CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>یهودیت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"7d8347f6-8911-4a12-8d27-79c8c4390b1d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"یهودیت","wgTitle":"یهودیت","wgCurRevisionId":40545209,"wgRevisionId":40545209,"wgArticleId":51888,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","خطاهای CS1: نوشته اضافه: volume","نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","CS1: مقدار volume طولانی","یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی", "صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان","مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری","مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود","نوشتارهای دارای آوایش غیر استاندارد","همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع","صفحه‌هایی که از الگوهای Lang-xx استفاده می‌کنند","پیوند رده انبار در ویکی‌داده است","یهودیت","ادیان توحیدی","دین‌ها در اسرائیل و یهودیه باستان","دین‌های ابراهیمی","دین‌های قبیله‌ای","موسی"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"یهودیت","wgRelevantArticleId":51888,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"], "wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9268","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist", "ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.3"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Judaica.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1359"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Judaica.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="906"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="725"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="یهودیت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-یهودیت rootpage-یهودیت skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-واژه‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>واژه‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اعتقادات_و_فلسفه_یهود" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اعتقادات_و_فلسفه_یهود"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>اعتقادات و فلسفه یهود</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اعتقادات_و_فلسفه_یهود-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اعتقادات و فلسفه یهود</span> </button> <ul id="toc-اعتقادات_و_فلسفه_یهود-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ذات_انسان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ذات_انسان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>ذات انسان</span> </div> </a> <ul id="toc-ذات_انسان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اصول_دین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اصول_دین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>اصول دین</span> </div> </a> <ul id="toc-اصول_دین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-هلاخا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#هلاخا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۳</span> <span>هلاخا</span> </div> </a> <ul id="toc-هلاخا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ده_فرمان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ده_فرمان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۴</span> <span>ده فرمان</span> </div> </a> <ul id="toc-ده_فرمان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قوانین_هفتگانه_نوح" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قوانین_هفتگانه_نوح"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۵</span> <span>قوانین هفتگانه نوح</span> </div> </a> <ul id="toc-قوانین_هفتگانه_نوح-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آخرت_و_زندگی_بعد_از_مرگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آخرت_و_زندگی_بعد_از_مرگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶</span> <span>آخرت و زندگی بعد از مرگ</span> </div> </a> <ul id="toc-آخرت_و_زندگی_بعد_از_مرگ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ_یهودیت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ_یهودیت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>تاریخ یهودیت</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخ_یهودیت-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخ یهودیت</span> </button> <ul id="toc-تاریخ_یهودیت-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-از_ظهور_اسرائیل_باستان_تا_سال_۵۸۶_ق.م." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#از_ظهور_اسرائیل_باستان_تا_سال_۵۸۶_ق.م."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>از ظهور اسرائیل باستان تا سال ۵۸۶ ق.م.</span> </div> </a> <ul id="toc-از_ظهور_اسرائیل_باستان_تا_سال_۵۸۶_ق.م.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دورهٔ_معبد_دوم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دورهٔ_معبد_دوم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>دورهٔ معبد دوم</span> </div> </a> <ul id="toc-دورهٔ_معبد_دوم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ظهور_یهودیت_ربانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ظهور_یهودیت_ربانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۳</span> <span>ظهور یهودیت ربانی</span> </div> </a> <ul id="toc-ظهور_یهودیت_ربانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حسیدیّت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#حسیدیّت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۴</span> <span>حسیدیّت</span> </div> </a> <ul id="toc-حسیدیّت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ_قرن_بیستم_و_هولوکاست" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ_قرن_بیستم_و_هولوکاست"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۵</span> <span>تاریخ قرن بیستم و هولوکاست</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخ_قرن_بیستم_و_هولوکاست-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-مسیح" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مسیح"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>مسیح</span> </div> </a> <ul id="toc-مسیح-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اخلاق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اخلاق"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>اخلاق</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اخلاق-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اخلاق</span> </button> <ul id="toc-اخلاق-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تیکون_عولم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تیکون_عولم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>تیکون عولم</span> </div> </a> <ul id="toc-تیکون_عولم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-۶۱۳_میتزووت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#۶۱۳_میتزووت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۲</span> <span>۶۱۳ میتزووت</span> </div> </a> <ul id="toc-۶۱۳_میتزووت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حسید" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#حسید"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۳</span> <span>حسید</span> </div> </a> <ul id="toc-حسید-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-کتاب‌های_مذهبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#کتاب‌های_مذهبی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>کتاب‌های مذهبی</span> </div> </a> <ul id="toc-کتاب‌های_مذهبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-هویت_یهودی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#هویت_یهودی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>هویت یهودی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-هویت_یهودی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های هویت یهودی</span> </button> <ul id="toc-هویت_یهودی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-قوم_یهود" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قوم_یهود"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>قوم یهود</span> </div> </a> <ul id="toc-قوم_یهود-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-مفهوم_قوم_برگزیده" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#مفهوم_قوم_برگزیده"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱.۱</span> <span>مفهوم قوم برگزیده</span> </div> </a> <ul id="toc-مفهوم_قوم_برگزیده-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ملاک_یهودی_بودن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ملاک_یهودی_بودن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲</span> <span>ملاک یهودی بودن</span> </div> </a> <ul id="toc-ملاک_یهودی_بودن-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-گرویدن_به_یهودیت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#گرویدن_به_یهودیت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲.۱</span> <span>گرویدن به یهودیت</span> </div> </a> <ul id="toc-گرویدن_به_یهودیت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آنوسیم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#آنوسیم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲.۲</span> <span>آنوسیم</span> </div> </a> <ul id="toc-آنوسیم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جمعیت_یهودیان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جمعیت_یهودیان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۳</span> <span>جمعیت یهودیان</span> </div> </a> <ul id="toc-جمعیت_یهودیان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تقسیمات_سنتی_و_نژادی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تقسیمات_سنتی_و_نژادی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۴</span> <span>تقسیمات سنتی و نژادی</span> </div> </a> <ul id="toc-تقسیمات_سنتی_و_نژادی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زبان‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زبان‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۵</span> <span>زبان‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-زبان‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-الفبای_عبری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#الفبای_عبری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۵.۱</span> <span>الفبای عبری</span> </div> </a> <ul id="toc-الفبای_عبری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نمازها_و_دعاها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نمازها_و_دعاها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>نمازها و دعاها</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-نمازها_و_دعاها-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های نمازها و دعاها</span> </button> <ul id="toc-نمازها_و_دعاها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-لباس‌های_مذهبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#لباس‌های_مذهبی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۱</span> <span>لباس‌های مذهبی</span> </div> </a> <ul id="toc-لباس‌های_مذهبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نمازها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نمازها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۲</span> <span>نمازها</span> </div> </a> <ul id="toc-نمازها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اعیاد_و_مناسبت‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اعیاد_و_مناسبت‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>اعیاد و مناسبت‌ها</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اعیاد_و_مناسبت‌ها-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اعیاد و مناسبت‌ها</span> </button> <ul id="toc-اعیاد_و_مناسبت‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-شبات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شبات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۱</span> <span>شبات</span> </div> </a> <ul id="toc-شبات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-زندگی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#زندگی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>زندگی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-زندگی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های زندگی</span> </button> <ul id="toc-زندگی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-چرخه_زندگی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#چرخه_زندگی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۱</span> <span>چرخه زندگی</span> </div> </a> <ul id="toc-چرخه_زندگی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کشروت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#کشروت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۲</span> <span>کشروت</span> </div> </a> <ul id="toc-کشروت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-صنیوت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#صنیوت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰.۳</span> <span>صنیوت</span> </div> </a> <ul id="toc-صنیوت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اماکن_مقدس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اماکن_مقدس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>اماکن مقدس</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اماکن_مقدس-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اماکن مقدس</span> </button> <ul id="toc-اماکن_مقدس-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-بیت_همیقداش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بیت_همیقداش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۱</span> <span>بیت همیقداش</span> </div> </a> <ul id="toc-بیت_همیقداش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سنهدرین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سنهدرین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۲</span> <span>سنهدرین</span> </div> </a> <ul id="toc-سنهدرین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کنیسه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#کنیسه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۳</span> <span>کنیسه</span> </div> </a> <ul id="toc-کنیسه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-میکوه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#میکوه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۴</span> <span>میکوه</span> </div> </a> <ul id="toc-میکوه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سوکا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سوکا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۵</span> <span>سوکا</span> </div> </a> <ul id="toc-سوکا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زیارتگاه‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زیارتگاه‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۶</span> <span>زیارتگاه‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-زیارتگاه‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شهرهای_مقدس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شهرهای_مقدس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۷</span> <span>شهرهای مقدس</span> </div> </a> <ul id="toc-شهرهای_مقدس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روحانیون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#روحانیون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱.۸</span> <span>روحانیون</span> </div> </a> <ul id="toc-روحانیون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-تقسیمات_مذهبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تقسیمات_مذهبی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>تقسیمات مذهبی</span> </div> </a> <ul id="toc-تقسیمات_مذهبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عرفان_و_کابالا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#عرفان_و_کابالا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>عرفان و کابالا</span> </div> </a> <ul id="toc-عرفان_و_کابالا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-یهودیان_ایران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#یهودیان_ایران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>یهودیان ایران</span> </div> </a> <ul id="toc-یهودیان_ایران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-یهودستیزی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#یهودستیزی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>یهودستیزی</span> </div> </a> <ul id="toc-یهودستیزی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مطالعهٔ_تورات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مطالعهٔ_تورات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>مطالعهٔ تورات</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-مطالعهٔ_تورات-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های مطالعهٔ تورات</span> </button> <ul id="toc-مطالعهٔ_تورات-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-سمبل‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سمبل‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶.۱</span> <span>سمبل‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-سمبل‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-فرقه‌های_خارجی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#فرقه‌های_خارجی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶.۲</span> <span>فرقه‌های خارجی</span> </div> </a> <ul id="toc-فرقه‌های_خارجی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نقد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نقد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۷</span> <span>نقد</span> </div> </a> <ul id="toc-نقد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۸</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۹</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۰</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">یهودیت</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۲۱۵ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-215" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۲۱۵ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Yahudi" title="Yahudi–آچئی" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Yahudi" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="آچئی" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%83%D1%80%D1%82" title="Джурт–آدیجیایی" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Джурт" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="آدیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Judaïsme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Judentum" title="Judentum–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Judentum" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8B%AD%E1%88%81%E1%8B%B5%E1%8A%93" title="አይሁድና–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="አይሁድና" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Chuda%C3%ADsmo" title="Chudaísmo–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Chudaísmo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%82%E0%A4%A6%E0%A5%80_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="यहूदी धर्म–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="यहूदी धर्म" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="اليهودية–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="اليهودية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9D%DC%97%DC%98%DC%95%DC%9D%DC%98%DC%AC%DC%90" title="ܝܗܘܕܝܘܬܐ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܝܗܘܕܝܘܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="يهودية–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="يهودية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%87" title="يهوديه–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يهوديه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%80_%E0%A6%A7%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ইহুদী ধৰ্ম–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="ইহুদী ধৰ্ম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Xuda%C3%ADsmu" title="Xudaísmu–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Xudaísmu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0udaizm" title="İudaizm–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="İudaizm" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="یهودیلیک–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یهودیلیک" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D3%99%D2%BB%D2%AF%D0%B4%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%BA" title="Йәһүдилек–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йәһүдилек" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Agama_Yahudi" title="Agama Yahudi–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Agama Yahudi" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Judndum" title="Judndum–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Judndum" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Joda%C4%97zmos" title="Jodaėzmos–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Jodaėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Hudaismo" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%9E%D0%B4%D0%B0%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Іўдаізм–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Іўдаізм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B4%D0%B0%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Юдаізм–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Юдаізм" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Yahudi_(agama)" title="Yahudi (agama)–Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Yahudi (agama)" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Юдаизъм–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Юдаизъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%82%E0%A4%A6%E0%A5%80_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="यहूदी धर्म–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="यहूदी धर्म" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Agama_Yahudi" title="Agama Yahudi–بانجاری" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Agama Yahudi" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="بانجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%BB%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%82%8F" title="စျူးဘာႏသာႏ–Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="စျူးဘာႏသာႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ইহুদি ধর্ম–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ইহুদি ধর্ম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%B2%E0%BD%A0%E0%BD%B4%E0%BC%8B%E0%BD%90%E0%BD%A0%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BC%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ཡིའུ་ཐའེ་ཆོས་ལུགས།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡིའུ་ཐའེ་ཆོས་ལུགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Yuzevegezh" title="Yuzevegezh–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Yuzevegezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Judaizam" title="Judaizam–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Judaizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Jahudi" title="Jahudi–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Jahudi" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Judaisme" title="Judaisme–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Judaisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/I%C3%B9-t%C3%A1i-g%C3%A1u" title="Iù-tái-gáu–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Iù-tái-gáu" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%83%D1%8C%D0%B3%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0" title="Жуьгталла–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Жуьгталла" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Hudaismo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%88%D9%84%DB%95%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%95%D8%AA%DB%8C" title="جوولەکایەتی–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جوولەکایەتی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Ghjudaisimu" title="Ghjudaisimu–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Ghjudaisimu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Yeudilik" title="Yeudilik–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Yeudilik" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Judaismus" title="Judaismus–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Judaismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Iddewiaeth" title="Iddewiaeth–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Iddewiaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8dedom" title="Jødedom–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Jødedom" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Judentum" title="Judentum–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Judentum" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/C%C4%B1hudiye" title="Cıhudiye–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Cıhudiye" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%94%DE%A6%DE%80%DE%AB%DE%8B%DE%A9%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0" title="ޔަހޫދީދީން–دیوهی" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ޔަހޫދީދީން" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="دیوهی" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B1%CF%8A%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Ιουδαϊσμός–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιουδαϊσμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Judaism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Judismo" title="Judismo–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Judismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%ADsmo" title="Judaísmo–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Judaísmo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Judaism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Judaismo" title="Judaismo–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Judaismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%ADsmu" title="Judaísmu–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Judaísmu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Yahudanci" title="Yahudanci–فولانی" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Yahudanci" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="فولانی" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Juutalaisuus" title="Juutalaisuus–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Juutalaisuus" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Judaism" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8dad%C3%B3mur" title="Jødadómur–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Jødadómur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Judaïsme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Jud%C3%A2ismo" title="Judâismo–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Judâismo" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Juudendoom" title="Juudendoom–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Juudendoom" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Ebraisim" title="Ebraisim–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Ebraisim" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Joadedom" title="Joadedom–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Joadedom" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Gi%C3%BAdachas" title="An Giúdachas–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Giúdachas" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Joudayism" title="Joudayism–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Joudayism" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/I%C3%B9dhachd" title="Iùdhachd–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Iùdhachd" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Xuda%C3%ADsmo" title="Xudaísmo–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Xudaísmo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Hud%C3%ADo_jerovia" title="Hudío jerovia–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Hudío jerovia" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AF%E0%AA%B9%E0%AB%82%E0%AA%A6%E0%AB%80_%E0%AA%A7%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE" title="યહૂદી ધર્મ–گجراتی" lang="gu" hreflang="gu" data-title="યહૂદી ધર્મ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="گجراتی" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Ewaghys" title="Yn Ewaghys–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Ewaghys" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Yahudanci" title="Yahudanci–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Yahudanci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%B9-thai-kau" title="Yù-thai-kau–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yù-thai-kau" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Ho%27omana_Iukaio" title="Ho'omana Iukaio–هاوایی" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Ho'omana Iukaio" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="هاوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%94%D7%93%D7%95%D7%AA" title="יהדות–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="יהדות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%82%E0%A4%A6%E0%A5%80_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="यहूदी धर्म–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="यहूदी धर्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Yahudi" title="Yahudi–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Yahudi" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Judaizam" title="Judaizam–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Judaizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Jidayis" title="Jidayis–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Jidayis" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Zsid%C3%B3_vall%C3%A1s" title="Zsidó vallás–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Zsidó vallás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հուդայականություն–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հուդայականություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Judaismo" title="Judaismo–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Judaismo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Pengarap_Judah" title="Pengarap Judah–ایبانی" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Pengarap Judah" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ایبانی" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Yudaisme" title="Yudaisme–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Yudaisme" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Judeisme" title="Judeisme–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Judeisme" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–ایگبویی" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Judaism" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="ایگبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Hudaismo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%83%D0%B3%D1%82%D0%B8%D0%B9_%D0%B4%D0%B8" title="Жугтий ди–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Жугтий ди" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Judaismo" title="Judaismo–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Judaismo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Gy%C3%B0ingd%C3%B3mur" title="Gyðingdómur–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Gyðingdómur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ebraismo" title="Ebraismo–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Ebraismo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A6%E3%83%80%E3%83%A4%E6%95%99" title="ユダヤ教–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ユダヤ教" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Juudizim" title="Juudizim–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Juudizim" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Agama_Yahudi" title="Agama Yahudi–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Agama Yahudi" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="იუდაიზმი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იუდაიზმი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tudayt" title="Tudayt–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tudayt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Yuudaayism" title="Yuudaayism–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Yuudaayism" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Khwiyahuda" title="Khwiyahuda–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Khwiyahuda" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%BB%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BB%D1%96%D0%BA" title="Яһудилік–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Яһудилік" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://kl.wikipedia.org/wiki/Juutit" title="Juutit–گرینلندی" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Juutit" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="گرینلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Kalaallisut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B2%B9%E0%B3%82%E0%B2%A6%E0%B2%BF_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9C%A0%EB%8C%80%EA%B5%90" title="유대교–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="유대교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%B9%D0%BB%D0%B8%D0%BA" title="Иудейлик–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Иудейлик" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%97%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یہوٗدیت–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="یہوٗدیت" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/J%C3%BCddedom" title="Jüddedom–کولش" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Jüddedom" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="کولش" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Cih%C3%BBt%C3%AE" title="Cihûtî–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Cihûtî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Yedhoweth" title="Yedhoweth–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Yedhoweth" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Religio_Iudaica" title="Religio Iudaica–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Religio Iudaica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Djudaismo" title="Djudaismo–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Djudaismo" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Juddentum" title="Juddentum–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Juddentum" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%83%D0%B3%D1%8C%D1%83%D1%82%D3%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="ЖугьутӀнал дин–Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="ЖугьутӀнал дин" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Iudisme" title="Iudisme–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Iudisme" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Joededom" title="Joededom–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Joededom" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Ebraiximo" title="Ebraiximo–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Ebraiximo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Iudaism" title="Iudaism–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Iudaism" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Judaism" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Boy%C3%BAda" title="Boyúda–لینگالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Boyúda" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="لینگالا" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BB%9C%E0%BA%B2%E0%BA%8A%E0%BA%B9%E0%BA%94%E0%BA%B2" title="ສາສະໜາຊູດາ–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສາສະໜາຊູດາ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Judaizmas" title="Judaizmas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Judaizmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/J%C5%ABdaisms" title="Jūdaisms–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jūdaisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Иудаизмась–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Иудаизмась" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Jodaisma" title="Jodaisma–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Jodaisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Agamo_Yahudi" title="Agamo Yahudi–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Agamo Yahudi" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Јудаизам–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јудаизам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B4%B9%E0%B5%82%E0%B4%A6%E0%B4%AE%E0%B4%A4%E0%B4%82" title="യഹൂദമതം–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യഹൂദമതം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%96%EA%AF%A8%EA%AF%97%EA%AF%A5%EA%AF%8F%EA%AF%81%EA%AF%9D" title="ꯖꯨꯗꯥꯏꯁꯝ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯖꯨꯗꯥꯏꯁꯝ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ज्यू धर्म–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="ज्यू धर्म" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Agama_Yahudi" title="Agama Yahudi–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Agama Yahudi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/%C4%A0udai%C5%BCmu" title="Ġudaiżmu–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ġudaiżmu" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%ADsmo" title="Judaísmo–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Judaísmo" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="ဂျူးဘာသာ–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="ဂျူးဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="جهودی دین–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جهودی دین" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Giurieismo" title="Giurieismo–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Giurieismo" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Jodendom" title="Jodendom–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Jodendom" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B6%C3%A4dendom" title="Jöädendom–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Jöädendom" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%80_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="यहुदी धर्म–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="यहुदी धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%81%E0%A4%A6_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="यहुद धर्म–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="यहुद धर्म" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jodendom" title="Jodendom–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jodendom" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8dedommen" title="Jødedommen–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Jødedommen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/J%C3%B8dedom" title="Jødedom–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jødedom" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Judaïsme" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Sejuda" title="Sejuda–سوتویی شمالی" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Sejuda" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="سوتویی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%AFsme" title="Judaïsme–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Judaïsme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Judaayizimii" title="Judaayizimii–اورومویی" lang="om" hreflang="om" data-title="Judaayizimii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="اورومویی" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AF%E0%A8%B9%E0%A9%82%E0%A8%A6%E0%A9%80_%E0%A8%A7%E0%A8%B0%E0%A8%AE" title="ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਯਹੂਦੀ ਧਰਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Hudaismu" title="Hudaismu–پامپانگایی" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Hudaismu" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="پامپانگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Hudaismo" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%AFme" title="Judaïme–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Judaïme" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Yuddedum" title="Yuddedum–آلمانی پنسیلوانیایی" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Yuddedum" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="آلمانی پنسیلوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Judaism" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Judaizm" title="Judaizm–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Judaizm" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Giudaism" title="Giudaism–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Giudaism" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یہودیت–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یہودیت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%AA" title="يهوديت–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="يهوديت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Juda%C3%ADsmo" title="Judaísmo–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Judaísmo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Huriyu_i%C3%B1iy" title="Huriyu iñiy–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Huriyu iñiy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Giudaissem" title="Giudaissem–رومانش" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Giudaissem" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="رومانش" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Iudaism" title="Iudaism–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Iudaism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B4%D0%B0%D1%97%D0%B7%D0%BC" title="Юдаїзм–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Юдаїзм" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Kiyahudi_(Judaism)" title="Kiyahudi (Judaism)–کینیارواندایی" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Kiyahudi (Judaism)" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="کینیارواندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Иудаизм–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Иудаизм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ebraismu" title="Ebraismu–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Ebraismu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Judaismu" title="Judaismu–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Judaismu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Judaism" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%87%D9%88%D8%AF%D9%8A%D8%AA" title="يهوديت–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="يهوديت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Judaizam" title="Judaizam–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Judaizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%81%B8%E1%81%A2%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%81%B5%E1%80%BB%E1%80%B0%E1%80%B8" title="ၸၢဝ်းၵျူး–شانی" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ၸၢဝ်းၵျူး" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="شانی" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8F_%E0%B6%86%E0%B6%9C%E0%B6%B8" title="ජුදා ආගම–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="ජුදා ආගම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Judaism" title="Judaism–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Judaism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Judaizmus" title="Judaizmus–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Judaizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یہودیت–Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="یہودیت" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Judovstvo" title="Judovstvo–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Judovstvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Ujudha" title="Ujudha–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Ujudha" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Yuhuuda" title="Yuhuuda–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Yuhuuda" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Judaizmi" title="Judaizmi–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Judaizmi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Јудаизам–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јудаизам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Juudendum" title="Juudendum–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Juudendum" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Yudaisme" title="Yudaisme–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Yudaisme" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Judendom" title="Judendom–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Judendom" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uyahudi" title="Uyahudi–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uyahudi" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Judajizm" title="Judajizm–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Judajizm" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AF%82%E0%AE%A4%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="யூதம்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யூதம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B2%B9%E0%B3%82%E0%B2%A6%E0%B2%BF_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ–تولو" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಯಹೂದಿ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="تولو" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B1%81%E0%B0%A1%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%82" title="జుడాయిజం–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="జుడాయిజం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%B3%D1%83%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D1%82" title="Яҳудият–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Яҳудият" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B9%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B9%8C" title="ศาสนายูดาห์–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ศาสนายูดาห์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C3%9Dehudylykda" title="Ýehudylykda–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ýehudylykda" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Hudaismo" title="Hudaismo–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Hudaismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Judaisim" title="Judaisim–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Judaisim" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yahudilik" title="Yahudilik–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yahudilik" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vuyuda" title="Vuyuda–تسونگایی" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vuyuda" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="تسونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%BB%D2%AF%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Яһүд дине–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Яһүд дине" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%DB%95%DA%BE%DB%87%D8%AF%D9%89_%D8%AF%D9%89%D9%86%D9%89" title="يەھۇدى دىنى–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="يەھۇدى دىنى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B4%D0%B0%D1%97%D0%B7%D0%BC" title="Юдаїзм–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Юдаїзм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یہودیت–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یہودیت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yahudiylik" title="Yahudiylik–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yahudiylik" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Judaizm" title="Judaizm–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Judaizm" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Do_Th%C3%A1i_gi%C3%A1o" title="Do Thái giáo–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Do Thái giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Djudayisse" title="Djudayisse–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Djudayisse" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Judaismo" title="Judaismo–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Judaismo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%8A%B9%E5%A4%AA%E6%95%99" title="犹太教–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="犹太教" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="იუდაიზმი–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="იუდაიზმი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%99%D7%93%D7%99%D7%A9%D7%A7%D7%99%D7%99%D7%98" title="יידישקייט–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="יידישקייט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Youzdaigyau" title="Youzdaigyau–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Youzdaigyau" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Jo%C3%B4d%27ndom" title="Joôd'ndom–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Joôd'ndom" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%9C%E2%B5%93%E2%B4%B7%E2%B4%B0%E2%B5%A2%E2%B5%9C" title="ⵜⵓⴷⴰⵢⵜ–آمازیغی معیار مراکش" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵜⵓⴷⴰⵢⵜ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="آمازیغی معیار مراکش" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%8A%B9%E5%A4%AA%E6%95%99" title="犹太教–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="犹太教" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%8C%B6%E5%A4%AA%E6%95%99" title="猶太教–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="猶太教" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/I%C3%BB-th%C3%A0i-k%C3%A0u" title="Iû-thài-kàu–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iû-thài-kàu" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%8C%B6%E5%A4%AA%E6%95%99" title="猶太教–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="猶太教" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/UbuJuda" title="UbuJuda–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="UbuJuda" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9268#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit" title="این صفحه محافظت‌شده است.
می‌توانید متن مبدأ آن را ببینید [e]" accesskey="e"><span>نمایش مبدأ</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit"><span>نمایش مبدأ</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&oldid=40545209" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&id=40545209&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25DB%258C%25D9%2587%25D9%2588%25D8%25AF%25DB%258C%25D8%25AA"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25DB%258C%25D9%2587%25D9%2588%25D8%25AF%25DB%258C%25D8%25AA"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Judaism" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://fa.wikinews.org/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" hreflang="fa"><span>ویکی‌خبر</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" hreflang="fa"><span>ویکی‌گفتاورد</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9268" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox" style="width: 24em;"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above">یهودیت</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader"><span class="nickname"><b><span title="عبری-language text"><span lang="he" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r30716427">.mw-parser-output .nobold{font-weight:normal}</style><span class="nobold"><span title="عبری-language text"><span lang="he"><span class="script-hebrew" style="font-size:125%; font-family: 'Ezra SIL', 'Ezra SIL SR', 'Keter Aram Tsova', 'Taamey Ashkenaz', 'Taamey David CLM', 'Taamey Frank CLM', 'Frank Ruehl CLM', 'Keter YG', 'Shofar', 'David CLM', 'Hadasim CLM', 'Simple CLM', 'Nachlieli', 'SBL BibLit', 'SBL Hebrew', Cardo, Alef, 'Noto Serif Hebrew', 'Noto Sans Hebrew', 'David Libre', David, 'Times New Roman', Gisha, Arial" dir="rtl">יַהֲדוּת</span></span></span><br /><span title="عبری-language romanization"><i lang="he-Latn">Yahăḏūṯ</i></span></span></span></span></b></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Judaica.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Judaica.jpg/225px-Judaica.jpg" decoding="async" width="225" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Judaica.jpg/338px-Judaica.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Judaica.jpg/450px-Judaica.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="725" /></a></span><div class="infobox-caption"><span class="nowrap">مجموعه <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%AA%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="هنر تشریفاتی یهودی">یهودایکا</a> (از بالا در جهت ساعتگرد):</span><br />شمعدان برای <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="شبات">شبات</a>، یک فنجان برای <a href="/wiki/%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%84%D8%A7" title="نطیلا">آیین شستن دست</a>، یک <a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B4_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="چوماش (یهودیت)">چوماش</a> و یک <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تَنَخ</a>، یک <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%AF_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ید (یهودیت) (صفحه وجود ندارد)">اشاره‌گر تورات</a>، یک <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="شوفار">شوفار</a>، و یک <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%AA%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C#Sukkot_items" title="هنر تشریفاتی یهودی">جعبه اتروگ</a>.</div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">نوع</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C" title="ادیان قومی">دین قومی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">طبقه‌بندی</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین‌های ابراهیمی">ابراهیمی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کتاب دینی">کتاب مقدس</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تَنَخ</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">الهیات</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="خدا در یهودیت">توحیدی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">زبان</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="عبری توراتی">عبری</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرامی توراتی (صفحه وجود ندارد)">آرامی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">قلمرو</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">خاستگاه</th><td class="infobox-data">سدهٔ ۶/۵ پ. م <br /><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ اسرائیل و یهودای باستان">یهودا</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="جدایی (دین)">انشقاق از</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یهوه‌پرستی">یهوه‌پرستی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">شمار پیروان</th><td class="infobox-data"><abbr title="تاریخ تقریبی">ح.</abbr><span style="white-space:nowrap;"> ۱۵٫۲ میلیون</span> (<a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="یهودیان">یهودیان</a>)</td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile sidebar-wraplinks hlist" style="width:20.0em;"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">قسمتی از <a href="/wiki/%DA%86%D8%B4%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="چشم‌انداز یهودیت">چشم‌انداز یهودیت</a></td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی">قوم یهود</a> و <a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Star_of_David.svg" class="mw-file-description" title="Star of David"><img alt="Star of David" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/70px-Star_of_David.svg.png" decoding="async" width="70" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/105px-Star_of_David.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/140px-Star_of_David.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="693" /></a></span></td></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="padding-bottom:0.6em;"> <div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_(%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87)" class="mw-redirect" title="یهود (واژه)">ریشه‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F" class="mw-redirect" title="یهودی کیست؟">یهودی کیست؟</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="وحدت‌گرایی یهود">وحدت‌گرایی یهود</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="هویت یهودی">هویت یهودی</a></li></ul> </div></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a class="mw-selflink selflink">مذهب</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="خدا در یهودیت">خدا در یهودیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="نام‌های خدا در یهودیت">نام‌های خدا</a></li></ul></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اصول دین یهودیت (صفحه وجود ندارد)">اصول دین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D8%B4%D8%B4%D8%B5%D8%AF%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="احکام ششصدوسیزده‌گانه (صفحه وجود ندارد)">۶۱۳</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="شبات">شبات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="اعیاد یهودی">اعیاد</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="نماز (یهودیت)">نماز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tzedakah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzedakah (صفحه وجود ندارد)">Tzedakah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="قوانین سرزمین اسرائیل در یهودیت (صفحه وجود ندارد)">سرزمین اسرائیل</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ختنه‌سوران">ختنه‌سوران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B5%D9%88%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B5%D9%88%D8%A7" title="بر میتصوا و بت میتصوا">بر میتصوا و بت میتصوا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوگواری در یهودیت (صفحه وجود ندارد)">سوگواری</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فلسفه یهودی">فلسفه یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اصول اخلاق یهود (صفحه وجود ندارد)">اخلاق</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Minhag&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minhag (صفحه وجود ندارد)">Customs</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">حاخام</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="رده:متون یهودی">متون یهود</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="نوییم">نوییم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AA_(%D8%AA%D9%86%D8%AE)" title="مکتوبات (تنخ)">کتوویم</a></li></ul></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="تارگوم (صفحه وجود ندارد)">تارگوم</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7" title="میشنا">میشنا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="گمارا">گمارا</a></li></ul></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ادبیات ربی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%81%D8%AA%D8%A7" title="توسفتا">توسفتا</a></li></ul></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Mishneh_Torah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mishneh Torah (صفحه وجود ندارد)">Mishneh Torah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="اربعه توریم (صفحه وجود ندارد)">توریم</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><i><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE" title="شولحان عاروخ">شولحان عاروخ</a></i></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%B1" title="زوهر">زوهر</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="تقسیم‌های قومی یهودی">قبیله‌ها</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40023308"><table class="sidebar nomobile sidebar-wraplinks" style="border-collapse:collapse; border-spacing:0px; border:none; width:100%; margin:0px; font-size:100%; clear:none; float:none"><tbody><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="اشکنازی">اشکنازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="سفاردی‌ها">سفاردی‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودی مغربی (صفحه وجود ندارد)">مغربی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="یهودیان ایتالیا">ایتالکیم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Romaniote_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romaniote Jews (صفحه وجود ندارد)">Romaniotes</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C" title="مزراحی">مزراحی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cochin_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cochin Jews (صفحه وجود ندارد)">Cochin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bene_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bene Israel (صفحه وجود ندارد)">Indian</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%A7" title="فلاشا">فلاشا</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i>گروه‌های مرتبط</i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%84%D9%85%D8%A8%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم لمبا (صفحه وجود ندارد)">لِمبا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87" title="کارائیتی‌های کریمه">کارائیتی‌های کریمه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%DA%86%D8%A7%D9%82%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="کریمچاق‌ها">کریمچاق‌ها</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="سامری‌ها">سامری‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C" title="یهودیت مخفی">Crypto-Jews</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D9%84_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قبایل یهودی عربستان">یهود عربستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Subbotniks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Subbotniks (صفحه وجود ندارد)">Subbotniks</a></li></ul></td> </tr></tbody></table></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="جمعیت یهودی در کشورها">جمعیت</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40023308"><table class="sidebar nomobile sidebar-wraplinks" style="border-collapse:collapse; border-spacing:0px; border:none; width:100%; margin:0px; font-size:100%; clear:none; float:none"><tbody><tr><th class="sidebar-heading"> <i><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیت اسرائیل (صفحه وجود ندارد)">سرزمین اسرائیل</a></i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسرائیل یهود (صفحه وجود ندارد)">اسرائیل یهود</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فلسطینیان یهودی (صفحه وجود ندارد)">فلسطینیان یهودی</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="تاریخ یهودیان در اروپا">اروپا</a></i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تاریخ یهودیان در روسیه">روسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%86%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در جمهوری چک (صفحه وجود ندارد)">جمهوری چک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در لهستان">لهستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در استونی (صفحه وجود ندارد)">استونی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در لیتوانی (صفحه وجود ندارد)">لیتوانی</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در آلمان">آلمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در هلند (صفحه وجود ندارد)">هلند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در اتریش (صفحه وجود ندارد)">اتریش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="تاریخ یهودیان در کرواسی">کرواسی</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در مجارستان">مجارستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در رومانی (صفحه وجود ندارد)">رومانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در بریتانیا (صفحه وجود ندارد)">بریتانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تاریخ یهودیان در ایرلند">ایرلند</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در فرانسه (صفحه وجود ندارد)">فرانسه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در پرتغال (صفحه وجود ندارد)">پرتغال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در اسپانیا (صفحه وجود ندارد)">اسپانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="تاریخ یهودیت در ایتالیا">ایتالیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="تاریخ یهودیان در موناکو">موناکو</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در یونان (صفحه وجود ندارد)">یونان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در بلغارستان">بلغارستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در صربستان">صربستان</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="آسیا">آسیا</a></i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%85%D9%86" title="تاریخ یهودیان در یمن">یمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="تاریخ یهودیان در عراق">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در ایران">ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="تاریخ یهودیان در ترکیه">ترکیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="تاریخ یهودیان در سوریه">سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در لبنان">لبنان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در کویت (صفحه وجود ندارد)">کویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در عمان">عمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در گرجستان">گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در ارمنستان"> ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="تاریخ یهودیان در اوستیای جنوبی">اوستیای جنوبی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یهودیان افغانستان">افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در ازبکستان">ازبکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در جمهوری آذربایجان (صفحه وجود ندارد)">جمهوری آذربایجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="تاریخ یهودیان در هند">هند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="تاریخ یهودیان در چین">چین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85" title="تاریخ یهودیان در ویتنام">ویتنام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="تاریخ یهودیان در ژاپن">ژاپن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در فیلیپین (صفحه وجود ندارد)">فیلیپین</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان آفریقا (صفحه وجود ندارد)">آفریقا</a></i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="تاریخ یهودیان در مراکش">مراکش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در الجزایر (صفحه وجود ندارد)">الجزایر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در تونس (صفحه وجود ندارد)">تونس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در لیبی (صفحه وجود ندارد)">لیبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در مصر (صفحه وجود ندارد)">مصر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%A7" title="فلاشا">اتیوپی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در آفریقای جنوبی (صفحه وجود ندارد)">آفریقای جنوبی</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i>آمریکای شمالی</i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="یهودیان آمریکا">ایالات متحده</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان کانادا (صفحه وجود ندارد)">کانادا</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در آمریکای لاتین (صفحه وجود ندارد)">آمریکای لاتین و کارائیب</a></i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="تاریخ یهودیان در آرژانتین">آرژانتین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در بولیوی (صفحه وجود ندارد)">بولیوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="تاریخ یهودیان در برزیل">برزیل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در شیلی (صفحه وجود ندارد)">شیلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در کوبا (صفحه وجود ندارد)">کوبا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در جمهوری دومینیکن (صفحه وجود ندارد)">جمهوری دومینیکن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در السالوادور (صفحه وجود ندارد)">السالوادور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در گویان (صفحه وجود ندارد)">گویان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در هائیتی (صفحه وجود ندارد)">هائیتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="تاریخ یهودیان در جامائیکا">جامائیکا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در مکزیک (صفحه وجود ندارد)">مکزیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%88_%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%88" class="mw-redirect" title="تاریخ یهودیان در پورتو ریکو">پورتو ریکو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در سورینام (صفحه وجود ندارد)">سورینام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A6%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ یهودیان در اروگوئه (صفحه وجود ندارد)">اروگوئه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%A6%D9%84%D8%A7" title="تاریخ یهودیان در ونزوئلا">ونزوئلا</a></li></ul></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading"> <i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تاریخ یهودیان در اقیانوسیه">اقیانوسیه</a></i></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="تاریخ یهودیان در استرالیا">استرالیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%DB%8C%D8%AC%DB%8C" title="تاریخ یهودیان در فیجی">فیجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D9%88%D8%A2%D9%85" title="تاریخ یهودیان در گوآم">گوآم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تاریخ یهودیان در نیوزیلند">نیوزیلند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="تاریخ یهودیان در پالائو">پالائو</a></li></ul></td> </tr></tbody></table> <hr /> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیت برپایه کشور (صفحه وجود ندارد)">یهودیت برپایه کشور</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست یهودیان (صفحه وجود ندارد)">فهرست یهودیان</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Historical_Jewish_population_comparisons&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historical Jewish population comparisons (صفحه وجود ندارد)">Historical population comparisons</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش‌های مذهبی یهود (صفحه وجود ندارد)">فرقه‌ها</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Alternative_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alternative Judaism (صفحه وجود ندارد)">Alternative</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">یهودیت اصلاحگرا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یهودیت محافظه‌کار">یهودیت محافظه‌کار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Humanistic_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Humanistic Judaism (صفحه وجود ندارد)">Humanistic</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Haymanot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haymanot (صفحه وجود ندارد)">Haymanot</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="قرائیم">قرائیم</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لیبرالیزم یهودی (صفحه وجود ندارد)">لیبرال</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3" class="mw-redirect" title="یهودیت ارتودوکس">یهودیت ارتودوکس</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">اصلاحگرا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="بازسازی خواهی در یهودیت">تجدیدگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">اصلاحات</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_Renewal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish Renewal (صفحه وجود ندارد)">Renewal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Union_for_Traditional_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Union for Traditional Judaism (صفحه وجود ندارد)">Traditional</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ یهودی (صفحه وجود ندارد)">فرهنگ</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مینیان (صفحه وجود ندارد)">مینیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%A7" title="نیدا">نیدا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Pidyon_haben&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pidyon haben (صفحه وجود ندارد)">Pidyon haben</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="موسیقی یهودی">موسیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="آشپزی یهودی">آشپزی یهودی</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Hiloni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiloni (صفحه وجود ندارد)">Hiloni</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shidduch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shidduch (صفحه وجود ندارد)">Shidduch</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zeved_habat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zeved habat (صفحه وجود ندارد)">Zeved habat</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="تغییر دین به یهودیت (صفحه وجود ندارد)">تغییر دین به یهودیت</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان‌های یهود (صفحه وجود ندارد)">زبان‌ها</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="عبری انجیلی (صفحه وجود ندارد)">انجیلی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%B4" title="زبان ییدیش">ییدیش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان یهودی-تاتی">جوهوری</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های یهودی-ایرانی">یهودی-ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%88" title="زبان لادینو">لادینو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="زبان یهودی-گرجی">یهودی-گرجی</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان یهودی-آرامی (صفحه وجود ندارد)">یهودی-آرامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان یهودی-عربی">زبان یهودی-عربی</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="تاریخ یهود">تاریخچه</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Jewish_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Jewish history (صفحه وجود ندارد)">Timeline</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="رهبری یهود (صفحه وجود ندارد)">رهبران</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="تاریخ قوم اسرائیل">تاریخ قوم اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="پادشاهی یهودا">پادشاهی یهودا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم">پرستش‌گاه اورشلیم</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">اسیران یهودی در بابل</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهود مدیناتا">یهود مدیناتا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><div style="padding:0.2em 0.4em; line-height:1.2em; line-height:1.25em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"><ul><li><a href="/w/index.php?title=Jerusalem_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jerusalem in Judaism (صفحه وجود ندارد)">in Judaism</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Jerusalem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Jerusalem (صفحه وجود ندارد)">timeline</a></li></ul></div></div></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حشمونیان">حشمونیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_schisms&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish schisms (صفحه وجود ندارد)">Schisms</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فریسیان">فریسیان</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جنگ‌های یهود و روم">جنگ‌های یهود و روم</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Christianity_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christianity and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Christianity and Judaism</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Hinduism_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hinduism and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Hinduism and Judaism</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="اسلام و یهودیت">اسلام و یهودیت</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="آوارگی یهود (صفحه وجود ندارد)">آوارگی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jews_in_the_Middle_Ages&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jews in the Middle Ages (صفحه وجود ندارد)">Middle Ages</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="عصر طلایی فرهنگ یهودی در اسپانیا">عصر طلایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sabbateans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sabbateans (صفحه وجود ندارد)">Sabbateans</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="یهودیت حسیدی">حسیدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="هاسکالا">هاسکالا</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="رهایی یهود">رهایی یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="هولوکاست">هولوکاست</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%A7_(%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="علیا (صهیونیسم)">علیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="بی‌خدایی یهودی">آتئیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="تاریخ اسرائیل">تاریخ اسرائیل</a></li></ul></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="ستیز عرب‌ها و اسرائیل">ستیز عرب‌ها و اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Baal_teshuva_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baal teshuva movement (صفحه وجود ندارد)">Baal teshuva</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Persecution_of_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Persecution of Jews (صفحه وجود ندارد)">Persecution</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="یهودستیزی">یهودستیزی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="تاریخ یهودستیزی">تاریخ‌چه</a></li></ul></li></ul> </div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="border-top:solid 1px #a2a9b1;text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش‌های سیاسی یهود (صفحه وجود ندارد)">سیاست‌ها</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیاست‌های اسرائیل (صفحه وجود ندارد)">سیاست‌های اسرائیل</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><div style="padding:0.2em 0.4em; line-height:1.2em; line-height:1.15em;"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="صهیونیسم">صهیونیسم</a> <small style="font-size:85%;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><div class="hlist" style="line-height:1.1em;"><ul><li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="صهیونیسم کارگری">صهیونیسم کارگری</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Revisionist_Zionism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Revisionist Zionism (صفحه وجود ندارد)">Revisionist</a></li><li><br /><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="صهیونیسم مذهبی">Religious</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Green_Zionism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Green Zionism (صفحه وجود ندارد)">Green</a></li><li><a href="/w/index.php?title=General_Zionists&action=edit&redlink=1" class="new" title="General Zionists (صفحه وجود ندارد)">General</a></li></ul></div></small></div></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=World_Agudath_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="World Agudath Israel (صفحه وجود ندارد)">World Agudath Israel</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bundism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bundism (صفحه وجود ندارد)">Bundism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="فمینیسم یهود (صفحه وجود ندارد)">فمینیسم</a></li></ul> <dl><dd></dd></dl> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_left&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish left (صفحه وجود ندارد)">Jewish left</a> / <a href="/w/index.php?title=Jewish_right&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish right (صفحه وجود ندارد)">right</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below" style="font-weight:bold;"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="رده:یهودیان و یهودیت">رده</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Israel.svg" class="mw-file-description"><img alt="نشان درگاه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/16px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="16" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/24px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/32px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="درگاه:اسرائیل">درگاه اسرائیل</a></li></ul> <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکی‌پروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه یهودیت">ویکی‌پروژه</a></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="الگو:نوار یهودیت"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:نوار یهودیت (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:نوار یهودیت"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>یهودیت</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span title="عبری-language text"><span lang="he">יהדות</span></span>، <bdi> <i>Yahăḏūṯ</i></bdi>) <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="دین">دین</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87" title="فلسفه">فلسفه</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF" title="فرهنگ">فرهنگ</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="سبک زندگی">سبک زندگی</a> <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="قوم یهود">قوم یهود</a> است.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یهودیت، نخستین <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین ابراهیمی">دین ابراهیمی</a> و نیز به عقیدهٔ بسیاری، نخستین دین سازمان یافتهٔ <a href="/wiki/%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="یکتاپرست">یکتاپرست</a> به‌شمار می‌رود.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تَنَخ</a> که حاوی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A1" class="mw-redirect" title="کتب انبیاء">نوییم</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AA_(%D8%AA%D9%86%D8%AE)" title="مکتوبات (تنخ)">کتوویم</a> است، مجموعه متون مقدس یهودیت به‌شمار می‌آید. یهودیت شامل مجموعه گسترده‌ای از دیدگاه‌های مذهبی، تشریفات، شاخه‌ها، و متون مذهبی می‌باشد. امروز اکثر یهودیان پیرو سه شاخه <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3" title="یهودیت ارتدکس">ارتدوکس</a>، <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیت لیبرال (صفحه وجود ندارد)">لیبرال</a>، و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یهودیت محافظه‌کار">محافظه‌کار</a> و اقلیتی هم پیرو <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="بازسازی خواهی در یهودیت">بازسازی‌خواهی</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="قرائیم">قرائیم</a> و <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیت اومانیستی (صفحه وجود ندارد)">یهودیت اومانیستی</a> هستند؛ از لحاظ دیدگاه‌های مذهبی این شاخه‌ها بسیار متفاوتند. در حالی که یهودیان ارتدوکس باور به وحی تورات از طرف <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87" title="یهوه">یهوه</a>، پیروی سخت از قوانین مذهبی، و ظهور <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%AD" class="mw-redirect" title="ماشیح">مسیحای موعود</a> دارند، <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان لیبرال (صفحه وجود ندارد)">یهودیان لیبرال</a> دارای باور به زندگی مدرن، استقلال شخصی، آزاداندیشی هستند. به باور یهودیان مذهبی، یهودیت، پیمان <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87" title="یهوه">یهوه</a> با <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> است. </p><p>یهودیت کانون بیشتر متون و سنت‌ها است و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="تاریخ">تاریخ</a>، اصول و اخلاق آن بر <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین ابراهیمی">ادیان ابراهیمی</a> پس از خود از جمله <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> تأثیر به‌سزایی گذاشته است.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بر طبق قوانین یهودیت، چه <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="نوکیش">نوکیشان</a> (افرادی که به واسطه ازدواج در تعداد بسیار محدود در هر نسل وارد جامعه یهودی شده‌اند) و چه افرادی که از مادر و پدری <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی">یهودی</a> متولد شده‌اند، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی">یهودی</a> خطاب می‌شوند. گرچه یهودیت یک دین است، ولی یهودیان یک گروه قومی-مذهبی به‌حساب می‌آیند. مسئله نژادی و تست‌های دی‌ان‌ای فراوان این مسئله را تأیید می‌کند. دین یهودیت دارای تاریخ پیوستهً سه تا چهار هزار ساله است. <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یِهود</a> (יְהוּדָה)، واژه‌ای <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a> است، به معنای ستوده؛ همچنین صفتی اکتسابی است که به ساکنان <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="یهودیه">یهودیه</a>، قسمتی از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="سرزمین اسراییل">سرزمین اسراییل</a> که <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A8%D8%B7_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سبط یهودا (صفحه وجود ندارد)">سبط یهودا</a> بر آن زندگی می‌کردند، داده می‌شود، ولی همچنین برخی معتقدند در گذشته همه بنی‌اسرائیل همه را نیز به این نام خوانده‌اند.<sup id="cite_ref-EJ253_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-EJ253-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> از عنوان «<a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کلیمی">کلیمی</a>» یعنی پیرو <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی کلیم‌الله</a> (لقب اسلامی موسی) نیز برای نامیدن یهودیان استفاده می‌شود. به باور یهودیان مذهبی، اصل یهودیت از وعده خدا با <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a>، و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a> شروع می‌شود و رسماً با تحویل قوانین تورات به موسی و ورود بنی‌اسرائیل به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="سرزمین موعود">سرزمین موعود</a> کامل می‌شود. </p><p>پیروان یهودیت در بسیاری از کشورهای جهان ساکن هستند. جمعیت یهودیان جهان ۱۳٬۷۴۶٬۱۰۰ نفر (۱۷٬۹۳۶٬۴۰۰، شامل افرادی که برحسب <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخا</a> یهودی قلم داد نمی‌شوند)، معادل حدود ۰٫۱۹٪ جمعیت جهان می‌باشد.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حدود ۶٫۱ میلیون نفر ساکن <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> و ۵٬۲۷۵٬۰۰۰ (۶٫۸ میلیون کل) نفر ساکن <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a> و ۱٫۵ میلیون نفر در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a>، و مابقی در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="اقیانوسیه">اقیانوسیه</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="قاره آمریکا">قاره آمریکا</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a> ساکنند. <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یهودیان ایران">یهودیان ایران</a> دارای تاریخ ۲٬۵۰۰ ساله هستند و برحسب آمار ۱۳۹۱، حدود ۸٬۷۵۶ یهودی ساکن ایران هستند.<sup id="cite_ref-Agence_France-Presse_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Agence_France-Presse-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌شناسی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>واژه‌شناسی</h2></div> <p>اصطلاح «یهودیت» اولین بار در میان <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یهودیت هلنیستی">یهودیان یونانی‌زبان</a> قرن اول میلادی به شکل «یودایسمس» به کار رفته است. معادل <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a> آن—یهادوت—تنها به‌طور پراکنده در <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ادبیات یهودی (صفحه وجود ندارد)">ادبیات یهودی</a> قرون وسطی یافت می‌شود، اما در دوران معاصر نزد یهودیان رایج است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEJacobs2006511–512-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این لغت در یونانی به معنای «پیروی از اهالی یهودا» است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMason2009_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMason2009-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%87" title="منطقه یهودا و سامره">یهودا</a> منطقه‌ای در اسرائیل است که محل سکونت سبط <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> بوده است. «یهودا» به معنای «شکرگزاری» یا «ستایش» است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEExell1892_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEExell1892-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اصطلاح «یهودیت» هیچ معادلی نه در تَنَخ—مجموعهٔ متون مقدس یهودیان مشتمل بر <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A1" class="mw-redirect" title="کتب انبیاء">کتب انبیاء</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AA_(%D8%AA%D9%86%D8%AE)" title="مکتوبات (تنخ)">مکتوبات</a>—دارد و نه در <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ادبیات ربانی (صفحه وجود ندارد)">ادبیات ربانی</a>؛ یهودیان در منابع کهن خود، تمام نظام دینی و اعتقادی خویش را «تورات» به معنای «شریعت» یا «آموزه» نامیده‌اند؛ مثلاً، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> داستانی حکایت می‌کند که یک بت‌پرست می‌خواست یهودی شود، اما مشروط بر اینکه کل تورات را در حالی که روی یک پا ایستاده به او تعلیم دهند. یک <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربی</a> یهودی (<a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">حاخام</a>/روحانی) او را پذیرفت و پاسخ داد: «آنچه بر خود نمی‌پسندی، در حق همسایه‌ات انجام نده. این همهٔ تورات است و باقی جز تفسیر نیست.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEJacobs2006511–512-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>امروزه، یهودیان اصطلاحات «یهودیت» و «تورات» را تقریباً مترادف یکدیگر می‌یابند، اما «تورات» بیشتر کاربرد دینی دارد و «یهودیت» کاربرد غیردینی؛ بنابراین اصطلاح «<a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیت سکولار (صفحه وجود ندارد)">یهودیت سکولار</a>» —اعتقادات یهودیانی که ارزش‌های خاص یهودی را می‌پذیرند اما دین یهود را رد می‌کنند—تناقض‌آمیز نیست، ولی «تورات سکولار» اصطلاح صحیحی نیست. در عین حال، در عبری مدرن واژه «تورات» برای هر آموزه یا نظریهٔ دیگری (مثلاً «نظریهٔ <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="مارکسیسم">مارکسیسم</a>») نیز به کار می‌رود. یک تفاوت دیگر این است که «تورات» به عناصر ابدی و ایستا در زندگی و اندیشهٔ یهودیان اشاره دارد، حال که «یهودیت» واژهٔ پویاتری است و می‌تواند در معنای ادوار مختلف تاریخ یهودیت، مثل یهودیت هلنیستی، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="یهودیت خاخامی">یهودیت ربانی</a>، یهودیت قرون وسطی، و از قرن ۱۹ به بعد، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3" title="یهودیت ارتدکس">یهودیت ارتدکس</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یهودیت محافظه‌کار">محافظه‌کار</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="یهودیت اصلاح‌گرا">اصلاح‌گرا</a>، به کار رود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEJacobs2006511–512-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> «یهودیت» نامیدنِ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یهوه‌پرستی">دینِ موصوف در تنخ</a> معمولاً نوعی <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%B4%DB%8C" title="زمان‌پریشی">زمان‌پریشی</a> تلقی می‌شود، هم به این دلیل که در دوران شکل‌گیری تنخ هیچ یهودی‌ای (یعنی کسانی که متعلق به سبط <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a> باشند) وجود نداشتند، و هم به این دلیل که ویژگی‌های متمایزی وجود دارد که یهودیت بعدی را از تفکرات و عبادات پیشین جدا می‌کند، هرچند به اندازه‌ای نقاط مشترک دارند که بتوان یهودیت را تداوم دین باستانی موصوف در تنخ دانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEJacobs2006511–512-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اعتقادات_و_فلسفه_یهود"><span id=".D8.A7.D8.B9.D8.AA.D9.82.D8.A7.D8.AF.D8.A7.D8.AA_.D9.88_.D9.81.D9.84.D8.B3.D9.81.D9.87_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF"></span>اعتقادات و فلسفه یهود</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فلسفه یهودی">فلسفه یهودی</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فلسفه یهودی">فلسفه یهودی</a> از تبیین <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> از سرچشمه <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="گیتی">جهان هستی</a> و صفات ذاتی و فاعلی خداوند به گونه‌ای فلسفی نشأت می‌گیرد. از این‌رو کتاب مقدس عبری که <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> نامیده می‌شود، منبعی بنیادی است که فلسفه یهودی بر اساس آن استوار می‌شود. <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="خاخام">خاخام‌ها</a> در دوره <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="تنائیم">تنائیم</a>، که در فاصله قرن اول قبل از میلاد تا قرن دوم بعد از میلاد است و خاخام‌های دوره <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="آمورائیم">آمورائیم</a> بین قرن دوم و ششم میلادی چنین بینشی را نسبت به خدا و ارتباط آن با <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86" title="کیهان">کیهان</a> به روشی مشابه ادامه دادند. این <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87" title="اندیشه">اندیشه‌ها</a>، موضوعاتی چون وحدت، علم مطلق، قدرت مطلق، خیرخواهی خدا، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> و رسالتی که در قبال امت‌ها دارد، مفهوم ماشیح و نجات، هدف و قلمرو شریعت و هلاخا را دربر می‌گیرد. علاوه بر <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a>، در <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7" title="میشنا">میشنا</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراش</a> نیز توجه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF" title="دانشمند">دانشمندان</a> به بحث‌های الهیاتی و فلسفی در چهارچوب تفکر یهودی معطوف شد. علاوه بر این، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a> و متون عرفانی یهودیت نیز مشتمل بر <a href="/wiki/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4" title="پژوهش">پژوهش‌های</a> نظری پیچیده‌ای دربارهٔ سیر <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B4" class="mw-redirect" title="اسطوره‌های آفرینش">اسطوره‌های آفرینش</a> و ذات خداوندی است. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ذات_انسان"><span id=".D8.B0.D8.A7.D8.AA_.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.A7.D9.86"></span>ذات انسان</h3></div> <p>شاید مهم‌ترین محور اندیشه‌ای که از دیدگاه تفکر انسان شناختی در دین یهود وجود داشته باشد و سپس آن را در سایر ادیان الهی نیز می‌یابیم، تصویر هبوط یعنی سقوط انسان از موقعیت استعلایی و بهشتی خود به زندگی در رنج و سختی بر روی زمین است که در مفهوم «گناه نخستین» مستتر است. <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="ایدئولوژی">ایدئولوژی</a> معادشناختی یهود که از این تصویر ریشه می‌گیرد بر باور به یک خدای واحد، قهار و قدرتمند استوار است که با ابراهیم پیوند بسته و قانون (تورات) خود را به موسی سپرده و بر یک خط سیر ضروری در رفتار انسانی تأکید می‌کند که سرانجام به «نجات» به دست یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="منجی">منجی</a> در پایان عمر جهان خواهد انجامید. «سرنوشت بشری» در این مفهوم سرنوشتی مشترک است که آینده‌ای مشترک را نیز ایجاب می‌کند. هر چند این اشتراک همان گونه که خواهیم دید با مفهوم «برگزیدگی» قوم یهود ناخوانایی دارد. در دین یهود، انسان تصویری است از خدا و از این رو شناخت انسان در واقع شناخت پروردگار است. در <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%B9%D8%AA%DB%8C%D9%82" title="عهد عتیق">عهد عتیق</a> این امر به خوبی روشن است. در سِفْر پیدایش می‌خوانیم: «و خدا گفت آدم را به صورت ما و موافق شبیه ما بسازیم». (۱:۲۶)و این انسان خدای گونه است که حاکم بر زمین و موجودات آن شمرده می‌شود: «تا بر ماهیان دریا و پرندگان آسمان و بهایم و بر تمامی زمین و حشراتی که بر زمین می‌خزند حکومت نماید، پس خدا آدم را به صورت خود آفرید. او را به صورت خدا آفرید. ایشان را نر و ماده آفرید، و خدا ایشان را برکت داد و خدا به ایشان گفت بارور و تکثیر شوید و زمین را پر سازید و در آن تسلط نمایید و بر ماهیان دریا و پرندگان آسمان و همهٔ حیواناتی که بر زمین می‌خزند حکومت کنید» (سِفْر آفرینش، ۲۶–۲۸: ۱). در مزامیر نیز می‌خوانیم: «پس انسان چیست که او را به یادآوری و بنی آدم که از او تفقد نمایی، او را از فرشتگان اندکی کم‌تر ساختی و تاج جلال و اکرام را بر سر او گذاردی، او را بر کارهای دست خودت مسلط نمودی و همه چیز را زیر پای وی نهادی» (۴–۷: ۸). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اصول_دین"><span id=".D8.A7.D8.B5.D9.88.D9.84_.D8.AF.DB.8C.D9.86"></span>اصول دین</h3></div> <p>یهودیان معتقدند موسی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ده فرمان">ده فرمان</a> و تورات را از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7" title="کوه سینا">کوه سینا</a> با خود پایین آورد و به جز پنج کتاب (سفر) موجود، تورات محتوای دیگری هم دارد که آن را میشنا یا تورات شفاهی هم می‌نامند و در آن توضیح می‌دهد چگونه می‌توان قوانین پنج سفر را انجام داد. تفسیری که بر میشنا نوشته شده است گمارا نام دارد و این دو کتاب را با هم <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> می‌نامند. </p><p>یهودیان سنتی معتقدند خداوند تورات مکتوب و شفاهی را به <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> داد و او آن‌ها را با رعایت امانت به یهودیان رسانید و آنچه که امروز در دست ماست هم دقیقاً همان نسخه اولیه است و همه دستورهای آن باید اجرا شود. </p><p>یهودیان لیبرال می‌گویند تورات الهام خداوند است اما انسان‌ها آن را نوشته‌اند و دستورهای اخلاقی آن همیشه لازم‌الاجرا هستند، برخلاف بسیاری از دستورهای آیینی که امروزه لازم نیست انجام شوند. </p><p>در یهودیت به بحث گذاشتن فرمان‌ها و تحقیق دربارهٔ چگونگی اجرای آن‌ها حرکتی مثبت تلقی می‌شود. <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> پر است از قصه‌های کسانی که در این موارد با هم بحث می‌کردند. لطیفه‌ای در اینباره هست که می‌گوید «دو یهودی، سه نظر». برخی از این نظرات را همه یهودیان پذیرفته‌اند اما برخی دیگر هنوز مورد بحث هستند. </p><p>امروزه یهودیت رهبر واحدی ندارد که تصمیم بگیرد فرمان‌ها را چگونه باید اجرا کرد یا به چه چیز باید اعتقاد داشت. یهودیان اعتقادات و نظرات مختلفی دارند. </p><p>ده فرمان را همه یهودیان در پای کوه سینا شنیدند. این خاصیت ده فرمان است اما یهودیان در مورد این که که تمام ششصد و سیزده دستور تورات به یک اندازه اهمیت دارد اتفاق نظر ندارند. </p><p>یهودیت <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D9%85%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="جزم‌باوری">داگما</a> (اصول عقاید) رسمی ندارد، هیچ مجموعه عقایدی نیست که یک یهودی باید باور داشته باشد؛ در واقع اعمال مهم‌تر از عقاید هستند. در طول تاریخ علمای یهود سعی به ایجاد اصول دین کردند، معروف‌ترین آنها<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="موسی بن میمون">موسی بن میمون</a> یک معلم معروف یهودی در قرن دوازدهم میلادی بود که فهرست اعتقادات سیزده گانهٔ یهودیان را چنین تنظیم کرد: </p> <ol><li>خدا همه چیز را خلق نمود و هم چنان همه چیز را اداره می‌کند.</li> <li>تنها یک خدا وجود دارد که در همه چیز کامل است.</li> <li>خدا بدن ندارد و شبیه هیچ چیزی در این دنیا نیست.</li> <li>خدا همیشه بوده و همیشه خواهد بود.</li> <li>انسان‌ها باید تنها برای خدا عبادت کنند.</li> <li>کلام تمام انبیاء بنی اسراییل درست است.</li> <li>پیش گویی‌های موسی درست است و او بالاترین پیامبری است که بوده و خواهد بود.</li> <li>خدا تورات را به موسی داد.</li> <li>تورات تغییر نخواهد کرد و تورات دیگری هم نخواهد آمد.</li> <li>خدا افکار و اعمال همه را می‌داند.</li> <li>خدا کسانی را که از دستورهایش پیروی می‌کنند پاداش و مخالفینش را عذاب خواهد داد.</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%AD" class="mw-redirect" title="ماشیح">ماشیح</a> خواهد آمد.</li> <li>خدا مردگان را به زندگی برخواهد گرداند.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="هلاخا"><span id=".D9.87.D9.84.D8.A7.D8.AE.D8.A7"></span>هلاخا</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخا</a></div> <p><br />هلاخا (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span title="عبری-language text"><span lang="he">הלכה</span></span>)، به مجموعه قوانین شریعت یهود گفته می‌شود، قوانینی که از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> و خاخام‌ها و همچنین آداب و رسوم یهودیان ناشی می‌گردد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ده_فرمان"><span id=".D8.AF.D9.87_.D9.81.D8.B1.D9.85.D8.A7.D9.86"></span>ده فرمان</h3></div> <p>ده فرمان عبارتند از: </p> <ol><li>به خدا اعتقاد داشته باشید.</li> <li>جز او کسی یا چیزی را نپرستید؛ تصویر یا مجسمه‌ای را به عنوان خدا نسازید، به آن ارادت نورزید و آن را تعظیم نکنید.</li> <li>نام خدا را بیهوده نبرید.</li> <li>شبات نگه دارد یعنی در روز هفتم استراحت کنید.</li> <li>به والدین خود احترام بگذارید.</li> <li>قتل نکنید.</li> <li>زنا نکنید.</li> <li>دزدی نکنید.</li> <li>شهادت دروغ ندهید.</li> <li>به مال دیگری حسد نورزید.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قوانین_هفتگانه_نوح"><span id=".D9.82.D9.88.D8.A7.D9.86.DB.8C.D9.86_.D9.87.D9.81.D8.AA.DA.AF.D8.A7.D9.86.D9.87_.D9.86.D9.88.D8.AD"></span>قوانین هفتگانه نوح</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%AD" title="قوانین هفت‌گانه نوح">قوانین هفت‌گانه نوح</a></div> <p>هفت فرمان اخلاقی است که بر اساس <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%81%D8%AA%D8%A7" title="توسفتا">توسفتا</a>، از سوی خدا به نوح داده شد و تمام آدمیان باید از این دستورها اطاعت کنند. اگر هم <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%84" title="جنتیل">جنتیلها</a> (غیریهودیان) به این هفت فرمان پایبند باشند و آن‌ها را رعایت کنند، به رستگاری می‌رسند. </p> <ol><li>ممنوعیت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="بت‌پرستی">بت‌پرستی</a>: بت نپرستید.</li> <li>ممنوعیت قتل: خون کسی را به ناحق بر زمین نریزید، خودکشی نکنید و فرزندان خود را نکشید و قربانی نکنید.</li> <li>ممنوعیت <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A7" title="زنا">زنا</a>: زنا نکنید.</li> <li>ممنوعیت قسم ناروا: سوگند ناروا نخورید و تهمت نزنید.</li> <li>گوشت حیوان زنده و خون را نخورید.</li> <li>عدل و داوری را برپا سازید.</li> <li>تشکیل دادگاه شرعی برای نظارت بر انجام شش فرمان مورد اشاره.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آخرت_و_زندگی_بعد_از_مرگ"><span id=".D8.A2.D8.AE.D8.B1.D8.AA_.D9.88_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C_.D8.A8.D8.B9.D8.AF_.D8.A7.D8.B2_.D9.85.D8.B1.DA.AF"></span>آخرت و زندگی بعد از مرگ</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%85_%D8%AD%D8%A8%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="عولم حبا (صفحه وجود ندارد)">عولم حبا</a></div> <p>در نخستین نوشته‌های <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> یهودی، از زندگی پس از مرگ، کیفر و پاداش و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B4%D8%AA" title="بهشت">بهشت</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85" title="جهنم">جهنم</a> سخنی به میان نمی‌آید. اعتقاد بر این بود که مردگان به سرزمین مردگان که <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A6%D9%88%D9%84" title="شئول">شئول</a> نامیده می‌شد، می‌روند. مرگ زودرس، کیفر خدایی دانسته می‌شد که بدکاران و کافران به آن دچار می‌شوند،<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زندگی طولانی بالاترین خوش‌بختی بود<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و زندگی پس از مرگ نامشخص تلقی می‌شد.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ظاهراً به این دلیل که مردم همسایه اسرائیل، به زندگی پس از مرگ به شیوه زندگی در قبر باور داشتند، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="بنی اسرائیل">اسرائیلیان</a> از آن‌ها دوری می‌جستند. بنی‌اسرائیل، از دفن کردن اشیاء در گورها پرهیز می‌کردند؛ زیرا انسان را از خاک می‌دانستند که به خاک بازمی‌گردد.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دوره‌های بعدی، باور به <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%D8%AA" class="mw-redirect" title="آخرت">آخرت</a> در بین یهودیان به وجود آمد. در کتاب حکمت آمده است: </p> <blockquote><p> آری، خداوند به راستی انسان را نابود ناشدنی آفریده است؛ چنانچه خود نابود ناشدنی است.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> آمده است: </p> <blockquote> <p>اگر کسی برانگیخته شدن مردگان را نفی کند، در روز رستاخیز بهره‌ای نخواهد برد.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </blockquote><p>افراد پرهیزکار می‌توانند بعد از مرگ به <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="باغ عدن">باغ عدن</a> که همان بهشت نیکوکاران است بروند. آن‌ها در آنجا لذت واقعی را که قابل شرح و توصیف نیست درک خواهند کرد و دوباره با کسانی که دوستشان دارند زندگی می‌کنند. </p><p>افرادی که خیلی بی‌گناه نبوده‌اند، بعد از مرگ، ابتدا به محلی به نام <i><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%90%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="گِهینوم (صفحه وجود ندارد)">گِهینوم</a></i> می‌روند. هر کار زشت، یک دیو خلق می‌کند که همان دیو در گهینوم او را شکنجه می‌کند، اما هیچ‌یک از یهودیان بیشتر از ۱۲ ماه در گهینوم نمی‌ماند. پس از آن به محل جاودانی‌اش در باغ عدن می‌رود. </p><p>افراد بسیار گناه‌کار یا کسانی که یهودی نیستند بعد از آن ۱۲ ماه به باغ عدن نمی‌روند، بلکه به عقیدهٔ بعضی نابود می‌شوند و به عقیدهٔ بعضی دیگر، تا ابد به حال پشیمانی زندگی می‌کنند. </p><p>وقتی مسیح می‌آید تا جهان کامل و نیک را آغاز کند، افراد پرهیزکار دوباره به دنیا برمی‌گردند تا فرصت تجربهٔ یک جهان پاک را داشته باشند؛ اما افراد بدکار باز نخواهند گشت.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ_یهودیت"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C.D8.AA"></span>تاریخ یهودیت</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="از_ظهور_اسرائیل_باستان_تا_سال_۵۸۶_ق.م."><span id=".D8.A7.D8.B2_.D8.B8.D9.87.D9.88.D8.B1_.D8.A7.D8.B3.D8.B1.D8.A7.D8.A6.DB.8C.D9.84_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D8.AA.D8.A7_.D8.B3.D8.A7.D9.84_.DB.B5.DB.B8.DB.B6_.D9.82..D9.85."></span>از ظهور اسرائیل باستان تا سال ۵۸۶ ق.م.</h3></div> <p><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تَنَخ</a> حاوی روایت شکل‌گیری <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D9%87" title="یهودیان به‌عنوان قوم برگزیده">اسرائیل به عنوان ملت برگزیدهٔ</a> خداست. بر اساس تورات، انسان پس از <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B4" title="روایت آفرینش">آفرینش جهان</a> بر خدا شورید و نافرمانی‌اش بشر را به رنج و مصیبت کشاند؛ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a> و <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7" title="حوا">حوا</a> از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="باغ عدن">باغ عدن</a> رانده، جهان تقریباً در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86" title="افسانه طوفان">طوفان</a> <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AD" title="نوح">نوح</a> نابود، و ملل پس از ساخت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="برج بابل">برج بابل</a> پراکنده شدند. خدا برای بازسازی این رابطه تنش آلود تصمیم گرفت اسرائیل را قوم برگزیدهٔ خود کند تا از طریق ایشان «شریعت» یا «تورات» به دست بشر برسد و اخلاقیات، نظم و صلح به جهان بازگردد؛ لذا خدا «<a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="عهد ابراهیم">عهد</a>»ی با <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a> بست که به موجب آن، وعده داد تا او را در ازای پرستشش، به جد ملتی بزرگ در سرزمین اسرائیل—<a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="سرزمین موعود">ارض موعود</a>—تبدیل کند. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ساره">ساره</a>، همسر نازای ابراهیم، پسری به نام <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a> زایید و این عهد از طریق او و نوادگانش ادامه یافت. خدا نام <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a>، پسر اسحاق و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="ربکا">ربکا</a>، را به «اسرائیل» تغییر داد. اسرائیل با همسران و کنیزان خود دوازده پسر و دختری به نام <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="دینه">دینه</a> داشت که دوازده پسر نیاکان دوازده سبطی شدند که ملت اسرائیل را تشکیل دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یوسف، یکی از پسران اسرائیل، در مصر به مناصب بلندی رسید و در زمان او، بنی اسرائیل در مصر ساکن شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESarna2006408–409Joseph_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESarna2006408–409Joseph-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>چند نسل بعد از مرگ یوسف، مصری‌ها اسرائیلیان را به بردگی گرفتند. داستان رهایی آنان از بندگی در چهار کتاب <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC" title="سفر خروج">خروج</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="سفر لاویان">لاویان</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="سفر اعداد">اعداد</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_%D8%AA%D8%AB%D9%86%DB%8C%D9%87" title="سفر تثنیه">تثنیه</a> روایت شده است؛ برای رهایی اسرائیل از بردگی، خدا به <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a> که یکی از اعضای سبط لاوی که ساکن بیابان سینا بود و چون شاهزاده‌ای مصری پرورش یافته بود، دستور داد به مصر بازگردد و آزادی قوم خود را از فرعون یا پادشاه مصر بطلبد. وقتی فرعون درخواستش را رد کرد، خدا ده بلا بر مصریان نازل کرد که با مرگ نخست‌زادگان مصری به اوج خود رسید؛ لذا فرعون تسلیم شد و اسرائیلیان از مصر خارج شدند، اما به زودی نظرش تغییر و با سپاهیان خود ایشان را تعقیب کرد تا به مصر بازگرداندشان. چون بنی اسرائیل میان دریا و ارابه‌های فرعون گیر افتادند، موسی با کمک خدا دریا را شکافت تا اسرائیل عبور کند اما وقتی مصریان دنبالشان کردند، آب‌های دریا آنان را در خود غرق کرد؛ بنابراین اسرائیل به طرز معجزه‌آسایی توسط خدا نجات یافت. پس از خروج از مصر، خدا <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a> را از طریق موسی در بالای کوه سینا به مردم تحویل داد. در چهل سال آتی، قوم از بیابان سینا عبور کرد تا زمان ورود به سرزمین موعود فرا رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در کتاب تثنیه، موسی اندکی پیش از مرگ خود و ورود مردم به سرزمین موعود، عهد خدا با بنی اسرائیل را تازه کرد. موسی به دلیل گناهانش اجازهٔ ورود به ارض موعود نیافت و بالای کوه و در نظارهٔ آن سرزمین مُرد. تحت رهبری <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%86" title="یوشع بن نون">یوشع</a>، جانشینش، قوم اسرائیل سرزمین کنعان را در سه لشکرکشی بسیار سریع فتح و آن را میان دوازده قبیلهٔ خود تقسیم کرد. کمک‌های خدا در سراسر وقایع <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B9" title="کتاب یوشع">کتاب یوشع</a> مشهود است، زیرا معجزاتی مانند فرو ریختن دیوارهای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AD%D8%A7" title="اریحا">اریحا</a> یا خورشیدی که در جبعون بایستاد، به قوم اجازه داد تا به‌طور کامل مالک سرزمین شوند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="کتاب داوران">کتاب‌های داوران</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="کتاب‌های سموئیل">سموئیل اول و دوم</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="کتب پادشاهان">پادشاهان اول و دوم</a> تاریخ اسرائیل را از فتح تا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">تبعید به بابل</a> بازگو می‌کنند. کتاب داوران، عهد پیش از برپایی پادشاهی اسرائیل را به عنوان زمانی بدون رهبری مرکزی مستمر در اسرائیل توصیف می‌کند. چون که اسباط اسرائیل توسط دشمنان مختلف تهدید می‌شدند، رهبرانی چون <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="ایهود">ایهود</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%87" title="دبوره">دبورا</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%B9%D9%88%D9%86" title="جدعون">جدعون</a> و دیگران از اسرائیل دفاع می‌کردند اما پس از مرگ یک داور، جانشینی برای او تعیین نمی‌شد تا زمانی که تهدید جدیدی ظهور کند. اما با ظهور دشمنانی قدری نظیر <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%B7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فلیسطی‌ها">فلیسطی‌ها</a>، اسرائیلیان از خدا پادشاهی خواستند. <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سموئیل">سموئیل نبی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%84" title="شائول">شائول</a> از قبیلهٔ بنیامین را به عنوان اولین پادشاه اسرائیل <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D9%85%D8%B3%D8%AD" title="روغن مقدس مسح">مسح</a> کرد تا از اسرائیل در برابر دشمنانش حفاظت کند، اما دیری نپایید که رابطهٔ شائول با خدا به سردی گرایید و همچنین نتوانست فلیسطی‌ها را به‌طور قاطع شکست دهد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>پس از مرگ شائول بر دست فلیسطی‌ها، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a> به پادشاهی تمام اسرائیل رسید، فلیسطی‌ها را شکست داد، شهر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> را تصرف و آن را به پایتخت خود تبدیل کرد. او <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AA_%D8%B9%D9%87%D8%AF" title="تابوت عهد">تابوت عهد</a> را که نماد حضور خدا میان اسرائیل بود را به اورشلیم برد و به این ترتیب شهر را به عنوان مرکز مقدس پرستش <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87" title="یهوه">یهوه</a> اعلام کرد. خدا به داوود وعده داد سلسله‌اش تا ابد بر اسرائیل به مرکزیت اورشلیم حکومت خواهد کرد. در زمان پادشاهی <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سلیمان">سلیمان</a>، پسر داوود، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="معبد سلیمان">معبدی</a> ساخته شد تا میزبان تابوت عهد و مرکز دینی اسرائیل باشد. تَنَخ دورهٔ سلیمان را اوج اسرائیل باستان می‌نماید که تمام دوازده سبط اسرائیل تحت حکومت پادشاه برگزیدهٔ یهوه بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-4" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> باقی مطالب کتب پادشاهان به سقوط پادشاهی در طول چند قرن می‌پردازد. دیدگاه تنخ به سلیمان مثبت است، اما می‌گوید او بر اسرائیلیان کار اجباری تحمیل کرده بود و به دلیل علاقه‌اش به زنان خارجی، اجازه می‌داد خدایان آنان در اورشلیم پرستش شوند. بعد از مرگ سلیمان، ده سبط شمالی بر پسر او <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AD%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="رحبعام">رحبعام</a> شوریدند و <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="یربعام">یربعام</a> از سبط افرایم را به عنوان پادشاه <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="پادشاهی شمالی اسرائیل">مملکت شمالی اسرائیل</a> برگزیدند. دو قبیلهٔ یهودا و بنیامین تحت سلطهٔ سلسلهٔ داوود باقی ماندند که <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="پادشاهی یهودا">پادشاهی یهودا</a> نام گرفت. با این حال، تنخ پادشاهان شمالی را نیز بهتر از رحبعام نمی‌داند و بابت بت‌پرستی سرزنششان می‌کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-5" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در دنیای باستان، دولت و دین خویشاوندی نزدیکی داشتند؛ فرمانروایان نهادهای مذهبی را بنیان می‌نهادند و دین نیز به نوبهٔ خود به نهادهای دولتی مشروعیت می‌بخشید. این رابطه میان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="سلسله داوود">سلسلهٔ داوود</a> و معبد اورشلیم نیز برقرار بود. معبد، پادشاه را پسر و کاهن یهوه می‌دید. یهوه پادشاه ملل بود و معبد مقدسی در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86" title="کوه صهیون">کوه صهیون</a> داشت. این معبد، نماد مرکز جهان هستی و قربانگاه آن «سینهٔ زمین» به حساب می‌آمد. همین مفهوم‌سازی بود که به شکل‌گیری داستان موسی انجامیده بود: یهوه پادشاه است و سرنوشت مقدر اسرائیل است که خود را به معبد او در ارض موعود برساند. داستان ابراهیم و وعده ارض موعود نیز به همین ترتیب تأکیدی بر سلطهٔ ابدی سلسلهٔ داوود است. پادشاهی شمالی اسرائیل هم احتمالاً نهادهای مشابهی داشته، اما مدارک اندکی از آن باقی مانده است. تنخ عمدتاً منعکس کنندهٔ دیدگاه مملکت یهودا در جنوب است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200226–32_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200226–32-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>دیدگاه مذهبی اسرائیل باستان بر این باور استوار بود که یهوه، اورشلیم و سلسلهٔ داوود را برگزیده و عهدی ابدی بسته تا امنیت ایشان را تضمین کند. با این حال، در قرون ۸ و ۷ ق م، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری آشوری نو">امپراتوری آشور</a>، اسرائیل شمالی را فتح و یهودا را تابع خود کرد و بدین ترتیب توانایی خدا در حفاظت از مردمش زیر سؤال رفت. پادشاهی یهودا در جنوب تحت رهبری شاه <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%A7" title="یوشیا">یوشیا</a> به حیات خود ادامه داد، اما این بحران باعث شد انبیاء در دین بنی اسرائیل طرحی نو دراندازند؛ آنان حملهٔ آشور را عذابی الهی برای نقض عهد مردم با یهوه یافتند و راهکارها و اصلاحاتی برای ترمیم این رابطه پیش نهادند؛ <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3" title="عاموس">عاموس</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D8%B9" title="هوشع">هوشع نبی</a> سلطهٔ سلسله داوود بر مناطق شمالی را چون «بازگشت زنی زناکار نزد شوهرش (یهوه)» پیشنهاد کردند. پیامبران جنوبی چون <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%B9%DB%8C%D8%A7" title="اشعیا">اشعیا</a> معتقد بودند یهوه همچنان از یهودا محافظت می‌کند، ولی انبیاء دیگری مثل <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7_(%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1)" title="ارمیا (پیامبر)">ارمیا</a> معتقد بودند نابودی یهودا نیز حتمی است و معبد سلیمان از آن محافظت نخواهد کرد، بلکه باید به تورات (با کتاب تورات اشتباه نشود) روی آورد. ظاهراً ارمیا یکی از نخستین مدافعان تورات بوده، هرچند پیشنهادش پذیرفته نشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200232–36_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200232–36-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شاه یوشیا تلاش کرد اصلاحاتی در دین بنی اسرائیل اعمال کند، ولی کتاب دوم پادشاهان می‌گوید گناهان مناسه، نوهٔ یوشیا، چنان بود که یهوه تصمیم گرفت اورشلیم و معبد سلیمان را به ویرانی کشد. یوشیا به دست <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصریان</a> کشته شد و بیست و دو سال بعد، در سال ۵۸۶ ق.م. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری بابل نو">بابل</a> اورشلیم را فتح کرد و مردم یهودا را <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">به عنوان اسیر به بابل برد</a>. اینگونه دورهٔ پادشاهی یهودا به پایان رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-6" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دورهٔ_معبد_دوم"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87.D9.94_.D9.85.D8.B9.D8.A8.D8.AF_.D8.AF.D9.88.D9.85"></span>دورهٔ معبد دوم</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="یهودیت معبد دوم">یهودیت معبد دوم</a></div> <p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="یهودیت معبد دوم">دوران معبد دوم</a> (حدوداً ۵۲۰ قبل از میلاد تا ۷۰ میلادی) دوره‌ای کلیدی در تاریخ یهودیان است که پس از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="معبد دوم اورشلیم">بازسازی معبد اورشلیم</a> به دستور <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="فهرست شاهنشاهان هخامنشی">شاهان هخامنشی</a> آغاز شد و بذرهای <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="یهودیت خاخامی">یهودیت ربانی</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت اولیه</a> را کاشت. این عهد شاهد تحولات عمده‌ای در فرهنگ، مذهب و ادبیات یهودیان بود. معبد دوم پس از بازسازی مجدداً به کانون مرکزی پرستش در یهودیت تبدیل شد. قدرت و نفوذ روحانیون معبد در غیاب سلطنت افزایش یافت. <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسه‌ها</a> نیز برای مطالعه و عبادت گسترش یافتند. <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a> و دیگر متون مقدس در این دوره تدوین شدند. جوامع یهودی مهاجر در سراسر <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">مدیترانه</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a> رونق گرفتند. فرقه‌ها و جناح‌های جدیدی پدیدار و موجب تنوع آداب و اعتقادات یهودی شدند. انتظارات <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%D8%A7" title="مسیحا">مسیحایی</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فرجام‌شناسی یهودی">آخرالزمانی</a> نیز گهگاه در واکنش به سلطهٔ بیگانگان ظهور می‌کرد. <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87" title="ختنه">ختنه</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="شبات">شبات</a> به عنوان نشانهٔ عهد اسرائیل با خدا تثبیت شدند. یهودیت ربانی نهایتاً از <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فریسیان">فرقهٔ فریسیان</a> پس از ویرانی معبد ظهور کرد. این دوره را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد که بر اساس حکومت خارجی تعریف می‌شوند:<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200258–59-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهود مدیناتا">عهد ایرانی</a> (۵۳۹ تا ۳۳۳ قبل از میلاد) — بازگشت از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">تبعیدِ بابل</a> و بازسازی معبد تحت حکومت <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">هخامنشیان</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200258–59-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یهودیت هلنیستی">عهد هلنیستی</a> (۳۳۳ تا ۶۳ قبل از میلاد) — یونانی‌شدن فزاینده و تضاد با فرهنگ یونانی تحت سلطنت <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="دودمان بطلمیوسی">بطلمیوسیان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="امپراتوری سلوکی">سلوکیان</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200258–59-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روم باستان">عهد رومی</a> (۶۳ قبل از میلاد تا ۷۰ میلادی) — تسخیر یهودیه توسط رومیان که به <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85_(%DB%B7%DB%B0_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="محاصره اورشلیم (۷۰ میلادی)">ویرانی معبد در سال ۷۰ میلادی</a> منجر شد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200258–59-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <dl><dt>عهد ایرانی</dt></dl> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهود مدیناتا">یهود مدیناتا</a></div> <p>«عهد ایرانی» در تاریخ یهودیت از سال ۵۳۹ قبل از میلاد و با فتح بابل توسط <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="کوروش بزرگ">کوروش بزرگ</a> آغاز می‌شود. او اجازه داد یهودیان به وطن خود سرزمین اسرائیل بازگردند. برخی از یهودیان در بابل ریشه دوانده بودند و بازنگشتند، اما کسانی که بازگشتند این کار را چون برقراری مجدد اسرائیل در ارض موعود می‌یافتند. بازگشت‌کنندگان در <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="یهودیه">یهودا</a> ساکن شدند و بر احیای معبد اورشلیم به عنوان مرکز پیمان خود با خدا تمرکز کردند. آن‌ها معمولاً از نفوذ ملت‌های خارجی اجتناب می‌کردند. بازسازی معبد ابتدا در حدود ۵۳۹ قبل از میلاد پس از فرمان کوروش و تحت رهبری شش‌بزر آغاز شد، اما پیشرفت کار، کند بود. انبیاء اسرائیل مانند <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%DB%8C" title="حجی">حجی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زکریای نبی (صفحه وجود ندارد)">زکریا</a> در حدود ۵۲۰ قبل از میلاد تلاش تازه‌ای را تحت رهبری <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="زروبابل">زروبابل</a>، فرماندار یهودا، و یوشع، کاهن اعظم، آغاز کردند. سرانجام معبد در سال ۵۱۵ قبل از میلاد کامل شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200259–63_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200259–63-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%B1%D8%A7" title="عزرا">عزرا</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="نحمیا">نحمیا</a> یهودیانی بودند که به عنوان نمایندگان دربار هخامنشی برای اصلاحات کلیدی به یهودا راهی شدند، عزرا ظاهراً حدود ۳۹۸ قبل از میلاد و نحمیا در ۴۴۵ قبل از میلاد به عنوان فرماندار. هر دو مرکزیت احکام توراتی در یهودیت را ترویج می‌کردند، مخالف اختلاط با بیگانگان بودند و رسوم شبات را تقویت کردند. عزرا ممکن است شکلی از تورات را با خود از بابل به یهودا برده و آن را به عنوان قانون سرزمین برپا کرده باشد. تورات در این دوره مرکز پیمان اسرائیل با خدا شد و محور اختلافات فزاینده دربارهٔ تفسیر آن گردید. نحمیا دیوارهای اورشلیم را بازسازی کرد و در پی افزایش خودمختاری شهر در شاهنشاهی هخامنشی برآمد. او با مخالفت سامریان و یهودیانی که از وضع موجود سود می‌بردند روبرو شد. تلاش‌های او برای اصلاحات ارضی به نفع فقرا بر اساس قوانین قبیله‌ای اسرائیل پایدار نماندند. عهد ایرانی دورهٔ اهمیت یهودیان دور از وطن، به ویژه جامعهٔ یهودی بابل، بود که هویت یهودی را حفظ و در یهودا اصلاحاتی اعمال کردند. سایر گروه‌ها مانند یهودیان در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="الفانتین">الفانتین</a> مصر تنوع و استقلال بیشتری از اصلاحات مرکزی می‌طلبیدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200259–63_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200259–63-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تأثیرات به خصوص <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="دین‌های ایرانی">دین‌های ایرانی</a> بر یهودیت نامشخص است، اما تفکراتی مانند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B2" title="رستاخیز">رستاخیز</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87" title="فرشته">فرشتگان</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="دیو">دیوها</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دوگانه‌باوری">ثنویت</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آخرالزمان">آخرالزمان</a> غالباً ریشهٔ ایرانی دارند. الگوی کلی همزیستی و تعامل یهودیان با مقامات امپراتوری‌های بیگانه، تحت حکومت هخامنشیان شکل گرفت. این میراث تداوم یافت تا اینکه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C" title="اسکندر مقدونی">اسکندر مقدونی</a> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="حمله اسکندر مقدونی به ایران">ایران و یهودا</a> را فتح کرد و یهودا بخشی از جهان یونانی در اواخر قرن چهارم قبل از میلاد شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200259–63_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200259–63-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <dl><dt>عهد یونانی</dt></dl> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یهودیت هلنیستی">یهودیت هلنیستی</a></div> <p>این دوره سال‌های ۳۳۳ تا ۶۳ قبل از میلاد را در بر می‌گیرد. با فتوحات اسکندر، ارتباط فرهنگ‌های <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خاور نزدیک باستان">خاور نزدیک</a> با <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هلنیسم">فرهنگ یونانی</a> افزایش یافت که شامل عناصر دینی هم می‌شود. بعد از مرگ اسکندر، نزاعی نزدیک به یک قرن میان جانشینانش—<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="امپراتوری سلوکی">سلوکیان</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="دودمان بطلمیوسی">بطلمیوسیان</a>—بر سر یهودیه وجود داشت. سلوکیان حاکمیت خود را در سال ۲۰۰ ق.م. تثبیت کردند، اما ارتباط جغرافیایی منجر به ظهور جوامع یهودی در مصر شد، به ویژه در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="اسکندریه">اسکندریه</a>. <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="فیلون اسکندریه">فیلون</a>، فیلسوف مشهور یهودی، نیز اهل همان شهر است. قدیمی‌ترین مکاشفه‌های یهودی—مطالب ادبی که آینده را پیشگویی می‌کنند—محصول این دوره‌اند؛ مثلاً در یکی از آن‌ها به نام <i>کتاب نگهبانان</i> جنگ‌های اسکندر به نیروهای <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B7%D8%A7%D9%86" title="شیطان">شیطانی</a> منسوب شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200263–64_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200263–64-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>حکام یونانی اجازه دادند یهودیان به زندگی خود بر اساس احکام تورات ادامه دهند و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D9%86_%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="کاهن اعظم (یهودیت)">کاهن اعظم اورشلیم</a> نیز کماکان از معبد بر یهودیه حکومت می‌کرد. اما در سال ۱۷۵ ق.م. یاسون، برادر کاهن اعظم وقت اونیاس سوم، در ازای مبلغی به <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%88%D8%AE%D9%88%D8%B3_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="آنتیوخوس چهارم">آنتیوخوس چهارم سلوکی</a>، منصب برادرش را تصاحب کرد. این قانون مادام العمر بودن کهانت را نقض کرد و منجر به وقایعی که شد که سرانجامش شورش در اورشلیم و لشکرکشی آنتیوخوس به شهر شد. او سنن یهودی را ممنوع و کسانی که فرزندانشان را <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87" title="ختنه">ختنه</a> کرده بودند را سخت مجازات کرد. بار دیگر شورشی روی داد که به قدرت‌گیری <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حشمونیان">حشمونیان</a> انجامید و موضوع <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کتب مکابیان (صفحه وجود ندارد)">کتب مکابیان</a> است. اینان مخالف سنت‌های هلنی بودند و به همین جهت حسیدی [غیور] نامیده می‌شدند. جشن <a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D9%88%DA%A9%D8%A7" title="حنوکا">حنوکا</a> یادبود پیروزی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="خاندان مکابی">مکابیان</a> و پاکسازی معبد در سال ۱۶۴ ق.م. است. حسمونیان کاهن بودند، ولی چون از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="سلسله داوود">سلسلهٔ داوود</a> نبودند، وقتی در سال ۱۰۴ ق.م. میلاد خود را شاه نامیدند، برخی یهودیان به مخالفت با ایشان برخاستند. نهایتاً در سال ۶۳ ق.م. جنگ داخلی منجر به قدرت‌گیری جناح طرفدار <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جمهوری روم">رومیان</a> شد و استقلال یهودیان به پایان رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200264–67_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200264–67-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="یوسف فلاوی">یوسف فلاوی</a>، مورخ یهودی دورهٔ رومیان، یهودیان معاصرش را به چهار گروه <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فریسیان">فریسی</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صدوقیان">صدوقی</a>، فلسفهٔ چهارم و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="اسنی‌ها">اسنی</a> تقسیم کرده است. این گروه‌ها محتملا در دورهٔ یونانی ظهور کرده‌اند. اسنی‌ها معمولاً همان یهودیان ساکن منطقهٔ <a href="/wiki/%D9%82%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="قمران">قمران</a> در نظر گرفته می‌شوند که آثارشان—موسوم به <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="طومارهای دریای مرده">طومارهای دریای مرده</a>—در سال ۱۹۴۷ میلادی کشف شد. ظاهراً اینان مخالفان حشمونیان بوده‌اند و دلیل اصلی اختلافشان، <a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%82" title="صادوق">صادوقی</a> نبودن حشمونیان بوده است. رهبر اسنی‌ها مدعی بود خدا تفسیر صحیح تورات را به او نمایانده است و به همین دلیل، پیروانش به کرانه‌های <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="دریای مرده">دریای مرده</a> پناه بردند تا بدان شیوه زندگی کنند و منتظر کمک الهی بمانند. آنان منتظر نبردی آخرالزمانی بودند تا با کمک فرشتگان اورشلیم را پس بگیرند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200267–69_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200267–69-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C" title="یحیی">یحیی معمدان</a> احتمالاً از پیروان همین فرقه بوده است. </p> <dl><dt>عهد رومی</dt></dl> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%87_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85)" title="یهودیه (استان روم)">یهودیه (استان روم)</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sack_of_jerusalem.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Sack_of_jerusalem.JPG/300px-Sack_of_jerusalem.JPG" decoding="async" width="300" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Sack_of_jerusalem.JPG/450px-Sack_of_jerusalem.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/Sack_of_jerusalem.JPG 2x" data-file-width="509" data-file-height="275" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="منوره">منوره</a> هفت شاخهٔ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="معبد دوم اورشلیم">معبد دوم اورشلیم</a> را <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B3" title="تیتوس">تیتوس</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتور روم</a>، پس از ویران کردن معبد به شهر <a href="/wiki/%D8%B1%D9%85" title="رم">رم</a> برد.</figcaption></figure> <p>رومی‌ها سلطهٔ خود بر یهودیه را از طریق اعیان محلی مانند <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%BE%D8%A7%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آنتیپاتر ادومی (صفحه وجود ندارد)">آنتیپاتر ادومی</a> و پسرش <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="هرود بزرگ">هرود بزرگ</a> تثبیت کردند. هرود در سال ۴۰ قبل از میلاد به پادشاهی یهودیه منصوب شد و در عهدی پر آشوب تا سال ۴ قبل از میلاد حکومت کرد. او معبد را بازسازی و قدرت <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a> و کهانت را محدود کرد. پس از مرگ او، شورش‌های مسیحایی آغاز شد زیرا برخی یهودیان تصور می‌کردند خدا از این فرصت برای آزادی آنان استفاده خواهد کرد. رومی‌ها شورش را با <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%84%DB%8C%D8%A8" title="تصلیب">تصلیب</a> هزاران نفر سرکوب و چند شهر را ویران کردند. روم از سال ۶ میلادی به‌طور مستقیم حکومت را در دست گرفت اما چون جمع‌آوری مالیات نیازمند سرشماری بود، موجب مقاومتی به رهبری <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="یهودای جلیلی">یهودای جلیلی</a> شد چون یهودیان سرشماری را نوعی اعمال مالکیت بر خودشان می‌یافتند که نقض حریم خدا بود. با حکومت مستقیم رومیان، سنهدرین و کاهن اعظم اسرائیل برخی از قدرت خود را بازیافتند. <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%88%D8%B3_%D9%BE%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B7%D8%B3" title="پونتیوس پیلاطس">پونتیوس پیلاطس</a> که برای <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%84%DB%8C%D8%A8_%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="تصلیب عیسی">مصلوب کردن عیسی</a> معروف است، از سال ۲۶ تا ۳۶ فرماندار بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200269–71_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200269–71-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فریسیان">فریسیان</a> هیچ منبع مکتوبی نمانده است. <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="یوسف فلاوی">یوسف فلاوی</a> می‌گوید اینان به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA" title="سرنوشت">سرنوشت و تقدیر</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="اختیار">اختیار آزاد</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%B1%DA%AF" title="زندگی پس از مرگ">زندگی پس از مرگ</a> باور داشتند و در تفسیر تورات سرآمد بودند. فریسیان تا زمان از دست دادن نفوذشان تحت حکومت هرود در سیاست حضور داشتند. در <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عهد جدید">عهد جدید</a>، آن‌ها به عنوان مخالفان <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عیسی">عیسی</a> تصویر شده‌اند که نگران حفظ پاکی آیین‌های مذهب و رعایت شبات بودند. یوسف فلاوی گروه موسوم به «فلسفهٔ چهارم» را مشابه فریسیان اما رادیکال‌تر از آنان در موضوع حکومت خارجیان بر اسرائیل توصیف می‌کند. محتملا، اینان گروه واحدی نبودند. <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صدوقیان">صدوقیان</a> نیز از خود هیچ منبع مکتوبی باقی نگذاشته‌اند. آنان—برخلاف فریسیان که به مردم عادی نزدیک بودند—با کاهنان بلندمرتبه در ارتباط و <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="محافظه‌کاری">محافظه‌کارتر</a> بودند. صدوقیان منحصراً به تورات اعتقاد داشتند و اعتقاداتی مانند زندگی پس از مرگ که <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A6%D9%88%D9%84" title="شئول">در تورات وجود ندارد</a> را می‌کردند. یوسف فلاوی آنان را کمتر از فریسیان مطلوب می‌یابد. جنبشی که عیسی—واعظ یهودی اهل <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="جلیل">جلیل</a>—تبلیغ می‌کرد، حرکتی اصلاح‌گرا و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%87%DB%8C%D8%B2_%D8%A7%D8%B2_%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA" title="پرهیز از خشونت">خشونت پرهیز</a> در درون یهودیت با سویه‌های <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%D8%A7" title="مسیحا">مسیحایی</a> و آخرالزمانی بود که او را با <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a> درگیر کرد و سرانجام رومیان به عنوان خطری سیاسی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%84%DB%8C%D8%A8_%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="تصلیب عیسی">مصلوبش</a> کردند. پس از مرگ او، اختلافات در مورد تورات و پذیرفتن غیر یهودیان منجر به <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="جدایی مسیحیت از یهودیت (صفحه وجود ندارد)">جدایی مسیحیت از یهودیت</a> شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200275–76_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200275–76-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در دهه‌های آتی رابطهٔ یهودیان و رومیان بدتر و بدتر می‌شد تا اینکه در دههٔ ۶۰ به جنگ تمام عیار رسید. فادوس، فرماندار رومی یهودیه، قیامی به رهبری شخصیتی پیامبرگونه به نام تیوداس را سرکوب کرد. چندی بعد سربازی رومی به آیین‌های معبد بی‌احترامی کرد که شورشی عمومی را برانگیخت. فلوروس، فرماندار بین سال‌های ۶۴–۶۶، هزاران نفر از مردم یهودیه را مصلوب کرد. سرانجام در سال ۶۶ میلادی، العزار، حاکم معبد، تقدیم قربانی رومی را متوقف کرد—نمادی از پایان تابعیت یهودیان به روم. مردم سربازان رومی مستقر را کشتند. فرماندار <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85)" title="سوریه (استان روم)">سوریه</a> به سرعت وارد عمل شد و اورشلیم را محاصره کرد اما با تلفات بسیار مجبور به عقب‌نشینی شد. تا سال ۶۸ جنبشی مسیحایی یهودی به نام <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="زیلوت‌ها">زیلوت‌ها</a> حکومت اورشلیم را در دست گرفته بودند. در همان سال رومیان اورشلیم را محاصره و سرانجام به سال ۷۰ فتح و ویرانش کردند. معبد نیز ویران شد و بعد از هزاران سال موجودیتش به پایان رسید. این ضربه‌ای کلیدی به یهودیت بود و یهودیان در طول تاریخ در ادعیه و آثار مختلفی از آن یاد کرده‌اند. فریسیان، روحانیون و کاتبان در شهر یَونه گرد آمدند تا آیندهٔ یهودیت در سایهٔ نابودی معبد را شکل دهند که منجر به ظهور <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="یهودیت خاخامی">یهودیت ربانی</a> شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMurphy200271–74_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMurphy200271–74-30"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ظهور_یهودیت_ربانی"><span id=".D8.B8.D9.87.D9.88.D8.B1_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C.D8.AA_.D8.B1.D8.A8.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>ظهور یهودیت ربانی</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="یهودیت خاخامی">یهودیت خاخامی</a></div> <p>جنبش ربانی (یعنی جنبش <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربی‌ها</a>؛ در ایران بیشتر به آنان «<a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="حاخام">حاخام</a>» گفته می‌شود) پس از تخریب معبد دوم اورشلیم در سال ۷۰ میلادی، ظهور کرد. خبر نابودی معبد برای یهودیان—چه در اسرائیل و چه دور از آن—طبیعتا اتفاق سترگی بوده، ولی احتمالاً تعداد کمی از ایشان آن زمان پیش‌بینی کردند که معبد دیگر بازسازی نخواهد شد. دربارهٔ آغاز جنبش ربانی حکایتی موجود است که ربی <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%AD%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B2%DA%A9%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوحنان بن زکای (صفحه وجود ندارد)">یوحنان بن زکای</a> در زمان محاصرهٔ اورشلیم از رومیان اجازه گرفت تا برای مطالعه و تدریس تورات به شهر یَونه برود و آنجا بود که اجتماعی از علمای یهودی تشکیل داد. منشأ جنبش مبهم است و احتمالاً کاهنان، کاتبان و دیگران علاوه بر فریسیان در آن دخیل بودند. ظاهراً جنبش ربانی در آغاز با مخالفت‌های جدی روبرو شده است؛ مثلاً متون این دوره که در صحرای یهودا یافت شده‌اند، با احکام ربانی تفاوت دارند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEStemberger200278–79_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEStemberger200278–79-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>پس از قیام بار کوخبا (۱۳۲–۱۳۵ میلادی)، مرکز یهودیت ربانی به جلیل منتقل شد. رهبران اولیهٔ مهم شامل ربان گملیئل و نوادگانش بودند. ظاهراً بعد از عزیمت به جلیل بوده که رومی‌ها جنبش ربانی را به عنوان نماینده و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="پاتریارک">بطریقِ</a> یهودیان به رسمیت شناختند. <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7" title="میشنا">میشنا</a> حدود سال ۲۰۰ میلادی تحت نظارت بطریق یهودای شاهزاده تدوین شد. آخرین بطریق، گملیئل ششم بود که توسط رومیان در قرن پنجم میلادی عزل شد. البته تا این دوره دیگر حضور یک رهبر برای حیات جنبش ربانی آنچنان ضروری نمی‌نمود، چه بطریق پیش از آن هم وقت و توانایی رسیدگی به همهٔ امور به تنهایی را نداشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEStemberger200279–80_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEStemberger200279–80-32"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال‌های ابتدایی، ربی‌ها دریافت پول و وجوهات برای اینکه در تورات مطالعه کنند را رد می‌کردند. اما از قرن سوم میلادی، رفته رفته برخی به دنبال دریافت حقوق بابت خدمات به جوامع یهودی برآمدند. ربی‌ها استدلال می‌کردند حمایتی که پیش از این به معبد داده می‌شد، اکنون باید به علمای تورات برسد چون جایگزین آن شده‌اند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEStemberger200282–83_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEStemberger200282–83-33"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ظهور جنبش ربانی در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="تمدن بابل">بابل</a> تحت حکومت <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی اشکانی">شاهنشاهی اشکانی</a> از پیامدهای قیام بار کوخبا در قرن دوم میلادی بود. شاگردان ربی‌هایی چون اقیوه از اسرائیل (که از این عهد نامش توسط رومیان به استان «فلسطین» تغییر کرده بود) در طول قیام به بابل فرار کردند و اندیشه‌های اولیهٔ ربانی را به آنجا بردند. قیام بار کوخبا سویه‌های مسیحایی داشته و ظاهراً اقیوه نیز خود از آن حمایت می‌کرده است. برخی از این مهاجران پس از پایان قیام در بابل ماندند و توسعه یهودیت ربانی را ادامه دادند. ارتباط مستمری میان ربی‌های اسرائیل و بابل وجود داشت. ربی‌های بابلی روابط نزدیکی با <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A3%D8%B3_%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AA" title="رأس جالوت">رأس جالوت</a>—نمایندهٔ جامعه یهودیان در ارتباط با دولت اشکانیان—داشتند و رأس جالوت به ایجاد قلمرویی خودمختار در شاهنشاهی اشکانی که در آن قوانین <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخای ربانی</a> حکمفرما باشد کمک کرد. با این حال، بسیاری از طلاب بابلی همچنان برای تحصیل به اسرائیل سفر می‌کردند. مدارس محلی نیز در خود بابل وجود داشت که بر مطالعه میشنا و تنخ متمرکز بود و سنت‌ها را با شرایط بابل سازگار می‌کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEStemberger200281–83_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEStemberger200281–83-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>شواهد محدودی از تأثیر اولیه جنبش ربانی در یهودیان دور از وطن وجود دارد. برخی ربی‌ها به <a href="/wiki/%D8%B1%D9%85" title="رم">رم</a> سفر کردند اما آثار کمی وجود دارد که تأیید کند بر جامعهٔ یهودی رم تأثیری گذاشتند. شواهد بیشتری از تماس با <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D8%BA%DB%8C%D8%B1" title="آسیای صغیر">آسیای صغیر</a> موجود است اما چندان قطعیتی ندارند و تنها از قرن نهم میلادی است که به روشنی مشخص است یهودیان دور از وطن نیز با قوانین <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمودی</a> آشنا شده‌اند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEStemberger200283–84_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEStemberger200283–84-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="حسیدیّت"><span id=".D8.AD.D8.B3.DB.8C.D8.AF.DB.8C.D9.91.D8.AA"></span>حسیدیّت</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="یهودیت حسیدی">یهودیت حسیدی</a></div> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تاریخ_قرن_بیستم_و_هولوکاست"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE_.D9.82.D8.B1.D9.86_.D8.A8.DB.8C.D8.B3.D8.AA.D9.85_.D9.88_.D9.87.D9.88.D9.84.D9.88.DA.A9.D8.A7.D8.B3.D8.AA"></span>تاریخ قرن بیستم و هولوکاست</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="هولوکاست">هولوکاست</a></div> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مسیح"><span id=".D9.85.D8.B3.DB.8C.D8.AD"></span>مسیح</h2></div> <p>مسیح کسی است که به اعتقاد یهودیان ظهور خواهد کرد و نجات دهنده آن‌ها خواهد بود. طبق پیش‌بینی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="انجیل">انجیل</a> عهد عتیق وقتی مسیح بیاید به همهٔ رنج‌ها و بیماری‌ها پایان می‌دهد و دیگر هیچ ملتی علیه ملتِ دیگر شمشیر نخواهد کشید و دیگر کسی فنون جنگی نخواهد آموخت. او خدای <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="بنی‌اسرائیل">بنی‌اسرائیل</a> را در سراسر جهان معرفی می‌کند به‌طوریکه همهٔ دنیا از نظر خداشناسی یکی می‌شود. براساس عهد عتیق، مسیح در سرزمین اسرائیل و در زمانی ظهور می‌کند که اکثر ساکنان این سرزمین، یهودی هستند. مسیح موعود باید از فرزندان <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="داود">داود</a> پادشاه باشد. بعد از موسی افراد زیادی ادعای مسیح بودن کردند.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اخلاق"><span id=".D8.A7.D8.AE.D9.84.D8.A7.D9.82"></span>اخلاق</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تیکون_عولم"><span id=".D8.AA.DB.8C.DA.A9.D9.88.D9.86_.D8.B9.D9.88.D9.84.D9.85"></span>تیکون عولم</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%86_%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%85" title="تیکون عولم">تیکون عولم</a></div> <p>تیکون عولم اصطلاحی در عرفان یهودی یا کابالا است که اعتقاد دارد وظیفه یهودیان در دنیا تعمیر دنیا است. بر این اساس وقتی نور الهی از بالای درخت زندگی به پایین سرازیر شد باعث شکست ظروفی که این نور در آن‌ها قرار می‌گرفت شد و تکه‌های این ظروف در دنیا پخش شدند. از این رو هر چیزی در دنیا دارای این جرقه‌های الهی است. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="۶۱۳_میتزووت"><span id=".DB.B6.DB.B1.DB.B3_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D8.B2.D9.88.D9.88.D8.AA"></span>۶۱۳ میتزووت</h3></div> <p><i>میتزووت</i><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Manual_of_Style/Pronunciation" class="extiw" title="en:Wikipedia:Manual of Style/Pronunciation"><span title="این واژه نیازمند رونویسی و ضبط تلفظ است.">تلفظ؟</span></a></i>]</sup></sup> (به معنی فرمان‌ها یا دستورها)، اعمال مطرح در مذهب یهودیت هستند. <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B2%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="میتزوا (صفحه وجود ندارد)">میتزوا</a> (مفرد) دستوری است که خدا به مردم می‌دهد. برخی میتزوا را به عمل صالح یا نیکوکاری ترجمه می‌کنند. ششصد و سیزده میتزووت در توراه وجود دارد، که یهودیان موظف به انجام دادن آن‌ها هستند. برخی در مورد پرستش خدا، زندگی روزمره داخل هستند و برخی در مواقع خاص صورت می‌گیرند. بسیاری از این دستورها را الان نمی‌توان اجرا نمود چرا که معبد مقدس <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> تخریب شده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="حسید"><span id=".D8.AD.D8.B3.DB.8C.D8.AF"></span>حسید</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="یهودیت حسیدی">یهودیت حسیدی</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tzedoko_gelt.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Tzedoko_gelt.JPG/220px-Tzedoko_gelt.JPG" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Tzedoko_gelt.JPG/330px-Tzedoko_gelt.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Tzedoko_gelt.JPG/440px-Tzedoko_gelt.JPG 2x" data-file-width="1893" data-file-height="1363" /></a><figcaption>کیسه نیکوکاری</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کتاب‌های_مذهبی"><span id=".DA.A9.D8.AA.D8.A7.D8.A8.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D8.B0.D9.87.D8.A8.DB.8C"></span>کتاب‌های مذهبی</h2></div> <dl><dd>۱.<a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> شامل ۳۹ کتاب است که در دوره‌ای بیش از هزار سال به رشته تحریر درآمده‌اند. یهودیان و حتی مسیحیان برای کتاب مقدس، تقدس والایی قائلند و آن را الهام خداوند بر نویسندگان کتاب مقدس می‌دانند و بر این باورند که کتاب مقدس دو مؤلف دارد یکی خدا و دیگری بشر و بین ایندو عنصر خدایی و بشری جدایی وجود ندارد. تنخ خود به ۳ بخش تقسیم می‌شود:<figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Torah_and_jad.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Torah_and_jad.jpg/250px-Torah_and_jad.jpg" decoding="async" width="250" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Torah_and_jad.jpg/375px-Torah_and_jad.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Torah_and_jad.jpg/500px-Torah_and_jad.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1064" /></a><figcaption>طومار تورا مقدس که به منظور تشریفات مذهبی در یک <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسه</a> گشوده شده است.</figcaption></figure> <dl><dd><ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="نوییم">نوییم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="کتوویم">کتوویم</a></li></ul></dd></dl></dd> <dd>۲.<a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> تفاسیر تورا<figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Talmud_set.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Talmud_set.JPG/200px-Talmud_set.JPG" decoding="async" width="200" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Talmud_set.JPG/300px-Talmud_set.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Talmud_set.JPG/400px-Talmud_set.JPG 2x" data-file-width="2239" data-file-height="1568" /></a><figcaption>سری تلمود بابلی</figcaption></figure> <dl><dd>۱. تلمود بابلی</dd> <dd>۲. تلمود اورشلیم</dd> <dd><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7" title="میشنا">میشنا</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DA%AF%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="گمارا">گمارا</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%81%D8%AA%D8%A7" title="توسفتا">توسفتا</a></dd></dl></dd> <dd>۳.<a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراش</a></dd> <dd>۴. آثار هالاخایی <dl><dd><ul><li>۱. تور</li> <li>۲.<a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="میشنه تورا (صفحه وجود ندارد)">میشنه تورا</a></li> <li>۳.<a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE" title="شولحان عاروخ">شولحان عاروخ</a></li> <li>۴. رسالات سؤال و جواب</li></ul></dd></dl></dd> <dd>۵.<a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%81%D8%AA%D8%A7" title="توسفتا">توسفتا</a></dd> <dd>۶.<a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="پیوت">پیوت</a> کتاب شعرهای مذهبی</dd> <dd>۷.<a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%B1" title="زوهر">زوهر</a> کتاب اصلی عرفان یهودی یا <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a></dd> <dd>۸.<a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سیدور">سیدور</a> کتاب نماز و ادعیه</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="هویت_یهودی"><span id=".D9.87.D9.88.DB.8C.D8.AA_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C"></span>هویت یهودی</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قوم_یهود"><span id=".D9.82.D9.88.D9.85_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF"></span>قوم یهود</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="مفهوم_قوم_برگزیده"><span id=".D9.85.D9.81.D9.87.D9.88.D9.85_.D9.82.D9.88.D9.85_.D8.A8.D8.B1.DA.AF.D8.B2.DB.8C.D8.AF.D9.87"></span>مفهوم قوم برگزیده</h4></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="یهودیان به عنوان قوم برگزیده">یهودیان به عنوان قوم برگزیده</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%84%D8%AA%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="نور در بین ملتها">نور در بین ملتها</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ملاک_یهودی_بودن"><span id=".D9.85.D9.84.D8.A7.DA.A9_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C_.D8.A8.D9.88.D8.AF.D9.86"></span>ملاک یهودی بودن</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F" title="چه کسی یهودی است؟">چه کسی یهودی است؟</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39598369">.mw-parser-output .quotebox{background-color:#F9F9F9;border:1px solid #aaa;box-sizing:border-box;padding:10px;font-size:88%;max-width:100%}.mw-parser-output .quotebox.floatleft{margin:.5em 1.4em .8em 0}.mw-parser-output .quotebox.floatright{margin:.5em 0 .8em 1.4em}.mw-parser-output .quotebox.centered{overflow:hidden;position:relative;margin:.5em auto .8em auto}.mw-parser-output .quotebox.floatleft span,.mw-parser-output .quotebox.floatright span{font-style:inherit}.mw-parser-output .quotebox>blockquote{margin:0;padding:0;border-right:0;font-family:inherit;font-size:inherit}.mw-parser-output .quotebox-title{text-align:center;font-size:110%;font-weight:bold}.mw-parser-output .quotebox-quote>:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .quotebox-quote:last-child>:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:before{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" “ ";vertical-align:-45%;line-height:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:after{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" ” ";line-height:0}.mw-parser-output .quotebox .left-aligned{text-align:left}.mw-parser-output .quotebox .right-aligned{text-align:right}.mw-parser-output .quotebox .center-aligned{text-align:center}.mw-parser-output .quotebox .quote-title,.mw-parser-output .quotebox .quotebox-quote{display:block}.mw-parser-output .quotebox cite{display:block;font-style:normal}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .quotebox{width:100%!important;margin:0 0 .8em!important;float:none!important}}</style><div class="quotebox pullquote floatleft" style="width:35%; R;"> <blockquote class="quotebox-quote right-aligned" style=""> <p>۱۳ اصل ایمان: </p> <ol><li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، خالق و راهنمای هرچیزی است که آفریده شده و آفریده خواهد شد.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، تنها یکی است و واحد و یکتا خواهد ماند.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، جسمی ندارد و بدون هرگونه خصلت و شکل قابل درک است.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، نخستین ازلی و آخرین ابدی است.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، تنها دهنده خواسته و دعای من است.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که سخن تمامی پیامبران خدا، حق و درست است.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که موسی بر حق است و آنچه گفت دربارهٔ پیش و پس از خود، راست و درست است.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که توراتی که در دست من است همان کتابی است که خدا بر او نازل نمود.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، تورات را برای ما فرستاد و تغییری در آن نخواهد داد که جلال باد نامش.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، تمامی نیازهای بشر را می‌داند، بر اندیشه آن‌ها واقف است و چنانچه مکتوب است که برآورنده قلب‌ها و درک‌کننده اعمالشان است (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="مزامیر">مزامیر</a> ۳۳:۱۵).</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که خالق، که برکت باد نامش، بر کسانی‌که تورات را عمل کنند پاداش دهد و آنان که اجرا نکنند، جزا خواهد داد.</li> <li>من با ایمان کامل باور دارم که مُنجی و نجات‌دهنده، روزی برای ما خواهد رسید و من هر روز برای آمدنش انتظار می‌کشم.</li> <li>من با ایمان کامل به زندگی دوباره پس‌از مرگ باور دارم و ذکر و نامش بلندمرتبه باد برای همیشه و تا ابد.</li></ol> </blockquote> <p><cite class="right-aligned" style="">—<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="موسی بن میمون">موسی بن میمون</a></cite> </p> </div> <p>یهودیت برخلاف اسلام و مسیحیت تأکید زیادی به مسئله <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="قومیت">قومیت</a> دارد. از این رو یهودیت ترکیبی از دین و نژاد است. <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3" title="یهودیت ارتدکس">یهودیت ارتدوکس</a> معتقد است، شخصی که از مادر یهودی به دنیا آمده، ولو به دین دیگر بگراید، باز هم یهودی است.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به صورت تاریخی، یهودی که مدعی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خداناباوری">الحاد</a> است، ممکن است عنوان حِرِم (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span title="عبری-language text"><span lang="he">חרם</span></span>) به خود بگیرد، اما اعلام الحاد او موجب از دست دادن عنوان یهودیت از وی نمی‌شود.<sup id="cite_ref-leavesoffaith_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-leavesoffaith-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برای نمونه مورد <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="باروخ اسپینوزا">باروخ اسپینوزا</a> را ببینید. </p><p>بر اساس باورهای یهودیان همچنین <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="آنوسی">آنوسیان</a> (یعنی کسانی که به‌رغم میل خود به دین دیگری گرویده‌اند) و فرزندان دختری آنان، یهودی حساب می‌شوند. البته در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="قرائیم">قرائیم</a> فرزندانی که از پدر یهودی زاده می‌شوند یهودی به حساب می‌آیند و تا ۹ نسل ادامه خواهد داشت. </p><p>در یهودیت، عنوان خاصی برای کسانی که یهودی هستند، ولی شریعت یهود را رعایت نمی‌کنند وجود دارد که آن‌ها را مِشومدیم (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span title="عبری-language text"><span lang="he">משומדים</span></span>) می‌نامند، در بین علمای یهود در مورد نحوه رفتار با آنان، بر اساس قانون شریعت، بحث زیادی وجود دارد، اما در مورد یهودیت آنان اختلاف نظری وجود ندارد. </p><p>کسی که ایمان خود به یهودیت را از دست می‌دهد، همواره می‌تواند به این آیین بازگردد؛ و در این حالت هیچ احتیاج به مراسمی رسمی یا خاص نیست. </p><p>همچنین تعاریف دیگری بر اساس تست <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دی‌ان‌ای">دی‌ان‌ای</a> و تشخیص <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="کروموزوم">کروموزوم</a> وای <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="هارون">هارون</a> (Y-chromosomal Aaron)، وجود دارد؛ که این مطلب تا حدود زیادی اشکالات فراوان دارد زیرا انسان‌های روی زمین با یک دیگر از نظر نژادی آمیخته شده‌اند و چون نژاد خالصی هم وجود ندارد، پس این مطلب نادرست است.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="گرویدن_به_یهودیت"><span id=".DA.AF.D8.B1.D9.88.DB.8C.D8.AF.D9.86_.D8.A8.D9.87_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C.D8.AA"></span>گرویدن به یهودیت</h4></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="گرویدن به یهودیت">گرویدن به یهودیت</a></div> <p><i>گرویدن به یهودیت</i> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span lang="he">גיור</span>) اقدامی رسمی از سوی فردی <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%84" title="جنتیل">جنتیل</a> است که قصد دارد به عنوان یک عضو کامل یک جمعیت یهودی درآید. یک <a href="/wiki/%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="تغییر دین">تغییر دین</a> معمولاً اقدامی مذهبی و ابراز نزدیکی با مردم یهودی و گاهی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a> است.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>برخلاف باور عموم گرویدن به یهودیت ممکن است، گر چه نسبتاً کم اتفاق می‌افتد. یهودی شدن نسبت به گرویدن به مذاهب ابراهیمی دیگر سخت‌تر، و ممکن است چند سال به طول بکشد.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> از آنجا که گرویدن به یهودیت بر غیر بنی اسراییل لازم نیست و نزد یهودیت شرط خداپرستی برای غیر اسراییل کافیست، لذا معمولاً خاخام‌ها ممکن است فرد را از این کار نهی کنند و تنها وقتی که فرد جدیّتِ خود را ثابت کند شخص خاخام دست بکار می‌شود.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p><p>بنا به حکم حلاخا شرط اول یهودی بودن شجره مادری می‌باشد، لذا فردی که فقط پدر یهودی داشته باشد باید مانند یک گوییم رسماً مراحل دراز یهودی شدن را دنبال کند، این در حالیست که فردی که حتی مادر مادر مادرش یهودی بوده، مستقیماً یهودی بحساب می‌آید، حتی اگر چند نسل پیرو دین دیگری بوده باشند، با این وجود یهودی محسوب می‌شوند و به نیاز به عضویت سخت و رسمی نمی‌باشند. مذهب ریفورم فردی که فقط پدر یهودی داشته باشد را قبول دارد.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="آنوسیم"><span id=".D8.A2.D9.86.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.85"></span>آنوسیم</h4></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="آنوسی">آنوسی</a></div> <p>آنوسیم (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span title="عبری-language text"><span lang="he">אנוסים</span></span>)، در عبری جمع «آنوس» و به معنی «مجبور شدگان» است. در آیین یهودی، کلمه‌ای حقوقی است که به یهودیانی که مجبور به ترک غیر اختیاری آئین یهودیت شده‌اند ولی همهٔ تلاش خود را می‌کنند تا در شرایط اجبار به آیین یهودی خود پایبند باشند، اطلاق می‌شود. بر اساس فقه یهودی آنوسیان یهودی محسوب می‌شوند حتی اگر چندین نسل به صورت مخفی زندگی کرده باشند (تا ۹ نسل).<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جمعیت_یهودیان"><span id=".D8.AC.D9.85.D8.B9.DB.8C.D8.AA_.DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>جمعیت یهودیان</h3></div> <p>یهودیان برخلاف ملت‌های دیگر در محل خاصی در دنیا زندگی نکرده‌اند. تنها یهودیان به مدت کمی در زمان معبد اول و دوم دارای کشور مستقلی بودند و از این زمان به بعد در تمامی دنیا در بین ملت‌های دیگر به صورت اقلیت زندگی می‌کردند. امروزه کشورهای <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="کانادا">کانادا</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="آرژانتین">آرژانتین</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="آفریقای جنوبی">آفریقای جنوبی</a> دارای جمعیت یهودی زیادی هستند. بر اساس آمار سال ۲۰۱۳ در تمامی دنیا ۱۳٫۹ میلیون یهودی وجود دارد که اسرائیل و ایالات متحده ۸۰٪ از این تعداد را در خود جای داده‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تقسیمات_سنتی_و_نژادی"><span id=".D8.AA.D9.82.D8.B3.DB.8C.D9.85.D8.A7.D8.AA_.D8.B3.D9.86.D8.AA.DB.8C_.D9.88_.D9.86.DA.98.D8.A7.D8.AF.DB.8C"></span>تقسیمات سنتی و نژادی</h3></div> <p>ملت یهود خود به چند دسته تقسیم می‌شود که از نظر ظاهری، رنگ، فرهنگ، موقعیت مکانی، آداب و رسوم متفاوت هستند. </p> <ul><li><b>اشکنازی</b>: یهودیان که ریشه از اروپا و روسیه دارند.</li> <li><b>میزراهی</b>: یهودیان که ریشه از خاورمیانه هستند.</li> <li><b>سفارادی</b>: یهودیان ساکن حوضه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a> در اروپا و مراکش هستند.</li> <li><b>بتا اسراییل</b>: یا یهودیان اتیوپی که سیاه پوستند.</li> <li><b>بنه روما</b>: یهودیانی که از ایتالیا سرچشمه می‌گیرند.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زبان‌ها"><span id=".D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>زبان‌ها</h3></div> <ul><li><dl><dd><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="عبری">عبری</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DB%8C%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="ییدیش">ییدیش</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودی-عربی (صفحه وجود ندارد)">یهودی-عربی</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="آرامی">یهودی آرامی</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="گویش بخارائی">گویش بخارائی</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان تاتی قفقاز">یهودی-تاتی</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%88" class="mw-redirect" title="لادینو">لادینو</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="گویش بخارایی">یهودی-پارسی</a></dd></dl></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="الفبای_عبری"><span id=".D8.A7.D9.84.D9.81.D8.A8.D8.A7.DB.8C_.D8.B9.D8.A8.D8.B1.DB.8C"></span>الفبای عبری</h4></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="الفبای عبری">الفبای عبری</a></div> <p>حروف الفبای عِبری در نوشتن خط عبری و نیز برخی نشانه‌های علمی و ریاضی بکار می‌رود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نمازها_و_دعاها"><span id=".D9.86.D9.85.D8.A7.D8.B2.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D8.AF.D8.B9.D8.A7.D9.87.D8.A7"></span>نمازها و دعاها</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="لباس‌های_مذهبی"><span id=".D9.84.D8.A8.D8.A7.D8.B3.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D8.B0.D9.87.D8.A8.DB.8C"></span>لباس‌های مذهبی</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv/220px--%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="24" data-mwtitle="דז'יקוב-ויז'ניץ.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8d/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8d/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8d/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8d/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv/%D7%93%D7%96%27%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%91-%D7%95%D7%99%D7%96%27%D7%A0%D7%99%D7%A5.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /></video></span><figcaption>رقص یهودیان با لباس‌های مذهبی</figcaption></figure> <p>لباس مردان: در کنیسه‌ها و جوامع مذهبی کلاهی بنام <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D8%A7" title="کیپا">کیپا</a>، که از جنس مخمل یا ساتن یا کاموایی است، به‌سر گذاشته می‌شود و لباسی سفید و شلواری سیاه می‌پوشند و برای خواندن نماز شالی بنام <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="تالیت">تالیت</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86" title="تفیلین">تفیلین</a> (دو نوار سیاه رنگ که دارای جعبه‌ای از آیات تورا می‌باشد که یکی به‌دست و دیگری به روی پیشانی بسته می‌شود) می‌بندند. بعضاً رسم است که شال باریکی بنام آتاراه روی تالیت می‌اندازند. همچنین بندی بنام ضیضیت از روی شلوار آویزان می‌گردد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نمازها"><span id=".D9.86.D9.85.D8.A7.D8.B2.D9.87.D8.A7"></span>نمازها</h3></div> <p>یهودیان معمولاً در هر روز سه <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="نماز (یهودیت)">نماز</a> می‌خوانند و در روز <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="شبات">شبات</a> و سایر روزهای مقدس فرقه‌های ارتدکس و محافظه کار یک نماز اضافی هم به نام موساف خوانده می‌شود. نماز پنجمی هم به نام نئیلا وجود دارد که اکنون تنها در <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="یوم‌کیپور">یوم کیپور</a> دهمین روز از ماه تیشری که اوایل پاییز است خوانده می‌شود. می‌توان نماز را فرادی یا به جماعت یا به همراه منیان خواند. مثل نماز اسلامی در یهودیت هم نماز جماعت ارجح است و بخش‌هایی هم دارد که جز در جماعت اجرا نمی‌شود. اکثر مراسم آیینی در یهودیت با <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="ملودی">ملودی</a> سنتی به نام نیگون به حالت آوازی قرائت می‌شود. در هر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسه</a>، سکویی کم ارتفاع وجود دارد که حزان بر فراز آن این مناجات را رهبری می‌کند. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اعیاد_و_مناسبت‌ها"><span id=".D8.A7.D8.B9.DB.8C.D8.A7.D8.AF_.D9.88_.D9.85.D9.86.D8.A7.D8.B3.D8.A8.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>اعیاد و مناسبت‌ها</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="اعیاد یهودی">اعیاد یهودی</a></div> <p>برگزار کردن اعیاد در یهودیت ریشه مرکزی ارتباط بشر با خدا و جهان می‌باشد. اعیاد مذهبی که بیشتر نشانهٔ رویدادهای مذهبی نظیر خروج از مصر و نزول تورا یا ارتباط با طبیعت دارند، این اعیاد شامل: </p> <dl><dd><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AD" title="پسح">پسح</a> یا فصح هم نماد آزادی است و هم شکل‌گیری قوم یهود.</dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="شاوت">شاوت</a> یا عید هفته‌ها</dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D9%87%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="روش هشانا">روش هشانا</a>: عیدی است که نمود شروع سال یهودی است.</dd> <dd><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%85_%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="یوم کیپور">یوم کیپور</a>: روز آمرزش نیز شناخته می‌شود.</dd> <dd><a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D9%88%DA%A9%D8%A7" title="حنوکا">حنوکا</a><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Chanukia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Chanukia.jpg/200px-Chanukia.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Chanukia.jpg/300px-Chanukia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Chanukia.jpg/400px-Chanukia.jpg 2x" data-file-width="480" data-file-height="640" /></a><figcaption></figcaption></figure></dd> <dd><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="پوریم">پوریم</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="جشن سایه‌بان‌ها">عید سوکوت</a>: دو هفته پس از <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D9%87%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="روش هشانا">روش هشانا</a> و پنج روز پس از <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%85_%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="یوم کیپور">یوم کیپور</a> آغاز می‌شود و هشت روز ادامه دارد. باورمندان یهودی در این مدت، به برپایی <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%A9%D8%A7" title="سوکا">سوکا</a> می‌پردازند.</dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%AE%D8%A7_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="سیمخا توراه">سیمخا توراه</a> (شادمانی تورات) - جشن پایان قرائت پنج صحیفه کتاب مقدس در پایان عید هشت روزهٔ سوکوت.</dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88_%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D9%88%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="تو بیشوات (صفحه وجود ندارد)">تو بیشوات</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%A8%D8%AA%D9%88%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="آسارا بتوت (صفحه وجود ندارد)">آسارا بتوت</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D8%A7_%D8%A8%D8%A2%D9%88" title="تیشا بآو">تیشا بآو</a></dd></dl> <p>علاوه بر اعیاد و مناسبت‌های قید شده، مناسبتهای زیر نیز توسط بسیاری از یهودیان، به‌خصوص در اسرائیل برگزار می‌شوند. </p> <dl><dd><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="روز هولوکاست">روز هولوکاست</a>:</dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سالروز استقلال اسرائیل">سالروز استقلال اسرائیل</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%85_%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="یوم یروشالاییم">یوم یروشالاییم</a> یا <b>روز اورشلیم</b>: روز یک‌پارچه‌شدن شهر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> در پی پیروزی اسرائیل در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D8%B4_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87" class="mw-redirect" title="جنگ شش روزه">جنگ شش روزه</a>.</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شبات"><span id=".D8.B4.D8.A8.D8.A7.D8.AA"></span>شبات</h3></div> <p>شبات (در عبری שבת به معنی شنبه) در دین یهودیت به روز تعطیل هفتگی (شنبه) می‌گویند؛ که به صورت نمادین به معنای هفتمین روز خلقت است. یکی از ده فرمان حفظ شبات است که با غروب جمعه آغاز می‌شود و با غروب شنبه به پایان می‌رسد. <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="شبات">شبات</a> روز استراحت برای تشکر از خداوند برای خلق زمین است. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زندگی"><span id=".D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C"></span>زندگی</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="چرخه_زندگی"><span id=".DA.86.D8.B1.D8.AE.D9.87_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C"></span>چرخه زندگی</h3></div> <p>نقاط مهم حیات یک یهودی </p> <ul><li>تولد</li> <li>بریت میلا: نوزاد پسر در هشتمین روز تولد ختنه و نام‌گذاری می‌شود.</li> <li>پیدیون هابن: رسمی است که پدر کودک انجام می‌دهد تا برای اولین فرزند پسرش از معبد نجات بطلبد. بط لاویان و کاهنان این رسم را اجرا نمی‌کنند.</li> <li>بت میتزوا: در دوازده سالگی دختر برگزار می‌شود و پس از آن او یک زن تلقی می‌شود.</li> <li>برمیتزوا: همان مراسم در سیزده سالگی یک پسر است که تورات خوانی و دعاهای خاصی هم دارد.</li> <li>ازدواج</li> <li>تولد اطفال</li> <li>مرگ</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="کشروت"><span id=".DA.A9.D8.B4.D8.B1.D9.88.D8.AA"></span>کشروت</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A,_Sch%C3%A4chtung.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A%2C_Sch%C3%A4chtung.jpg/300px-Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A%2C_Sch%C3%A4chtung.jpg" decoding="async" width="300" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A%2C_Sch%C3%A4chtung.jpg/450px-Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A%2C_Sch%C3%A4chtung.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A%2C_Sch%C3%A4chtung.jpg/600px-Bundesarchiv_Bild_146-1983-097-14A%2C_Sch%C3%A4chtung.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="513" /></a><figcaption>نحوه کشتار حیوانات در یهودیت. گردن حیوان با یک ضربه چاقو بریده می‌شود و صبر می‌کنند تا تمام خون حیوان از بدن او خارج شود.</figcaption></figure> <p>به قوانین یهودیان برای غذاها کشروت می‌گویند یهودیانی که قانون کشروت را رعایت می‌کنند غذاهای خاصی می‌خورند که با ترتیب خاصی تهیه می‌شود. غذایی که یک یهودی می‌تواند بخورد <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%B1" title="کوشر">کوشر</a> نامیده می‌شود. یهودیان سنتی در این مورد حساسیت بسیاری به خرج می‌دهند. یهودیان نمی‌توانند در رستوران‌های غیر کوشر یا در منزل کسی که کشروت را رعایت نمی‌کند غذا بخورند. گاهی رعایت این اصل دیدار دوستان یا انجام کار را دشوار می‌کند. </p> <ul><li>یهودیان می‌توانند همه نوع میوه یا سبزی را اگر خوب شسته شود و مطمئن شوند حشره‌ای در میان آن نیست بخورند.</li> <li>یهودیان می‌توانند هر ماهی باله و فلس داری را بخورند. از جمله قزل آلا و ماهی تُن اما خرچنگ صدف و میگو برایشان <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="حرام">حرام</a> است.</li> <li>یهودیان می‌توانند گوشت هر حیوان نشخوارکنندهٔ سم شکافته‌ای را بخورند از جمله: گاو گوسفند بز و آهو.</li> <li>گوشت پرندگانی که در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a> برای خوراک مردم ناپاک خوانده شده غیرقابل مصرف است اما مرغ اردک و بوقلمون حلال است.</li> <li>غذایی که کسی می‌پزد یا در بسته‌بندی عرضه می‌شود باید به نظر و تأیید متخصص کشروت یا <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B4%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماشگیاخ (صفحه وجود ندارد)">ماشگیاخ</a> برسد.</li> <li>گوشت حیوان <a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="نشخوار">غیرنشخوارکننده</a> یا غیر <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85" title="سم">سم شکافته</a> حرام است؛ مثلاً <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%DA%A9" title="خوک">خوک</a> سم شکافته است اما <a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="نشخوار">نشخوار</a> نمی‌کند. فیل نه سم شکافته است نه نشخوار می‌کند. هر دو تریف هستند.</li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="خزندگان">خزندگان</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دوزیستان">دوزیستان</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جوندگان">جوندگان</a> تریف هستند</li> <li>هیچ حیوان دریایی که <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3" class="mw-redirect" title="فلس">فلس</a> و باله نداشته باشد کوشر نیست مثل <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B3%D9%87" title="کوسه">کوسه</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="مارماهی">مارماهی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%86%D9%86%DA%AF" title="خرچنگ">خرچنگ</a> و<a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88" title="میگو">میگو</a></li> <li>پرندگان <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="گوشت‌خوار">گوشت‌خوار</a> نام برده در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a> برای خوردن مناسب نیستند.</li> <li>حیوان را باید با حرکت سریع یک چاقوی بسیار تیز ذبح کرد تا سریع بمیرد.</li> <li>تمام خون گوشت باید قبل از خوردن خارج شود.</li> <li>غذای کوشر باید در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87" title="آشپزخانه">آشپزخانه‌هایی</a> تهیه شود که برای غذای کوشر آماده شده است. اگر غذای غیر کوشر در آن پخته شده باشد باید اول به طریق خاصی تمیز شود.</li> <li>نباید مخلوط شیر و گوشت، پخته و خورده شود.</li> <li>شراب باید توسط یک یهودی و طبق دستورها و روش یهودی ساخته شود و توسط یک <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربی</a>، طی مراسمی حلال شود وگرنه قابل استفاده نیست.</li> <li>یک دهم از محصول هر کشاورز و باغدار یهودی باید برای امور دینی پرداخته شود وگرنه محصول، حلال نیست.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="صنیوت"><span id=".D8.B5.D9.86.DB.8C.D9.88.D8.AA"></span>صنیوت</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="صنیوت">صنیوت</a></div> <p>در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="تلمود بابلی">تلمود بابلی</a>، ربّی <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%B2%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="العازر بن صدوق (صفحه وجود ندارد)">العازر بن صدوق</a> شرحی بر آیهٔ صنیوت از کتاب <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%87" title="میکاه">میکاه</a> نوشت و آن را با مفهوم<a href="/wiki/%D8%B9%D9%81%D8%AA" title="عفت">عفت</a> همراه کرد. (رساله سُکّه ۴۹:۳) شرایع یهودیت در واقع مردان و زنان یهودی را به پوشانیدن بدنشان امر کرده است؛ بر اساس <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخا</a> بر زنان واجب است که موی سر را بپوشانند<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>؛ بر مردان نیز جایز نبود که سرنا پوشیده چهار ذراع راه بروند یا <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a> را تلاوت کنند.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هر چند پوشش سر مردان بیشتر نمادی از تقوای الهی تلّقی می‌شد و از قوانین صنیوت دانسته نمی‌شد. بر اساس تورات، شنیدن صدای آواز زنان <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%87" title="عروه">عروه</a> یا برهنگی دانسته می‌شود.<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگر زنی صدایش به قدری بلند بود که وقتی در خانه‌اش سخن می‌گفت، همسایگان قادر به شنیدن صدایش بودند، مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بر اساس قانون<a href="/wiki/%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%A7" title="نگیا">نگیا</a>، تماس و دست دادن زن و مردی که وابستگی خانوادگی نزدیک ندارند، جایز نیست. بر اساس قانون<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%88%D8%AF" title="ایحود">ایحود</a>، زن و مرد بیگانه از خلوت کردن با هم منع شده‌اند. در کنیسه‌های یهودی، زنان و مردان به وسیلهٔ پرده‌ای به نام <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%DB%8C%D8%AA%D8%B2%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="مهیتزا (صفحه وجود ندارد)">مهیتزا</a> از هم جدا می‌شوند. فتاوای یهودی همچنین اختلاط زنان و مردان در رقصیدن را جایز نمی‌دانند. بر اساس <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE" title="شولحان عاروخ">شولحان عاروخ</a>، پوشیدن لباس جنس مخالف و نیز پوشیدن لباس کفّار ممنوع می‌باشد.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اماکن_مقدس"><span id=".D8.A7.D9.85.D8.A7.DA.A9.D9.86_.D9.85.D9.82.D8.AF.D8.B3"></span>اماکن مقدس</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بیت_همیقداش"><span id=".D8.A8.DB.8C.D8.AA_.D9.87.D9.85.DB.8C.D9.82.D8.AF.D8.A7.D8.B4"></span>بیت همیقداش</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%DA%A9%D9%84_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هیکل سلیمان">هیکل سلیمان</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="معبد دوم اورشلیم">معبد دوم اورشلیم</a></div> <p>هیکل مقدس (به عبری: בית המקדש הראשון تلفظ: بیت همیقداش) به معنای خانه مقدس و به عربی بیت المَقدِس، یا هیکل سلیمان مجموعه‌ای از معابد مقدس و اماکن مذهبی یهودیان در کوه معبد است که در شهر باستانی اورشلیم قرار دارد. بر باور یهودیان، پرستش‌گاه اورشلیم، مکان حضور دایمی خدایی است که معبد متعلق به اوست و نیروی الهی او همواره در مکان مقدس پرستش‌گاه فیضان دارد. معبد اورشلیم اکنون ویران شده است. در کتاب مقدس عنوان هیکل برای این بنا به کار رفته است. به باور یهودیان، معبد به دستور خدا و توسط سلیمان ساخته شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سنهدرین"><span id=".D8.B3.D9.86.D9.87.D8.AF.D8.B1.DB.8C.D9.86"></span>سنهدرین</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a></div> <p>سنهدرین (عبری:סנהדרין به معنی «با هم نشستن» یا «انجمن») دادگاه و شورای عالی یهودیان در زمان گذشته بود که از بیست و سه قاضی از شهرهای اسرائیل، تشکیل می‌شد. اعضای سنهدرین، ۷۱ تن بودند. سنهدرین بزرگ، در اورشلیم، واقع بود. دادگاه در همه روزها، جز در روزهای عید و روز <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%AA" class="mw-redirect" title="سبت">سبت</a>، برقرار بود. رئیس سنهدرین ناسی و رئیس عدالت آن او بیت دین نامیده می‌شد. سنهدرین، در زمان تئودوسیوس دوم منحل شد و عنوان ناسی نیز ممنوع گشت. در زمان عمر بن خطاب، تلاش‌هایی برای احیای سنهدرین در اورشلیم صورت گرفت؛ اما موفقیت‌آمیز نبود.<sup id="cite_ref-conquest2_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-conquest2-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="کنیسه"><span id=".DA.A9.D9.86.DB.8C.D8.B3.D9.87"></span>کنیسه</h3></div> <p><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسا</a> یا کنشت به نیایشگاه و محل اجتماعات دینی یهودیان گفته می‌شود. </p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg/200px-Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg" decoding="async" width="200" height="276" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg/300px-Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg/400px-Berlin_Neue_Synagoge_2005.jpg 2x" data-file-width="761" data-file-height="1049" /></a><figcaption></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="میکوه"><span id=".D9.85.DB.8C.DA.A9.D9.88.D9.87"></span>میکوه</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="میکوه">میکوه</a></div> <p>یا میقوه، به استخر یا حمام برای امر غسل گفته می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سوکا"><span id=".D8.B3.D9.88.DA.A9.D8.A7"></span>سوکا</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA" title="سوکوت">سوکوت</a></div> <p><b>سوکا</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">عبری</a>: <span title="عبری-language text"><span lang="he">סוכה</span></span>) <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سایبان">سایبانی</a> است که با آغاز <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="عید سوکوت">عید سوکوت</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="یهودیان">یهودیان</a> در کنار خانه یا بالکن آپارتمان خود برپا می‌کنند و سقف آن را با شاخه‌های بزرگ <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D9%84" class="mw-redirect" title="نخل">نخل</a> یا درختان دیگر می‌پوشانند. بر طبق فرمان‌های مذهبی، دیوارهای سایبان می‌بایست از <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87" title="پارچه">پارچه</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="برزنت (صفحه وجود ندارد)">برزنت</a> یا <a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D8%A8" title="چوب">چوب</a> ساخته شود. </p><p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="یهودیان">یهودیان</a> باورمند، در هفت روز <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="عید سوکوت">عید سوکوت</a> غذای روزانه خود را در سوکا صرف می‌کنند و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF" title="مرد">مردان</a> شب را به تنهایی در داخل آن به روز می‌رسانند. در ایام عید سوکوت، یهودیان به دید و بازدید از یکدیگر می‌روند و در سوکا از یکدیگر پذیرائی می‌کنند.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زیارتگاه‌ها"><span id=".D8.B2.DB.8C.D8.A7.D8.B1.D8.AA.DA.AF.D8.A7.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>زیارتگاه‌ها</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%AF%D8%A8%D9%87" title="دیوار ندبه">دیوار نُدبه</a> (در عبری: הכותל המערבי، تلفظ: کوتِل همعرابی (به معنای دیوار غربی)،<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تلفظ عامیانه عبری: کُتِل) مقدس‌ترین مکان مذهبی یهودیان است که بر روی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%BE%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="تپه موریا">تپه موریا</a> در شهر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> قرار دارد. بر باور یهودیان <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%AF%D8%A8%D9%87" title="دیوار ندبه">دیوار ندبه</a> از آخرین باقی‌مانده‌های <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%DA%A9%D9%84_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هیکل سلیمان">هیکل سلیمان</a> و دومین پرستش‌گاه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> و مرکز دعا برای یهودیان سراسر جهان است. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Western-wall-plaza.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Western-wall-plaza.jpg/200px-Western-wall-plaza.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Western-wall-plaza.jpg/300px-Western-wall-plaza.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Western-wall-plaza.jpg/400px-Western-wall-plaza.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>نمای دیوار ندبه در شهر اورشلیم</figcaption></figure></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حرم ابراهیمی (صفحه وجود ندارد)">حرم ابراهیمی</a> یا غار پدران:در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> مکانی که <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85" title="آدم">آدم</a>، <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7" title="حوا">حوا</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D9%82" class="mw-redirect" title="اسحق">اسحق</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="لیاه (صفحه وجود ندارد)">لیاه</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ساره">ساره</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="ربکا">ربکا</a> در آن به‌خاک سپرده شده‌اند.</li> <li>آرامگاه مادران:در <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="طبریه">طبریه</a> آرامگاه <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%85" title="میریام">میریام</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="صفورا">صفورا</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%AF" title="یوکابد">یوکابد</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ابیگاییل (صفحه وجود ندارد)">ابیگاییل</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B4%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="الیشوا (صفحه وجود ندارد)">الیشوا</a> می‌باشد.</li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1_(%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA)" class="mw-redirect" title="استر (شخصیت)">استر</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%DB%8C" title="مردخای">مردخای</a> در <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="همدان">همدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="آرامگاه راحل">آرامگاه راحل</a> در نزدیکی <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D9%84%D8%AD%D9%85" class="mw-redirect" title="بیت لحم">بیت لحم</a></li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="داود">داود</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a></li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="دانیال">دانیال</a> در <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B4" title="شوش">شوش</a></li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D9%82%D9%88%D9%82" title="حبقوق">حبقوق</a> در <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DB%8C%D8%B3%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="تویسرکان">تویسرکان</a> و همچنین در <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%DA%A9%D9%88%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="حکوک (صفحه وجود ندارد)">حکوک</a>، اسرائیل.</li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بنیامین">بنیامین</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D8%A7" class="mw-redirect" title="کفار سابا">کفار سابا</a></li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="یوسف">یوسف</a> در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%B3" title="نابلس">نابلس</a>، قبرهای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="افرایم">افرایم</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="منسی (صفحه وجود ندارد)">منسی</a> فرزندان یوسف هم در این آرامگاه هست.</li> <li>آرامگاه <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%BA%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="پیغمبریه">چهار انبیاء</a> در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86" title="قزوین">قزوین</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شهرهای_مقدس"><span id=".D8.B4.D9.87.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D9.82.D8.AF.D8.B3"></span>شهرهای مقدس</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="حبرون">حبرون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="صفاد">صفاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="طبریه">طبریه</a></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="روحانیون"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.AD.D8.A7.D9.86.DB.8C.D9.88.D9.86"></span>روحانیون</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%86" title="کوهن">کوهن</a>:رهبران مذهبی از نسل هارون که رهبری قوم را در گذشته بر عهده داشتند.</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="لاویان">لاویان</a>: لاویان طبقه روحانی بودند که فرزندان لوی یکی از فرزندان یعقوب بودند. این قبیله به صورت کلی وظیفه انجام اعمال مذهبی را داشتند.</li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="خاخام">خاخام</a> یا <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربی</a>:که مسئول امور مذهبی می‌باشد.</li></ul> <dl><dd><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B0%D8%A7%D9%86" title="حذان">حذان</a>:قاری ادعیه (اذان‌گو)</dd> <dd>گبای:متصدی امور روزمره، خادم</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تقسیمات_مذهبی"><span id=".D8.AA.D9.82.D8.B3.DB.8C.D9.85.D8.A7.D8.AA_.D9.85.D8.B0.D9.87.D8.A8.DB.8C"></span>تقسیمات مذهبی</h2></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Reb_Moshe_Feinstein.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Reb_Moshe_Feinstein.jpg/200px-Reb_Moshe_Feinstein.jpg" decoding="async" width="200" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Reb_Moshe_Feinstein.jpg/300px-Reb_Moshe_Feinstein.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Reb_Moshe_Feinstein.jpg/400px-Reb_Moshe_Feinstein.jpg 2x" data-file-width="410" data-file-height="336" /></a><figcaption>یکی از بزرگ‌ترین راوهای ارتدکس</figcaption></figure> <p>جز سه گروه محافظه کار، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%B7%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="اصلاح‌طلبی">اصلاح طلب</a> و ارتدوکس گروه‌هایی با تعداد کمتری هم وجود دارند مثل قرائون. هر گروهی بر اساس فهم خودش از یهودیت اعمال خودش را دارد. برخی از یهودیان بسیاری قوانین را کنار گذاشته‌اند؛ مثلاً اصلاح طلبان یا <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم">لیبرال‌ها</a> کشروت یا <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="شبات">شبات</a> را رعایت نمی‌کنند و به جای آن جنبه‌های اخلاقی یهودیت را مدّ نظر قرار می‌دهند. یهودیان که دیدند با این اوضاع سُنن یهودی از دست می‌رود برای حفظ سنن، محافظه‌کاران را به وجود آوردند. ارتدوکس‌ها این هر دو را مردود می‌شمرند و تغییراتی را که آن‌ها به وجود آورده‌اند از اعتبار ساقط می‌دانند. نیمی از یهودیان با این وجود عضو یا پیرو هیچ‌کدام از این گروه‌ها نیستند.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="عرفان_و_کابالا"><span id=".D8.B9.D8.B1.D9.81.D8.A7.D9.86_.D9.88_.DA.A9.D8.A7.D8.A8.D8.A7.D9.84.D8.A7"></span>عرفان و کابالا</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7" title="عرفان مرکابا">عرفان مرکابا</a></div> <p><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a> نامی است که بر تصوف یهودی اطلاق می‌شود و تلفظ اروپایی قبّالاه <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="عبری">عبری</a> است به معنی قدیمی و کهن. این واژه به شکل قباله برای <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی">فارسی</a> زبانان و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="عرب">عربها</a> است. بیشتر یهودیان ارتودوکس به آئین کابالا (کابالیسم) اعتقاد دارند. بر اعتقاد هواداران و معتقدین به آئین کابالا، فهمیدن و درک رموز مخفی درآئین کابالا، باعث می‌شود تا انسان به صورت روحانی‌واری به خدا نزدیکتر شود و بدین ترتیب بشریت به قدرت والایی از رموز مخفی خدا که برای دیگر انسان‌ها پوشیده است، پی می‌برد. مهم‌ترین منابع و کتب کابالیستی که به عنوان ستون فقرات و پایه اصلی «آئین کابالا» درآمدند، شامل مجموعه کتب عبری <a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="زوهار">زوهار</a> (به معنای «کتاب روشنایی») و هیچالوت (به معنای «کاخ‌ها») می‌شوند که به قرن اول میلادی بازمی‌گردند. نهایتاً در قرن سیزدهم میلادی کتاب زوهار نوشته شد که تفکر و شکل کنونی «آئین کابالا» را تشکیل داد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="یهودیان_ایران"><span id=".DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.DB.8C.D8.A7.D9.86_.D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>یهودیان ایران</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در ایران">تاریخ یهودیان در ایران</a></div> <p>پیشینه حضور یهودیان در ایران به ۲۷۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. آن‌ها پس از ویرانی معبدشان توسط بخت النصر فرمانروای <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="بابل (دولت‌شهر)">بابل</a>، به مناطقی در جنوب <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> فعلی و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> که زیر سلطه <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="بابل (دولت‌شهر)">بابلی‌ها</a> درآمده بود کوچانده شدند. از اماکن مذهبی مقدس نزد یهودیان در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> می‌توان به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="استر">آرامگاه استر</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%DB%8C" title="مردخای">مردخای</a> و قبر <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%DB%8C" title="حجی">حجی</a> پیامبر در <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="همدان">همدان</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%BA%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="پیغمبریه">پیغمبریه</a> در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86" title="قزوین">قزوین</a> و آرامگاه <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D9%88_%D9%86%D8%B0%DB%8C%D8%B1" title="بشیر و نذیر">بشیر و نذیر</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%86" title="بهبهان">بهبهان</a> و آرامگاه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="دانیال">دانیال نبی</a> در <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B4" title="شوش">شوش</a> و قبرستانی به نام گیلیارد در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF" title="دماوند">دماوند</a> و بسیاری دیگر اشاره کرد. <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> پس از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> دارای بیشترین جمعیت یهودی در <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a> است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="یهودستیزی"><span id=".DB.8C.D9.87.D9.88.D8.AF.D8.B3.D8.AA.DB.8C.D8.B2.DB.8C"></span>یهودستیزی</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="تاریخ یهودستیزی">تاریخ یهودستیزی</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B4_%D9%86%DB%8C%DA%86%D9%87" title="فریدریش نیچه">فریدریش نیچه</a>، زبان‌شناس و منتقد آلمانی، با آن که یهودستیز نبود<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما آنان را متهم کرده که صفات پَست را مبدل به ارزش‌های اجتماعی کرده‌اند: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39401425">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 32px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>«یهودیان ـ همان قومی که به گفته <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B3_(%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1)" title="تاسیتوس (تاریخ‌نگار)">تاکیتوس</a> و تمامی جهان‌باستان، «برای بردگی زاده شده‌اند» و به گفته و باور خویش «قوم برگزیده» اند در میان اقوام ـ آری، همین یهودیان بودند که معجزهٔ باژگون کردن ارزش‌ها را آوردند که از برکت آن دو هزار سال است که زندگی بر روی زمین جلوهٔ تازه و خطرناکی یافته است. انبیائش «ثروتمند» و «بی‌خدا» و «شریر» و «زورگو» «حسی» را باهم درآمیختند و یکی کردند و برای نخستین‌بار واژهٔ «دنیا» را دشنام‌وار بکار بردند. اهمیت قوم یهود در همین باژگون کردن ارزش‌هاست (از جمله همردیف کردن واژهٔ «مسکین» با «مقدس» و «دوست»): با ایشان است که قیام اخلاقی بردگان آغاز می‌شود.»</p><div class="templatequotecite">— <cite>فریدریش نیچه، ترجمهٔ <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="داریوش آشوری">داریوش آشوری</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C_%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%AF" title="فراسوی نیک و بد">فراسوی نیک و بد</a>، پاره ۱۹۵</cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مطالعهٔ_تورات"><span id=".D9.85.D8.B7.D8.A7.D9.84.D8.B9.D9.87.D9.94_.D8.AA.D9.88.D8.B1.D8.A7.D8.AA"></span>مطالعهٔ تورات</h2></div> <p>اگر تصمیم بر این باشد که کودکان، متقی پرورش داده شوند آگاهی از ۶۱۳ حکم تورات حیاتی است. این احکام، قوانین آیین یهود هستند که مطابق با سفر خروج، خداوند آن‌ها را به موسی عطا کرد. فرد متقی باید به آرا و تفاسیر این احکام آشنا باشد؛ بنابراین پرهیزگاری و قداست به فرایند یادگیری و آموزش نیاز دارد. باسواد بودن، حداقل برای مردان، امری فراگیر است و به مدرسه رفتن در سنین اولیه شروع می‌شود. پسران زبان عبری می‌آموزند و باید کتاب مقدس را مطالعه کنند. سپس زبان آرامی می‌آموزند که زبان کتاب بزرگ قانون بابلی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a> متعلق به قرن ۶ است. امروزه، بسیاری از یهودیان به چنین آموزش‌های دینی وسیعی مبادرت نمی‌ورزند.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سمبل‌ها"><span id=".D8.B3.D9.85.D8.A8.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>سمبل‌ها</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="منوره">منوره</a>:</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="شوفار">شوفار</a>:</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="ستاره داوود">ستاره داوود</a></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="فرقه‌های_خارجی"><span id=".D9.81.D8.B1.D9.82.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>فرقه‌های خارجی</h3></div> <dl><dd><ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="غیر سنتی (صفحه وجود ندارد)">غیر سنتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="علوم یهود (صفحه وجود ندارد)">علوم یهود</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهود-بودایی (صفحه وجود ندارد)">یهود-بودایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="یهودیت موعودباور">یهودیت مسیحایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A6%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%86%D8%B9%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نئو پاگان کنعانی (صفحه وجود ندارد)">نئو پاگان کنعانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="عبریان سیاه اسرائیلی (صفحه وجود ندارد)">عبریان سیاه اسرائیلی</a></li></ul></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نقد"><span id=".D9.86.D9.82.D8.AF"></span>نقد</h2></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="نقد یهودیت">نقد یهودیت</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"> <ul> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="32" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/48px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/64px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></span></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="درگاه:ادیان و باورها">درگاه ادیان و باورها</a></span></li></ul></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%D9%88%D8%B3_%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="رئوس مطالب یهودیت">رئوس مطالب یهودیت</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">According to the <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%86_%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D8%AC" class="mw-redirect" title="فرهنگ واژگان زبان انگلیسی آمریکن هریتیج">The American Heritage Dictionary of the English Language</a>, Fourth Edition (2000): It is widely recognized that the attributive use of the noun <i>Jew</i>, in phrases such as <i>Jew lawyer</i> or <i>Jew ethics</i>, is both vulgar and highly offensive. In such contexts <i>Jewish</i> is the only acceptable possibility. Some people, however, have become so wary of this construction that they have extended the stigma to any use of <i>Jew</i> as a noun, a practice that carries risks of its own. In a sentence such as <i>There are now several Jews on the council</i>, which is unobjectionable, the substitution of a circumlocution like <i>Jewish people</i> or <i>persons of Jewish background</i> may in itself cause offense for seeming to imply that Jew has a negative connotation when used as a noun. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bartleby.com/61/75/J0037500.html">"Jew"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080421173638/http://www.bartleby.com/61/75/J0037500.html">بایگانی‌شده</a> در ۲۱ آوریل ۲۰۰۸ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%86_%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D8%AC" class="mw-redirect" title="فرهنگ واژگان زبان انگلیسی آمریکن هریتیج">The American Heritage Dictionary of the English Language</a>, Fourth Edition (2000).</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Sacred Worlds: An Introduction to Geography and Religion. Chris C. Park. Routledge, 1994. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-415-09012-1" title="ویژه:منابع کتاب/0-415-09012-1">0-415-09012-1</a> pp.104</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Barron's How to Prepare for the AP World History Advanced Placement Exam: World History</i>. John McCannon. Barron's Educational Series, 2006 <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0764132717" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7641-3271-7</a>, 9780764132711 pp.79</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFIrving_M._Zeitlin2007" class="citation book cs1">Irving M. Zeitlin (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/historicalmuhamm0000zeit"><i>The Historical Muhammad</i></a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="پالتی">Polity (publisher)</a>. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/historicalmuhamm0000zeit/page/92">92</a>–93. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7456-3999-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7456-3999-4"><bdi>978-0-7456-3999-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Historical+Muhammad&rft.pages=92-93&rft.pub=Polity+%28publisher%29&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-7456-3999-4&rft.au=Irving+M.+Zeitlin&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhistoricalmuhamm0000zeit&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHeribert_Busse1998" class="citation book cs1">Heribert Busse (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/islamjudaismchri0000buss"><i>Islam, Judaism, and Christianity: Theological and Historical Affiliations</i></a>. Markus Wiener Publishers. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/islamjudaismchri0000buss/page/63">63</a>–112. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-55876-144-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-55876-144-5"><bdi>978-1-55876-144-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Islam%2C+Judaism%2C+and+Christianity%3A+Theological+and+Historical+Affiliations&rft.pages=63-112&rft.pub=Markus+Wiener+Publishers&rft.date=1998&rft.isbn=978-1-55876-144-5&rft.au=Heribert+Busse&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fislamjudaismchri0000buss&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-EJ253-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EJ253_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGrintz,_Yehoshua_M.2007" class="citation cs2 cs1-prop-long-vol cs1-prop-foreign-lang-source">Grintz, ‎Yehoshua M. (2007), "Jew", <i>Encyclopaedia Judaica</i> (به انگلیسی), vol. Vol.11, به کوشش editor: Fred Skolnik. (2nd ed.), Farmington Hills, Mich.: Thomson Gale, p. 253</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Jew&rft.btitle=Encyclopaedia+Judaica&rft.place=Farmington+Hills%2C+Mich.&rft.pages=253&rft.edition=2nd&rft.pub=Thomson+Gale&rft.date=2007&rft.au=Grintz%2C+%26%238206%3BYehoshua+M.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Citation" title="الگو:Citation">citation</a>}}</code>: </span><span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">|دوره=</code> has extra text (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#extra_text_volume" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a class="external free" href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_religious_populations">http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_religious_populations</a></span> </li> <li id="cite_note-Agence_France-Presse-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Agence_France-Presse_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130103080353/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5juj_KhuuT0v7aaT3PPDmJFbQYrtw?docId=CNG.174be06ad8ee4755308494817ef96f0e.781">Iran young, urbanised and educated: census</a>. Agence France-Presse. Retrieved on 2012-08-15.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEJacobs2006511–512-9" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-0">۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-1">۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-2">۹٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEJacobs2006511–512_9-3">۹٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJacobs2006">Jacobs 2006</a>, pp. 511–512.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMason2009-10" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMason2009_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMason2009">Mason 2009</a>.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEExell1892-11" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEExell1892_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFExell1892">Exell 1892</a>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">مزامیر ۷۳:۱۸</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">خروج ۲۰:۱۲</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">مزامیر ۳۹:۵؛ ۹۰:۱۰</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">پیدایش ۳:۱۹؛ ۶:۳؛ ۴:۴۰؛ ۱۱:۹؛۵:۱۶</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">حکمت ۲۳:۲</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">سنهدرین ۹۰:۲</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFن._فخر1393" class="citation book">ن. فخر (<bdi>۱۳۹۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mediafire.com/file/d7a2q8tkze22vm5/SAFAR_BE_DELE_ADYAN.pdf/file"><i>سفر به دل ادیان</i></a>. صص. <bdi>۱۲۰</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%B3%D9%81%D8%B1+%D8%A8%D9%87+%D8%AF%D9%84+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B1%DB%B2%DB%B0%3C%2Fbdi%3E&rft.date=1393&rft.au=%D9%86.+%D9%81%D8%AE%D8%B1&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mediafire.com%2Ffile%2Fd7a2q8tkze22vm5%2FSAFAR_BE_DELE_ADYAN.pdf%2Ffile&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESweeney200220–23-19" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-0">۱۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-1">۱۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-2">۱۹٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-3">۱۹٫۳</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-4">۱۹٫۴</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-5">۱۹٫۵</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200220–23_19-6">۱۹٫۶</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSweeney2002">Sweeney 2002</a>, pp. 20–23.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESarna2006408–409Joseph-20" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESarna2006408–409Joseph_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFJudaicaJoseph2006">Sarna 2006</a>, pp. 408–409, Joseph.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESweeney200226–32-21" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200226–32_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSweeney2002">Sweeney 2002</a>, pp. 26–32.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESweeney200232–36-22" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESweeney200232–36_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSweeney2002">Sweeney 2002</a>, pp. 32–36.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200258–59-23" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-0">۲۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-1">۲۳٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-2">۲۳٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200258–59_23-3">۲۳٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 58–59.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200259–63-24" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200259–63_24-0">۲۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200259–63_24-1">۲۴٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200259–63_24-2">۲۴٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 59–63.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200263–64-25" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200263–64_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 63–64.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200264–67-26" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200264–67_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 64–67.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200267–69-27" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200267–69_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 67–69.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200269–71-28" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200269–71_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 69–71.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200275–76-29" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200275–76_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 75–76.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMurphy200271–74-30" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMurphy200271–74_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMurphy2002">Murphy 2002</a>, pp. 71–74.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStemberger200278–79-31" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStemberger200278–79_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFStemberger2002">Stemberger 2002</a>, pp. 78–79.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStemberger200279–80-32" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStemberger200279–80_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFStemberger2002">Stemberger 2002</a>, pp. 79–80.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStemberger200282–83-33" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStemberger200282–83_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFStemberger2002">Stemberger 2002</a>, pp. 82–83.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStemberger200281–83-34" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStemberger200281–83_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFStemberger2002">Stemberger 2002</a>, pp. 81–83.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEStemberger200283–84-35" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEStemberger200283–84_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFStemberger2002">Stemberger 2002</a>, pp. 83–84.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFن._فخر1393" class="citation book">ن. فخر (<bdi>۱۳۹۳</bdi>). <i>سفر به دل ادیان</i>. صص. <bdi>۱۱۷–۱۱۸</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%B3%D9%81%D8%B1+%D8%A8%D9%87+%D8%AF%D9%84+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B1%DB%B1%DB%B7-%DB%B1%DB%B1%DB%B8%3C%2Fbdi%3E&rft.date=1393&rft.au=%D9%86.+%D9%81%D8%AE%D8%B1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://judaism.about.com/od/whoisajew/a/whoisjewdescent.htm">Katz, L. <i>Who is a Jew?</i>, about.com:Judaism</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160103084653/http://judaism.about.com/od/whoisajew/a/whoisjewdescent.htm">بایگانی‌شده</a> در ۳ ژانویه ۲۰۱۶ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> - accessed October 22, 2009</span> </li> <li id="cite_note-leavesoffaith-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-leavesoffaith_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLichtenstein,_Aharon2004" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Lichtenstein, ‎Aharon (2004), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=_QshqTu9nGIC&pg=PA369&lpg=PA369&dq=Leaves+of+Faith:+Selected+Essays+of+Rabbi+Aharon+Lichtenstein&source=web&ots=o9Q4QpkNhY&sig=_5OGsao6MnlRuqX_407WNFJ8yPM&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result"><i>Leaves of Faith: Selected Essays of Rabbi Aharon Lichtenstein</i></a> (به انگلیسی), KTAV Publishing House, Inc.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Leaves+of+Faith%3A+Selected+Essays+of+Rabbi+Aharon+Lichtenstein&rft.pub=KTAV+Publishing+House%2C+Inc.&rft.date=2004&rft.au=Lichtenstein%2C+%26%238206%3BAharon&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D_QshqTu9nGIC%26pg%3DPA369%26lpg%3DPA369%26dq%3DLeaves%2Bof%2BFaith%3A%2BSelected%2BEssays%2Bof%2BRabbi%2BAharon%2BLichtenstein%26source%3Dweb%26ots%3Do9Q4QpkNhY%26sig%3D_5OGsao6MnlRuqX_407WNFJ8yPM%26hl%3Den%26sa%3DX%26oi%3Dbook_result%26resnum%3D1%26ct%3Dresult&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Citation" title="الگو:Citation">citation</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span> Retrieved on 2008-07-17.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jewfaq.org/gentiles.htm">"Judaism 101: Jewish Attitudes Toward Non-Jews"</a>. Jewfaq.org<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2012-07-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Judaism+101%3A+Jewish+Attitudes+Toward+Non-Jews&rft.pub=Jewfaq.org&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.jewfaq.org%2Fgentiles.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131220093303/https://www.shj.org/whois.htm">"International Federation: Who is a Jew?"</a>. Shj.org. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.shj.org/whois.htm">the original</a> on 20 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2012-07-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=International+Federation%3A+Who+is+a+Jew%3F&rft.pub=Shj.org&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.shj.org%2Fwhois.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.convertingtojudaism.com/The-10-Committments.htm">"www.convertingtojudaism.com"</a>. www.convertingtojudaism.com<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2012-07-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=www.convertingtojudaism.com&rft.pub=www.convertingtojudaism.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.convertingtojudaism.com%2FThe-10-Committments.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">Talmud, Abodá Zará 54a</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFن._فخر1393" class="citation book">ن. فخر (<bdi>۱۳۹۳</bdi>). <i>سفر به دل ادیان</i>. صص. <bdi>۱۱۹–۱۲۰</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%B3%D9%81%D8%B1+%D8%A8%D9%87+%D8%AF%D9%84+%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B1%DB%B1%DB%B9-%DB%B1%DB%B2%DB%B0%3C%2Fbdi%3E&rft.date=1393&rft.au=%D9%86.+%D9%81%D8%AE%D8%B1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">شولحان عاروخ ۱۴:۴۴:۲</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">شولحان عاروخ ۳:۴۶:۲</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">نشیدالأنشاد ۲:۱۴؛ شولحان عاروخ ۳۱:۲۱:۲</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">تاریخ تمدن ج۱۲ ص ۳۰</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">شولحان عاروخ ۳۷:۱۱:۲</span> </li> <li id="cite_note-conquest2-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-conquest2_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alsadiqin.org/history/The%20Persian%20conquest%20of%20Jerusalem%20in%20614CE%20compared%20with%20Islamic%20conquest%20of%20638CE.pdf">The Persian conquest of Jerusalem in 614 compared with Islamic conquest of 638</a></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Sefer Yuchsin</i>, cf. <i>Yarchei Kallah</i>, Rabbi Nassan describes "the seventy judges who comprise the Sanhedrin".</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hamdami.com/MFAFA/CulturalReports/141008-SuccotEvents">جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی-تفریحی عید سوکوت در اسرائیل</a>, <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="وزارت امور خارجه اسرائیل">وزارت امور خارجه اسرائیل</a></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hamdami.com/MFAFA/JerusalemCapital/2-City%20of%20Religions">شهر ادیان</a> (<i>وزارت امور خارجه اسرائیل</i>)</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFنیچه1375" class="citation book"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B4_%D9%86%DB%8C%DA%86%D9%87" title="فریدریش نیچه">نیچه</a>، فریدریش (<bdi>۱۳۷۵</bdi>). <i><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C_%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%88_%D8%A8%D8%AF" title="فراسوی نیک و بد">فراسوی نیک و بد</a></i>. ترجمهٔ <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="داریوش آشوری">داریوش آشوری</a>. تهران: خوارزمی. ص. <bdi>۲۳۶ (پانویس)</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C+%D9%86%DB%8C%DA%A9+%D9%88+%D8%A8%D8%AF&rft.place=%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B2%DB%B3%DB%B6+%28%D9%BE%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%29%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C&rft.date=1375&rft.aulast=%D9%86%DB%8C%DA%86%D9%87&rft.aufirst=%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">ادیان جهان. جان بوکر- ترجمهٔ نیما اورازانی- انتشارات سایه گستر- ص١٣٤</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Judaism" class="extiw" title="commons:Category:Judaism">یهودیت</a></span> موجود است.</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="34" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/51px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/68px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به <i><b><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="extiw" title="q:یهودیت">یهودیت</a></b></i> در ویکی‌گفتاورد موجود است.</div></div> </div> <ul><li>یهودیت، مسیحیت و اسلام: اعمال روح، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B2_%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%B2" class="mw-redirect" title="فرانسیس ادواردز پیترز">فرانسیس ادواردز پیترز</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%82%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حسین توفیقی (صفحه وجود ندارد)">حسین توفیقی</a> (مترجم)، ناشر: حوزه علمیه قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب</li> <li>یهودیت، مسیحیت و اسلام: از عهد تا جامعه، فرانسیس ادواردز پیترز، حسین توفیقی (مترجم)، ناشر: حوزه علمیه قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب</li> <li>یهودیت، مسیحیت و اسلام: کلمه و شریعت و قوم خدا، فرانسیس ادواردز پیترز، حسین توفیقی (مترجم)، ناشر: حوزه علمیه قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب</li> <li>پرستش در دین ابراهیمی، عباس اشرفی، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="انتشارات امیرکبیر">انتشارات امیرکبیر</a>، ۱۳۸۴</li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زندگی_یهودی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="الگو:زندگی یهودی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زندگی یهودی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زندگی یهودی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زندگی_یهودی" style="font-size:114%;margin:0 4em">زندگی یهودی</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تولد و نوزادی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=Shalom_Zachar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shalom Zachar (صفحه وجود ندارد)">Shalom Zachar</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ختنه‌سوران">ختنه‌سوران</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Zeved_habat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zeved habat (صفحه وجود ندارد)">Zeved habat</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Hebrew_name&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hebrew name (صفحه وجود ندارد)">Hebrew name</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Pidyon_haben&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pidyon haben (صفحه وجود ندارد)">Pidyon haben</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="7" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Star_of_David_3.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Star_of_David_3.svg/72px-Star_of_David_3.svg.png" decoding="async" width="72" height="72" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Star_of_David_3.svg/108px-Star_of_David_3.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Star_of_David_3.svg/144px-Star_of_David_3.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></a></span><br /><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Menora.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Menora.svg/64px-Menora.svg.png" decoding="async" width="64" height="54" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Menora.svg/96px-Menora.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Menora.svg/128px-Menora.svg.png 2x" data-file-width="732" data-file-height="621" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رشد</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=Upsherin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Upsherin (صفحه وجود ندارد)">Upsherin</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Wimpel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wimpel (صفحه وجود ندارد)">Wimpel</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="بر میتسوا و بت میتسوا">بر میتسوا و بت میتسوا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7" title="یشیوا">یشیوا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Kollel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kollel (صفحه وجود ندارد)">Kollel</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زندگی روزمره</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=Ritual_washing_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ritual washing in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Ritual washing</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=List_of_Jewish_prayers_and_blessings&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Jewish prayers and blessings (صفحه وجود ندارد)">Prayers and blessings</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="نماز (یهودیت)">نماز</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Birkat_Hamazon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Birkat Hamazon (صفحه وجود ندارد)">Grace after Meals</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Honorifics_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Honorifics in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Honorifics</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">سن ازدواج</a> <span style="font-weight:bold;">·</span> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مراسم ازدواج یهودیان (صفحه وجود ندارد)">مراسم ازدواج یهودیان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Shidduch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shidduch (صفحه وجود ندارد)">Matchmaking</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="زن در یهودیت">زن در یهودیت</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%A7" title="نیدا">نیدا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="میکوه">میکوه</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="صنیوت">صنیوت</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Get_(divorce_document)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Get (divorce document) (صفحه وجود ندارد)">Divorce</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=613_Mitzvot&action=edit&redlink=1" class="new" title="613 Mitzvot (صفحه وجود ندارد)">613 commandments</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Minhag&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minhag (صفحه وجود ندارد)">Customs</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Torah_study&action=edit&redlink=1" class="new" title="Torah study (صفحه وجود ندارد)">Torah study</a>  <span style="font-weight:bold;">·</span> <a href="/w/index.php?title=Weekly_Torah_portion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Weekly Torah portion (صفحه وجود ندارد)">Weekly Torah reading</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Daf_Yomi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daf Yomi (صفحه وجود ندارد)">Daf Yomi</a>  <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Shiur_(Torah)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shiur (Torah) (صفحه وجود ندارد)">Shiur</a>  <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Chavruta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chavruta (صفحه وجود ندارد)">Chavruta</a>  <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Chavurah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chavurah (صفحه وجود ندارد)">Chavurah</a>  <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="اعیاد یهودی">Holidays</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Tzedakah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzedakah (صفحه وجود ندارد)">Tzedakah</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وسایل مذهبی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_(%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA)" title="سفر (تورات)">اعمال سفر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Tzitzit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzitzit (صفحه وجود ندارد)">Tzitzit</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="تالیت">تالیت</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86" title="تفیلین">تفیلین</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="مزوزا">مزوزا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D8%A7" title="کیپا">کیپا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7_(%D8%AD%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%A7)" title="منورا (حنوکیا)">مِنورَه</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="شوفار">شوفار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%85" title="اربعه مینیم">اربعه مینیم</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوگ در یهودیت (صفحه وجود ندارد)">مرگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=Chevra_kadisha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chevra kadisha (صفحه وجود ندارد)">Chevra Kadisha</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Shiva_(Judaism)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shiva (Judaism) (صفحه وجود ندارد)">Shiva (Judaism)</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AF%DB%8C%D8%B4_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" class="mw-redirect" title="کدیش (یهودیت)">کدیش</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="مزامیر">مزامیر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Bereavement_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bereavement in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Yahrzeit</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Yahrzeit_candle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yahrzeit candle (صفحه وجود ندارد)">Yahrzeit candle</a> <span style="font-weight:bold;">·</span> <a href="/w/index.php?title=Bereavement_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bereavement in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Yizkor</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/w/index.php?title=Honorifics_for_the_dead_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Honorifics for the dead in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Honorifics</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="14px&#124;Star_of_David&#124;link=Star_of_David_قوم_یهود_و_یهودیت" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="الگو:یهودیان و یهودیت"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:یهودیان و یهودیت (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:یهودیان و یهودیت"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="14px&#124;Star_of_David&#124;link=Star_of_David_قوم_یهود_و_یهودیت" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Star_of_David" title="Star of David"><img alt="Star of David" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/14px-Star_of_David.svg.png" decoding="async" width="14" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/21px-Star_of_David.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/28px-Star_of_David.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="693" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="قوم یهود">قوم یهود</a> و <a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="طرح کلی یهودیت">طرح کلی یهودیت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="تقسیم‌های قومی یهودی">تقسیم‌های قومی یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان اروپا (صفحه وجود ندارد)">یهودیان اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="اشکنازی">اشکنازی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان بربر (صفحه وجود ندارد)">یهودیان بربر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%A7" title="فلاشا">فلاشا</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی بخارایی">یهودی بخارایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان گرجی (صفحه وجود ندارد)">یهودیان گرجی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان هند (صفحه وجود ندارد)">یهودیان هند</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bene_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bene Israel (صفحه وجود ندارد)">Bene Israel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cochin_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cochin Jews (صفحه وجود ندارد)">Cochin Jews</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bene_Ephraim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bene Ephraim (صفحه وجود ندارد)">Bene Ephraim</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="یهودیان ایتالیا">یهودیان ایتالیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان میزراهی (صفحه وجود ندارد)">یهودیان میزراهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یهودیان کوهستان">یهودیان کوهستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایرانیان یهودی">ایرانیان یهودی</a>(<a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کلیمی">کلیمی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Romaniotes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romaniotes (صفحه وجود ندارد)">Romaniotes</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="سفاردی‌ها">سفاردی‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان مغربی (صفحه وجود ندارد)">یهودیان مغربی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیان اسپانیا و پرتغال (صفحه وجود ندارد)">یهودیان اسپانیا و پرتغال</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Urfalim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urfalim (صفحه وجود ندارد)">Urfalim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kaifeng_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaifeng Jews (صفحه وجود ندارد)">Kaifeng Jews</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش‌های مذهبی یهود (صفحه وجود ندارد)">جنبش‌های<br />مذهبی</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3" class="mw-redirect" title="یهودیت ارتودوکس">یهودیت ارتودوکس</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chardal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chardal (صفحه وجود ندارد)">Chardal</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="حریدی">حریدی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="یهودیت حسیدی">یهودیت حسیدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="ارتودوکس مدرن">ارتودوکس مدرن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="صهیونیسم مذهبی">صهیونیسم مذهبی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Musar_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musar movement (صفحه وجود ندارد)">Musar movement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Neolog_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Neolog Judaism (صفحه وجود ندارد)">Neolog</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یهودیت محافظه‌کار">یهودیت محافظه‌کار</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Conservadox_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conservadox Judaism (صفحه وجود ندارد)">Conservadox</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">یهودیت اصلاحگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="بازسازی خواهی در یهودیت">بازسازی خواهی در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">یهودیت اصلاحگرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_Renewal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish Renewal (صفحه وجود ندارد)">Jewish Renewal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Humanistic_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Humanistic Judaism (صفحه وجود ندارد)">Humanistic</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="یهودیت خاخامی">یهودیت خاخامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="قرائیم">قرائیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88_%D8%B7%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1" title="لو طاهور">لو طاهور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="سامری‌ها">سامری‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_schisms&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish schisms (صفحه وجود ندارد)">Schisms</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shomer_Masoret&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shomer Masoret (صفحه وجود ندارد)">Shomer Masoret</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="روابط بین جنبش‌های یهود (صفحه وجود ندارد)">روابط بین جنبش‌های یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="بی‌خدایی یهودی">بی‌خدایی یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Noahidism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Noahidism (صفحه وجود ندارد)">Noahidism</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فلسفه یهودی">فلسفه یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اصول دین یهود (صفحه وجود ندارد)">اصول دین</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="یهودیان به عنوان قوم برگزیده">یهودیان به عنوان قوم برگزیده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="فرجام‌شناسی یهودی">فرجام‌شناسی یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_ethics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish ethics (صفحه وجود ندارد)">Ethics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%AE%D8%A7" title="هلاخا">هلاخا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Holocaust_theology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Holocaust theology (صفحه وجود ندارد)">Holocaust theology</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="کابالا">کابالا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%B1" title="کوشر">کوشِر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مسیح در یهودیت">مسیح در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="نامهای خدا در یهودیت">نامهای خدا در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%AD" title="قوانین هفت‌گانه نوح">قوانین هفت‌گانه نوح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%82%D9%87_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="صدقه (یهودیت)">صدقه (یهودیت)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="صنیوت">صنیوت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="رده:متون یهودی">متون یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chumash_(Judaism)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chumash (Judaism) (صفحه وجود ندارد)">Chumash</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AE" title="تنخ">تنخ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تورات">تورات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="نوییم">نوییم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="کتوویم">کتوویم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7" title="میشنا">میشنا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AF" title="تلمود">تلمود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%81%D8%AA%D8%A7" title="توسفتا">توسفتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B4" title="میدراش">میدراش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rabbinic_literature&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rabbinic literature (صفحه وجود ندارد)">Rabbinic literature</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mishneh_Torah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mishneh Torah (صفحه وجود ندارد)">Mishneh Torah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arba%27ah_Turim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arba'ah Turim (صفحه وجود ندارد)">Arba'ah Turim</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE" title="شولحان عاروخ">شولحان عاروخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mishnah_Berurah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mishnah Berurah (صفحه وجود ندارد)">Mishnah Berurah</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%D9%87%D8%B1" title="زوهر">زوهر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Haggadah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haggadah (صفحه وجود ندارد)">Haggadah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Piyyut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piyyut (صفحه وجود ندارد)">Piyyut</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سیدور">سیدور</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="رده:مکان‌های مقدس یهودی">مکان‌های مقدس یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="چهار شهر مقدس (صفحه وجود ندارد)">چهار شهر مقدس</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AF" title="صفد">صفد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84" title="الخلیل">الخلیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="طبریه">طبریه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="دیان">دیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="میکوه">میکوه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="کنیسه">کنیسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم">پرستش‌گاه اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="میشکان">میشکان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%AF%D8%A8%D9%87" title="دیوار ندبه">دیوار ندبه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="شخصیت‌های یهود در کتاب مقدس (صفحه وجود ندارد)">شخصیت‌های یهود در کتاب مقدس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="ابراهیم">ابراهیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="اسحاق">اسحاق</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8" title="یعقوب">یعقوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="سارا">سارا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7" title="ربه‌کا">ربه‌کا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="راحل">راحل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%87" title="لیه">لیه</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="یوسف">یوسف</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="یهودا">یهودا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="موسی">موسی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B9_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D9%86" title="یوشع بن نون">یوشع بن نون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%87" title="دبوره">دبوره</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="کتاب روت">کتاب روت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سلیمان">سلیمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="الیاس">الیاس</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="رهبری در یهودیت (صفحه وجود ندارد)">رهبری در یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D9%84%D9%84" title="هیلل">هیلل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%85%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شامای (صفحه وجود ندارد)">شامای</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%87%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="یهودا هناسی">یهودا هناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%DA%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%86" title="سعادیا گائون">سعادیا گائون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D8%B4%D9%88%D9%85_%D8%A8%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="گرشوم بن یهود (صفحه وجود ندارد)">گرشوم بن یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اسحاق الفاسی">اسحاق الفاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="راشی">راشی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="یهودا هلوی">یهودا هلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B2%D8%B1%D8%A7" title="ابراهیم بن عزرا">ابراهیم بن عزرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_Tosafists&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Tosafists (صفحه وجود ندارد)">Tosafists</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="موسی بن میمون">موسی بن میمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86" title="موشه بن نحمان">موشه بن نحمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%DB%8C%D9%87%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="عاشر بن یهیل (صفحه وجود ندارد)">عاشر بن یهیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%B4%D9%88%D9%85" title="ابن گرشوم">ابن گرشوم</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A2%D9%84%D8%A8%D9%88" title="یوسف آلبو">یوسف آلبو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسحاق ابرونئیل">اسحاق ابرونئیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="اسحاق لوریا">اسحاق لوریا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B9%D9%84_%D8%B4%D9%85_%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="بعل شم تو (صفحه وجود ندارد)">بعل شم تو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%A7_%DA%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویلنا گائون (صفحه وجود ندارد)">ویلنا گائون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A6%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلیگمان بائر (صفحه وجود ندارد)">سلیگمان بائر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="موسی مندلسون">موسی مندلسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%AF_%D8%B2%D9%88%D9%86%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="لئوپلد زونز (صفحه وجود ندارد)">لئوپلد زونز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B3%D9%88%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D9%87%D8%B1%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامسون رافائل هرش (صفحه وجود ندارد)">سامسون رافائل هرش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85_%DA%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="آبراهام گیگر (صفحه وجود ندارد)">آبراهام گیگر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%B4%D8%AE%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سولومون شختر (صفحه وجود ندارد)">سولومون شختر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="داوید بن گوریون">داوید بن گوریون</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%A6%DB%8C%D8%B1" title="گلدا مئیر">گلدا مئیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%85_%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="مناخم بگین">مناخم بگین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86" title="مردخای کاپلان">مردخای کاپلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%85_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84_%D8%A7%D8%B4%D9%86%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86" title="مناخم مندل اشنیرسون">مناخیم اشنیرسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%A7_%D9%87%D8%B4%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="آبراهام جاشوا هشل (صفحه وجود ندارد)">آبراهام جاشوا هشل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A8%DB%8C._%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%AA%DA%86%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوزف بی. سولوویتچیک (صفحه وجود ندارد)">جوزف بی. سولوویتچیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%84%D9%88%D9%85%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AE_(%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شلومو کارلباخ (موسیقی‌دان) (صفحه وجود ندارد)">شلومو کارلباخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="آدین اشتاینسالتز (صفحه وجود ندارد)">آدین اشتاینسالتز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1-%D8%B4%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زلمان شاختر-شالومی (صفحه وجود ندارد)">زلمان شاختر-شالومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%88%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرتور واسکو (صفحه وجود ندارد)">آرتور واسکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%86_%D9%84%D8%A7%D9%85" title="نورمن لام">نورمن لام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B3_%D8%A7%DB%8C._%D9%87%D9%88%D9%81%D9%85%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="لورنس ای. هوفمن (صفحه وجود ندارد)">لورنس ای. هوفمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86" title="اریه کاپلان">اریه کاپلان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:Jewish_religious_occupations&action=edit&redlink=1" class="new" title="رده:Jewish religious occupations (صفحه وجود ندارد)">نقش‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%86" title="کوهن">کوهن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B0%D8%A7%D9%86" title="حذان">حذان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gabbai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gabbai (صفحه وجود ندارد)">Gabbai</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%AF" title="مگید">مگید</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mashgiach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mashgiach (صفحه وجود ندارد)">Mashgiach</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%87%D9%84" title="موهل">موهل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Posek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Posek (صفحه وجود ندارد)">Posek</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ربی">ربی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rebbe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rebbe (صفحه وجود ندارد)">Rebbe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rosh_yeshiva&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rosh yeshiva (صفحه وجود ندارد)">Rosh yeshiva</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8" title="کاتب">کاتب</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ یهودی (صفحه وجود ندارد)">فرهنگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Minyan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minyan (صفحه وجود ندارد)">Minyan</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="بر میتسوا و بت میتسوا">بر میتسوا و بت میتسوا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوگواری یهودیت (صفحه وجود ندارد)">مرگ و سوگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ختنه‌سوران">ختنه‌سوران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="گاه‌شماری عبری">گاه‌شماری عبری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hebrew_birthday&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hebrew birthday (صفحه وجود ندارد)">Hebrew birthday</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_(%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87)" class="mw-redirect" title="یهود (واژه)">منشأ واژه یهود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%A7" title="نیدا">نیدا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pidyon_haben&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pidyon haben (صفحه وجود ندارد)">Pidyon haben</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="موسیقی یهودی">موسیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="آشپزی یهودی">آشپزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hiloni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiloni (صفحه وجود ندارد)">Hiloni</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shidduch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shidduch (صفحه وجود ندارد)">Shidduch</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zeved_habat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zeved habat (صفحه وجود ندارد)">Zeved habat</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مسائل</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F" title="چه کسی یهودی است؟">چه کسی یهودی است؟</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judaism_and_abortion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judaism and abortion (صفحه وجود ندارد)">Abortion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_assimilation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish assimilation (صفحه وجود ندارد)">Assimilation</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مجازات در یهودیت">مجازات</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="گرویدن به یهودیت">گرویدن به یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="آنوسی">آنوسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judaism_and_environmentalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judaism and environmentalism (صفحه وجود ندارد)">Environmentalism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Forbidden_relationships_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forbidden relationships in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Forbidden Relationships</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gender_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gender and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Gender</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Heresy_in_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heresy in Judaism (صفحه وجود ندارد)">Heresy</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="هوش یهودیان اشکنازی">هوش یهودیان اشکنازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87%E2%80%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="منازعه‌ فلسطین-اسراییل">منازعه‌ فلسطین-اسراییل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish studies (صفحه وجود ندارد)">Jewish studies</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="یهودیت موعودباور">یهودیت موعودباور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ازدواج در یهودیت">ازدواج در یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%85%D8%AC%D9%86%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="یهودیت و همجنس‌گرایی">یهودیت و همجنس‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%87%D9%85%D8%AC%D9%86%D8%B3_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%D8%B8%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ازدواج همجنس در نظر یهودیت (صفحه وجود ندارد)">ازدواج همجنس در نظر یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="تروریسم یهودی">تروریسم یهودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_schisms&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish schisms (صفحه وجود ندارد)">Schisms</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_vegetarianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish vegetarianism (صفحه وجود ندارد)">Vegetarianism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="دانشنامه یهودی">دانشنامه یهودی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه جودائیکا">دانشنامه جودائیکا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های یهودی">زبان‌های یهودی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="زبان عبری">زبان عبری</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="عبری توراتی">عبری توراتی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان یهودی-تاتی">یوهوری (یهودی-تاتی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های یهودی-عربی">یهودی-عربی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان‌های یهودی-آرامی">یهودی-آرامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های یهودی-ایرانی">یهودی-ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%D9%88" title="زبان لادینو">زبان لادینو</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="یشیویش">یشیویش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%B4" title="زبان ییدیش">زبان ییدیش</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نیایش<br />و ادعیه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aleinu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleinu (صفحه وجود ندارد)">Aleinu</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7" class="mw-redirect" title="آمیدا">آمیدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%85" title="اربعه مینیم">اربعه مینیم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gartel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gartel (صفحه وجود ندارد)">Gartel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hallel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hallel (صفحه وجود ندارد)">Hallel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Havdalah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Havdalah (صفحه وجود ندارد)">Havdalah</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AF%DB%8C%D8%B4_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" class="mw-redirect" title="کدیش (یهودیت)">کدیش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kittel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kittel (صفحه وجود ندارد)">Kittel</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="کول نیدری">کول نیدری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ma_Tovu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ma Tovu (صفحه وجود ندارد)">Ma Tovu</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="منوره">منوره</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7_(%D8%AD%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%A7)" title="منورا (حنوکیا)">منورا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="مزوزا">مزوزا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1_(%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AA)" title="سفر (تورات)">سِفِر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_(%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA)" title="نماز (یهودیت)">نماز</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=List_of_Jewish_prayers_and_blessings&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Jewish prayers and blessings (صفحه وجود ندارد)">Prayer</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B9_%DB%8C%DB%8C%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%84" title="شمع ییسرائل">شمع ییسرائل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B1" title="شوفار">شوفار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1" title="سیدور">سیدور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="تالیت">تالیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86" title="تفیلین">تِفیلین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tzitzit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzitzit (صفحه وجود ندارد)">Tzitzit</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yad (صفحه وجود ندارد)">Yad</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D8%A7" title="کیپا">کیپا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1" title="رده:یهودیت و دین‌های دیگر">رده:یهودیت و دین‌های دیگر</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_views_on_religious_pluralism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish views on religious pluralism (صفحه وجود ندارد)">Jewish views on religious pluralism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین ابراهیمی">دین ابراهیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت و یهودیت">مسیحیت و یهودیت</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Relations_between_Catholicism_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Relations between Catholicism and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Catholicism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian%E2%80%93Jewish_reconciliation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian–Jewish reconciliation (صفحه وجود ندارد)">Christian–Jewish reconciliation</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="یهودی-مسیحی">یهودی-مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="یهودیت موعودباور">یهودیت موعودباور</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="اسلام و یهودیت">اسلام و یهودیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mormonism_and_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mormonism and Judaism (صفحه وجود ندارد)">Mormonism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Semitic_Neopaganism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Semitic Neopaganism (صفحه وجود ندارد)">Semitic Neopaganism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="بنی‌اسرائیلی‌های سیاهپوست عبری">بنی‌اسرائیلی‌های سیاهپوست عبری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kabbalah_Centre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kabbalah Centre (صفحه وجود ندارد)">Kabbalah Centre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alternative_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alternative Judaism (صفحه وجود ندارد)">Others</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="تاریخ یهود">تاریخ یهود</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Jewish_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Jewish history (صفحه وجود ندارد)">Timeline</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="تاریخ قوم اسرائیل">تاریخ قوم اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم">پرستش‌گاه اورشلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="اسیران یهودی در بابل">اسیران یهودی در بابل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="اورشلیم در یهودیت">اورشلیم در یهودیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Jerusalem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Jerusalem (صفحه وجود ندارد)">Timeline</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حشمونیان">حشمونیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="هیرود بزرگ">هیرود بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%87%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنهدرین">سنهدرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فریسیان">فریسیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صدوقیان">صدوقیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="اسنی‌ها">اسنی‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="نخستین نبرد یهود با روم (صفحه وجود ندارد)">نخستین نبرد یهود با روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%AE%D8%A8%D8%A7" title="شورش بارکوخبا">شورش بارکوخبا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_diaspora&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish diaspora (صفحه وجود ندارد)">Diaspora</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jews_in_the_Middle_Ages&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jews in the Middle Ages (صفحه وجود ندارد)">Middle Ages</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان تحت حکومت مسلمانان">Muslim rule</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%88%DB%8C" title="شبتای زوی">شبتای زوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="هاسکالا">هاسکالا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_emancipation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish emancipation (صفحه وجود ندارد)">Emancipation</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="هولوکاست">هولوکاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%A7_(%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="علیا (صهیونیسم)">علیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ صهیونیسم (صفحه وجود ندارد)">تاریخ صهیونیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="تاریخ اسرائیل">تاریخ اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="ستیز عرب‌ها و اسرائیل">ستیز عرب‌ها و اسرائیل</a> / <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه اسرائیل-فلسطین (صفحه وجود ندارد)">مناقشه اسرائیل-فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سرزمین اسرائیل">سرزمین اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A8%D8%B9%D9%84_%D8%AA%D8%B4%D9%88%D9%88%D8%A7" title="جنبش بعل تشووا">جنبش بعل تشووا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش سیاسی یهودیت (صفحه وجود ندارد)">جنبش سیاسی یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="صهیونیسم">صهیونیسم</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=General_Zionists&action=edit&redlink=1" class="new" title="General Zionists (صفحه وجود ندارد)">General</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="صهیونیسم کارگری">صهیونیسم کارگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="صهیونیسم مذهبی">مذهبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Revisionist_Zionism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Revisionist Zionism (صفحه وجود ندارد)">Revisionist</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_political_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish political movements (صفحه وجود ندارد)">Political movements</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jewish_left&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish left (صفحه وجود ندارد)">Left</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_right&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish right (صفحه وجود ندارد)">Right</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_anarchism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish anarchism (صفحه وجود ندارد)">Anarchism</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bundism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bundism (صفحه وجود ندارد)">Bundism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=World_Agudath_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="World Agudath Israel (صفحه وجود ندارد)">World Agudath Israel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Edah_HaChareidis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edah HaChareidis (صفحه وجود ندارد)">Edah HaChareidis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jewish_feminism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish feminism (صفحه وجود ندارد)">Feminism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیاست‌های اسرائیل (صفحه وجود ندارد)">سیاست‌های اسرائیل</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="یهودستیزی">یهودستیزی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="تاریخ یهودستیزی">تاریخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Persecution_of_Jews&action=edit&redlink=1" class="new" title="Persecution of Jews (صفحه وجود ندارد)">Persecution</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=New_antisemitism&action=edit&redlink=1" class="new" title="New antisemitism (صفحه وجود ندارد)">New</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Racial_antisemitism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Racial antisemitism (صفحه وجود ندارد)">Racial</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="یهودستیزی مذهبی">مذهبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Secondary_antisemitism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Secondary antisemitism (صفحه وجود ندارد)">Secondary</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="رده:یهودیان و یهودیت">رده:یهودیان و یهودیت</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="درگاه:اسرائیل">درگاه</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکی‌پروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه یهودیت">ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه یهودیت</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="فرشتگان_در_ادیان_ابراهیمی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#FF9;background-color:#FFE880"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="الگو:فرشتگان در ادیان ابراهیمی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="بحث الگو:فرشتگان در ادیان ابراهیمی"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:فرشتگان در ادیان ابراهیمی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="فرشتگان_در_ادیان_ابراهیمی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87" title="فرشته">فرشتگان در ادیان ابراهیمی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%"><a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">افراد</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="میکائیل">میکائیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="جبرئیل">جبرئیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84_(%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87)" class="mw-redirect" title="رافائل (فرشته)">رافائل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="یوریل">یوریل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="عزرائیل">عزرائیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D9%84_(%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آریل (فرشته) (صفحه وجود ندارد)">آریل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="رازیل">رازیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="آراریل (صفحه وجود ندارد)">آراریل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمایل (صفحه وجود ندارد)">کمایل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوماه (صفحه وجود ندارد)">دوماه</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="کسیل">کسیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایشت (صفحه وجود ندارد)">ایشت</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="هادرانیل (صفحه وجود ندارد)">هادرانیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84" title="هانیل">هانیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="جرامیل (صفحه وجود ندارد)">جرامیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%98%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژوفیل (صفحه وجود ندارد)">ژوفیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="متاترون">متاترون</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوریل (صفحه وجود ندارد)">نوریل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامیازا (صفحه وجود ندارد)">سامیازا</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="پراویل (صفحه وجود ندارد)">پراویل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%DA%86%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ساچیل (صفحه وجود ندارد)">ساچیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="سمائیل">سمائیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%81%DA%A9%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="زفکیل (صفحه وجود ندارد)">زفکیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A6%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یاهوئل (صفحه وجود ندارد)">یاهوئل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%AF%DA%A9%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="زدکیل (صفحه وجود ندارد)">زدکیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%B1%D8%A7%DA%86%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="زراچیل (صفحه وجود ندارد)">زراچیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="دوبیل">دوبیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوشیل (صفحه وجود ندارد)">کوشیل</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">گروه</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="سرافیم">سرافیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%B7" title="حیوط">حیوط</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85" title="اوفانیم">اوفانیم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="چروبیم">چروبیم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Recording_angel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recording angel (صفحه وجود ندارد)">Recording angel</a>s</li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">افراد</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="میکائیل">میکائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="جبرئیل">جبرئیل</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84_(%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87)" class="mw-redirect" title="رافائل (فرشته)">رافائل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="یوریل">یوریل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D9%84_(%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آریل (فرشته) (صفحه وجود ندارد)">آریل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="ساریل">ساریل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D9%84" title="گاگیل">گاگیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%84%D9%81%D9%88%D9%86" title="سندلفون">سندلفون</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="راکل (صفحه وجود ندارد)">راکل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%84" title="رامیل">رامیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلافیل (صفحه وجود ندارد)">سلافیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%84" title="براکیل">براکیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%DA%AF%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="جگودیل (صفحه وجود ندارد)">جگودیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کامائیل (صفحه وجود ندارد)">کامائیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="جرامیل (صفحه وجود ندارد)">جرامیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%98%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژوفیل (صفحه وجود ندارد)">ژوفیل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="متاترون">متاترون</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامیازا (صفحه وجود ندارد)">سامیازا</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="پراویل (صفحه وجود ندارد)">پراویل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ساشیل (صفحه وجود ندارد)">ساشیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%AF%DA%A9%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="زدکیل (صفحه وجود ندارد)">زدکیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="زراکیل (صفحه وجود ندارد)">زراکیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="فانویل (صفحه وجود ندارد)">فانویل</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B1" class="mw-redirect" title="آکر">آکر</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%84%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="گبوتلون (صفحه وجود ندارد)">گبوتلون</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D9%81%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرفوگیتونوس (صفحه وجود ندارد)">آرفوگیتونوس</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%88%D9%86" title="زبولون">زبولون</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84" title="دانیل">دانیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کروبیل (صفحه وجود ندارد)">کروبیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوکبیل (صفحه وجود ندارد)">کوکبیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوشیل (صفحه وجود ندارد)">کوشیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%84%DB%8C%D8%A6%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="للیئل (صفحه وجود ندارد)">للیئل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Muriel_(angel)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muriel (angel) (صفحه وجود ندارد)">موریل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاهالیا (صفحه وجود ندارد)">پاهالیا</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرافیل (صفحه وجود ندارد)">سرافیل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%B3%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمسیل (صفحه وجود ندارد)">شمسیل</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">گروه</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="سرافیم">سرافیم</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85" title="اوفانیم">اوفانیم</a></i></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="چروبیم">چروبیم</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D8%AA%D9%87%D8%A7" title="تختها">تختها</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Dominion_(angel)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dominion (angel) (صفحه وجود ندارد)">Dominion</a>s</i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Christian_angelic_hierarchy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian angelic hierarchy (صفحه وجود ندارد)">Virtues</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Christian_angelic_hierarchy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian angelic hierarchy (صفحه وجود ندارد)">Powers</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Christian_angelic_hierarchy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian angelic hierarchy (صفحه وجود ندارد)">Principalities</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Recording_angel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recording angel (صفحه وجود ندارد)">Recording angel</a>s</i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">افراد</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="میکائیل">میکائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="جبرئیل">جبرئیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84" title="اسرافیل">اسرافیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="عزرائیل">عزرائیل</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AA_%D9%88_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="هاروت و ماروت">هاروت</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AA_%D9%88_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="هاروت و ماروت">ماروت</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9_(%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87)" title="مالک (فرشته)">مالک</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B6%D9%88%D8%A7%D9%86_(%D9%86%D8%A7%D9%85)&action=edit&redlink=1" class="new" title="رضوان (نام) (صفحه وجود ندارد)">رضوان</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%86%DA%A9%DB%8C%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D9%86%DA%A9%D8%B1" title="نکیر و منکر">منکر</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%86%DA%A9%DB%8C%D8%B1_%D9%88_%D9%85%D9%86%DA%A9%D8%B1" title="نکیر و منکر">نکیر</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3_(%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)&action=edit&redlink=1" class="new" title="روح القدس (اسلام) (صفحه وجود ندارد)">روح القدس</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FF9;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">گروه</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Hafaza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hafaza (صفحه وجود ندارد)">Hafaza</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کرام‌الکاتبین (صفحه وجود ندارد)">کرام‌الکاتبین</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="معقبات (صفحه وجود ندارد)">معقبات</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="دردائيل (صفحه وجود ندارد)">دردائيل</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Islamic_view_of_angels&action=edit&redlink=1" class="new" title="Islamic view of angels (صفحه وجود ندارد)">نوزده فرشتهٔ جهنم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Islamic_view_of_angels&action=edit&redlink=1" class="new" title="Islamic view of angels (صفحه وجود ندارد)">فرشتگان نماز</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:#FF9"><div><b>توجه:</b> فرشته‌ای که توسط همه فرقه‌ها به رسمیت شناخته نشده است کج نمایش داده شده‌است.</div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="دین" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="الگو:مباحث دین"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB_%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:مباحث دین (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%AD%D8%AB_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:مباحث دین"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="دین" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="دین">دین</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="نام‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="فهرست نام دین‌ها">نام‌ها</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دین‌های غربی (صفحه وجود ندارد)">غربی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین‌های ابراهیمی">ابراهیمی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3" title="یهودیت ارتدکس">ارتدکس</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="حریدی">حریدی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="یهودیت حسیدی">حسیدی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" title="ارتدکس مدرن">مدرن</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="صهیونیسم مذهبی">صهیونیسم</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="یهودیت محافظه‌کار">محافظه‌کار</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%DA%AF%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="یهودیت اصلاحگرا">اصلاح‌گرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%85" title="قرائیم">قرائیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سامری‌گرایی">سامری‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Haymanot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haymanot (صفحه وجود ندارد)">Haymanot</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="بازسازی خواهی در یهودیت">بازسازی‌خواهی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوسازی یهودی (صفحه وجود ندارد)">نوسازی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="یهودیت انسان‌گرایانه (صفحه وجود ندارد)">انسان‌گرایانه</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Jewish_religious_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish religious movements (صفحه وجود ندارد)">فهرست</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="کلیسای کاتولیک">کاتولیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="کلیسای لاتین">لاتین</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="کلیسای کاتولیک شرقی">شرقی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="کلیسای ارتدکس شرقی">ارتدکس شرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="کلیسای ارتدکس مشرقی">ارتدکس مشرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="نسطوری">نسطوری</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="کلیسای باستانی مشرق">باستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="کلیسای آشوری مشرق">آشوری</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Proto-Protestantism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Proto-Protestantism (صفحه وجود ندارد)">Proto-Protestantism</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="هوسی‌ها">هوسی‌ها</a>/<a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="کلیسای موراوی">موراوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="والدوسی‌ها">والدوسی‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پروتستانتیسم">پروتستانتیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="ادونتیسم">ادونتیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%BE%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="آناباپتیست">آناباپتیست</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B4" title="آمیش">آمیش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Schwarzenau_Brethren&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schwarzenau Brethren (صفحه وجود ندارد)">Brethren</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AA" title="هاترایت">هاترایت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA" title="منونایت">منونایت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Schwenkfelders&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schwenkfelders (صفحه وجود ندارد)">Schwenkfelders</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="انگلیکان">انگلیکان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%BE%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="باپتیست">باپتیست</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کالوینیسم">کالوینیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کلیسای کنگره‌گرایان">کنگره‌گرایان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پرسبیترینیسم">پرسبیترینیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Continental_Reformed_church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Continental Reformed church (صفحه وجود ندارد)">Reformed</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="مسیحیت کاریزماتیک">مسیحیت کاریزماتیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%B7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پنطیکاستیسم">پنطیکاستیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="جنبش کاریزماتیک">کاریزماتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Neo-charismatic_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Neo-charismatic movement (صفحه وجود ندارد)">Neo-charismatic</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="مسیحیت انجیلی">انجیلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Catholic_Apostolic_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Catholic Apostolic Church (صفحه وجود ندارد)">Irvingism</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لوتریانیسم">لوتریانیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="متدیسم">متدیسم</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Holiness_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Holiness movement (صفحه وجود ندارد)">Holiness</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="مسیحیت بدون مذهب (صفحه وجود ندارد)">بدون مذهب</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%AB" title="کلیسای برادران پلیموث">پلیموث</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="کوئیکرها">کوئیکرها</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Restoration_Movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Restoration Movement (صفحه وجود ندارد)">Restorationism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Esoteric_Christianity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Esoteric Christianity (صفحه وجود ندارد)">Esoteric</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کاتولیسیسم مستقل (صفحه وجود ندارد)">کاتولیسیسم مستقل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judaizers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judaizers (صفحه وجود ندارد)">Judaizers</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="سه‌گانه‌ناباوری">سه‌گانه‌ناباوری</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bible_Student_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bible Student movement (صفحه وجود ندارد)">Bible Students</a>/<a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87" title="شاهدان یهوه">شاهدان یهوه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=British_Israelism&action=edit&redlink=1" class="new" title="British Israelism (صفحه وجود ندارد)">British Israelism</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%86" title="کریستادلفین">کریستادلفین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="مورمونیسم">مورمونیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%86%D8%B7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="پنطیکاستیسم یگانه (صفحه وجود ندارد)">پنطیکاستیسم یگانه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مسیحیت معنوی (صفحه وجود ندارد)">معنوی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88_(%D8%B3%D9%88%DB%8C%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="کلیسای نو (سویدنبرگی) (صفحه وجود ندارد)">سویدنبرگی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tolstoyan_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tolstoyan movement (صفحه وجود ندارد)">Tolstoyan</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="یونیتارینیسم">یونیتارینیسم</a></li></ul></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=List_of_Christian_denominations&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Christian denominations (صفحه وجود ندارد)">فهرست</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87" title="اشاعره">اشاعره</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="ماتریدی">ماتریدی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="اثریه (صفحه وجود ندارد)">اثریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%81%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلفی">سلفی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%87%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%AA" title="وهابیت">وهابیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="نوگرایی اسلامی">سلفی نوگرا</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87_%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="شیعه دوازده‌امامی">دوازده‌امامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="زیدیه">زیدیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87" title="اسماعیلیه">اسماعیلیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="علویان (سوریه)">علویان سوریه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">تصوف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AC" title="خوارج">خوارج</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D9%87" title="اباضیه">اباضیه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87)" title="علویان (ترکیه)">علویان ترکیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="احمدیه">احمدیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%87_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="مهدویه (دین)">مهدویه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="قرآنیان">قرآنیان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ملت ابراهیم (صفحه وجود ندارد)">ملت ابراهیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8" title="مسلمان بدون مذهب">بدون مذهب</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="مذاهب اسلامی">فهرست</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%87" title="بابیه">بابیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA" title="بهائیت">بهائیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="دروز">دروز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%DB%8C_(%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8)" title="علی‌اللهی (مذهب)">علی‌اللهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A6%D9%87" title="صابئه">صابئه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="راستافاری">راستافاری</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="دین‌های ایرانی">ایرانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="مزدیسنا">مزدیسنا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="ایزدی (دین)">ایزدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%AD%D9%82" title="اهل حق">اهل حق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="استگ دین">استگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DB%8C" title="جنبش روشنی">روشنی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="ادیان شرقی">شرقی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ادیان شرق آسیا">شرق آسیا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="دین در چین">چینی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادیان سنتی چینی">ادیان سنتی چینی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B3%DB%8C%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کنفسیوس‌گرایی">کنفسیوس‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Luo_teaching&action=edit&redlink=1" class="new" title="Luo teaching (صفحه وجود ندارد)">Luoism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nuo_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nuo folk religion (صفحه وجود ندارد)">Nuo</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادیان نجات‌گرای چینی">نجات‌گرا</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Xiantiandao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xiantiandao (صفحه وجود ندارد)">Xiantiandao</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ییگاندائو">ییگاندائو</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="تائوئیسم">تائوئیسم</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chinese_ritual_mastery_traditions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chinese ritual mastery traditions (صفحه وجود ندارد)">Folk Taoism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yao_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yao folk religion (صفحه وجود ندارد)">Yao Taoism</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="دین در ژاپن">ژاپنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%88" title="شینتو">شینتو</a> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Shinto_sects_and_schools&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shinto sects and schools (صفحه وجود ندارد)">list</a></i></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shugend%C5%8D&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shugendō (صفحه وجود ندارد)">Shugendō</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tenrikyo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tenrikyo (صفحه وجود ندارد)">Tenrikyo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ryukyuan_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ryukyuan religion (صفحه وجود ندارد)">Ryukyuan</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Religion_in_Korea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religion in Korea (صفحه وجود ندارد)">کره‌ای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شامونیسم کره‌ای">شامونیسم کره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A6%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="چئوندوئیسم">چئوندوئیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jeung_San_Do&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jeung San Do (صفحه وجود ندارد)">Jeungsanism</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="دین‌های هندی">هندی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هندوئیسم">هندوئیسم</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="ویشنوپرستی">ویشنوپرستی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Krishnaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krishnaism (صفحه وجود ندارد)">Krishnaism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sri_Vaishnavism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sri Vaishnavism (صفحه وجود ندارد)">Sri Vaishnavism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Brahma_Sampradaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brahma Sampradaya (صفحه وجود ندارد)">Brahma Sampradaya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nimbarka_Sampradaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nimbarka Sampradaya (صفحه وجود ندارد)">Nimbarka Sampradaya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pushtimarg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pushtimarg (صفحه وجود ندارد)">Pushtimarg</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mahanubhava&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mahanubhava (صفحه وجود ندارد)">Mahanubhava</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ramanandi_Sampradaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramanandi Sampradaya (صفحه وجود ندارد)">Ramanandi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Warkari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Warkari (صفحه وجود ندارد)">Warkari</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Swaminarayan_Sampradaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swaminarayan Sampradaya (صفحه وجود ندارد)">Swaminarayan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="شیواپرستی">شیواپرستی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Shaiva_Siddhanta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shaiva Siddhanta (صفحه وجود ندارد)">Shaiva Siddhanta</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ganapatya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ganapatya (صفحه وجود ندارد)">Ganapatya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kashmir_Shaivism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kashmir Shaivism (صفحه وجود ندارد)">Kashmiri</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kapalika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kapalika (صفحه وجود ندارد)">Kapalika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kaumaram&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaumaram (صفحه وجود ندارد)">Kaumaram</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لینگایاتیسم">لینگایاتیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nath&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nath (صفحه وجود ندارد)">Nath</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Balinese_Hinduism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Balinese Hinduism (صفحه وجود ندارد)">Balinese</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="شاکتی‌پرستی">شاکتی‌پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%87" title="سنت اسمارته">اسمارته</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Saura_(Hinduism)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saura (Hinduism) (صفحه وجود ندارد)">Sauraism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%9Arauta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Śrauta (صفحه وجود ندارد)">Śrauta</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D9%85%D8%AA" title="سنت مت">مت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hindu_reform_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hindu reform movements (صفحه وجود ندارد)">Neo-Hinduism</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Hindu_denominations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hindu denominations (صفحه وجود ندارد)">فهرست</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="بودیسم">بودیسم</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="ترواده">ترواده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="مهایانه">مهایانه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%86%D8%A7%D9%86" title="بودیسم چان">چان</a>/<a href="/wiki/%D8%B0%D9%86" title="ذن">ذن</a>/<a href="/w/index.php?title=Vietnamese_Thi%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vietnamese Thiền (صفحه وجود ندارد)">Thiền</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%A8%D9%88%D9%85" title="بوداگرایی پاک‌بوم">پاک‌بوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%86%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%B1%D9%86" title="بوداگرایی نیچیرن">نیچیرن</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="وجره‌یانه">وجره‌یانه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AA%D8%A8%D8%AA%DB%8C" title="بودیسم تبتی">تبتی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhist_modernism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Buddhist modernism (صفحه وجود ندارد)">Neo-Buddhism</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شاخه‌های بوداگرایی">فهرست</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ayyavazhi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ayyavazhi (صفحه وجود ندارد)">Ayyavazhi</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%86_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="جین (دین)">جین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="دیگامبارا">دیگامبارا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%9Av%C4%93t%C4%81mbara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Śvētāmbara (صفحه وجود ندارد)">Śvētāmbara</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sarnaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarnaism (صفحه وجود ندارد)">Sarnaism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kirat_Mundhum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kirat Mundhum (صفحه وجود ندارد)">Kirat Mundhum</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B4" class="mw-redirect" title="مردم کالاش">کالاش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vedda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vedda (صفحه وجود ندارد)">Srilankan Vedda</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ravidassia_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ravidassia religion (صفحه وجود ندارد)">Ravidassia</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="آیین سیک">سیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%87_(%D8%B3%DB%8C%DA%A9)" title="خالصه (سیک)">خالصه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sects_of_Sikhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sects of Sikhism (صفحه وجود ندارد)">Sects</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="ادیان قوم‌باور">قومی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های آلتایی">آلتایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی ترکی">ترکی</a>-<a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="شمن‌باوری مغولی">مغولی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Burkhanism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Burkhanism (صفحه وجود ندارد)">Burkhanism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="تنگری‌باوری">تنگری‌باوری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vattisen_Yaly&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vattisen Yaly (صفحه وجود ندارد)">Vattisen Yaly</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tungusic_creation_myth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tungusic creation myth (صفحه وجود ندارد)">Tungusic</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D9%88%D9%86%DA%A9%DB%8C" title="مردم اونکی">مردم اونکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Manchu_shamanism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manchu shamanism (صفحه وجود ندارد)">Manchu</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های آستروآسیایی">آستروآسیایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Vietnamese_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vietnamese folk religion (صفحه وجود ندارد)">Vietnamese</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A1o_M%E1%BA%ABu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đạo Mẫu (صفحه وجود ندارد)">Đạo Mẫu</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کائوداییسم">کائوداییسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%B2a_H%E1%BA%A3o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hòa Hảo (صفحه وجود ندارد)">Hoahaoism</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sarna_sthal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarna sthal (صفحه وجود ندارد)">Sarnaism</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های آسترونزیایی">آسترونزیایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Parmalim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parmalim (صفحه وجود ندارد)">Batak Parmalim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dayak_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dayak people (صفحه وجود ندارد)">Dayak</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kaharingan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaharingan (صفحه وجود ندارد)">Kaharingan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Momolianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Momolianism (صفحه وجود ندارد)">Momolianism</a></li></ul></li> <li>اندونزیایی <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aliran_Kepercayaan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aliran Kepercayaan (صفحه وجود ندارد)">Aliran Kepercayaan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kejaw%C3%A8n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kejawèn (صفحه وجود ندارد)">Kejawèn</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kapitayan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kapitayan (صفحه وجود ندارد)">Kapitayan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pemena&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pemena (صفحه وجود ندارد)">Karo Pemena</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Malaysian_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malaysian folk religion (صفحه وجود ندارد)">Malaysian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Indigenous_Philippine_folk_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indigenous Philippine folk religions (صفحه وجود ندارد)">Philippine Dayawism</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Indigenous_religious_beliefs_of_the_Tagalog_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indigenous religious beliefs of the Tagalog people (صفحه وجود ندارد)">Tagalog</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polynesian_narrative&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polynesian narrative (صفحه وجود ندارد)">Polynesian</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%87%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="دین هاوایی‌ها">هاوایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C4%81ori_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Māori religion (صفحه وجود ندارد)">Māori</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Marapu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marapu (صفحه وجود ندارد)">Sumbese Marapu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sunda_Wiwitan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sunda Wiwitan (صفحه وجود ندارد)">Sundanese Wiwitan</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دین‌های سنتی آمریکایی (صفحه وجود ندارد)">سنتی<br />آمریکایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Abenaki_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abenaki mythology (صفحه وجود ندارد)">Abenaki</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anishinaabe_traditional_beliefs&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anishinaabe traditional beliefs (صفحه وجود ندارد)">Anishinaabe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Blackfoot_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Blackfoot mythology (صفحه وجود ندارد)">Blackfoot</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kuksu_(religion)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kuksu (religion) (صفحه وجود ندارد)">Californian</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Miwok_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miwok mythology (صفحه وجود ندارد)">Miwok</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ohlone_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ohlone mythology (صفحه وجود ندارد)">Ohlone</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pomo_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pomo religion (صفحه وجود ندارد)">Pomo</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cherokee_spiritual_beliefs&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cherokee spiritual beliefs (صفحه وجود ندارد)">Cherokee</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chilote_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chilote mythology (صفحه وجود ندارد)">Chilote</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Choctaw_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Choctaw mythology (صفحه وجود ندارد)">Choctaw</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Creek_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Creek mythology (صفحه وجود ندارد)">Creek</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Guarani_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guarani mythology (صفحه وجود ندارد)">Guarani</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Haida_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haida mythology (صفحه وجود ندارد)">Haida</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ho-Chunk_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ho-Chunk mythology (صفحه وجود ندارد)">Ho-Chunk</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hopi_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hopi mythology (صفحه وجود ندارد)">Hopi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Iroquois_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iroquois mythology (صفحه وجود ندارد)">Iroquois</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Longhouse_Religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Longhouse Religion (صفحه وجود ندارد)">Longhouse</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Seneca_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Seneca mythology (صفحه وجود ندارد)">Seneca</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wyandot_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wyandot religion (صفحه وجود ندارد)">Wyandot</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jivaroan_peoples&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jivaroan peoples (صفحه وجود ندارد)">Jivaroan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kwakwaka%CA%BCwakw_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kwakwakaʼwakw mythology (صفحه وجود ندارد)">Kwakwakaʼwakw</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lakota_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lakota mythology (صفحه وجود ندارد)">Lakota</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lenape_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lenape mythology (صفحه وجود ندارد)">Lenape</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mapuche_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mapuche religion (صفحه وجود ندارد)">Mapuche</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mesoamerican_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mesoamerican religion (صفحه وجود ندارد)">Mesoamerican</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D8%B2%D8%AA%DA%A9" title="دین آزتک">آزتک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="دین مایا">مایا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Olmec_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Olmec religion (صفحه وجود ندارد)">Olmec</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pur%C3%A9pecha_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Purépecha religion (صفحه وجود ندارد)">Purépecha</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Midewiwin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Midewiwin (صفحه وجود ندارد)">Midewiwin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muisca_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muisca mythology (صفحه وجود ندارد)">Muisca</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Native_American_Church&action=edit&redlink=1" class="new" title="Native American Church (صفحه وجود ندارد)">Native American Church</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%88" title="ناواهو">ناواهو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nuu-chah-nulth_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nuu-chah-nulth mythology (صفحه وجود ندارد)">Nuu-chah-nulth</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pawnee_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pawnee mythology (صفحه وجود ندارد)">Pawnee</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tsimshian_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tsimshian mythology (صفحه وجود ندارد)">Tsimshian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ute_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ute mythology (صفحه وجود ندارد)">Ute</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zuni_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zuni mythology (صفحه وجود ندارد)">Zuni</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%AA%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم تای (صفحه وجود ندارد)">تای</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="مردم میائو">میائو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ahom_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ahom religion (صفحه وجود ندارد)">Ahom</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Miao_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miao folk religion (صفحه وجود ندارد)">Hmongism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mo_(religion)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mo (religion) (صفحه وجود ندارد)">Mo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tai_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tai folk religion (صفحه وجود ندارد)">Satsana Phi</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زبان‌های تبتی-برمه‌ای">تبتی-برمه‌ای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%86_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="بون (دین)">بون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Burmese_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Burmese folk religion (صفحه وجود ندارد)">Burmese</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Benzhuism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Benzhuism (صفحه وجود ندارد)">Benzhuism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bimoism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bimoism (صفحه وجود ندارد)">Bimoism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bathouism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bathouism (صفحه وجود ندارد)">Bathouism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mun_(religion)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mun (religion) (صفحه وجود ندارد)">Bongthingism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Donyi-Polo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donyi-Polo (صفحه وجود ندارد)">Donyi-Polo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Heraka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heraka (صفحه وجود ندارد)">Heraka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kirat_Mundhum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kirat Mundhum (صفحه وجود ندارد)">Kiratism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qiang_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qiang folk religion (صفحه وجود ندارد)">Qiang</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sanamahism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sanamahism (صفحه وجود ندارد)">Sanamahism</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادیان سنتی آفریقایی">سنتی<br />آفریقایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">شمال آفریقا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Traditional_Berber_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional Berber religion (صفحه وجود ندارد)">Berber</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Church_of_the_Guanche_People&action=edit&redlink=1" class="new" title="Church of the Guanche People (صفحه وجود ندارد)">Guanche church</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="دین در آفریقا (صفحه وجود ندارد)">جنوب<br />صحرای آفریقا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kamba_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kamba people (صفحه وجود ندارد)">Akamba</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Akan_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Akan religion (صفحه وجود ندارد)">Akan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Baluba_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baluba mythology (صفحه وجود ندارد)">Baluba</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bantu_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bantu mythology (صفحه وجود ندارد)">Bantu</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kongo_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kongo religion (صفحه وجود ندارد)">Kongo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zulu_traditional_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zulu traditional religion (صفحه وجود ندارد)">Zulu</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bushongo_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bushongo mythology (صفحه وجود ندارد)">Bushongo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dinka_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dinka religion (صفحه وجود ندارد)">Dinka</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%AF%D9%88%D9%86" title="دوگون">دوگون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Efik_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Efik mythology (صفحه وجود ندارد)">Efik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dahomean_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dahomean religion (صفحه وجود ندارد)">Fon and Ewe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ik_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ik people (صفحه وجود ندارد)">Ik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lotuko_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lotuko mythology (صفحه وجود ندارد)">Lotuko</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lozi_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lozi mythology (صفحه وجود ندارد)">Lozi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lugbara_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lugbara mythology (صفحه وجود ندارد)">Lugbara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maasai_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maasai mythology (صفحه وجود ندارد)">Maasai</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mbuti_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mbuti mythology (صفحه وجود ندارد)">Mbuti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Odinani&action=edit&redlink=1" class="new" title="Odinani (صفحه وجود ندارد)">Odinani</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=San_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="San religion (صفحه وجود ندارد)">San</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Serer_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Serer religion (صفحه وجود ندارد)">Serer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tumbuka_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tumbuka mythology (صفحه وجود ندارد)">Tumbuka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Urhobo_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urhobo people (صفحه وجود ندارد)">Urhobo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Waaqeffanna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Waaqeffanna (صفحه وجود ندارد)">Waaqeffanna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yoruba_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yoruba religion (صفحه وجود ندارد)">Yoruba</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=If%C3%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ifá (صفحه وجود ندارد)">Ifá</a></li></ul></li></ul> <ul><li><b><a href="/w/index.php?title=African_diaspora_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="African diaspora religions (صفحه وجود ندارد)">Diasporic</a>:</b> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Candombl%C3%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Candomblé (صفحه وجود ندارد)">Candomblé</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Candombl%C3%A9_Bantu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Candomblé Bantu (صفحه وجود ندارد)">Bantu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Candombl%C3%A9_Jej%C3%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Candomblé Jejé (صفحه وجود ندارد)">Jejé</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Candombl%C3%A9_Ketu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Candomblé Ketu (صفحه وجود ندارد)">Ketu</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Comfa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Comfa (صفحه وجود ندارد)">Comfa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Convince&action=edit&redlink=1" class="new" title="Convince (صفحه وجود ندارد)">Convince</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Espiritismo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Espiritismo (صفحه وجود ندارد)">Espiritismo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kumina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kumina (صفحه وجود ندارد)">Kumina</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obeah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Obeah (صفحه وجود ندارد)">Obeah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Palo_(religion)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palo (religion) (صفحه وجود ندارد)">Palo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quimbanda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quimbanda (صفحه وجود ندارد)">Quimbanda</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="سانتریا">سانتریا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tambor_de_Mina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tambor de Mina (صفحه وجود ندارد)">Tambor de Mina</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trinidad_Orisha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trinidad Orisha (صفحه وجود ندارد)">Trinidad Orisha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Umbanda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Umbanda (صفحه وجود ندارد)">Umbanda</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Haitian_Vodou&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haitian Vodou (صفحه وجود ندارد)">Vodou</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Louisiana_Voodoo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Louisiana Voodoo (صفحه وجود ندارد)">Voodoo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Winti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Winti (صفحه وجود ندارد)">Winti</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">سایر نژادها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Australian_Aboriginal_religion_and_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Australian Aboriginal religion and mythology (صفحه وجود ندارد)">Aboriginal Australian</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر اینویی">اینویی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Papuan_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Papuan mythology (صفحه وجود ندارد)">Papuan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shamanism_in_Siberia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shamanism in Siberia (صفحه وجود ندارد)">Siberian</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=List_of_new_religious_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of new religious movements (صفحه وجود ندارد)">دین‌های<br />جدید</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">مختلط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Brahmoism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brahmoism (صفحه وجود ندارد)">Brahmoism</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%81%D8%A7" title="فالون دافا">فالون دافا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دین‌های جدید ژاپنی (صفحه وجود ندارد)">ژاپنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Meivazhi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Meivazhi (صفحه وجود ندارد)">Meivazhi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Modekngei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Modekngei (صفحه وجود ندارد)">Modekngei</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=New_Acropolis&action=edit&redlink=1" class="new" title="New Acropolis (صفحه وجود ندارد)">New Acropolis</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%86%D9%88" title="معنویت عصر نو">معنویت عصر نو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87_%D9%86%D9%88" title="اندیشه نو">اندیشه نو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%86%DB%8C%D8%B4" title="جنبش راجنیش">جنبش راجنیش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Contemporary_Sant_Mat_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="Contemporary Sant Mat movements (صفحه وجود ندارد)">Sant Mat</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7_%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رادها سوامی">رادها سوامی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="اسپیریتوالیسم">اسپیریتوالیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Subud&action=edit&redlink=1" class="new" title="Subud (صفحه وجود ندارد)">Subud</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%88%D8%B3_%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="کارلوس کاستاندا">تنسگریتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%85%D8%A7" title="تلما">تلما</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="حکمت الاهی">حکمت الاهی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88-%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%88%D9%81%DB%8C" title="نئو-تئوسوفی">نئو-تئوسوفی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Agni_Yoga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agni Yoga (صفحه وجود ندارد)">Agni Yoga</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="درون‌پویی متعالی">درون‌پویی متعالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="جهان‌گرایی توحیدگرا">جهان‌گرایی توحیدگرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Universal_White_Brotherhood&action=edit&redlink=1" class="new" title="Universal White Brotherhood (صفحه وجود ندارد)">White Brotherhood</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="نئوپاگانیسم">نئوپاگانیسم</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>آفریقایی <ul><li><a href="/w/index.php?title=Godianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Godianism (صفحه وجود ندارد)">Godianism</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هتانیسم">هتانیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاگانیسم مدرن در بالتیک (صفحه وجود ندارد)">بالتیک</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Dievtur%C4%ABba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dievturība (صفحه وجود ندارد)">Dievturība</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Romuva_(religion)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romuva (religion) (صفحه وجود ندارد)">Romuva</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نئوپاگانیسم قفقازی (صفحه وجود ندارد)">قفقازی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نئوپاگانیسم آبخازی (صفحه وجود ندارد)">آبخاز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Adyghe_Xabze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adyghe Xabze (صفحه وجود ندارد)">چرکسی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاگانیسم مدرن در سلت‌ها (صفحه وجود ندارد)">سلت‌ها</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF_(%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C)" title="دروئید (امروزی)">دروئید</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاگانیسم مدرن ژرمنی (صفحه وجود ندارد)">ژرمنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_(%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="هلنیسم (دین نو) (صفحه وجود ندارد)">هلنیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بازسازی چندخدایی (صفحه وجود ندارد)">بازسازی چندخدایی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بازسازی چندخدایی رومی (صفحه وجود ندارد)">ایتالیایی-رومی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمن‌باوری مدرن (صفحه وجود ندارد)">شمن‌باوری مدرن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="زالموکسیانیسم (صفحه وجود ندارد)">رومانیایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیش بومی اسلاوی (صفحه وجود ندارد)">اسلاوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاگانیسم مدرن اورالی (صفحه وجود ندارد)">اورالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیش بومی استونیایی (صفحه وجود ندارد)">استونیایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیش بومی فنلاندی (صفحه وجود ندارد)">فنلاندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیش بومی مجار (صفحه وجود ندارد)">مجار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیش بومی ماری (صفحه وجود ندارد)">ماری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کیش بومی موردوین (صفحه وجود ندارد)">موردوین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمن‌باوری سامی (اسکاندیناوی) (صفحه وجود ندارد)">سامی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%AF%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AA_%D9%88%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="اودمورت ووس (صفحه وجود ندارد)">اودمورت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ویکا">ویکا</a> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=List_of_Neopagan_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Neopagan movements (صفحه وجود ندارد)">فهرست</a></i></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">از آغاز</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="حکمت انسانی">حکمت انسانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Discordianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Discordianism (صفحه وجود ندارد)">Discordianism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="اکنکار">اکنکار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="راه چهارم">راه چهارم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%87" title="جنبش الهه">جنبش الهه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jediism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jediism (صفحه وجود ندارد)">Jediism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="شیطان‌پرستی">شیطان‌پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="ساینتولوژی">ساینتولوژی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=UFO_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="UFO religion (صفحه وجود ندارد)">UFO religion</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="رائلیان">رائلیان</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="تاریخ" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8" title="تاریخ ادیان و مذاهب">تاریخ</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="ادیان پیشاتاریخ">پیشاتاریخ</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Paleolithic_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paleolithic religion (صفحه وجود ندارد)">Paleolithic</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A2%DB%8C%D9%86%D9%88_(%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86)#دین" title="قوم آینو (ژاپن)">آینو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="اسطوره‌شناسی عرب">عربی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اساطیر ارمنستان">ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="اساطیر بالتیک">بالتیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر پروسی">پروسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر لتونیایی">لتونیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر لیتوانیایی">لیتوانیایی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اساطیر باسکی (صفحه وجود ندارد)">باسکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%84%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="اساطیر سلت باستان (صفحه وجود ندارد)">سلتی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF" title="دروئید">دروئید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر ایرلندی">ایرلندی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cook_Islands_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cook Islands mythology (صفحه وجود ندارد)">Cook Islands</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dravidian_folk_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dravidian folk religion (صفحه وجود ندارد)">Dravidian</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دین مصر باستان">مصری</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="آتون‌پرستی">آتون‌پرستی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Etruscan_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Etruscan religion (صفحه وجود ندارد)">Etruscan</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی فنلاندی">فنلاندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fuegians&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fuegians (صفحه وجود ندارد)">Fuegian</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Selk%27nam_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Selk'nam mythology (صفحه وجود ندارد)">Selk'nam</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Georgian_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georgian mythology (صفحه وجود ندارد)">Georgian</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بت پرستی ژرمنی">ژرمنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="بت پرستی آنگلوساکسون">آنگلوساکسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Continental_Germanic_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Continental Germanic mythology (صفحه وجود ندارد)">Continental</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Frankish_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frankish mythology (صفحه وجود ندارد)">Frankish</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="بت‌پرستی نورس">نورس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="اساطیر یونانی">یونانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادیان اسرارآمیز یونانی-رومی">یونانی-رومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%81%D8%A6%D9%88%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="آیین اورفئوسی">اورفئوسی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="گنوسیسم">گنوسیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="هرمسیه">هرمسیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greco-Buddhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greco-Buddhism (صفحه وجود ندارد)">Greco-Buddhism</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Traditional_Berber_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional Berber religion (صفحه وجود ندارد)">گوانچه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Religion_of_the_Indus_Valley_Civilization&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religion of the Indus Valley Civilization (صفحه وجود ندارد)">دره سند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hittite_mythology_and_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hittite mythology and religion (صفحه وجود ندارد)">Hittite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hungarian_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hungarian mythology (صفحه وجود ندارد)">Hungarian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hurrian_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hurrian religion (صفحه وجود ندارد)">Hurrian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Inca_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inca mythology (صفحه وجود ندارد)">Inca</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jamaican_Maroon_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamaican Maroon religion (صفحه وجود ندارد)">Jamaican Maroon</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C" title="آیین مانوی">مانویت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B2%D8%AF%DA%A9" title="آیین مزدک">مزدکیه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Melanesian_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Melanesian mythology (صفحه وجود ندارد)">Melanesian</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ادیان میانرودان باستان">میانرودان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C" title="دین سومری">سومری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="کیش بابلی">بابلی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Micronesian_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Micronesian mythology (صفحه وجود ندارد)">Micronesian</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Nauruan_indigenous_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nauruan indigenous religion (صفحه وجود ندارد)">Nauruan</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Olmec_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Olmec religion (صفحه وجود ندارد)">Olmec</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Paleo-Balkan_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paleo-Balkan mythology (صفحه وجود ندارد)">Paleo-Balkan</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Albanian_folk_beliefs&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albanian folk beliefs (صفحه وجود ندارد)">Albanian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Illyrian_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Illyrian religion (صفحه وجود ندارد)">Illyrian</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thracian_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thracian religion (صفحه وجود ندارد)">Thracian</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="داس‌ها">داس‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین نیاهندواروپایی">نیاهندوایرانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین ودائی">ودائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D9%87%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آیین کهن ایرانی">ایرانی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rapa_Nui_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rapa Nui mythology (صفحه وجود ندارد)">Rapa Nui</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دین روم باستان">روم باستان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سیبلی (اسطوره‌شناسی)">سیبلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Imperial_cult_of_ancient_Rome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Imperial cult of ancient Rome (صفحه وجود ندارد)">Imperial cult</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" title="دین گالی رومی">دین گالی رومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="مهرپرستی">مهرپرستی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mysteries_of_Isis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mysteries of Isis (صفحه وجود ندارد)">Mysteries of Isis</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="دین باستانی سامی">سامی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ancient_Canaanite_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ancient Canaanite religion (صفحه وجود ندارد)">Canaanite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Punic_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Punic religion (صفحه وجود ندارد)">Punic</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یهوه‌پرستی">یهوه‌پرستی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دین سکایی">سکایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="پاگانیسم اسلاوی">اسلاوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Somali_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Somali mythology (صفحه وجود ندارد)">سومالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tongan_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tongan religion (صفحه وجود ندارد)">Tongan</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88#دین" title="اورارتو">اورارتو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vainakh_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vainakh religion (صفحه وجود ندارد)">Vainakh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zapotec_civilization&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zapotec civilization (صفحه وجود ندارد)">Zapotec</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="مباحث" style="font-size:114%;margin:0 4em">مباحث</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جنبه‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="ارتداد">ارتداد</a> / <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="ناوابستگی دینی">ناوابستگی دینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Call_to_prayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Call to prayer (صفحه وجود ندارد)">Call to prayer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="رفتار دینی (صفحه وجود ندارد)">رفتار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ایمان">ایمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="روحانی">روحانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="تغییر دین">تغییر دین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%87%DB%8C%D8%AA" title="الوهیت">الوهیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="فرقه دینی">فرقه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Entheogen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Entheogen (صفحه وجود ندارد)">Entheogens</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="ادیان قوم‌باور">قوم‌باور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ایمان">ایمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="آتش‌پرستی">آتش‌پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دین عامیانه">دین عامیانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="خدا">خدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88" title="ایزدبانو">ایزدبانو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C" title="دین بومی">دین بومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D8%B4%D9%86" title="مدیتیشن">مدیتیشن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="رهبانیت">رهبانیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8" title="راهب">راهب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D9%87" title="راهبه">راهبه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86" title="عرفان">عرفان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دین و اسطوره‌شناسی">اسطوره‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="طبیعت‌پرستی">طبیعت‌پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%88%D8%AA" title="کهنوت">کهنوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3" title="ارتدکس">ارتدکس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orthopraxy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orthopraxy (صفحه وجود ندارد)">Orthopraxy</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2" title="نماز">نماز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AA" title="نبوت">نبوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="تجربه دینی">تجربه دینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86" title="آیین">آیین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نیایش‌سرایی">نیایش‌سرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="آیین طهارت">آیین طهارت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="قربانی کردن">قربانی کردن</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="معنویت">معنویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="فراطبیعی">فراطبیعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Religious_symbol&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religious symbol (صفحه وجود ندارد)">Symbols</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Religious_views_on_truth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religious views on truth (صفحه وجود ندارد)">Truth</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Water_and_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Water and religion (صفحه وجود ندارد)">Water</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4" title="پرستش">پرستش</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="نیایشگاه">نیایشگاه</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خداباوری">خداباوری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زنده‌انگاری">زنده‌انگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دادارباوری">دادارباوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دوگانه‌باوری">دوگانه‌باوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="تک‌خداگزینی">تک‌خداگزینی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="یکتاپرستی">یکتاپرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="غیرخداباوری">غیرخداباوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="خدافراگیردانی">خدافراگیردانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="همه‌خدایی">همه‌خدایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="چندخداپرستی">چندخداپرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="تراخداباوری">تراخداباوری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دین‌شناسی">دین‌شناسی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="انسان‌شناسی دین">انسان‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="علم شناختی دین">علوم شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="دین‌شناسی تطبیقی">تطبیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B4%D8%A3_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="منشأ فرگشتی ادیان">منشأ فرگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="روان‌شناسی فرگشتی دین">روان‌شناسی فرگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8" title="تاریخ ادیان و مذاهب">تاریخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B9%D8%B5%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="علوم اعصاب دین">علوم اعصاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="فلسفه دین">فلسفه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="روان‌شناسی دین">روان‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="جامعه‌شناسی دین">جامعه‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="الهیات">الهیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="نظریه‌های مربوط به ادیان">نظریه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زنان و دین (صفحه وجود ندارد)">زنان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87" title="رده:دین و جامعه">دین<br />و جامعه</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دین و باروری">باروری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دین و کشاورزی (صفحه وجود ندارد)">کشاورزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="دین و تجارت (صفحه وجود ندارد)">تجارت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="روحانی">روحانی</a> / <a href="/w/index.php?title=Laity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Laity (صفحه وجود ندارد)">Laity</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="رهبانیت">رهبانیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%88%D8%AA" title="کهنوت">کهنوت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B4" title="کشیش">کشیش</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="تغییر دین">تغییر دین</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Religious_assimilation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religious assimilation (صفحه وجود ندارد)">assimilation</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A8%D9%84%D8%BA_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="مبلغ مذهبی">مبلغ مذهبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="نوکیش">نوکیش</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کم‌توانی و دین (صفحه وجود ندارد)">کم‌توانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="تعلیمات دینی">تعلیمات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B5%D8%A8_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C" title="تعصب مذهبی">تعصب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آزادی ادیان">آزادی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AB%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کثرت‌گرایی دینی">کثرت‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تلفیق‌گرایی">تلفیق‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="مدارا">مدارا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Universalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Universalism (صفحه وجود ندارد)">universalism</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بنیادگرایی">بنیادگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AF_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="رشد دین">رشد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B4%D8%AD%D8%A7%D9%84%DB%8C#شادی_در_کیش‌ها" title="خوشحالی">شادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D9%87%D9%85%D8%AC%D9%86%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دین و همجنس‌گرایی">همجنس‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="دین اقلیت">اقلیت‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="کلیسای ملی">کلیسای ملی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="اهمیت دین بر پایه کشور">اهمیت ملی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="فهرست جمعیت‌های دینی">جمعیت‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Religiocentrism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religiocentrism (صفحه وجود ندارد)">Religiocentrism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="جدایی (دین)">جدایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="رابطه علم و دین">علم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="دین رسمی">دین رسمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="حاکمیت دینی">حاکمیت دینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="گیاه‌خواری و دین (صفحه وجود ندارد)">گیاه‌خواری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بازی‌های ویدیویی و دین (صفحه وجود ندارد)">بازی‌های ویدیویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="خشونت دینی">خشونت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="آزار دینی">آزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="تروریسم دینی">تروریسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="جنگ دینی">جنگ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AB%D8%B1%D9%88%D8%AA_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="ثروت و دین">ثروت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سکولاریسم">سکولاریسم</a><br />و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="بی‌دینی">بی‌دینی</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ندانم‌گرایی">ندانم‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B6%D8%AF_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="ضد دین">ضد دین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خداناباوری">خداناباوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%AF_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="نقد دین">نقد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Positive_deconstruction&action=edit&redlink=1" class="new" title="Positive deconstruction (صفحه وجود ندارد)">Deconstruction</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D8%A2%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D9%86%D8%AF)" title="عینیت‌گرایی (آین رند)">عینیت‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="انسان‌گرایی سکولار">انسان‌گرایی سکولار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="الهیات سکولار (صفحه وجود ندارد)">الهیات سکولار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="سکولارسازی">سکولارسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="جدایی دین از دولت">جدایی دین از دولت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">مرورها<br />و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7_%D8%A8%D8%A7_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="رده:فهرست‌های مرتبط با دین">فهرست‌ها</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Index_of_religion-related_articles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Index of religion-related articles (صفحه وجود ندارد)">Index</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Outline_of_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Outline of religion (صفحه وجود ندارد)">Outline</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of religion (صفحه وجود ندارد)">Timeline</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Table_of_prophets_of_Abrahamic_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Table of prophets of Abrahamic religions (صفحه وجود ندارد)">Abrahamic prophets</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_people_who_have_been_considered_deities&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of people who have been considered deities (صفحه وجود ندارد)">Deification</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فهرست خدایان">خدایان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_founders_of_religious_traditions&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of founders of religious traditions (صفحه وجود ندارد)">Founders</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست بزرگترین اجتماعات مسالمت‌آمیز جهان">بزرگترین اجتماعات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Names_of_God&action=edit&redlink=1" class="new" title="Names of God (صفحه وجود ندارد)">Names of God</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_new_religious_movements&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of new religious movements (صفحه وجود ندارد)">New religious movements</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_religious_organizations&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of religious organizations (صفحه وجود ندارد)">Organizations</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="فهرست نام دین‌ها">نام دین‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_religious_studies_scholars&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of religious studies scholars (صفحه وجود ندارد)">Scholars</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="رده:دین">رده</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="درگاه:ادیان و باورها">درگاه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جهان‌بینی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="الگو:جهان‌بینی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:جهان‌بینی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جهان‌بینی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جهان‌بینی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="جهان‌بینی">جهان‌بینی</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="اصطلاحات_مرتبط" style="font-size:114%;margin:0 4em">اصطلاحات مرتبط</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="باور اساسی">Basic beliefs</a>/<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="باور">باور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" title="آگاهی جمعی">آگاهی جمعی</a>/<a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%AF_%D8%A2%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="ناخود آگاه جمعی">ناخود آگاه جمعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C" title="سامانه مفهومی">سامانه مفهومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%81%D8%AA_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="بافت (زبان‌شناسی)">بافت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1)" title="قرارداد (هنجار)">قرارداد (هنجار)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cultural_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cultural movement (صفحه وجود ندارد)">Cultural movement</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="حماسه">حماسه</a>/<a href="/w/index.php?title=National_epic&action=edit&redlink=1" class="new" title="National epic (صفحه وجود ندارد)">National epics</a>/<a href="/w/index.php?title=Pan-national_epic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pan-national epic (صفحه وجود ندارد)">Pan-national epics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="وجود مسلم">وجود مسلم</a> و <a href="/w/index.php?title=Factoid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Factoid (صفحه وجود ندارد)">Factoid</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%88%D8%A8%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C)" title="چارچوب‌بندی (علوم اجتماعی)">چارچوب‌بندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="ایدئولوژی">ایدئولوژی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Life_stance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Life stance (صفحه وجود ندارد)">Life stance</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="سبک زندگی">سبک زندگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%85" title="میم">میم</a>/<a href="/w/index.php?title=Memeplex&action=edit&redlink=1" class="new" title="Memeplex (صفحه وجود ندارد)">Memeplex</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%D8%B0%D9%87%D9%86%DB%8C" title="مدل ذهنی">مدل ذهنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA" title="فراروایت">فراروایت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%88%D8%A8_%D8%B0%D9%87%D9%86%DB%8C" title="چارچوب ذهنی">چارچوب ذهنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="هنجار">هنجار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="پارادایم">پارادایم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="نظریه فلسفی">نظریه فلسفی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Point_of_view_(philosophy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Point of view (philosophy) (صفحه وجود ندارد)">Point of view</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="پیش‌انگاری">پیش‌انگاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Reality_tunnel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reality tunnel (صفحه وجود ندارد)">Reality tunnel</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C" title="فهم عرفی">فهم عرفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_(%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" class="mw-redirect" title="طرح‌واره (روانشناسی)">طرح‌واره (روانشناسی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C" title="مکتب فکری">مکتب فکری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87" title="آمایه">آمایه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="واقعیت اجتماعی">واقعیت اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%87%D9%85%D9%87%E2%80%8C%DA%86%DB%8C%D8%B2" title="نظریه همه‌چیز">نظریه همه‌چیز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Umwelt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Umwelt (صفحه وجود ندارد)">Umwelt</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4" title="ارزش">ارزش</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="جنبه‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em">جنبه‌ها</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="سوگیری">سوگیری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Academic_bias&action=edit&redlink=1" class="new" title="Academic bias (صفحه وجود ندارد)">Academic bias</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87" title="سوگیری توجه">سوگیری توجه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87" title="قطبی شدن گروه">قطبی شدن گروه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اعتقادگرایی">اعتقادگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="سوگیری شناختی">سوگیری شناختی</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="فهرست سوگیری‌های شناختی">فهرست سوگیری‌های شناختی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Collective_narcissism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Collective narcissism (صفحه وجود ندارد)">Collective narcissism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="جهت‌گیری تأییدی">جهت‌گیری تأییدی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Congruence_bias&action=edit&redlink=1" class="new" title="Congruence bias (صفحه وجود ندارد)">Congruence</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D8%AA%D9%88%D9%85%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="کریپتومنسیا">کریپتومنسیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%B6_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="تبعیض فرهنگی">تبعیض فرهنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="قوم‌مداری">قوم‌مداری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%A7%D8%A8_%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AA%D8%B1" title="حباب فیلتر">حباب فیلتر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Homophily&action=edit&redlink=1" class="new" title="Homophily (صفحه وجود ندارد)">Homophily</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87" title="جانب‌گرایی درون-گروه">جانب‌گرایی درون-گروه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AD%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="سحرپنداری">سحرپنداری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="سوگیری رسانه‌ای">سوگیری رسانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1" title="سوگیری مشاهده‌گر">سوگیری مشاهده‌گر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87" title="خطای مشاهده">خطای مشاهده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="نظریه افشاء گزینشی">Selective exposure</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9_%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="ادراک گزینشی">ادراک گزینشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="خودفریبی">خودفریبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="پیش‌گویی خودانجام">پیش‌گویی خودانجام</a> (<a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B4" title="هانس باهوش">Clever Hans effect</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%88" title="پلاسیبو">پلاسیبو</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%B2%D9%88%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="پندار آرزومندانه">پندار آرزومندانه</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%88%D8%B6%D8%B9_%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="سوگیری وضع موجود">سوگیری وضع موجود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1_%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="تفکر قالبی">تفکر قالبی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em">تغییرات</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="کنشگری">کنشگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)" title="برهان (منطق)">برهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%84%D8%B7%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DA%A9%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="مغلطه توسل به اکثریت">مغلطه توسل به اکثریت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4" title="تغییر نگرش">تغییر نگرش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%B1" title="سانسور">سانسور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="فرهمندی">فرهمندی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%BA_%DA%86%D9%87%D9%84_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%BA" title="یک کلاغ چهل کلاغ">یک کلاغ چهل کلاغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="ناهماهنگی شناختی">ناهماهنگی شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1_%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="تفکر نقادانه">تفکر نقادانه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Crowd_manipulation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crowd manipulation (صفحه وجود ندارد)">Crowd manipulation</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cultural_dissonance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cultural dissonance (صفحه وجود ندارد)">Cultural dissonance</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deprogramming&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deprogramming (صفحه وجود ندارد)">Deprogramming</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%82_%D9%BE%DA%98%D9%88%D8%A7%DA%A9_(%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87)" title="اتاق پژواک (رسانه)">اتاق پژواک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" class="mw-redirect" title="آموزش و پرورش">آموزش و پرورش</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="تعلیمات دینی">تعلیمات دینی</a>، <a href="/w/index.php?title=Values_education&action=edit&redlink=1" class="new" title="Values education (صفحه وجود ندارد)">values</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="حسن تعبیر">حسن تعبیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D9%81%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="تکفیر در ادیان">تکفیر در ادیان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fear_mongering&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fear mongering (صفحه وجود ندارد)">Fear mongering</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="انکار تاریخ">Historical revisionism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ideological_repression&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ideological repression (صفحه وجود ندارد)">Ideological repression</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%A7%D8%AA" title="القائات">القائات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دستکاری رسانه‌ای">دستکاری رسانه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Media_regulation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Media regulation (صفحه وجود ندارد)">Media regulation</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B3%D8%AA%D8%B4%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D8%B2%DB%8C" title="شستشوی مغزی">شستشوی مغزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B1" class="mw-redirect" title="میسیونر">میسیونر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Moral_entrepreneur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moral entrepreneur (صفحه وجود ندارد)">Moral entrepreneur</a>hip</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%86%D8%A7%D8%B9" title="اقناع">اقناع</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polite_fiction&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polite fiction (صفحه وجود ندارد)">Polite fiction</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مهندسی سیاسی">مهندسی سیاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="پروپاگاندا">پروپاگاندا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%BE%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" class="mw-redirect" title="مدل پروپگاندا">مدل پروپگاندا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="نوکیش">نوکیش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="دستکاری روان‌شناختی">دستکاری روان‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جنگ روانی">جنگ روانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="تغییر دین">تغییر دین</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="تغییر دین اجباری">تغییر دین اجباری</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="آزار دینی">آزار دینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Religious_uniformity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Religious uniformity (صفحه وجود ندارد)">Religious uniformity</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8" title="انقلاب">انقلاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D8%AA" title="بلاغت">بلاغت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خودسانسوری">خودسانسوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="دگرگونی اجتماعی">دگرگونی اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="نظارت اجتماعی">نظارت اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="مهندسی اجتماعی">مهندسی اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="نفوذ اجتماعی">نفوذ اجتماعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Social_progress&action=edit&redlink=1" class="new" title="Social progress (صفحه وجود ندارد)">Social progress</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA" title="مخالفت">مخالفت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Systemic_bias&action=edit&redlink=1" class="new" title="Systemic bias (صفحه وجود ندارد)">Systemic bias</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Woozle_effect&action=edit&redlink=1" class="new" title="Woozle effect (صفحه وجود ندارد)">Woozle effect</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF" title="فرهنگ">فرهنگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="انسان‌شناسی">انسان‌شناسی</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="انسان‌شناسی فرهنگی">فرهنگی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="انسان‌شناسی اجتماعی">اجتماعی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گاه‌شماری">گاه‌شماری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ceremony&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ceremony (صفحه وجود ندارد)">Ceremonies</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تاج‌گذاری">تاج‌گذاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="روان‌شناسی بین فرهنگی (صفحه وجود ندارد)">روان‌شناسی بین فرهنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="روان‌شناسی فرهنگی">روان‌شناسی فرهنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="دکترین">دکترین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="استخدام">استخدام</a>/<a href="/wiki/%D8%B1%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رعیت‌داری">رعیت‌داری</a>/<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="برده‌داری">برده‌داری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="خانواده">خانواده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="مراسم خاکسپاری">مراسم خاکسپاری</a>/<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خاک‌سپاری">خاک‌سپاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="بازی (سرگرمی)">بازی (سرگرمی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF" title="عید">عید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="بهداشت">بهداشت</a> (<a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%B7%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="آیین طهارت">آیین طهارت</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="این‌همانی">این‌همانی</a> (<a href="/wiki/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="هویت فرهنگی">هویت فرهنگی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="نهاد اجتماعی">نهاد اجتماعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Liminality&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liminality (صفحه وجود ندارد)">Liminality</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نیایش‌سرایی">نیایش‌سرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC" title="ازدواج">ازدواج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Myth_and_ritual&action=edit&redlink=1" class="new" title="Myth and ritual (صفحه وجود ندارد)">Myth and ritual</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%D9%86%D8%AF" title="سوگند">سوگند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="زیارت">زیارت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Play_(activity)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Play (activity) (صفحه وجود ندارد)">Play</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%DA%A9_%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="مناسک گذار">مناسک گذار</a> (<a href="/wiki/%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="جشن جوانان سکولار">جشن جوانان سکولار</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86" title="آیین">آیین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="طبقه اجتماعی">طبقه اجتماعی</a>/<a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="پایگاه اجتماعی">پایگاه اجتماعی</a>/<a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA_(%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C)" title="کاست (نظام اجتماعی)">کاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="نماد">نماد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Symbolic_boundaries&action=edit&redlink=1" class="new" title="Symbolic boundaries (صفحه وجود ندارد)">Symbolic boundaries</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4" title="پرستش">پرستش</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="گروه‌زدگی">گروه‌زدگی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3_%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86" title="پارادوکس ابیلین">پارادوکس ابیلین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="اثر ارابه موسیقی">اثر ارابه موسیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="اشتراکی">اشتراکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" title="رفتار جمعی">رفتار جمعی</a> (<a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%DB%8C" title="رفتار گروهی">animal</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Collective_effervescence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Collective effervescence (صفحه وجود ندارد)">Collective effervescence</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="هوش‌های جمعی">هوش‌های جمعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="هم‌نوایی">هم‌نوایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Consensus_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Consensus theory (صفحه وجود ندارد)">Consensus theory</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="جماعت">جماعت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="روانشناسی توده">روانشناسی توده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87" title="فرقه">فرقه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Culture-bound_syndrome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Culture-bound syndrome (صفحه وجود ندارد)">Culture-bound syndrome</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deindividuation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deindividuation (صفحه وجود ندارد)">Deindividuation</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دموکراسی">دموکراسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B8%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="ظهوریافتگی">ظهوریافتگی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Emotional_contagion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Emotional contagion (صفحه وجود ندارد)">Emotional contagion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Entitativity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Entitativity (صفحه وجود ندارد)">Entitativity</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9_%DA%A9%D8%A7%D8%B0%D8%A8" title="اثر اجماع کاذب">اثر اجماع کاذب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Folie_%C3%A0_deux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Folie à deux (صفحه وجود ندارد)">Folie à deux</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Group_action_(sociology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Group action (sociology) (صفحه وجود ندارد)">Group action</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87" title="پویایی گروه">پویایی گروه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Group_emotion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Group emotion (صفحه وجود ندارد)">Group emotion</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87" title="قطبی شدن گروه">قطبی شدن گروه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Groupshift&action=edit&redlink=1" class="new" title="Groupshift (صفحه وجود ندارد)">Groupshift</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DA%AF%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رفتار گله‌ای">رفتار گله‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="کل‌نگری">کل‌نگری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hysterical_contagion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hysterical contagion (صفحه وجود ندارد)">Hysterical contagion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Information_cascade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Information cascade (صفحه وجود ندارد)">Information cascade</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A6%DB%8C" title="دست نامرئی">دست نامرئی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86" class="mw-redirect" title="لینچ کردن">لینچ کردن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Majoritarianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Majoritarianism (صفحه وجود ندارد)">Majoritarianism</a>/<a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="غوغاسالاری">غوغاسالاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mass_action_(sociology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mass action (sociology) (صفحه وجود ندارد)">Mass action</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" title="هیستری جمعی">هیستری جمعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mass_psychogenic_illness&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mass psychogenic illness (صفحه وجود ندارد)">Mass psychogenic illness</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Milieu_control&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milieu control (صفحه وجود ندارد)">Milieu control</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="موبینگ">موبینگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Moral_panic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moral panic (صفحه وجود ندارد)">Moral panic</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سازمان">سازمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%B8%DB%8C%D8%B1" title="فشار نظیر">فشار نظیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pluralistic_ignorance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pluralistic ignorance (صفحه وجود ندارد)">Pluralistic ignorance</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="سنجیده‌روی سیاسی">سنجیده‌روی سیاسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pseudoconsensus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pseudoconsensus (صفحه وجود ندارد)">Pseudoconsensus</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86" title="گریزان">گریختن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%DB%8C" title="خودسازمان‌دهی">خودسازمان‌دهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="کنش اجتماعی">کنش اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="رفتار اجتماعی">رفتار اجتماعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Social_emotions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Social emotions (صفحه وجود ندارد)">Social emotions</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="محرومیت اجتماعی">محرومیت اجتماعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Social_facilitation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Social facilitation (صفحه وجود ندارد)">Social facilitation</a> (<a href="/w/index.php?title=Social_facilitation_in_animals&action=edit&redlink=1" class="new" title="Social facilitation in animals (صفحه وجود ندارد)">animal</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="گروه اجتماعی">گروه اجتماعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Social_proof&action=edit&redlink=1" class="new" title="Social proof (صفحه وجود ندارد)">Social proof</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="روان‌شناسی اجتماعی">روان‌شناسی اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جامعه‌شناسی">جامعه‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D9%85_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%88%D8%B4" title="نظم خودجوش">نظم خودجوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B6%D8%B9_%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وضع موجود">وضع موجود</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="نشانه‌ورزی">نشانه‌ورزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%AD%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رفتار ازدحامی">رفتار ازدحامی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=System_justification&action=edit&redlink=1" class="new" title="System justification (صفحه وجود ندارد)">System justification</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%DA%A9%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="تفکر سیستمی">تفکر سیستمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Viral_phenomenon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Viral phenomenon (صفحه وجود ندارد)">Viral phenomena</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="دانش">دانش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82)" class="mw-redirect" title="اصل (منطق)">اصل</a> (<a href="/w/index.php?title=Tacit_assumption&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tacit assumption (صفحه وجود ندارد)">tacit assumptions</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="معرفت‌شناسی">معرفت‌شناسی</a> (<a href="/w/index.php?title=Outline_of_epistemology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Outline of epistemology (صفحه وجود ندارد)">outline</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%87" title="گواه">گواه</a> (<a href="/w/index.php?title=Anecdotal_evidence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anecdotal evidence (صفحه وجود ندارد)">anecdotal</a>, <a href="/w/index.php?title=Scientific_evidence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Scientific evidence (صفحه وجود ندارد)">scientific</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%DB%8C%DB%8C%D9%86" title="تبیین">تبیین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ایمان">ایمان</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ایمان‌گرایی">ایمان‌گرایی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3" title="گنوسیس">گنوسیس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AF" title="شهود">شهود</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Meaning-making&action=edit&redlink=1" class="new" title="Meaning-making (صفحه وجود ندارد)">Meaning-making</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87_(%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="حافظه (جانداران)">حافظه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="فرادانش">فرادانش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="روش‌شناسی">روش‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87" title="مشاهده">مشاهده</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B5%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="یادگیری بصری">یادگیری بصری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="ادراک">ادراک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84" title="عقل">عقل</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%87" title="مغالطه">مغالطه</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="منطق">منطق</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D9%81%D9%87_(%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8)" title="مکاشفه (مذهب)">مکاشفه (مذهب)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Testimony&action=edit&redlink=1" class="new" title="Testimony (صفحه وجود ندارد)">Testimony</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA" title="سنت">سنت</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%B1" title="فولکلور">فولکلور</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA" title="حقیقت">حقیقت</a> (<a href="/w/index.php?title=Consensus_theory_of_truth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Consensus theory of truth (صفحه وجود ندارد)">consensus theory</a>, <a href="/w/index.php?title=Criteria_of_truth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Criteria of truth (صفحه وجود ندارد)">criteria</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="متافیزیک">متافیزیک</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="سبب‌شناسی">سبب‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%B1%DA%AF" title="زندگی پس از مرگ">زندگی پس از مرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="روح جهانی">روح جهانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وجود">وجود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="علیت">علیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85" title="مفهوم">مفهوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A2%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="خودآگاهی">خودآگاهی</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87_%D8%B0%D9%87%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D8%B3%D9%85" title="مسئله ذهن و جسم">مسئله ذهن و جسم</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کیهان‌زایی">کیهان‌زایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کیهان‌شناسی">کیهان‌شناسی</a> (<a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کیهان‌شناسی دینی">کیهان‌شناسی دینی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B4" class="mw-redirect" title="اسطوره‌های آفرینش">اسطوره‌های آفرینش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%87%DB%8C%D8%AA" title="الوهیت">الوهیت</a> (<a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="وجود خدا">وجود خدا</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA" title="سرنوشت">سرنوشت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="فرجام‌شناسی">فرجام‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D9%87_%DA%86%DB%8C%D8%B2" class="mw-redirect" title="همه چیز">همه</a>/<a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%DA%86" title="هیچ">هیچ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="فرگشت">فرگشت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="هستی">هستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ادبیات داستانی">ادبیات داستانی</a>/<a href="/wiki/%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="غیر داستانی">غیر داستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="اختیار">اختیار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87" title="آینده">آینده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="تاریخ">تاریخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87" title="ایده">ایده</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Idios_kosmos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Idios kosmos (صفحه وجود ندارد)">Idios kosmos</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="وهم">وهم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%88%D9%84" title="حلول">حلول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="اطلاعات">اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4" title="هوش">هوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88" title="جادو">جادو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Matter_(philosophy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Matter (philosophy) (صفحه وجود ندارد)">Matter</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D8%B2%D9%87" title="معجزه">معجزه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی">اسطوره‌شناسی</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی تطبیقی">اسطوره‌شناسی تطبیقی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=National_myth&action=edit&redlink=1" class="new" title="National myth (صفحه وجود ندارد)">National myth</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA" title="طبیعت">طبیعت</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D8%AA_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="سرشت (فلسفه)">philosophical</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="هستی‌شناسی">هستی‌شناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Origin_myth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Origin myth (صفحه وجود ندارد)">Origin myth</a> (<a href="/w/index.php?title=Political_myth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Political myth (صفحه وجود ندارد)">political myths</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Otherworld&action=edit&redlink=1" class="new" title="Otherworld (صفحه وجود ندارد)">Otherworld</a> (<a href="/w/index.php?title=Axis_mundi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Axis mundi (صفحه وجود ندارد)">axes mundi</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%B1" title="مسئله شر">مسئله شر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="فلسفه طبیعی">فلسفه طبیعی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="واقعیت">واقعیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD" title="روح">روح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD" title="روح">روح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="فراطبیعی">فراطبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="پایان‌شناسی">پایان‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="الهیات">الهیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="زمان">زمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unobservable&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unobservable (صفحه وجود ندارد)">Unobservable</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="ارزش‌شناسی">ارزش‌شناسی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیبایی‌شناسی">زیبایی‌شناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alms&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alms (صفحه وجود ندارد)">Almsgiving</a>/<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="امور خیریه">امور خیریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%B1" title="ایثار">ایثار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="خودمختاری">خودمختاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیبایی">زیبایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="مرام‌نامه">مرام‌نامه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%AF%DB%8C" title="کمدی">کمدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خیر عمومی">خیر عمومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="وجدان">وجدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%DB%8C%D8%AA_(%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82)" title="رضایت (حقوق)">رضایت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="آفرینندگی">آفرینندگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="انزجار">انزجار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87" title="وظیفه">وظیفه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF" title="علم اقتصاد">علم اقتصاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D8%AF_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="وجد (فلسفه)">وجد (فلسفه)</a> (<a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%B3%D9%87" title="خلسه">خلسه</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D8%AF" title="وجد">وجد</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Elegance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elegance (صفحه وجود ندارد)">Elegance</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="هیجان">هیجان</a> (<a href="/w/index.php?title=Aesthetic_emotions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aesthetic emotions (صفحه وجود ندارد)">æsthetic</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D9%85%DB%8C" title="سرگرمی">سرگرمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%85%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="تن‌کامگی">تن‌کامگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82" title="فلسفه اخلاق">فلسفه اخلاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8" title="آداب">آداب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="ارزش‌های خانوادگی">ارزش‌های خانوادگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88" title="خوردنی‌های تابو">خوردنی‌های تابو</a> (<a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D8%B4%D8%AA" class="mw-redirect" title="حرام‌گوشت">حرام‌گوشت</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="قاعده طلایی">قاعده طلایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3_%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%87" title="احساس گناه">احساس گناه</a>/<a href="/w/index.php?title=Culpability&action=edit&redlink=1" class="new" title="Culpability (صفحه وجود ندارد)">Culpability</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B4%D8%AD%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="خوشحالی">خوشحالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C" title="هارمونی">هارمونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81" title="شرف">شرف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1" title="حقوق بشر">حقوق بشر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%85_(%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="حکم (روانشناسی)">حکم (روانشناسی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AA" title="عدالت">عدالت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82" title="حقوق">حقوق</a>، (<a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82" title="دانش نظری حقوق">دانش نظری حقوق</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="احکام دینی">احکام دینی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="آزادی">آزادی</a> (<a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آزادی سیاسی">آزادی سیاسی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B4%D9%82" title="عشق">عشق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Magnificence_(history_of_ideas)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magnificence (history of ideas) (صفحه وجود ندارد)">Magnificence</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="قاعده (فلسفه)">قاعده (فلسفه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="معنای زندگی">معنای زندگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82" title="اخلاق">اخلاق</a> (<a href="/w/index.php?title=Public_morality&action=edit&redlink=1" class="new" title="Public morality (صفحه وجود ندارد)">public</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A7%D9%85" title="الزام">الزام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%AD" title="صلح">صلح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%87%DB%8C%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="پرهیزگاری">پرهیزگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کنش‌شناسی">کنش‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84" title="اصل">اصل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A8%DB%8C%D9%87" title="تنبیه">تنبیه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%81%DB%8C%D8%AA_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="کیفیت (فلسفه)">کیفیت (فلسفه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A8%D9%87" title="توبه">توبه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Reverence_(emotion)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reverence (emotion) (صفحه وجود ندارد)">Reverence</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82" title="حق">حق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%84_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="میل جنسی در انسان">میل جنسی در انسان</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="اخلاق جنسی">اخلاق</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%87" title="گناه">گناه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="بدنامی اجتماعی">بدنامی اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%AA" title="مباشرت">مباشرت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_(%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B3%D9%85%DB%8C)" title="سبک (هنرهای تجسمی)">سبک (هنرهای تجسمی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="والا (فلسفه)">والا (فلسفه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%AC" title="رنج">رنج</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="همدردی">همدردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88" title="تابو">تابو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Taste_(sociology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taste (sociology) (صفحه وجود ندارد)">Taste</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="تئودیسه">تئودیسه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trust_(social_sciences)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trust (social sciences) (صفحه وجود ندارد)">Trust</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unspoken_rule&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unspoken rule (صفحه وجود ندارد)">Unspoken rule</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%DB%8C%D9%84%D8%AA" title="فضیلت">فضیلتها</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B0%DB%8C%D9%84%D8%AA" title="رذیلت">رذیلتها</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="کار هنری">کار هنری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="نادرست">نادرست</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="نمونه‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em">نمونه‌ها</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4" title="نگرش">نگرش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%DA%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="هیچ‌انگاری">هیچ‌انگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="خوش‌بینی">خوش‌بینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="بدبینی">بدبینی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="گوشه‌نشین">گوشه‌گیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%86%D8%AC%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="جهان‌رنجوری">جهان‌رنجوری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="ایدئولوژی">ایدئولوژی</a> سیاسی و اقتصادی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اقتدارگرایی">اقتدارگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="آنارشیسم">آنارشیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سرمایه‌داری">سرمایه‌داری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="دموکراسی مسیحی">دموکراسی مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جمع‌گرایی">جمع‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="استعمار">استعمار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کمونالیسم">کمونالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کمونیسم">کمونیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اجتماع‌گرایی">اجتماع‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="محافظه‌کاری">محافظه‌کاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%DB%8C%D8%AA" title="مشروطیت">مشروطیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Distributism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Distributism (صفحه وجود ندارد)">Distributism</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="محیط‌زیست‌گرایی">محیط‌زیست‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="افراط‌گرایی">افراط‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B5%D8%A8" title="تعصب">تعصب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="فاشیسم">فاشیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="فمینیسم">فمینیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بنیادگرایی">بنیادگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="جهانی‌گرایی">جهانی‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="سیاست‌های سبز">سیاست‌های سبز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="امپریالیسم">امپریالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فردگرایی">فردگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="انقلاب صنعتی">انقلاب صنعتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C" title="روشن‌فکری">روشن‌فکری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اسلام‌گرایی">اسلام‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم">لیبرالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرترینیسم">لیبرترینیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="مردسالاری">مردسالاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="نظامی‌گری">نظامی‌گری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="پادشاهی‌خواهی">پادشاهی‌خواهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ملی‌گرایی">ملی‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%AD%E2%80%8C%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="صلح‌جویی">صلح‌جویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ترقی‌خواهی">ترقی‌خواهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="بنیاد ستیزی سیاسی">بنیاد ستیزی سیاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%B7%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="اصلاح‌طلبی">اصلاح‌طلبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="جمهوریخواهی">جمهوریخواهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="سوسیال دموکراسی">سوسیال دموکراسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سوسیالیسم">سوسیالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فایده‌گرایی">فایده‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="وگانیسم">وگانیسم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="دین">دین</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادیان سنتی آفریقایی">ادیان سنتی آفریقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA" title="بهائیت">بهائیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="آیین بودایی">آیین بودایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cao_Dai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cao Dai (صفحه وجود ندارد)">Cao Dai</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cheondoism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cheondoism (صفحه وجود ندارد)">Cheondoism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ادیان سنتی چینی">ادیان سنتی چینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="ادیان قوم‌باور">ادیان قوم‌باور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%B2a_H%E1%BA%A3o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hòa Hảo (صفحه وجود ندارد)">Hòa Hảo</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هندوئیسم">هندوئیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%86_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="جین (دین)">جین (دین)</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شامونیسم کره‌ای">شامونیسم کره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="پگانیسم مدرن">پگانیسم مدرن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="جنبش راستافار">جنبش راستافار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%87" title="سکولاریته">سکولاریته</a>/<a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="بی‌دین">بی‌دین</a>/<a href="/wiki/%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ندانم‌گرایی">ندانم‌گرایی</a>/<a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خداناباوری">خداناباوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%88" title="شینتو">شینتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="آیین سیک">سیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="روح‌گرایی">روح‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="تائوئیسم">تائوئیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tenrikyo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tenrikyo (صفحه وجود ندارد)">Tenrikyo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tenriism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tenriism (صفحه وجود ندارد)">Tenriism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="جهان‌گرایی توحیدگرا">جهان‌گرایی توحیدگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="مزدیسنا">مزدیسنا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:15em">مکاتب <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87" title="فلسفه">فلسفه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Agriculturalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agriculturalism (صفحه وجود ندارد)">Agriculturalism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="ارسطوگری">ارسطوگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب اتم‌گرایی">مکتب اتم‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Averroism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Averroism (صفحه وجود ندارد)">Averroism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دکارت‌گرایی">دکارت‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7" title="چارواکا">چارواکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جمع‌گرایی">جمع‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B3%DB%8C%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کنفسیوس‌گرایی">کنفسیوس‌گرایی</a>/<a href="/w/index.php?title=New_Confucianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="New Confucianism (صفحه وجود ندارد)">New Confucianism</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="نظریه انتقادی">نظریه انتقادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%DA%A9%D9%84%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86" title="مکتب کلبیون">مکتب کلبیون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب کورنایی">مکتب کورنایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="جبرگرایی">جبرگرایی</a></li> <li>دوگانه‌گرایی</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A6%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب الئایی">مکتب الئایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تجربه‌گرایی">تجربه‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eretrian_school&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eretrian school (صفحه وجود ندارد)">Eretrian school</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%B0%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="لذت‌پرستی">لذت‌پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="اگزیستانسیالیسم">اگزیستانسیالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A8%D9%86%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84)" class="mw-redirect" title="مبناگرایی (روابط بین‌الملل)">مبناگرایی (روابط بین‌الملل)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%B0%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="لذت‌گرایی">لذت‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%87%DA%AF%D9%84" title="فلسفه هگل">فلسفه هگل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="هرمنوتیک">هرمنوتیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تاریخ‌گرایی">تاریخ‌گرایی</a>/<a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86" title="تاریخ‌گرایی نوین">تاریخ‌گرایی نوین</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="کل‌نگری">کل‌نگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انسان‌گرایی">انسان‌گرایی</a>/<a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="انسان‌گرایی رنسانس">انسان‌گرایی رنسانس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="فلسفه اشراق">فلسفه اشراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم کلام">علم کلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="ایدئالیسم">ایدئالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فردگرایی">فردگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="مکتب ایونی">مکتب ایونی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="کانتیانیسم">کانتیانیسم</a>/<a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="نوکانتی">نوکانتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="کوکوگاکو">کوکوگاکو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Legalism_(Chinese_philosophy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Legalism (Chinese philosophy) (صفحه وجود ندارد)">Legalism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=School_of_Names&action=edit&redlink=1" class="new" title="School of Names (صفحه وجود ندارد)">Logicians</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ماده‌باوری">ماده‌باوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%87%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="موهیسم">موهیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%85%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب مگارایی">مکتب مگارایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نوگرایی">نوگرایی</a>/<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="پست‌مدرنیسم">پست‌مدرنیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="یگانه‌انگاری">یگانه‌انگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="قانون طبیعی">قانون طبیعی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=School_of_Naturalists&action=edit&redlink=1" class="new" title="School of Naturalists (صفحه وجود ندارد)">Naturalism (Chinese)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="طبیعت‌گرایی (فلسفه)">طبیعت‌گرایی (فلسفه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%DA%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="هیچ‌انگاری">هیچ‌انگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A1" title="فلسفه مشاء">فلسفه مشاء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="پدیدارشناسی (فلسفه)">پدیدارشناسی (فلسفه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%DB%8C" title="فلسفه افلاطونی">فلسفه افلاطونی</a>/<a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86%DB%8C" title="فلسفه نوافلاطونی">فلسفه نوافلاطونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%DA%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب چندگانه‌گرایی">مکتب چندگانه‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%A8%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اثبات‌گرایی">اثبات‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عمل‌گرایی">عمل‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B3%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7%DB%8C" title="فلسفه پیشاسقراطی">فلسفه پیشاسقراطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%87%D9%88%D9%86%DB%8C" title="مکتب پیرهونی">مکتب پیرهونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%81%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="مکتب فیثاغوری">مکتب فیثاغوری</a>/<a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%86%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="مکتب نوفیثاغورسی">مکتب نوفیثاغورسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خردگرایی">خردگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="تقلیل‌گرایی">تقلیل‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فلسفه مدرسی">فلسفه مدرسی</a>/<a href="/w/index.php?title=Neo-Scholasticism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Neo-Scholasticism (صفحه وجود ندارد)">Neo-Scholasticism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="ساخت‌گرایی اجتماعی">ساخت‌گرایی اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="سوفسطایی‌گری">سوفسطایی‌گری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="اسپینوزیسم">اسپینوزیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="رواقی‌گری">رواقی‌گری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ساختارگرایی">ساختارگرایی</a>/<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پساساختارگرایی">پساساختارگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="تومیسم">تومیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعالی‌گرایی">تعالی‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فایده‌گرایی">فایده‌گرایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yangism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yangism (صفحه وجود ندارد)">Yangism</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="دین_در_کردستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:دین در کردستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:دین در کردستان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:دین در کردستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="دین_در_کردستان" style="font-size:114%;margin:0 4em">دین در کردستان</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%81%D8%B9%DB%8C" title="شافعی">شافعی</a> (طریقت‌های <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="قادریه">قادریه</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="نقشبندیه">نقشبندیه</a>) • <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعۀ</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="دوازده امامی">دوازده امامی</a> (طریقت‌های <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خاکساریه (صفحه وجود ندارد)">خاکساریه</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="نعمت‌اللهی">نعمت‌اللهی</a>) • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> (<a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کردهای مسیحی (صفحه وجود ندارد)">کردهای مسیحی</a>) • <a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a> (<a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF" title="یهودیان کرد">یهودیان کرد</a>) • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="بهاییت">بهاییت</a> (<a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کردهای بهایی (صفحه وجود ندارد)">کردهای بهایی</a>) • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="مزدیسنا">زرتشتی</a> (<a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کردهای زرتشتی (صفحه وجود ندارد)">کردهای زرتشتی</a>) • <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="یزدانی (دین)">یزدانی</a> (<a href="/wiki/%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یزیدیان">ایزدی</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="شبک (دین)">شبک</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87)" title="علویان (ترکیه)">علوی</a> • <a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%B1%D9%84%DB%8C" title="صارلی">صارلی</a> • <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یارسان">یارسان</a>)</div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="دنیای_مردگان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="4"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85" class="mw-redirect" title="الگو:جهنم"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:جهنم (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جهنم"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="دنیای_مردگان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="دنیای مردگان">دنیای مردگان</a></div></th></tr><tr><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 2px 0 0"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:John_Martin_002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/John_Martin_002.jpg/90px-John_Martin_002.jpg" decoding="async" width="90" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/John_Martin_002.jpg/135px-John_Martin_002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/John_Martin_002.jpg/180px-John_Martin_002.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="1267" /></a></span></div></td><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%AA%DA%A9" title="اسطوره‌شناسی آزتک">اسطوره‌شناسی آزتک</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86" title="میکتلان">میکتلان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="بودیسم">بودیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="باردو">باردو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%A7_(%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="ناراکا (بودیسم)">ناراکا (بودیسم)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="اسطوره‌شناسی چین">اسطوره‌شناسی چین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88_(%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87_%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C)" title="دیو (اسطوره چینی)">دیو (اسطوره چینی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AD" title="دروازه ارواح">دروازه ارواح</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88" title="یودو">یودو</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_(%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8)" title="پرتگاه (مذهب)">پرتگاه (مذهب)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A2%D8%AA%D8%B4" title="دریاچه آتش">دریاچه آتش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="تاریکی بیرونی">تاریکی بیرونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B2%D8%AE_(%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA)" title="برزخ (مسیحیت)">برزخ (مسیحیت)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A8%D9%88" title="لیمبو">لیمبو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="جهنم در مسیحیت">جهنم در مسیحیت</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دین مصر باستان">دین مصر باستان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AA_(%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوات (اسطوره‌شناسی)">دوات (اسطوره‌شناسی)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="مرگ در پاگانیسم اسکاندیناوی">مرگ در پاگانیسم اسکاندیناوی</a> و گسترده‌تر <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="پاگانیسم ژرمنی">پاگانیسم ژرمنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="هل‌هایم">هل‌هایم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF" title="ناستروند">ناستروند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%81%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="نیفل‌هایم">نیفل‌هایم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%81%D9%84%D9%87%D9%84" title="نیفلهل">نیفلهل</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی یونانی">اسطوره‌شناسی یونانی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="اسطوره‌شناسی روم">اسطوره‌شناسی روم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%AF%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%AF%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="آسفودل میدوز">آسفودل میدوز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="الیسیوم">الیسیوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B3" title="اربوس">اربوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D8%B1%D9%85" class="mw-redirect" title="جزایر خرم">جزایر خرم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AA_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عالم اموات یونانی">عالم اموات یونانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="ارکوس">ارکوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="تارتاروس">تارتاروس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B2%D8%AE" title="دوزخ">دوزخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هندوئیسم">هندوئیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%A7_(%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="ناراکا (هندوئیسم)">ناراکا (هندوئیسم)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="پاتالا">پاتالا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B2%D8%AE" title="برزخ">برزخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85" title="جهنم">جهنم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AC%DB%8C%D9%86" title="سجین">سجین</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%86_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="جین (دین)">جین (دین)</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%A7_(%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="ناراکا (جینیسم)">ناراکا (جینیسم)</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86" title="اپولیون">اپولیون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="عزازیل">عزازیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85" title="سینه ابراهیم">سینه ابراهیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%84" title="دودائل">دودائل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%86%D9%85%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="جهنم‌دره">جهنم‌دره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A6%D9%88%D9%84" title="شئول">شئول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D9%88%D9%85" title="تهوم">تهوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D9%88%D8%A2_%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%86%D8%A7%D8%AA" title="تزوآ روتاچات">تزوآ روتاچات</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کیهان‌شناسی مندایی">اسطوره‌شناسی مندایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C_(%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85)" title="دنیای تاریکی (مندائیسم)">دنیای تاریکی (مندائیسم)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="اساطیر مایا">اساطیر مایا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7" title="شیبالبا">شیبالبا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اسطوره‌های بین‌النهرین">اسطوره‌های بین‌النهرین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7" class="mw-redirect" title="ایرکالا">ایرکالا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی ایرانی">اسطوره‌شناسی ایرانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B2%D8%AE_(%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C)" class="mw-redirect" title="دوزخ (اساطیر ایرانی)">دوزخ (اساطیر ایرانی)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%88" title="شینتو">شینتو</a> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%85%DB%8C" title="یومی">یومی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C" title="دین سومری">دین سومری</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7" class="mw-redirect" title="ایرکالا">ایرکالا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی ترکی">اسطوره‌شناسی ترکی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%85%DA%AF" title="تامگ">تامگ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%88%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="اسطوره‌شناسی ولزی">اسطوره‌شناسی ولزی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D9%86" title="آنون">آنون</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="مزدیسنا">مزدیسنا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="همستگان">همستگان</a></li></ul></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Buddhist_hell.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Buddhist_hell.jpg/100px-Buddhist_hell.jpg" decoding="async" width="100" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Buddhist_hell.jpg/150px-Buddhist_hell.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Buddhist_hell.jpg/200px-Buddhist_hell.jpg 2x" data-file-width="711" data-file-height="525" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جهان_و_فرهنگ_غربی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="الگو:جهان غرب"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:جهان غرب (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جهان غرب"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جهان_و_فرهنگ_غربی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="جهان غرب">جهان</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="فرهنگ غربی">فرهنگ غربی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">بنیان‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="گهواره تمدن">گهواره تمدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="بر قدیم">بر قدیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" title="جهان یونانی رومی">جهان یونانی رومی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روم باستان">رومی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتوری روم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امپراتوری روم غربی">غربی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="میراث امپراتوری روم">میراث امپراتوری روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="رومی‌سازی">رومی‌سازی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Romano-Germanic_culture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romano-Germanic culture (صفحه وجود ندارد)">Romano-Germanic culture</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="جهان مسیحیت">جهان مسیحیت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=History_of_Western_civilization&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Western civilization (صفحه وجود ندارد)">تاریخچه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bronze_Age_Europe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bronze Age Europe (صفحه وجود ندارد)">European Bronze Age</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="اروپای دوران قدیم">اروپای دوران قدیم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AA%D8%A3%D8%AE%D8%B1" class="mw-redirect" title="دوران باستان متأخر">دوران باستان متأخر</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="قرون وسطای آغازین">آغازین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="قرون وسطای میانه">میانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%A3%D8%AE%D8%B1" title="قرون وسطای متأخر">متأخر</a>)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="رنسانس">رنسانس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="دوران مدرن نخستین">دوران مدرن نخستین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="عصر کاوش">عصر کاوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اصلاحات پروتستانی">اصلاحات پروتستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="عصر روشنگری">عصر روشنگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="انقلاب علمی">انقلاب علمی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Late_modern_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Late modern history (صفحه وجود ندارد)">Late modern period</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="عصر انقلاب (صفحه وجود ندارد)">عصر انقلاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA_%D8%A8%D8%A7_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="مخالفت با بردگی">مخالفت با بردگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="رهاسازی">رهاسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سرمایه‌داری">سرمایه‌داری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="انقلاب صنعتی">انقلاب صنعتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Great_Divergence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Great Divergence (صفحه وجود ندارد)">Great Divergence</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="تاریخ انسان">عصر مدرن</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="دوره میان‌دوجنگ">دوره میان‌دوجنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B1%D8%A3%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="حق رأی عمومی">حق رأی عمومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="دوره پس از جنگ سرد">دوره پس از جنگ سرد</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="عصر اطلاعات">عصر اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="جنگ با تروریسم">جنگ با تروریسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="جنگ سرد دوم">جنگ سرد دوم</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="فرهنگ غربی">فرهنگ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="الفبای زبان لاتین">الفبا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="معماری">معماری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="پیشینه هنر غرب">هنر</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Periods_in_Western_art_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Periods in Western art history (صفحه وجود ندارد)">Periods</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="گاه‌شماری میلادی">تقویم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="آشپزی اروپایی">Cuisine</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Western_pattern_diet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western pattern diet (صفحه وجود ندارد)">Diet</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="سنت کلاسیک غربی">سنت کلاسیک غربی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="مطالعات کلاسیک">مطالعات</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_dress_codes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western dress codes (صفحه وجود ندارد)">Clothing</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=History_of_Western_fashion&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Western fashion (صفحه وجود ندارد)">History</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%82%D8%B5" title="رقص">رقص</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="باطن‌گرایی غربی">باطن‌گرایی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Western_astrology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western astrology (صفحه وجود ندارد)">Astrology</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=European_folklore&action=edit&redlink=1" class="new" title="European folklore (صفحه وجود ندارد)">Folklore</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western law (صفحه وجود ندارد)">Law</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="زبان‌های اروپا">زبان‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Eurolinguistics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eurolinguistics (صفحه وجود ندارد)">Eurolinguistics</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Standard_Average_European&action=edit&redlink=1" class="new" title="Standard Average European (صفحه وجود ندارد)">Standard Average European</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_literature&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western literature (صفحه وجود ندارد)">Literature</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="آثار برجسته غربی">آثار برجسته</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="رسانه‌های غربی">رسانه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="اینترنت">اینترنت</a></li></ul></li> <li>موسیقی <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chant (صفحه وجود ندارد)">Chant</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="موسیقی کلاسیک">Classical</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_European_folk_music_traditions&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of European folk music traditions (صفحه وجود ندارد)">Folk</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="موسیقی قرن بیستم">20th century</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="فهرست اساطیر">Mythology</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="نقاشی غربی">نقاشی</a> (<a href="/w/index.php?title=20th-century_Western_painting&action=edit&redlink=1" class="new" title="20th-century Western painting (صفحه وجود ندارد)">contemporary</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="فلسفه غرب">فلسفه غرب</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85" title="فلسفه علم">فلسفه علم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Values_(Western_philosophy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Values (Western philosophy) (صفحه وجود ندارد)">Values</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western religions (صفحه وجود ندارد)">Religion</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D9%88_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="جدایی شرق و غرب">جدایی شرق و غرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مسیحیت غربی">مسیحیت غربی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Decline_of_Christianity_in_the_Western_world&action=edit&redlink=1" class="new" title="Decline of Christianity in the Western world (صفحه وجود ندارد)">Decline</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سکولاریسم">سکولاریسم</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="فلسفه غرب">فلسفه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="فلسفه هلنیستی">فلسفه هلنیستی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Judeo-Christian_ethics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Judeo-Christian ethics (صفحه وجود ندارد)">Judeo-Christian ethics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="فلسفه مسیحی">فلسفه مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فلسفه مدرسی">فلسفه مدرسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خردگرایی">خردگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تجربه‌گرایی">تجربه‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="اگزیستانسیالیسم">اگزیستانسیالیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="اگزیستانسیالیسم مسیحی">اگزیستانسیالیسم مسیحی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انسان‌گرایی">انسان‌گرایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="انسان‌گرایی مسیحی">انسان‌گرایی مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="انسان‌گرایی سکولار">انسان‌گرایی سکولار</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم">لیبرالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="محافظه‌کاری">محافظه‌کاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سوسیالیسم">سوسیالیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="فلسفه قاره‌ای">فلسفه قاره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="فلسفه تحلیلی">فلسفه تحلیلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پساساختارگرایی">پساساختارگرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="مدارا">مدارا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B3_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="پارادوکس بردباری">پارادوکس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نسبی‌گرایی">نسبی‌گرایی</a> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Peritrope&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peritrope (صفحه وجود ندارد)">Peritrope</a></i></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Western_religions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western religions (صفحه وجود ندارد)">دین</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">یهودیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="فرهنگ یهود">فرهنگ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="فرهنگ مسیحی">فرهنگ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مسیحیت غربی">غربی</a>/<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="مسیحیت شرقی">شرقی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="کلیسای کاتولیک">کلیسای کاتولیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="کلیسای لاتین">کلیسای لاتین</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پروتستانتیسم">پروتستانتیسم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پاگانیسم">پاگانیسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="اساطیر بالتیک">بالتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ancient_Celtic_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ancient Celtic religion (صفحه وجود ندارد)">Celtic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Finnish_paganism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Finnish paganism (صفحه وجود ندارد)">Finnish</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بت پرستی ژرمنی">ژرمنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="بت پرستی آنگلوساکسون">آنگلوساکسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Frankish_mythology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frankish mythology (صفحه وجود ندارد)">Frankish</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gothic_paganism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gothic paganism (صفحه وجود ندارد)">Gothic</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="بت‌پرستی نورس">بت‌پرستی نورس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="دین هلنیستی">هلنیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دین روم باستان">رومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DA%AF%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیگنیسم اسلاوی">اسلاوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="پاگانیسم مدرن">نئو</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ندانم‌گرایی">ندانم‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="خداناباوری">خداناباوری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Western_law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western law (صفحه وجود ندارد)">حقوق</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="قانون طبیعی">قانون طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="حاکمیت قانون">حاکمیت قانون</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="برابری در برابر قانون">برابری در برابر قانون</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%DB%8C%D8%AA" title="مشروطیت">مشروطیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1" title="حقوق بشر">حقوق بشر</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="حق زندگی">زندگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87" title="آزادی اندیشه">اندیشه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آزادی بیان">بیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87" title="آزادی رسانه">مطبوعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آزادی ادیان">دین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82_%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%AA" title="حق مالکیت">مالکیت</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دموکراسی">دموکراسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84" title="حقوق بین‌الملل">حقوق بین‌الملل</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">یکپارچه‌سازی<br />معاصر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%B2" title="ارتش‌های آبکانز">ارتش‌های آبکانز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتحاد پرتغال و انگلستان">اتحاد پرتغال و انگلستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="پیمان آنزوس">پیمان آنزوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="شورای شمالگان">شورای شمالگان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="آکوس">آکوس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Baltic_Assembly&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baltic Assembly (صفحه وجود ندارد)">Baltic Assembly</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B3" title="بنلوکس">بنلوکس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=British%E2%80%93Irish_Council&action=edit&redlink=1" class="new" title="British–Irish Council (صفحه وجود ندارد)">British–Irish Council</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bucharest_Nine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bucharest Nine (صفحه وجود ندارد)">Bucharest Nine</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="شورای اروپا">شورای اروپا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Craiova_Group&action=edit&redlink=1" class="new" title="Craiova Group (صفحه وجود ندارد)">Craiova Group</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="منطقه اقتصادی اروپا">EEA</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=European_Free_Trade_Agreement&action=edit&redlink=1" class="new" title="European Free Trade Agreement (صفحه وجود ندارد)">EFTA</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="آژانس فضایی اروپا">آژانس فضایی اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه اروپا">EU</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا">اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88" title="منطقه یورو">منطقه یورو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="پیمان تجارت و همکاری بریتانیا و اتحادیه اروپا">پیمان تجارت و همکاری بریتانیا و اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%88_%D8%A2%DB%8C%D8%B2" title="فایو آیز">فایو آیز</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AA" title="گروه هفت">G7</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lancaster_House_Treaties&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lancaster House Treaties (صفحه وجود ندارد)">Lancaster House Treaties</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AB%D9%84%D8%AB_%D9%84%D9%88%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مثلث لوبلین (صفحه وجود ندارد)">مثلث لوبلین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو">ناتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%DA%A9" title="شورای نوردیک">شورای نوردیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="سازمان امنیت و همکاری اروپا">OSCE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pacific_Islands_Forum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pacific Islands Forum (صفحه وجود ندارد)">Pacific Islands Forum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Inter-American_Treaty_of_Reciprocal_Assistance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inter-American Treaty of Reciprocal Assistance (صفحه وجود ندارد)">Rio Treaty</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B4%D9%86%DA%AF%D9%86" title="منطقه شنگن">منطقه شنگن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D8%B5_(%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7)" class="mw-redirect" title="رابطه خاص (بریتانیا-آمریکا)">رابطه خاص (بریتانیا-آمریکا)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Three_Seas_Initiative&action=edit&redlink=1" class="new" title="Three Seas Initiative (صفحه وجود ندارد)">Three Seas Initiative</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87-%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9-%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="توافق ایالات متحده-مکزیک-کانادا">USMCA</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%88%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF" title="گروه ویشگراد">گروه ویشگراد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=West_Nordic_Council&action=edit&redlink=1" class="new" title="West Nordic Council (صفحه وجود ندارد)">West Nordic Council</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%A9_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="بلوک غرب">بلوک غرب</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گروه اروپای غربی و دیگران">گروه اروپای غربی و دیگران</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=یهودیت&oldid=40545209">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=یهودیت&oldid=40545209</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="رده:یهودیت">یهودیت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="رده:ادیان توحیدی">ادیان توحیدی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D9%88_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:دین‌ها در اسرائیل و یهودیه باستان">دین‌ها در اسرائیل و یهودیه باستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="رده:دین‌های ابراهیمی">دین‌های ابراهیمی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A8%DB%8C%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رده:دین‌های قبیله‌ای">دین‌های قبیله‌ای</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="رده:موسی">موسی</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%D9%87:_volume" title="رده:خطاهای CS1: نوشته اضافه: volume">خطاهای CS1: نوشته اضافه: volume</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:CS1:_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B1_volume_%D8%B7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:CS1: مقدار volume طولانی">CS1: مقدار volume طولانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان">صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری">مقاله‌های دارای واژگان به زبان عبری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%D9%87%D8%AF%D9%81_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="رده:مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود">مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF" title="رده:نوشتارهای دارای آوایش غیر استاندارد">نوشتارهای دارای آوایش غیر استاندارد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_Lang-xx_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از الگوهای Lang-xx استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از الگوهای Lang-xx استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار در ویکی‌داده است">پیوند رده انبار در ویکی‌داده است</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ‏۱ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ‏۱۴:۴۷ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-654c5b86d-w977r","wgBackendResponseTime":190,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.785","walltime":"2.173","ppvisitednodes":{"value":10169,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":568609,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":22713,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":29,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":32,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":159589,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1550.702 1 -total"," 22.45% 348.169 1 الگو:پانویس"," 14.16% 219.649 1 الگو:Infobox_religion"," 13.28% 205.978 1 الگو:Infobox"," 10.56% 163.761 5 الگو:مدرک"," 10.47% 162.293 11 الگو:گرداننده_رده"," 10.01% 155.257 5 الگو:ثابت"," 9.86% 152.824 1 الگو:نوارکناری_یهودان_و_یهودیت"," 9.81% 152.119 1 الگو:Nobold"," 9.71% 150.584 1 الگو:Sidebar_with_collapsible_lists"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.900","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":16298056,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7d9797f5d-5vdj4","timestamp":"20241120055625","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u06cc\u0647\u0648\u062f\u06cc\u062a","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9268","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9268","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-09-24T18:45:59Z","dateModified":"2024-11-01T14:47:34Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d7\/Judaica.jpg","headline":"\u062f\u06cc\u0646\u060c \u0641\u0644\u0633\u0641\u0647 \u0648 \u0633\u0628\u06a9 \u0632\u0646\u062f\u06af\u06cc \u06cc\u0647\u0648\u062f\u06cc\u0627\u0646 \u0628\u0631 \u067e\u0627\u06cc\u0647\u0654 \u06af\u0641\u062a\u0647\u200c\u0647\u0627\u06cc \u0645\u0648\u0633\u06cc"}</script> </body> </html>