CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="bs" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Maje - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januar","februar","mart","april","maj","juni","juli","august","septembar","oktobar","novembar","decembar"],"wgRequestId":"f3f68147-2f2c-4905-96c4-f610210907a7","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Maje","wgTitle":"Maje","wgCurRevisionId":3623275,"wgRevisionId":3623275,"wgArticleId":32265,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Stranice sa ISBN greškama","CS1 greške: nepodržani parametar","Mayan","Meksički Indijanci","Belize Indijanci","Gvatemalski Indijanci"],"wgPageViewLanguage":"bs","wgPageContentLanguage":"bs","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Maje","wgRelevantArticleId":32265,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{ "tags":{"status":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":3623275,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"bs","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"bs"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q28567","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId" :"2.3"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.Pgnviewer","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=bs&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=bs&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=bs&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Distribution-myn.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="681"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Distribution-myn.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="454"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Distribution-myn.png/640px-Distribution-myn.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="363"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Maje - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//bs.m.wikipedia.org/wiki/Maje"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Uredi" href="/w/index.php?title=Maje&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (bs)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//bs.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Maje"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.bs"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom izvor" href="/w/index.php?title=Posebno:Nedavne_izmjene&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Maje rootpage-Maje skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Idi na sadržaj</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sajt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Glavni meni" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Glavni meni</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Glavni meni</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sakrij</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigacija </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Po%C4%8Detna_strana" title="Posjeti početnu stranicu [z]" accesskey="z"><span>Početna strana</span></a></li><li id="n-sidebar-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Istaknuti_%C4%8Dlanci"><span>Istaknuti članci</span></a></li><li id="n-sidebar-portals" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal"><span>Portali</span></a></li><li id="n-sidebar-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kategorije"><span>Kategorije</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Nedavne_izmjene" title="Spisak nedavnih izmjena na wiki. [r]" accesskey="r"><span>Nedavne izmjene</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Nasumi%C4%8Dna_stranica" title="Učitaj nasumičnu stranicu [x]" accesskey="x"><span>Nasumična stranica</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Interakcija </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomo%C4%87:Sadr%C5%BEaj" title="Mjesto gdje možete nešto da naučite."><span>Pomoć</span></a></li><li id="n-sidebar-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Igrali%C5%A1te"><span>Igralište</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Vrata_zajednice" title="O projektu, šta možete da uradite, gdje se šta nalazi"><span>Vrata zajednice</span></a></li><li id="n-sidebar-village-pump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%C4%8Car%C5%A1ija"><span>Čaršija</span></a></li><li id="n-sidebar-news" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Novosti"><span>Novosti</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Po%C4%8Detna_strana" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Slobodna enciklopedija" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-bs.svg" width="118" height="13" style="width: 7.375em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Posebno:Pretraga" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Pretraži Wikipediju [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pretraga</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Pretraži Wikipediju" aria-label="Pretraži Wikipediju" autocapitalize="sentences" title="Pretraži Wikipediju [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Posebno:Pretraga"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Traži</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Lični alati"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Izgled"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Izgled" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Izgled</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_bs.wikipedia.org&uselang=bs" class=""><span>Donacije</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Posebno:Napravi_ra%C4%8Dun&returnto=Maje" title="Predlažemo vam da napravite račun i prijavite se; međutim, to nije obavezno" class=""><span>Napravi korisnički račun</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Posebno:Korisni%C4%8Dka_prijava&returnto=Maje" title="Predlažemo vam da se prijavite, iako to nije obavezno [o]" accesskey="o" class=""><span>Prijavi me</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Više opcija" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Lični alati" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Lični alati</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Korisnički meni" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_bs.wikipedia.org&uselang=bs"><span>Donacije</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Napravi_ra%C4%8Dun&returnto=Maje" title="Predlažemo vam da napravite račun i prijavite se; međutim, to nije obavezno"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Napravi korisnički račun</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Korisni%C4%8Dka_prijava&returnto=Maje" title="Predlažemo vam da se prijavite, iako to nije obavezno [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Prijavi me</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Stranice za odjavljene urednike <a href="/wiki/Pomo%C4%87:Uvod" aria-label="Saznajte više o uređivanju"><span>detaljnije</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Moji_doprinosi" title="Spisak izmjena napravljenih s ove IP-adrese [y]" accesskey="y"><span>Doprinosi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Moj_razgovor" title="Rasprava o izmjenama s ove IP-adrese [n]" accesskey="n"><span>Razgovor</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Ezatvori\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"bs\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Ctable class=\"fmbox fmbox-system\" role=\"presentation\" style=\"border:1px solid #409262; text-align:center;\"\u003E\u003Ctbody\u003E\u003Ctr\u003E\u003Ctd class=\"mbox-image\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Datoteka:Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/40px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"40\" height=\"43\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/60px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/80px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\u003C/td\u003E\u003Ctd class=\"mbox-text\"\u003EOd 1. do 30. novembra 2024. učestvujte u projektu \u003Ca href=\"/wiki/Wikipedia:Azijski_mjesec/2024.\" title=\"Wikipedia:Azijski mjesec/2024.\"\u003E\"Azijski mjesec\"\u003C/a\u003E.\u003C/td\u003E\u003C/tr\u003E\u003C/tbody\u003E\u003C/table\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sajt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sadržaj" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sadržaj</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sakrij</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Početak</div> </a> </li> <li id="toc-Geografija" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geografija"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geografija</span> </div> </a> <ul id="toc-Geografija-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jezik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Jezik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Jezik</span> </div> </a> <ul id="toc-Jezik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Plemena_Maja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Plemena_Maja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Plemena Maja</span> </div> </a> <ul id="toc-Plemena_Maja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historija" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historija"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Historija</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historija-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Historija</span> </button> <ul id="toc-Historija-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Predklasični_period_2000._p._n._e._-_250._n._e." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Predklasični_period_2000._p._n._e._-_250._n._e."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Predklasični period 2000. p. n. e. - 250. n. e.</span> </div> </a> <ul id="toc-Predklasični_period_2000._p._n._e._-_250._n._e.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Klasični_period_250._n._e._-_900._n._e." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Klasični_period_250._n._e._-_900._n._e."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Klasični period 250. n. e. - 900. n. e.</span> </div> </a> <ul id="toc-Klasični_period_250._n._e._-_900._n._e.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Post-klasični_period_900._n._e._-_1500._n._e." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Post-klasični_period_900._n._e._-_1500._n._e."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Post-klasični period 900. n. e. - 1500. n. e.</span> </div> </a> <ul id="toc-Post-klasični_period_900._n._e._-_1500._n._e.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Špansko_osvajanje_1511–1697" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Špansko_osvajanje_1511–1697"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Špansko osvajanje 1511–1697</span> </div> </a> <ul id="toc-Špansko_osvajanje_1511–1697-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kolonijalni_period" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kolonijalni_period"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Kolonijalni period</span> </div> </a> <ul id="toc-Kolonijalni_period-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Društvo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Društvo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Društvo</span> </div> </a> <ul id="toc-Društvo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arhitektura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Arhitektura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Arhitektura</span> </div> </a> <ul id="toc-Arhitektura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Umjetnost" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Umjetnost"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Umjetnost</span> </div> </a> <ul id="toc-Umjetnost-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zvijezde_i_vrijeme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zvijezde_i_vrijeme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Zvijezde i vrijeme</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Zvijezde_i_vrijeme-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Zvijezde i vrijeme</span> </button> <ul id="toc-Zvijezde_i_vrijeme-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kalendar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kalendar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Kalendar</span> </div> </a> <ul id="toc-Kalendar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pismo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pismo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Pismo</span> </div> </a> <ul id="toc-Pismo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kodeksi_Maja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kodeksi_Maja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Kodeksi Maja</span> </div> </a> <ul id="toc-Kodeksi_Maja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Život_i_običaji_Maja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Život_i_običaji_Maja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Život i običaji Maja</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Život_i_običaji_Maja-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Život i običaji Maja</span> </button> <ul id="toc-Život_i_običaji_Maja-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Poljoprivreda" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Poljoprivreda"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Poljoprivreda</span> </div> </a> <ul id="toc-Poljoprivreda-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nogomet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nogomet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Nogomet</span> </div> </a> <ul id="toc-Nogomet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Religija" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Religija"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Religija</span> </div> </a> <ul id="toc-Religija-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tikal-grad_u_šumi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tikal-grad_u_šumi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Tikal-grad u šumi</span> </div> </a> <ul id="toc-Tikal-grad_u_šumi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uzroci_pada" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uzroci_pada"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Uzroci pada</span> </div> </a> <ul id="toc-Uzroci_pada-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Maja_Indijanci_danas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Maja_Indijanci_danas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Maja Indijanci danas</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Maja_Indijanci_danas-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Maja Indijanci danas</span> </button> <ul id="toc-Maja_Indijanci_danas-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Uništavanje_kulturnog_naslijeđa_Maja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uništavanje_kulturnog_naslijeđa_Maja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15.1</span> <span>Uništavanje kulturnog naslijeđa Maja</span> </div> </a> <ul id="toc-Uništavanje_kulturnog_naslijeđa_Maja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Maje_u_modernoj_kulturi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Maje_u_modernoj_kulturi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Maje u modernoj kulturi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Maje_u_modernoj_kulturi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Maje u modernoj kulturi</span> </button> <ul id="toc-Maje_u_modernoj_kulturi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Film" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Film"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16.1</span> <span>Film</span> </div> </a> <ul id="toc-Film-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arhitektura_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arhitektura_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16.2</span> <span>Arhitektura</span> </div> </a> <ul id="toc-Arhitektura_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zanimljivosti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zanimljivosti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Zanimljivosti</span> </div> </a> <ul id="toc-Zanimljivosti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Također_pogledajte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Također_pogledajte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Također pogledajte</span> </div> </a> <ul id="toc-Također_pogledajte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reference" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Reference"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19</span> <span>Reference</span> </div> </a> <ul id="toc-Reference-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vanjski_linkovi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Vanjski_linkovi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">20</span> <span>Vanjski linkovi</span> </div> </a> <ul id="toc-Vanjski_linkovi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sadržaj" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uključi/isključi sadržaj" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uključi/isključi sadržaj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Maje</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Idi na članak na drugom jeziku. Dostupno na 123 jezika" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-123" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">123 jezika</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Maja" title="Maja – afrikans" lang="af" hreflang="af" data-title="Maja" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – njemački (Švicarska)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Maya" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="njemački (Švicarska)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Cultura_maya" title="Cultura maya – aragonski" lang="an" hreflang="an" data-title="Cultura maya" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonski" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B6%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%A7" title="حضارة المايا – arapski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حضارة المايا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arapski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="মায়া সভ্যতা – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="মায়া সভ্যতা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Civilizaci%C3%B3n_maya" title="Civilización maya – asturijski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Civilización maya" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturijski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mayya_sivilizasiyas%C4%B1" title="Mayya sivilizasiyası – azerbejdžanski" lang="az" hreflang="az" data-title="Mayya sivilizasiyası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdžanski" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="ماییا مدنیتی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ماییا مدنیتی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F_(%D1%86%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F)" title="Майя (цивилизация) – baškirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Майя (цивилизация)" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baškirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Maya-Klassik" title="Maya-Klassik – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Maya-Klassik" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Maj%C4%93" title="Majē – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Majē" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%8F" title="Цывілізацыя мая – bjeloruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Цывілізацыя мая" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bjeloruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%8F" title="Мая – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мая" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D1%82%D0%B5" title="Цивилизация на маите – bugarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Цивилизация на маите" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bugarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="মায়া সভ্যতা – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মায়া সভ্যতা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%82%E0%BD%93%E0%BD%A0%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%96%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BC%8B%E0%BD%A1%E0%BC%8D" title="གནའ་རབས་མ་ཡ། – tibetanski" lang="bo" hreflang="bo" data-title="གནའ་རབས་མ་ཡ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetanski" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sevenadurezh_vaya" title="Sevenadurezh vaya – bretonski" lang="br" hreflang="br" data-title="Sevenadurezh vaya" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretonski" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D1%91%D0%BB" title="Майя соёл – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Майя соёл" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Civilitzaci%C3%B3_maia" title="Civilització maia – katalonski" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Civilització maia" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalonski" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Maya_%C3%B9ng-m%C3%ACng" title="Maya ùng-mìng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Maya ùng-mìng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F_(%D1%86%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8)" title="Майя (цивилизаци) – čečenski" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Майя (цивилизаци)" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="čečenski" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%95%D8%AA%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="شارستانیەتیی مایا – centralnokurdski" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شارستانیەتیی مایا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="centralnokurdski" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Maya_tsivilizatsiyas%C4%B1" title="Maya tsivilizatsiyası – krimski turski" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Maya tsivilizatsiyası" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krimski turski" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Maysk%C3%A1_civilizace" title="Mayská civilizace – češki" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mayská civilizace" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="češki" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gwareiddiad_y_Maya" title="Gwareiddiad y Maya – velški" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gwareiddiad y Maya" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="velški" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – danski" lang="da" hreflang="da" data-title="Maya" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danski" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Maya-Zivilisation" title="Maya-Zivilisation – njemački" lang="de" hreflang="de" data-title="Maya-Zivilisation" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="njemački" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%9C%CE%AC%CE%B3%CE%B9%CE%B1" title="Πολιτισμός των Μάγια – grčki" lang="el" hreflang="el" data-title="Πολιτισμός των Μάγια" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grčki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maya_civilization" title="Maya civilization – engleski" lang="en" hreflang="en" data-title="Maya civilization" data-language-autonym="English" data-language-local-name="engleski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobar članak"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Majaoj" title="Majaoj – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Majaoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobar članak"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cultura_maya" title="Cultura maya – španski" lang="es" hreflang="es" data-title="Cultura maya" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="španski" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Maiade_tsivilisatsioon" title="Maiade tsivilisatsioon – estonski" lang="et" hreflang="et" data-title="Maiade tsivilisatsioon" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonski" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Maien_zibilizazioa" title="Maien zibilizazioa – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Maien zibilizazioa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="تمدن مایا – perzijski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="تمدن مایا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perzijski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mayojen_korkeakulttuuri" title="Mayojen korkeakulttuuri – finski" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mayojen korkeakulttuuri" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finski" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Mayar%C3%ADki%C3%B0" title="Mayaríkið – farski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Mayaríkið" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farski" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Civilisation_maya" title="Civilisation maya – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Civilisation maya" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – sjeverni frizijski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Maya" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="sjeverni frizijski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Na_M%C3%A1ighigh" title="Na Máighigh – irski" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Na Máighigh" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irski" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/S%C3%ACobhaltas_nam_Maya" title="Sìobhaltas nam Maya – škotski galski" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Sìobhaltas nam Maya" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="škotski galski" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Civilizaci%C3%B3n_maia" title="Civilización maia – galicijski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Civilización maia" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicijski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%A7_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A4%D9%86" title="مايا تمدؤن – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="مايا تمدؤن" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Majaku%C3%A9ra" title="Majakuéra – gvarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Majakuéra" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="gvarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%99%D7%94" title="מאיה – hebrejski" lang="he" hreflang="he" data-title="מאיה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrejski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%AD%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A4%BE" title="माया सभ्यता – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="माया सभ्यता" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Maya_sabhyata" title="Maya sabhyata – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Maya sabhyata" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Maya_Indijanci" title="Maya Indijanci – hrvatski" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Maya Indijanci" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="hrvatski" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Maja_civiliz%C3%A1ci%C3%B3" title="Maja civilizáció – mađarski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Maja civilizáció" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="mađarski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մայաների քաղաքակրթություն – armenski" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մայաների քաղաքակրթություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenski" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%A8" title="Մայաներու քաղաքակրթութիւնը – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Մայաներու քաղաքակրթութիւնը" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Civilisation_Maya" title="Civilisation Maya – interlingva" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Civilisation Maya" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingva" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Peradaban_Maya" title="Peradaban Maya – indonezijski" lang="id" hreflang="id" data-title="Peradaban Maya" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezijski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Maya" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Majaveldi%C3%B0" title="Majaveldið – islandski" lang="is" hreflang="is" data-title="Majaveldið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandski" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – italijanski" lang="it" hreflang="it" data-title="Maya" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italijanski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9E%E3%83%A4%E6%96%87%E6%98%8E" title="マヤ文明 – japanski" lang="ja" hreflang="ja" data-title="マヤ文明" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japanski" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A1_%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="მაიას ცივილიზაცია – gruzijski" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მაიას ცივილიზაცია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruzijski" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Maya" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F_%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D1%82%D1%96" title="Майя өркениеті – kazaški" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Майя өркениеті" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazaški" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%BE_%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%97%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B2%A4%E0%B3%86" title="ಮಾಯಾ ನಾಗರಿಕತೆ – kanada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮಾಯಾ ನಾಗರಿಕತೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kanada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A7%88%EC%95%BC_%EB%AC%B8%EB%AA%85" title="마야 문명 – korejski" lang="ko" hreflang="ko" data-title="마야 문명" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="korejski" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Cultura_Mayana" title="Cultura Mayana – latinski" lang="la" hreflang="la" data-title="Cultura Mayana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latinski" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Mayas" title="Mayas – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Mayas" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Maia_(sivilia)" title="Maia (sivilia) – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Maia (sivilia)" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Maya" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Majai" title="Majai – litvanski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Majai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litvanski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Maiju_civiliz%C4%81cija" title="Maiju civilizācija – latvijski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Maiju civilizācija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latvijski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Sivilizasi%C3%B4na_maia" title="Sivilizasiôna maia – malgaški" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Sivilizasiôna maia" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaški" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%98%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%86%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Мајанска цивилизација – makedonski" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Мајанска цивилизација" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedonski" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%BE%E0%B4%AF%E0%B5%BB_%E0%B4%B8%E0%B4%82%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="മായൻ സംസ്കാരം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മായൻ സംസ്കാരം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%8F%D0%B0" title="Маяа – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Маяа" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%80" title="माया संस्कृती – marati" lang="mr" hreflang="mr" data-title="माया संस्कृती" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marati" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Tamadun_Maya" title="Tamadun Maya – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Tamadun Maya" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Maja" title="Maja – malteški" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Maja" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="malteški" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Cebeliza%C3%A7on_maia" title="Cebelizaçon maia – mirandeški" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Cebelizaçon maia" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandeški" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%9A%E1%80%AC_%E1%80%9A%E1%80%89%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF_%E1%80%9C%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80" title="မာယာ ယဉ်ကျေးမှု လောက – burmanski" lang="my" hreflang="my" data-title="မာယာ ယဉ်ကျေးမှု လောက" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="burmanski" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="مایا – mazanderanski" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="مایا" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderanski" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Maya_(Indianers)" title="Maya (Indianers) – donjonjemački" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Maya (Indianers)" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="donjonjemački" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%B2%E0%A4%B9%E0%A4%A8%E0%A4%BE" title="माया लहना – nevari" lang="new" hreflang="new" data-title="माया लहना" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mayacultuur" title="Mayacultuur – nizozemski" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mayacultuur" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="nizozemski" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mayaer" title="Mayaer – norveški (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mayaer" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norveški (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mayakulturen" title="Mayakulturen – norveški (Bokmal)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mayakulturen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norveški (Bokmal)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Civilizacion_maia" title="Civilizacion maia – oksitanski" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Civilizacion maia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksitanski" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AE%E0%AC%BE%E0%AD%9F%E0%AC%BE_%E0%AC%B8%E0%AC%AD%E0%AD%8D%E0%AD%9F%E0%AC%A4%E0%AC%BE" title="ମାୟା ସଭ୍ୟତା – odija" lang="or" hreflang="or" data-title="ମାୟା ସଭ୍ୟତା" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odija" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%87%E0%A8%86_%E0%A8%B8%E0%A9%B1%E0%A8%AD%E0%A8%BF%E0%A8%85%E0%A8%A4%E0%A8%BE" title="ਮਾਇਆ ਸੱਭਿਅਤਾ – pandžapski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਾਇਆ ਸੱਭਿਅਤਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pandžapski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Cywilizacja_Maj%C3%B3w" title="Cywilizacja Majów – poljski" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Cywilizacja Majów" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="poljski" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7_%D8%B1%DB%81%D8%AA%D9%84" title="مایا رہتل – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="مایا رہتل" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Civiliza%C3%A7%C3%A3o_maia" title="Civilização maia – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Civilização maia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Maya_hawaykawsay" title="Maya hawaykawsay – kečua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Maya hawaykawsay" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="kečua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Civiliza%C8%9Bia_maya%C8%99%C4%83" title="Civilizația mayașă – rumunski" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Civilizația mayașă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumunski" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F_(%D1%86%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F)" title="Майя (цивилизация) – ruski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Майя (цивилизация)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Tziviltade_Maya" title="Tziviltade Maya – sardinijski" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Tziviltade Maya" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardinijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Maya_ceevilisation" title="Maya ceevilisation – škotski" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Maya ceevilisation" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="škotski" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – srpskohrvatski" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Maya" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="srpskohrvatski" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B7%8F_%E0%B7%81%E0%B7%92%E0%B7%82%E0%B7%8A%E0%B6%A7%E0%B7%8F%E0%B6%A0%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%BA" title="මායා ශිෂ්ටාචාරය – sinhaleški" lang="si" hreflang="si" data-title="මායා ශිෂ්ටාචාරය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="sinhaleški" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mayan_civilization" title="Mayan civilization – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mayan civilization" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Maysk%C3%A1_civiliz%C3%A1cia" title="Mayská civilizácia – slovački" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mayská civilizácia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovački" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Maji" title="Maji – slovenski" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Maji" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovenski" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Qytet%C3%ABrimi_Maja" title="Qytetërimi Maja – albanski" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Qytetërimi Maja" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanski" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%98%D0%B0" title="Цивилизација Маја – srpski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Цивилизација Маја" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="srpski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Maya" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Peradaban_Maya" title="Peradaban Maya – sundanski" lang="su" hreflang="su" data-title="Peradaban Maya" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundanski" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mayakulturen" title="Mayakulturen – švedski" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mayakulturen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="švedski" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – svahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Maya" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="svahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AE%BE%E0%AE%AF%E0%AE%BE_%E0%AE%A8%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="மாயா நாகரிகம் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மாயா நாகரிகம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A2%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B2" title="อารยธรรมมายา – tajlandski" lang="th" hreflang="th" data-title="อารยธรรมมายา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajlandski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Kabihasnang_Maya" title="Kabihasnang Maya – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Kabihasnang Maya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Maya_uygarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Maya uygarlığı – turski" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Maya uygarlığı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turski" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F_(%D1%86%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F)" title="Майя (цивилизация) – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Майя (цивилизация)" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%8F_(%D1%86%D0%B8%D0%B2%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%8F)" title="Мая (цивілізація) – ukrajinski" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мая (цивілізація)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrajinski" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7_%D8%AA%DB%81%D8%B0%DB%8C%D8%A8" title="مایا تہذیب – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مایا تہذیب" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Maya_sivilizatsiyasi" title="Maya sivilizatsiyasi – uzbečki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Maya sivilizatsiyasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbečki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Maya" title="Maya – venecijanski" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Maya" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="venecijanski" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_minh_Maya" title="Văn minh Maya – vijetnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Văn minh Maya" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vijetnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Maya_(civiliz%C3%A5cion)" title="Maya (civilizåcion) – valun" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Maya (civilizåcion)" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valun" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sibilisasyon_Maya" title="Sibilisasyon Maya – varej" lang="war" hreflang="war" data-title="Sibilisasyon Maya" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="varej" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%8E%9B%E9%9B%85%E6%96%87%E6%98%8E" title="玛雅文明 – Wu kineski" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="玛雅文明" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu kineski" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="istaknuti članak"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A8_%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="მაიაშ ცივილიზაცია – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მაიაშ ცივილიზაცია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%99%D7%90_%D7%A6%D7%99%D7%95%D7%95%D7%99%D7%9C%D7%99%D7%96%D7%90%D7%A6%D7%99%D7%A2" title="מאיא ציוויליזאציע – jidiš" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מאיא ציוויליזאציע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidiš" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobar članak"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%91%AA%E9%9B%85%E6%96%87%E6%98%8E" title="瑪雅文明 – kineski" lang="zh" hreflang="zh" data-title="瑪雅文明" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="kineski" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%AC%E9%9B%85" title="馬雅 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="馬雅" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Maya_b%C3%BBn-b%C3%AAng" title="Maya bûn-bêng – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Maya bûn-bêng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%91%AA%E9%9B%85%E6%96%87%E6%98%8E" title="瑪雅文明 – kantonski" lang="yue" hreflang="yue" data-title="瑪雅文明" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantonski" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q28567#sitelinks-wikipedia" title="Uredi međujezičke linkove" class="wbc-editpage">Uredi veze</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Imenski prostori"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Maje" title="Prikaži stranicu sa sadržajem [c]" accesskey="c"><span>Stranica</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Razgovor:Maje" rel="discussion" title="Razgovor o sadržaju [r]" accesskey="r"><span>Razgovor</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Promijeni varijantu jezika" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">bosanski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Pregledi"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Maje"><span>Čitaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit" title="Uredite ovu stranicu [v]" accesskey="v"><span>Uredi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit" title="Uredite izvorni kod ove stranice [e]" accesskey="e"><span>Uredi izvor</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&action=history" title="Prethodne izmjene ove stranice [h]" accesskey="h"><span>Historija</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Alati" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Alati</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Alati</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sakrij</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Radnje </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Maje"><span>Čitaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit" title="Uredite ovu stranicu [v]" accesskey="v"><span>Uredi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit" title="Uredite izvorni kod ove stranice [e]" accesskey="e"><span>Uredi izvor</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&action=history"><span>Historija</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Općenito </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:%C5%A0ta_vodi_ovamo/Maje" title="Spisak svih članaka koji su povezani s ovim [j]" accesskey="j"><span>Šta vodi ovamo</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Srodne_izmjene/Maje" rel="nofollow" title="Nedavne izmjene na stranicama koje su povezane sa ovom [k]" accesskey="k"><span>Srodne izmjene</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Upload" title="Postavi slike i druge medije [u]" accesskey="u"><span>Postavi datoteku</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Posebne_stranice" title="Spisak svih posebnih stranica [q]" accesskey="q"><span>Posebne stranice</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&oldid=3623275" title="Trajni link ove verzije stranice"><span>Trajni link</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&action=info" title="Više informacija o ovoj stranici"><span>Informacije o stranici</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Citiraj&page=Maje&id=3623275&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacije kako citirati ovu stranicu"><span>Citiraj ovu stranicu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Skra%C4%87iva%C4%8D_adresa&url=https%3A%2F%2Fbs.wikipedia.org%2Fwiki%2FMaje"><span>Skraćeni link</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:QrCode&url=https%3A%2F%2Fbs.wikipedia.org%2Fwiki%2FMaje"><span>Preuzmi QR kod</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Štampanje / izvoz </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Kolekcija&bookcmd=book_creator&referer=Maje"><span>Napravi knjigu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:DownloadAsPdf&page=Maje&action=show-download-screen"><span>Preuzmi kao PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maje&printable=yes" title="Verzija ove stranice za štampanje [p]" accesskey="p"><span>Za štampanje</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Na drugim projektima </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Maya_civilization" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q28567" title="Link na povezane podatke spremišnih stavki [g]" accesskey="g"><span>Stavka na Wikipodacima</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Izgled"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Izgled</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sakrij</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">S Wikipedije, slobodne enciklopedije</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="bs" dir="ltr"><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Distribution-myn.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Distribution-myn.png/300px-Distribution-myn.png" decoding="async" width="300" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Distribution-myn.png/450px-Distribution-myn.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Distribution-myn.png/600px-Distribution-myn.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="454" /></a><figcaption>Na mapi zelenom bojom obilježena su područja u kojima żive narodi Maja u Srednjoj Americi.</figcaption></figure> <p><b>Maje</b> su bile jedan od od najdominantnijih autohtonih društava <a href="/wiki/Mezoamerika" class="mw-redirect" title="Mezoamerika">Mezoamerike</a> (pojam koji se koristi za opisivanje područja Meksika i Srednje Amerike prije španskog osvajanja u <a href="/wiki/16._vijek" title="16. vijek">16. vijeku</a>). Bili su nastanjeni na poluostrvu <a href="/wiki/Yucatan_(poluostrvo)" class="mw-redirect" title="Yucatan (poluostrvo)">Yucatan</a> u <a href="/wiki/Meksiko" title="Meksiko">Meksiku</a>, <a href="/wiki/Belize" class="mw-redirect" title="Belize">Belizeu</a>, <a href="/wiki/Gvatemala" title="Gvatemala">Gvatemali</a>, dijelovima meksičkih država Tabasco i Chiapas, te zapadnim dijelovima <a href="/wiki/Honduras" title="Honduras">Hondurasa</a> i <a href="/wiki/El_Salvador" title="El Salvador">El Salvadora</a>.<sup id="cite_ref-history_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-history-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nekoliko miliona potomaka i danas živi na ovim područjima, a njihovi preci su stvorili veliku civilizaciju koja je trajala više od 2000 godina sve do 1524. godine kad su Španci počeli sa brutalnim osvajanjem njihovih zemalja. Tokom ovog vremenskog perioda niz nezavisnih majanskih kraljevstava doživjelo je svoje uspone i padove širom raznovrsnih geografskih područja majanske domovine. Maje su živjele u selima i gradovima koji su se izdržavali od velikog bogatstva raznih usjeva kao i obilatog plijena iz šuma, rijeka, jezera i morskih obala. Najveći gradovi su bili glavni gradovi mnogih majanskih kraljevstava. U svakom od ovih gradova nalazili su se predivni hramovi, palate, isklesani spomenici, putevi, trgovi, pijace i kuće njihovih stanovnika. U mirnim vremenima ovi gradovi su uživali u blagostanju od trgovinske mreže koja je povezivala majanska kraljevstva. U vremenima rata čuveni kraljevi Maja su predvodili svoje narode u odbranu svojih kraljevstava ili u osvajanju područja od svojih neprijatelja.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Maje su bile na vrhuncu svoje moći i utjecaja oko <a href="/wiki/6._vijek" title="6. vijek">6. vijeka</a>, a briljirali su u <a href="/wiki/Poljoprivreda" title="Poljoprivreda">poljoprivredi</a>, <a href="/wiki/Keramika" title="Keramika">keramici</a>, pisanju hijeroglifa i <a href="/wiki/Matematika" title="Matematika">matematici</a>. Napravili su vlastiti precizan kalendar, a ostavili su zapanjujuće veliki broj simboličkih umjetničkih djela i impresivne <a href="/wiki/Arhitektura" title="Arhitektura">arhitekture</a>. Većinu svojih velikih kamenih gradova Maje su napustili oko <a href="/wiki/900._n._e." class="mw-redirect" title="900. n. e.">900. n. e.</a>. Njihova civilizacija je propala do dolaska <a href="/wiki/Konkvistadori" class="mw-redirect" title="Konkvistadori">konkvistadora</a>, a nekad moćne gradove progutala je <a href="/wiki/D%C5%BEungla" title="Džungla">džungla</a>. Od <a href="/wiki/19._vijek" title="19. vijek">19. vijeka</a> pa do danas traje naučna rasprava šta je moglo da izazove ovaj dramatičan pad.<sup id="cite_ref-history_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-history-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geografija">Geografija</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=1" title="Uredi odlomak "Geografija"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Geografija"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Maya_civilization_location_map_-_geography.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Maya_civilization_location_map_-_geography.svg/450px-Maya_civilization_location_map_-_geography.svg.png" decoding="async" width="450" height="375" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Maya_civilization_location_map_-_geography.svg/675px-Maya_civilization_location_map_-_geography.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Maya_civilization_location_map_-_geography.svg/900px-Maya_civilization_location_map_-_geography.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1500" /></a><figcaption>Geografske zone u kojima su živjeli Maje.</figcaption></figure> <p>Drevne Maje su živjeli na današnjem području <a href="/wiki/Srednja_Amerika" title="Srednja Amerika">Srednje Amerike</a> koje pokriva područje površine blizu 324,000 km<sup>2</sup> u rasponu od donjeg toka rijeke Lempa u El Salvadoru pa sve do prevlake Tehuantepec u Meksiku. Ono je obuhvatalo prostor: Gvatemale, Belizea, južnog Meksika (Chiapas i Tabasco pokrajine), zapadnih dijelova Hondurasa i El Salvadora]], te cjelokupnog poluostrva Yucatan.<sup id="cite_ref-academia_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-academia-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Cijela ova oblast se nalazi južno od <a href="/wiki/Rakova_obratnica" title="Rakova obratnica">rakove obratnice</a> i sjeverno od <a href="/wiki/Ekvator" title="Ekvator">ekvatora</a>, a prostire se oko 900 kilometara od sjevera prema jugu i 550 kilometara od istoka ka zapadu.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Majansko područje se odlikuje velikom <a href="/wiki/Geografija" title="Geografija">geografskom</a> i <a href="/wiki/Topografija" title="Topografija">topografskom</a> raznovrsnošću. Planinski vijenci na sjevernim i južnim visoravnima imaju vrhove visine do čak 4.220 metara. Sjeverne, središnje i južne nizine pokazuju raspon od umjerene do tropske <a href="/wiki/Klima" title="Klima">klime</a>. Južne nizine imaju riječne slivove, dok se u sjevernim nizinama voda nalazi u podzemnim potocima koji se nazivaju "<i>cenotes</i>" (španska izvedenica od majanske riječi "<i>dzonot</i>"). Poznati <a href="/wiki/SAD" class="mw-redirect" title="SAD">američki</a> majanisti i arheolozi Robert Sharer i Loa Traxler podijelili su arheološko geografsko područje drevnih Maja po zonama, široko ih kategorišući na: </p> <ul><li><a href="/wiki/Tihi_okean" title="Tihi okean">tihookeanske</a> primorske ravnice (u rasponu od južnog Chiapasa, Meksika, Gvatemale, pa sve do El Salvadora),</li> <li>planine sa područjima između 1.000 i 2.000 m nadmorske visine (u rasponu od meksičkih država Chiapas i Oaxaca, kao i Gvatemale, Hondurasa pa sve do sjevernog El Salvadora),</li> <li>nizine sa područjima između nivoa mora i 1000 m nadmorske visine (u rasponu od poluostrva Yucatan, meksičke države Veracruz pa sve do Belizea).</li></ul> <p>Tihookeanske primorske ravnice koje se protežu od južnog Chiapasa pa do El Salvadora, je plodno poljoprivredno zemljište koje se nalazi u podnožju <a href="/wiki/Vulkan" title="Vulkan">vulkanske</a> visoravni. Njihovo bogato vulkansko tlo je ispresijecano sa nekoliko rijeka koje teku ka jugu, od kojih je najveća rijeka Lempa u El Salvadoru. Priobalno područje ima tropsku klimu, s godišnjim <a href="/wiki/Temperatura" title="Temperatura">temperaturama</a> između 25 °C i 35 °C. Priobalna ravnica je predstavljala najstariju trgovačku rutu na području Maja, koju su možda najranije koristili <a href="/w/index.php?title=Olmeci&action=edit&redlink=1" class="new" title="Olmeci (stranica ne postoji)">olmečki</a> trgovci iz obalnog područja <a href="/wiki/Meksi%C4%8Dki_zaliv" title="Meksički zaliv">Meksičkog zaliva</a> na sjeverozapadu. Mnogi drevni majanski gradovi kao što su <i>El Bau'l</i>, <i>Chocola</i>, <i>Takalik Abaj</i> i <i>Monte Alto</i> su se nalazili na tihookeanskim priobalnim ravnicama. </p><p>Majanska visočja se dijele na južna i sjeverna područja. Tri kontinentalne ploče se susreću na ovim prostorima, što čini južna visočja (koja se naslanjaju sjeverno od priobalnih ravnica) geološki vrlo aktivnim područjem. Ipak, svojim veoma plodnim tlom i vremenskim uslovima koji čine "vječno proljeće" i dalje čine regiju atraktivnom za naseljavanje. Danas ovo područje ima najveću gustoću stanovništva u odnosu na sva majanska područja, a drevni gradovi <i>Kaminaljuyu</i>, <i>El Porto'n</i> i <i>Chalchuapa</i> svjedoče o privlačnosti ovog regiona u prošlosti. Nasuprot tome, sjeverna visočja se odlikuju <a href="/wiki/Kre%C4%8Dnjak" title="Krečnjak">krečnjačkim</a> stijenama iz <a href="/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik">Kenozoika</a> koje su u velikoj mjeri bile neometane geološkim aktivnostima. Drevne Maje su vadile dragocjeni kamen žad u ovom području. Danas, nacionalni park <i>Alta Verapaz</i> je očuvao stanište ptica Kvecal, čije perje je bilo visoko vrednovano i krasilo je perjanice na glavama vladajuće elite drevnih Maja. </p><p>Arheolozi su podijelili ravničarska područja na sjeverna i južna, definišući područje Petena kao središnji dio, uvjerljivo tvrdeći da ovo područje predstavlja postepeni prelaz u klimi od juga prema sjeveru. Južni nizinski krajevi postepeno izlaze iz sjevernih visoravni gvatemalskih pokrajina Huehuetenango, El Quiche', Alta Verapaz i Izabal. Ovi krajevi se odlikuju obilnim padavinama, 2000–3000 mm godišnje. Temperatura je slična kao u ravničarskim područjima uz obalu Tihog okeana i obično se kreče u rasponu od 25 °C - 35 °C. Drevni gradovi Dos Pilas, Altar de Sacrificio, Bonampak i Yaxchilan se nalaze u ovom području. Središnje nizine imaju manje kišnih padavina (oko 80 - 2.000 mm) na nižim visinama (oko 300 m) u odnosu na južna nizinska područja. Područje Petena u sjevernoj Gvatemali u kojoj se nalaze mnogi važni drevni gradovi Maja, nalazi se u središnjim nizinama. Među najvažnijim lokalitetima na ovom području su: Tikal, Calakmul, Palenque, Piedras Negras, Caracol i Uaxactun. Majanski grad Tayasal (koji nije bio osvojen od strane španaca sve do 1697. godine) također se nalazi na ovim prostorima uz jezero Peten Itza. Sjeverne nizije koje se nalaze na sjevernoj polovini poluostrva Yucatan odlikuju se niskim grmljem i gustom šumom. Teren je nizak i ravan, a sastoji se od poroznog vapnenca. Među drevnim gradovima Maja na poluostrvu Yucatan se nalaze: Uxmal, Chichen Itza, Ek Balam, Coba, Dzibilchaltun, Tulum, i Mayapan. <sup id="cite_ref-academia_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-academia-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Jezik">Jezik</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=2" title="Uredi odlomak "Jezik"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Jezik"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Jezik_naroda_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jezik naroda Maja (stranica ne postoji)">Jezik naroda Maja</a></div> <p>Među najranijim Majama postojao je jedinstven jezik, ali do predklasičnog perioda među raznim narodima Maja razvija se jezička raznolikost. Od drevnog jezika Maja pa do danas razvilo se više srodnih jezika kojima se služe njihovi potomci Yucatec Maje, <a href="/w/index.php?title=Mop%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mopán (stranica ne postoji)">Mopán</a>, <a href="/w/index.php?title=Lacandon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lacandon (stranica ne postoji)">Lacandon</a>, <a href="/w/index.php?title=Itz%C3%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Itzá (stranica ne postoji)">Itzá</a>, <a href="/w/index.php?title=Cruzob&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cruzob (stranica ne postoji)">Cruzob</a> i <a href="/w/index.php?title=Icaiche&action=edit&redlink=1" class="new" title="Icaiche (stranica ne postoji)">Icaiche</a>. U današnjem <a href="/wiki/Meksiko" title="Meksiko">Meksiku</a> i <a href="/wiki/Srednja_Amerika" title="Srednja Amerika">Srednjoj Americi</a> oko 5 miliona ljudi govori oko 70 Maja dijalekata. Većina njih govori i <a href="/wiki/%C5%A0panski_jezik" title="Španski jezik">Španski jezik</a>.<sup id="cite_ref-history_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-history-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Plemena_Maja">Plemena Maja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=3" title="Uredi odlomak "Plemena Maja"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Plemena Maja"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Cacicazgos_mayas.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cacicazgos_mayas.jpg/450px-Cacicazgos_mayas.jpg" decoding="async" width="450" height="327" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cacicazgos_mayas.jpg/675px-Cacicazgos_mayas.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cacicazgos_mayas.jpg/900px-Cacicazgos_mayas.jpg 2x" data-file-width="1755" data-file-height="1275" /></a><figcaption>Rasprostranjenost majanskih plemena</figcaption></figure> <p>Prave Maje dijele se na šest plemena: </p> <ul><li>Maya (Yucatec),</li> <li>Mopán,</li> <li>Lacandon,</li> <li>Itzá,</li> <li>Cruzob i</li> <li>Icaiche.</li></ul> <p>Sve ostale grupe čine posebne grupe unutar majanske porodice i ne pripadaju pravim Majama, a to su: <a href="/wiki/Huastecos" title="Huastecos">Huastecos</a>, <a href="/w/index.php?title=Chicomucelteco&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chicomucelteco (stranica ne postoji)">Chicomucelteco</a>, <a href="/w/index.php?title=Tzeltal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzeltal (stranica ne postoji)">Tzeltal</a>, <a href="/w/index.php?title=Tzotzil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzotzil (stranica ne postoji)">Tzotzil</a>, <a href="/wiki/Chol" title="Chol">Chol</a>, <a href="/w/index.php?title=Chontal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chontal (stranica ne postoji)">Chontal</a>, <a href="/w/index.php?title=Chorti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chorti (stranica ne postoji)">Chorti</a>, <a href="/w/index.php?title=Tojolabal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tojolabal (stranica ne postoji)">Tojolabal</a> ili Chañabal, <a href="/w/index.php?title=Chuje&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chuje (stranica ne postoji)">Chuje</a>, <a href="/w/index.php?title=Kanjobal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kanjobal (stranica ne postoji)">Kanjobal</a>, Akatek, <a href="/w/index.php?title=Jacaltec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jacaltec (stranica ne postoji)">Jacaltec</a>, <a href="/w/index.php?title=Motozintlec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Motozintlec (stranica ne postoji)">Motozintlec</a>, <a href="/w/index.php?title=Tuzantec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tuzantec (stranica ne postoji)">Tuzantec</a>, <a href="/w/index.php?title=Mame&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mame (stranica ne postoji)">Mame</a>, Teco ili Tectiteco, <a href="/w/index.php?title=Aguacatec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aguacatec (stranica ne postoji)">Aguacatec</a>, <a href="/w/index.php?title=Ixil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ixil (stranica ne postoji)">Ixil</a>, <a href="/w/index.php?title=Kekchi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kekchi (stranica ne postoji)">Kekchi</a>, <a href="/w/index.php?title=Pokonchi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pokonchi (stranica ne postoji)">Pokonchi</a>, <a href="/w/index.php?title=Pokomam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pokomam (stranica ne postoji)">Pokomam</a>, <a href="/wiki/Quich%C3%A9" title="Quiché">Quiché</a>, <a href="/w/index.php?title=Cakchiquel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cakchiquel (stranica ne postoji)">Cakchiquel</a>, <a href="/w/index.php?title=Tzutuhil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzutuhil (stranica ne postoji)">Tzutuhil</a>, <a href="/w/index.php?title=Uspantec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uspantec (stranica ne postoji)">Uspantec</a>, <a href="/w/index.php?title=Acalanes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acalanes (stranica ne postoji)">Acalanes</a>, <a href="/w/index.php?title=Acalaes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acalaes (stranica ne postoji)">Acalaes</a>, <a href="/w/index.php?title=Quehache&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quehache (stranica ne postoji)">Quehache</a>, i još neki. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historija">Historija</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=4" title="Uredi odlomak "Historija"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Historija"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Historija_Maja_civilizacije&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historija Maja civilizacije (stranica ne postoji)">Historija Maja civilizacije</a></div> <table align="center" class="wikitable" style="margin: 1em auto 1em auto"> <caption>Hronologija Maja civilizacije<sup id="cite_ref-Estrada-Belli11p3_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Estrada-Belli11p3-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>Period </th> <th colspan="2">Podjela </th> <th>Datumi </th></tr> <tr> <td colspan="3">Arhajski </td> <td>8000–2000 p. n. e.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td rowspan="6">Predklasični </td> <td colspan="2">Rani predklasični </td> <td>2000–1000 p. n. e. </td></tr> <tr> <td rowspan="2">Srednji predklasični </td> <td>Rani srednji predklasični </td> <td>1000–600 p. n. e. </td></tr> <tr> <td>Kasni srednji predklasični </td> <td>600–350 p. n. e. </td></tr> <tr> <td rowspan="3">Kasni srednji predklasični </td> <td>Rani kasni predklasični </td> <td>350–1 p. n. e. </td></tr> <tr> <td>Kasni kasni predklasični </td> <td>1 p. n. e. – 159 n. e. </td></tr> <tr> <td>Završni kasni predklasični </td> <td>159–250 n. e. </td></tr> <tr> <td rowspan="3">Klasični </td> <td colspan="2">Rani klasični </td> <td>250–550 n. e. </td></tr> <tr> <td colspan="2">Kasni klasični </td> <td>550–830 n. e. </td></tr> <tr> <td colspan="2">Završni klasični </td> <td>830–950 n.e. </td></tr> <tr> <td rowspan="2">Postklasični </td> <td colspan="2">Rani postklasični </td> <td>950–1200 n. e. </td></tr> <tr> <td colspan="2">Kasni postklasični </td> <td>1200–1539 n. e. </td></tr> <tr> <td colspan="3">Evropski kontakt </td> <td>1511–1697 n. e.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Predklasični_period_2000._p._n._e._-_250._n._e."><span id="Predklasi.C4.8Dni_period_2000._p._n._e._-_250._n._e."></span>Predklasični period <a href="/w/index.php?title=2000._p._n._e.&action=edit&redlink=1" class="new" title="2000. p. n. e. (stranica ne postoji)">2000. p. n. e.</a> - <a href="/wiki/250._n._e." class="mw-redirect" title="250. n. e.">250. n. e.</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=5" title="Uredi odlomak "Predklasični period 2000. p. n. e. - 250. n. e."" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Predklasični period 2000. p. n. e. - 250. n. e."><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Predklasi%C4%8Dni_period_civilizacije_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Predklasični period civilizacije Maja (stranica ne postoji)">Predklasični period civilizacije Maja</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Nakbe_str.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Nakbe_str.JPG/220px-Nakbe_str.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Nakbe_str.JPG/330px-Nakbe_str.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Nakbe_str.JPG/440px-Nakbe_str.JPG 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Ostaci palate u majanskom gradu Nakbé u sjevernoj gvatemalskoj pokrajini Petén, koji je bio jedan od važnih kulturnih, ekonomskopolitičkih i vojnih središta tokom srednjeg predklasičnog perioda.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>Prvi procvat Maja civilizacije uhvatio je korijena tokom srednjeg predklasičnog perioda. Južno područje koje su nastanjivale Maje je posebno važno jer se nalazi duž puteva koji povezuju današnji Meksiko i Srednju Ameriku. Ovo je također veoma pogodno područje za poljoprivredu, gdje su se uzgajali lokalni poljoprivredni proizvodi, a izvozili prehrambeni proizvodi poput kakaoa. Tokom predklasičnog perioda majanske elite su osnovale nove glavne gradove u tropskim šumama nizinskih područja prema sjeveru. Trgovina je bila u velikom usponu od samog početka, a trgovački putevi su povezivali nizinska područja sa visočjima na kojima su živjeli narodi Maja. Time je došlo do porasta stanovništva, uvećavanja bogatstva i moći širom majanskog područja. Ove promjene dovele su do podjele na malu, ali moćnu povlaštenu klasu i daleko mnogobrojniji običan narod. Majansko područje je bilo raznovrsno po bogatstvu svojih prirodnih resursa i njegovih ljudskih potencijala. Područja za koja se vjerovalo da imaju posebne svete moći, plodno zemljište, obilne kiše, privlačila su mnogo više ljudi od onih manje bogatih područja. Do razvoja prvih gradova država došlo je upravo u ovim bogatim područjima. Moć prvih vladara i elite zavisila je od običnih ljudi koji su obrađivali zemlju ili obrađivali materijale pogodne za trgovinu. Ovo je obezbjeđivalo elitu da uzima porez u prehrambenim proizvodima ili radnoj snazi. Vladari u svakom gradu državi su obezbjeđivali fizičku i psihološku sigurnost njihovom stanovništvu. Kao ratne vođe štitili su svoje podanike od njihovih neprijatelja. Kao vjerske vođe smatralo se da imaju posebne moći pri uspostavljanju kontakata sa natprirodnim silama i svetim precima. Mjesta gdje su vladari i njihovi povlašteni saveznici živjeli postala su ceremonijalna središta, pijace, umjetničke radionice kao i mjesta za ostale aktivnosti koje su bile potpomagane i kontrolisane. </p><p>Pijace su imale raznovrsnu ponudu u ishrani, zanatskim i umjetničkim proizvodima kao i uslugama, a bile su i sredstvo za obezbjeđivanje proizvoda za svako kućanstvo. Podržavajući pijace, zanatlije, umjetnike i trgovce elita je ohrabrivala trgovinu sa udaljenim krajevima stičući tako nove izvore bogatstva i moći. Za određene rijetke materijale poput žada i egzotičnih simbola se vjerovalo da posjeduju posebne moći, te su bili namijenjeni samo za povlaštenu klasu, tako pojačavajući njihov vladarski ugled i autoritet. Na ovaj način je preko ekonomskog sistema učvršćivana moć vladara i elite. Nagli rast glavnih gradskih središta obilježen je izgradnjom velikh hramova i pogrebnih građevina kao i palata za elitu. Ovo je vodilo do konkurencije i međusobnog sukoba između gradova država u njihovim nastojanjima da zadobiju kontrolu nad više zemlje, ljudi i trgovačkih puteva. Ponekad je prednost bila na strani onih gradova država koji su posjedovali rijetke, ali veoma važne sirovine. Tako je grad Kaminaljuyu postao najvažniji grad majanskih visočja tokom ranog perioda zahvaljujući posjedovanju materijala kao što su obsidijan i žad. Lokacije duž glavnih puteva dali su drugim gradovima državama kontrolu nad transportom, razmjenom i raspodjelom proizvoda. Nekoliko nizinskih gradova imali su kontrolu nad riječnim trgovačkim rutama u središnjem dijelu poluostrva Yucatan. Nakbe je vjerovatno bio prvi grad država koji je kontrolisao ovo strateški važno područje u srednjem predklasičnom periodu. Do kasnog predklasičnog perioda <a href="/w/index.php?title=El_Mirador&action=edit&redlink=1" class="new" title="El Mirador (stranica ne postoji)">El Mirador</a> je preuzeo ovu ulogu. Lokacija i ekonomska kontrola nisu bili jedini uzroci uspjeha pojedinih gradova, nego i njihova društvena, politička i vjerska <a href="/wiki/Politika" title="Politika">politika</a>. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg/325px-Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg.png" decoding="async" width="325" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg/488px-Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg/650px-Formative_Period_southern_Mesoamerica_2.svg.png 2x" data-file-width="1241" data-file-height="589" /></a><figcaption>Južna područja u kojima su živjeli narodi Maja tokom predklasičnog perioda sa označenim gradovima iz tog vremena.</figcaption></figure> <p>Puni procvat rane majanske civilizacije je bio označen pojavom prvih gradova država El Ujuxte i Takalik Abaj u južnim područjima duž <a href="/wiki/Tihi_okean" title="Tihi okean">tihookeanskog</a> obalskog područja i grada Kaminaljuyu na majanskim visočjima. Uporedni razvoj u nizinskim područjima bio je najizraženiji u gradu El Mirador i mnogobrojnim drugim gradovima i državama tokom kasnog predklasičnog perioda počevši od područja <a href="/wiki/Pet%C3%A9n_(departman)" title="Petén (departman)">Peten</a> u sjevernoj <a href="/wiki/Gvatemala" title="Gvatemala">Gvatemali</a>, preko <a href="/wiki/Belize" class="mw-redirect" title="Belize">Belizea</a> pa sve do poluostrva Yucatan na sjeveru. <sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Najveće iznenađenje iz Predklasičnog majanskog perioda su bili upravo gradovi El Mirador za koje je tokom arheoloških istraživanja iz <a href="/wiki/1990te" class="mw-redirect" title="1990te">199-ih</a> utvrđeno da pripadaju tom periodu, a obližnji Nakbe je bio još stariji sa svojim glavnim građevinama koje su izgrađene oko <a href="/w/index.php?title=600._p._n._e.&action=edit&redlink=1" class="new" title="600. p. n. e. (stranica ne postoji)">600. p. n. e.</a>. Oni ne samo što nadmašuju ostale majanske gradove po starini, nego i hramovi i piramide u El Miradoru po veličini daleko nadmašuju hramove i piramide u Tikalu, Palenǫeu i Chichen Itzi.<sup id="cite_ref-MC_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-MC-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ove rane države su bile karakteristične: po sve većim područjima kojima su vladali, sve većoj moći njihovih vladara, javnim objavama njihove moći i upotreba pisma kojim su se obilježavala i potvrđivala njihova vladarska dostignuća. Vladari svake države su naglašavali svoju moć i autoritet kroz <a href="/wiki/Rat" title="Rat">ratove</a> i važne ceremonijalne događaje poput gozbi, inauguracija i rituala vladarskih nasljeđivanja. Rana majanska civilizacija je započela trend koji će uvijek biti dominantan u njihovom političkom životu. To je uspon jednog ili više gradova država koji će nastojati da ovladaju cijelim majanskim područjima. Takav slučaj je bio sa gradovima Kiminaljuyu u visočjima i El Mirador u nizinskim područjima tokom druge polovine ere rane majanske civilizacije. </p><p>Rana majanska civilizacija je završila opadanjem usljed nemira i promjena u ekonomskom i političkom sistemu. Stari gradovi države su bili oslabljeni ili su bili potpuno napušteni, a novi gradovi su preuzimali vlast. Postojalo je više uzroka za ove promjene poput: iscrpljivanja prirodne okoline, seobe stanovništva, promjene trgovačkih puteva i barem jedna velika <a href="/wiki/Vulkan" title="Vulkan">vulkanska</a> erupcija. U nizinskim područjima opadanje moći glavne vojne i ekonomske sile El Miradora uzrokovan je prevelikim iskorištavanjem prirodnih bogatstava što je uzrokovalo velike posljedice za okolna područja. Gubitak trgovine na jugu vjerovatno je dovelo do povećanja trgovinskih aktivnosti u nizinskim područjima što je pospješilo uspon u razvoju ili slabljenje u nekim područjima pripremajući teren za početak Klasičnog perioda majanske civilizacije.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Klasični_period_250._n._e._-_900._n._e."><span id="Klasi.C4.8Dni_period_250._n._e._-_900._n._e."></span>Klasični period 250. n. e. - <a href="/wiki/900._n._e." class="mw-redirect" title="900. n. e.">900. n. e.</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=6" title="Uredi odlomak "Klasični period 250. n. e. - 900. n. e."" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Klasični period 250. n. e. - 900. n. e."><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Klasi%C4%8Dni_period_civilizacije_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klasični period civilizacije Maja (stranica ne postoji)">Klasični period civilizacije Maja</a></div> <p>Klasični period majanske civilizacije je započeo nakon opadanja moći i bogatstva većine najvažnijih gradova koji su predvodili brzi razvoj rane majanske civilizacije. Ovo slabljenje je bilo najpotpunije u južnim područjima gdje su živjeli Maje, gdje je prestala tradicija podizanja spomenika sa uklesanim portretisanim datumima vladavine njihovih vladara. Međutim, kraljevski politički sistem je preživio u sjevernim nizinskim područjima i bio je učvršćen uklesanim kamenim spomenicima koji su objavljivali kraljevsku moć. U ovakvoj situaciji, pad najsnažnijeg predklasičnog grada El Miradora praćen je usponom gradova poput <a href="/w/index.php?title=Tikal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tikal (stranica ne postoji)">Tikala</a>, <a href="/w/index.php?title=Calakmul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calakmul (stranica ne postoji)">Calakmula</a> i drugih gradova koji su ostvarili veliko blagostanje tokom vrhunca majanske civilizacije u klasičnom periodu. Njihovi gradovi bili su povezani mrežom cesta od kojih su neke još u upotrebi. Neki od najznačajnijih gradova bili su: <a href="/w/index.php?title=Comalcalco&action=edit&redlink=1" class="new" title="Comalcalco (stranica ne postoji)">Comalcalco</a>, <a href="/w/index.php?title=Palenque&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palenque (stranica ne postoji)">Palenque</a>, <a href="/w/index.php?title=Copan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Copan (stranica ne postoji)">Copan</a>, <a href="/w/index.php?title=Altun_Ha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Altun Ha (stranica ne postoji)">Altun Ha</a>, <a href="/w/index.php?title=Calakmul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Calakmul (stranica ne postoji)">Calakmul</a>, <a href="/w/index.php?title=Uaxact%C3%BAn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uaxactún (stranica ne postoji)">Uaxactún</a>, <a href="/w/index.php?title=Quirigu%C3%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quiriguá (stranica ne postoji)">Quiriguá</a> i Tikal. U zemlji Maja živjelo je tada oko 2,000,000 ljudi. Najveći grad <a href="/w/index.php?title=Tikal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tikal (stranica ne postoji)">Tikal</a> imao je između 75,000-100,000 stanovnika. Sa usponom Tikala historija majanske civilizacije počinje da se popunjava <a href="/wiki/Arheologija" title="Arheologija">arheološkim</a> dokazom, a razumijevanje pravca njenog razvoja postaje potpunija. </p><p>Tokom klasičnog perioda južni nizinski krajevi su ostvarili najveći rast stanovništva. Kako je rastao broj stanovništva, tako je rastao i broj nezavisnih gradova-država. To je bilo praćeno velikim procvatom majanske umjetnosti, arhitekture i intelektualnih dostignuća. Ovaj razvoj događaja je definisao klasični period, koji je bio obilježen dinastijskim političkim sistemima u svakom od južnih nizinskih gradova kao i njihovom usredsređenošću na sveobuhvatnu vlast pojedinih kraljeva. Ovo je bilo i vrijeme sve većeg nadmetanja i sukoba koje je svoj vrhunac dostiglo u velikom nadmetanju između dvije moćne nizinske države Tikal i Calakmul. Nakon početnog uspjeha tokom ranog klasičnog perioda Tikal je bio vojno poražen od strane saveza više gradova država predvođenih Calakmulom. Međutim, Calakmul nije bio u stanju da da ostvari svoju potpunu kontrolu, te se njihov vojni savez raspao. Tokom kasnog klasičnog perioda Tikal se oporavio, te je pod vođstvom svog 26-og kralja vojnički porazio Calakmul i njegove saveznike. Nakon ovih događaja slijedilo je vrijeme najvećeg razvoja i moći Tikala. I drugi moćni gradovi-države su uživali u velikom blagostanju u to vrijeme. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Palenque_temple_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Palenque_temple_1.jpg/350px-Palenque_temple_1.jpg" decoding="async" width="350" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Palenque_temple_1.jpg/525px-Palenque_temple_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Palenque_temple_1.jpg/700px-Palenque_temple_1.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1333" /></a><figcaption>Hram natpisa, majanski grad Palenque u današnjoj južnoj meksičkoj provinciji Chiapas. Podignut je za vrijeme vladavine njegovog najčuvenijeg vladara K'inich Janaab' Pakala (615. n. e. - 683. n.e.) koji je i sahranjen u samom podnožju ovog hrama.</figcaption></figure> <p>Kraljevstvo Petexbatun je koristilo osvajanje da ostvari nadmoć na svojoj teritoriji, ali je na kraju bilo poraženo od istih onih koji su bili pokoreni. Uz tok rijeke Usumacinta grad <a href="/w/index.php?title=Piedras_Negras&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piedras Negras (stranica ne postoji)">Piedras Negras</a> je bio veoma uspješan tokom svog postojanja, ali je na kraju bio vojno poražen od svog starog protivnika grada-države Yaxchilana koji je uspješno bio predvođen velikim nizom dugovječnih kraljeva ratnika. Na jugozapadu Palenque se pojavio na historijskoj sceni pod vođstvom <a href="/w/index.php?title=K%27inich_Janaab%27_Pakal&action=edit&redlink=1" class="new" title="K'inich Janaab' Pakal (stranica ne postoji)">K'inich Janaab' Pakala</a> i njegovih nasljednika.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pakal i njegov sin <a href="/w/index.php?title=Kinich_Kan_B%27alam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kinich Kan B'alam (stranica ne postoji)">Kinich Kan B'alam</a> koji ga je naslijedio nakon njegove smrti su dali da se izgrade mnogi hramovi, piramide i palate koje su očuvane i do danas. Međutim, samo nakon skoro 100 godina poslije smrti Pakala grad Palenque je bio napušten nakon vojnog poraza od drugog grada-države <a href="/w/index.php?title=Tonina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tonina (stranica ne postoji)">Tonina</a>. <sup id="cite_ref-Maya_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maya-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Na jugoistoku Copan je uživao u velikom blagostanju tokom 4 vijeka kraljevske vladavine <a href="/w/index.php?title=K%27inich_Ya%27x_Kuk_Mo&action=edit&redlink=1" class="new" title="K'inich Ya'x Kuk Mo (stranica ne postoji)">K'inich Ya'x Kuk Mo</a> osnivača dinastije u ovom gradu i njegovih nasljednika. Jedini poraz koji je Copan doživio bio je poraz od vazalskog grada Quirigue gdje je tokom vojnog sukoba uhvaćen sam vladar Copana i kasnije pogubljen kao žrtveni dar majanskim bogovima. Za Maje iz Copana ovo je bio loš znak da bogovi nisu na njihovoj strani kao i da njihov vladar nema natprirodne moći. Ovo je dovelo do povećane moći plemstva u Copanu. Tokom završnog dijela Klasičnog perioda koji je počeo <a href="/wiki/800._n._e." class="mw-redirect" title="800. n. e.">800. n. e.</a> majanska civilizacija je doživjela velike promjene. Dužina trajanje ovog završnog perioda bila je promjenljiva od jednog do drugog područja. Najdramatičnije promjene su se desile u južnim nizinskim područjima sa padom skoro svih klasičnih majanskih država u periodu od otprilike 800. n. e. - 900. n. e. <sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-5" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Post-klasični_period_900._n._e._-_1500._n._e."><span id="Post-klasi.C4.8Dni_period_900._n._e._-_1500._n._e."></span>Post-klasični period 900. n. e. - 1500. n. e.</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=7" title="Uredi odlomak "Post-klasični period 900. n. e. - 1500. n. e."" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Post-klasični period 900. n. e. - 1500. n. e."><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Post-klasi%C4%8Dni_period_civilizacije_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Post-klasični period civilizacije Maja (stranica ne postoji)">Post-klasični period civilizacije Maja</a></div> <p>Post-klasični period početak je kraja opstanka civilizacije koja se održala tek na Yucatánu i na još nekoliko manjih područja na jugu. Ovaj kasni period majanske civilizacije pojavljuje se nakon grešaka i slabljenja tokom Klasičnog perioda. Novi gradovi uspjeli su u mijenjanju društvenoekonomskih, političkih i ideoloških osnova majanskih država, dok su istovremeno gledali u prošlost kao nadahnuće u pronalaženju načina u učvršćivanju njihovog autoriteta. Njihov glavni uzor je bio grad Chichen Itza, koji je bio najkosmopolitski majanski grad, ostvarujući kontakte van majanskog područja da bi ostvario materijalne proizvode i ideje širom mezoameričkog područja. Tokom ovog perioda doseljavaju se Nahua-<a href="/w/index.php?title=Tolteci&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tolteci (stranica ne postoji)">Tolteci</a> iz srednjeg Meksika kao i Chontal grupe majanskih naroda sa obala <a href="/wiki/Meksi%C4%8Dki_zaliv" title="Meksički zaliv">Meksičkog zaliva</a>. Chichen Itza kao i drugi majanski gradovi dolaze pod toltečki uticaj. Ove strane veze su ojačale tokom Postklasičnog perioda i nastavile su da donose Majama nove proizvode i ideje koje su dovele do novih promjena. Moć i ugled Chichen Itze je bio u opadanju sve do <a href="/wiki/1050_n.e." class="mw-redirect" title="1050 n.e.">1050 n.e.</a>, a kasniji historijski izvori ukazuju da je ovaj grad bio uništen usljed vojničkog osvajanja oko otprilike <a href="/wiki/1100_n.e." class="mw-redirect" title="1100 n.e.">1100 n.e.</a>. Status novog glavnog grada na Yucatanu preuzima <a href="/w/index.php?title=Mayapan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mayapan (stranica ne postoji)">Mayapan</a>. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Mayapan_Panorama.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Mayapan_Panorama.JPG/450px-Mayapan_Panorama.JPG" decoding="async" width="450" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Mayapan_Panorama.JPG/675px-Mayapan_Panorama.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Mayapan_Panorama.JPG/900px-Mayapan_Panorama.JPG 2x" data-file-width="8906" data-file-height="2243" /></a><figcaption>Panorama središnjeg trga u Mayapanu, pogled sa "<i>Kukulkan piramide</i>".</figcaption></figure> <p>Na osnovu majanskih izvora vladar Mayapana Hunak Keel predvodio je osvajanje Chichen Itze. Mayapan je obnovio političke, vjerske, ekonomske i vojne institucije Chichen Itze, a ovaj grad je vladao područjem Yucatana do pred samo špansko osvajanje. Nakon pada Mayapana u ruke konkvistadora južna nizinska područja Maja su bila podijeljena u mnoštvo malih nezavisnih rivalskih država koje nisu uspjele da se ujedine protiv evropskih osvajača. Postklasične majanske države su se održavale na ekonomiji zasnovanoj na pomorskoj trgovini koja je omogućavala bolji i rašireniji način dostave svakodnevnih proizvoda. Ovi novi trgovački putevi će bolje povezati majansko i mezoameričko područje, pospješujući razvoj i prosperitet kao i promjene u majanskom društvu. Srednja klasa će postati brojnija u ovakvoj merkantilnoj ekonomiji. Razvoj nove vrste ekonomije je doveo do smanjivanja razlika koje su odvajale povlaštenu klasu od većinskog običnog naroda. Postklasični politički sistem učvrstio je kontrolu nad ekonomskim, vojnim i vjerskim institucijama. Srž vladarskog sistema u Mayapanu kao i drugim gradovima iz tog vremena je bila zajednička podjela vlasti među najmoćnijim pripadnicima vladajuće elite. Donošenje odluka i odgovornost se dijelila za razliku od potpune vlasti u rukama jednog vladara iz ranijih perioda. Međutim, ipak se znalo ko je bio najmoćnija ličnost među vladajućom elitom. </p><p>Uveden je novi vjerski kult <i>"K'uk'ulkan</i>" sponzorisan od strane države koji je ojačao merkantilnu ekonomiju. Širokim prihvatanjem ovog vjerskog kulta u mezoameričkom području ohrabrivana je saradnja i komuniciranje među mnogobrojnim narodima. Ova nova religija je bila manje centralizovana i više usredsređena na porodične vjerske rituale i hodočašća nego u vrijeme ranijih generacija. Bio je manji zahtjev za vjerskim hramovima koji su bili i manje veličine, što je smanjivalo ogromne troškove za njihovu izgradnju. Broj stanovništva u ovom periodu se povećao kako u priobalnim nizinskim područjima tako i u mnogim južnim visinskim područjima. Ponovo oživljeni trgovački putevi pogodovali su bogaćenju područja Peten i oko njegovih jezera koje je bilo središte majanske civilizacije iz Klasičnog perioda. Ovo je pogodovalo usponu nekoliko malih država koje su smatrale sebe nasljednicima Chichen Itze ili Mayapana. Zbog njihove izolovanosti ove obnovljene postklasične države ostale su nezavisne od španske kontrole daleko duže nego majanske države na Yucatanu i u južnim područjima. Majanske države na južnim visočjima su slijedile sličan pravac i često su tvrdili da je njihovo stvarno ili zamišljeno porijeklo od Chontal Maja iz Meksičkog zaliva ili Chichen Itze sa Yucatana. Agresivna K'iche majanska država je ubrzano širila svoju teritoriju putem vojničkog osvajanja i političke konsolidacije. Tokom <a href="/wiki/15._vijek" title="15. vijek">15. vijeka</a> K'iche i njihovi glavni suparnici Kaqchikel majanska država su se borili za prevlast na majanskim visočjima, ali španski osvajači prekidaju njihove međusobne sukobe i osvajaju obje države. <sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-6" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Špansko_osvajanje_1511–1697"><span id=".C5.A0pansko_osvajanje_1511.E2.80.931697"></span>Špansko osvajanje 1511–1697</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=8" title="Uredi odlomak "Špansko osvajanje 1511–1697"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Špansko osvajanje 1511–1697"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=%C5%A0pansko_osvajanje_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Špansko osvajanje Maja (stranica ne postoji)">Špansko osvajanje Maja</a></div><p> Prvi izvještaj o kontaktu <a href="/wiki/Evropljani" class="mw-redirect" title="Evropljani">Evropljana</a> i Maja dogodio se tokom zadnjeg putovanja <a href="/wiki/Kristofor_Kolumbo" title="Kristofor Kolumbo">Kristofora Kolumba</a> <a href="/wiki/1502" class="mw-redirect" title="1502">1502</a>. godine kad je naišao na veliki okeanski trgovački kanu u <a href="/w/index.php?title=Hondura%C5%A1ki_zaliv&action=edit&redlink=1" class="new" title="Honduraški zaliv (stranica ne postoji)">Honduraškom zalivu</a>. Nakon uspostavljanja kolonija na <a href="/wiki/Karibi" title="Karibi">Karibima</a>, Španci su poslali nekoliko istraživačkih ekspedicija sa <a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kube</a> otkrivši naselja Maja na poluostrvu Yucatan. Neki od kontakata su bili miroljubivi, ali većina je prouzrokovala vojne sukobe. Ovim kontaktima bile su prenijete i evropske zarazne bolesti. Prema navodima iz knjige Maja "Knjiga Chilam Balam": <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3262795">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style></p><blockquote class="templatequote"><p>Moćni ljudi koji su došli sa istoka donijeli su bolest u našu zemlju, zemlju nas koji se zovemo Maje u godini "<i>11 Ahau</i>" (1513. godina po gregorijanskom kalendaru). </p></blockquote> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg/200px-Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg" decoding="async" width="200" height="262" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg/300px-Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg/400px-Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s_an%C3%B3nimo.jpg 2x" data-file-width="1376" data-file-height="1800" /></a><figcaption>Hernán Cortés predvodnik vojnog osvajanja carstva Asteka i prvi evropljanin koji je sa svojom vojskom prošao kroz majanska područja.</figcaption></figure> <p>Godine <a href="/wiki/1518" class="mw-redirect" title="1518">1518</a>. nakon povratka jedne ekspedicije koja je donijela nazad <a href="/wiki/Zlato" title="Zlato">zlato</a> i izvještaje o <a href="/wiki/Asteci" title="Asteci">Carstvu Asteka</a> organizovana je nova ekspedicija pod komandom <a href="/wiki/Hern%C3%A1n_Cort%C3%A9s" title="Hernán Cortés">Hernána Cortésa</a> Dva kapetana (koji su bili pod komandom Cortesa) Pedro de Alvarado i Francisco de Montejo predvodiće kasnije osvajanje majanskih područja. Nakon nekoliko zaustavljanja na ostrvu Cozumel (poznat pod imenom "Kùutsmil" na jeziku Yucatec Maja) i <a href="/w/index.php?title=Tabasco&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tabasco (stranica ne postoji)">Tabascou</a> Cortes je sa svojom vojskom došao na područje današnjeg grada <a href="/w/index.php?title=Veracruz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veracruz (stranica ne postoji)">Veracruza</a> odakle je nakon nekoliko godina brutalnog rata uspio da uništi Carstvo Asteka. Nakon pada glavnog grada Asteka <a href="/w/index.php?title=Tenochtitlan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tenochtitlan (stranica ne postoji)">Tenochtitlana</a>, poslao je jednog od svojih kapetana Cristobala de Olida da osvoji <a href="/wiki/Honduras" title="Honduras">Honduras</a>. Međutim, nakon dolaska u Honduras Olid se pobunio. Ova vijest je Cortesa nagnala da pokrene šestomjesečni kopneni marš sve do Hondurasa da kazni Olida. Kao rezultat, Cortez i njegova vojska su bili prvi Evropljani koji su prošli kroz južna nizinska područja Maja. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Flores,_Pet%C3%A9n,_aerial_view_from_above_Santa_Elena.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Flores%2C_Pet%C3%A9n%2C_aerial_view_from_above_Santa_Elena.jpg/250px-Flores%2C_Pet%C3%A9n%2C_aerial_view_from_above_Santa_Elena.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Flores%2C_Pet%C3%A9n%2C_aerial_view_from_above_Santa_Elena.jpg/375px-Flores%2C_Pet%C3%A9n%2C_aerial_view_from_above_Santa_Elena.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cd/Flores%2C_Pet%C3%A9n%2C_aerial_view_from_above_Santa_Elena.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="376" /></a><figcaption>Ostrvo na jezeru Peten Itza na kojem se nalazio majanski grad Tayasal (Nojpetén), a bio je mjesto susreta Hernana Corteza i vladara ovog grada "Kan Ek-a". Ovaj majanski grad je osvojen od strane španskih osvajača tek 1697. godine. Danas je to razvijeni moderni grad Flores, koji je i glavni grad pokrajine Peten u Gvatemali.</figcaption></figure> <p>Njegova vojska je brojala oko 140 Španaca i više od 3000 pripadnika domaćeg meksičkog stanovništva koji su imali konje, artiljeriju, municiju i logistiku. Nakon što su ušli u područje današnje meksičke države Tabasco prelazeći rijeku Usumacinta, došli su do jezera Peten Itza. </p><p>Tu su se susreli Itza vladar majanskog grada Tayasala "<i>Kan Ek</i>" i Cortez. Nakon napuštanja Tayasala njegova vojska je došla do teško pristupačnih majanskih planina. Nakon nekoliko mjeseci teškog probijanja kroz gustu šumu Cortez i njegova vojska su se izgubili na području jezera Izabal (<a href="/wiki/%C5%A0panski_jezik" title="Španski jezik">španski</a> Lago de Izabal) u današnjoj Gvatemali. Indijanski vodiči su ih bili napustili, a zahvaljujući majanskom dječaku koji ih je odveo do sigurnog mjesta bili su spašeni od umiranja glađu. Tokom ovog marša kroz majanska nizinska područja Cortes je osim posjete Tayasanu prošao na nekoliko kilometara pored nekoliko napuštenih majanskih gradova iz Klasičnog perioda. Vatreno oružje i konjica su dosta pomogli tokom španskog osvajanja Maja. Međutim, oni ne bi mogli da poraze Maje bez pomoći mnogobrojne vojske sastavljene od Asteka i Maja koji su se pridružili Špancima da se osvete svojim Maja suparnicima usljed dugotrajnog suparništva nezavisnih gradova država iz prošlosti. Međutim, daleko najznačajniji uzrok španskog uspjeha su bile evropske bolesti poput <a href="/w/index.php?title=Velike_boginje&action=edit&redlink=1" class="new" title="Velike boginje (stranica ne postoji)">velikih boginja</a> protiv kojih Maje nisu imale <a href="/wiki/Imunitet" class="mw-redirect" title="Imunitet">imunitet</a>. Ove bolesti su uzrokovale <a href="/wiki/Epidemija" title="Epidemija">epidemije</a> koje su jednostavno skoro istrijebile vojske Maja i njihovo civilno stanovništvo mnogo prije nego što su borbene linije bile i uspostavljene.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-7" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kolonijalni_period">Kolonijalni period</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=9" title="Uredi odlomak "Kolonijalni period"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Kolonijalni period"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Maje_tokom_kolonijalnog_perioda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maje tokom kolonijalnog perioda (stranica ne postoji)">Maje tokom kolonijalnog perioda</a></div> <p>Majanska civilizacija je nasilno okončana španskim osvajanjem, ali narodi Maja su preživjeli kolonijalnu strahovladu više od 500 godina sve do danas. Tokom ovog vremena način života Maja se uveliko promijenio. Mnoge institucije koje su upravljale majanskim društvom su bile zamijenjene španskom civilnom i vjerskom administracijom. Stara (vladari, plemstvo, sveštenici i vojne vođe) je bila skoro potpuno uništena, a manjina koja je preživjela bilo joj je oduzeto bogatstvo i vlast. Pokrštavanje je korišteno kao opravdanje za osvajanje i da bi pomoglo u kontroli novih podanika španske krune. <<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-8" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nakon nametanja katolicizma došlo je i do uspostavljanja različitih evropskih oblika političke organizacije. Iako ovo nametanje nije bio potpuno djelotvorno, Španci su jedan dio vladajuće klase Maja uklonili, dok su manjinu ugradili u novi kolonijalni sistem. Velika većina običnog majanskog stanovništva pretvorena je u obespravljenu masu ruralnih seljaka. Administrativni centri osnovani u <a href="/wiki/16._vijek" title="16. vijek">16. vijeku</a> bili su uglavnom naseljeni od strane Španaca, poput gradova Mérida na poluostrvu Yucatán, San Cristobal u pokrajini Chiapas i Antigua Guatemala u Gvatemali. Potonji je uništen u seriji zemljotresa u <a href="/wiki/18._vijek" title="18. vijek">18. vijeku</a>, Što je navelo Špance da pomjere administrativni centar u <a href="/wiki/Guatemala_City" title="Guatemala City">Guatemala City</a>. </p><p>U većini slučajeva područje Maja je bilo od sporednog značaja u odnosu na ostale španske američke kolonije zbog nedostatka rudnog bogatstva, relativno rijetke naseljenosti i nedostatka zemljišta pogodnog za uzgoj usjeva za izvoz. Porezi su bili prikupljani kroz crkvenu desetinu i kroz sistem prisilnog rada (<i>Encomienda sistem</i>).<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ovakvo stanje biće uzrokom mnogobrojnih pobuna majanskih seljaka koje će biti krvavo ugušene. Ove pobune će trajati sve do <a href="/wiki/1930te" class="mw-redirect" title="1930te">1930-ih</a>.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Društvo"><span id="Dru.C5.A1tvo"></span>Društvo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=10" title="Uredi odlomak "Društvo"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Društvo"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Majansko_dru%C5%A1tvo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Majansko društvo (stranica ne postoji)">Majansko društvo</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg/200px-Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg" decoding="async" width="200" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg/300px-Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg/400px-Maya_Presentation_of_Captives_Kimbell.jpg 2x" data-file-width="2068" data-file-height="2529" /></a><figcaption>Skulptura iz Klasičnog perioda na kojoj je prikazano kako vojni komandant (<i>sajal</i>) Aj Chak Maax predstavlja zarobljenike vladaru <a href="/w/index.php?title=Yaxchilan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yaxchilan (stranica ne postoji)">Yaxchilana</a>, <a href="/w/index.php?title=Itzamnaaj_B%27alam_III&action=edit&redlink=1" class="new" title="Itzamnaaj B'alam III (stranica ne postoji)">Itzamnaaj B'alam III</a>.</figcaption></figure> <p>Informacije o majanskom društvu dolaze uglavnom od indirektnih izvora, jer same Maje su u svojim zapisima vrlo malo rekli na ovu temu. Ono što su zapisali odnosi se uglavnom na kraljeve i elitni dio društva. Ništa nije rečeno o ogromnoj većini u majanskom društvu, o običnim ljudima. Zahvaljujući <a href="/wiki/Arheologija" title="Arheologija">arheološkom</a> dokazu o svakodnevnom životu uzetom iz malih seoskih zajednica današnjih potomaka Maja i zapisima napravljenim nakon španskog osvajanja, omogućilo je rasvjetljavanje svih nivoa života antičkog majanskog društva. <sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-9" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Od ranog Predklasičnog perioda majansko društvo je bilo oštro podijeljeno na elitu i običan narod. Kako se tokom vremena broj stanovništva povećavao, različiti dijelovi društva su postajali sve specijaliziraniji, a politička organizacija je postala sve složenija. Do kraja Klasičnog perioda, došlo je do ogromnog porasta broja stanovništva, gdje su stotine gradova bili povezani u složenu mrežu političke hijerarhije, a bogati dio društva se umnožio. Bila je razvijena srednja klasa u koju su spadali razne zanatlije, majstori u obradi <a href="/wiki/Kamen" title="Kamen">kamena</a>, <a href="/w/index.php?title=%C5%BDad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Žad (stranica ne postoji)">žada</a>, sveštenici nižeg ranga, službenici, trgovci i vojnici. U najnižu klasu su spadali poljoprivrednici, sluge, radnici i robovi. <sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Prema pisanim izvorima samih Maja zemljište su zajednički održavali plemićke porodice ili klanovi. Takvi klanovi su smatrali da je zemlja bila u vlasništvu klana predaka, a takve veze između klana i predaka su bila pojačana ukopom mrtvih u okviru samih stambenih jedinica. <sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Maje su bile mnogo niže nego većina ljudi danas. Muškarci su obično bili visine do 160 cm, a žene su bile nešto niže. Bili su zdepasti i snažni, a odjeća im je bila jednostavna. Živjeli su u toplim krajevima tako da nisu trebali da nose mnogo odjeće da bi se zaštitili od hladnoće. Muškarci su nosili pregaču od materijala koji se omotavao oko struka i između nogu. Žene su nosile <i>huipil</i>, dugu haljinu koja je bila napravljena od tkanine iz jedne dužine s kratkim rukavima. Većina Maja su nosile kožne sandale ili mokasinke. U slučaju malog zahlađenja i muškarci i žene su nosili neku vrstu ogrtača koji su nazivali <i>manta</i>, a koji se mogao koristiti kao pokrivač prilikom spavanja noću i mogao se čak zakačiti na ulaz u kuću umjesto ulaznih vrata. Kod Maja je bilo u modi da ljudi imaju izdužene i spljoštene glave i da budu razroki. Da bi promijenili oblik glave dok su im lobanje bile i dalje vrlo mekane, bebe su imale drvene okvire vezane oko glava. Ova deformacija lobanje se smatrala privilegijom više klase kao i veliki nos. Ljudi su ponekad na njihovim prednjim zubima umetali i ispunjavali praznine komadima žada. Tetoviranje je bilo veoma popularno, a muškarci su često bili tetovirani po cijelom licu. Muškarci i žene su bojili njihova lica i tijela. Za neoženjenog muškarca bila je crna boja, a neudate djevojke su koristile crvenu boju. Sveštenici su koristili plavu boju, ratnici crvenu i crnu, a robovi crnu sa bijelim prugama.<sup id="cite_ref-The_Maya_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Maya-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/w/index.php?title=Mnogo%C5%BEenstvo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mnogoženstvo (stranica ne postoji)">Mnogoženstvo</a> je bilo nepoznato, ali je držanje ljubavnica (konkubina) bilo dozvoljeno. </p><p>Provincijalni dostojanstvenici poticali su od 4 plemićke porodice. Vođe gradova i sela bili su nižeg ranga, i nisu pripadali kraljevskoj krvi. Klanski sistem je postojao, a nasljeđe se računalo po muškoj liniji. Kriminal je kažnjavan smrću. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Arhitektura">Arhitektura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=11" title="Uredi odlomak "Arhitektura"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Arhitektura"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Arhitektura_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arhitektura Maja (stranica ne postoji)">Arhitektura Maja</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Palenque_Arch_Hall.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Palenque_Arch_Hall.jpg/200px-Palenque_Arch_Hall.jpg" decoding="async" width="200" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Palenque_Arch_Hall.jpg/300px-Palenque_Arch_Hall.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Palenque_Arch_Hall.jpg 2x" data-file-width="346" data-file-height="518" /></a><figcaption>Oblici kamenih "lažnih" "V" svodova koji sačinjavaju hodnike u palati u Palenqueu predstavljaju jedno od najpoznatijih majanskih arhitektonskih obilježja.</figcaption></figure> <p>Građevine Maja su imale praktično i vjersko značenje, a odslikavale su status njenih stanovnika i određivale središte svijeta za porodicu. Većina građevina bila je podignuta na platformama koje su se uzdizale iznad ostale površine, počevši od blago uzdignutih zemljanih platformi za obične kuće pa sve do zidanih terasastih platformi za najraskošnije hramove i piramide.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-10" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jezgre hramova-piramida, uzdignutih platformi, velikih palata bile su mješavine zemlje i krša. Ploče od kamena krečnjaka su zatim bile izrezane i oblikovane za eksterijere uz korištenje naoštrenih dlijeta napravljenih od kremen kamena i drvenih maljeva. Hramovi okrunjeni okićenim krovovima na vrhovima visokih platformi piramida bili su samo jedna od mnogih vrsta objekata koje su gradili majanski radnici. Neke od piramida su sadržavale grobnice velikih vladara, što je dodatno komplikovalo proces izgradnje. Palate koje su služile za stanovanje i administrativne svrhe čine drugu veliku kategoriju građevinskih struktura Maja. Često su to bile izdužene zgrade sa dvorištima, dugim galerijama, i sa mnogo drugih prostorija. Odvojene komore vodile su jedna u drugu pomoću "lažnih" (eng. corbeled) lukova, zato što Maje nisu znali kako da grade pravi luk poput starih Rimljana (sa klinastim centralnim kamenom koji podržava teret krive od drugog kamenja). Maja graditelji su pravili "lažni" luk od slojeva kamenja unutra dok se ne preklope stvarajući oblik obrnutog slova V. Vrh luka se tada premošćuje s jednim ravnim horizontalnim kamenom. Kao rezultat toga, lukovi majanskih palata i drugih objekata bili su uski i suženi i bili su slabiji od rimskih lukova.<sup id="cite_ref-The_Ancient_Maya_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Ancient_Maya-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg/250px-Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg/375px-Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg/500px-Cop%C3%A1n_Ballcourt.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="960" /></a><figcaption>Nogometno igralište koje je dao da se izgradi vladar Uaxaclajuun Ub'aah K'awiil godine <a href="/wiki/738._n._e." class="mw-redirect" title="738. n. e.">738. n. e.</a>, Copan, današnji zapadni Honduras.</figcaption></figure> <p>Nogometna igrališta su bila treća vrsta građevina koja su se nalazila u središtima svih važnijih majanskih gradova. Igralište se sastojalo od dvije paralelne platforme sa blago nagnutim stranama uokvirujući usko igralište. Neka nogometna igrališta su imala kamene prstenove na dvije uzdignute platforme. Na vrhovima ovih blago uzdignutih platformi su se nalazile male kamene građevine za koje majanisti smatraju da su bile korištene za čuvanje opreme, presvlačenje igrača ili za održavanje vjerskih proslava. </p><p>Prilikom izgradnje svojih gradova Maje se izgleda nisu pridržavale nekog očiglednog plana, jer ne postoje mreže ulica ili blokova postavljenih pod pravim uglom. Međutim, postojao je plan koji čini sve gradove Maja mnogo sličnim u njihovom osnovnom izgledu. Svaki veliki grad Maja sastojao se od mnoštva arhitektonskih grupa, često odvojenih blizu jednog kilometra jedni od drugih i povezanih širokim popločanim prolazima. U svakoj grupi građevine su se nalazile oko prostranih otvorenih trgova. Središnji trg sa svojim kamenim građevinama je samo početak, zato što je njihov broj u svakom važnijem gradu Maja iznosio više stotina. Dodatni trgovi veliki skoro kao i glavni središnji trg bili su povezani prolazima. Ovi uzdignuti prolazi su bili dovoljno široki za raznorazne ceremonijalne procesije. Udaljavajući se od gradskog središta kamene građevine postaju manje, ali sa novim grupama hramova i palata koji su vjerovatno služili kao pomoćni centri za lokalne vjerske i administrativne svrhe.<sup id="cite_ref-MC_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-MC-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Umjetnost">Umjetnost</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=12" title="Uredi odlomak "Umjetnost"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Umjetnost"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Umjetnost_Maja_civilizacije&action=edit&redlink=1" class="new" title="Umjetnost Maja civilizacije (stranica ne postoji)">Umjetnost Maja civilizacije</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Jaguar_vase.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Jaguar_vase.jpg/200px-Jaguar_vase.jpg" decoding="async" width="200" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Jaguar_vase.jpg/300px-Jaguar_vase.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Jaguar_vase.jpg/400px-Jaguar_vase.jpg 2x" data-file-width="767" data-file-height="1077" /></a><figcaption>Mayanska vaza</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Bonampak,_Chiapas._05.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Bonampak%2C_Chiapas._05.JPG/300px-Bonampak%2C_Chiapas._05.JPG" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Bonampak%2C_Chiapas._05.JPG/450px-Bonampak%2C_Chiapas._05.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Bonampak%2C_Chiapas._05.JPG/600px-Bonampak%2C_Chiapas._05.JPG 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2848" /></a><figcaption>Jedan od najbolje očuvanih crteža Maja iz grada Bonampak koji prikazuje grupu muzičara za vrijeme vjerskih praznika prilikom kojih su se prinosile žrtvene ponude majanskim bogovima.</figcaption></figure> <p>Antičke Maje su postigli visoka dostignuća u zidnom slikarstvu, kiparstvu, pravljenju grnčarije i klesarstvu. Njihova <a href="/wiki/Umjetnost" title="Umjetnost">umjetnost</a> je jedna od najljepših dostignuća ljudi tokom antičkog vremena. Njihovi skulptori su često klesali figure na velikim ravnim kamenim površinama koristeći tvrde alatke napravljene od opsidijana ili kremena. Nisu imali metalne alatke. Antički majanski umjetnici su slikali <a href="/wiki/Mural" title="Mural">murale</a> na zidovima palata koji su govorili priče o majanskim bogovima i životima njihovih vladara. Oni su također pravili drvene skulpture, bojili i tkali umjetnine koje su kasnije kačili na zidove. Ove skulpture i zidne umjetnine su ukrašavale domove vladara. Pravili su prelijepe <a href="/w/index.php?title=Vaza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vaza (stranica ne postoji)">vaze</a> i tanjire od <a href="/wiki/Glina" title="Glina">gline</a>. Bogati pripadnici ove civilizacije su bili sahranjivani zajedno sa nekim od ovih umjetničkih predmeta kao pokloni majanskim bogovima podzemlja tako da bi oni bili dobro tretirani u njihovom zagrobnom životu.<sup id="cite_ref-Maya_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Maya-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p> Najpoznatiji primjer zidnog slikarstva Maja pronađen je u gradu Bonampak (Bonampak - majanski pojam za zidno slikarstvo) u dolini rijeke Usumacinta, današnja Gvatemala. Vještina slikara i skulptora koji su uradili umjetnička djela zidnog slikarstva i skulpture u Bonampaku je bila izuzetna, što sama djela i dokazuju. Rusko-američki <a href="/w/index.php?title=Majanistika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Majanistika (stranica ne postoji)">majanist</a> i arheolog <a href="/w/index.php?title=Tatiana_Proskouriakoff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tatiana Proskouriakoff (stranica ne postoji)">Tatiana Proskouriakoff</a> je opisala veliki stećak koji se nalazi na glavnom gradskom trgu kao <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3262795"></p><blockquote class="templatequote"><p>jedan od najvećih i najprefinjenijih <a href="/w/index.php?title=Spomenik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spomenik (stranica ne postoji)">spomenika</a> ikad podignutih od strane Maja. </p></blockquote> <p>Ono što najviše izdvaja murale u Bonampaku od <a href="/wiki/Freska" title="Freska">freski</a> drugdje u Mezoamerici je njen grafički <a href="/wiki/Realizam_(likovna_umjetnost)" title="Realizam (likovna umjetnost)">realizam</a>. Uz nekoliko izuzetaka, posebno onih murala iz Chichen Itze, antički murali sa područja Meksika i Srednje Amerike su se uglavnom bavili temama <a href="/w/index.php?title=Ikonografija&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ikonografija (stranica ne postoji)">Ikonografije</a> vezano za: mitologiju, bogove, vjerske rituale, <a href="/wiki/Kosmologija" title="Kosmologija">kosmologiju</a> i ostale ezoterične teme. </p><p> Na zidnim slikama u Bonampaku su prikazani detalji iz svakodnevnog života Maja što proširuje naša saznanja o predkolumbijskoj umjetnosti na američkom kontinentu. Na svojim zidnim slikama majanski umjetnici su prikazali bogatstvo informacija sa detaljima kostima, muzičkih instrumenata, vjerskih rituala, ratnih scena, ljudskog žrtvovanja. Američki majanist i arheolog Sylvanus Morley smatra da <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3262795"></p><blockquote class="templatequote"><p>neki likovi sa zidnih slika u Bonampaku pokazuju stepen <a href="/wiki/Naturalizam" title="Naturalizam">naturalizma</a> koji će <a href="/wiki/Zapadna_Evropa" title="Zapadna Evropa">Zapadna Evropa</a> dostići tek nekoliko vijekova kasnije. </p></blockquote> <p><sup id="cite_ref-Maya2_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maya2-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>` </p><p>Također su se bavili graviranjem <a href="/w/index.php?title=Nakit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nakit (stranica ne postoji)">nakita</a>, školjki, kostiju pa su čak i crtali na grnčariju, drvene stupove i zidove. Maje su bili veliki ljubitelji plesa i sviranja muzičkih instrumenata. Imali su preko 5000 plesova koji su bili dio programa tokom vjerskih proslava kojima je prisustvovalo mnogo ljudi. Imena plesova su obično dolazila od imena životinja koje su predstavljale majanske bogove. Muzičari su svirali drvene <a href="/wiki/Flauta" title="Flauta">flaute</a>, <a href="/wiki/Truba" title="Truba">trube</a> napravljene od drveta, <a href="/wiki/Glina" title="Glina">gline</a> ili morskih školjki i bubnjeve napravljene od <a href="/wiki/Kornja%C4%8De" title="Kornjače">kornjačinog</a> oklopa.<sup id="cite_ref-The_Maya_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-The_Maya-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zvijezde_i_vrijeme">Zvijezde i vrijeme</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=13" title="Uredi odlomak "Zvijezde i vrijeme"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Zvijezde i vrijeme"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nijedna antička civilizacija nije bila tako opsjednuta vremenom i prolaskom vremena kao Maje. Vrijeme za njih nije bio samo sredstvo za zapisivanje događaja po nekom ustaljenom redu, nego natprirodni fenomen kontrolisan od strane bogova, od kojih su neki bili dobri, a neko zli. Podstaknuti vjerskim razlozima bili su veliki astronomi koji su, zahvaljujući posmatranju neba i računanju, uspjeli napraviti tri precizna kalendara.<sup id="cite_ref-MAM_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-MAM-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Astronomi naroda Maja su posmatrali nebo golim okom. Bilježili su kretanja zvijezda i planeta: <a href="/wiki/Sunce" title="Sunce">Sunca</a>, <a href="/wiki/Mjesec" class="mw-disambig" title="Mjesec">Mjeseca</a>, <a href="/wiki/Venera" title="Venera">Venere</a>. Na taj način bili su u stanju predvidjeti datume ili događaje (pomračenja sunca i mjeseca, ravnodnevnice) koji su najavljivali dolazak novoga boga zaštitnika. Ovo znanje je bilo korišteno pri određivanju blagonaklonosti njihovih božanstava prilikom održavanja raznih aktivnosti kao što su: ceremonije, krunisanje kraljeva, započinjanje trgovinskih putovanja ili prilikom ratnih aktivnosti. Zapravo, svako vremensko razdoblje je imalo vlastitog boga kome se prinošeni darovi i žrtve kako bi se pridobila njegova naklonost. U velikom gradu Chichen Itza sagradili su pravu opservatoriju kako bi njihovi naučnici (svećenici-astronomi) mogli bolje posmatrati planete i kretanje zvijezda i na temelju toga gatati i prognozirati. Naučnici su napravili vrlo precizan solarni kalendar, koji je dijelio vrijeme na: dane (kin), mjesece od 20 dana (uinal), godine (tun) i period od dvadeset godina (katun). Svaki novi "katun" prilika je za veliku svečanost u čast boga koji predstavlja to doba. Maje su izgradile zgrade na kojima su bili zabilježeni datumi pomoću znakova koji iz profila predstavljaju glavu boga zaštitnika.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-11" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Razvili su i sistem računanja i bilježenja vremena u koji je bio uključen i koncept nule. Za nulu se nekad vjerovalo da je bila izum poznat samo u <a href="/wiki/Indija" title="Indija">Indiji</a> oko <a href="/wiki/100._p._n._e." title="100. p. n. e.">100. p. n. e.</a>. U <a href="/wiki/Evropa" title="Evropa">Evropi</a> nula je bila nepoznata sve do kasnog <a href="/wiki/Srednji_vijek" title="Srednji vijek">Srednjeg vijeka</a>, dok su je Maje koristile već dugo vremena.<sup id="cite_ref-Maya_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-Maya-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kalendar">Kalendar</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=14" title="Uredi odlomak "Kalendar"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Kalendar"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/wiki/Majanski_kalendar" title="Majanski kalendar">Majanski kalendar</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:East_side_of_stela_C,_Quirigua.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/East_side_of_stela_C%2C_Quirigua.PNG/150px-East_side_of_stela_C%2C_Quirigua.PNG" decoding="async" width="150" height="346" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/East_side_of_stela_C%2C_Quirigua.PNG/225px-East_side_of_stela_C%2C_Quirigua.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/East_side_of_stela_C%2C_Quirigua.PNG 2x" data-file-width="251" data-file-height="579" /></a><figcaption>Desna strana stećka C, iz grada Quirigue sa datumom mitskog stvaranja svijeta po kalendaru "Dugo računanje" 13 baktuna, 0 katuna, 0 tuna, 0 uinala, 0 kina, 4 Ahau 8 Cumku - što po gregorijanskom kalendaru odgovara 11 Avgustu <a href="/w/index.php?title=3114._p._n._e.&action=edit&redlink=1" class="new" title="3114. p. n. e. (stranica ne postoji)">3114. p. n. e.</a>.</figcaption></figure> <p>Maje su imale nekoliko načina da definišu godinu. Veoma precizan solarni <a href="/wiki/Kalendar" title="Kalendar">kalendar</a> od 365 dana (sličan je bio i onaj od naroda Quiche) pod nazivom (<a href="/w/index.php?title=Haab&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haab (stranica ne postoji)">haab</a>) imao je 18 mjeseci po 20 dana uz dodatni mjesec koji je imao samo 5 dana (Uayeb). Nazivi mjeseci po ovom kalendaru su: Pop, Uo, Zip, Zotz, Tzec, Xul, Yaxkin, Mol, Chen, Yax, Zac, Ceh, Mac, Kankin, Moan, Pax, Kayab, Cumbu i Uayeb. Koristio se u svakodnevne svrhe. Njihov ritualni kalendar Tzolkin (bos. brojanje dana) imao je 260 dana. Svakom danu prethodi jedan broj od 1 do 13. Na ovaj način broj i dan nisu mogli da se poklope dok ne navrši godina od 260 dana. Isti je slučaj kod Quiche Indijanaca iz Gvatemale. Zapisivanjem o kretanju nebeskih božanstava (sunca, mjeseca, planeta i zvijezda) razvili su precizne kalendare koji su se mogli koristiti i za proročanstva. </p> <ul><li>Dan se kod Maya zove kin, a 20 kina daje 1 uinal.</li></ul> <p>18 uinala = 1 tun (360 dana) </p><p>20 tuna = 1 katún (7,200 dana) </p><p>20 katúna = 1 baktún (144,000 dana) </p><p>20 baktuna = 1 piktun (2.880.000 dana) </p><p>20 piktuna = 1 kalabtun (57.600.000 dana) </p><p>20 kalabtun = kinchiltuna (1.152.000.000 dana) </p><p>20 kinchiltuna = alautun (23.040.000.000 dana) </p><p>20 alautuna = hablatun (460.800.000.000 dana) <sup id="cite_ref-MAM_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-MAM-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Svi ovi kalendari predstavljali su veoma stare koncepte koji su bili korišteni od strane svih mezoameričkih naroda. Većina stanovništva je bila upoznata sa ovim kalendarima, zbog toga što su vjerovali da oni predstavljaju vodilju u njihovim dnevnim životima kao i da određuju sudbine kako bogatih tako i siromašnih. Međutim, složeniji kalendari poput onih zasnovani na planetarnim orbitama i računanjima od 819 dana u jednoj godini zahtijevali su znanje koje je ljubomorno čuvano od strane povlaštene klase kao izvor velike moći. Posjedovanje znanja o nebeskim božanstvima i o njihovom kretanju bio je dokaz za obične ljude da su njihovi kraljevi i sveštenici u bliskom odnosu sa natprirodnim silama koje vladaju univerzumom.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-12" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pismo">Pismo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=15" title="Uredi odlomak "Pismo"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Pismo"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Majansko_pismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Majansko pismo (stranica ne postoji)">Majansko pismo</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Maya_script_reading_direction.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bc/Maya_script_reading_direction.png" decoding="async" width="200" height="139" class="mw-file-element" data-file-width="200" data-file-height="139" /></a><figcaption>Majanski natpisi su najčešće bili zapisivani u redovima koji su sadržavali dva glifa, a svaki red se čitao s lijeva na desno i od vrha do dna.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n,_a_mayan_city.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n%2C_a_mayan_city.jpg/250px-Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n%2C_a_mayan_city.jpg" decoding="async" width="250" height="333" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n%2C_a_mayan_city.jpg/375px-Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n%2C_a_mayan_city.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n%2C_a_mayan_city.jpg/500px-Stela_M_and_the_Hieroglyphic_Stairway_on_the_archeological_site_of_Cop%C3%A1n%2C_a_mayan_city.jpg 2x" data-file-width="1944" data-file-height="2592" /></a><figcaption>Stećak M i Hijeroglifsko stepenište u gradu Copanu, zapadni Honduras, najduži majanski zapis uklesan na stepenicama koji govori o historiji Copana i njegovim vladarima.</figcaption></figure> <p>Maje su poznavali vještinu brojanja i pisanja, što im je omogućavalo komplicirano računanje i zapisivanje rezultata. Njihovo pismo je imalo blizu 800 hijeroglifa (znakova). <a href="/wiki/Sovjetski_savez" class="mw-redirect" title="Sovjetski savez">Sovjetski</a> majanist <a href="/w/index.php?title=Jurij_Valentinovi%C4%8D_Knorozov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jurij Valentinovič Knorozov (stranica ne postoji)">Jurij Valentinovič Knorozov</a> je bio prvi koji je dokazao da je majansko pismo bila kombinacija fonetskih znakova (znakova koji predstavljaju izgovorene zvukove) i <a href="/w/index.php?title=Ideogrami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ideogrami (stranica ne postoji)">ideograma</a>. Ova osobina majanskog pisma je dugo vremena predstavljala prepreku u njegovom odgonetanju. Jedan jedini <a href="/wiki/Slog" title="Slog">slog</a> "<i>u</i>" je imao više od 20 zamjena koje su korištene zavisno od mjesta i situacije u tekstu. Majanski pisari su koristili crteže (glifove) četverouglastog oblika. Ponekad je to bila kombinacija više znakova koji su se sastojali od apstraktnih oblika, naslikanih čudovišta, biljaka, životinja i dijelova ljudskog tijela koji su predstavljali stvari, životinje, bogove. Drugi glifovi, nešto lakši su označavali priloge, prijedloge, pridjeve. Pisci su kombinovali glifove oblikujući kratke rečenice. Bili su uklesani na javnim spomenicima, ličnim stvarima napravljenim od školjki, kostiju, žada i crtani na grnčariji i na zidovima zgrada. Bili su također zapisivani na hiljadama knjigama čiji listovi su bili napravljeni od kore <a href="/wiki/Smokva" title="Smokva">smokvinog</a> drveta, a čije stranice su se preklapale.<sup id="cite_ref-Maya_Code_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maya_Code-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Majanski kraljevi su koristili tekstove da bi zapisali svoja dostignuća. Sveštenici su koristili pismo da bi zapisivali prikupljeno znanje o svijetu koji ih okružuje. Pismo majanske civilizacije je služilo i za bilježenje historijskih datuma i događaja, kao i za zapisivanje proročanstava. Ponekad su bilježili kad jedan vođa zarobi drugog, ženidbu ili nečiju smrt. Zapisivanjem podataka o kišnim i sušnim sezonama Maje su bile u stanju odrediti kad je najbolje vrijeme sa sjetvu i žetvu njihovih usjeva. Vjerovali su da se događaji ponavljaju u ciklusima, te su zato detaljno zapisivali događaje koji su bili sačuvani u njihovim knjigama (kodeksima) koristeći kalendare kako bi bolje razumjeli sadašnjost i da bi predvidjeli budućnost. Majansko sveto pismo postalo je ukrasom, a klesalo se na kamene <a href="/wiki/Ste%C4%87ak" title="Stećak">stećke</a>, žrtvenike, stubove. Maje su se vrlo vješto služili i brojevima, čak i bolje od većine drugih civilizacija tog vremena. Koristili su preko 1.000.000.000 brojeva. Majansko pismo je bilo jedno od najvećih ostvarenja ove civilizacije. Sa zbirkom znakova bili su u stanju da zapišu svaki zvuk i svaku riječ na njihovom jeziku. Ovo je bio vrhunac duge tradicije korištenja zapisa i znakova koja je započela još sa najranijim mezoameričkim civilizacijama. Do početka ranog perioda majanske civilizacije osnove majanskog pisanja bile su u upotrebi od južnih područja koja su nastanjivali pa sve do Predklasičnih gradova-država u sjevernim nizinskim područjima. Ovaj sistem je uključivao i upotrebu brojeva pomoću kojih su bilježili vrijeme i ekonomske aktivnosti. Odgonetanjem majanskog pisma današnji naučnici imaju najbolje sredstvo koje im pomaže u boljem razumijevanju civilizacije Maja.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-13" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kodeksi_Maja">Kodeksi Maja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=16" title="Uredi odlomak "Kodeksi Maja"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Kodeksi Maja"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Kodeksi_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kodeksi Maja (stranica ne postoji)">Kodeksi Maja</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Chilam_Balam_Ixil.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Chilam_Balam_Ixil.jpg/250px-Chilam_Balam_Ixil.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Chilam_Balam_Ixil.jpg/375px-Chilam_Balam_Ixil.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Chilam_Balam_Ixil.jpg/500px-Chilam_Balam_Ixil.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Kopija knjige Chilam Balam čuva se u Antropološkom nacionalnom muzeju u <a href="/wiki/Mexico_City" class="mw-redirect" title="Mexico City">Mexico City</a>.</figcaption></figure> <p>Od majanskih knjiga (kodeksa) spašene su samo 4 i to: <a href="/w/index.php?title=Drezdenski_kodeks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Drezdenski kodeks (stranica ne postoji)">Drezdenski kodeks</a>, <a href="/w/index.php?title=Pariski_kodeks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pariski kodeks (stranica ne postoji)">Pariski kodeks</a>, <a href="/w/index.php?title=Madridski_kodeks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Madridski kodeks (stranica ne postoji)">Madridski kodeks</a> i <a href="/w/index.php?title=Grolier_kodeks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grolier kodeks (stranica ne postoji)">Grolier kodeks</a>. Ova 4 kodeksa potječu iz postklasičnog perioda. Drezdenski kodeks koji je završio u <a href="/wiki/Be%C4%8D" title="Beč">Beču</a> <a href="/wiki/1739" class="mw-redirect" title="1739">1739</a>. godine bavi se uglavnom proročanstvima povezanim sa majanskom <a href="/wiki/Astronomija" title="Astronomija">astronomijom</a>. Slično tome Pariski kodeks otkriven <a href="/wiki/1859" class="mw-redirect" title="1859">1859</a>. godine i Madridski kodeks pronađen u dva dijela <a href="/wiki/1860te" class="mw-redirect" title="1860te">1860-ih</a>, oba predskazuju budućnost zasnovanu na "tzolkin" svetom kalendaru koji je imao 260 dana. Grolier kodeks je pronađen u Meksiku <a href="/wiki/1965" class="mw-redirect" title="1965">1965</a>. godine i uglavnom se bavi proučavanjem planete <a href="/wiki/Venera" title="Venera">Venere</a>. Madridski kodeks sa svojih 56 listova pisanih na obje strane je i najduži. O Majama također saznajemo iz ranog perioda nakon španskog osvajanja iz knjiga napisanih <a href="/wiki/1600te" class="mw-redirect" title="1600te">1600-ih</a> na poluostrvu Yucatan koje su prevedene sa majanskog jezika. Ove knjige su poznate pod imenom <a href="/w/index.php?title=Chilam_B%27alam_(knjiga_o_Majama&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chilam B'alam (knjiga o Majama (stranica ne postoji)">Chilam B'alam</a>. One se uglavnom bave predskazanjima lokalnih šamana. Drugi važan izvor informacija o Majama je zapisan od strane Quiche Maja sa gvatemalskih visočja u knjizi <a href="/w/index.php?title=Popol_Vuh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Popol Vuh (stranica ne postoji)">Popol Vuh</a>. To je bila poema koja je sadržavala više od 9000 linija teksta. U tom tekstu se opisivao nastanak <a href="/wiki/Svemir" title="Svemir">svemira</a> prema shvaćanju Maja, njihova historija i <a href="/wiki/Mitologija" title="Mitologija">mitologija</a>. Ovo <a href="/wiki/Knji%C5%BEevnost" title="Književnost">književno</a> djelo je bilo zasnovano na oralnoj tradiciji i pisanim izvorima prije španskog osvajanja.<sup id="cite_ref-The_Ancient_Maya_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-The_Ancient_Maya-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Život_i_običaji_Maja"><span id=".C5.BDivot_i_obi.C4.8Daji_Maja"></span>Život i običaji Maja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=17" title="Uredi odlomak "Život i običaji Maja"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Život i običaji Maja"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Poljoprivreda">Poljoprivreda</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=18" title="Uredi odlomak "Poljoprivreda"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Poljoprivreda"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Zea_mays.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Zea_mays.jpg/200px-Zea_mays.jpg" decoding="async" width="200" height="298" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Zea_mays.jpg/300px-Zea_mays.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Zea_mays.jpg/400px-Zea_mays.jpg 2x" data-file-width="1794" data-file-height="2670" /></a><figcaption>Razne vrste kukuruza koje uzgajaju narodi Maja sve do danas.</figcaption></figure> <p>Područje u kojem su živjeli narodi Maja bilo je bogato plodnim zemljištem uz obilne kiše tokom kišne sezone. Obrada tla u tropskoj kišnoj šumi je bila jednostavna, a do obradivih polja su dolazili putem krčenja i spaljivanja šume i gustog rastinja (<i><a href="/wiki/Posijeci-i-spali" title="Posijeci-i-spali">posijeci-i-spali</a>)</i> tokom sušne sezone od avgusta do oktobra. Isušivali su i bare stvarajući plodne površine praveći nasipe, a zatim su pravili kanale za <a href="/wiki/Navodnjavanje" title="Navodnjavanje">navodnjavanje</a>. Nisu koristili <a href="/wiki/Metal_(hemija)" class="mw-redirect" title="Metal (hemija)">metalne</a> alatke, ali su za ovu svrhu pravili jednostavna sječiva od oštrog <a href="/wiki/Kremen" title="Kremen">kremena</a> sa drvenim drškama. Maje su većinom bili poljoprivrednici koji su posjedovali obradive zemljišne parcele kao i bašte koje su se nalazile blizu njihovih kuća. Svako selo je imalo i zajednički komad zemlje koje su svi zajedno obrađivali. Izgradili su sistem kanala za navodnjavanje <a href="/wiki/Poljoprivreda" title="Poljoprivreda">poljoprivrednih</a> površina koristeći vodu iz mnogobrojnih manjih jezera i bara. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Cocoa_Pods.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Cocoa_Pods.JPG/150px-Cocoa_Pods.JPG" decoding="async" width="150" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Cocoa_Pods.JPG/225px-Cocoa_Pods.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Cocoa_Pods.JPG/300px-Cocoa_Pods.JPG 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Plodovi <a href="/wiki/Kakaovac" title="Kakaovac">kakaovca</a> koji su imali veliku vrijednost kod Maja naroda.</figcaption></figure> <p>Uzgajao se <a href="/wiki/Kukuruz" title="Kukuruz">kukuruz</a> koji je bio najzastupljeniji u njihovoj ishrani, a bilo ga je lahko uzgajati u velikim količinama. Osim kukuruza uzgajali su <a href="/wiki/Grah" title="Grah">grah</a>, čili-papričice, <a href="/wiki/Pamuk" title="Pamuk">pamuk</a>, <a href="/wiki/Tikva" title="Tikva">tikve</a>, <a href="/wiki/Paradajz" title="Paradajz">paradajz</a>, <a href="/w/index.php?title=Avokado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avokado (stranica ne postoji)">avokado</a>, <a href="/wiki/Papaja" title="Papaja">papaju</a>, <a href="/wiki/Lubenica" title="Lubenica">lubenicu</a> i drugi poljoprivredni proizvodi. Poljoprivrednici su obavljali sjetvu maju mjesecu u vrijeme početka kišne sezone, a žetva je bila u novembru. </p><p>Također se uzgajao i <a href="/w/index.php?title=Kakao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kakao (stranica ne postoji)">kakao</a> čije sjemenke su imale veliku vrijednost, a ponekad su se koristile i kao <a href="/wiki/Novac" title="Novac">novac</a>. Njihove porodične farme bile su poznate pod nazivom <i><a href="/w/index.php?title=Milpa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milpa (stranica ne postoji)">milpa</a>.</i> Maje su bili vješti lovci i ribari. Lovci su koristili lovačke pse prilikom lova, a koristili su i zamke za hvatanje životinja. Poluostrvo Yucatan je bilo poznato kao "zemlja <a href="/wiki/Jelen" title="Jelen">jelena</a> i <a href="/wiki/%C4%86urka" title="Ćurka">ćurki</a>. Također, lovili su <a href="/wiki/Divlje_svinje" class="mw-redirect" title="Divlje svinje">divlje svinje</a> i krupne <a href="/wiki/Glodari" title="Glodari">glodare</a> pod nazivom "<i>agoutis.</i>" Maje su prilikom <a href="/wiki/Ribolov" title="Ribolov">ribolova</a> u rijekama i moru koristili udice i ribolovačke mreže.<sup id="cite_ref-The_Maya_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-The_Maya-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nogomet">Nogomet</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=19" title="Uredi odlomak "Nogomet"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Nogomet"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kao i ostali mezoamerički narodi Maje su igrali neku vrstu nogometa kojeg su nazivali "pok-a-tok," i koji je bio važan dio vjerskog ceremonijala. Majanisti vjeruju da su kroz tu igru antičke Maje izvodile bitke između bogova i na nebu i u podzemnom svijetu opisanim u njihovoj svetoj knjizi o stvaranju svijeta Popol Vuh. Dvije ekipe su igrale jedna protiv druge na velikom nogometnom igralištu koje je imalo dvije kose kamene platforme sa dva kamena prstena na njima. Kameni prstenovi su ponekad bili na 10 metara visine, tako da je bilo veoma teško prebaciti loptu kroz prstenove. Teška <a href="/wiki/Guma" title="Guma">gumena</a> lopta je bila 20 cm u prečniku, a da bi spriječili ozljede igrači su nosili štitnike oko kukova i laktova. Koristeći kukove, koljena i laktove svaka ekipa je pokušavala da zadrži loptu u zraku i da je ubaci kroz kamene prstenove. Mnogi stručnjaci vjeruju da su gledaoci stavljali svoje opklade na pojedine ekipe u vidu nakita i ostalih dragocjenosti. Ponekad su igrači gubitničke ekipe bili žrtvovani u čast majanskih bogova, a po vjerovanjima Maja njihova krv će omogućiti da se sunce i dalje kreče po svojoj uobičajenoj putanji i da neće doći do uništenja svijeta. U majanskom nogometu postojala su zamršena pravila igre kao i bodovni sistem koje historičari još uvijek ne razumiju u potpunosti. <sup id="cite_ref-Maya_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-Maya-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Religija">Religija</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=20" title="Uredi odlomak "Religija"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Religija"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Religija_Maja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religija Maja (stranica ne postoji)">Religija Maja</a></div> <p><a href="/wiki/Religija" title="Religija">Religija</a> Maja je bila zasnovana na sistemu vjerovanja i pojmova o natprirodnim silama pomoću kojih su objašnjavali život i <a href="/wiki/Univerzum" class="mw-redirect" title="Univerzum">univerzum</a> oko njih. Preko religije bili su učvršćivani društveni i politički poredak, a bili su i osnova moći kraljeva i povlaštene elite.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-14" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Porijeklo je bilo pitanje od velikog ponosa i značaja za vladare Maja, koji su smatrali da njihovi preci nastavljaju igrati aktivnu ulogu u podršci tokom njihovog života. Dozivanje predaka obavljalo se posebnim vjerskim ritualnim puštanjem <a href="/wiki/Krv" title="Krv">krvi</a> koja je bila skupljana na posebnom papirusu, da bi zatim bila spaljivana.<sup id="cite_ref-MC_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-MC-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Političkom sistemu pripadali su i sveštenici koji su predvodili vjerske rituale. Oni su imali znanje pomoću kojeg su komunicirali sa duhovnim svijetom i objašnjavali događaje kroz zapisivanje historijskih hronika. Osim sveštenika vjerske rituale su obavljali i <a href="/w/index.php?title=%C5%A0aman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Šaman (stranica ne postoji)">šamani</a> koji su predstavljali tradiciju stariju i od civilizacije Maja. Vremenom Maja sveštenici su sakupili značajnu količinu <a href="/w/index.php?title=Ezoterija&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ezoterija (stranica ne postoji)">ezoteričnog</a> znanja koje su rasporedili i zapisali u svojim knjigama (kodeksima). Ovo znanje je sadržavalo mit o nastanku svijeta, historiji naroda Maja, proročanstvima, vjerskim ritualima i astronomskim posmatranjima. Ono je imalo svoje praktične i religijske svrhe. Neke od ovih informacija su korištene za razvoj sve složenijeg kalendarskog sistema kojim su se obilježavali događaji i vremenski ciklusi. Ovi kalendarski ciklusi su bili korišteni u astrološke svrhe prilikom predviđanja sudbine kralja i njegovog kraljevstva, pa čak i sudbine cijelog poznatog svijeta Maja. Raskošno obučeni sveštenici upravljali su spektakularnim javnim ceremonijama sračunatim da izazovu divljenje i poslušnost cijelog naroda prema kralju. Maje su vjerovali da je bilo nekoliko svjetova prije ovog u kojem mi živimo i da je velika poplava uništila te prethodne svjetove. Maje sa Yucatana i danas vjeruju da je bilo 3 svijeta prije ovog. Prvi svijet je bio naseljen patuljcima, drugi svijet je bio naseljen ljudima koje Maje nazivaju "griješnicima", treći svijet je bio naseljen starim Majama, a četvrti ovaj današnji svijet je naseljen mješavinom naroda svih prethodnih stanovnika sa poluostrva Yucatan. I ovaj današnji svijet će biti uništen velikom poplavom. Najpotpuniji pisani dokument Maja o nastanku svijeta i historiji ovih naroda se nalazi u svetoj knjizi K'iche Maja pod nazivom <a href="/w/index.php?title=Popol_Vuh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Popol Vuh (stranica ne postoji)">Popol Vuh</a> (<a href="/wiki/Bosanski_jezik" title="Bosanski jezik">bos.</a> "<i>Knjiga naroda</i>").<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-15" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3204985/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:left;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption-center{text-align:center;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:339px;max-width:339px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:111px;max-width:111px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Empiezan_las_historias(titlepage).jpg" class="mw-file-description"><img alt="Title page" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Empiezan_las_historias%28titlepage%29.jpg/109px-Empiezan_las_historias%28titlepage%29.jpg" decoding="async" width="109" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Empiezan_las_historias%28titlepage%29.jpg/164px-Empiezan_las_historias%28titlepage%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Empiezan_las_historias%28titlepage%29.jpg/218px-Empiezan_las_historias%28titlepage%29.jpg 2x" data-file-width="779" data-file-height="1120" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:111px;max-width:111px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Empiezan_las_historias(preamble).jpg" class="mw-file-description"><img alt="Preamble" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Empiezan_las_historias%28preamble%29.jpg/109px-Empiezan_las_historias%28preamble%29.jpg" decoding="async" width="109" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Empiezan_las_historias%28preamble%29.jpg/164px-Empiezan_las_historias%28preamble%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Empiezan_las_historias%28preamble%29.jpg/218px-Empiezan_las_historias%28preamble%29.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1154" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:111px;max-width:111px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Empiezan_las_historias(Popol_vuh).jpg" class="mw-file-description"><img alt="Creation" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Empiezan_las_historias%28Popol_vuh%29.jpg/109px-Empiezan_las_historias%28Popol_vuh%29.jpg" decoding="async" width="109" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Empiezan_las_historias%28Popol_vuh%29.jpg/164px-Empiezan_las_historias%28Popol_vuh%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Empiezan_las_historias%28Popol_vuh%29.jpg/218px-Empiezan_las_historias%28Popol_vuh%29.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="1089" /></a></span></div></div></div><div class="trow"><div class="thumbcaption" style="background-color:transparent">Zapis španskog katoličkog sveštenika Ximéneza sadrži najstariji pisani tekst mita o nastanku svijeta K'iche Maja pod nazivom Popol Vuh. Uglavnom je pisan paralelno na jeziku K'iche Maja i <a href="/wiki/%C5%A0panski_jezik" title="Španski jezik">španskom jeziku</a>.</div></div></div></div> <p>Prema majanskom vjerovanju najmočnija natprirodna bića upravljala su univerzumom, a nazivali su ih <i>k'uh</i> (bos. sveta ili božanska bića). Maje su smatrali ta bića koja mi nazivamo bogovima najmoćnijim utjelovljenjima ovog svetog kvaliteta u univerzumu. Međutim, njihova božanstva nisu imala ljudske kvalitete kao božanstva u <a href="/wiki/Anti%C4%8Dka_Gr%C4%8Dka" title="Antička Grčka">antičkoj Grčkoj</a> i <a href="/wiki/Rimsko_carstvo" class="mw-redirect" title="Rimsko carstvo">Rimskom carstvu</a>. Majanska božanstva nisu bila konačna, nego su bila zamršena, a ponekad kontradiktorna bića. Svako božanstvo je imalo višestruke uloge koje su se stapale čineći njihovo razlučivanje teškim. Nekoliko božanstava moglo je da se pretopi u jedno biće. Neki vidovi ovih božanstava bili su vidljivi, kao na primjer bog sunca je bio vidljiv svakog dana na nebu. Međutim, ostali vidovi istog božanstva su bili nevidljivi. Nakon svog zalaska, sunce noću ulazi u nevidljivi podzemni svijet <i>Xilbaba</i>. U ovom vidu sunce uzima atribute najmoćnije noćne životinje u tropskim šumama i postaje <a href="/wiki/Jaguar" title="Jaguar">jaguar</a> podzemnog svijeta. Bilo koje majansko predstavljanje boga sunca, da li ono bilo uklesano na kamenu ili naslikano na keramičkoj vazni može predstavljati bilo koje od ovih višeznačnih poimanja, tako da bilo koja predstava istog božanstva može da nam se pojavi potpuno drukčijom od ostalih likova istog božanstva. Majanska božanstva su imala različite vidove zasnovane na: spolu (muško, žensko), pravcu (istok, zapad, sjever, jug), godinama (mladi, stari), boji ...itd.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-16" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Prema mnogim majanskim izvorima vrhovni bog se nazivao Itzamna koji se smatrao stvoriteljem ljudskog života, izumiteljem knjiga i pisanja, zaštitnikom nauke i učenja. Također je smatran gospodarem dana i noći, vladarem nebesa, te otjelovljenjem i neba i zemlje.<sup id="cite_ref-Maya2_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Maya2-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Itzamnaj je predstavlaljao središnje božanstvo majanske religije. Prema čuvenom majanisti Sir Ericu Thompsonu sva ostala božanstva Maja su bili različiti vidovi ovog središnjeg božanstva, što na neki način čini majansku religiju <a href="/wiki/Monoteizam" title="Monoteizam">monoteističkom</a>. U svojim raznim vidovima Itzamnaj je bio gospodar nad najvažnijim suprotstavljenim silama u univerzumu: života i smrti, dana i noći, neba i zemlje.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-17" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tikal-grad_u_šumi"><span id="Tikal-grad_u_.C5.A1umi"></span>Tikal-grad u šumi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=21" title="Uredi odlomak "Tikal-grad u šumi"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Tikal-grad u šumi"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Tikal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tikal (stranica ne postoji)">Tikal</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg/450px-Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg" decoding="async" width="450" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg/675px-Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg/900px-Tikal-Plaza-And-North-Acropolis.jpg 2x" data-file-width="5037" data-file-height="2145" /></a><figcaption>Središnji trg u Tikalu tokom proslave zimske ravnodnevnice ispred najviše majanske piramide poznate pod nazivom "Hram br. 4".</figcaption></figure> <p>U srcu tropske šume u provinciji Peten (današnja sjeverna Gvatemala) nalazi se Tikal, monumentalni grad Maja iz Klasičnog perioda. Španski osvajači su ga otkrili tek <a href="/wiki/1695" class="mw-redirect" title="1695">1695</a>. godine.<sup id="cite_ref-The_Ancient_Maya_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-The_Ancient_Maya-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ovaj grad je bio veliko trgovačko čvorište majanskih naroda. Većina njegovih najvećih hramova je bila izgrađena tokom kasnog Klasičnog perioda, a služili su kao mjesta gdje su bili ukopani najvažniji vladari Tikala. Največe građevine potjeću iz kasnog Predklasičnog i ranog Klasičnog perioda i nalaze se u "<i>Sjevernoj akropoli</i>" (pokopnom mjestu ranih vladara Tikala) i grupi "<i>Izgubljeni svijet</i>" kako su ih moderni arheolozi nazvali. Monumentalni uski prolazi (majanski jezik - "sacbeob") rasprostiru se od "<i>Velike plaze</i>" sa njenim stećcima i hramovima povezujući glavne gradske ceremonijalne komplekse. Istočno od "<i>Velike plaze</i>" nalazila se glavna pijaca, a južno od nje se nalazi "<i>Centralni akropolis</i>" koji sadrži palate kraljeva Tikala. Iza njih se nalaze mnogobrojne grupe građevina razbacanih na području koje pokriva 60 kvadratnih kilometara. Iako je teško ustanoviti tačan broj stanovnika, arheolozi pretpostavljaju da je Tikal na svom vrhuncu brojao više od 100 000 stanovnika.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-18" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nigdje arheolozi nisu pronašli tako detaljne informacije o majanskim vladarskim dinastijama kao u ovom gradu koje pokriva period od skoro 400 godina. Vladarska dinastija u Tikalu je prvi put zabilježena početkom <a href="/wiki/2._vijek_n._e." class="mw-redirect" title="2. vijek n. e.">2. vijeka n. e.</a> tokom kasnog Predklasičnog perioda. <sup id="cite_ref-The_Maya_14-3" class="reference"><a href="#cite_note-The_Maya-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Uspon Tikala historijski je označen u majanskoj kraljevskoj dinastiji počinjući sa vladarom koga su kasniji kraljevi priznali kao osnivača nove linije kraljevske dinastije. Njegovo ime je bilo "<i>Yax Ehb Xook.</i>" Bilo je vladara i prije njega, ali je on dobio ovo priznanje zbog svoje izuzetne ratničke vještine.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-19" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Prvi stećak sa uklesanim imenom vladara pojavljuje se <a href="/wiki/292._n._e." class="mw-redirect" title="292. n. e.">292. n. e.</a>. Kralj "<i>Chak Tok' Ich'aak I</i>" (<a href="/wiki/Bosanski_jezik" title="Bosanski jezik">bos</a>. "Jaguarova šapa")i cijeli niz vladara poslije njega su načinili Tikal najsnažnijim i najvažnijim središtem majanske civilizacije u južnim nizinskim područjima tokom Klasičnog perioda. Njegov utjecaj se osjećao u cijelom području Petena i okolnim područjima. Elita u ovom gradu je bila nenadmašena po svom bogatstvu i statusu, što se može vidjeti i po grandioznosti njegovih palata, hramova, spomenika i grobnica prepunih dragocjenostima izgrađenih da ovjekovječe njihove vladare kao i njihova dostignuća. Smještena u centru Tikala nalazi se glavna piramida poznata pod nazivom "<i>Hram br. 4</i>" visine 70 <a href="/wiki/Metar" title="Metar">metara</a>. To je najviša piramida majanske civilizacije.<sup id="cite_ref-The_Maya_14-4" class="reference"><a href="#cite_note-The_Maya-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>U samome gradu žive samo svećenici i velikaši. U blizini živi narod, u skromnim kolibama. Na velike vjerske svečanosti dolaze svi članovi porodica. Tokom tih dana kralj kiti svojim nakitom, a svećenici nose raskošne kostime živih boja, ukrašene perjem rijetkih ptica kao što je quetzal. U 9. vijeku vjerske zgrade i kraljevske palate napuštaju njihovi stanovnici. U nekoliko decenija ti spomenici nestaju pod gustom vegetacijom. Objašnjenja su brojna: potres, epidemija, upad protivničkih ratnika, glad. Najvjerovatnije da su se seljaci pobunili protiv svojih vjerskih i političkih vođa i prisilili ih na bijeg. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uzroci_pada">Uzroci pada</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=22" title="Uredi odlomak "Uzroci pada"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Uzroci pada"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tokom ranog 9. vijeka civilizacija Maja u južnim nizinskim krajevima doživjela je veliki pad. Umjetničke, intelektualne i vjerske aktivnosti u njihovim gradovima postepeno dolaze do potpunog zastoja. Izgradnja novih građevina i spomenika u nekim gradovima naglo prestaje, tako da mnoge od njih bivaju ostavljene nedovršene. Čak i praksa podizanja stećaka sa datumima na njima prestaje. U gradu Tonina u današnjoj meksičkoj državi Chiapas posljednji poznati datum iz kalendara poznatog pod nazivom "Dugo računanje" uklesan na jedan stećak je bila <a href="/wiki/909._n._e." class="mw-redirect" title="909. n. e.">909. n. e.</a>. Tokom otprilike cijelog perioda od 800. n. e. - 900. n. e. svi nekad gusto naseljeni gradovi u južnim majanskim područjima su bili napušteni, a građevine napuštene nedirnute. U nedostatku jasnih objašnjenja uzroka katastrofe ovakvih razmjera arheolozi su razvili nekoliko teorija. Američki majanist, arheolog i epigraf Sylvanus Morley smatra da se rješenje u odgonetanju ovog problema nalazi u samoj civilizaciji Maja: raspadanje majanskog društva, nemiri u samom društvu i ekonomsko propadanje. Tokom daljnjih istraživanja njihovih davno napuštenih gradova, arheolozi su pronašli velika oštećenja na 15 zidnih skulptura u Piedras Negrasu koje prikazuju visokog sveštenika ili vladara kako predsjedava skupom dostojanstvenika. Na svih 15 skulptura glave su bile mnogo oštećene, a na njihovom mjestu su vidljivi oštri usjeci u kamenu. Slična situacija je otkrivena i u Tikalu na brojnim stećcima i altarima koji su razbijeni u više komada. Svi ovi arheološki nalazi navode naučnike na zaključak da je bilo velikih nemira i pobuna u gradovima Maja tokom zadnjih godina Klasičnog perioda ove civilizacije. </p><p>U svojoj knjizi "<i>Uspon i pad civilizacije Maja</i>" J. Eric Thompson je istraživao problem zašto je moć majanske vladajuće hijerarhije mogla biti potkopana. On smatra da je mistika njihovog ezoterijskog stremljenja izgubila svaki značaj u očima potlačene većine. On postavlja i pitanje od kakvog značaja su bili apstraktna područja matematike, kalendara i astronomije nepismenim seljacima, ako je takvo znanje bilo strogo čuvano samo u krugovima sveštenika i vladara? Predugo su narodne mase bile u služanskom položaju, podvrgnuti beskrajnim radovima na izgradnji hramova i palata, radu na plodnim poljima koja su bila u posjedu bogatog plemstva, plaćanju poreza i snabdijevanju povlaštene klase luksuznim proizvodima. Također, sve bezobzirniji su bili trikovi kojima su se služili sveštenici koji su preko vjerskog sistema nagrada i kazni držali narodne mase pod psihološkom kontrolom i pod strogom poslušnošću prema vladajućoj eliti. Ovakvo stanje je trajalo vijekovima sve dok se vjerovatno sjena despotizma i degeneracije nije pojavila što je moglo da izazove pobunu. Moguće je i da je bilo praćeno velikom sušom koja je uzrokovala veliki pad prinosa usjeva ili astronomski događaj kao eklipsa mjeseca koju sveštenici nisu mogli predvidjeti. Ovakvi uzroci mogli su da izazovu gubitak vjere u vladajuću elitu, što je moglo samo da pomogne u širenju pobune. To je vjerovatno dovelo do toga da su gradovi koji su bili simboli moći vladajućih bili opljačkani i napušteni. </p><p>U svim gradovima arheolozi su otkrili naznake da je tokom Klasičnog perioda bio veliki priraštaj stanovništva što je dovelo do nastanka sve većeg broja gradova i porasta njihovog broja stanovnika. Gradovi države Maja su bili u stalnom nadmetanju, što je u kasnom Klasičnom periodu dovelo do sve učestalijih međusobnih ratova. Sve ovo je vodilo do udaljavanja običnih ljudi od poljoprivrednih radova smanjujući rezerve hrane, a sama tehnologija Maja nije bila u stanju da prati sve veće zahtjeve za prehrambenim proizvodima. Tokom ispitivanja na raznim pogrebnim lokalitetima otkriveno je da su kosturi majanskih seljaka bili manji i manje zdravi od onih koji su pripadali aristokratiji. Profesor <a href="/wiki/Anatomija" title="Anatomija">anatomije</a> Frank P. Saul sa Medicinskog fakulteta Ohio je na lokalitetu "<i>Altar de Sacrificios</i>" (zapadni dio gvatemalske provincije Peten) otkrio tragove bolesti kao što su: <a href="/w/index.php?title=Skorbut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Skorbut (stranica ne postoji)">skorbut</a>, <a href="/wiki/Anemija" title="Anemija">anemija</a>, hronični periodontitis koje su sve bile uzrokovane neuhranjenošću. Svi već navedeni problemi doprinijeli su onom što su historičari nazvali "stres faktorima," koji su doveli civilizaciju Maja na ivicu propasti. Pod takvim uslovima bilo koji od navedenih problema u sadejstvu sa ostalima je mogao izazvati lančanu reakciju koja se završila opštom propašću. <sup id="cite_ref-Maya2_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-Maya2-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>` </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Maja_Indijanci_danas">Maja Indijanci danas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=23" title="Uredi odlomak "Maja Indijanci danas"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Maja Indijanci danas"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Shoppers,_Chichi_market,_Guatemala.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Shoppers%2C_Chichi_market%2C_Guatemala.jpg/300px-Shoppers%2C_Chichi_market%2C_Guatemala.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Shoppers%2C_Chichi_market%2C_Guatemala.jpg/450px-Shoppers%2C_Chichi_market%2C_Guatemala.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Shoppers%2C_Chichi_market%2C_Guatemala.jpg/600px-Shoppers%2C_Chichi_market%2C_Guatemala.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Izgled jedne od mnogobrojnih tržnica u Gvatemali gdje potomci starih Maja samo nastavljaju trgovačku tradiciju svojih predaka.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-20" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>Na osnovu arheoloških nalaza o životu antičkih Maja i njihovih današnjih potomaka utvrđeno je da je izgled njihovih kuća kao i dnevnih aktivnosti u i oko njih ostao skoro isti unatoč prohujalim milenijumima. Svaka majanska porodica ima nekoliko manjih odvojenih objekata. U glavnom objektu članovi porodice rade, objeduju i spavaju. U drugim objektima su kuhinja u kojoj se priprema hrana, jedna ili više ostava za kućne potrebštine, pa čak radionica ili parno kupatilo. Kuće su građene sa zidovima tkanim od pletenog pruća i uokvireni motkama sa slamnatim krovovima. U hladnijim područjima na višim nadmorskim visinama zidovi kuća su oblijepljeni sušenim blatom. Međutim, Maje danas žive u kućama napravljenim od modernih materijala kao što su betonski blokovi.<sup id="cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-21" class="reference"><a href="#cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Kao i u prošlosti izvršena je podjela rada prema spolovima. Muškarci rade teže fizičke poslove uključujući i poljoprivredne radove. Žene rade kućanske poslove, kuhaju hranu, te se brinu o djeci. Dječaci uče od očeva sve o poljoprivrednim radovima, a djevojčice ostaju kod kuće sa svojim majkama gdje uče kako da kuhaju, uče tkalačku vještinu pravljenja odjeće, te se brinu o kući i porodici.<sup id="cite_ref-The_Maya_14-5" class="reference"><a href="#cite_note-The_Maya-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Današnje Maje čuvaju svoju tradiciju sa velikom pažnjom, a i dalje smatraju da zapisane riječi svojih predaka kao nešto sveto i močno. Pripadnici Maja koji imaju knjige stavljaju ih na oltar, a ne na police smatrajući da važne knjige pripadaju na oltarima, a ne na policama. Pisanu riječ smatraju vodiljom kroz historiju i tradiciju. Kao i njihovi preci Maje su danas narod koji živi od poljoprivrede, mnogi još žive u džunglama kao Lacandoni (njih par stotina) i Yucateci na poluostrvu Yucatan broje oko 300,000 pripadnika. Ukupan broj pripadnika Maja naroda koji govore razne majanske dijalekte ima oko 6.000.000. Po ovakvom računu najveća su grupa sjeverno od <a href="/wiki/Peru" title="Peru">Perua</a>. Bave se tkalaštvom, košaraštvom, lončarstvom, izradom slamnatih šešira i drugim zanatskim vještinama.<sup id="cite_ref-Maya_Code_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-Maya_Code-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uništavanje_kulturnog_naslijeđa_Maja"><span id="Uni.C5.A1tavanje_kulturnog_naslije.C4.91a_Maja"></span>Uništavanje kulturnog naslijeđa Maja</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=24" title="Uredi odlomak "Uništavanje kulturnog naslijeđa Maja"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Uništavanje kulturnog naslijeđa Maja"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Diego_de_Landa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Diego_de_Landa.jpg/250px-Diego_de_Landa.jpg" decoding="async" width="250" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Diego_de_Landa.jpg/375px-Diego_de_Landa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/75/Diego_de_Landa.jpg 2x" data-file-width="443" data-file-height="439" /></a><figcaption>Diego de Landa, kontroverzni bivši biskup Yucatana po čijem naređenju su spaljene hiljade knjiga naroda Maja.</figcaption></figure> <p>Nijedno imperijalno osvajanje nije bilo tako potpuno ili da je tako jedna velika civilizacija do te mjere bila uništena. Nakon vojničkog osvajanja od strane konkvistadora, za njima su slijedili katolički misionari. Odmah zatim je započeo proces uništavanja kulturnog blaga naroda Maja.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vodeća ličnost na području Yucatana koji su nastanjivali Maje je bio <a href="/w/index.php?title=Diego_de_Landa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diego de Landa (stranica ne postoji)">Diego de Landa</a>. On je bio <a href="/wiki/Franjevci" title="Franjevci">franjevački</a> fratar koji je došao na Yucatan <a href="/wiki/1549" class="mw-redirect" title="1549">1549</a>. godine sa namjerom da iskorijeni vjerske običaje Maja i da ih natjera da prihvate hrišćanstvo. Njegovi napori da uništi njihovu vjeru i rituale dostigla je svoj vrhunac <a href="/wiki/1562" class="mw-redirect" title="1562">1562</a>. godine kada je naredio da se pokrene tromjesečna <a href="/wiki/Inkvizicija" title="Inkvizicija">inkvizicija</a>. Oni koji su uhvaćeni da još uvijek ispovijedaju vjeru Maja fizički su zlostavljani, živi spaljivani na lomači uz upotrebu vrelog <a href="/wiki/Vosak" title="Vosak">voska</a> ili su bili vješani. Ustanovljeno je da je oko 4500 ljudi bilo mučeno, od kojih je 158 podleglo ovakvim metodama mučenja. </p><p> Kao važan dio njegove inkvizicije posebno se obrušio na stare knjige Maja za koje je tvrdio: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3262795"></p><blockquote class="templatequote"><p>da nisu ništa drugo do praznovjerje i laži samog đavola. </p></blockquote> <p>Lično je naredio da se spali na hiljade knjiga koje su narodi Maja zapisivali vijekovima ranije, a ceremonijalno spaljivanje knjiga je bilo izvođeno nakon katoličke molitve. Današnji naučnici i cjelokupno čovječanstvo je zbog ovoga uskraćeno za potencijalno ogromnu riznicu informacija o civilizaciji Maja. Samo su 4 knjige spašene zahvaljujući drugim pripadnicima španskih kolonijalnih vlasti i poslate u Evropu. </p><p>Ovakve metode misionarstva koje je sprovodio Diego de Landa bile su previše čak i za biskupa Yucatana Francisca de Torala koji je sve ovo prijavio kraljevskim vlastima u Španiji. Ubrzo zatim, Diego de Landa je bio opozvan nazad u Španiju da objasni svoje misionarske metode u tek osvojenim kolonijama.<sup id="cite_ref-The_Ancient_Maya_15-3" class="reference"><a href="#cite_note-The_Ancient_Maya-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tokom španske kolonijalne vladavine od prve polovine 16. vijeka pa sve do danas Maje su bile narod koji je dugo bio odječen od svoje antičke prošlosti. Čitanje i pisanje majanskih hijeroglifa je bilo strogo zabranjeno, a i danas je prema meksičkom zakonu zabranjeno u školama učenje majanskog pisma i jezika.<sup id="cite_ref-Maya_Code_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-Maya_Code-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Organizacija za očuvanje svjetskog kulturnog naslijeđa <a href="/wiki/UNESCO" title="UNESCO">UNESCO</a> stavila je stare gradove Maja na svoju listu uključujući <i>Tikal nacionalni park</i> 1979. godine i grad <i>Quiriga</i> u Gvatemali.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ova ista svjetska organizacija je 1980. godine stavila na svoju listu i grad Copan na sjeverozapadu Hondurasa, Chichen Itza na poluostrvu Yucatan 1993. godine, <i>Nacionalni park Palenque</i> u pokrajini Chiapas i grad Uxmal u Meksiku.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Veliki problem u zadnjih nekoliko decenija 20. i 21. vijeka predstavljaju kradljivci (<i>huecheros</i> majanska riječ za <a href="/w/index.php?title=Armadilo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Armadilo (stranica ne postoji)">armadila</a>) arheoloških dragocijenosti koje se za dobar novac prodaju posrednicima, koji ih onda preprodaju bogatim privatnim kolekcionarima antičkih umjetnina i muzejima u zapadnim zemljama. U međuvremenu, arheolozi, filantropi, nevladine organizacije i neke poznate svjetske ličnosti pokušavaju da spase kulturno blago današnjih država na čijim teritorijama se nalaze antički majanski gradovi.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Maje_u_modernoj_kulturi">Maje u modernoj kulturi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=25" title="Uredi odlomak "Maje u modernoj kulturi"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Maje u modernoj kulturi"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Film">Film</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=26" title="Uredi odlomak "Film"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Film"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Godine <a href="/wiki/2006" class="mw-redirect" title="2006">2006</a>. <a href="/wiki/Hollywood" title="Hollywood">holivudska</a> zvijezda <a href="/wiki/Mel_Gibson" title="Mel Gibson">Mel Gibson</a> režirao je <a href="/wiki/Film" title="Film">film</a> <a href="/wiki/Apocalypto_(film)" title="Apocalypto (film)">Apocalypto</a>, čija radnja je bila smještena tokom perioda opadanja majanske civilizacije u <a href="/wiki/7._vijek" title="7. vijek">7. vijeku</a> n. e. Iako su savjetnici Mela Gibsona uradili dobar posao vezano za odjeću i nakit koje su nekad nosile antičke Maje, mnogi arheolozi i današnji potomci Maja okrivljuju film za neke nepravilnosti. U filmu Apocalypto šumske Maje su prikazani kao lovci koji su živjeli u idiličnoj izolaciji. U stvarnosti, Maje su bili poljoporivrednici koji su vrijedno radili i bili povezani sa urbanim sredinama putem trgovine. U filmu se vladar Maja u jednom gradu prikazuje kao okrutni kralj koji je naredio da se izvode mnogobrojna ljudska žrtvovanja, a što je bila praksa koja je bila više povezana sa civilizacijom Asteka. Historičari su utvrdili da su majanski kraljevi igrali višestruku ulogu kao kulturne i vjerske vođe svojih naroda. Arheolozi i današnji potomci Maja su bili razočarani da su Maje u filmu prikazani kao divljaci i nasilni ljudi, a ne kao izvrsni matematičari, astronomi, zanatlije, arhitekte, trgovci i umjetnici.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arhitektura_2">Arhitektura</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=27" title="Uredi odlomak "Arhitektura"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Arhitektura"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Imperial_Hotel_Wright_House.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Imperial_Hotel_Wright_House.jpg/300px-Imperial_Hotel_Wright_House.jpg" decoding="async" width="300" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Imperial_Hotel_Wright_House.jpg/450px-Imperial_Hotel_Wright_House.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Imperial_Hotel_Wright_House.jpg/600px-Imperial_Hotel_Wright_House.jpg 2x" data-file-width="1638" data-file-height="1062" /></a><figcaption>Kultni ulaz u dvorište Imperijal hotela u Tokiju. Američki arhitekta Frank Lloyd Wright je uradio nacrt za ovaj hotel u <i>Maja revival stilu</i>.</figcaption></figure> <p>Početkom <a href="/wiki/20._vijek" title="20. vijek">20. vijeka</a> u SAD i Srednjoj Americi pojavio se moderni arhitektonski pokret poznat pod nazivom <i>Neomajan</i> (<a href="/wiki/Engleski_jezik" title="Engleski jezik">eng</a>. Maya Revival), a koji je bio nadahnut arhitekturom i ikonografijom predkolumbijskih mezoameričkih kultura. Ovaj pokret je pripadao modernom umjetničkom pravcu <i>Zigzag moderna</i>, a koji je opet pripadao umjetničkom pravcu <a href="/wiki/Art_Deco" title="Art Deco">Art Deco</a>. Ovaj umjetnički pokret je najviše bio aktivan <a href="/wiki/1920te" class="mw-redirect" title="1920te">1920ih</a> i <a href="/wiki/1930te" class="mw-redirect" title="1930te">1930ih</a>.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Putem neomajanske revival arhitekture, arhitekti iz Srednje Amerike i SAD su davali javne izjave o zajedničkoj američkoj baštini. Najznačajnije građevine u ovom stilu su: zgrada sveameričkog jedinstva u <a href="/wiki/Washington,_D.C." title="Washington, D.C.">Washington, D.C.</a>, bivša savezna zgrada (djelo Richarda Requa iz 1935. godine) i arhitektonski detalji kopirani iz starog majanskog grada Uxmal korišteni u <a href="/w/index.php?title=Balboa_park&action=edit&redlink=1" class="new" title="Balboa park (stranica ne postoji)">Balboa parku</a>, <a href="/wiki/San_Diego" title="San Diego">San Diego</a>, <i>Parque de las Americas</i> (Manuel Amábilis, 1946. godine) u gradu Merida u Meksiku gdje stećak imenuje između ostalih i američke države <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanadu</a>, <a href="/wiki/Urugvaj" title="Urugvaj">Urugvaj</a> i <a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kubu</a> proglašavajući Maje njihovim zajedničkim precima, gdje svi utjelovljuju taj fenomen, kao i Aztec Hotel (Monrovia, Kalifornija) djelo Roberta Stacy-Judda i <a href="/w/index.php?title=Imperijalni_hotel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Imperijalni hotel (stranica ne postoji)">Imperijalni hotel</a> u <a href="/wiki/Tokijo" class="mw-redirect" title="Tokijo">Tokiju</a>, <a href="/wiki/Japan" title="Japan">Japan</a>. <sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zanimljivosti">Zanimljivosti</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=28" title="Uredi odlomak "Zanimljivosti"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Zanimljivosti"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Tokom svoje posjete Meksiku od 14-18 februara 2016. godine poglavar katoličke Crkve <a href="/wiki/Papa_Franjo" title="Papa Franjo">Papa Franjo</a> posjetio je Chiapas državu, najsiromašniju u Meksiku koja se nalazi na južnoj granici sa Gvatemalom. Tu živi veliki broj pripadnika naroda Maja, a papa je predsjedavao vjerskom ceremonijom u mjestu San Cristobal de las Casas.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>Tokom ove mise obavljena su čitanja iz <a href="/wiki/Biblija" title="Biblija">Biblije</a>, molitve i himne na tri glavna jezika današnjih Maja u Chiapasu: Tzeltal, Tzotzil i Chol. Nakon katoličke mise papa se sastao i sa istaknutim predstavnicima Maja sa kojima je zajedno imao i ručak. U svom govoru papa je izrazio žaljenje za viševijekovno i sistematsko isključivanje naroda Maja iz meksičkog društva kao i za nedjela koja su počinjena u ime katoličke crkve tokom kolonijalnog perioda. <a href="/wiki/Vatikan" title="Vatikan">Vatikan</a> je dekretom i zvanično odobrio upotrebu majanskih jezika prilikom vjerskih ceremonija u područjima gdje Maje čine većinu.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Također_pogledajte"><span id="Tako.C4.91er_pogledajte"></span>Također pogledajte</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=29" title="Uredi odlomak "Također pogledajte"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Također pogledajte"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Domoroda%C4%8Dki_narodi_Amerike" title="Domorodački narodi Amerike">Domorodački narodi Amerike</a></li> <li><a href="/wiki/Gvatemala" title="Gvatemala">Gvatemala</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Reference">Reference</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=30" title="Uredi odlomak "Reference"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Reference"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3312388">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2" style=""> <ol class="references"> <li id="cite_note-history-1"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-history_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-history_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-history_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3303350">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history.com/topics/maya">"Maje"</a>. <i>history.com</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 23. 9. 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=history.com&rft.atitle=Maje&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.history.com%2Ftopics%2Fmaya&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Daily_Life_in_Maya_Civilization-2"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-13"><sup><i><b>n</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-14"><sup><i><b>o</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-15"><sup><i><b>p</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-16"><sup><i><b>q</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-17"><sup><i><b>r</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-18"><sup><i><b>s</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-19"><sup><i><b>t</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-20"><sup><i><b>u</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Daily_Life_in_Maya_Civilization_2-21"><sup><i><b>v</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Sharer Robert J. "Daily Life in Maya Civilization," Library of US Congress, prvo izdanje 2009. godine, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/978-0-313-35129-7" title="Posebno:Knjižni izvori/978-0-313-35129-7">978-0-313-35129-7</a>, str. 159, 203, 209, 215-216, 60-62, 89-90, 64-65, 129-130, 124-125, 1, 6, 241, 181, 161, 211-213, 208-209</span> </li> <li id="cite_note-academia-3"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-academia_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-academia_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.academia.edu/7996482/Maya_Geography_and_Culture_Ancient_and_Contemporary">"Antička i savremena kultura i geografija Maja"</a>. <i>academia.edu</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 5. 1. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=academia.edu&rft.atitle=Anti%C4%8Dka+i+savremena+kultura+i+geografija+Maja&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F7996482%2FMaya_Geography_and_Culture_Ancient_and_Contemporary&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151127150732/http://www.digitalmeesh.com/maya/geography.htm">"Antičke Maje - Geografija"</a>. <i>digitalmeesh.com</i>. Arhivirano s <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.digitalmeesh.com/maya/geography.htm">originala</a>, 27. 11. 2015<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 5. 1. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=digitalmeesh.com&rft.atitle=Anti%C4%8Dke+Maje+-+Geografija&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.digitalmeesh.com%2Fmaya%2Fgeography.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Estrada-Belli11p3-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Estrada-Belli11p3_5-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">Estrada-Belli 2011, str. 3.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b></span> <span class="reference-text">Sharer and Traxler 2006, str. 98.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b></span> <span class="reference-text">Masson 2012, p. 18238. Pugh and Cecil 2012, str. 315.</span> </li> <li id="cite_note-MC-8"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-MC_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-MC_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-MC_8-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Culbert T. Patrick, Maya Civilization, Library of US Congress, prvo izdanje 1993. godine St. Remy Press, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0-89599-036-9" title="Posebno:Knjižni izvori/0-89599-036-9">0-89599-036-9</a>, str. 78, 52-53, 58-62</span> </li> <li id="cite_note-Maya-9"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Maya_9-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya_9-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya_9-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya_9-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">The Ancient Maya, Jackie Maloy, Library of US Congress, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/978-0-531-24110-3" title="Posebno:Knjižni izvori/978-0-531-24110-3">978-0-531-24110-3</a>, str. 8-9, 16, 34-35</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161110025137/http://www.infoplease.com/encyclopedia/society/maya-indigenous-people-mexico-central-america-colonial-period-maya.html">"Maje tokom španske kolonijalne vladavine"</a>. <i>infoplease.com</i>. Arhivirano s <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.infoplease.com/encyclopedia/society/maya-indigenous-people-mexico-central-america-colonial-period-maya.html">originala</a>, 10. 11. 2016<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 12. 1. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=infoplease.com&rft.atitle=Maje+tokom+%C5%A1panske+kolonijalne+vladavine&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.infoplease.com%2Fencyclopedia%2Fsociety%2Fmaya-indigenous-people-mexico-central-america-colonial-period-maya.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.museogc.com/Museo/E-intro.html">"Proslava tradicije otpora Maja"</a>. <i>museogc.com</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 12. 1. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=museogc.com&rft.atitle=Proslava+tradicije+otpora+Maja.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.museogc.com%2FMuseo%2FE-intro.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b></span> <span class="reference-text">Foster, Lynn (2002). Handbook to Life in the Ancient Maya World. New York, US: Oxford University Press. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/978-0-19-518363-4" title="Posebno:Knjižni izvori/978-0-19-518363-4">978-0-19-518363-4</a>. str. 121-122</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b></span> <span class="reference-text">Gillespie, Susan D. (September 2000). Rethinking Ancient Maya Social Organization: Replacing "Lineage" with "House". American Anthropologist 102 (3) (Wiley on behalf of the American Anthropological Association). str. 470–474. ISSN 0002-7294</span> </li> <li id="cite_note-The_Maya-14"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-The_Maya_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Maya_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Maya_14-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Maya_14-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Maya_14-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Maya_14-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">The Maya, Robert Nicholson, prvo izdanje Two-Can Publishing Ltd., London, Great Britain, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0-7910-2075-8" title="Posebno:Knjižni izvori/0-7910-2075-8">0-7910-2075-8</a> <span class="error" style="font-size:88%">pogrešan ISBN</span> 1993. godine, str. 6-9, 23, 115, 15, 20-22</span> </li> <li id="cite_note-The_Ancient_Maya-15"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-The_Ancient_Maya_15-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Ancient_Maya_15-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Ancient_Maya_15-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-The_Ancient_Maya_15-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">"The Ancient Maya," Lila Pearl, Library of USA Congress, objavljena 2005. godine, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0-531-12381-2" title="Posebno:Knjižni izvori/0-531-12381-2">0-531-12381-2</a>, str. 10, 43-44 77-79, 11</span> </li> <li id="cite_note-Maya2-16"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Maya2_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya2_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya2_16-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Maya, Charles Gallenkamp, prvo izdanje David McKay Company Inc. New York City, 1959. godine, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0_14_00_8831_8" title="Posebno:Knjižni izvori/0 14 00 8831 8">0 14 00 8831 8</a>, str. 145-153, 141-142</span> </li> <li id="cite_note-MAM-17"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-MAM_17-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-MAM_17-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">The Mystery of the Ancient Maya, Carolyn Meyer i Charles Gallenkamp, izadavač Margaret K. Elderry Books, New York City, 1995. godine, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0-689-50619-8" title="Posebno:Knjižni izvori/0-689-50619-8">0-689-50619-8</a>, str. 96-97.</span> </li> <li id="cite_note-Maya_Code-18"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Maya_Code_18-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya_Code_18-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Maya_Code_18-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">"Breaking the Maya Code," Michael D. Coe, obnovljeno izdanje 1999. godine Thames and Hudson Inc. New York City, USA, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0-500-28133-5" title="Posebno:Knjižni izvori/0-500-28133-5">0-500-28133-5</a>, str. 262-265</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b></span> <span class="reference-text">"Breaking the Maya Code," Michael D. Coe, prvo izdanje 1992. godine Thames and Hudson Inc. New York City, USA, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/0-500-28133-5" title="Posebno:Knjižni izvori/0-500-28133-5">0-500-28133-5</a>, str. 47</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160318094943/http://web.stanford.edu/class/e297c/trade_environment/photo/hmayan.html">"Civilizacija Maja"</a>. <i>web.stanford.edu</i>. Arhivirano s <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.stanford.edu/class/e297c/trade_environment/photo/hmayan.html">originala</a>, 18. 3. 2016<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 12. 2. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=web.stanford.edu&rft.atitle=Civilizacija+Maja&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.stanford.edu%2Fclass%2Fe297c%2Ftrade_environment%2Fphoto%2Fhmayan.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Nepoznati parametar <code class="cs1-code">|accesdate=</code> zanemaren (prijedlog zamjene: <code class="cs1-code">|access-date=</code>) (<a href="/w/index.php?title=Pomo%C4%87:CS1_gre%C5%A1ke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pomoć:CS1 greške (stranica ne postoji)">pomoć</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://whc.unesco.org/en/list/129">"Arheološko nalazište Copan"</a>. <i>whc.unesco.org</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=whc.unesco.org&rft.atitle=Arheolo%C5%A1ko+nalazi%C5%A1te+Copan&rft_id=http%3A%2F%2Fwhc.unesco.org%2Fen%2Flist%2F129&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Nepoznati parametar <code class="cs1-code">|accesdate=</code> zanemaren (prijedlog zamjene: <code class="cs1-code">|access-date=</code>) (<a href="/w/index.php?title=Pomo%C4%87:CS1_gre%C5%A1ke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pomoć:CS1 greške (stranica ne postoji)">pomoć</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.com/news/2014/08/140808-maya-guatemala-looter-antiquities-archaeology-science/">"Gubljenje kulturnog naslijeđa civilizacija Maja"</a>. <i>news.nationalgeographic.com</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=news.nationalgeographic.com&rft.atitle=Gubljenje+kulturnog+naslije%C4%91a+civilizacija+Maja&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.com%2Fnews%2F2014%2F08%2F140808-maya-guatemala-looter-antiquities-archaeology-science%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Nepoznati parametar <code class="cs1-code">|accesdate=</code> zanemaren (prijedlog zamjene: <code class="cs1-code">|access-date=</code>) (<a href="/w/index.php?title=Pomo%C4%87:CS1_gre%C5%A1ke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pomoć:CS1 greške (stranica ne postoji)">pomoć</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b></span> <span class="reference-text">The Ancient Maya, Nathaniel Harris, National Geographic Society, prvo izdanje u Washington D.C. 2008. godine, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Posebno:Knji%C5%BEni_izvori/978-1-4263-0227-5" title="Posebno:Knjižni izvori/978-1-4263-0227-5">978-1-4263-0227-5</a>, str. 46.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://untappedcities.com/2012/02/24/architecture-spotlight-art-decos-mayan-revival/">"Arhitektura u žiži: Art Deco Maja revival"</a>. <i>untappedcities.com</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 12. 1. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=untappedcities.com&rft.atitle=Arhitektura+u+%C5%BEi%C5%BEi%3A+Art+Deco+Maja+revival.&rft_id=http%3A%2F%2Funtappedcities.com%2F2012%2F02%2F24%2Farchitecture-spotlight-art-decos-mayan-revival%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cabinetmagazine.org/issues/4/lerner.php">"Grozničavi san Maja: Robert Stacy-Judd"</a>. <i>cabinetmagazine.org</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 12. 1. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=cabinetmagazine.org&rft.atitle=Grozni%C4%8Davi+san+Maja%3A+Robert+Stacy-Judd&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cabinetmagazine.org%2Fissues%2F4%2Flerner.php&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.latimes.com/world/mexico-americas/la-na-pope-mexico-20160215-story.html">"In a Mass in Chiapas, Pope Francis denounces the exclusion of Mexico's native peoples"</a>. <i>latimes.com</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 16. 2. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=latimes.com&rft.atitle=In+a+Mass+in+Chiapas%2C+Pope+Francis+denounces+the+exclusion+of+Mexico%27s+native+peoples&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.latimes.com%2Fworld%2Fmexico-americas%2Fla-na-pope-mexico-20160215-story.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r3303350"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.premier.org.uk/News/World/Pope-Francis-to-give-Mass-in-native-tongues">"Pope-Francis-to-give-Mass-in-native-tongues"</a>. <i>premier.org</i><span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 16. 2. 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=premier.org&rft.atitle=Pope-Francis-to-give-Mass-in-native-tongues&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.premier.org.uk%2FNews%2FWorld%2FPope-Francis-to-give-Mass-in-native-tongues&rfr_id=info%3Asid%2Fbs.wikipedia.org%3AMaje" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vanjski_linkovi">Vanjski linkovi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Maje&veaction=edit&section=31" title="Uredi odlomak "Vanjski linkovi"" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Maje&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Vanjski linkovi"><span>uredi izvor</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3627399">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box metadata side-box-right"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3486241">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><figure class="mw-halign-none" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="Commons logo"><img alt="Commons logo" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/60px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a><figcaption>Commons logo</figcaption></figure></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Po%C4%8Detna_strana" class="extiw" title="commons:Početna strana">Commons</a> ima datoteke na temu: <b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Maya_peoples?uselang=bs">Maje </a></span></b></div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://en.radiovaticana.va/news/2015/12/12/full_schedule_for_pope_francis_trip_to_mexico_in_february/1194008">http://en.radiovaticana.va/news/2015/12/12/full_schedule_for_pope_francis_trip_to_mexico_in_february/1194008</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.famsi.org/mayawriting/codices/dresden.html">http://www.famsi.org/mayawriting/codices/dresden.html</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.famsi.org/research/graz/paris/index.html">http://www.famsi.org/research/graz/paris/index.html</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.famsi.org/research/graz/madrid/index.html">http://www.famsi.org/research/graz/madrid/index.html</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="https://tangiblegood.wordpress.com/2012/12/18/dishes-for-the-end-of-the-world-the-mayan-revival-style/">https://tangiblegood.wordpress.com/2012/12/18/dishes-for-the-end-of-the-world-the-mayan-revival-style/</a></li></ul></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Preuzeto iz "<a dir="ltr" href="https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Maje&oldid=3623275">https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Maje&oldid=3623275</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Posebno:Kategorije" title="Posebno:Kategorije">Kategorije</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategorija:Mayan" title="Kategorija:Mayan">Mayan</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Meksi%C4%8Dki_Indijanci" title="Kategorija:Meksički Indijanci">Meksički Indijanci</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Belize_Indijanci" title="Kategorija:Belize Indijanci">Belize Indijanci</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Gvatemalski_Indijanci" title="Kategorija:Gvatemalski Indijanci">Gvatemalski Indijanci</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Sakrivene kategorije: <ul><li><a href="/wiki/Kategorija:Stranice_sa_ISBN_gre%C5%A1kama" title="Kategorija:Stranice sa ISBN greškama">Stranice sa ISBN greškama</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:CS1_gre%C5%A1ke:_nepodr%C5%BEani_parametar" title="Kategorija:CS1 greške: nepodržani parametar">CS1 greške: nepodržani parametar</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ova stranica je posljednji put izmijenjena na datum 5 juni 2024 u 18:45.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst je dostupan pod <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">slobodnom licencom Autorstvo-Dijeliti pod istim uvjetima</a>; mogu se primijeniti i dodatni uvjeti. Korištenjem ovog sajta slažete se s <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">uvjetima korištenja</a> i <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">pravilima o privatnosti</a>. Wikipedia® je zaštitni znak neprofitne organizacije <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pravila o privatnosti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">O Wikipediji</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Odricanje_odgovornosti">Odricanje odgovornosti</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kodeks ponašanja</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Razvojni programeri</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/bs.wikipedia.org">Statistika</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Izjava o kolačićima</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//bs.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Maje&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobilni prikaz</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-pzjbs","wgBackendResponseTime":197,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.358","walltime":"0.745","ppvisitednodes":{"value":2045,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":29184,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2174,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":61299,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 317.079 1 -total"," 51.06% 161.899 1 Šablon:Refspisak"," 36.02% 114.215 12 Šablon:Cite_web"," 15.58% 49.415 15 Šablon:Glavni"," 9.24% 29.290 1 Šablon:Commonscat"," 8.31% 26.350 1 Šablon:Sporedni_okvir"," 7.47% 23.700 1 Šablon:Side_box"," 6.80% 21.566 4 Šablon:Citat"," 6.54% 20.746 1 Šablon:Multiple_image"," 5.42% 17.177 11 Šablon:ISBN"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.122","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3572189,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-6b6c9bdc8b-499r6","timestamp":"20241103060409","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Maje","url":"https:\/\/bs.wikipedia.org\/wiki\/Maje","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q28567","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q28567","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-12-29T06:34:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/ba\/Distribution-myn.png","headline":"biv\u0161a mezoameri\u010dka civilizacija"}</script> </body> </html>