жұмыс істегісі келетін шетелдік ғалымдарды насихаттауға бағытталған Александр фон Гумбольдт қорының соғыстан кейінгі алғашқы президенті болды. Бұл қызметті жиырма жыл бойы атқарған Гейзенберг қордың автономиясы мен оның құрылымын Мемлекеттік мекемелердің бюрократиялық кемшіліктерінен босатты<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p> Көптеген әкімшілік және қоғамдық міндеттерге қарамастан, ғалым өзінің ғылыми жұмысын жалғастырды, соңғы жылдары біртұтас өріс теориясын құру әрекеттеріне назар аударды. Оның Геттинген тобының әр түрлі уақыттағы қызметкерлері қатарында Карл фон Вайцзеккер, Казухико Нишиджима, Гарри Леман (нем., Герхарт Людерс, Рейнхард Эме, Вальтер Тирринг, Бруно Зумино, Ханс-Питер Дюрр және басқалары болды. Жұмыстан кеткеннен кейін Гейзенберг негізінен жаратылыстанудың жалпы немесе философиялық мәселелері бойынша сөз сөйледі. 1975 жылы оның денсаулығы нашарлай бастады, ал 1976 жылы 1 ақпанда ғалым қайтыс болды. Атақты физик Евгений Вигнер осыған орай былай деп жазды:</p><blockquote><p>Біздің ғылымға одан да көп үлес қосқан тірі теориялық физик жоқ. Сонымен бірге ол бәріне мейірімді болды, тәкаппарлықтан айырылған және жағымды компания құрды<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</p></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ғылыми_қызметі"><span id=".D2.92.D1.8B.D0.BB.D1.8B.D0.BC.D0.B8_.D2.9B.D1.8B.D0.B7.D0.BC.D0.B5.D1.82.D1.96"></span>Ғылыми қызметі</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=7" title="Бөлімді өңдеу: Ғылыми қызметі" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=7" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Ғылыми қызметі"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ескі_кванттық_теория"><span id=".D0.95.D1.81.D0.BA.D1.96_.D0.BA.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D1.82.D1.82.D1.8B.D2.9B_.D1.82.D0.B5.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F"></span>Ескі кванттық теория</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=8" title="Бөлімді өңдеу: Ескі кванттық теория" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=8" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Ескі кванттық теория"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1920 жылдардың басында Атом физикасында «Ескі кванттық теория» деп аталатын уақыт болды, ол бастапқыда Зоммерфельд пен басқа ғалымдардың еңбектерінде дамыған Нильс Бордың идеяларына негізделген. Жаңа нәтижелерді алудың негізгі әдістерінің бірі боровской сәйкестік принципі болды. Бірқатар жетістіктерге қарамастан, көптеген мәселелер әлі қанағаттанарлық түрде шешілген жоқ, атап айтқанда бірнеше өзара әрекеттесетін бөлшектер мәселесі және кеңістіктік кванттау мәселесі. Сонымен қатар, теорияның өзі сәйкес келмеді: Ньютонның классикалық заңдарын тек электронның стационарлық орбиталарына қолдануға болады, ал олардың арасындағы ауысуды осы негізде сипаттау мүмкін болмады<sup id="cite_ref-:3_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Осы қиындықтардың барлығын жақсы білетін Зоммерфельд Гейзенбергті теориямен жұмыс істеуге қосты. Оның 1922 жылдың басында шыққан алғашқы мақаласы Зееман эффектінің феноменологиялық моделі туралы болды. Валенттік электрондармен әрекеттесетін және жартылай бүтін кванттық сандарды енгізетін атомдық омыртқаның батыл моделін ұсынған бұл жұмыс жас ғалымды бірден теориялық спектроскопияның жетекшілерінің біріне айналдырды<sup id="cite_ref-:2_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Кейінгі жұмыстарда сәйкестік принципі негізінде спектрлік сызықтардың ені мен қарқындылығы және олардың Зеемандық компоненттері талқыланды. Макс Борнмен бірге жазылған мақалалар көп электронды атомдар теориясының жалпы мәселелерін қарастырды (классикалық толқулар теориясының бөлігі ретінде), молекулалар теориясын талдады және энергиясымен ерекшеленетін молекулаішілік қозғалыстардың иерархиясын ұсынды (молекулалық айналу және тербелістер, электронды қозулар), атомдық поляризация шамаларын бағалады және жартылай бүтін кванттық сандарды енгізу қажеттілігі туралы қорытынды жасалды. Бұрыштық импульстің кванттық сандарының екі жартылай бүтін мәндерін атомның кванттық күйлеріне жатқызудан тұратын кванттық қатынастардың тағы бір модификациясы Зееманның аномальды әсерін қарастырудан туындады(кейіннен бұл модификация электронның спинінің болуымен түсіндірілді). Бұл жұмыс, Борнның ұсынысы бойынша, Habilitationsschrift ретінде қызмет етті, бұл Гейзенбергтің Геттинген университетінде 22 жасында алған хабилитациясының негізі<sup id="cite_ref-:3_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-:3-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Копенгагенде жазылған Хендрик Крамерспен бірлескен жұмыс Борн мен Крамерстің соңғы нәтижелерін қорытындылайтын дисперсия теориясының тұжырымдамасын қамтыды. Оның нәтижесі жоғары және төмен күйлерге ауысу мүмкіндігін ескере отырып, берілген стационарлық күйдегі атомның поляризациялануы үшін дисперсиялық формулалардың кванттық-теориялық аналогтарын алу болды. 1925 жылдың басында шыққан бұл маңызды жұмыс кванттық механиканың алғашқы тұжырымдамасының тікелей ізашары болды<sup id="cite_ref-:4_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-:4-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Матрицалық_механиканы_құру"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.82.D1.80.D0.B8.D1.86.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D2.9B_.D0.BC.D0.B5.D1.85.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D2.9B.D2.B1.D1.80.D1.83"></span>Матрицалық механиканы құру</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=9" title="Бөлімді өңдеу: Матрицалық механиканы құру" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=9" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Матрицалық механиканы құру"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Гейзенберг классикалық физика шеңберіндегі әрбір нақты есепті шешуді, содан кейін сәйкестік принципі арқылы кванттық тілге аударуды талап ететін теорияның күйіне қанағаттанбады. Бұл тәсіл әрқашан нәтиже бермеді және көбінесе зерттеушінің түйсігіне байланысты болды. Қатаң және логикалық үйлесімді формализмді алу үшін 1925 жылдың көктемінде Гейзенберг бұрынғы сипаттамадан бас тартуға шешім қабылдады, оны бақыланатын шамалар деп аталатын сипаттамамен алмастырды. Бұл идея Альберт Эйнштейннің жұмысының әсерінен пайда болды, ол бақыланбайтын ньютондық абсолютті уақыттың орнына релятивистік уақыт анықтамасын берді. (Алайда, 1926 жылдың сәуірінде Эйнштейн Гейзенбергпен жеке сұхбатында қандай шамаларды байқауға болатынын және қайсысы байқалмайтынын анықтайтын теория екенін байқады<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.) Гейзенберг атомдағы электронның орны мен импульсі туралы классикалық түсініктерден бас тартты және оптикалық эксперименттен анықтауға болатын тербелістердің жиілігі мен амплитудасын қарастырды. Ол бұл шамаларды күрделі сандар жиынтығы ретінде ұсынып, оларды көбейту ережесін бере алды, ол коммутативті емес болып шықты, содан кейін ангармоникалық осциллятор мәселесіне әзірленген әдісті қолданды. Бұл ретте гармоникалық осциллятордың ерекше жағдайы үшін "нөлдік энергия"деп аталатын нәрсенің болуы табиғи түрде жүрді. Осылайша, сәйкестік принципі дамыған математикалық схеманың негіздеріне енгізілді<sup id="cite_ref-:4_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-:4-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Гейзенберг бұл мәселені 1925 жылы маусымда гельголанд аралында шешті, онда ол шөп безгегінен айығып кетті. Геттингенге оралғаннан кейін ол өзінің нәтижелерін «Кинематикалық және механикалық қатынастардың кванттық теориялық түсіндірмесі туралы» мақаласында сипаттап, оны Вольфганг Паулиге жіберді. Соңғысының мақұлдауын алғаннан кейін, Гейзенберг бұл жұмысты Борнға 1925 жылы 29 шілдеде алған Zeitschrift für Physik журналында жариялау үшін берді. Көп ұзамай Борн физикалық шамаларды білдіретін сандар жиынтығы матрицалардан басқа ештеңе емес екенін түсінді, ал оларды көбейтудің Гейзенберг ережесі матрицаларды көбейту ережесі болып табылады. </p><p>Жалпы алғанда, матрицалық механиканы матрицалардың математикалық формализмімен әлсіз таныс және теорияның ерекше абстрактілігінен қорқатын физикалық қауымдастықтың пассивті қабылдауы күтті. Тек кейбір ғалымдар Гейзенбергтің мақаласына мұқият назар аударды. Сонымен, Нильс Бор оны бірден жоғары бағалап, «Механика мен математиканы өзара ынталандырудың жаңа дәуірі басталды» деп мәлімдеді. Матрицалық механиканың алғашқы қатаң тұжырымдамасын Бор Мен Паскуал Джордан 1925 жылы қыркүйекте аяқталған «Кванттық механика туралы» бірлескен жұмысында берді. Олар координаталық және импульстік матрицалар үшін іргелі ауыстыру қатынасын (кванттық шарт) алды. Көп ұзамай Гейзенберг осы зерттеулерге қосылды, нәтижесінде 1925 жылы қарашада аяқталған әйгілі «үш жұмыс» (Drei-Männer Arbeit) аяқталды. Онда матрицалық механика шеңберіндегі есептерді шешудің жалпы әдісі ұсынылды, атап айтқанда еркіндік дәрежелерінің ерікті саны бар жүйелер қарастырылды, канондық түрлендірулер енгізілді, толқулардың кванттық механикалық теориясының негіздері берілді, бұрыштық импульсті кванттау мәселесі шешілді, іріктеу ережелері және басқа да бірқатар мәселелер талқыланды<sup id="cite_ref-:4_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-:4-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p> Матрицалық механиканың одан әрі модификациялары екі негізгі бағыт бойынша жүрді: Борн мен Норберт Винер жүзеге асырған оператор түріндегі матрицаларды жалпылау және теорияны алгебралық түрде ұсыну (Гамильтон формализмінің бөлігі ретінде), өрістендіру Диракта болы<sup id="cite_ref-:5_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-:5-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Соңғысы көптеген жылдар өткен соң Атом физикасын одан әрі дамыту үшін матрицалық механиканың пайда болуы қаншалықты ынталандырылғанын еске түсірді:</p><blockquote><p>Менде Вернер Гейзенбергтің жанкүйері болудың ең жақсы себептері бар. Біз бір уақытта оқыдық, құрдастар болдық және сол мәселеде жұмыс істедік. Гейзенберг менде сәтсіздіктер болған жерде жетістікке жетті. Осы уақытқа дейін көптеген спектроскопиялық материалдар жиналды және Гейзенберг оның лабиринтінде дұрыс жолды тапты. Осыны жасай отырып, ол теориялық физиканың алтын ғасырын бастады және көп ұзамай бірінші дәрежелі жұмыстарды орындауға мүмкіндік алды тіпті екінші дәрежелі студент<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</p></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Белгісіздік_қатынасы"><span id=".D0.91.D0.B5.D0.BB.D0.B3.D1.96.D1.81.D1.96.D0.B7.D0.B4.D1.96.D0.BA_.D2.9B.D0.B0.D1.82.D1.8B.D0.BD.D0.B0.D1.81.D1.8B"></span>Белгісіздік қатынасы</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=10" title="Бөлімді өңдеу: Белгісіздік қатынасы" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=10" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Белгісіздік қатынасы"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1926 жылдың басында Эрвин Шредингердің толқындық механикадағы жұмыстары баспадан шыға бастады, ол атомдық процестерді үздіксіз дифференциалдық теңдеулердің әдеттегі түрінде сипаттады және көп ұзамай матрицалық формализмге математикалық тұрғыдан ұқсас болып шықты. Гейзенберг жаңа теорияны, әсіресе оның электр зарядын тасымалдайтын нақты толқындармен айналысатын алғашқы түсіндірмесін сынға алды<sup id="cite_ref-:5_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-:5-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Тіпті толқындық функцияның борновалық ықтималдық интерпретациясының пайда болуы формализмнің өзін түсіндіру мәселесін шешпеді, яғни онда қолданылатын ұғымдардың мағынасын нақтылау. Бұл мәселені шешу қажеттілігі әсіресе 1926 жылдың қыркүйегінде, Шредингердің Копенгагенге сапарынан кейін айқын болды, онда ол бор мен Гейзенбергпен ұзақ пікірталастарда Атом құбылыстарының үздіксіздігінің суретін қорғады және дискреттілік пен кванттық секірістер туралы түсініктерді сынға алды<sup id="cite_ref-:6_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-:6-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Гейзенберг талдауының бастапқы нүктесі классикалық ұғымдарды (мысалы, «координат» және «импульс») микрофизикада қолдану үшін, салыстырмалылық теориясы кеңістік пен уақыт ұғымдарын қалай реттегені сияқты, сол арқылы Лоренц түрлендірулерінің формализміне мән беру қажеттілігін түсіну болды. Жағдайдан шығудың жолын ол математикалық тұрғыдан белгісіздік қатынасы түрінде көрсетілген классикалық ұғымдарды қолдануға шектеу қоюдан тапты: «позиция неғұрлым дәл анықталса, импульс соғұрлым аз белгілі болады және керісінше». Ол өзінің қорытындыларын гамма-микроскоппен әйгілі ой экспериментімен көрсетті. Алынған нәтижелерді Гейзенберг Паулидің 14 беттік хатында атап өтті, ол оларды жоғары бағалады. Норвегиядағы демалыстан оралған Бор толық қанағаттанбады және бірқатар ескертулер айтты, бірақ Гейзенберг бордың постскриптіндегі ұсыныстарын айта отырып, мәтініне өзгертулер енгізуден бас тартты. Белгісіздік принципін егжей-тегжейлі баяндайтын «Кванттық теориялық кинематика мен механиканың көрнекі мазмұны туралы» мақаланы 1927 жылы 23 наурызда Zeitschrift für Physik редакциясы алды<sup id="cite_ref-:6_28-1" class="reference"><a href="#cite_note-:6-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Белгісіздік принципі кванттық механиканы түсіндіруді дамытуда маңызды рөл атқарып қана қоймай, бірқатар философиялық мәселелерді көтерді. Бор оны бір уақытта дамыған қосымша ұғыммен байланыстырды: ол белгісіздік қатынастарын өзара алып тастайтын (қосымша) ұғымдарды қолдануға болатын шектің математикалық көрінісі ретінде түсіндірді<sup id="cite_ref-:7_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-:7-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Сонымен қатар, Гейзенбергтің мақаласы физиктер мен философтардың назарын өлшеу тұжырымдамасына, сондай-ақ автор ұсынған себептілік туралы жаңа, ерекше түсінікке аударды: <i>«... себептілік Заңының күшті тұжырымдамасында: «егер сіз бүгінді дәл білсеңіз, болашақты болжай аласыз», қорытынды емес, алғышарт дұрыс емес. Біз, негізінен, қазіргі уақытты барлық бөлшектерден біле алмаймыз»</i><sup id="cite_ref-:7_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-:7-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Кейінірек, 1929 жылы ол кванттық механиканың «Копенгаген интерпретациясы» деп аталатын негізгі ұғымдардың біріне айналған «Толқындық пакеттің құлдырауы» терминін кванттық теорияға енгізді<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Кванттық_механиканың_қосымшалары"><span id=".D0.9A.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D1.82.D1.82.D1.8B.D2.9B_.D0.BC.D0.B5.D1.85.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D2.9B.D0.BE.D1.81.D1.8B.D0.BC.D1.88.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Кванттық механиканың қосымшалары</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=11" title="Бөлімді өңдеу: Кванттық механиканың қосымшалары" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=11" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Кванттық механиканың қосымшалары"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ғылыми қауымдастық бірден мойындаған кванттық механиканың пайда болуы (алдымен матрицада, содан кейін толқын түрінде) кванттық көріністердің дамуында, бірқатар нақты мәселелерді шешуде жылдам ілгерілеуді ынталандырды. Гейзенбергтің өзі 1926 жылы наурызда Джорданмен бірге Гаудсмит пен Уленбектің электронды спин гипотезасын қолдана отырып, зееманның аномальды әсерін түсіндіретін мақаланы аяқтады. Шредингер формализмін қолдана отырып жазылған кейінгі жұмыстарда ол бірнеше бөлшектердің жүйелерін қарастырды және гелий спектрлерінің (пара - және ортогелий терминдері), литий иондарының, диатомдық молекулалардың ерекшеліктерін түсіну үшін күй симметриясының маңыздылығын көрсетті, бұл сутектің екі аллотропты формасы — орто - және паравододтың бар екендігі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік берді.Шын мәнінде, Гейзенберг Паули принципін қанағаттандыратын жүйелер үшін Ферми — Дирак статистикасына дербес келді<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>1907 жылы Пьер Вейс енгізген «молекулалық өріс» деп аталатын нәрсені түсіндіру үшін электрондар арасындағы алмасу күштері туралы түсінікті қолдана отырып, 1928 жылы Гейзенберг ферромагнетизмнің кванттық теориясының негізін қалады (Гейзенберг моделі). Бұл ретте толқындық функцияның кеңістіктік бөлігінің симметриясын анықтайтын және осылайша электрондардың кеңістіктік таралуына және олардың арасындағы электростатикалық өзара әрекеттесуге әсер ететін электрондардың спиндерінің салыстырмалы бағыты шешуші рөл атқарды. 1940 жылдардың екінші жартысында Гейзенберг электрондар арасындағы электростатикалық өзара әрекеттесуді ғана қарастыратын асқын өткізгіштік теориясын құруға сәтсіз әрекет жасады. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Кванттық_электродинамика"><span id=".D0.9A.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D1.82.D1.82.D1.8B.D2.9B_.D1.8D.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.82.D1.80.D0.BE.D0.B4.D0.B8.D0.BD.D0.B0.D0.BC.D0.B8.D0.BA.D0.B0"></span>Кванттық электродинамика</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=12" title="Бөлімді өңдеу: Кванттық электродинамика" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=12" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Кванттық электродинамика"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1927 жылдың аяғынан бастап Гейзенбергтің басты міндеті квантталған электромагниттік өрістің болуын ғана емес, оның релятивистік зарядталған бөлшектермен өзара әрекеттесуін ескеретін кванттық электродинамиканы құру болды. 1928 жылдың басында пайда болған релятивистік электронға арналған Дирак теңдеуі, бір жағынан, дұрыс жолды көрсетті, бірақ екінші жағынан, шешілмейтін болып көрінетін бірқатар проблемаларды тудырды — бөлшектердің массасына шексіз үлкен қоспаның пайда болуымен байланысты электронның өзіндік энергетикалық проблемасы және теріс энергетикалық күйлер проблемасы. Гейзенберг Паулимен бірге жүргізген зерттеу тығырыққа тірелді және ол оны ферромагнетизм теориясымен біраз уақытқа тастап кетті. 1929 жылдың басында ғана олар сол жылдың наурыз айында аяқталған мақалада баяндалған релятивистік теорияның жалпы схемасын құруда алға жылжи алды. Ұсынылған схема релятивистік-инвариантты лагранжды қамтитын классикалық өріс теориясын кванттау процедурасына негізделген. Ғалымдар бұл формализмді электромагниттік өріс пен өзара әрекеттесетін материя толқындарын қамтитын жүйеге қолданды. 1930 жылы шыққан келесі мақалада олар белгілі математик Герман Вейлмен қарым-қатынастан алынған симметрия ойларын қолдана отырып, теорияны едәуір жеңілдетті. Бұл, ең алдымен, бастапқы тұжырымдаманың кейбір жасанды құрылымдарынан құтылуға мүмкіндік беретін калибрлеу инварианттылығы туралы ойларға қатысты болды<sup id="cite_ref-:8_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-:8-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Гейзенберг пен Паулидің кванттық электродинамиканы құру әрекеті атом теориясының шекараларын едәуір кеңейтіп, бірқатар белгілі нәтижелерді қамтығанымен, ол нүктелік электронның шексіз меншікті энергиясымен байланысты дивергенцияларды жоя алмады. Кейінірек бұл мәселені шешуге бағытталған барлық әрекеттер, соның ішінде кеңістікті кванттау (тор моделі) сияқты түбегейлі әрекеттер сәтті болмады. Шешім кейінірек қайта құру теориясының бөлігі ретінде табылды<sup id="cite_ref-:8_32-1" class="reference"><a href="#cite_note-:8-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>1932 жылдан бастап Гейзенберг ғарыштық сәулелер құбылысына көп көңіл бөлді, оның пікірінше, теориялық түсініктерді байыпты тексеруге мүмкіндік берді. Дәл ғарыштық сәулеленуде Карл Андерсон бұрын Дирак болжаған позитронды тапты (Дирактың «тесігі»). 1934 жылы Гейзенберг кванттық электродинамиканың формализміне позитрондарды қосу арқылы тесіктер теориясын дамытты. Осылайша, ол, Дирак сияқты, вакуумдық поляризация құбылысының бар екендігін тұжырымдады және 1936 жылы Ганс Эйлермен бірге Максвелл теңдеулеріне осы әсерге байланысты кванттық түзетулерді есептеді (Гейзенберг — Эйлер лагранжы деп аталады)<sup id="cite_ref-:9_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-:9-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ядролық_физика"><span id=".D0.AF.D0.B4.D1.80.D0.BE.D0.BB.D1.8B.D2.9B_.D1.84.D0.B8.D0.B7.D0.B8.D0.BA.D0.B0"></span>Ядролық физика</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=13" title="Бөлімді өңдеу: Ядролық физика" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=13" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Ядролық физика"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1932 жылы Джеймс Чадвик нейтронды ашқаннан кейін көп ұзамай Гейзенберг атом ядросының протон-нейтрондық құрылымы туралы идеяны алға тартты (бұған дейін Дмитрий Иваненко дербес ұсынған) және үш мақалада осындай ядроның кванттық механикалық теориясын құруға тырысты. Бұл гипотеза алдыңғы (Протон-электронды) модельдің көптеген қиындықтарын шешкенімен, бета-ыдырау процестерінде шығарылатын электрондардың шығу тегі, ядролық бөлшектер статистикасының кейбір ерекшеліктері және нуклондар арасындағы күштердің табиғаты белгісіз болып қалды<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Гейзенберг бұл сұрақтарды ядродағы протондар мен нейтрондар арасындағы алмасу өзара әрекеттесулерінің болуын болжау арқылы нақтылауға тырысты, олар протон мен сутегі атомы арасындағы молекулалық сутегі ионын құрайтын күштерге ұқсас. Бұл өзара әрекеттесу нейтрон мен протон алмасатын электрондар арқылы жүзеге асырылуы керек деген болжам бар, бірақ бұл ядролық электрондар «дұрыс емес» қасиеттерге жатқызылуы керек еді (атап айтқанда, олар спинсіз, яғни бозондар болуы керек). Нейтрондар арасындағы өзара әрекеттесу сутегі молекуласындағы екі бейтарап атомның өзара әрекеттесуіне ұқсас сипатталған. Мұнда ғалым алғаш рет нуклондар арасындағы заряд алмасумен және ядролық күштердің заряд тәуелсіздігімен байланысты изотоптық инварианттық идеяны ұсынды. Бұл модельге ядролық күштердің қанығу әсерін анықтаған Этторе майорана одан әрі жетілдірулер енгізді<sup id="cite_ref-:10_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-:10-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>1934 жылы Энрико Ферми дамытқан бета-ыдырау теориясы пайда болғаннан кейін, Гейзенберг оны кеңейтуге кірісті және ядролық күштер электрондармен емес, электрон — нейтрино жұптарымен алмасу арқылы пайда болады деген ойды алға тартты (бұл идеяны Иваненко, Игорь Тамм және Арнольд Нордсик дербес дамытты). Рас, мұндай өзара әрекеттесудің мәні эксперимент көрсеткеннен әлдеқайда аз болды. Дегенмен, бұл модель (кейбір толықтырулармен) ядродағы нейтрондар мен протондардың өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін ауыр бөлшектердің болуын болжаған Хидеки Юкава теориясы пайда болғанға дейін басым болды<sup id="cite_ref-:10_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-:10-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. 1938 жылы Гейзенберг пен Эйлер ғарыштық сәулелерді сіңіру деректерін талдау әдістерін әзірледі және сәулелердің қатты компонентіне жататын және алдымен гипотетикалық Юкава бөлшегімен байланысты бөлшектің («мезотрон» немесе кейінірек айтқандай, мезон) өмір сүру уақытына алғашқы баға бере алды. Келесі жылы Гейзенберг бұзылу теориясын қолдануға негізделген қарапайым бөлшектердің өзара әрекеттесуінің кванттық теорияларының шектеулерін талдап, ғарыштық сәулелерде қол жеткізуге болатын жоғары энергиялар саласындағы осы теориялардан тыс мүмкіндіктерді талқылады. Бұл салада векторлық мезон теориясының бөлігі ретінде қарастырылған ғарыштық нөсерде бірнеше бөлшектердің пайда болуы мүмкін<sup id="cite_ref-:9_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-:9-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Кванттық_өріс_теориясы"><span id=".D0.9A.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D1.82.D1.82.D1.8B.D2.9B_.D3.A9.D1.80.D1.96.D1.81_.D1.82.D0.B5.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F.D1.81.D1.8B"></span>Кванттық өріс теориясы</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=14" title="Бөлімді өңдеу: Кванттық өріс теориясы" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=14" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Кванттық өріс теориясы"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1942 жылдың қыркүйегі мен 1944 жылдың мамыры аралығында жазылған үш мақала сериясында Гейзенберг кванттық өріс теориясындағы алшақтықты жоюдың түбегейлі әдісін ұсынды. Іргелі ұзындық (кеңістік кванты) идеясы оны үздіксіз Шредингер теңдеуі арқылы сипаттамадан бас тартуға итермеледі. Ғалым бақыланатын шамалар тұжырымдамасына қайта оралды, олардың арасындағы қатынастар болашақ теорияның негізі болуы керек. Осы шамалар арасындағы байланыс үшін ол стационарлық күйлердің энергиясын және шашырау, сіңіру және сәулелену процестеріндегі толқындық функцияның асимптотикалық әрекетін ерекше түрде байланыстырды (Джон Уилерге қарамастан, мұны 1937 жылы жасаған)<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) s матрицасы (шашырау матрицасы) туралы түсінік, яғни кейбір оператор, толқын функциясын шашыраңқы толқын функциясына айналдыру. Гейзенбергтің ойынша, s матрицасы болашақ теорияда гамильтонды алмастыруы керек еді. Соғыс жағдайында ғылыми ақпаратпен алмасудағы қиындықтарға қарамастан, шашырау матрицасының теориясын көп ұзамай бірқатар ғалымдар қабылдады (Женевадағы Эрнст Стюкельберг, Лейдендегі Хендрик Крамерс, Копенгагендегі Кристиан Меллер, Принстондағы Паули), олар формализмді одан әрі дамытып, оның физикалық аспектілерін нақтылауды қолға алды. Алайда, уақыт өте келе бұл теория таза күйінде әдеттегі кванттық өріс теориясына балама бола алмайтыны белгілі болды, бірақ оның шеңберіндегі пайдалы математикалық құралдардың бірі болуы мүмкін. Атап айтқанда, ол кванттық электродинамиканың Фейнман формализмінде (өзгертілген түрде) қолданылады<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Бірқатар шарттармен толықтырылған s-матрица ұғымы өрістің аксиоматикалық кванттық теориясын тұжырымдауда<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> және одан әрі жолдар теориясын дамытуда орталық болды<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Соғыстан кейінгі уақытта жаңадан ашылған элементар бөлшектердің көбеюі жағдайында оларды мүмкіндігінше аз өрістер мен өзара әрекеттесулердің көмегімен сипаттау мәселесі туындады, қарапайым жағдайда — жалғыз өріс (содан кейін «бірыңғай өріс теориясы» туралы айтуға болады). Шамамен 1950 жылдан бастап осы біртұтас өрісті сипаттайтын дұрыс теңдеуді табу мәселесі Гейзенбергтің ғылыми жұмысында басты болды. Оның тәсілі Дирак теңдеуін сызықтық емес жалпылауға және әдеттегі кванттық механиканың қолданылуын шектейтін кейбір негізгі ұзындықтардың (классикалық Электрон радиусының реті) болуына негізделген. Тұтастай алғанда, ең күрделі математикалық мәселелерге және эксперименттік деректердің үлкен көлемін орналастыру қажеттілігіне бірден тап болған бұл бағытты ғылыми қауымдастық күмәнмен қабылдады және тек Гейзенберг тобында әзірленді. Табысқа қол жеткізілмегеніне және кванттық теорияның дамуы негізінен басқа жолдармен жүргеніне қарамастан, неміс ғалымының еңбектерінде пайда болған кейбір идеялар мен әдістер осы әрі қарайғы дамуда маңызды рөл атқарды. Атап айтқанда, Симметрияның өздігінен бұзылуынан туындайтын нейтриноны голдстоун бөлшегі ретінде ұсыну идеясы суперсимметрия тұжырымдамасының дамуына әсер етті<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Гидродинамика"><span id=".D0.93.D0.B8.D0.B4.D1.80.D0.BE.D0.B4.D0.B8.D0.BD.D0.B0.D0.BC.D0.B8.D0.BA.D0.B0"></span>Гидродинамика</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=15" title="Бөлімді өңдеу: Гидродинамика" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=15" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Гидродинамика"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Гидродинамиканың негізгі мәселелерімен Гейзенберг 1920 жылдардың басында, бірінші мақалада Теодор Фон Карманнан кейін қозғалатын пластинаның артында пайда болатын құйынды құйрықтың параметрлерін анықтауға тырысып бастады. Докторлық диссертациясында ол екі жазық параллель пластиналар арасындағы сұйықтық ағынының мысалында ламинарлы ағынның тұрақтылығы мен турбуленттілік сипатын қарастырды. Ол Рейнольдстың аз сандарында (критикалық мәннен төмен) тұрақты ламинарлы ағынның бұл параметр жоғарылаған кезде алдымен тұрақсыз болатынын көрсете алды, бірақ өте үлкен мәндерде оның тұрақтылығы жоғарылайды (тек ұзақ толқындық бұзылулар тұрақсыз). Гейзенберг 1945 жылы Англияда интернатта болған кезде турбуленттілік мәселесіне қайта оралды. Ол статистикалық механикаға негізделген тәсілді дамытты, ол Джеффри Тейлор, Андрей Колмогоров және басқа ғалымдар жасаған идеяларға ұқсас болды. Атап айтқанда, ол әртүрлі мөлшердегі құйындар арасында энергия алмасудың қалай жүретінін көрсете алды. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Марапаттар_мен_мүшеліктер"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.BF.D0.B0.D1.82.D1.82.D0.B0.D1.80_.D0.BC.D0.B5.D0.BD_.D0.BC.D2.AF.D1.88.D0.B5.D0.BB.D1.96.D0.BA.D1.82.D0.B5.D1.80"></span>Марапаттар мен мүшеліктер</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=16" title="Бөлімді өңдеу: Марапаттар мен мүшеліктер" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=16" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Марапаттар мен мүшеліктер"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Маттеуччи Медалі (1929);</li> <li>Бернард Медалі (1930);</li> <li>Физика бойынша Нобель сыйлығы (1932);</li> <li>Макс Планк атындағы Медаль (1933);</li> <li>АҚШ Ұлттық Ғылым академиясының қола медалі (1964);</li> <li>Нильс Бордың Халықаралық Алтын медалі (1970);</li> <li>Баварияның «Еңбегі үшін» ордені;</li> <li>«Германия Федеративтік Республикасына сіңірген еңбегі үшін» ордені (нем. Der Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland)</li> <li>Pour le Mérite орденінің рыцарі (азаматтық сынып, 1957)<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>;</li> <li>Саксон ғылым академиясының, Геттинген ғылым академиясының, Пруссия Ғылым академиясының, Бавария ғылым академиясының, леопольдин ғылым академиясының, Папа ғылым академиясының мүшесі (1955)<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>;</li> <li>Лондон Корольдік қоғамының шетелдік мүшесі (1955), АҚШ Ұлттық Ғылым академиясы (1961)<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, Америка өнер және ғылым академиясы, Ирландия Корольдік академиясы, Швеция корольдік Ғылым академиясы, Нидерланды корольдік Ғылым академиясы, деи Линчей Ұлттық академиясы, Норвегия, Испания, Румыния Ғылым академиялары.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Дереккөздер"><span id=".D0.94.D0.B5.D1.80.D0.B5.D0.BA.D0.BA.D3.A9.D0.B7.D0.B4.D0.B5.D1.80"></span>Дереккөздер</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&veaction=edit&section=17" title="Бөлімді өңдеу: Дереккөздер" class="mw-editsection-visualeditor"><span>өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&action=edit&section=17" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Дереккөздер"><span>қайнарын өңдеу</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Heisenberg/">https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Heisenberg/</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">“Қазақ ұлттық энциклопедиясы”</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>N. Mott, R. Peierls.</i> Werner Heisenberg (1901—1976). — P. 229—235.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Helmut Rechenberg.</i> Biographical Notes on Werner Heisenberg // Fundamental Physics — Heisenberg and Beyond. — Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg, 2004. — С. 26. — ISBN 978-3-642-62203-8.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://suppose.de/produkt/heisenberg/">https://suppose.de/produkt/heisenberg/</a></span> </li> <li id="cite_note-:0-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. — 1977. — Vol. 23. — P. 213—219.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>В. Гейзенберг.</i> Физика и философия. Часть и целое. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1990. — С. 142.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>В. Гейзенберг.</i> Физика и философия. Часть и целое. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1990. — С. 145.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>F. Bloch.</i> Heisenberg and the early days of quantum mechanics // Physics Today. — 1976. — Vol. 29, № 12. — P. 23—27.</span> </li> <li id="cite_note-:2-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:2_10-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:2_10-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>D. C. Cassidy.</i> Heisenberg's first paper // Physics Today. — 1978. — Vol. 31, № 7. — P. 23—28.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>В. Гейзенберг.</i> Физика и философия. Часть и целое. — С. 149—151, 157—159.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://dx.doi.org/10.1063/1.2810176">https://dx.doi.org/10.1063/1.2810176</a></span> </li> <li id="cite_note-:3-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:3_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:3_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:3_13-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>N. Mott, R. Peierls.</i> Werner Heisenberg (1901—1976) // Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. — 1977. — Vol. 23. — P. 213—219.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Дж. Мехра.</i> Рождение квантовой механики // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 1977. — Т. 122, № 4. — С. 723.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>N. Mott, R. Peierls.</i> Werner Heisenberg (1901—1976). — P. 220—229.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>N. Mott, R. Peierls.</i> Werner Heisenberg (1901—1976) // Biogr. Mems Fell. Roy. Soc.. — 1977. — Vol. 23. — P. 225.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Евгений Беркович.</i> Эпизоды «революции вундеркиндов» Эпизод двенадцатый. «Золотой век атомной физики» // Наука и жизнь. — 2019. — № 98. — С. 44—62.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>F. Bloch.</i> Heisenberg and the early days of quantum mechanics // Physics Today. — 1976. — Vol. 29, № 12. — P. 26—27.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/heisenberg-bio.html">http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1932/heisenberg-bio.html</a></span> </li> <li id="cite_note-:1-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:1_20-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:1_20-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>N. Mott, R. Peierls.</i> Werner Heisenberg (1901—1976). — P. 229—235.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>H. Kant.</i> Otto Hahn and the Declarations of Mainau and Göttingen // Second International Symposium on the History of Atomic Projects HISAP'99. — 1999.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>C. Carson.</i> Heisenberg and the Framework of Science Policy // 100 years Werner Heisenberg: works and impact. — Wiley, 2002. — P. 3—7.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>E. P. Wigner.</i> Werner K. Heisenberg (Obituary) // Physics Today. — 1976. — Vol. 29, № 4. — P. 86—87.</span> </li> <li id="cite_note-:4-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:4_24-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:4_24-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:4_24-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>М. Джеммер.</i> Эволюция понятий квантовой механики. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1985. — С. 188—195.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>G. Holton.</i> Werner Heisenberg and Albert Einstein // Physics Today. — 2000. — Vol. 53, № 7. — P. 38—42.</span> </li> <li id="cite_note-:5-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:5_26-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:5_26-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>М. Джеммер.</i> Эволюция понятий квантовой механики. — С. 225—226.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>П. А. М. Дирак.</i> Методы теоретической физики // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 1970. — Т. 102. — С. 299.</span> </li> <li id="cite_note-:6-28"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:6_28-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:6_28-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>М. Джеммер.</i> Эволюция понятий квантовой механики. — С. 313—314.</span> </li> <li id="cite_note-:7-29"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:7_29-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:7_29-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>М. Джеммер.</i> Эволюция понятий квантовой механики. — С. 337.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>R. Y. Chiao, P. G. Kwiat.</i> Heisenberg’s Introduction of the “Collapse of the Wavepacket” into Quantum Mechanics // 100 years Werner Heisenberg: works and impact. — Wiley, 2002. — P. 185—186.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>М. А. Ельяшевич.</i> От возникновения квантовых представлений до становления квантовой механики // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 1977. — Т. 122, вып. 8. — С. 701.</span> </li> <li id="cite_note-:8-32"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:8_32-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:8_32-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>J. Mehra.</i> The golden age of theoretical physics. — Singapore: World Scientific, 2001. — P. 1066—1082.</span> </li> <li id="cite_note-:9-33"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:9_33-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:9_33-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>J. Mehra, H. Rechenberg.</i> The historical development of quantum theory. — P. 918—922.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://dx.doi.org/10.1063/1.880993">https://dx.doi.org/10.1063/1.880993</a></span> </li> <li id="cite_note-:10-35"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:10_35-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:10_35-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i>J. Mehra, H. Rechenberg.</i> The historical development of quantum theory. — P. 808—814.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">John Archibald Wheeler, 'On the Mathematical Description of Light Nuclei by the Method. of Resonating Group Structure' Phys. Rev. 52, 1107—1122 (1937)</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>С. Швебер, Х. Бете, Ф. Гофман.</i> Мезоны и поля. — <abbr>М.</abbr>: Иностр. лит-ра, 1957. — Т. 1. — С. 193—195</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Б. В. Медведев, M. К. Поливанов.</i> Матрица рассеяния // Физическая энциклопедия. — 1992. — Т. 3. — С. 71—73.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>M. A. Shifman.</i> From Heisenberg to Supersymmetry // 100 years Werner Heisenberg: works and impact. — Wiley, 2002. — P. 123—132.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://books.google.com/books?id=2DFMD_j25lwC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s">https://books.google.com/books?id=2DFMD_j25lwC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:#888">(қолжетпейтін сілтеме)</span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.pourlemerite.org/">http://www.pourlemerite.org/</a></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/heisenberg.html">http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/heisenberg.html</a> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180725063728/http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/heisenberg.html">Мұрағатталған</a> 25 шілденің 2018 жылы.</small></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/20001950.html">http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/20001950.html</a></span> </li> </ol></div></div> <table class="infobox sisterproject" style="width: 240px; float: right; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="margin-left: 5px;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div></td> <td class="mbox-text" style="font-size: 95%;"> <div style="margin-left: 5px;"><a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D1%82%D0%B0%D2%9B%D2%9B%D0%BE%D1%80" title="Ортаққор">Ортаққорда</a> бұған қатысты медиа файлдар бар: <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Werner_Heisenberg" class="extiw" title="commons:Werner Heisenberg">Werner Heisenberg</a></b></i></div> </td> </tr> </tbody></table><table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_1926%E2%80%941950" title="Бұл үлгіні қарау"><img alt="Бұл үлгіні қарау" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Magnifying_glass_icon.svg/14px-Magnifying_glass_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Magnifying_glass_icon.svg/21px-Magnifying_glass_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Magnifying_glass_icon.svg/28px-Magnifying_glass_icon.svg.png 2x" data-file-width="490" data-file-height="490" /></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96_%D1%82%D0%B0%D0%BB%D2%9B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%8B:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_1926%E2%80%941950" title="Бұл үлгіні талқылау"><img alt="Бұл үлгіні талқылау" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Comment_alt_font_awesome.svg/14px-Comment_alt_font_awesome.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Comment_alt_font_awesome.svg/21px-Comment_alt_font_awesome.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Comment_alt_font_awesome.svg/28px-Comment_alt_font_awesome.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="//kk.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_1926%E2%80%941950&action=edit" title="Бұл үлгіні өңдеу"><img alt="Бұл үлгіні өңдеу" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Template_alt_full_black_22.svg/16px-Template_alt_full_black_22.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Template_alt_full_black_22.svg/24px-Template_alt_full_black_22.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Template_alt_full_black_22.svg/32px-Template_alt_full_black_22.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></a></span></span><div style="font-size:114%">1926—1950 жылдардағы <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%80%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D1%82%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96" title="Физика саласында Нобель сыйлығы лауреаттарының тізімі">Физика саласындағы Нобель сыйлығының иегерлері</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <div> <p><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%B5%D0%BD" title="Жан Батист Перрен">Перрен</a> (1926) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80_%D0%A5%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B8_%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D1%82%D0%BE%D0%BD" title="Артур Холли Комптон">Комптон</a> / <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B7_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D1%81%D0%BE%D0%BD_%D0%A0%D0%B8%D0%B7_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Чарлз Томсон Риз Вильсон">Вильсон</a> (1927) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9E%D1%83%D1%8D%D0%BD_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81_%D0%A0%D0%B8%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Оуэн Уилланс Ричардсон">Ричардсон</a> (1928) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%B8_%D0%94%D0%B5_%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%B9%D0%BB%D1%8C" title="Луи Де Бройль">де Бройль</a> (1929) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BA%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Чандрасекхара Венката Раман">Раман</a> (1930) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a class="mw-selflink selflink">Гейзенберг</a> (1932) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%B2%D0%B8%D0%BD_%D0%A8%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80" title="Эрвин Шредингер">Шредингер</a> / <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%94%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Поль Дирак">Дирак</a> (1933) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D1%81_%D0%A7%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%BA" title="Джеймс Чедвик">Чедвик</a> (1935) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86_%D0%93%D0%B5%D1%81%D1%81" title="Виктор Франц Гесс">Гесс</a> / <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%94%D0%B5%D0%B9%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Карл Дейвид Андерсон">К. Андерсон</a> (1936) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Клинтон Джозеф Дэвиссон">Дэвиссон</a> / <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B5%D1%82_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Джордж Паджет Томсон">Томсон</a> (1937) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%BE_%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B8" title="Энрико Ферми">Ферми</a> (1938) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%82_%D0%9E%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BE_%D0%9B%D0%BE%D1%83%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81" title="Эрнест Орландо Лоуренс">Лоуренс</a> (1939) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%82%D0%BE_%D0%A8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Отто Штерн">Штерн</a> (1943) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D1%80_%D0%90%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BA_%D0%A0%D0%B0%D0%B1%D0%B8" title="Исидор Айзек Раби">Раби</a> (1944) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B3_%D0%9F%D0%B0%D1%83%D0%BB%D0%B8" title="Вольфганг Паули">Паули</a> (1945) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC%D1%81_%D0%91%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B6%D0%BC%D0%B5%D0%BD" title="Перси Уильямс Бриджмен">Бриджмен</a> (1946) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%AD%D0%BF%D0%BB%D1%82%D0%BE%D0%BD" title="Эдуард Виктор Эплтон">Эплтон</a> (1947) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%9C%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%A1%D1%82%D1%8E%D0%B0%D1%80%D1%82_%D0%91%D0%BB%D1%8D%D0%BA%D0%B5%D1%82%D1%82" title="Патрик Мейнард Стюарт Блэкетт">Блэкетт</a> (1948) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%B4%D1%8D%D0%BA%D0%B8_%D0%AE%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Хидэки Юкава">Юкава</a> (1949) •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%81%D0%B8%D0%BB_%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BA_%D0%9F%D0%B0%D1%83%D1%8D%D0%BB%D0%BB" title="Сесил Фрэнк Пауэлл">Пауэлл</a> (1950) </span> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><div> <p><a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B" title="Үлгі:Физика саласындағы Нобель сыйлығы">Толық тізім</a> | <a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_1901%E2%80%941925" title="Үлгі:Физика саласындағы Нобель сыйлығы 1901—1925">1901—1925</a> | <b>1926—1950</b> | <a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_1951%E2%80%941975" title="Үлгі:Физика саласындағы Нобель сыйлығы 1951—1975">1951—1975</a> | <a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_1976%E2%80%942000" title="Үлгі:Физика саласындағы Нобель сыйлығы 1976—2000">1976—2000</a> | <a href="/wiki/%D2%AE%D0%BB%D0%B3%D1%96:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B_2001%E2%80%942025" title="Үлгі:Физика саласындағы Нобель сыйлығы 2001—2025">2001—ден бері</a> </p> </div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">«<a dir="ltr" href="https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вернер_Гейзенберг&oldid=3336428">https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вернер_Гейзенберг&oldid=3336428</a>» бетінен алынған</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%8B:%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Арнайы:Санаттар">Санаттар</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D1%81%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D1%8B%D2%93%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D0%B8%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96" title="Санат:Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері">Физикадан Нобель сыйлығының иегерлері</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:5_%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D1%82%D0%BE%D2%9B%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D1%82%D1%83%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Санат:5 желтоқсанда туғандар">5 желтоқсанда туғандар</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:1901_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D1%8B_%D1%82%D1%83%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Санат:1901 жылы туғандар">1901 жылы туғандар</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%92%D1%8E%D1%80%D1%86%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%82%D0%B5_%D1%82%D1%83%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санат:Вюрцбургте туғандар (мұндай бет жоқ)">Вюрцбургте туғандар</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:1_%D0%B0%D2%9B%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D2%9B%D0%B0%D0%B9%D1%82%D1%8B%D1%81_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Санат:1 ақпанда қайтыс болғандар">1 ақпанда қайтыс болғандар</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:1976_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D1%8B_%D2%9B%D0%B0%D0%B9%D1%82%D1%8B%D1%81_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Санат:1976 жылы қайтыс болғандар">1976 жылы қайтыс болғандар</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%9C%D1%8E%D0%BD%D1%85%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5_%D2%9B%D0%B0%D0%B9%D1%82%D1%8B%D1%81_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D2%93%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санат:Мюнхенде қайтыс болғандар (мұндай бет жоқ)">Мюнхенде қайтыс болғандар</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:XX_%D2%93%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96" title="Санат:XX ғасыр физиктері">XX ғасыр физиктері</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санат:Германия академиктері (мұндай бет жоқ)">Германия академиктері</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%83%D1%87%D1%87%D0%B8_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D2%A3_%D0%B8%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96" title="Санат:Маттеуччи медалінің иегерлері">Маттеуччи медалінің иегерлері</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B0_%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%B8%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санат:Макса Планк атындағы медаль иегерлері (мұндай бет жоқ)">Макса Планк атындағы медаль иегерлері</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D1%96%D0%BA_%D2%9B%D0%BE%D2%93%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D0%BC%D2%AF%D1%88%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96" title="Санат:Лондон корольдік қоғамының мүшелері">Лондон корольдік қоғамының мүшелері</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82:%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B4_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D1%96%D0%B3%D1%96_%D2%93%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BC_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D0%BC%D2%AF%D1%88%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санат:Швед корольдігі ғылым академиясының мүшелері (мұндай бет жоқ)">Швед корольдігі ғылым академиясының мүшелері</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бұл беттің соңғы рет өзгертілген кезі: 2024 ж. мамырдың 19, 17:58.</li> <li id="footer-info-copyright">Мәтін <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike лицензиясы</a> аясында қолжетімді; қосымша шарттар қолданылуы мүмкін. Бұл сайтты қолдану арқылы <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Қолдану шарты</a> және <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Құпиялық саясатымен</a> келісесіз. Wikipedia® <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a> коммерциялық емес ұйымының тіркелген сауда маркасы.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Құпиялық саясаты</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B">Уикипедия туралы</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%96%D0%B0%D1%83%D0%B0%D0%BF%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D0%B5%D0%BD_%D0%B1%D0%B0%D1%81_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Жауапкершіліктен бас тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Тәртіп кодексі</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Әзірлеушілер</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/kk.wikipedia.org">Статистикалар</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie мәлімдемесі</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//kk.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобильді көрініс</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-7bqzn","wgBackendResponseTime":175,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.125","walltime":"0.164","ppvisitednodes":{"value":1030,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":19181,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2271,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":22515,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 102.234 1 -total"," 27.83% 28.450 1 Үлгі:Физика_саласындағы_Нобель_сыйлығы_1926—1950"," 24.39% 24.930 1 Үлгі:Навигациялық_кесте"," 21.90% 22.386 1 Үлгі:Дереккөздер"," 20.32% 20.770 1 Үлгі:Commons"," 17.60% 17.994 1 Үлгі:Sister"," 14.17% 14.488 1 Үлгі:Side_box"," 10.52% 10.760 1 Үлгі:Sec_link_auto"," 6.72% 6.868 1 Үлгі:Lang-de"," 3.67% 3.756 1 Үлгі:LangWithName"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.006","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":644095,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5d5b5d56db-wlsz8","timestamp":"20241128074307","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0412\u0435\u0440\u043d\u0435\u0440 \u0413\u0435\u0439\u0437\u0435\u043d\u0431\u0435\u0440\u0433","url":"https:\/\/kk.wikipedia.org\/wiki\/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q40904","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q40904","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-06-10T12:27:25Z","dateModified":"2024-05-19T12:58:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f8\/Bundesarchiv_Bild183-R57262%2C_Werner_Heisenberg.jpg"}</script> </body> </html>