CINXE.COM
Sciences et techniques de la Renaissance — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Sciences et techniques de la Renaissance — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"69e268a1-3c72-4f85-8b92-7bcedb13f1bc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance","wgTitle":"Sciences et techniques de la Renaissance","wgCurRevisionId":207344844,"wgRevisionId":207344844,"wgArticleId":3733661,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article à référence souhaitée","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Sciences/Articles liés","Portail:Renaissance/Articles liés","Portail:Époque moderne/Articles liés","Histoire des sciences","Philosophie de la Renaissance","Figure de la Terre","Renaissance"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance","wgRelevantArticleId":3733661,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":9000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1288583","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Sciences et techniques de la Renaissance — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance rootpage-Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Sciences+et+techniques+de+la+Renaissance" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Sciences+et+techniques+de+la+Renaissance" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Sciences+et+techniques+de+la+Renaissance" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Sciences+et+techniques+de+la+Renaissance" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-La_diffusion_du_savoir_par_l'imprimerie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_diffusion_du_savoir_par_l'imprimerie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>La diffusion du savoir par l'imprimerie</span> </div> </a> <ul id="toc-La_diffusion_du_savoir_par_l'imprimerie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_l'imago_mundi_à_l'astronomie." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#De_l'imago_mundi_à_l'astronomie."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>De l'<i>imago mundi</i> à l'astronomie.</span> </div> </a> <ul id="toc-De_l'imago_mundi_à_l'astronomie.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_l'alchimie_à_la_chimie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#De_l'alchimie_à_la_chimie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>De l'alchimie à la chimie</span> </div> </a> <ul id="toc-De_l'alchimie_à_la_chimie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L’émergence_de_la_physiologie_moderne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#L’émergence_de_la_physiologie_moderne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>L’émergence de la physiologie moderne</span> </div> </a> <ul id="toc-L’émergence_de_la_physiologie_moderne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Sciences et techniques de la Renaissance</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 15 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-15" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">15 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%A9" title="تاريخ العلم في عصر النهضة – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تاريخ العلم في عصر النهضة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Science_in_the_Renaissance" title="Science in the Renaissance – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Science in the Renaissance" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Historia_de_la_ciencia_en_el_Renacimiento" title="Historia de la ciencia en el Renacimiento – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Historia de la ciencia en el Renacimiento" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="تاریخ علم در عصر رنسانس – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="تاریخ علم در عصر رنسانس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Znanost_u_renesansi" title="Znanost u renesansi – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Znanost u renesansi" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Historia_del_scientia_in_le_Renascentia" title="Historia del scientia in le Renascentia – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Historia del scientia in le Renascentia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ilmu_pengetahuan_di_Era_Renaisans" title="Ilmu pengetahuan di Era Renaisans – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Ilmu pengetahuan di Era Renaisans" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A5%B4%EB%84%A4%EC%83%81%EC%8A%A4%EC%9D%98_%EA%B3%BC%ED%95%99" title="르네상스의 과학 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="르네상스의 과학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschap_in_de_renaissance" title="Wetenschap in de renaissance – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Wetenschap in de renaissance" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D9%87_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%DA%A9%DB%90_%D8%AF_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="د رنسانس په دوره کې د علم تاریخ – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د رنسانس په دوره کې د علم تاریخ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ci%C3%AAncia_no_Renascimento" title="Ciência no Renascimento – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ciência no Renascimento" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0_%D1%8D%D0%BF%D0%BE%D1%85%D0%B8_%D0%92%D0%BE%D0%B7%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Наука эпохи Возрождения – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Наука эпохи Возрождения" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Nauka_u_renesansi" title="Nauka u renesansi – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Nauka u renesansi" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6nesans%27ta_bilim_tarihi" title="Rönesans'ta bilim tarihi – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Rönesans'ta bilim tarihi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B8_%D0%B2_%D0%B5%D0%BF%D0%BE%D1%85%D1%83_%D0%92%D1%96%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8F" title="Історія науки в епоху Відродження – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Історія науки в епоху Відродження" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1288583#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&oldid=207344844" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&id=207344844&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FSciences_et_techniques_de_la_Renaissance"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FSciences_et_techniques_de_la_Renaissance"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Sciences+et+techniques+de+la+Renaissance"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1288583" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p>Les <b>sciences et techniques de la Renaissance</b> sont des découvertes d'une ampleur considérable dans l'histoire du développement social, culturel et technique de l'<a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Europe médiévale</a>. </p><p>La <a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">Renaissance</a> est la période de l'<a href="/wiki/Histoire_de_l%27Europe" title="Histoire de l'Europe">histoire européenne</a> qui marque la fin du <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a> et le début des <a href="/wiki/Temps_modernes" class="mw-redirect" title="Temps modernes">Temps modernes</a>. Pendant cette période, dans le courant du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle et au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, les pays européens se lancent dans des expéditions maritimes d'envergure mondiale, connues sous le nom de <a href="/wiki/Grandes_d%C3%A9couvertes" title="Grandes découvertes">grandes découvertes</a>. De nombreuses innovations sont popularisées, comme la <a href="/wiki/Boussole" title="Boussole">boussole</a> ou le <a href="/wiki/Sextant" title="Sextant">sextant</a> ; la <a href="/wiki/Cartographie" title="Cartographie">cartographie</a> et la médecine se développent, grâce notamment au courant <a href="/wiki/Humanisme" title="Humanisme">humaniste</a>. Selon l'historien anglais <a href="/wiki/John_Hale" title="John Hale">John Hale</a>, c'est à cette époque que le mot "Europe" entre dans le langage courant et est doté d'un cadre de référence solidement appuyé sur des <a href="/wiki/Carte_g%C3%A9ographique" title="Carte géographique">cartes</a> et d'un ensemble d'images affirmant son <a href="/wiki/Identit%C3%A9_(sciences_sociales)" title="Identité (sciences sociales)">identité</a> visuelle et culturelle<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr> souhaitée]</a></sup>. La <a href="/wiki/Science" title="Science">science</a> comme discipline de la connaissance acquiert ainsi son autonomie et ses premiers grands systèmes théoriques. Cette période est abondante en descriptions, inventions, applications et en représentations du monde, qu'il importe de décomposer afin de rendre une image fidèle de cette phase historique. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_diffusion_du_savoir_par_l'imprimerie"><span id="La_diffusion_du_savoir_par_l.27imprimerie"></span>La diffusion du savoir par l'imprimerie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : La diffusion du savoir par l'imprimerie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : La diffusion du savoir par l'imprimerie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Tito_Lessi_-_Galileo_and_Viviani.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Tito_Lessi_-_Galileo_and_Viviani.jpg/250px-Tito_Lessi_-_Galileo_and_Viviani.jpg" decoding="async" width="220" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Tito_Lessi_-_Galileo_and_Viviani.jpg/330px-Tito_Lessi_-_Galileo_and_Viviani.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Tito_Lessi_-_Galileo_and_Viviani.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="322" /></a><figcaption><i>Galileo et Viviani</i>, par <a href="/wiki/Tito_Lessi" title="Tito Lessi">Tito Lessi</a> (1892).</figcaption></figure> <p>Le domaine des techniques progresse considérablement, grâce à l’invention de l’<a href="/wiki/Imprimerie" title="Imprimerie">imprimerie</a> par <a href="/wiki/Johannes_Gutenberg" title="Johannes Gutenberg">Gutenberg</a> au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, invention qui bouleverse la transmission du savoir. Le nombre de livres publiés devient ainsi exponentiel, la <a href="/wiki/%C3%89cole" title="École">scolarisation</a> de masse est possible. Par ailleurs, les savants peuvent débattre par l'intermédiaire des comptes-rendus de leurs expérimentations. La science devient ainsi une <a href="/wiki/Communaut%C3%A9_scientifique" title="Communauté scientifique">communauté de savants</a>. </p><p>La Renaissance permet, pour les <a href="/wiki/Sciences_de_la_mati%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Sciences de la matière">disciplines scientifiques de la matière</a>, la création de <a href="/wiki/Discipline_scientifique" title="Discipline scientifique">disciplines</a> et d'<a href="/wiki/%C3%89pist%C3%A9mologie" title="Épistémologie">épistémologies</a> distinctes mais réunies par la <a href="/wiki/Scientificit%C3%A9" title="Scientificité">scientificité</a>, elle-même permise par les <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématiques</a>, car, selon l'expression de <a href="/wiki/Pascal_Brioist" title="Pascal Brioist">Pascal Brioist</a> : <span class="citation">« la mathématisation d’une pratique conduit à lui donner le titre spécifique de science »</span><sup id="cite_ref-Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_l'imago_mundi_à_l'astronomie."><span id="De_l.27imago_mundi_.C3.A0_l.27astronomie."></span>De l'<i>imago mundi</i> à l'astronomie.</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : De l'imago mundi à l'astronomie." class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : De l'imago mundi à l'astronomie."><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg/250px-Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg/330px-Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg/500px-Jan_Matejko-Astronomer_Copernicus-Conversation_with_God.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="2877" /></a><figcaption>Portrait de Copernic par <a href="/wiki/Jan_Matejko" title="Jan Matejko">Jan Matejko</a> : <i><a href="/wiki/L%27Astronome_Copernic_ou_Conversations_avec_Dieu" title="L'Astronome Copernic ou Conversations avec Dieu">Conversation avec Dieu</a></i>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/R%C3%A9volution_copernicienne" title="Révolution copernicienne">Révolution copernicienne</a>.</div></div> <p>Directement permise par les mathématiques du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, l'<a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">astronomie</a> s'émancipe de l'<a href="/wiki/Astrologie" title="Astrologie">astrologie</a>. La résolution d’<a href="/wiki/%C3%89quation_cubique" title="Équation cubique">équations du troisième degré</a> permet ainsi à <a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Johannes Kepler</a> de calculer un lever de Terre sur la Lune. </p><p>L'astronome <a href="/wiki/Nicolas_Copernic" title="Nicolas Copernic">Nicolas Copernic</a> expose sa <a href="/wiki/H%C3%A9liocentrisme" title="Héliocentrisme">théorie héliocentrique</a> en <time>1543</time> dans <i><a href="/wiki/Des_r%C3%A9volutions_des_sph%C3%A8res_c%C3%A9lestes" title="Des révolutions des sphères célestes">De revolutionibus orbium coelestium</a></i> (<i>Des révolutions des sphères célestes</i>). L'ouvrage est tiré à mille exemplaires mais ne cause qu'un débat modeste à l'époque : il n'est alors d'aucune utilité pour les astronomes, qui cherchent avant tout à calculer les <a href="/wiki/%C3%89ph%C3%A9m%C3%A9ride_(astronomie)" title="Éphéméride (astronomie)">éphémérides</a> et dresser des <a href="/wiki/Astrologie_populaire" title="Astrologie populaire">horoscopes</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le livre n'a que trois éditions entre <time>1543</time> et <time>1617</time>, bien que des résumés de la théorie héliocentrique circulent et qu'elle soit débattue dans les universités. À celle de <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Salamanque" title="Université de Salamanque">Salamanque</a>, les nouveaux statuts de <time>1561</time> mentionnent Copernic parmi les auteurs qu'on peut utiliser pour l'étude de l'astronomie<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <span class="need_ref" title="Une source est souhaitée pour ce passage (demandé le 1 mai 2023)." style="cursor:help;">Au bout du compte, cette découverte n'a que peu d'impacts sur la vie quotidienne des hommes de la Renaissance</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr> souhaitée]</a></sup>. </p><p>La science moderne ne sera véritablement affectée que plus tard, avec les découvertes astronomiques de <a href="/wiki/Tycho_Brahe" title="Tycho Brahe">Tycho Brahe</a> et surtout de <a href="/wiki/Galil%C3%A9e_(savant)" title="Galilée (savant)">Galilée</a>. Celui-ci, au début du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, utilise la <a href="/wiki/Longue-vue" title="Longue-vue">lunette d'approche</a> pour faire des observations astronomiques, créant la <a href="/wiki/Lunette_astronomique" title="Lunette astronomique">lunette astronomique</a>, et dresse les premières cartographies des astres du <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_solaire" title="Système solaire">système solaire</a>. Ainsi, avec Copernic et Galilée, la conception européenne du monde passe du <a href="/wiki/G%C3%A9ocentrisme" title="Géocentrisme">géocentrisme</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (la Terre est au centre de l'Univers) à l'<a href="/wiki/H%C3%A9liocentrisme" title="Héliocentrisme">héliocentrisme</a> (la Terre tourne autour du Soleil), d'un <span class="citation">« monde clos à un monde infini »</span> selon l'expression d'<a href="/wiki/Alexandre_Koyr%C3%A9" title="Alexandre Koyré">Alexandre Koyré</a><sup id="cite_ref-Alexandre_Koyré1988_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Alexandre_Koyré1988-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Nous ne sommes alors plus dans la Renaissance, mais dans la Révolution scientifique du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle : <a href="/wiki/Galil%C3%A9e_(savant)" title="Galilée (savant)">Galilée</a> est, autant que son contemporain <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">Descartes</a>, en rupture avec la tradition en abandonnant la philosophie naturelle d'<a href="/wiki/Aristote" title="Aristote">Aristote</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_l'alchimie_à_la_chimie"><span id="De_l.27alchimie_.C3.A0_la_chimie"></span>De l'alchimie à la chimie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : De l'alchimie à la chimie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : De l'alchimie à la chimie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Alchimie#La_renaissance" title="Alchimie">Alchimie#La renaissance</a>.</div></div> <p>Science <a href="/wiki/%C3%89sot%C3%A9risme" title="Ésotérisme">ésotérique</a> depuis l'Antiquité, l'<a href="/wiki/Alchimie" title="Alchimie">alchimie</a> donne naissance, à la Renaissance, à la <a href="/wiki/Chimie" title="Chimie">chimie</a> moderne, même si c'est surtout au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, avec <a href="/wiki/Antoine_Lavoisier" title="Antoine Lavoisier">Lavoisier</a>, que le divorce sera effectif. En proposant un classement par propriétés des éléments, l'alchimie aboutit à une connaissance d'abord intuitive puis expérimentale de la matière. De nombreux philosophes et savants sont ainsi à l'origine des alchimistes, tels <a href="/wiki/Francis_Bacon_(philosophe)" title="Francis Bacon (philosophe)">Francis Bacon</a> ou <a href="/wiki/Pierre_Gassendi" title="Pierre Gassendi">Pierre Gassendi</a>, et même plus tard <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a>. La vision <a href="/wiki/Atomisme" title="Atomisme">atomiste</a> de l'alchimie va ainsi se voir confirmer par les premières lois physico-chimiques, avec <a href="/wiki/Nicolas_L%C3%A9mery" title="Nicolas Lémery">Nicolas Lémery</a> (1645-1715) qui publie le <a href="/wiki/Cours_de_chymie" title="Cours de chymie">premier traité de chimie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="L’émergence_de_la_physiologie_moderne"><span id="L.E2.80.99.C3.A9mergence_de_la_physiologie_moderne"></span>L’émergence de la physiologie moderne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : L’émergence de la physiologie moderne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : L’émergence de la physiologie moderne"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Histoire_de_la_biologie#Renaissance" title="Histoire de la biologie">Histoire de la biologie, § La renaissance</a>.</div></div> <p>Les découvertes médicales et les progrès effectués dans la connaissance de l’<a href="/wiki/Anatomie" title="Anatomie">anatomie</a>, en particulier après la première traduction de nombreuses œuvres antiques d’<a href="/wiki/Hippocrate" title="Hippocrate">Hippocrate</a> et de <a href="/wiki/Claude_Galien" title="Claude Galien">Galien</a> aux <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles, permettent des avancées en matière d'<a href="/wiki/Hygi%C3%A8ne" title="Hygiène">hygiène</a> et de lutte contre la mortalité. <a href="/wiki/Andr%C3%A9_V%C3%A9sale" title="André Vésale">André Vésale</a> pose ainsi les bases de l'anatomie moderne alors que le fonctionnement de la circulation sanguine est découvert par <a href="/wiki/Michel_Servet" title="Michel Servet">Michel Servet</a> et que les premières <a href="/wiki/Ligature_(m%C3%A9decine)" title="Ligature (médecine)">ligatures</a> des <a href="/wiki/Art%C3%A8re" title="Artère">artères</a> sont réalisées par <a href="/wiki/Ambroise_Par%C3%A9" title="Ambroise Paré">Ambroise Paré</a> et <span class="need_ref" title="Ce passage devrait préciser la personne ou l'organisation qui fait cette affirmation (demandé le 1 mai 2023)." style="cursor:help;">Misha Balabushkin</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Qui" title="Aide:Qui">[Qui ?]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007_1-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Évelyne_BarbinÉvelyne_Barbin2007">Évelyne Barbin et Évelyne Barbin 2007</a>. </span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Georges_Gusdorf" title="Georges Gusdorf">Georges Gusdorf</a>, « la Révolution galiléenne », in <i>Encyclopeadia universalis</i>, t. VII, 1968, p.444</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Peter_Burke_(historien)" title="Peter Burke (historien)">Peter Burke</a>, <i>La Renaissance européenne</i>, Seuil, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="/wiki/Points_histoire" title="Points histoire">Points histoire</a> », 2000, p. 160-161</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">Conception qui pose que le Soleil et les autres astres tournent autour de la Terre, venant de <a href="/wiki/Ptol%C3%A9m%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Ptolémée">Ptolémée</a>, et avant lui d'<a href="/wiki/Aristote" title="Aristote">Aristote</a>, référence astronomique en Occident.</span> </li> <li id="cite_note-Alexandre_Koyré1988-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Alexandre_Koyré1988_5-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Alexandre_Koyré1988">Alexandre Koyré 1988</a>. </span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Peter_Burke_(historien)" title="Peter Burke (historien)">Peter Burke</a>, <i>La Renaissance européenne</i>, Seuil, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="/wiki/Points_histoire" title="Points histoire">Points histoire</a> », 2000, p. 272</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_des_sciences" title="Histoire des sciences">Histoire des sciences</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_des_techniques" title="Histoire des techniques">Histoire des techniques</a></li> <li><a href="/wiki/Humanisme" title="Humanisme">Humanisme</a></li> <li><a href="/wiki/Humanisme_de_la_Renaissance" title="Humanisme de la Renaissance">Humanisme de la Renaissance</a></li> <li><a href="/wiki/Progr%C3%A8s" title="Progrès">Progrès</a></li> <li><a href="/wiki/Progr%C3%A8s_technique" title="Progrès technique">Progrès technique</a></li> <li><a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">Renaissance</a></li> <li><a href="/wiki/Renaissance_artistique" class="mw-redirect" title="Renaissance artistique">Renaissance artistique</a></li> <li><a href="/wiki/Science" title="Science">Science</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="Barbin2007"><span class="ouvrage" id="Évelyne_Barbin2007"><a href="/wiki/%C3%89velyne_Barbin" title="Évelyne Barbin">Évelyne <span class="nom_auteur">Barbin</span></a> (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>) <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, <cite class="italique">Arts et sciences à la Renaissance</cite>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Ellipses" title="Éditions Ellipses">Ellipses</a>, <time>2007</time>, 318 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7298-3676-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7298-3676-4"><span class="nowrap">978-2-7298-3676-4</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/300181361">300181361</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Arts+et+sciences+%C3%A0+la+Renaissance&rft.place=Paris&rft.pub=Ellipses&rft.aulast=Barbin&rft.aufirst=%C3%89velyne&rft.date=2007&rft.tpages=318&rft.isbn=978-2-7298-3676-4&rft_id=info%3Aoclcnum%2F300181361&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ASciences+et+techniques+de+la+Renaissance"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Koyré1988"><span class="ouvrage" id="Alexandre_Koyré1988"><a href="/wiki/Alexandre_Koyr%C3%A9" title="Alexandre Koyré">Alexandre <span class="nom_auteur">Koyré</span></a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais par Raissa Tarr), <cite class="italique">Du monde clos à l'univers infini</cite> [« <span class="lang-en" lang="en">From the closed world to the infinite universe</span> »], Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Gallimard" title="Éditions Gallimard">Gallimard</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Tel » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 129), <time>1988</time>, 349 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-07-071278-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-07-071278-6"><span class="nowrap">978-2-07-071278-6</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/974842525">974842525</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Du+monde+clos+%C3%A0+l%27univers+infini&rft.place=Paris&rft.pub=Gallimard&rft.aulast=Koyr%C3%A9&rft.aufirst=Alexandre&rft.date=1988&rft.tpages=349&rft.isbn=978-2-07-071278-6&rft_id=info%3Aoclcnum%2F974842525&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ASciences+et+techniques+de+la+Renaissance"></span></span></span></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Histoire" title="Portail de l’histoire"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/27px-P_history.svg.png" decoding="async" width="27" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/40px-P_history.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/53px-P_history.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Histoire" title="Portail:Histoire">Portail de l’histoire</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Sciences" title="Portail des sciences"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Circle-icons-genius.svg/24px-Circle-icons-genius.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Circle-icons-genius.svg/36px-Circle-icons-genius.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Circle-icons-genius.svg/48px-Circle-icons-genius.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Sciences" title="Portail:Sciences">Portail des sciences</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Renaissance" title="Portail de la Renaissance"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Leonardo_self.jpg/15px-Leonardo_self.jpg" decoding="async" width="15" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Leonardo_self.jpg/23px-Leonardo_self.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Leonardo_self.jpg/30px-Leonardo_self.jpg 2x" data-file-width="420" data-file-height="659" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Renaissance" title="Portail:Renaissance">Portail de la Renaissance</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐8559bb54cb‐l2cct Cached time: 20250326181132 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.165 seconds Real time usage: 0.247 seconds Preprocessor visited node count: 2390/1000000 Post‐expand include size: 22880/2097152 bytes Template argument size: 2650/2097152 bytes Highest expansion depth: 14/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 2888/5000000 bytes Lua time usage: 0.058/10.000 seconds Lua memory usage: 3324145/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 205.783 1 -total 26.55% 54.645 1 Modèle:Portail 19.51% 40.138 2 Modèle:Ouvrage 12.10% 24.899 1 Modèle:Catégorisation_badges 10.71% 22.031 3 Modèle:Article_détaillé 9.95% 20.468 2 Modèle:Référence_souhaitée 9.70% 19.965 3 Modèle:Méta_bandeau_de_section 9.32% 19.183 3 Modèle:Fix 8.60% 17.688 1 Modèle:Suivi_des_biographies 6.80% 13.999 4 Modèle:Date- --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:3733661:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250326181132 and revision id 207344844. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&oldid=207344844">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&oldid=207344844</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_des_sciences" title="Catégorie:Histoire des sciences">Histoire des sciences</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Philosophie_de_la_Renaissance" title="Catégorie:Philosophie de la Renaissance">Philosophie de la Renaissance</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Figure_de_la_Terre" title="Catégorie:Figure de la Terre">Figure de la Terre</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Renaissance" title="Catégorie:Renaissance">Renaissance</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_souhait%C3%A9e" title="Catégorie:Article à référence souhaitée">Article à référence souhaitée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences/Articles liés">Portail:Sciences/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Renaissance/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Renaissance/Articles liés">Portail:Renaissance/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_moderne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque moderne/Articles liés">Portail:Époque moderne/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 28 août 2023 à 19:51.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance" title="Spécial:Citer/Sciences et techniques de la Renaissance">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Sciences et techniques de la Renaissance</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>15 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-585dc88b6-pws5s","wgBackendResponseTime":143,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.165","walltime":"0.247","ppvisitednodes":{"value":2390,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":22880,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2650,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":2888,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 205.783 1 -total"," 26.55% 54.645 1 Modèle:Portail"," 19.51% 40.138 2 Modèle:Ouvrage"," 12.10% 24.899 1 Modèle:Catégorisation_badges"," 10.71% 22.031 3 Modèle:Article_détaillé"," 9.95% 20.468 2 Modèle:Référence_souhaitée"," 9.70% 19.965 3 Modèle:Méta_bandeau_de_section"," 9.32% 19.183 3 Modèle:Fix"," 8.60% 17.688 1 Modèle:Suivi_des_biographies"," 6.80% 13.999 4 Modèle:Date-"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.058","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3324145,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-8559bb54cb-l2cct","timestamp":"20250326181132","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Sciences et techniques de la Renaissance","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Sciences_et_techniques_de_la_Renaissance","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1288583","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1288583","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-03-22T10:24:04Z","dateModified":"2023-08-28T18:51:21Z"}</script> </body> </html>