CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="az" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Sinir sistemi — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"6ed49b06-7cf1-4389-9c86-0d791a77fa8b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Sinir_sistemi","wgTitle":"Sinir sistemi","wgCurRevisionId":7837565,"wgRevisionId":7837565,"wgArticleId":160235,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[ "Çağırılan şablonun təkrar arqumentlərindən istifadə edən səhifələr","Anatomiya","İnsan anatomiyası","Sinir sistemi"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Sinir_sistemi","wgRelevantArticleId":160235,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9404","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.logo":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.styles.legacy":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp", "ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person","ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=codex-search-styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2Clogo&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/1200px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1381"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/800px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="921"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/640px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="737"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Sinir sistemi — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//az.m.wikipedia.org/wiki/Sinir_sistemi"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/Sinir_sistemi"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipediya — Atom-lent" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Sinir_sistemi rootpage-Sinir_sistemi skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"></div> <div class="mw-indicators"> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Sinir sistemi</span></h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipediya, azad ensiklopediya</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Naviqasiyaya keç</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Axtarışa keç</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"><table class="infobox" style="" data-name="Anatomiya"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above infobox-above-color skin-invert-image" style="background:#eaecf0;">Sinir sistemi</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style=""> <span data-wikidata-property-id="P18" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fayl:TE-Nervous_system_diagram-la.svg" class="mw-file-description" title="İnsanın sinir sistemi"><img alt="İnsanın sinir sistemi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/250px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png" decoding="async" width="250" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/375px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/500px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png 2x" data-file-width="782" data-file-height="900" /></a></span><br /><span data-wikidata-qualifier-id="P2096" class="media-caption" style="display:block">İnsanın sinir sistemi</span></span> </td></tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili">Latınca</a></th> <td class="plainlist" style="font-style: italic;"> Systema nervosum</td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/Yunan_dili" title="Yunan dili">Yunanca</a></th> <td class="plainlist" style="font-style: italic;"> yaranması</td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/Embriologiya" title="Embriologiya">Embrional</a></th> <td class="plainlist"> Xarici rüşeym vərəqəsi – ektoderma</td> </tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below infobox-below-color" style="background:#eaecf0;;"><span data-wikidata-claim-id="q9404$7978009D-CB22-47C9-B486-37434649C106" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nervous_system" title="commons:Category:Nervous system"><img alt="Vikianbarın loqosu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nervous_system" class="extiw" title="commons:Category:Nervous system">Vikianbarda əlaqəli mediafayllar</a></span></span></td></tr> </tbody></table> <p><b>Sinir sistemi</b> (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">Systema nervosum</span>) — heyvanlar təkamül etdikcə onlarda qıcığa qarşı yaranan reaksiyalar mürəkkəbləşmiş və nəticədə həmin reaksiyaları yerinə yetirən və <a href="/wiki/Orqanizm" title="Orqanizm">orqanizmin</a> işini qaydaya salan xüsusi elementlər meydana çıxmışdır. Bunlara sinir elementləri (sinir sistemi) deyilir. </p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="az" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Mündəricat</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Ümumi_məlumat"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Ümumi məlumat</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Somatik_və_vegetativ_sinir_sistemi"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Somatik və vegetativ sinir sistemi</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="#Vəzifəsi"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Vəzifəsi</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-4"><a href="#Heyvanat_aləminin_sinir_sisteminin_quruluş_formaları"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Heyvanat aləminin sinir sisteminin quruluş formaları</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#Səpgin_ya_diffuz_və_ya_torabənzər_sinir_sistemi"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Səpgin ya diffuz və ya torabənzər sinir sistemi</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-6"><a href="#Sapabənzər_sinir_sistemi"><span class="tocnumber">4.2</span> <span class="toctext">Sapabənzər sinir sistemi</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#Düyünlü_sinir_sistemi"><span class="tocnumber">4.3</span> <span class="toctext">Düyünlü sinir sistemi</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="#Borulu_sinir_sistemi"><span class="tocnumber">4.4</span> <span class="toctext">Borulu sinir sistemi</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-9"><a href="#Quruluş_elementləri"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Quruluş elementləri</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="#Neyron"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">Neyron</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-11"><a href="#Sinaps"><span class="tocnumber">5.2</span> <span class="toctext">Sinaps</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="#Neyron_nəzəriyyəsi"><span class="tocnumber">5.3</span> <span class="toctext">Neyron nəzəriyyəsi</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-13"><a href="#Refleks"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Refleks</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-14"><a href="#Reflektor_dövran"><span class="tocnumber">6.1</span> <span class="toctext">Reflektor dövran</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-15"><a href="#Ağ_və_boz_maddələr"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Ağ və boz maddələr</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-16"><a href="#Sinir"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Sinir</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-17"><a href="#Sinir_sisteminin_inkişafı"><span class="tocnumber">9</span> <span class="toctext">Sinir sisteminin inkişafı</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-18"><a href="#Xəstəliklər"><span class="tocnumber">10</span> <span class="toctext">Xəstəliklər</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-19"><a href="#İstinadlar"><span class="tocnumber">11</span> <span class="toctext">İstinadlar</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-20"><a href="#Mənbə"><span class="tocnumber">12</span> <span class="toctext">Mənbə</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-21"><a href="#Xarici_keçidlər"><span class="tocnumber">13</span> <span class="toctext">Xarici keçidlər</span></a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ümumi_məlumat"><span id=".C3.9Cmumi_m.C9.99lumat"></span>Ümumi məlumat</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=1" title="Ümumi məlumat bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=1" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ümumi məlumat"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Reizweiterleitung.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Reizweiterleitung.jpg/184px-Reizweiterleitung.jpg" decoding="async" width="184" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Reizweiterleitung.jpg/275px-Reizweiterleitung.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Reizweiterleitung.jpg/367px-Reizweiterleitung.jpg 2x" data-file-width="732" data-file-height="813" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rene_Dekart" title="Rene Dekart">Rene Dekart</a>: "Ayağın qıcıqlanması sinir vasitəsilə beyinə ötürülərək, orada şüur ilə münasibətindən ağrı hissi doğur".</figcaption></figure> <p>Hər bir canlı orqanizm yaşadığı xarici mühitdən qıcıq qəbul etməyə və həmin qıcığa qarşı müvafiq reaksiya törətməyə qadirdir. Bu özəllik həyati təzahürlərdən biri olub, qıcıqlanma adını daşıyır. <a href="/wiki/%C4%B0btidail%C9%99r" title="İbtidailər">İbtidai canlılarda</a> qıcıq qəbuledici özəl törəmələr yoxdur, bu vəzifəni həmin canlıların vücudunu təşkil edən <a href="/w/index.php?title=Protoplazma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protoplazma (səhifə mövcud deyil)">protoplazma</a> ifa edir. Örnək olaraq <a href="/wiki/Birh%C3%BCceyr%C9%99lil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Birhüceyrəlilər">birhüceyrəlilərdən</a> – <a href="/wiki/Am%C3%B6b" title="Amöb">amöb</a> hər bir qıcığa (kimyəvi, mexaniki, istilik, elektrik, işıq və s.) qarşı hərəkət edərək, ya qıcıq qaynağına yaxınlaşır, ya da ondan uzaqlaşır. Bu növ reaksiyaya taksis və ya <a href="/wiki/Tropizm" title="Tropizm">tropizm</a> deyilir. Əgər bu reaksiya nəticəsində canlının orqanizmi qıcıq mənbəyinə yaxınlaşarsa, ona müsbət taksis, qıcıq mənbəyindən uzaqlaşarsa mənfi taksis deyilir. Qıcıq növünə görə müxtəlif reaksiyalar (taksis) ayırd edilir. Məsələn, kimyəvi maddələrə qarşı reaksiyaya – xemotaksis, işığa qarşı reaksiyaya – <a href="/wiki/Fototropizm" title="Fototropizm">fototaksis</a>, suya qarşı reaksiyaya – hidrotaksis, havaya qarşı reaksiyaya – aerotaksis, elektrik qıcıqlarına qarşı reaksiyaya – qalvanotaksis deyilir. </p><p>Sinir sisteminin ilk elementlərinə <a href="/wiki/Ba%C4%9F%C4%B1rsaqbo%C5%9Fluqlular" title="Bağırsaqboşluqlular">bağırsaqboşluqlularda</a> təsadüf edilir. Bunlardan başlayaraq sinir sistemi tədricən təkamül etmiş, mürəkkəbləşmiş və <a href="/wiki/Onur%C4%9Fal%C4%B1lar" title="Onurğalılar">onurğalılarda</a>, xüsusilə <a href="/wiki/%C4%B0nsan" title="İnsan">insanda</a> yüksək inkişaf dərəcəsinə çatmışdır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Somatik_və_vegetativ_sinir_sistemi"><span id="Somatik_v.C9.99_vegetativ_sinir_sistemi"></span>Somatik və vegetativ sinir sistemi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=2" title="Somatik və vegetativ sinir sistemi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=2" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Somatik və vegetativ sinir sistemi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinir sistemi quruluş və vəzifə cəhətcə şərti olaraq iki əsas – heyvan və bitki hissələrinə müvafiq olaraq iki şöbəyə bölünür. somatik (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">soma</span> – bədən deməkdir) ya animal (heyvani) vegetativ ya bitki sinir sistemi. </p><p>Somatik sinir sistemi eninəzolaqlı skelet əzələlərini və bir qisim daxili üzvlərin (dil, damaq, udlaq və qida borusunun yuxarı hissəsi) əzələlərini innervasiya edir və duyğu üzvləri vasitəsilə insan orqanizmini xarici mühitlə rabitədə saxlayır. </p><p>Vegetativ sinir sistemi daxili üzvləri (həzm, tənəffüs, sidik-cinsiyyət aparatlarını), vəziləri, dərinin saya əzələlərini, ürəyi və damarları innervasiya edir. Bu sistem eyni zamanda sklet əzələlərini də təchiz edir, onların tonusunu nizama salır; bütün üzvlərin qidalanmasını təmin edir (trofik vəzifə daşıyır). <a href="/wiki/Vegetativ_sinir_sistemi" title="Vegetativ sinir sistemi">Vegetativ sinir sistemi</a> də iki hissəyə bölünür: <a href="/wiki/Simpatik_sinir_sistemi" title="Simpatik sinir sistemi">simpatik hissə</a> – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">pars sympatica</span>) və parasimpatik hissə – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">pars parasympatica</span>). Digər bir təsnifata əsasən sinir sistemi iki şöbəyə bölünür: mərkəzi sinir sistemi – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">systema nervosum centrale</span>) və ucqar və ya periferik sinir sistemi – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">gysema nevrosum periphericum</span>). </p><p>Mərkəzi sinir sisteminə beyin – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">encephalon</span>) və onurğa beyni – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">medulla spinalis</span>), ucqar sinir sisteminə isə beyindən çıxan 12 cüt <a href="/wiki/K%C9%99ll%C9%99_sinirl%C9%99ri" title="Kəllə sinirləri">kəllə (beyin sinirləri)</a> – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">nn. craniales (nn. cerebrales – BNA)</span>) və onurğa beynindən çıxan 31 cüt onurğa beyni sinirləri – (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">nn. spinales</span>) aiddir. </p><p>Ucqar sinir sisteminə qeyd olunan sinirlərdən başqa qanqlionlar (sinir düyünləri) və həm xarici mühitdən, həm də orqanizmin özündən (daxili mühitdən) qıcıqları qəbul edən, və bu qıcıqları işçi orqanlara (əzələlərə, vəzilərə) verən uc aparatlar – reseptorlar da daxildir. </p><p>Sinir sisteminin somatik və vegetativ sinir sistemlərinə bölünməsi, yuxarıda qeyd olunduğu kimi şərtidir, bu bölünmənin şərti olması bir tərəfdən vegetativ sinir sisteminin somatik üzvlərlə (yəni sklet əzələləri ilə) müəyyən nisbətdə olması ilə (onları innervasiya etməsi ilə), digər tərəfdən animal və vegetativ sinir sistemi elementlərinin eyni zamanda sinir sisteminin mərkəzi və ücqar şöbələrdə yerləşməsi ilə izah olunur. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vəzifəsi"><span id="V.C9.99zif.C9.99si"></span>Vəzifəsi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=3" title="Vəzifəsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=3" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Vəzifəsi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinir sisteminin vəzifələrinə gəldikdə qeyd etmək lazımdır ki, o, orqanizmi təşkil edən sistemlərin fəaliyyətini nizama salır; bununla da orqanizmin vəzifəcə vəhdətliyi və tamlığı təmin edilir. Sinir sisteminin əsas vəzifələrindən biri də ondan ibarətdir ki, o, orqanizmlə xarici mühit arasında olan qarşılıqlı təsiri təmin edir. Sinir sistemi düyğu üzvlərində və daxili orqanlarda olan xüsusi hissəsi uc aparatlar (reseptorlar) vasitəsilə müxtəlif qıcıqları qəbul edərək, orqanizmin onlara qarşı bütün reaksiyalarını təmin edir və bununla da orqanizmlə onun yaşadığı mühit arasında vəhdət yaradır. Rus fizioloqu İ.M. Seçenov orqanizmin elmi tərifinə mühiti daxil edərək belə yazır: </p> <div class="quotebox pullquote centered" style="width:88%; ; background-color: LightYellow;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7691877">.mw-parser-output .quotebox{background-color:#F9F9F9;border:1px solid #aaa;box-sizing:border-box;padding:10px;font-size:88%;max-width:100%}.mw-parser-output .quotebox.floatleft{margin:.5em 1.4em .8em 0}.mw-parser-output .quotebox.floatright{margin:.5em 0 .8em 1.4em}.mw-parser-output .quotebox.centered{overflow:hidden;position:relative;margin:.5em auto .8em auto}.mw-parser-output .quotebox.floatleft span,.mw-parser-output .quotebox.floatright span{font-style:inherit}.mw-parser-output .quotebox>blockquote{margin:0;padding:0;border-left:0;font-family:inherit;font-size:inherit}.mw-parser-output .quotebox-title{text-align:center;font-size:110%;font-weight:bold}.mw-parser-output .quotebox-quote>:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .quotebox-quote:last-child>:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:before{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" “ ";vertical-align:-45%;line-height:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:after{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" ” ";line-height:0}.mw-parser-output .quotebox .left-aligned{text-align:left}.mw-parser-output .quotebox .right-aligned{text-align:right}.mw-parser-output .quotebox .center-aligned{text-align:center}.mw-parser-output .quotebox .quote-title,.mw-parser-output .quotebox .quotebox-quote{display:block}.mw-parser-output .quotebox cite{display:block;font-style:normal}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .quotebox{width:100%!important;margin:0 0 .8em!important;float:none!important}}</style> <div class="quotebox-quote quoted center-aligned" style="">Orqanizm, onun yaşayışını davam etdirən xarici mühit olmadan yaşaya bilməz, ona görə də orqanizmin elmi tərifinə ona təsir edən mühit də daxil edilməlidir.</div> <p><cite class="center-aligned" style="">İ.M. Seçenov. Seçilmiş əsərləri, Moskva, 1948</cite> </p> </div> <p>Sinir sisteminin təkamülündə həlledici rolu mühit amilləri oynamışdır. Mühit və onun fiziki, kimyəvi, bioloji və başqa şərtləri dəyişdikdicə, orqanizm də daima du dəyişikliklərə uyğunlaşır. Həmin uyğunlaşmanın nəticəsidir ki, orqanizmlə mühit qırılmaz bir vəhdət təşkil edir. Orqanizmlə mühit arasındakı, bu qarşılıqlı əlaqəni, qarşılıqlı təsir və vəhdəti təmin edən sinir tənzimidir. Bu tənzim sayəsində orqanların reaksiyaları çox sürətlə başa gəlir. Orqanizmdə sinir tənzimindən başqa çox yavaş cərəyan edən və nisbətən uyun vaxt tələb edən kimyəvi – humoral (hormonlar vasitəsilə) tənzim də vardır. Sinir tənziminin kimyəvi tənzimə nisbətən çox sürətlə davam etdiyini aşağıdaki misalda göstərmək olar: nəli əzələnin sinir qıcığı təsiri ilə yığılması üçün 0,01 san. vaxt tələb olunduğu halda, humoral üsul ilə (hormonlar təsiri ilə) həmin əzələnin yığılması üçün 30 san. vaxt lazımdır. Lakin kimyəvi tənzimin özü də sinir sistemi vasitəsilə icra olunur. (K.İ. Bıkov və İ.P. Razenkov). Sinir sisteminin əsas vəzifəsi aşağıdakılardan ibarətdir: </p> <ol><li>müxtəlif qıcıqları reseptorlar vasitəsilə qəbul edib sinir lifləri ilə mərkəzə doğru nəql etmə – reseptor vəzifəsi (İ.P.Pavlova görə bu hadisə ilə tədqiqat başlanır);</li> <li>sinir mərkəzi qəbul etdiyi qıcığı, ya sinir mərkəzində meydana çıxan oyanmanı müəyyən xarici reaksiyaya çevirmə – qapayıcı vəzifə (İ.P.Pavlova görə bunun nəticəsində sintez əmələ gəlir);</li> <li>cavab reaksiyalarını törətmə (hərəki ya sekretor reaksiyaları) törətmə – effektor vəzifə.</li></ol> <p>Sinir sisteminin yuxarıda təsvir olunan fəaliyyətini ifa edən cihazın quruluşunu İ.P.Pavlov bu cür təsvir edir: </p> <div class="quotebox pullquote centered" style="width:88%; ; background-color: LightYellow;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7691877"> <div class="quotebox-quote quoted center-aligned" style="">Tam innervasiyaedici cihaz mərkəzə gedən sinirin periferik ucundan, mərkəzəgedən sinirin özündən, sinir hüceyrələrindən (sinir hüceyrələri yığıntısından – sinir mərkəzindən), mərkəzdəngedən sinirdən və nəhayət onun periferik ucundan ibarətdir.</div> <p><cite class="center-aligned" style="">İ.P.Pavlov</cite> </p> </div> <div class="quotebox pullquote centered" style="width:88%; ; background-color: LightYellow;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7691877"> <div class="quotebox-quote quoted center-aligned" style="">Şüuri və qeyri-şüuri həyatın bütün aktları öz mənşələrinə görə refleksdir.</div> <p><cite class="center-aligned" style="">İ.M. Seçenov.</cite> </p> </div> <p>Sinir sisteminin ən ali şöbəsini beyin (böyük beyin) yarımkürələrinin qabığı təşkil edir. Böyük beyin qabığı ali sinir fəaliyyəti vəzifəsini daşıyır və onun maddi əsasını təşkil edir. Beyin və onun qabığı bütün üzvlərin fəaliyyətini tənzim edir və öz növbəsində orqanizmi təşkil edən orqan və toxumalar tərəfindən təsirə məruz qalır. İ.P.Pavlov öz şərti reflekslər təlimi ilə obyektiv aləmin insan şüurunda əks olunması kimi son dərəcə mürəkkəb hadisələrin maddi-fizioloji mexanizmlərini elmi surətdə dərindən göstərdi və izah etdi. İ.P. Pavlova görə sinir sisteminin təkamül inkişafı ali heyvanlarda və insanda şərtsiz və şərti əmələgəlməsi ilə əlaqədardır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Heyvanat_aləminin_sinir_sisteminin_quruluş_formaları"><span id="Heyvanat_al.C9.99minin_sinir_sisteminin_qurulu.C5.9F_formalar.C4.B1"></span>Heyvanat aləminin sinir sisteminin quruluş formaları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=4" title="Heyvanat aləminin sinir sisteminin quruluş formaları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=4" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Heyvanat aləminin sinir sisteminin quruluş formaları"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Esquemes_sistema_nervi%C3%B3s.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Esquemes_sistema_nervi%C3%B3s.PNG/200px-Esquemes_sistema_nervi%C3%B3s.PNG" decoding="async" width="200" height="557" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/Esquemes_sistema_nervi%C3%B3s.PNG 1.5x" data-file-width="208" data-file-height="579" /></a><figcaption>Heyvanat aləminin sinir sisteminin quruluş formaları</figcaption></figure> <p>Heyvanat aləmində sinir sisteminin ilk əlamətləri bağırsaqboşluqlarda meydana çıxır. Bu heyvanlardan başlayaraq sinir sisteminin təkamülü inkişafında dörd quruluş formasına təsadüf edilir: səpgin ya diffuz, sapabənzər, düyünlü və borulu sinir sistemi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Səpgin_ya_diffuz_və_ya_torabənzər_sinir_sistemi"><span id="S.C9.99pgin_ya_diffuz_v.C9.99_ya_torab.C9.99nz.C9.99r_sinir_sistemi"></span>Səpgin ya diffuz və ya torabənzər sinir sistemi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=5" title="Səpgin ya diffuz və ya torabənzər sinir sistemi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=5" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Səpgin ya diffuz və ya torabənzər sinir sistemi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Səpgin ya diffuz və ya torabənzər sinir sistemi hidropoliplərdə təsadüf olunur. Bunların sinir sistemi xüsusi sinir-əzələ, ya epitel-əzələ hüceyrələrindən, ilk hissi hüceyrələrdən və sinir hüceyrələrindən ibarətdir. Bu hüceyrələr ektodermadan inkişaf edib bir-birilə çıxıntılar vasitəsilə rabitədə olur və beləliklə heyvanın vücudunda tor təşkil edir; bunlardan bir qismi örtük epitelinin arasında və digər qismi isə onun altında yerləşir. Səpgin sinir sisteminin verdiyi reaksiyalar son dərəcə ümumi xassə daşıyır. ƏgƏr qıcıq heyvanın bir yerinə düşərsə, oyanma bütün sistem boyu yayılır və nəticədə əzələ hüceyrələrinin hamısı yığılır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sapabənzər_sinir_sistemi"><span id="Sapab.C9.99nz.C9.99r_sinir_sistemi"></span>Sapabənzər sinir sistemi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=6" title="Sapabənzər sinir sistemi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=6" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sapabənzər sinir sistemi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sapabənzər sinir sistemi meduzalarda təsadüf olunur. Sinir hüceyrələri başlıca olaraq çətirin kənarında toplaşıb, sinir lifləri ilə birlikdə bir kəmər əmələ gətirir. Kəmərdə olan sinir hüceyrələri bir tərəfdən qıcığı qəbul edən reseptor törəmələrlə və digər tərəfdən əzələ hüceyrələri ilə əlaqədar olur. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Düyünlü_sinir_sistemi"><span id="D.C3.BCy.C3.BCnl.C3.BC_sinir_sistemi"></span>Düyünlü sinir sistemi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=7" title="Düyünlü sinir sistemi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=7" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Düyünlü sinir sistemi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Earthworm_nervous_system.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Earthworm_nervous_system.png/200px-Earthworm_nervous_system.png" decoding="async" width="200" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Earthworm_nervous_system.png/300px-Earthworm_nervous_system.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Earthworm_nervous_system.png/400px-Earthworm_nervous_system.png 2x" data-file-width="674" data-file-height="442" /></a><figcaption>Yağış qurdunun – soxulcanın sinir sisteminin quruluşu: baş düyün, sinirlər, qarın düyünləri zənciri</figcaption></figure> <p>Düyünlü sinir sistemi yumşaqbədənlilərdə, qurdlarda və <a href="/wiki/Bu%C4%9Fumayaql%C4%B1lar" title="Buğumayaqlılar">buğumayaqlılarda</a> inkişaf edir. Bu sinir sistemi üç əsas xassəyə malikdir: </p> <ol><li>sinir hüceyrələri bədənin müəyyən yerində toplaşaraq mərkəzləşir, yəni mərkəzi sinir sistemi əmələ gəlir;</li> <li>sinir hüceyrələri başlıca olaraq heyvanın baş nahiyyəsində toplaşır (kefalizasiya ya ensefalizasiya);</li> <li>sinir sisteminin aşağı hissələri yuxarı hissələrə tabe olur (subordinasiya – tabelik). Sinir sistemi bu növ heyvanlarda bir çox düyünlərdən təşkil olunur; bu düyünlər bir-birilə sinir lifləri vasitəsilə birləşərək, adətən, bir zəncir əmələ gətirir.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Borulu_sinir_sistemi">Borulu sinir sistemi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=8" title="Borulu sinir sistemi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=8" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Borulu sinir sistemi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Borulu sinir sistemi onurğalı heyvanlarda təsadüf olunur. Bu heyvanlarda sinir sistemi iki hissəyə bölünür: mərkəzi və periferik sinir sistemi. Sinir sisteminin mayası boru şəklində olur və beyin borusu adlanır. Bu borunun baş hissəsi kəllədə (kranial) yerləşərək genişlənir və beynin mayasını təşkil edir. beyin borusunun quyruq (kaudal) hissəsi onurğa kanalında qalır; bu hissədən <a href="/w/index.php?title=Onu%C4%9Fa_beyni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Onuğa beyni (səhifə mövcud deyil)">onuğa beyni</a> inkişaf edir. Onurğalı heyvanların sinir sisteminin təkamülündə əsas xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, onların mərkəzi sinir sistemində orqanizmin həyatında mühüm rol oynayan xüsusi törəmələr (boz maddə, beyin qabığı) inkişaf edir. Eyni zamanda beyin qurluş və vəzifəcə çox inkişaf edir. burada üzvlərin vəzifələrini nizama salan, uyğunlaşdıran, birləşdirən və onlara başçılıq edən ali mərkəzlər meydana çıxır. Ucqar sinir sistemində isə sinirlər, düyünlər və kələflər diferensiasiya edir. </p><p>Beləliklə heyvanat aləmində sinir sistemi tədricən mürəkkəbləşir. səpgin və sapabənzər sinir sisteminə malik heyvanlarda xarici mühit qıcıqlarına qarşı verilən cavablar ümumi xarakter daşıyır. Düyünlü və borulu sinir sistemində isə qıcıqlara qarşı verilən cavablar ümumiliyini itirir, ilk dəfə olaraq şərtsiz reflekslərə çevrilir. Mərkəzi sinir sisteminin ön hissəsinin (<a href="/wiki/Uc_beyin" title="Uc beyin">uc beyinin</a>) inkişafı ilə əlaqədar olaraq, orqanizmin xarici mühitin qıcıqlarına qarşı verdiyi cavabları da dəyişir və yeni, daha mükəmməl şəkil alır. Yeni refleks növü – şərti rehlekslər meydana çıxır. Şərti reflekslərin əmələ gəlməsi uc beyin və xüsusən də onun ali şöbəsi olan böyük beyin yarımkürələrinin qabığı ilə əlaqədardır. İnsanda, ictimai mühit və əməklə əlaqədar olaraq, şərti reflekslər ali inkişaf dərəcəsinə çatmış, onda ikinci qabıq siqnal sistemi (nitq) meydana çıxmışdır; bu xüsusiyyət də insanı heyvandan fərqləndirir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Quruluş_elementləri"><span id="Qurulu.C5.9F_elementl.C9.99ri"></span>Quruluş elementləri</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=9" title="Quruluş elementləri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=9" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Quruluş elementləri"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinir sistemi sinir toxumasından təşkil olunmuşdur. Sinir toxuması yüksək dərəcədə diferensiasiya etmiş toxumadır. Bunun əsas xüsusiyyəti onun oyanma (qıcığı qəbul etmə) və naqillik (keçiricilik) qabiliyyətinin olmasıdır. Sinir toxuması sinir hüceyrələrindən, onların çıxıntılarından və qliya adlanan stromadan təşkil olunmuşdur. Sinir hüceyrəsi öz çıxıntıları və onların uc (hərəki və hissi) aparatları ilə birlikdə neyron adlanır. İnsan beynində neyronların sayı 15 milyarda çatır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Neyron"><a href="/wiki/Neyron" title="Neyron">Neyron</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=10" title="Neyron bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=10" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Neyron"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Neuron0.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Neuron0.jpg/250px-Neuron0.jpg" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Neuron0.jpg/375px-Neuron0.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Neuron0.jpg/500px-Neuron0.jpg 2x" data-file-width="1300" data-file-height="1300" /></a><figcaption>Sinir hüceyrəsi neyronun qurluşu: 1.Dendrit, 2.Akson, 3.Ranvier buğumcuğu, 4.telodendrit şaxələri, 5.<a href="/wiki/%C5%9Evann_Teodor" title="Şvann Teodor">Şvann</a> qişası, 6.Hüceyrə cismi, 7.<a href="/wiki/H%C3%BCceyr%C9%99_n%C3%BCv%C9%99si" title="Hüceyrə nüvəsi">nüvə</a> </figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Hippocampal-pyramidal-cell.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Hippocampal-pyramidal-cell.png/250px-Hippocampal-pyramidal-cell.png" decoding="async" width="250" height="246" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Hippocampal-pyramidal-cell.png/375px-Hippocampal-pyramidal-cell.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/51/Hippocampal-pyramidal-cell.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="442" /></a><figcaption>Çoxçıxıntılı ya çoxqütblü – multipolyar sinir hüceyrəsi</figcaption></figure> <p>Neyron sinir sisteminin morfo-fizioloji və ya histo-fizioloji quruluş və genetik vahidi hesab olunur. XIX əsrin axırlarında meydana çıxmış bu nəzəriyyəyə neyron nəzəriyyəsi (R. Kaxal) deyilir. Bəzi müəlliflərin fikrincə neyronlar bir-birilə neyrofibrillər vasitəsilə rabitədədir, yəni neyrofibrillər qırılmadan bir neyrondan digər neyrona keçir. Bu nəzəriyyəyə neyrofibrilyar ya neyropil nəzəriyyə deyilir. Bu nəzəriyyə düzgün hesab edilmir. Neyron nəzəriyyəsinə görə sinir sistemi ayrı-ayrı neyronlardan təşkil olunmuşdur. lakinqeyd etmək lazımdır ki, neyronların arasında həmişə müəyyən bir əlaqə yaranır. Deməli neyronlarda olan müstəqillik şərtidir. </p> <div class="quotebox pullquote floatright" style="width:35%; ; background-color: LightYellow;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7691877"> <div class="quotebox-quote quoted center-aligned" style="">Sinir sistemi bölünmüşdür və eyni zamanda tamdır.</div> <p><cite class="center-aligned" style="">B.İ. Lavrentyev</cite> </p> </div> <p>Hər bir neyron hüceyrə cismindən, dendrit adlanan protoplazmatik çıxıntılardan və neyrit və akson deyilən uzun silindrik ox çıxıntıdan ibarətdir. Hər neyronun ancaq bir aksonu olur: dendritlərin miqdarı isə çox ola bilər. Hüceyrə cismi bir sıra törəmələrdən – <a href="/wiki/Sitoplazma" title="Sitoplazma">neyroplazmadan</a>, <a href="/wiki/H%C3%BCceyr%C9%99_n%C3%BCv%C9%99si" title="Hüceyrə nüvəsi">nüvədən</a> və sinir fibrillərindən (neyrofibrillərdən) təşkil olunmuş və xaricdən qişa ilə örtülmüşdür. Hüceyrə cismində olan neyrofibrillərin ardı sinir hüceyrəsinin çıxıntılarına keçir. Neyrit ya akson neyrofibrillərdən təşkil olunmuş silindirik oxdan ibaraətdir; o, xaricdən mielin ya özəkli qişa və <a href="/wiki/%C5%9Evann_Teodor" title="Şvann Teodor">Şvann</a> qişası ya da nevrillemma ilə örtülmüşdür. Neyrit boyu uzunu yan kollateral şaxələr verir və periferik ucu telodendrit adlanan şaxələrə bölünür. Bu şaxələr müxtəlif uc aparatlarla tamamlanır. Bəzi neyritlərin uzunluğu 1 m-dən də çox olur. Sinir hüceyrələri çıxıntılarının miqdarına görə üç qrupa bölünür: </p> <ol><li>birçıxıntılı ya təkqütblü unipolyar sinir hüceyrəsi;</li> <li>ikiçıxıntılı, ya ikiqütblü bipolyar sinir hüceyrəsi; bunlardan biri dendrit, digəri neyritdir: məsələn, gözün tor qişasında olan bipolyar hüceyrələr. Mənşə etibarilə bipolyar hüceyrələrə yalançı unipolyar sinir hüceyrələri də aiddir. Bunların sanki bir çıxıntısı olur; bu çıxıntı hüceyrə cismindən çıxdıqdan sonra T – şəkilli iki çıxıntıya (neyrit və dendritə) bölünür. Əslində yalançı unipolyar hüceyrələr bipolyar hüceyrələrin neyrit və dendritlərinin başlanan yerində bir-birilə bitişməsi nəticəsində əmələ gəlir. Bu növ hüceyrələrə onurğa beyni qanqlionlarında təsadüf edilir.</li> <li>Çoxçıxıntılı ya çoxqütblü – multipolyar sinir hüceyrəsi; bunun bir neyriti və bir neçə dendriti olur; bu növ sinir hüceyrələrinə beyin qabığında və <a href="/wiki/Onur%C4%9Fa_beyni" title="Onurğa beyni">onurğa beynində</a> təsadüf edilir.</li></ol> <p>Sinir hüceyrələrinin qişalarla örtülmüş çıxıntılarına sinir lifləri deyilir. Sinir lifləri əhatə olunduqları qişalara görə dörd qrupa bölünür: </p> <ol><li>Mielin və <a href="/wiki/%C5%9Evann_Teodor" title="Şvann Teodor">Şvann</a> qişalı sinir lifləri, bunlar hər iki qişa ilə örtülü olur, ucqar sinir sistemini təşkil edən sinirlər bu növ liflərdən əmələ gəlmişdir.</li> <li>mielinli ya özəkli sinir lifləri yalnız mielin qişa ilə örtülü olur; mərkəzi sinir sisteminin ağ maddəsi həmin liflərdən ibarətdir.</li> <li>mielinsiz ya özəksiz (amielin) sinir lifləri – yalnız <a href="/wiki/%C5%9Evann_Teodor" title="Şvann Teodor">Şvann</a> qişası ilə örtülü olur; bu növ liflərə simpatik sinir sistemində təsadüf edilir.</li> <li>Çılpaq silindrik oxlar – qişasız olur və mərkəzi sinir sisteminin boz maddəsində yerləşir.</li></ol> <p>Vəzifə etibarilə dendritlər oyanmanı hüceyrə cisminə (sellülopetal istiqamətdə), neyritlər isə əksinə, hüceyrədən periferiyaya doğru (sellülofuqal istiqamətdə) nəql edir. Oyanmanın bir neyrondan digər neyrona keçməsi neyritin həm uc, həm də yan şaxələrilə ifa olunur. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg/200px-Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg" decoding="async" width="200" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg/300px-Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg/400px-Chemical_synapse_schema_cropped_az.jpg 2x" data-file-width="481" data-file-height="599" /></a><figcaption>Neyron və sinaps</figcaption></figure> <p>Sinir toxumasının ikinci tərkib hissəsi stroma ya qliya (yaxud neyroqliya) bir sıra hüceyrələrdən ibarətdir. Qliya xüsusi quruluşa malik əlavə törəmə kimi sinir sistemində məhdudlaşdırıcı, istinadyaradıcı və trofik (qidalandırıcı) vəzifə daşıyır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sinaps">Sinaps</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=11" title="Sinaps bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=11" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sinaps"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinir sistemini təşkil edən neyronlar bir-birilə müəyyən nisbətdə olur. Bu və ya başqa yerdə qıcıq nəticəsində meydana çıxan oyanma bir neyrondan digər neyrona, buradan da üçüncü neyrona və s. verilir. Qıcığın bir neyrondan digər neyrona keçməsi üçün bir neyronun neyriti digər neyronun dendriti ilə rabitədə olmalıdır. Bu növ rabitə neyronlar arasına ifraz olunan xüsusi kimyəvi maddələr (mediatorlar) vasitəsilə əmələ gəlir ki, buna sinaps (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">synapsis</span>) deyilir. Sinaps yalnız neyritin dendritlə rabitədə olması ilə deyil, eyni zamanda neyritin bilavasitə neyronun hüceyrə cismi ilə rabitədə olması ilə əmələ gəlir; birinci halda aksodendritik sinaps, ikincisinə isə asosomatik sinaps deyilir. Aksodendrik sinapslara artıq miqdarda beyin qabığının yuxarı qatlarında təsadüf olunur. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Neyron_nəzəriyyəsi"><span id="Neyron_n.C9.99z.C9.99riyy.C9.99si"></span>Neyron nəzəriyyəsi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=12" title="Neyron nəzəriyyəsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=12" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Neyron nəzəriyyəsi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Neyron nəzəriyyəsinə görə sinir sistemi ayrı-ayrı neyronlardan ibarətdir; lakin bunlar vəzifə etibarilə bir-birlə rabitədədir. neyrofibrillər isə bir neyrondan digərinə keçməyib, rabitədə olduqları yerdə qalırlar; həmin yerdə sinir çıxıntılarının uclarında xüsusi törəmələr – sinaptik aparatlar əmələ gəlir. Oyanma bu aparatlar vasitəsilə qeyd olunduğu kimi bir neyrondan digər neyrona verilir. Sinapslardakı bu ötürücülük kiyəvi və biofiziki hadisələrlə izah edilir. Beləliklə neyronların quruluşca bir-birindən ayrı olmalarına baxmayaraq, neyronarası rabitənin və onların arasındakı qarşılıqlı təsirin olması sayəsində sinir sistemi həm quruluş, həm də vəzifə etibarilə bir vəhdət təşkil edir. Adətən, orqanizmdə bir neyron başqalarından ayrı olaraq heç bir vəzifə icra etmir; o ancaq digər neyronlarla birlikdə silsilə təşkil edib müəyyən vəzifə daşıyır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Refleks"><a href="/wiki/Refleks" title="Refleks">Refleks</a></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=13" title="Refleks bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=13" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Refleks"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Anatomy_and_physiology_of_animals_A_reflex_arc_az.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Anatomy_and_physiology_of_animals_A_reflex_arc_az.jpg/350px-Anatomy_and_physiology_of_animals_A_reflex_arc_az.jpg" decoding="async" width="350" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Anatomy_and_physiology_of_animals_A_reflex_arc_az.jpg/525px-Anatomy_and_physiology_of_animals_A_reflex_arc_az.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Anatomy_and_physiology_of_animals_A_reflex_arc_az.jpg 2x" data-file-width="549" data-file-height="272" /></a><figcaption>Sadə refleks qövsü sxematik</figcaption></figure> <p>Mərkəzi sinir sisteminin iştirakı ilə orqanizmin xarici və daxili qıcıqlara qarşı verdiyi cəld cavablara deyilir. <a href="/wiki/Refleks" title="Refleks">Refleks</a> <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">reflecto</span> – əks edirəm sözündən alınmışdır. Hər bir refleksin meydana çıxması üçün müəyyən bir yol lazımdır. refleks aktında sinir hisslərinin getdiyi yola refleks qövsü adı verilmişdir. Pavlova gore Refleks qövsü iki növdür. </p> <ol><li>Sadə refleks qövsü iki neyron ibarətdir</li> <li>Mürəkkəb refleks qövsündə isə ikidən artıq neyron iştirak edir.</li></ol> <p>sadə refleks qövsünü təşkil edən birinci neyron reseptor (qəbuledici ya mərkəzəgedən) neyron adlanır. reseptor neyron duyğu üzvlərindən (məsələn dəridən) qıcığı qəbul edib, onu mərkəzə (sentropetal istiqamətə) doğru nəql edir və reflektor mərkəzdə (məsələn onurğa beynində) oyanmanı ikinci neyrona – effektor (ifaedici ya mərkəzdəngələn) neyrona verir. İkinci neyron da öz növbəsində oyanmanı işcil üzvə (əzələyə) aparır, bunların nəticəsində hərəkət, məsələn diz-vətər refleksi, meydana çıxır. sadə refleks qövsündə sinaps yalnız bir yardə, reflektor mərkəzində meydana çıxdığı üçün bu qövsə birsinapslı refleks qövsü də deyilir. sadə refleks qövsü orqanizmdə az təsadüf edilir: adətən refleks qövsü üç neyrondan təşkil olunur; beləki reseptor neyronla effektor neyron arasında üçüncü bir neyron da yerləşir; buna birləşdirici ya qapayıcı neyron deyilir. Birləşdirici neyron oyanmanı reseptor neyrondan effektor neyrona verir və beləliklə, ötürücü vəzifə ifa etmiş olur. </p><p>Morfoloji quruluş və vəzifə etibarilə refleks qövsü beş hissədən ibarətsir: </p> <ol><li>Reseptor – qıcıqları qəbuledici reseptor törəmə.</li> <li>Afferen və ya reseptor sinir lifi – oyanmanı mərkəzə daşıyan sinir lifi.</li> <li>Sinir mərkəzi – oyanmanı reseptor neyrondan effektor neyrona verən mərkəz.</li> <li>Efferent və ya effektor sinir lifi – oyanmanı işcil üzvə daşıyan sinir lifi.</li> <li>Effektor, yəni uc aparat – effektor sinir lifinin işcil üzvə daxil olan ucu.</li></ol> <p>Ali heyvanlarda və insanda, mürəkkəb reflekslər arasında neyronların iştirakı ilə şərti reflekslər adı ilə bir çox yüksək dərəcəli müvəqqəti reflektor rabitələr meydana çıxır. Beləliklə qeyd etmək olar ki sinir sistemi vəzifə etibarilə üç növ neyrondan təşkil olunmuşdur: </p> <ol><li>Reseptor ya afferent (hissi ya mərkəzəgedən, ya da sentropetal) neyronlar; bunların hüceyrə cisimləri həmişə mərkəzi sinir sistemindən xaric, kəllə və onurğa beyni hissi sinirlərinin qanqlionlarında yerləşir. Çıxıntılardan biri (dendrit) mühitə doğru gedərək hissi uc aparat vasitəsilə ucqar üzvlərdə (məsələn, dəridə) tamam olur, digəri isə (neyrit) mərkəzi sinir sisteminə (<a href="/wiki/Onur%C4%9Fa_beyni" title="Onurğa beyni">onurğa beyninə</a> ya beyin sütununa) daxil olur.</li> <li>Qapayıcı, ya birləşdirici (assosiatik) neyronlar; bunlar mərkəzi sinir sistemində yerləşib, ya reseptor neyronlar ilə effektor neyronlar arasında, ya da mərkəzi sinir sisteminin müxtəlif nahiyələri arasında rabitə yaradır.</li> <li>Effektor ya efferent (hərəki ya mərkəzdəngələn və ya sentrofuqal) neyronlar; bunların hüceyrə cisimləri mərkəzi sinir sistemində, ya vegetativ qanqlionlarda yerləşir, neyritləri (aksonları) isə işcil üzvlərə (<a href="/wiki/%C6%8Fz%C9%99l%C9%99" title="Əzələ">əzələ</a> və <a href="/wiki/V%C9%99zi" title="Vəzi">vəzilərə</a>) doğru gedərək uc aparatlar vasitəsilə onlarda tamam olur.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reflektor_dövran"><span id="Reflektor_d.C3.B6vran"></span>Reflektor dövran</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=14" title="Reflektor dövran bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=14" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Reflektor dövran"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinir sisteminə refleks qövsündən başqa reflektor dövran da ayırd edilir. Sinir sistemi mərkəzlərində işcil üzvə efferent impulslar göndərildikdə, həminüzvdə müəyyən bi hadisə – effekt (hərəkət ya sekresiya) meydana çıxır. bu effekt öz növbəsində işcil üzvdə hissi-sinir impulsları törədir ki, bunlar da afferent yollar (sinir lifləri) vasitəsilə geriyə (<a href="/w/index.php?title=Onur%C4%9Fa_beyin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Onurğa beyin (səhifə mövcud deyil)">onurğa beyinə</a> və ya beyinə) qayıdır və işcil üzvün gördüyü iş haqqında mərkəzləri xəbərdar edir. Beləliklə işcil üzv ilə mərkəz arasında əks rabitə yaranır. Bu hadisəyə əks afferentasiya deyilir (P.K.Anoxin). İşcil üzvün fəaliyyətinin yoxlanılması "əks afferentasiya" mexanizmi ilə ifa olunur. Bu üsul ilə qapalı bir dövran əmələ gəlir: </p> <div class="quotebox pullquote centered" style="width:75%; ; font-size: 110%; background-color: LightYellow;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7691877"> <div class="quotebox-quote center-aligned" style=""><b>Mərkəz</b> → Efferent yol → Effektor → <b>İşcil üzv</b> → Reseptor → Affektor yol → <b>Mərkəz</b></div> </div> <p>Bunun sayəsində, daxili və xarici şəraitin hər hansı bir dəyişıkliyi zamanı orqanizmdə davam edən proseslərin mürəkkəb korellyasiyası həmin qapalı reflektor dövran vasitəsilə təmin olunur. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ağ_və_boz_maddələr"><span id="A.C4.9F_v.C9.99_boz_madd.C9.99l.C9.99r"></span>Ağ və boz maddələr</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=15" title="Ağ və boz maddələr bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=15" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ağ və boz maddələr"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mərkəzi sinir sistemi iki növ maddədən təşkil olunmuşdur: 1) ağ maddə – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">substantia alba</span> və 2) boz maddə – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">substantia grisea</span>. Ağ maddə mielinli sinir liflərindən təşkil olunmuşdur. Bunun daxilində oyanmanı müəyyən istiqamətə doğru daşıyan dəstələr təşkil edir; həmin dəstələrə <a href="/w/index.php?title=Apar%C4%B1c%C4%B1_yollar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aparıcı yollar (səhifə mövcud deyil)">aparıcı yollar</a> deyilir. Boz maddə neyronların hüceyrə cisimlərindən ibarətdir; bunun tərkibində çılpaq silindrik oxlu sinir çıxıntıları vardır. bu maddə böyük beynin və <a href="/wiki/Beyincik" title="Beyincik">beyincik</a> yarımkürələrini xaricdən örtərək böyük beyin və beyincik qabığını – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">cortex cerebri et cortex cerebelli</span> əmələ gətirir. beyin qabığında eyni vəzifə daşıyan müəyyən qrup sinir hüceyrələri mərkəz adlanır. Ağ maddə daxilində ayrı-ayrı boz maddə parçalarına təsadüf edilir. Binlara nüvə – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">nucleus</span> deyilir. Həmin nüvələr vəzifə etibarilə ara mərkəz (sinaptik dayanacaq) vəzifəsini daşıyır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sinir"><a href="/wiki/Sinir" title="Sinir">Sinir</a></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=16" title="Sinir bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=16" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sinir"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Gray791.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Gray791.png/150px-Gray791.png" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Gray791.png/225px-Gray791.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Gray791.png/300px-Gray791.png 2x" data-file-width="449" data-file-height="450" /></a><figcaption>Sinirlər</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Sinir" title="Sinir">Sinir</a> (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">nervus</span> qısa <i>N.</i>; cəmdə <i>nervi</i>; qısa <i>Nn.</i>) sinir liflərinin mərkəzi sinir sistemi xaricində toplanmasından əmələ gəlir. Müəyyən miqdar sinir lifləri bir yerə toplaşaraq sinir dəstələri əmələ gətirir; binlar xaricdən <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">endoneurium</span> adlanan nazik birləşdirici toxuma qişası ilə örtülü olur. Kiçik sinir dəstələri də bir yerə toplaşıb böyük sinir dəstələri təşkil edir; bunlar da <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">perineurium</span> deyilən birləşdirici toxuma qişası ilə əhatə olunmuşdur. Böyük sinir dəstələri öz növbəsində bir yerə toplaşaraq sinir – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">nervus</span>, ya sinir kötüyü – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">truncus nervosus</span> əmələ gətirir. Hər bir <a href="/wiki/Sinir" title="Sinir">sinir</a> xaricdən <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">epineurium</span> deyilən sərt birləşdirici qişa ilə örtülü olur. Sinirlərin daxilində olan birləşdirici toxuma qatları onların istinad elementini təşkil etməklə bərabər, eyni zamanda qan və limfa damarlarını (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">vasa nevrosum</span>) və sinir kötüyünü innervasiya edən sinir liflərini (<a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">nervi nervosum</span>) müşayiət edir. Adətən kiçik sinirlər bir dəstədən, böyük sinirlər isə bir neçə dəstədən əmələ gəlir. <a href="/wiki/Sinir" title="Sinir">Sinirlər</a> şaxələndikcə onları təşkil edən dəstələrin miqdarı azalır. Bax:<a href="/wiki/Sinir" title="Sinir">Sinir</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sinir_sisteminin_inkişafı"><span id="Sinir_sisteminin_inki.C5.9Faf.C4.B1"></span>Sinir sisteminin inkişafı</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=17" title="Sinir sisteminin inkişafı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=17" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sinir sisteminin inkişafı"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinir sistemi xarici rüşeym vərəqəsindən – ektodermadan inkişaf edir. Embrionun (embrional meydançanın) arxa səthində orta xətdə olan ektodermal hüceyrələr diferensasiya nəticəsində silindr ya iy şəklini alıb embrion boyu (kranio-kaudal istiqamətdə) bir qalınlaşma əmələ gətirir; bu qalınlaşmaya sinir, ya beyin səfhəsi deyilir. Ektodermanın qalan hissəsi buynuz, ya dəri səfhəsi adlanaraq dərinin epidermis qatını və duyğu üzvlərinin qəbuledici (reseptor) törəmələrini əmələ gətirir. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:6_week_embryo_brain_az.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/6_week_embryo_brain_az.jpg/270px-6_week_embryo_brain_az.jpg" decoding="async" width="270" height="199" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/6_week_embryo_brain_az.jpg/405px-6_week_embryo_brain_az.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/6_week_embryo_brain_az.jpg/540px-6_week_embryo_brain_az.jpg 2x" data-file-width="544" data-file-height="401" /></a><figcaption>6 həftəlik embrionda beyin qovuqlarının diferensasiyası</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Development_of_the_neural_tube_az.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Development_of_the_neural_tube_az.jpg/275px-Development_of_the_neural_tube_az.jpg" decoding="async" width="275" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Development_of_the_neural_tube_az.jpg/413px-Development_of_the_neural_tube_az.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Development_of_the_neural_tube_az.jpg/550px-Development_of_the_neural_tube_az.jpg 2x" data-file-width="598" data-file-height="368" /></a><figcaption>Sinir sisteminin inkişaf dövrləri (Şimalhauzenə görə): Sinir səfhəsi, sinir şırımı, sinir borusu, sinir borusunundəri səfhəsindən uzaqlaşması</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Gray17.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Gray17.png/200px-Gray17.png" decoding="async" width="200" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Gray17.png/300px-Gray17.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Gray17.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="426" /></a><figcaption>İnsan embrionu – beyin və onurğa beynin mayası</figcaption></figure> <p>Sinir səfhəsi inkişaf edərək yavaş-yavaş dərinləşir və rüşeym 1,5 mm olarkən sinir şırımı – <a href="/wiki/Lat%C4%B1n_dili" title="Latın dili"><i>lat.</i></a> <span lang="la" style="font-style: italic">sulcus nervosus</span> meydana çıxarır. bu şırımın kənarları (sinir yastıqları) qatlanaraq getdikcə hündürləşir və orta xəttə çataraq bir-birilə bitişir; nəticədə sinir şırımı sinir ya beyin borusuna çevrilir. Sinir şırımının sinir borusuna çevrilməsi, yəni sinir şırımı kənarının bitişməsi ortadan başlayıb uclara doğru davam edir. Sinir borusu əmələ gəldikdən sonra yavaş-yavaş buynuz səfhəsindən uzaqlaşır; bunların arasına mezoderma elementləri daxil olur. Sinir borusu bütün sinir sisteminin mayasını təşkil edir. Bu borunun kranial ucu genəlir; həmin genişlik qeyri-bərabər inkişaf prosesi nəticəsində daralmalar vasitəsilə əvvəlcə üç və sonra beş hissəyə bölünür. Bu hissələrə beyin qovuqları deyilir. Həmin qovuqlardan beynin ayrı-ayrı hissələri inkişaf edir. Sinir borusunun qalan hissəsi boru şəklində olub onurğa beyninin mayasını təşkil edir. Sinir borusunun divarları ilk dəfə birnövlü hüceyrələrdən təşkil olunur; sonradan inkişaf prosesi nəticəsində onlardan müxtəlif növ sinir hüceyrələri meydana çıxır. Bu hüceyrələrin hüceyrə cisimlərindən boz maddə və onların çıxıntılarından ağ maddə əmələ gəlir. Sinir borusunun daxilində mənfəz – dar bir kanal qalır. Sinir yastıqlarına gəldikdə, onlardan ayrılan bir sıra qanqlioz sinir hüceyrələri sinir borusunun arxa səthində həmin boruya paralel bir cüt zolaq – sağ və sol sinir düyünü zolağı (qanqlioz zolaq) əmlə gətirir. Bunlar ektoderma ilə sinir borusunun arasında yerləşərək onurğa beyni və simpatik kötük qanqlionlarının mayalarını təşkil edir. Sinir borusu mərkəzi sinir sisteminin mayasını təşkil etməklə bərabər, eyni zamanda ucqar sinir sisteminin mayasını da əmələ gətirir. <a href="/w/index.php?title=Onur%C4%9Fa_beyin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Onurğa beyin (səhifə mövcud deyil)">Onurğa beyin</a> qurluş etibarilə 31 seqmentdən təşkil olunmuşdur. Sinir seqmentinin hər birinə nevrotom ya nevromer deyilir. Onurğa beyni sahəsində hər bir nevrotom aşağıdakı hissələrdən: 1) onurğa beyninin müvafiq seqmentlərindən; 2) onurğa beynindən xaric olan bir cüt ventral (hərəki) və ona daxil olan bir cüt arxa (hissi) kökdən; 3) bir cüt onurğa beyni qanqlionundan və 4) bir cüt onurğa beyni sinirindən təşkil olunmuşdur. Beyində seqmentasiya zəif gözə çarpır; yalnız onun kötük hissəsində bir qədər məlum olur. Müqayisəli anatomiya cəhətcə beyində 11 seqment (nevrotom) ayırd edilir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xəstəliklər"><span id="X.C9.99st.C9.99likl.C9.99r"></span>Xəstəliklər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=18" title="Xəstəliklər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=18" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xəstəliklər"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0flic" title="İflic">İflic</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0nsult" title="İnsult">İnsult</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0%C5%9Femik_insult" title="İşemik insult">İşemik insult</a></li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Sinir_sistemi" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background:LemonChiffon"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Sinir_sistemi" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Sinir_sistemi" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a class="mw-selflink selflink">Sinir sistemi</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:LemonChiffon"><a href="/wiki/M%C9%99rk%C9%99zi_sinir_sistemi" title="Mərkəzi sinir sistemi">Mərkəzi sinir sistemi</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;background:LightYellow"><div style="padding:0em 0.25em"><table><tbody><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Beyin" title="Beyin">Beyin</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table><tbody><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Uc_beyin" title="Uc beyin">Uc beyin</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table><tbody><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/w/index.php?title=B%C3%B6y%C3%BCk_beyin_qab%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Böyük beyin qabığı (səhifə mövcud deyil)">Böyük beyin qabığı</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><a href="/w/index.php?title=Qab%C4%B1qalt%C4%B1_n%C3%BCv%C9%99l%C9%99r&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qabıqaltı nüvələr (səhifə mövcud deyil)">Qabıqaltı nüvələr</a> • <a href="/wiki/Yan_m%C9%99d%C9%99cikl%C9%99r" title="Yan mədəciklər">Yan mədəciklər</a> • <a href="/wiki/Ta%C4%9F_(beyin)" title="Tağ (beyin)">Tağ</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/w/index.php?title=B%C3%B6y%C3%BCk_beyin_yar%C4%B1mk%C3%BCr%C9%99l%C9%99ri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Böyük beyin yarımkürələri (səhifə mövcud deyil)">Böyük beyin yarımkürələri</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:#f7f7f7;"><table><tbody><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%C3%87%C9%99pg%C9%99n" title="Çəpgən">Çəpgən</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:#f7f7f7;background:LightYellow"><a href="/wiki/%C6%8Fns%C9%99_pay%C4%B1" title="Ənsə payı">Ənsə payı</a> • <a href="/wiki/Gicgah_pay%C4%B1" title="Gicgah payı">Gicgah payı</a> • <a href="/wiki/Al%C4%B1n_pay%C4%B1" title="Alın payı">Alın payı</a> • <a href="/wiki/T%C9%99p%C9%99_pay%C4%B1" title="Təpə payı">Təpə payı</a> • <a href="/wiki/Reyl_adac%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Reyl adacığı">Reyl adacığı</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/w/index.php?title=Qoxu_beyni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qoxu beyni (səhifə mövcud deyil)">Qoxu beyni</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table></table></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Arxa_beyin" title="Arxa beyin">Arxa beyin</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:#f7f7f7;"><table><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><a href="/wiki/Varolio_k%C3%B6rp%C3%BCs%C3%BC" title="Varolio körpüsü">Varolio körpüsü</a> • <a href="/wiki/Beyincik" title="Beyincik">Beyincik</a> • <a href="/w/index.php?title=Rombab%C9%99nz%C9%99r_beyin_bo%C4%9Faz%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rombabənzər beyin boğazı (səhifə mövcud deyil)">Rombabənzər beyin boğazı</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Ara_beyin" title="Ara beyin">Ara beyin</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><a href="/w/index.php?title=G%C3%B6rm%C9%99_beyin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Görmə beyin (səhifə mövcud deyil)">Görmə beyin</a> • <a href="/w/index.php?title=Rombab%C9%99nz%C9%99r_%C3%A7uxur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rombabənzər çuxur (səhifə mövcud deyil)">Rombabənzər çuxur</a> • <a href="/w/index.php?title=D%C3%B6rd%C3%BCnc%C3%BC_m%C9%99d%C9%99cik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dördüncü mədəcik (səhifə mövcud deyil)">Dördüncü mədəcik</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Orta_beyin" title="Orta beyin">Orta beyin</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:#f7f7f7;"><table><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><a href="/w/index.php?title=Orta_beyin_qapa%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orta beyin qapağı (səhifə mövcud deyil)">Orta beyin qapağı</a> • <a href="/w/index.php?title=B%C3%B6y%C3%BCk_beyin_ayaqc%C4%B1qlar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Böyük beyin ayaqcıqları (səhifə mövcud deyil)">Böyük beyin ayaqcıqları</a> • <a href="/w/index.php?title=G%C3%B6rm%C9%99_qabaralt%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Görmə qabaraltı (səhifə mövcud deyil)">Görmə qabaraltı</a> • <a href="/w/index.php?title=%C3%9C%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC_m%C9%99d%C9%99cik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Üçüncü mədəcik (səhifə mövcud deyil)">Üçüncü mədəcik</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/w/index.php?title=Beynin_qi%C5%9Falar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beynin qişaları (səhifə mövcud deyil)">Beynin qişaları</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><a href="/w/index.php?title=Beynin_s%C9%99rt_qi%C5%9Fas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beynin sərt qişası (səhifə mövcud deyil)">Beynin sərt qişası</a> • <a href="/w/index.php?title=Beynin_h%C3%B6r%C3%BCm%C3%A7%C9%99k_torunab%C9%99nz%C9%99r_qi%C5%9Fas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beynin hörümçək torunabənzər qişası (səhifə mövcud deyil)">Beynin hörümçək torunabənzər qişası</a> • <a href="/w/index.php?title=Beynin_yum%C5%9Faq_qi%C5%9Fas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beynin yumşaq qişası (səhifə mövcud deyil)">Beynin yumşaq qişası</a></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Onur%C4%9Fa_beyni" title="Onurğa beyni">Onurğa beyni</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:#f7f7f7;"><a href="/wiki/Onur%C4%9Fa_beyni_qi%C5%9Falar%C4%B1" title="Onurğa beyni qişaları">Qişalar</a> • <a href="/wiki/Onur%C4%9Fa_beyninin_apar%C4%B1c%C4%B1_yollar%C4%B1" title="Onurğa beyninin aparıcı yolları">Aparıcı yollar</a></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/K%C9%99ll%C9%99_sinirl%C9%99ri" title="Kəllə sinirləri">Kəllə sinirləri</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><table><tbody><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><span style="color:Navy;">Hissi</span></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><b>I</b> <a href="/wiki/Qoxu_siniri" title="Qoxu siniri">Nervus olfactorius</a> • <b>II</b> <a href="/wiki/G%C3%B6rm%C9%99_siniri" title="Görmə siniri">Nervus opticus</a> • <b>VIII</b> <a href="/wiki/D%C9%99hliz-ilbiz_siniri" title="Dəhliz-ilbiz siniri">Nervus vestibulocochlearis</a></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><span style="color:Navy;">Hərəki</span></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:#f7f7f7;background:LightYellow"><b>III</b> <a href="/wiki/G%C3%B6z%C3%BCn_h%C9%99r%C9%99ki_siniri" title="Gözün hərəki siniri">Nervus oculomotorius</a> • <b>IV</b> <a href="/wiki/Blok_siniri" title="Blok siniri">Nervus trochlearis</a> • <b>VI</b> <a href="/wiki/Uzaqla%C5%9Fd%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1_sinir" title="Uzaqlaşdırıcı sinir">Nervus abducens</a> • <b>XI</b> <a href="/wiki/%C6%8Flav%C9%99_sinir" title="Əlavə sinir">Nervus accessorius</a> • <b>XII</b> <a href="/wiki/Dilalt%C4%B1_sinir" title="Dilaltı sinir">Nervus hypoglossus</a></td></tr><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><span style="color:Navy;">Qarışıq</span></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;background:LightYellow"><b>V</b> <a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7l%C3%BC_sinir" title="Üçlü sinir">Nervus trigeminus</a> • <b>VII</b> <a href="/wiki/%C3%9Cz_siniri" title="Üz siniri">Nervus facialis</a> • <b>VIII</b> <a href="/wiki/D%C9%99hliz-ilbiz_siniri" title="Dəhliz-ilbiz siniri">Nervus vestibulocochlearis</a> • <b>IX</b> <a href="/wiki/Dil-udlaq_siniri" title="Dil-udlaq siniri">Nervus glossopharyngeus</a> • <b>X</b> <a href="/wiki/Azan_sinir" title="Azan sinir">Nervus vagus</a></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table></div></td><td class="navbox-image" rowspan="2" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 7px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:TE-Nervous_system_diagram-la.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/200px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png" decoding="async" width="200" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/300px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/TE-Nervous_system_diagram-la.svg/400px-TE-Nervous_system_diagram-la.svg.png 2x" data-file-width="782" data-file-height="900" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:LemonChiffon"><a href="/wiki/Periferik_sinir_sistemi" title="Periferik sinir sistemi">Periferik sinir sistemi</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;background:LightYellow"><div style="padding:0em 0.25em"><table><tbody><tr><th style="background:LemonChiffon"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Vegetativ_sinir_sistemi" title="Vegetativ sinir sistemi">Vegetativ sinir sistemi</a></div></th><td colspan="1" style="text-align:left;width:100%;font-size:100%;"><a href="/wiki/Simpatik_sinir_sistemi" title="Simpatik sinir sistemi">Simpatik sinir sistemi</a> • <a href="/wiki/Parasimpatik_sinir_sistemi" title="Parasimpatik sinir sistemi">Parasimpatik sinir sistemi</a></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İstinadlar"><span id=".C4.B0stinadlar"></span>İstinadlar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=19" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=19" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İstinadlar"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mənbə"><span id="M.C9.99nb.C9.99"></span>Mənbə</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=20" title="Mənbə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=20" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mənbə"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Prof. <a href="/wiki/Kamil_Balaki%C5%9Fiyev" title="Kamil Balakişiyev">Kamil Əbdülsalam oğlu Balakişiyevin</a>, İnsanın Normal Anatomiyası, III cild, səh. 3–19, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı – 1982</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vhlab.umn.edu/atlas/index.shtml">Atlas of Human Cardiac Anatomy</a> – Endoscopic views of beating hearts – Cardiac anatomy</li> <li>Р. Д. Синельников. Атлас анатомии человека (4 тома)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xarici_keçidlər"><span id="Xarici_ke.C3.A7idl.C9.99r"></span>Xarici keçidlər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit&section=21" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit&section=21" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici keçidlər"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a class="external text" href="https://de.labs.wikimedia.org/wiki/Gray%27s_Anatomy:_Embryologie/Gray's">Anatomy: Embryologie</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Link_rot" class="extiw" title="en:Wikipedia:Link rot"><span title="  January 2021 tarixində işarələnmiş ölü keçid">ölü keçid</span></a></i>]</span></sup></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://faculty.washington.edu/chudler/introb.html">Neuroscience for Kids</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thehumanbrainproject.org">The Human Brain Project Homepage</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170708165531/http://thehumanbrainproject.org/">Arxivləşdirilib</a> 2017-07-08 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://users.rcn.com/jkimball.ma.ultranet/BiologyPages/C/CNS.html">Kimball's Biology Pages, CNS</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100103210552/http://users.rcn.com/jkimball.ma.ultranet/BiologyPages/C/CNS.html">Arxivləşdirilib</a> 2010-01-03 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://users.rcn.com/jkimball.ma.ultranet/BiologyPages/P/PNS.html">Kimball's Biology Pages, PNS</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100103211055/http://users.rcn.com/jkimball.ma.ultranet/BiologyPages/P/PNS.html">Arxivləşdirilib</a> 2010-01-03 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinir_sistemi&oldid=7837565">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinir_sistemi&oldid=7837565</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Kateqoriyalar" title="Xüsusi:Kateqoriyalar">Kateqoriyalar</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Anatomiya" title="Kateqoriya:Anatomiya">Anatomiya</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C4%B0nsan_anatomiyas%C4%B1" title="Kateqoriya:İnsan anatomiyası">İnsan anatomiyası</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Sinir_sistemi" title="Kateqoriya:Sinir sistemi">Sinir sistemi</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kateqoriya: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C3%87a%C4%9F%C4%B1r%C4%B1lan_%C5%9Fablonun_t%C9%99krar_arqumentl%C9%99rind%C9%99n_istifad%C9%99_ed%C9%99n_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Çağırılan şablonun təkrar arqumentlərindən istifadə edən səhifələr">Çağırılan şablonun təkrar arqumentlərindən istifadə edən səhifələr</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Naviqasiya menyusu</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Şəxsi alətlər</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item"><span title="Redaktə edərkən istifadə etdiyiniz IP ünvanı üçün istifadəçi səhifəsi">Daxil olmamısınız</span></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:M%C3%BCzakir%C9%99S%C9%99hif%C9%99m" title="Bu IP ünvanından edilmiş müzakirələr [n]" accesskey="n"><span>Müzakirə</span></a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C3%B6hf%C9%99l%C9%99rim" title="Bu IP ünvanından edilən redaktələrin siyahısı [y]" accesskey="y"><span>Töhfələr</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=Sinir+sistemi" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil"><span>Hesab yarat</span></a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=Sinir+sistemi" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o"><span>Daxil ol</span></a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Ad fəzaları</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/Sinir_sistemi" title="Məqalənin məzmununu göstər [c]" accesskey="c"><span>Məqalə</span></a></li><li id="ca-talk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/M%C3%BCzakir%C9%99:Sinir_sistemi" rel="discussion" title="Səhifə barədə müzakirə [t]" accesskey="t"><span>Müzakirə</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">azərbaycanca</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Görünüş</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/Sinir_sistemi"><span>Oxu</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v"><span>Redaktə</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=edit" title="Səhifənin mənbə kodunu redaktə et [e]" accesskey="e"><span>Mənbəni redaktə et</span></a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=history" title="Bu səhifənin keçmiş nüsxələri. [h]" accesskey="h"><span>Tarixçəyə bax</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Daha çox seçim" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Daha çox</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Axtar</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Bu mətnin olduğu səhifələri axtar" value="Axtar"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Əgər varsa, eyni adı daşıyan səhifəyə keç" value="Get"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifə"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Naviqasiya</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifəni ziyarət edin [z]" accesskey="z"><span>Ana səhifə</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:K%C9%99nd_meydan%C4%B1" title="Layihə haqqında, nələr edəbilərsiniz, axtardıqlarınızı harda tapmaq olar"><span>Kənd meydanı</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0cma_portal%C4%B1" title="Gündəlik xəbərlər ilə əlaqəli məlumatlar"><span>İcma portalı</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r" title="Vikidəki son dəyişikliklər siyahısı [r]" accesskey="r"><span>Son dəyişikliklər</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi" title="Təsadüfi məqaləyə keç [x]" accesskey="x"><span>Təsadüfi məqalə</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Layihələr" class="mw-portlet mw-portlet-Layihələr vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Layihələr-label" > <h3 id="p-Layihələr-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Layihələr</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Seçilmiş-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Seçilmiş məqalələr</span></a></li><li id="n-Seçilmiş-siyahılar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_siyah%C4%B1lar"><span>Seçilmiş siyahılar</span></a></li><li id="n-Yaxşı-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yax%C5%9F%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Yaxşı məqalələr</span></a></li><li id="n-Məqalə-namizədləri" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99qal%C9%99_namiz%C9%99dl%C9%99ri"><span>Məqalə namizədləri</span></a></li><li id="n-Mövzulu-ay" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay"><span>Mövzulu ay</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Xüsusi" class="mw-portlet mw-portlet-Xüsusi vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Xüsusi-label" > <h3 id="p-Xüsusi-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Xüsusi</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Biziml%C9%99_%C9%99laq%C9%99"><span>Bizimlə əlaqə</span></a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=az.wikipedia.org&uselang=az" title="Bizə dəstək verin"><span>İanə et</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C3%BCnd%C9%99ricat" title="Yardım almaq üçün."><span>Kömək</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Alətlər</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:S%C9%99hif%C9%99y%C9%99Ke%C3%A7idl%C9%99r/Sinir_sistemi" title="Vikidə bu məqaləyə bağlantılar [j]" accesskey="j"><span>Səhifəyə keçidlər</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:%C6%8Flaq%C9%99liD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r/Sinir_sistemi" rel="nofollow" title="Bu məqaləyə aid başqa səhifələrdə yeni dəyişikliklər [k]" accesskey="k"><span>Əlaqəli redaktələr</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yükləmə_sehrbazı" title="Yeni şəkil və ya multimedia faylı yüklə [u]" accesskey="u"><span>Fayl yüklə</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:X%C3%BCsusiS%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Xüsusi səhifələrin siyahısı [q]" accesskey="q"><span>Xüsusi səhifələr</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&oldid=7837565" title="Bu səhifənin bu versiyasına daimi keçid"><span>Daimi keçid</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&action=info" title="Bu səhifə haqqında ətraflı məlumat"><span>Səhifə məlumatları</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:CiteThisPage&page=Sinir_sistemi&id=7837565&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu səhifəyə necə istinad etmək barədə məlumat"><span>Bu səhifəyə istinad et</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FSinir_sistemi"><span>Qısaldılmış URL əldə et</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:QrCode&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FSinir_sistemi"><span>QR-kodu endir</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Çap et/ixrac</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:Book&bookcmd=book_creator&referer=Sinir+sistemi"><span>Kitab yarat</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DownloadAsPdf&page=Sinir_sistemi&action=show-download-screen"><span>PDF kimi yüklə</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sinir_sistemi&printable=yes" title="Səhifənin çap versiyası [p]" accesskey="p"><span>Çap versiyası</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Digər layihələrdə</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nervous_system" hreflang="en"><span>Vikianbar</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9404" title="Bağlanan məlumatların saxlanması elementinə keçid [g]" accesskey="g"><span>Vikidata elementi</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Digər dillərdə</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Senuweestelsel" title="Senuweestelsel – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Senuweestelsel" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Nervensystem" title="Nervensystem – İsveçrə almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Nervensystem" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsveçrə almancası" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sistema_niervoso" title="Sistema niervoso – araqon" lang="an" hreflang="an" data-title="Sistema niervoso" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="araqon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%B2_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%D9%8A" title="جهاز عصبي – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جهاز عصبي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D9%8A%D9%85_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%D9%8A" title="سيستيم عصبي – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="سيستيم عصبي" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%B2_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%D9%89" title="جهاز عصبى – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جهاز عصبى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%81_%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A7%B0" title="স্নায়ু তন্ত্ৰ – assam" lang="as" hreflang="as" data-title="স্নায়ু তন্ত্ৰ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assam" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Sistema_nerviosu" title="Sistema nerviosu – asturiya" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Sistema nerviosu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiya" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%A8_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="عصب سیستمی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عصب سیستمی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D2%BB%D1%8B" title="Нервы системаһы – başqırd" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Нервы системаһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başqırd" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Sistemang_nerbyos" title="Sistemang nerbyos – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Sistemang nerbyos" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0" title="Нервовая сістэма – belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Нервовая сістэма" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%8D%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0" title="Нэрвовая сыстэма – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Нэрвовая сыстэма" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Нервна система – bolqar" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Нервна система" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bolqar" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="স্নায়ুতন্ত্র – benqal" lang="bn" hreflang="bn" data-title="স্নায়ুতন্ত্র" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="benqal" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sistem_nervennel" title="Sistem nervennel – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Sistem nervennel" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Nervni_sistem" title="Nervni sistem – bosniya" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Nervni sistem" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniya" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervi%C3%B3s" title="Sistema nerviós – katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Sistema nerviós" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Нервийн система – çeçen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Нервийн система" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="çeçen" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A0%E1%8E%BE%E1%8E%A6%E1%8E%B5%E1%8F%97%E1%8F%8D%E1%8E%A9_%E1%8E%A4%E1%8F%99%E1%8F%A2%E1%8F%92" title="ᎠᎾᎦᎵᏗᏍᎩ ᎤᏙᏢᏒ – çeroki" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎠᎾᎦᎵᏗᏍᎩ ᎤᏙᏢᏒ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="çeroki" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D8%A6%DB%95%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AF%DB%95%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="کۆئەندامی دەمار – Mərkəzi kürdcə" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کۆئەندامی دەمار" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Mərkəzi kürdcə" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Nervov%C3%A1_soustava" title="Nervová soustava – çex" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Nervová soustava" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="çex" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/System_nerfol" title="System nerfol – uels" lang="cy" hreflang="cy" data-title="System nerfol" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="uels" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Nervesystemet" title="Nervesystemet – danimarka" lang="da" hreflang="da" data-title="Nervesystemet" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danimarka" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Nervensystem" title="Nervensystem – alman" lang="de" hreflang="de" data-title="Nervensystem" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alman" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%82%DE%A7%DE%83%DE%AA%DE%8C%DE%A6%DE%86%DE%AA%DE%8E%DE%AC_%DE%82%DE%A8%DE%92%DE%A7%DE%89%DE%B0" title="ނާރުތަކުގެ ނިޒާމް – maldiv" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ނާރުތަކުގެ ނިޒާމް" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="maldiv" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Νευρικό σύστημα – yunan" lang="el" hreflang="el" data-title="Νευρικό σύστημα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="yunan" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Nervous_system" title="Nervous system – ingilis" lang="en" hreflang="en" data-title="Nervous system" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingilis" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Nerva_sistemo" title="Nerva sistemo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Nerva sistemo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervioso" title="Sistema nervioso – ispan" lang="es" hreflang="es" data-title="Sistema nervioso" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="ispan" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/N%C3%A4rvis%C3%BCsteem" title="Närvisüsteem – eston" lang="et" hreflang="et" data-title="Närvisüsteem" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="eston" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Nerbio-sistema" title="Nerbio-sistema – bask" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Nerbio-sistema" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="bask" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Sistema_nerviosu" title="Sistema nerviosu – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Sistema nerviosu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%DB%8C" title="دستگاه عصبی – fars" lang="fa" hreflang="fa" data-title="دستگاه عصبی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="fars" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Hermosto" title="Hermosto – fin" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Hermosto" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fin" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Syst%C3%A8me_nerveux" title="Système nerveux – fransız" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Système nerveux" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="fransız" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Nerfen" title="Nerfen – şimali fris" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Nerfen" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="şimali fris" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/N%C3%A9arch%C3%B3ras" title="Néarchóras – irland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Néarchóras" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Syst%C3%A8m_nerv%C3%A9" title="Systèm nervé – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Systèm nervé" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervioso" title="Sistema nervioso – qalisiya" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Sistema nervioso" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="qalisiya" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/S%E1%B9%B3%CC%80n-k%C3%AEn_Ne-th%C3%BAng" title="Sṳ̀n-kîn Ne-thúng – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sṳ̀n-kîn Ne-thúng" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A2%D7%A8%D7%9B%D7%AA_%D7%94%D7%A2%D7%A6%D7%91%D7%99%D7%9D" title="מערכת העצבים – ivrit" lang="he" hreflang="he" data-title="מערכת העצבים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ivrit" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="तन्त्रिका तन्त्र – hind" lang="hi" hreflang="hi" data-title="तन्त्रिका तन्त्र" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hind" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Nervous_system" title="Nervous system – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Nervous system" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dani_sustav" title="Živčani sustav – xorvat" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Živčani sustav" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="xorvat" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Idegrendszer" title="Idegrendszer – macar" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Idegrendszer" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="macar" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%B5%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Նյարդային համակարգ – erməni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Նյարդային համակարգ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="erməni" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Systema_nervose" title="Systema nervose – interlinqua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Systema nervose" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="interlinqua" class="interlanguage-link-target"><span>İnterlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Sistem_saraf" title="Sistem saraf – indoneziya" lang="id" hreflang="id" data-title="Sistem saraf" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indoneziya" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Sistema_ti_nerbios" title="Sistema ti nerbios – iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Sistema ti nerbios" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Нервий система – inquş" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Нервий система" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inquş" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Nervaro" title="Nervaro – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Nervaro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Taugakerfi%C3%B0" title="Taugakerfið – island" lang="is" hreflang="is" data-title="Taugakerfið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="island" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervoso" title="Sistema nervoso – italyan" lang="it" hreflang="it" data-title="Sistema nervoso" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="italyan" class="interlanguage-link-target"><span>İtaliano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%A5%9E%E7%B5%8C%E7%B3%BB" title="神経系 – yapon" lang="ja" hreflang="ja" data-title="神経系" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="yapon" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Sistem_saraf" title="Sistem saraf – yava" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Sistem saraf" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="yava" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" title="ნერვული სისტემა – gürcü" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ნერვული სისტემა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gürcü" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Nerv_sistemas%C4%B1" title="Nerv sisteması – qaraqalpaq" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Nerv sisteması" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="qaraqalpaq" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Anagraw_ansur" title="Anagraw ansur – kabile" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Anagraw ansur" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabile" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D2%AF%D0%B9%D0%BA%D0%B5_%D0%B6%D2%AF%D0%B9%D0%B5%D1%81%D1%96" title="Жүйке жүйесі – qazax" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жүйке жүйесі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="qazax" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%83%E1%9E%99%E1%9E%BC" title="ណ្វៃយូ – kxmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ណ្វៃយូ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="kxmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A8%E0%B2%B0%E0%B2%AE%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B2%B2" title="ನರಮಂಡಲ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ನರಮಂಡಲ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%A0%EA%B2%BD%EA%B3%84" title="신경계 – koreya" lang="ko" hreflang="ko" data-title="신경계" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreya" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Koendama_demar%C3%AA" title="Koendama demarê – kürd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Koendama demarê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kürd" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kevreyth_nervus" title="Kevreyth nervus – korn" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kevreyth nervus" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="korn" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2_%D1%82%D1%83%D1%82%D1%83%D0%BC%D1%83" title="Нерв тутуму – qırğız" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Нерв тутуму" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="qırğız" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Systema_nervosum" title="Systema nervosum – latın" lang="la" hreflang="la" data-title="Systema nervosum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latın" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Nervesystem" title="Nervesystem – lüksemburq" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Nervesystem" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="lüksemburq" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sistem_de_nervos" title="Sistem de nervos – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sistem de nervos" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zenuwst%C3%A8lsel" title="Zenuwstèlsel – limburq" lang="li" hreflang="li" data-title="Zenuwstèlsel" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburq" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervos" title="Sistema nervos – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sistema nervos" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A5%E0%BA%B0%E0%BA%9A%E0%BA%BB%E0%BA%9A%E0%BA%9B%E0%BA%B0%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%94" title="ລະບົບປະສາດ – laos" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ລະບົບປະສາດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laos" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Nerv%C5%B3_sistema" title="Nervų sistema – litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Nervų sistema" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Nervu_sist%C4%93ma" title="Nervu sistēma – latış" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Nervu sistēma" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latış" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Sistem_saraf" title="Sistem saraf – minanqkaban" lang="min" hreflang="min" data-title="Sistem saraf" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minanqkaban" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="Нервен систем – makedon" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Нервен систем" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedon" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A8%E0%B4%BE%E0%B4%A1%E0%B5%80%E0%B4%B5%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B5%82%E0%B4%B9%E0%B4%82" title="നാഡീവ്യൂഹം – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="നാഡീവ്യൂഹം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8D%D0%B4%D1%80%D1%8D%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="Мэдрэлийн систем – monqol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Мэдрэлийн систем" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="monqol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%87%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE" title="चेतासंस्था – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="चेतासंस्था" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sistem_saraf" title="Sistem saraf – malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sistem saraf" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malay" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%94%E1%80%85%E1%80%BA" title="အာရုံကြောစနစ် – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="အာရုံကြောစနစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Nervensysteem" title="Nervensysteem – aşağı alman" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Nervensysteem" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="aşağı alman" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%81_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%80" title="स्नायु प्रणाली – nevari" lang="new" hreflang="new" data-title="स्नायु प्रणाली" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Zenuwstelsel" title="Zenuwstelsel – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Zenuwstelsel" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Nervesystemet" title="Nervesystemet – nünorsk norveç" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Nervesystemet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nünorsk norveç" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Nervesystem" title="Nervesystem – bokmal norveç" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Nervesystem" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="bokmal norveç" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sist%C3%A8ma_nervi%C3%B3s" title="Sistèma nerviós – oksitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sistèma nerviós" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Sirna_narvii" title="Sirna narvii – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Sirna narvii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A9%82_%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%AC%E0%A9%B0%E0%A8%A7" title="ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਬੰਧ – pəncab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਬੰਧ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pəncab" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Sistemang_nerbiosu" title="Sistemang nerbiosu – pampanqa" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Sistemang nerbiosu" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampanqa" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervioso" title="Sistema nervioso – papyamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Sistema nervioso" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papyamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad_nerwowy" title="Układ nerwowy – polyak" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Układ nerwowy" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polyak" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D9%BE%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DA%BE" title="نروس پربندھ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="نروس پربندھ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervoso" title="Sistema nervoso – portuqal" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Sistema nervoso" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portuqal" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Ankucha_llika" title="Ankucha llika – keçua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Ankucha llika" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keçua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Sistem_nervos" title="Sistem nervos – rumın" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Sistem nervos" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumın" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Нервная система – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Нервная система" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Нервова сістема – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Нервова сістема" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%8C%D0%B8%D1%8D%D1%80%D0%B1%D1%8D_%D1%82%D0%B8%D2%BB%D0%B8%D0%B3%D1%8D" title="Ньиэрбэ тиһигэ – saxa" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Ньиэрбэ тиһигэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="saxa" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Sistema_nirbusu" title="Sistema nirbusu – siciliya" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Sistema nirbusu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siciliya" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AA%D9%8A_%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="تنتي سرشتو – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="تنتي سرشتو" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Nervni_sistem" title="Nervni sistem – serb-xorvat" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Nervni sistem" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serb-xorvat" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%B1%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B7%94_%E0%B6%B4%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%BA" title="ස්නායු පද්ධතිය – sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="ස්නායු පද්ධතිය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Nervous_system" title="Nervous system – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Nervous system" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Nervov%C3%A1_s%C3%BAstava" title="Nervová sústava – slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Nervová sústava" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiv%C4%8Dni_sistem" title="Živčni sistem – sloven" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Živčni sistem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="sloven" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Sistemi_nervor" title="Sistemi nervor – alban" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Sistemi nervor" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="alban" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BD%D0%B8_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="Нервни систем – serb" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Нервни систем" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serb" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Nervsystemet" title="Nervsystemet – isveç" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Nervsystemet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="isveç" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mfumo_wa_neva" title="Mfumo wa neva – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mfumo wa neva" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AE%B0%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AF%8D_%E0%AE%A4%E0%AF%8A%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AE%BF" title="நரம்புத் தொகுதி – tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நரம்புத் தொகுதி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%A1%E0%B1%80_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5" title="నాడీ వ్యవస్థ – teluqu" lang="te" hreflang="te" data-title="నాడీ వ్యవస్థ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="teluqu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%97" title="ระบบประสาท – tay" lang="th" hreflang="th" data-title="ระบบประสาท" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tay" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Sistemang_nerbiyos" title="Sistemang nerbiyos – taqaloq" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Sistemang nerbiyos" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="taqaloq" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sinir_sistemi" title="Sinir sistemi – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Sinir sistemi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Нерв системасы – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Нерв системасы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%90%D8%B1%DB%8B%D8%A7_%D8%B3%D9%89%D8%B3%D8%AA%D9%89%D9%85%DB%90%D8%B3%D9%89" title="نېرۋا سىستىمېسى – uyğur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="نېرۋا سىستىمېسى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uyğur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Нервова система – ukrayna" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Нервова система" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrayna" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%A8%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85" title="عصبی نظام – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عصبی نظام" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Nerv_sistemasi" title="Nerv sistemasi – özbək" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Nerv sistemasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="özbək" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Sistema_nervoso" title="Sistema nervoso – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Sistema nervoso" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BA%A7n_kinh" title="Hệ thần kinh – vyetnam" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hệ thần kinh" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vyetnam" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sistema_nerbyos" title="Sistema nerbyos – varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Sistema nerbyos" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="varay" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%A5%9E%E7%BB%8F%E7%B3%BB%E7%BB%9F" title="神经系统 – vu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="神经系统" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="vu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" title="ნერვული სისტემა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ნერვული სისტემა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%A2%D7%A8%D7%95%D7%95%D7%9F_%D7%A1%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%A2%D7%9D" title="נערוון סיסטעם – idiş" lang="yi" hreflang="yi" data-title="נערוון סיסטעם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="idiş" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A5%9E%E7%BB%8F%E7%B3%BB%E7%BB%9F" title="神经系统 – çin" lang="zh" hreflang="zh" data-title="神经系统" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çin" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/S%C3%AEn-keng_h%C4%93-th%C3%B3ng" title="Sîn-keng hē-thóng – Min Nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sîn-keng hē-thóng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%A5%9E%E7%B6%93%E7%B3%BB%E7%B5%B1" title="神經系統 – kanton" lang="yue" hreflang="yue" data-title="神經系統" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kanton" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9404#sitelinks-wikipedia" title="Dillərarası keçidləri redaktə et" class="wbc-editpage">Keçidləri redaktə et</a></span></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bu səhifə sonuncu dəfə 07:31, 7 noyabr 2024 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Mətn <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası</a> altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">istifadə şərtlərinə</a> baxın.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//az.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinir_sistemi&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil versiya</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-78f4c97c5d-pmw42","wgBackendResponseTime":151,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.276","walltime":"0.630","ppvisitednodes":{"value":6284,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":91148,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":48169,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":34,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":9478,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":3,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 285.099 1 -total"," 43.04% 122.696 1 Şablon:Anatomiya"," 41.50% 118.323 1 Şablon:Məlumat_qutusu"," 35.32% 100.695 12 Şablon:Naviqasiya_qutusu_(yarımqrup)"," 33.05% 94.219 12 Şablon:Naviqasiya_qutusu2"," 30.13% 85.889 12 Şablon:Navbox/core"," 28.45% 81.103 4 Şablon:Wikidata"," 25.13% 71.645 1 Şablon:Sinir_sistemi"," 21.60% 61.584 1 Şablon:Naviqasiya_cədvəli"," 11.13% 31.721 1 Şablon:Dead_link"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.076","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2646026,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype wikibase-item of P2286 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2289 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.eqiad.main-76b7c58d6d-5c684","timestamp":"20241125094132","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Sinir sistemi","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/Sinir_sistemi","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9404","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9404","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-12-22T16:36:28Z","dateModified":"2024-11-07T07:31:13Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a6\/TE-Nervous_system_diagram-la.svg"}</script> </body> </html>