CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Brontekst bekijken van Lüneburger Heide - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"47057e5a-ea86-4f02-93a0-a0d9953e7154","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Lüneburger_Heide","wgTitle":"Lüneburger Heide","wgCurRevisionId":68409622,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":711467,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Lüneburger_Heide","wgRelevantArticleId":711467,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode": "nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready", "skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/51/Karte_L%C3%BCneburger_Heide.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1071"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/51/Karte_L%C3%BCneburger_Heide.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="714"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Karte_L%C3%BCneburger_Heide.jpg/640px-Karte_L%C3%BCneburger_Heide.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="571"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Brontekst bekijken van Lüneburger Heide - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCneburger_Heide"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/L%C3%BCneburger_Heide"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Lüneburger_Heide rootpage-Lüneburger_Heide skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/24_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=L%C3%BCneburger+Heide&returntoquery=action%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=L%C3%BCneburger+Heide&returntoquery=action%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=L%C3%BCneburger+Heide&returntoquery=action%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=L%C3%BCneburger+Heide&returntoquery=action%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Brontekst bekijken van Lüneburger Heide</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Dit artikel bestaat alleen in deze taal. Het artikel in andere talen toevoegen." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Talen toevoegen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/L%C3%BCneburger_Heide" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Overleg:L%C3%BCneburger_Heide&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Overleg over deze pagina (de pagina bestaat niet) [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/L%C3%BCneburger_Heide"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/L%C3%BCneburger_Heide"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/L%C3%BCneburger_Heide" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/L%C3%BCneburger_Heide" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DL%25C3%25BCneburger_Heide%26action%3Dedit"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DL%25C3%25BCneburger_Heide%26action%3Dedit"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q311124" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/L%C3%BCneburger_Heide" title="Lüneburger Heide">Lüneburger Heide</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want: </p> <ul class="permissions-errors"><li class="mw-permissionerror-blockedtext"><div style="border-top:3.5px solid #c71e1e; line-height: 1.4; text-align: left; font-size: 1.1em;"> <div style="height:.5em"></div>  <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Bestand:Cross_red_circle.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/46px-Cross_red_circle.svg.png" decoding="async" width="46" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/69px-Cross_red_circle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/92px-Cross_red_circle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure> <big><b>U heeft geen bewerkingsrechten</b></big><br />De opgegeven reden van uw blokkering luidt: <b>Open proxy - <a href="/wiki/Wikipedia:Blockreason9" title="Wikipedia:Blockreason9">Nadere informatie</a>.</b> <div style="height:.5em"></div> <p><i>Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.</i> </p><p>U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets. </p> <ul><li><b>Niet aangemelde gebruiker:</b> indien u geen gebruik maakt van een <a href="/wiki/Help:Aanmelden" class="mw-redirect" title="Help:Aanmelden">gebruikersaccount</a> en u krijgt deze melding, dan is uw externe <a href="/wiki/IP-adres" title="IP-adres">IP-adres</a> geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is <b>8.222.208.146</b>. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. <b>Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld.</b> Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen. <ul><li>Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Ipblocklist&ip=8.222.208.146">het logboek</a></span> tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding <i>alleen anoniemen</i> staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u <a href="/wiki/Speciaal:Aanmelden" title="Speciaal:Aanmelden">inlogt</a> als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding <i>aanmaken account geblokkeerd</i>, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Userlogin&type=signup">gebruikersaccount aanmaken</a></span>. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikimedia.org/wiki/Help:Oplossingen_voor_geblokkeerde_gebruikers">Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers</a></span>.</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Geregistreerde gebruiker:</b> uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.</li></ul> <p><i>Voor verdere vragen kunt u <a href="/wiki/Speciaal:Contactpagina" title="Speciaal:Contactpagina">contact opnemen</a> met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.</i> </p> </div></li><li class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is</a>.</b> <p>Deze blokkade is ingesteld door <a href="/wiki/Gebruiker:Jon_Kolbert" title="Gebruiker:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. De opgegeven reden is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Aanvang blokkade: 27 aug 2023 16:12</li> <li>Einde blokkade: 27 aug 2028 16:12</li></ul> <p>Uw huidige IP-adres is 8.222.208.146. Het geblokkeerde bereik is 8.222.128.0/17. </p><p>Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">Geen open proxy’s</a>. </p> Anders kunt u om de blokkering bespreken <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen</a>. U kunt ook een e-mail sturen naar de <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a>-wachtrij van de <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> op <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> met daarin alle bovenstaande gegevens.</li></ul><hr /> <p>U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="nl" dir="ltr" name="wpTextbox1">[[Bestand:Karte Lüneburger Heide.jpg|thumb|De locatie van de Lüneburger Heide]] [[Bestand:Karte Lueneburger Heide.png|thumb|Kaart van de Lüneburger Heide]] [[Bestand:Drawehn.png|thumb|Kaart van de Drawehn]] [[Bestand:Lüneburger Heide 054.jpg|thumb|De Lüneburger Heide, met [[grafheuvel]], bij Tütsberg]] [[Bestand:Lüneburger Heide - 043.jpg|thumb|De Lüneburger Heide tussen Wilsede en Undeloh]] [[Bestand:Lüneburger Heide 1960 002.jpg|thumb|De Lüneburger Heide in 1960]] [[Bestand:Rehrhof Treppenspeicher.jpg|thumb|Trap[[spieker]] in Rehlingen]] De '''Lüneburger Heide''' is een groot [[heide (vegetatie)|heide]]- en boslandschap in het noordoosten van [[Nedersaksen]], gelegen in de stedendriehoek [[Hamburg]] – [[Wolfsburg]] – [[Hannover (stad)|Hannover]]. == Ligging == De Lüneburger Heide strekt zich uit over meerdere ''[[Landkreis]]e'' (districten), onder andere [[Landkreis Celle|Celle]], [[Landkreis Gifhorn|Gifhorn]], [[Landkreis Heidekreis|Heidekreis]], [[Landkreis Uelzen|Uelzen]], [[Landkreis Lüneburg|Lüneburg]], [[Landkreis Lüchow-Dannenberg|Lüchow-Dannenberg]], het zuidoostelijk deel van [[Landkreis Rotenburg (Wümme)|Rotenburg (Wümme)]] ([[Visselhövede]], [[Fintel]] en delen van de gemeenten [[Scheeßel]] en [[Bothel]]) en [[Landkreis Harburg|Harburg]]. Aan de noordoostzijde daalt het gebied met een hoogteverschil van soms meer dan 100 m steil af naar het dal van de [[Elbe (rivier)|Elbe]]. Het dal van de [[Jeetzel]] in de landstreek ''Drawehn'', in de [[Landkreis Lüchow-Dannenberg]], wordt als de oostelijke afsluiting van de Lüneburger Heide beschouwd; de naam van deze landstreek is afkomstig uit een Slavische taal en betekent ongeveer: ''bosrijke streek''. Ook het bij de Drawehn gelegen bos [[Göhrde]] heeft een naam van Slavische oorsprong. == Ontstaan en geschiedenis == De Lüneburger Heide is, grofweg ca. 230.000 tot 130.000 jaar geleden, ontstaan ten tijde van de [[Saale-ijstijd]]. De meeste heuvels zijn als [[eindmorene]]s tijdens die [[saalien|ijstijd]] gevormd. Aan de zuidkant van het gebied ontstonden zogenaamde [[sandr]]- of spoelzandvlaktes. Evenals in [[Nederland]] de [[Veluwe]], welk gebied veel gelijkenis vertoont met de Lüneburger Heide, is dit (van oorsprong met [[gemengd bos]] bedekte) gebied vanaf de [[Jonge Steentijd]] tot en met de [[19e eeuw]] stelselmatig door [[schaapherder|herder]]s voor de exploitatie van hun schaapskuddes gebruikt. In het min of meer legendarische deel van de geschiedschrijving van de [[Longobarden]] is sprake van een landstreek ''Golaida ''of'' Golanda'', waar de Longobarden in de [[3e eeuw|3e]] of [[4e eeuw]] gewoond zouden hebben. Wellicht is dit ''Golanda'' als de Lüneburger Heide te identificeren. Tussen ca. [[500]] en [[1000]] na Chr. was het gebied nagenoeg ongebruikt en trad tijdelijk herstel van de bosvegetatie op. De ondergrond van de vegetatie bestaat uit arme [[zandgrond]], die zonder [[bemesting]] ongeschikt was voor [[akkerbouw]]. En evenals op de [[Veluwe]] wordt het heidelandschap met zijn karakteristieke [[jeneverbes]]struiken door de beweiding met [[Heidschnucke]]n-schapen juist in stand gehouden. De steile hellingen aan de rand van het gebied bleven bebost; hoewel de hellingen vaak werden kaalgekapt, bestond er regelmatig een heraanplant van naaldbomen (vooral [[Den (geslacht)|dennenbomen]]) als [[productiebos]]. In sommige Duitse geschiedenisboeken wordt beweerd dat de vraag naar brandhout voor de [[keukenzout|zoutwinning]] in [[Lüneburg (stad)|de stad Lüneburg]] de hoofdoorzaak van de [[ontbossing]] van het heidegebied zou zijn, maar dat wordt tegenwoordig als onjuist beschouwd. Het meeste brandhout werd per schip van elders aangevoerd. Ook was er sprake van zgn. [[bosweide|Hudewälder]], niet dichtbegroeide bossen, waarin men vee losliet en liet grazen, en die zo het gebrek aan [[weiland]] opvingen. Wanneer er voldoende [[Heide (vegetatie)|heide]] groeide, kon men ook de [[imkerij]] gaan bedrijven. Nog steeds is er op de Lüneburger Heide sprake van een aanzienlijke productie van heide[[honing]]. Vanaf de [[9e eeuw]] was er sprake van enige bevolkingstoename. Ook werden er enige [[Klooster (gebouw)|kloosters]] gebouwd aan de rand van de heide. De dorpen bleven echter klein. Er was sprake van [[Marke (bestuur)|gemeenschappelijk bezit]] van de heide (Duits: ''Allmende''); dit systeem werd pas in 1831 afgeschaft door het [[Koninkrijk Hannover]]. Veel boeren verkochten hun marke-aandeel aan een klooster of aan de overheid en kregen hierdoor wat geld. Het zo verkregen terrein werd met snelgroeiende dennen bebost ten behoeve van de hout- en papierverwerkende industrie. In het eerste decennium van de [[20e eeuw]] kwam, als protest tegen de geplande aanplant van meer [[naaldbos]] en tegen woningbouwplannen, de natuurbescherming op. In [[1921]] werd voor het eerst een gedeelte van het gebied onder [[natuurbescherming]] geplaatst, en wel onder de vleugels van de in [[1909]] opgerichte VNP (''Verein Naturschutzpark''). Dat is een Duitse tegenhanger van de [[Vereniging Natuurmonumenten]] in Nederland, die een groot deel van het gebied tot op de huidige dag beheert. Vanaf het eind van de [[Eerste Wereldoorlog]] tot [[1994]] was een gedeelte van de heide in gebruik als [[militair oefenterrein]]. Dit verstoorde het landschap weliswaar door onder andere het veelvuldig rijden met pantservoertuigen en tanks (er ontstonden enige kale zandvlaktes door) en door de schietoefeningen, maar dat had als voordeel dat verder niemand het gebied mocht betreden en dus verstoren. De Hamburgse zakenman [[Alfred Toepfer]] was van [[1953]]-[[1986]] voorzitter van de ''Verein Naturschutzpark''. Tevergeefs probeerde hij, de militaire oefenterreinen van de heide weg te krijgen. Omstreden bebossingsplannen wist hij voor een deel tegen te houden. Toepfers eigen visie was om grote heidevlaktes te realiseren, die begraasd werden door [[Heidschnucke]]n-schapen (waarvan hij zelf een grote kudde bezat). Ook was hij voorstander van vrij uitgebreide recreatiemogelijkheden voor toeristen, die de vuile stadslucht moesten kunnen ontvluchten. Dit kwam echter de [[biodiversiteit]] niet ten goede. De heide werd in zijn tijd getroffen door drie plagen: eerst de [[storm van 13 november 1972]], die tienduizenden dennenbomen deed omwaaien, vervolgens in augustus [[1975]] een<ref> Door de aanwezigheid van kilometerslange stroken, bedekt met na de storm van drie jaar eerder nog niet opgeruimde, alleen met bulldozers op een hoop geveegde, boomstronken, versnelde de verspreiding van de brand. Duitse media en brandweerlieden spraken van ''natuurlijke lonten.''</ref> zeer grote [[natuurbrand]], waarbij 7 doden vielen en 13.000 hectare natuurterrein afbrandde<ref>Aan de bluswerkzaamheden namen ook Britse, Franse en Nederlandse, in NAVO-verband op de Lüneburger Heide gelegerde, soldaten deel. Bij de bestrijding van de brand trad veel vertraging op door onvoldoende coördinatie en afstemming van taakverdelingen. Na deze catastrofale brand werd hier op uitgebreide schaal over gediscussieerd, wat tot de nodige verbeteringen in rampenplannen leidde.</ref>, en in [[1980]] een extreme wildgroei van de grassoort [[bochtige smele]]. Na 1990 werd het beheer van het gebied steeds meer aangepast aan moderne opvattingen over natuur- en landschapsbehoud. Het in 1994, op de Truppenübungsplätze van [[Munster (Nedersaksen)]] na, grotendeels ontruimde militaire oefenterrein is ook weer omgezet in een heidelandschap. == De Lüneburger Heide in de cultuur == De culturele belangstelling voor de Lüneburger Heide begon in [[1794]], toen Jens Immanuel Baggesen, een [[Denemarken|Deense]] dichter, een voettocht door het gebied ondernam en er in zijn boek ''Labyrinth'' over schreef. De [[Romantiek (stroming)|romantiek]] was een periode, waarin veel kunstenaars de natuur opzochten; vanaf het midden van de [[19e eeuw]] begon men de Lüneburger Heide te "ontdekken" als onderwerp voor artistiek werk. Ook [[Friedrich Hebbel]] schreef erover in [[1844]]. Talrijke schrijvers en kunstschilders beschreven de schoonheid van de heide, vooral tijdens het bloeiseizoen (augustus-september). Belangrijke Duitse heideschilders waren ''Eugen Bracht'' (1842-1921) en ''Arnold Lyongrün'', een vertegenwoordiger van de [[jugendstil]], (1871-1935). De politiek omstreden schrijver [[Hermann Löns]] (1866–1914), die enige tijd in een jachthuisje bij Westenholz woonde, wordt beschouwd als belangrijkste ''heidedichter''. Hij verwerkte het heidelandschap in zijn werk. Zijn verdienste is dat hij zich inzette om de Lüneburger Heide tot het eerste [[natuurreservaat]] van Duitsland te laten worden. In 1934 werd hij in het Tietlinger jeneverbesbos bij [[Walsrode]] begraven. Veel Duitse ''[[Heimatfilm]]s'' van tussen [[1923]] en [[1979]] spelen zich in dit traditierijke gebied af. == Hoogte == De hoogste 'berg' van de Lüneburger Heide is de [[Bispingen|Wilseder Berg, bij Bispingen]] met een hoogte van 169,2 meter boven [[Normalnull]] (NN). Hierlangs loopt de [[waterscheiding]] tussen de stroomgebieden van de [[Wezer|Weser]] en de [[Elbe (rivier)|Elbe]]. Hoger dan 100 meter zijn bovendien: *Bolterberg (160,2 m), op minder dan 2 km van de Wilseder Berg vandaan *Stattberg (145 m) *Ahrberg (145 m) *Hoher Mechtin, in de ''Drawehn'' (142 m) *Pampower Berg (140 m) *Turmberg (135m) *Lüßberg (130 m); deze heuvel ligt in het fraaie Lüßwald, een 7500 ha groot gemengd bos (natuurreservaat) *Hingstberg (126 m) *Höpenberg bij [[Schneverdingen]] (120 m) *Hausselberg (118 m) *Mützenberg (115 m) *Tellmer Berg (113 m) *Schiffberg (107 m) *Hummelsberg (106 m) *Hengstberg (105 m) *Drullberg en Thonhopsberg (beide 104 m) *Kruckberg en Wietzer Berg (beide 102 m) == Belangrijke plaatsen == *[[Bad Fallingbostel]] *[[Bispingen]], een gemeente waarin veel toeristisch belangrijke dorpen liggen *[[Buchholz in der Nordheide]] *[[Celle (stad)|Celle]] *[[Gifhorn (stad)|Gifhorn]] *[[Lüneburg (stad)|Lüneburg]] *[[Soltau]] *[[Uelzen (stad)|Uelzen]] (niet te verwarren met ''[[Uelsen]]'', een dorp vlak bij de Nederlandse grens ter hoogte van [[Hardenberg (stad)|Hardenberg]]) *[[Undeloh]] *[[Walsrode]] (met ''Vogelpark Walsrode'') == Verkeer == Door de Lüneburger Heide lopen de [[Autobahn (Duitsland)|Autobahnen]] [[Bundesautobahn 7|A7]], [[Bundesautobahn 27|A27]] en [[Bundesautobahn 39|A39]] alsmede verscheidene [[Wegen in Duitsland|Bundesstraßen]] ([[Bundesstraße 3|B3]], [[Bundesstraße 71|B71]], [[Bundesstraße 440|B440]] en andere). == Toerisme == [[File:Dolmen in the Lüneburger Heide, by Edward Theodore Compton, 1912.jpg|thumb|Afbeelding van een [[hunebed]] op de Lüneburger Heide, 1912]] In het zuiden van de Lüneburger Heide bevindt zich het (''Naturpark'') ''Natuurbeschermingspark Südheide''. In het noordwesten ervan ligt het ''Natuurbeschermingspark Lüneburger Heide''. Het park heeft – vooral in de weekeinden – grote aantrekkingskracht op de inwoners van de grote steden in de omgeving zoals [[Bremen (stad)|Bremen]], Hamburg en Hannover, maar ook voor toeristen uit verdere oorden is het een geliefde landstreek voor ontspanning. == Dialect == In de landelijke delen van het gebied wordt een soort [[Nederduits|platduits]] gesproken, dat ''Heidjerisch'' genoemd wordt naar de bewoners van de Lüneburger Heide, de "Heidjer". == Oefenterrein == [[Bestand:Lüneburger Heide 1960 003.jpg|thumb|Sporen van zwaar militair verkeer]] Vanaf de jaren vijftig van de 20e eeuw tot heden wordt het gebied veel gebruikt als militair oefenterrein door het [[Koninklijke Landmacht|Nederlandse leger]]. Hiervoor was het al een oefenterrein van het Duitse leger. Het groot materieel, wordt vanuit Nederland per [[trein]] regelmatig van en naar het terrein getransporteerd. == Trivia == * Op de Lüneburger Heide ligt [[Heinrich Himmler]] begraven. Himmler was de op een na machtigste man van het [[Nazi-Duitsland|Derde Rijk]]. De exacte locatie van het graf is geheim. == Externe link == *{{de}}[http://www.naturpark-lueneburger-heide.de/ Natuurpark Lüneburger Heide] {{Appendix}} {{commons|Lüneburger Heide}} {{Navigatie landstreken Nedersaksen}} {{Coor title dms|53|10|07.01|N|9|56|22.90|E|region:DE-NI_type:landmark}} {{DEFAULTSORT:Luneburger Heide}} [[Categorie:Bos in Duitsland]] [[Categorie:Geografie van Nedersaksen]] [[Categorie:Heide in Duitsland]] [[Categorie:Streek in Duitsland]] [[Categorie:Militair oefenterrein]] [[Categorie:Important Bird Area in Duitsland]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Op deze pagina gebruikte sjablonen: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Sjabloon:Appendix" title="Sjabloon:Appendix">Sjabloon:Appendix</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Appendix&action=edit" title="Sjabloon:Appendix">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Bewerklinks" title="Sjabloon:Bewerklinks">Sjabloon:Bewerklinks</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Bewerklinks&action=edit" title="Sjabloon:Bewerklinks">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Commons" title="Sjabloon:Commons">Sjabloon:Commons</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Commons&action=edit" title="Sjabloon:Commons">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Coor_title_dms" title="Sjabloon:Coor title dms">Sjabloon:Coor title dms</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Coor_title_dms&action=edit" title="Sjabloon:Coor title dms">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Co%C3%B6rdinaten2" title="Sjabloon:Coördinaten2">Sjabloon:Coördinaten2</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Co%C3%B6rdinaten2&action=edit" title="Sjabloon:Coördinaten2">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:De" class="mw-redirect" title="Sjabloon:De">Sjabloon:De</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:De&action=edit" class="mw-redirect" title="Sjabloon:De">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:InterProject" title="Sjabloon:InterProject">Sjabloon:InterProject</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:InterProject&action=edit" title="Sjabloon:InterProject">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:MapsServer" title="Sjabloon:MapsServer">Sjabloon:MapsServer</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:MapsServer&action=edit" title="Sjabloon:MapsServer">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie" title="Sjabloon:Navigatie">Sjabloon:Navigatie</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie/styles.css" title="Sjabloon:Navigatie/styles.css">Sjabloon:Navigatie/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie/styles.css">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_landstreken_Nedersaksen" title="Sjabloon:Navigatie landstreken Nedersaksen">Sjabloon:Navigatie landstreken Nedersaksen</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_landstreken_Nedersaksen&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie landstreken Nedersaksen">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:References" title="Sjabloon:References">Sjabloon:References</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:References&action=edit" title="Sjabloon:References">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taal-de" title="Sjabloon:Taal-de">Sjabloon:Taal-de</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taal-de&action=edit" title="Sjabloon:Taal-de">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taalaanduiding" title="Sjabloon:Taalaanduiding">Sjabloon:Taalaanduiding</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taalaanduiding&action=edit" title="Sjabloon:Taalaanduiding">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css" title="Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css">Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zusterproject_box" title="Sjabloon:Zusterproject box">Sjabloon:Zusterproject box</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zusterproject_box&action=edit" title="Sjabloon:Zusterproject box">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Module:CoorCheck" title="Module:CoorCheck">Module:CoorCheck</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:CoorCheck&action=edit" title="Module:CoorCheck">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Module:String" title="Module:String">Module:String</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:String&action=edit" title="Module:String">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li></ul></div><p id="mw-returnto">Terug naar <a href="/wiki/L%C3%BCneburger_Heide" title="Lüneburger Heide">Lüneburger Heide</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lüneburger_Heide">https://nl.wikipedia.org/wiki/Lüneburger_Heide</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C3%BCneburger_Heide&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-f2r5r","wgBackendResponseTime":232,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.013","walltime":"0.028","ppvisitednodes":{"value":27,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":831,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1.886 1 -total"," 95.34% 1.798 2 Sjabloon:Halfbr"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-f2r5r","timestamp":"20241124125256","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>