CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Արու - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"3c17a74f-2036-4a1c-bb71-92d843eff8c4","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Արու","wgTitle":"Արու","wgCurRevisionId":9807929,"wgRevisionId":9807929,"wgArticleId":1076463,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)","CS1 սխալներ: հնացած պարամետրներ","CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI","CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list","Բազմացում","Կենդանաբանություն","Կենդանիներ","Կենսաբանություն","Կյանք", "Մարդու վերարտադրողականություն","Սեռ","Տղամարդիկ","Օրգանիզմներ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Արու","wgRelevantArticleId":1076463,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q44148","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready", "mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Արու - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Արու rootpage-Արու skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Բնութագիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Բնութագիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Բնութագիր</span> </div> </a> <ul id="toc-Բնութագիր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արական_օրգանիզմի_զարգացում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Արական_օրգանիզմի_զարգացում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Արական օրգանիզմի զարգացում</span> </div> </a> <ul id="toc-Արական_օրգանիզմի_զարգացում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խորհրդանիշ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Խորհրդանիշ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Խորհրդանիշ</span> </div> </a> <ul id="toc-Խորհրդանիշ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Օգտագործումը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Օգտագործումը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Օգտագործումը</span> </div> </a> <ul id="toc-Օգտագործումը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սեռի_որոշում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Սեռի_որոշում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Սեռի որոշում</span> </div> </a> <ul id="toc-Սեռի_որոշում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գենետիկական_որոշում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գենետիկական_որոշում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Գենետիկական որոշում</span> </div> </a> <ul id="toc-Գենետիկական_որոշում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Շրջակա_միջավայրը_որոշիչ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Շրջակա_միջավայրը_որոշիչ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Շրջակա միջավայրը որոշիչ</span> </div> </a> <ul id="toc-Շրջակա_միջավայրը_որոշիչ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Երկրորդային_սեռական_հատկանիշներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Երկրորդային_սեռական_հատկանիշներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Երկրորդային սեռական հատկանիշներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Երկրորդային_սեռական_հատկանիշներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սեռական_դիմորֆիզմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Սեռական_դիմորֆիզմ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Սեռական դիմորֆիզմ</span> </div> </a> <ul id="toc-Սեռական_դիմորֆիզմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տես_նաև" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Տես_նաև"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Տես նաև</span> </div> </a> <ul id="toc-Տես_նաև-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Արու</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 112 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-112" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">112 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mannetjie" title="Mannetjie – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Mannetjie" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/M%C3%A4nnliches_Geschlecht" title="Männliches Geschlecht – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Männliches Geschlecht" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%88%E1%8A%95%E1%8B%B5" title="ወንድ – ամհարերեն" lang="am" hreflang="am" data-title="ወንድ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ամհարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Masclo" title="Masclo – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Masclo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B0%D9%83%D8%B1_(%D8%AC%D9%86%D8%B3)" title="ذكر (جنس) – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ذكر (جنس)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%95%DC%9F%DC%AA%DC%90" title="ܕܟܪܐ – արամեերեն" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܕܟܪܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="արամեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mascul%C3%ADn" title="Masculín – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Masculín" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Urqu" title="Urqu – այմարա" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Urqu" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="այմարա" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DA%A9%DA%A9" title="ائرکک – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ائرکک" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%82%D0%B0_%D0%B7%D0%B0%D1%82" title="Ата зат – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ата зат" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Manndal" title="Manndal – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Manndal" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/V%C4%ABr%C4%97%C5%A1ka_l%C4%ABt%C4%97s" title="Vīrėška lītės – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Vīrėška lītės" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Lalaki_(tawuha)" title="Lalaki (tawuha) – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Lalaki (tawuha)" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%86" title="Самец – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Самец" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%86" title="Самец – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Самец" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8A%D0%B6%D0%BA%D0%B8_%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Мъжки организъм – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Мъжки организъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A4%A6" title="मरद – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="मरद" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="পুংলিঙ্গ – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="পুংলিঙ্গ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Par" title="Par – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Par" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%BEjak" title="Mužjak – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mužjak" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mascle" title="Mascle – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mascle" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Laki" title="Laki – սեբուերեն" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Laki" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="սեբուերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%8E%D8%B1" title="نێر – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="نێر" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%C3%A7%D0%B0" title="Аçа – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Аçа" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gwryw" title="Gwryw – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gwryw" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hank%C3%B8n" title="Hankøn – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Hankøn" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/M%C3%A4nnliches_Geschlecht" title="Männliches Geschlecht – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Männliches Geschlecht" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%83%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C" title="Αρσενικό – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Αρσενικό" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Male" title="Male – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Male" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Vira_sekso" title="Vira sekso – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Vira sekso" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Macho" title="Macho – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Macho" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Isane" title="Isane – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Isane" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ar" title="Ar – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ar" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B1_(%D8%AC%D9%86%D8%B3)" title="نر (جنس) – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="نر (جنس)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Koiras" title="Koiras – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Koiras" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Es%C3%A4ne" title="Esäne – վորո" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Esäne" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="վորո" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Tagane" title="Tagane – ֆիջիերեն" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Tagane" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="ֆիջիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A2le" title="Mâle – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mâle" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Mascli_(ses)" title="Mascli (ses) – ֆրիուլիերեն" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Mascli (ses)" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="ֆրիուլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Mal_(byoloji)" title="Mal (byoloji) – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Mal (byoloji)" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Fireannach" title="Fireannach – շոտլանդական գաելերեն" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Fireannach" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="շոտլանդական գաելերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Macho" title="Macho – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Macho" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%96%D7%9B%D7%A8" title="זכר – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="זכר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%B0" title="नर – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="नर" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%BEjak" title="Mužjak – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mužjak" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/H%C3%ADmnem_(biol%C3%B3gia)" title="Hímnem (biológia) – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Hímnem (biológia)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Jantan" title="Jantan – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Jantan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Nwoke" title="Nwoke – իգբո" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Nwoke" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="իգբո" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Lalaki_(sekso)" title="Lalaki (sekso) – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Lalaki (sekso)" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D3%80%D0%B0" title="МаӀа – ինգուշերեն" lang="inh" hreflang="inh" data-title="МаӀа" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ինգուշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Maskulo" title="Maskulo – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Maskulo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Karlkyn" title="Karlkyn – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Karlkyn" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Maschio" title="Maschio – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Maschio" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%84" title="雄 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="雄" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Awtem" title="Awtem – կաբիլերեն" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Awtem" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="կաբիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Jaguk" title="Jaguk – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Jaguk" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%9F" title="ប្រុស – քմերերեն" lang="km" hreflang="km" data-title="ប្រុស" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="քմերերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%88%98%EC%BB%B7" title="수컷 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="수컷" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8E%D8%B1%D9%95%D8%AF" title="مَرٕد – քաշմիրերեն" lang="ks" hreflang="ks" data-title="مَرٕد" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="քաշմիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mas" title="Mas – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Mas" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Mas" title="Mas – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Mas" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Mol%C3%B3mi" title="Molómi – լինգալա" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Molómi" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="լինգալա" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Patinas" title="Patinas – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Patinas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/T%C4%93vi%C5%86%C5%A1" title="Tēviņš – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Tēviņš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%86%E0%B5%BA" title="ആൺ – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ആൺ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%B0" title="नर – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="नर" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jantan" title="Jantan – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jantan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%82%D1%8F%D0%BA%D0%B0" title="Атяка – էրզյա" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Атяка" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="էրզյա" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1scure" title="Máscure – նեապոլերեն" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Máscure" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="նեապոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%87" title="भाले – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="भाले" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%82" title="मिजं – նեվարերեն" lang="new" hreflang="new" data-title="मिजं" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="նեվարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mannelijk_(biologie)" title="Mannelijk (biologie) – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mannelijk (biologie)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hankj%C3%B8nn" title="Hankjønn – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hankjønn" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hann" title="Hann – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hann" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mascle" title="Mascle – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mascle" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Samiec" title="Samiec – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Samiec" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Macho" title="Macho – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Macho" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Urqu_uywa" title="Urqu uywa – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Urqu uywa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mascul" title="Mascul – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mascul" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Mascuru" title="Mascuru – արոմաներեն" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Mascuru" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="արոմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%86" title="Самец – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Самец" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%86%D1%8C" title="Самець – ռուսիներեն" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Самець" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ռուսիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%B7%E0%A4%83" title="पुरुषः – սանսկրիտ" lang="sa" hreflang="sa" data-title="पुरुषः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="սանսկրիտ" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A0%E1%B1%9A%E1%B1%B2%E1%B1%9F" title="ᱠᱚᱲᱟ – սանտալի" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱠᱚᱲᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="սանտալի" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/M%C3%A0sculu" title="Màsculu – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Màsculu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Male" title="Male – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Male" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%BEjak" title="Mužjak – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mužjak" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Male" title="Male – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Male" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Samec" title="Samec – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Samec" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Hono" title="Hono – շոնա" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Hono" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="շոնա" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Lab" title="Lab – սոմալիերեն" lang="so" hreflang="so" data-title="Lab" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="սոմալիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Mashkulli" title="Mashkulli – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Mashkulli" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B6%D1%98%D0%B0%D0%BA" title="Мужјак – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Мужјак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Jalu" title="Jalu – սունդաներեն" lang="su" hreflang="su" data-title="Jalu" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="սունդաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Hane" title="Hane – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Hane" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Dume" title="Dume – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Dume" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%86%E0%AE%A3%E0%AF%8D_(%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AF%8D)" title="ஆண் (பால்) – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஆண் (பால்)" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%A8%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A2" title="เพศชาย – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="เพศชาย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Eril" title="Eril – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Eril" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%82%D0%B0_%D0%B7%D0%B0%D1%82" title="Ата зат – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Ата зат" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C" title="Чоловіча стать – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Чоловіча стать" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B0%DA%A9%D8%B1" title="مذکر – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مذکر" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Erkak" title="Erkak – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Erkak" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/M%C3%A0scolo" title="Màscolo – վենետերեն" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Màscolo" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="վենետերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BB%91ng_%C4%91%E1%BB%B1c" title="Giống đực – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Giống đực" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%84%E6%80%A7" title="雄性 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="雄性" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Ubudoda" title="Ubudoda – քոսա" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Ubudoda" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="քոսա" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%96%D7%9B%D7%A8" title="זכר – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="זכר" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Duzboux" title="Duzboux – ժուանգ" lang="za" hreflang="za" data-title="Duzboux" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="ժուանգ" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%84%E6%80%A7" title="雄性 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="雄性" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Kang_(s%C3%A8ng-pia%CC%8Dt)" title="Kang (sèng-pia̍t) – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Kang (sèng-pia̍t)" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%85%AC" title="公 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="公" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q44148#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&oldid=9807929" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&id=9807929&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D6%2580%25D5%25B8%25D6%2582"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D6%2580%25D5%25B8%25D6%2582"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Male_animals" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q44148" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><p><b>Արու</b> (♂), <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Օրգանիզմ">օրգանիզմի</a> սեռ, որն արտադրում է <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF" title="Գամետ">գամետ</a>՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Սերմնահեղուկ">սերմնահեղուկ</a>, որը <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%B2%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Բեղմնավորում">բեղմնավորման</a> գործընթացում միաձուլվում է ավելի մեծ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%B6" title="Կին">կանացի</a> գամետի<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> կամ <a href="/wiki/%D5%81%D5%BE%D5%A1%D5%A2%D5%BB%D5%AB%D5%BB" title="Ձվաբջիջ">ձվաբջջի</a> հետ։ Արական օրգանիզմը չի կարող սեռական ճանապարհով վերարտադրվել՝ առանց էգից գոնե մեկ ձվաբջջի հասանելիության, սակայն որոշ օրգանիզմներ կարող են վերարտադրվել և՛ սեռական, և՛ անսեռ եղանակներով<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Արու <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաթնասուններ">կաթնասունների</a> մեծ մասը, ներառյալ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B2%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4" title="Տղամարդ">տղամարդիկ</a>, ունեն Y <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%B4" title="Քրոմոսոմ">քրոմոսոմ</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, որը ծածկագրում է ավելի մեծ քանակությամբ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%B6" title="Տեստոստերոն">տեստոստերոնի</a> արտադրություն՝ տղամարդու <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Վերարտադրողական համակարգ">վերարտադրողական</a> <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Օրգան">օրգանների</a> զարգացման համար։ Ոչ բոլոր <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF" title="Տեսակ">տեսակները</a> կիսում են սեռը որոշող ընդհանուր համակարգ։ Շատ կենդանիների, այդ թվում մարդկանց, սեռը որոշվում է <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Գենետիկա">գենետիկորեն</a>. սակայն, այնպիսի տեսակներ, ինչպիսին է Cymothoa exigua-ն, որը խեցգետնակերպ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%AE" class="mw-redirect" title="Մակաբույծ">մակաբույծ</a> է, իրականանում է այլ կերպ։ Մակաբույծը ներխուժում է <a href="/wiki/%D5%81%D5%B8%D6%82%D5%AF" class="mw-redirect" title="Ձուկ">ձկան</a> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D5%BC%D5%B8%D5%B9" title="Բերանի խոռոչ">բերանի խոռոչ</a>, ներթափանցում <a href="/wiki/%D4%BD%D5%BC%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Խռիկներ">խռիկներ</a>, կպչում է ձկան <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Լեզու">լեզվին</a> և սնվում նրա <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արյուն">արյամբ</a>։ Այս մակաբույծին նաև անվանում են «լեզվակեր ոջիլ»։ Սրանք հիմնականում ձկների լեզվին են լինում՝ օրգանիզմ են մտնում ջրի միջոցով ու կպչում լեզվի հիմքին։ Այս մակաբույծներն իրենց առջևի ժանիքներով սկսում են ներծծել արյունն ու շուտով լեզուն արյունաքամ անելով հյուծում այն, որից հետո արդեն մակաբույծի մարմինը կպչում է լեզվի մնացորդի <a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մկաններ">մկաններին</a> ու փաստորեն փոխարինում բուն լեզվին։ Որպես այդպիսին, նրանք վնասակար չեն մարդկանց համար, եթե կենդանի չբռնվեն, որի դեպքում կարող են կծել։ Ունակ են փոխելու սեռը՝ կախված մոտակայքում գտնվող էգերի թվից։ Արու բառը կարող է օգտագործվել նաև սեռին հղում կատարելու համար։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բնութագիր"><span id=".D4.B2.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D6.80"></span>Բնութագիր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Բնութագիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Բնութագիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Male_symbol_(heavy_blue).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Male_symbol_%28heavy_blue%29.svg/220px-Male_symbol_%28heavy_blue%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Male_symbol_%28heavy_blue%29.svg/330px-Male_symbol_%28heavy_blue%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Male_symbol_%28heavy_blue%29.svg/440px-Male_symbol_%28heavy_blue%29.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a><figcaption>Արական սեռի սիմվոլը։</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Սեռականություն">Սեռականությունը</a> տարբեր տեսակների մոտ տարբեր կերպ է տեղի ունենում։ Մարդկանց և շատ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կենդանիներ">կենդանիների</a> մոտ սեռը որոշվում է գենետիկորեն, իսկ այլ տեսակների դեպքում այն կարող է որոշվել բնապահպանական գործոնների և արգանդի զարգացման ընթացքում հորմոնալ մակարդակի վրա։ Կարևոր դեր են խաղում նաև սոցիալական գործոնները։ </p><p><a href="/wiki/%D4%B7%D5%BE%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Էվոլյուցիա">Էվոլյուցիայի</a> ընթացքում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BC_(%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Սեռ (կենսաբանություն)">սեռը</a> ինքնուրույն առաջացել է օրգանիզմների տարբեր խմբերում։ Քանի որ տարբեր տեսակների սեռերի միջև տարբերությունները հաճախ անկանխատեսելի են, սեռը որոշվում է ամենակարևոր ընդհանուր հատկանիշով` արտադրվող գամետների տեսակով (սերմնահեղուկ կամ ձու)<sup id="cite_ref-:0_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Ըստ այդմ, սեռը որոշվում է տեսակների մեջ՝ արտադրված գամետների տեսակով (այսինքն՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%A6%D5%B8%D5%AB%D5%A4" title="Սպերմատոզոիդ">սպերմատոզոիդներ</a> ընդդեմ <a href="/wiki/%D5%81%D5%BE%D5%A1%D5%A2%D5%BB%D5%AB%D5%BB" title="Ձվաբջիջ">ձվաբջիջների</a>) և արական և իգական սեռերի տարբերությունները մեկ տոհմից միշտ չէ, որ կանխատեսում են մյուսի տարբերությունները<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Տարբեր սեռերի օրգանիզմների կամ վերարտադրողական օրգանների արական/իգական դիմորֆիզմը չի սահմանափակվում միայն կենդանիներով. արական սեռական բջիջները, ի թիվս այլոց, արտադրվում են սնկերի, դիատոմների և այլ բույսերի կողմից։ Ցամաքային <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD%D5%A5%D6%80" title="Բույսեր">բույսերում</a> էգը և արուն նշանակում են ոչ միայն իգական և արական սեռական <a href="/wiki/%D4%B2%D5%BB%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Բջիջներ">բջիջներ</a> արտադրող <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Օրգանիզմներ">օրգանիզմներ</a> և կառույցներ, այլև սպորոֆիտների կառուցվածքներ, որոնք առաջացնում են արական և իգական բույսեր։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արական_օրգանիզմի_զարգացում"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.85.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.A6.D5.B4.D5.AB_.D5.A6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Արական օրգանիզմի զարգացում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Արական օրգանիզմի զարգացում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Արական օրգանիզմի զարգացում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Մինչև 2006 թվականը <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BC_(%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Սեռ (կենսաբանություն)">սեռերի</a> և զուգավորման տեսակների էվոլյուցիոն կապի <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Գենետիկա">գենետիկ</a> ապացույցներ չկային։ Մի տեսություն ենթադրում է, որ արուն առաջացել է գերիշխող զուգավորման տեսակից (կոչվում է զուգավորման տեսակ մինուս)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Խորհրդանիշ"><span id=".D4.BD.D5.B8.D6.80.D5.B0.D6.80.D5.A4.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B7"></span>Խորհրդանիշ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Խորհրդանիշ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Խորհրդանիշ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Տղամարդու սեռը ներկայացնելու համար օգտագործվող սովորական խորհրդանիշը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BD_(%D5%B4%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF)" title="Մարս (մոլորակ)">Մարսի</a> խորհրդանիշն է՝ շրջան, որի սլաքը ուղղված է հյուսիս-արևելք՝ (♂): </p><p>Խորհրդանիշը նույնական է Մարսի <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Մոլորակային համակարգ">մոլորակային</a> խորհրդանիշին։ Այն առաջին անգամ օգտագործվել է Կարլ Լիննեուսի կողմից սեռը նշելու համար 1751 թվականին։ Խորհրդանիշը երբեմն դիտվում է որպես հռոմեական աստծո <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Վահան">վահանի</a> և <a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Նիզակ">նիզակի</a> ոճավորված ներկայացում։ Մարս. Ըստ Սթիրնի, այնուամենայնիվ, այս ածանցյալը «երևակայական» է, և բոլոր պատմական ապացույցները նպաստում են «ֆրանսիացի դասական գիտնական Կլոդ դը Սոմեզի (Սալմասիուս, 1588-1683) եզրակացությանը», որ այն բխում է θρ- ից, հունական անվան կծկումից։ Մարս մոլորակի համար, որը Թուրոսն է<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Օգտագործումը"><span id=".D5.95.D5.A3.D5.BF.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8"></span>Օգտագործումը</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Օգտագործումը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Օգտագործումը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կենսաբանության համատեքստում դրա իմաստից բացի, արական սեռը կարող է վերաբերել նաև սեռին<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> կամ միակցիչների ձևին<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Սեռի_որոշում"><span id=".D5.8D.D5.A5.D5.BC.D5.AB_.D5.B8.D6.80.D5.B8.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Սեռի որոշում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Սեռի որոշում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Սեռի որոշում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Որոշակի օրգանիզմների սեռը կարող է որոշվել մի շարք գործոններով։ Դրանք կարող են լինել <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Գենետիկա">գենետիկ</a> կամ բնապահպանական, կամ կարող են բնականաբար փոխվել օրգանիզմի <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Կյանք">կյանքի</a> ընթացքում։ Թեև տեսակների մեծ մասն ունի միայն երկու սեռ (արու կամ էգ)<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D6%86%D6%80%D5%B8%D5%A4%D5%AB%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հերմաֆրոդիտիզմ">հերմաֆրոդիտ</a> կենդանիները, ինչպիսիք են <a href="/wiki/%D5%88%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80" title="Որդեր">որդերը</a>, ունեն ինչպես արական, այնպես էլ էգ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Վերարտադրողական համակարգ">վերարտադրողական</a> օրգաններ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գենետիկական_որոշում"><span id=".D4.B3.D5.A5.D5.B6.D5.A5.D5.BF.D5.AB.D5.AF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B8.D6.80.D5.B8.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Գենետիկական որոշում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Գենետիկական որոշում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Գենետիկական որոշում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաթնասուններ">Կաթնասունների</a> մեծ մասը, ներառյալ մարդիկ, գենետիկորեն որոշվում են որպես XY սեռի որոշման համակարգի միջոցով, որտեղ տղամարդիկ ունեն XY (ի տարբերություն XX) սեռական <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%B4" title="Քրոմոսոմ">քրոմոսոմ</a>։ Հնարավոր է նաև, որ տարբեր տեսակների, այդ թվում՝ մարդկանց, լինեն XX արուներ կամ ունենան այլ կարիոտիպեր։ Վերարտադրման ընթացքում արուն կարող է տալ կամ X սերմ կամ Y սերմ, իսկ էգը կարող է տալ միայն X ձու։ Y <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Սերմնահեղուկ">սերմնահեղուկը</a> և X ձուն արտադրում են արու, մինչդեռ X սերմնահեղուկը և X <a href="/w/index.php?title=%D5%81%D5%BE%D5%A1%D5%A2%D5%BB%D5%AB%D5%BB%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ձվաբջիջը (դեռ գրված չէ)">ձվաբջիջը</a> առաջացնում են էգ<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Y- քրոմոսոմի այն մասը, որը պատասխանատու է տղամարդկային հատկանիշների համար, Y- քրոմոսոմի սեռը որոշող շրջանն է` SRY: SRY-ն ակտիվացնում է Sox9- ը, որը առաջացնում է սեռական գեղձերի FGF9 և PGD2 հետհոսքեր, ինչը թույլ է տալիս այդ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6" title="Գեն">գեների</a> մակարդակը բավականաչափ բարձր մնալարական օրգանիզմ առաջացնելու համար, օրինակ, Fgf9- ը պատասխանատու է սերմնաբջիջների զարգացման համար։ Սերտոլի բջիջների բազմացումը՝ (սոմատիկ բջիջներ են, որոնք տեղակայված են ամորձիների խճճված խողովակներում`կաթնասունների ամորձիներում, որոնք մաս են կազմում արյուն-ամորձու պատնեշի՝ զարգացող արական սեռական բջիջների շուրջ)։ </p><p>Այն զարգանում է <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B2%D5%A5%D5%B2" class="mw-redirect" title="Ուղեղ">ուղեղի</a> լարերի կելոմային էպիթելիայի մեծ մասում, ունեն թեթև ցիտոպլազմա, որոնք երկուսն էլ վճռորոշ նշանակություն ունեն տղամարդու սեռական զարգացման համար<sup id="cite_ref-Moniot_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Moniot-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>ZW սեռի որոշման համակարգը, որտեղ տղամարդիկ ունեն ZZ (ի տարբերություն ZW) սեռական քրոմոսոմ, կարելի է գտնել <a href="/wiki/%D4%B9%D5%BC%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թռչուններ">թռչունների</a> և որոշ <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Միջատներ">միջատների</a> (հիմնականում <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D5%A9%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թիթեռներ">թիթեռների</a> և <a href="/wiki/%D5%91%D5%A5%D6%81" title="Ցեց">ցեցների</a>) և այլ օրգանիզմների մեջ։ Միջատների Hymenoptera կարգի անդամները, ինչպիսիք են <a href="/wiki/%D5%84%D6%80%D5%BB%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մրջյուններ">մրջյուններն</a> ու <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մեղուներ">մեղուները</a>, հաճախ որոշվում են հապլոդիպլոիդիայի միջոցով, որտեղ արուների մեծ մասը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BA%D5%AC%D5%B8%D5%AB%D5%A4" title="Հապլոիդ">հապլոիդ</a> է, իսկ էգերը, իսկ որոշ անպտուղ արուներ՝ դիպլոիդ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Շրջակա_միջավայրը_որոշիչ"><span id=".D5.87.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.AF.D5.A1_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.B5.D6.80.D5.A8_.D5.B8.D6.80.D5.B8.D5.B7.D5.AB.D5.B9"></span>Շրջակա միջավայրը որոշիչ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Շրջակա միջավայրը որոշիչ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Շրջակա միջավայրը որոշիչ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սողունների որոշ տեսակների՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%AB%D5%A3%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ալիգատորներ">ալիգատորների</a> մոտ, սեռը որոշվում է կախված ձվի ինկուբացիայի <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%B3%D5%A1%D5%B6" title="Ջերմաստիճան">ջերմաստիճանից</a>։ Այլ տեսակներ, օրինակ՝ որոշ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%BB%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խխունջներ">խխունջներ</a>, սեռափոխություն են կատարում՝ փոփոխվելով սեռից-սեռ։ Արևադարձային ծաղրածու <a href="/wiki/%D5%81%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ձկներ">ձկների</a> խմբի մեջ գերակշռող անհատը դառնում է էգ, իսկ մյուսները՝ արու։ </p><p>Շատ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հոդվածոտանիներ">հոդվածոտանիների</a> մոտ սեռը որոշվում է Wolbachia սեռի ամենատարածված մակաբույծ միկրոբներով պայմանավորված և, հավանաբար, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%BF" title="Կենսոլորտ">կենսոլորտում</a> ամենատարածված վերարտադրողական <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Մակաբույծներ">մակաբույծն</a> է,որը էնդոսիմբիոտիկ բակտերիաներով վարակվելով կարող է փոխանցվել միայն վարակված ձվաբջիջների միջոցով, իսկ իգական սեռական կենսունակության համար կարող է պահանջվել պարտադիր էնդոպարազիտի առկայություն<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Երկրորդային_սեռական_հատկանիշներ"><span id=".D4.B5.D6.80.D5.AF.D6.80.D5.B8.D6.80.D5.A4.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.BD.D5.A5.D5.BC.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.BF.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B7.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Երկրորդային սեռական հատկանիշներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Երկրորդային սեռական հատկանիշներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Երկրորդային սեռական հատկանիշներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Տարասեռ <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Օրգանիզմներ">օրգանիզմները</a> միմյանցից տարբերվում են մի շարք <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Հականիշներ">հատկանիշներով</a>՝ մարմնի կառուցվածքով, արտաքին տեսքով, էգի ու արուի մարմնի զանգվածի տարբերությունների մի շարք դրսևորումներով, մկանային <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Զանգված">զանգվածի</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%A6%D5%A5%D6%80" title="Մազեր">մազածածկույթի</a> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դոմինանտություն">դոմինանտ</a> վիճակով։ </p><p>Թռչունների արու տեսակը հաճախ ցուցադրում է էգերին գրավող գունագեղ փետուրները<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Սեռական_դիմորֆիզմ"><span id=".D5.8D.D5.A5.D5.BC.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.AB.D5.B4.D5.B8.D6.80.D6.86.D5.AB.D5.A6.D5.B4"></span>Սեռական դիմորֆիզմ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Սեռական դիմորֆիզմ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Սեռական դիմորֆիզմ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ի լրումն վերարտադրողական համակարգի էգերի հետ տարբերությունների, կենդանիների թագավորության մաս կազմող արուներն ունեն արտաքին մի շարք տարբերություններ։ </p><p>Կենսաբանական տեսակների ճնշող մեծամասնությունում էգերն ավելի մեծ են, քան արուները, չնայած <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաթնասուններ">կաթնասունների</a> մոտ հակառակն է (մեծ թվով բացառություններով)։ Ավելի մեծ չափսերը և զարգացած մկանային ապարատը, որոշ տեսակների դեպքում, օգնում են արուներին գոյատևել և փոխանցել իրենց <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D6%86%D5%B8%D5%B6%D5%A4" title="Գենոֆոնդ">գենոֆոնդը</a> ավելի մեծ թվով էգերին։ </p><p>Ինչպես արու թռչունների, այնպես էլ որոշ այլ տեսակների ավելի պայծառ տեսքը հնարավորություն է տալիս առավել արդյունավետ իրականացնել զուգավորման գործընթացը։ Նման պարագայում արուները զուգավորման ավելի մեծ հնարավորություն ունեն, օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Սիրամարգ">սիրամարգերը</a>, որոնց արուները աչքի են ընկնում իրենց գունագեղ, փարթամ փետուրներով, հակառակ էգերի, որոնք ունեն անշուք, մոխրագույն փետուրներ<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կենսաբանական հարմարվողականությունները՝ եղջյուրները, ժանիքները և այլ նմանատիպ կազմավորումներ օգնում են արուներին էգերի հետ զուգավորվելու իրավունքի, հակառակ սեռին ու ձագերին <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Գիշատիչներ">գիշատիչներից</a> պաշտպանելու համար մղվող պայքարում՝ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%B6%D5%AB%D5%AF" class="mw-redirect" title="Եղնիկ">եղնիկ</a> կամ խոյ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տես_նաև"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD_.D5.B6.D5.A1.D6.87"></span>Տես նաև</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Տես նաև" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Տես նաև"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D5%8F%D5%B2%D5%A1" title="Տղա">Տղա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8F%D5%B2%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4" title="Տղամարդ">Տղամարդ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D6%86%D6%80%D5%B8%D5%A4%D5%AB%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հերմաֆրոդիտիզմ">Հերմաֆրոդիտիզմ</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFLehtonenParker" class="citation journal cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Lehtonen, Jussi; Parker, Geoff A. (2014 թ․ դեկտեմբերի 1). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.oup.com/molehr/article/20/12/1161/1062990">«Gamete competition, gamete limitation, and the evolution of the two sexes»</a>. <i>Molecular Human Reproduction</i> (անգլերեն). <b>20</b> (12): 1161–1168. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093%2Fmolehr%2Fgau068">10.1093/molehr/gau068</a></span>. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/1360-9947">1360-9947</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25323972">25323972</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Molecular+Human+Reproduction&rft.atitle=Gamete+competition%2C+gamete+limitation%2C+and+the+evolution+of+the+two+sexes&rft.volume=20&rft.issue=12&rft.pages=1161-1168&rft.issn=1360-9947&rft_id=info%3Apmid%2F25323972&rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Fmolehr%2Fgau068&rft.aulast=Lehtonen&rft.aufirst=Jussi&rft.au=Parker%2C+Geoff+A.&rft_id=https%3A%2F%2Facademic.oup.com%2Fmolehr%2Farticle%2F20%2F12%2F1161%2F1062990&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFFuscoMinelli" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Fusco, Giuseppe; Minelli, Alessandro (2019 թ․ հոկտեմբերի 10). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=AKGsDwAAQBAJ&q=the+biology+of+reproduction+define+sex"><i>The Biology of Reproduction</i></a> (անգլերեն). Cambridge University Press. էջեր 111–113. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-108-49985-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-108-49985-9"><bdi>978-1-108-49985-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Biology+of+Reproduction&rft.pages=111-113&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-1-108-49985-9&rft.aulast=Fusco&rft.aufirst=Giuseppe&rft.au=Minelli%2C+Alessandro&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DAKGsDwAAQBAJ%26q%3Dthe%2Bbiology%2Bof%2Breproduction%2Bdefine%2Bsex&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFHineMartin2015" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Hine, Robert; Martin, Elizabeth (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=gMf9CAAAQBAJ"><i>A Dictionary of Biology</i></a> (անգլերեն). Oxford University Press. էջ 354. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-871437-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-871437-8"><bdi>978-0-19-871437-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Dictionary+of+Biology&rft.pages=354&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2015&rft.isbn=978-0-19-871437-8&rft.aulast=Hine&rft.aufirst=Robert&rft.au=Martin%2C+Elizabeth&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DgMf9CAAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLively" class="citation journal cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Lively, Curtis M. (2010 թ․ մարտի 1). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.oup.com/jhered/article/101/suppl_1/S13/757712">«A Review of Red Queen Models for the Persistence of Obligate Sexual Reproduction»</a>. <i>Journal of Heredity</i> (անգլերեն). <b>101</b> (suppl_1): S13–S20. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1093%2Fjhered%2Fesq010">10.1093/jhered/esq010</a></span>. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/0022-1503">0022-1503</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20421322">20421322</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Heredity&rft.atitle=A+Review+of+Red+Queen+Models+for+the+Persistence+of+Obligate+Sexual+Reproduction&rft.volume=101&rft.issue=suppl_1&rft.pages=S13-S20&rft.issn=0022-1503&rft_id=info%3Apmid%2F20421322&rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Fjhered%2Fesq010&rft.aulast=Lively&rft.aufirst=Curtis+M.&rft_id=https%3A%2F%2Facademic.oup.com%2Fjhered%2Farticle%2F101%2Fsuppl_1%2FS13%2F757712&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFReference" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Reference, Genetics Home. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ghr.nlm.nih.gov/chromosome/Y">«Y chromosome»</a>. <i>Genetics Home Reference</i> (անգլերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Genetics+Home+Reference&rft.atitle=Y+chromosome&rft.aulast=Reference&rft.aufirst=Genetics+Home&rft_id=https%3A%2F%2Fghr.nlm.nih.gov%2Fchromosome%2FY&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.genome.gov/genetics-glossary/Y-Chromosome">«Y Chromosome»</a>. <i>Genome.gov</i> (անգլերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Genome.gov&rft.atitle=Y+Chromosome&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.genome.gov%2Fgenetics-glossary%2FY-Chromosome&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFCreighton" class="citation web cs1"><a href="/w/index.php?title=Jolene_Creighton&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jolene Creighton (դեռ գրված չէ)">Creighton, Jolene</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131107080752/http://www.fromquarkstoquasars.com/the-most-horrifying-parasite-cymothoa-exigua/">«Meet The Sex-Changing, Tongue-Eating Parasite»</a>. <i>From Quarks to Quasars</i>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fromquarkstoquasars.com/the-most-horrifying-parasite-cymothoa-exigua/">օրիգինալից</a> 2013 թ․ նոյեմբերի 7-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=From+Quarks+to+Quasars&rft.atitle=Meet+The+Sex-Changing%2C+Tongue-Eating+Parasite&rft.aulast=Creighton&rft.aufirst=Jolene&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fromquarkstoquasars.com%2Fthe-most-horrifying-parasite-cymothoa-exigua%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:0_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bio.libretexts.org/Bookshelves/Introductory_and_General_Biology/Book%3A_Biofundamentals_(Klymkowsky_and_Cooper)/04%3A_Social_evolution_and_sexual_selection/4.09%3A_Sexual_dimorphism">«4.9: Sexualdimorphism»</a>. <i>Biology LibreTexts</i> (անգլերեն). 2016 թ․ հունիսի 4<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Biology+LibreTexts&rft.atitle=4.9%3A+Sexualdimorphism&rft_id=https%3A%2F%2Fbio.libretexts.org%2FBookshelves%2FIntroductory_and_General_Biology%2FBook%253A_Biofundamentals_%28Klymkowsky_and_Cooper%29%2F04%253A_Social_evolution_and_sexual_selection%2F4.09%253A_Sexual_dimorphism&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDusenbery2009" class="citation book cs1">Dusenbery, David B. (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/livingatmicrosca0000duse"><i>Living at Micro Scale</i></a>. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. Chapter 20. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-674-03116-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-674-03116-6"><bdi>978-0-674-03116-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Living+at+Micro+Scale&rft.place=Cambridge%2C+Massachusetts&rft.pages=Chapter+20&rft.pub=Harvard+University+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-674-03116-6&rft.aulast=Dusenbery&rft.aufirst=David+B.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Flivingatmicrosca0000duse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWilcox" class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Wilcox, Christie (2020 թ․ ապրիլի 23). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.quantamagazine.org/why-sex-biologists-find-new-explanations-20200423/">«Why Sex? Biologists Find New Explanations»</a>. <i>Quanta Magazine</i> (անգլերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Quanta+Magazine&rft.atitle=Why+Sex%3F+Biologists+Find+New+Explanations.&rft.aulast=Wilcox&rft.aufirst=Christie&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.quantamagazine.org%2Fwhy-sex-biologists-find-new-explanations-20200423%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLehtonen2017" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Lehtonen, Jussi (2017), «Gamete Size», in Shackelford, Todd K.; Weekes-Shackelford, Viviana A. (eds.), <i>Encyclopedia of Evolutionary Psychological Science</i> (անգլերեն), Cham: Springer International Publishing, էջեր 1–4, <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2F978-3-319-16999-6_3063-1">10.1007/978-3-319-16999-6_3063-1</a>, <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-3-319-16999-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-3-319-16999-6"><bdi>978-3-319-16999-6</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Gamete+Size&rft.btitle=Encyclopedia+of+Evolutionary+Psychological+Science&rft.place=Cham&rft.pages=1-4&rft.pub=Springer+International+Publishing&rft.date=2017&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2F978-3-319-16999-6_3063-1&rft.isbn=978-3-319-16999-6&rft.aulast=Lehtonen&rft.aufirst=Jussi&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFStearn1962" class="citation journal cs1">Stearn, William T. (1962). «The Origin of the Male and Female Symbols of Biology». <i>Taxon</i>. <b>11</b> (4): 109–113. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1217734">10.2307/1217734</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(identifier)" class="mw-redirect" title="JSTOR (identifier)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/1217734">1217734</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Taxon&rft.atitle=The+Origin+of+the+Male+and+Female+Symbols+of+Biology&rft.volume=11&rft.issue=4&rft.pages=109-113&rft.date=1962&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1217734&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1217734%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Stearn&rft.aufirst=William+T.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1"><i>Gender in Philosophy and Law</i>. SpringerBriefs in law. Dordrecht : Springer. 2012. էջ v. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9789400749917" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9789400749917"><bdi>9789400749917</bdi></a>. «<span class="cs1-kern-left"></span>'gender' means human gender, male/female gender»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gender+in+Philosophy+and+Law&rft.series=SpringerBriefs+in+law&rft.pages=v&rft.pub=Dordrecht+%3A+Springer&rft.date=2012&rft.isbn=9789400749917&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Cite uses deprecated parameter <code class="cs1-code">|authors=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#deprecated_params" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span> (eBook)</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFRichard_Ferncase2013" class="citation book cs1">Richard Ferncase (2013). <i>Film and Video Lighting Terms and Concepts</i>. Hoboken Taylor and Francis. էջ 96. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780240801575" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780240801575"><bdi>9780240801575</bdi></a>. «female[:] Refers to a socket type connector, which must receive a male connector»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Film+and+Video+Lighting+Terms+and+Concepts&rft.pages=96&rft.pub=Hoboken+Taylor+and+Francis&rft.date=2013&rft.isbn=9780240801575&rft.au=Richard+Ferncase&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFFuscoMinelli" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Fusco, Giuseppe; Minelli, Alessandro (2019 թ․ հոկտեմբերի 10). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=AKGsDwAAQBAJ&q=Number+of+sexes"><i>The Biology of Reproduction</i></a> (անգլերեն). Cambridge University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-108-49985-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-108-49985-9"><bdi>978-1-108-49985-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Biology+of+Reproduction&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-1-108-49985-9&rft.aulast=Fusco&rft.aufirst=Giuseppe&rft.au=Minelli%2C+Alessandro&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DAKGsDwAAQBAJ%26q%3DNumber%2Bof%2Bsexes&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/hermaphroditism">«hermaphroditism | Definition, Types, & Effects»</a>. <i>Encyclopedia Britannica</i> (անգլերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Encyclopedia+Britannica&rft.atitle=hermaphroditism+%7C+Definition%2C+Types%2C+%26+Effects&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fscience%2Fhermaphroditism&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bio.libretexts.org/Bookshelves/Introductory_and_General_Biology/Book%3A_General_Biology_(Boundless)/43%3A_Animal_Reproduction_and_Development/43.1%3A_Reproduction_Methods/43.1C%3A_Sex_Determination">«43.1C: Sex Determination»</a>. <i>Biology LibreTexts</i> (անգլերեն). 2018 թ․ հուլիսի 17<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Biology+LibreTexts&rft.atitle=43.1C%3A+Sex+Determination&rft_id=https%3A%2F%2Fbio.libretexts.org%2FBookshelves%2FIntroductory_and_General_Biology%2FBook%253A_General_Biology_%28Boundless%29%2F43%253A_Animal_Reproduction_and_Development%2F43.1%253A_Reproduction_Methods%2F43.1C%253A_Sex_Determination&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Moniot-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Moniot_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMoniotDeclosmenilBarrionuevoScherer2009" class="citation journal cs1">Moniot, Brigitte; Declosmenil, Faustine; Barrionuevo, Francisco; Scherer, Gerd; Aritake, Kosuke; Malki, Safia; Marzi, Laetitia; Cohen-Solal, Ann; Georg, Ina; Klattig, Jürgen; Englert, Christoph; Kim, Yuna; Capel, Blanche; Eguchi, Naomi; Urade, Yoshihiro; Boizet-Bonhoure, Brigitte; Poulat, Francis (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4075598">«The PGD2 pathway, independently of FGF9, amplifies SOX9 activity in Sertoli cells during male sexual differentiation»</a>. <i>Development</i>. <b>136</b> (11): 1813–1821. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1242%2Fdev.032631">10.1242/dev.032631</a>. <a href="/wiki/PMC_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMC (identifier)">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4075598">4075598</a></span>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19429785">19429785</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Development&rft.atitle=The+PGD2+pathway%2C+independently+of+FGF9%2C+amplifies+SOX9+activity+in+Sertoli+cells+during+male+sexual+differentiation&rft.volume=136&rft.issue=11&rft.pages=1813-1821&rft.date=2009&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC4075598%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F19429785&rft_id=info%3Adoi%2F10.1242%2Fdev.032631&rft.aulast=Moniot&rft.aufirst=Brigitte&rft.au=Declosmenil%2C+Faustine&rft.au=Barrionuevo%2C+Francisco&rft.au=Scherer%2C+Gerd&rft.au=Aritake%2C+Kosuke&rft.au=Malki%2C+Safia&rft.au=Marzi%2C+Laetitia&rft.au=Cohen-Solal%2C+Ann&rft.au=Georg%2C+Ina&rft.au=Klattig%2C+J%C3%BCrgen&rft.au=Englert%2C+Christoph&rft.au=Kim%2C+Yuna&rft.au=Capel%2C+Blanche&rft.au=Eguchi%2C+Naomi&rft.au=Urade%2C+Yoshihiro&rft.au=Boizet-Bonhoure%2C+Brigitte&rft.au=Poulat%2C+Francis&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC4075598&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKimKobayashiSekidoDinapoli2006" class="citation journal cs1">Kim, Y.; Kobayashi, A.; Sekido, R.; Dinapoli, L.; Brennan, J.; Chaboissier, M. C.; Poulat, F.; Behringer, R. R.; Lovell-Badge, R.; Capel, B. (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1463023">«Fgf9 and Wnt4 Act as Antagonistic Signals to Regulate Mammalian Sex Determination»</a>. <i>PLOS Biology</i>. <b>4</b> (6): e187. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pbio.0040187">10.1371/journal.pbio.0040187</a>. <a href="/wiki/PMC_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMC (identifier)">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1463023">1463023</a></span>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16700629">16700629</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=PLOS+Biology&rft.atitle=Fgf9+and+Wnt4+Act+as+Antagonistic+Signals+to+Regulate+Mammalian+Sex+Determination&rft.volume=4&rft.issue=6&rft.pages=e187&rft.date=2006&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC1463023%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F16700629&rft_id=info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pbio.0040187&rft.aulast=Kim&rft.aufirst=Y.&rft.au=Kobayashi%2C+A.&rft.au=Sekido%2C+R.&rft.au=Dinapoli%2C+L.&rft.au=Brennan%2C+J.&rft.au=Chaboissier%2C+M.+C.&rft.au=Poulat%2C+F.&rft.au=Behringer%2C+R.+R.&rft.au=Lovell-Badge%2C+R.&rft.au=Capel%2C+B.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC1463023&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_journal" title="Կաղապար:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%B9%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_DOI" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFEllisHershbergerFieldWersinger" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Ellis, Lee; Hershberger, Scott; Field, Evelyn; Wersinger, Scott; Pellis, Sergio; Geary, David; Palmer, Craig; Hoyenga, Katherine; Hetsroni, Amir (2013 թ․ մայիսի 13). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Skw2mezpvO4C&q=sex+differences+in+size&pg=PA21"><i>Sex Differences: Summarizing More than a Century of Scientific Research</i></a> (անգլերեն). Psychology Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-1-136-87493-2" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-1-136-87493-2"><bdi>978-1-136-87493-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sex+Differences%3A+Summarizing+More+than+a+Century+of+Scientific+Research&rft.pub=Psychology+Press&rft.isbn=978-1-136-87493-2&rft.aulast=Ellis&rft.aufirst=Lee&rft.au=Hershberger%2C+Scott&rft.au=Field%2C+Evelyn&rft.au=Wersinger%2C+Scott&rft.au=Pellis%2C+Sergio&rft.au=Geary%2C+David&rft.au=Palmer%2C+Craig&rft.au=Hoyenga%2C+Katherine&rft.au=Hetsroni%2C+Amir&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DSkw2mezpvO4C%26q%3Dsex%2Bdifferences%2Bin%2Bsize%26pg%3DPA21&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFRichardsHawley" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Richards, Julia E.; Hawley, R. Scott (2010 թ․ դեկտեմբերի 12). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=MUw0eHzuH2AC&q=secondary+sex+characteristics&pg=PA277"><i>The Human Genome</i></a> (անգլերեն). Academic Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-08-091865-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-08-091865-5"><bdi>978-0-08-091865-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Human+Genome&rft.pub=Academic+Press&rft.isbn=978-0-08-091865-5&rft.aulast=Richards&rft.aufirst=Julia+E.&rft.au=Hawley%2C+R.+Scott&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DMUw0eHzuH2AC%26q%3Dsecondary%2Bsex%2Bcharacteristics%26pg%3DPA277&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFswitzeBassau" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">switze, International Conference on Comparative Physiology 1992 Crans; Bassau, Short & (1994 թ․ օգոստոսի 4). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=zunYrumtsR8C&q=sex+differences+in+birds&pg=PA303"><i>The Differences Between the Sexes</i></a> (անգլերեն). Cambridge University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-521-44878-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-521-44878-9"><bdi>978-0-521-44878-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Differences+Between+the+Sexes&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=978-0-521-44878-9&rft.aulast=switze&rft.aufirst=International+Conference+on+Comparative+Physiology+1992+Crans&rft.au=Bassau%2C+Short+%26&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DzunYrumtsR8C%26q%3Dsex%2Bdifferences%2Bin%2Bbirds%26pg%3DPA303&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/091/035.htm">«Половой диморфизм»</a>. <i>www.booksite.ru</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 2-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.booksite.ru&rft.atitle=%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9+%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%BC&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.booksite.ru%2Ffulltext%2F1%2F001%2F008%2F091%2F035.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div></div> <div class="interProject" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Արու">Մեդիա ֆայլեր</a></div><div class="interProjectTemplate plainlinks"> <table id="commonscat" class="toccolours zusterprojectsjab" style="margin:0.1em auto 0.1em auto; clear:both; width:100%;"> <tbody><tr> <td id="commonsinfopict" width="40"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="Վիիքպահեստ"><img alt="Վիիքպահեստ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td id="commonslink"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստ</a> նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել <b><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Males?uselang=hy">Արու</a></b> կատեգորիայում։ </td></tr></tbody></table> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արու&oldid=9807929">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արու&oldid=9807929</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կատեգորիա:Բազմացում">Բազմացում</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Կենդանաբանություն">Կենդանաբանություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Կենդանիներ">Կենդանիներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Կենսաբանություն">Կենսաբանություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Կատեգորիա:Կյանք">Կյանք</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Մարդու վերարտադրողականություն">Մարդու վերարտադրողականություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8D%D5%A5%D5%BC" title="Կատեգորիա:Սեռ">Սեռ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8F%D5%B2%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%AF" title="Կատեգորիա:Տղամարդիկ">Տղամարդիկ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Օրգանիզմներ">Օրգանիզմներ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(en)" title="Կատեգորիա:CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)">CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: հնացած պարամետրներ">CS1 սխալներ: հնացած պարամետրներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%B9%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_DOI" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI">CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list">CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 12 Ապրիլի 2024-ի ժամը 21:21-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-847495b4dd-c4pjp","wgBackendResponseTime":144,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.271","walltime":"0.358","ppvisitednodes":{"value":1415,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":52716,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":327,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":8,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":74834,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 297.053 1 -total"," 76.47% 227.166 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 35.78% 106.290 5 Կաղապար:Cite_journal"," 23.50% 69.818 1 Կաղապար:ՎՊԵ"," 21.02% 62.436 2 Կաղապար:Wikidata"," 14.38% 42.706 9 Կաղապար:Cite_book"," 7.58% 22.531 6 Կաղապար:Cite_web"," 3.26% 9.679 2 Կաղապար:Cite_news"," 2.95% 8.776 1 Կաղապար:Citation"," 0.73% 2.174 1 Կաղապար:Main_other"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.161","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3958079,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75c465f4c6-pqtjl","timestamp":"20241125122715","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0531\u0580\u0578\u0582","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B1%D6%80%D5%B8%D6%82","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q44148","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q44148","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2021-09-04T16:49:08Z","dateModified":"2024-04-12T21:21:17Z"}</script> </body> </html>