CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Lava - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"689d989d-ed48-40c1-bebe-faec4f1e2d38","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Lava","wgTitle":"Lava","wgCurRevisionId":67423292,"wgRevisionId":67423292,"wgArticleId":18246,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Stollingsgesteente","Vulkanologie"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Lava","wgRelevantArticleId":18246,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode": "nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q40157","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles": "ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pahoeoe_fountain_original.jpg/1200px-Pahoeoe_fountain_original.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pahoeoe_fountain_original.jpg/800px-Pahoeoe_fountain_original.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pahoeoe_fountain_original.jpg/640px-Pahoeoe_fountain_original.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Lava - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Lava"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Lava&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lava"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Lava rootpage-Lava skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/28_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Lava" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Lava" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Lava" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Lava" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Oorsprong_van_de_term" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Oorsprong_van_de_term"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Oorsprong van de term</span> </div> </a> <ul id="toc-Oorsprong_van_de_term-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eigenschappen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Eigenschappen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Eigenschappen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Eigenschappen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Eigenschappen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Eigenschappen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Temperatuur_en_viscositeit" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Temperatuur_en_viscositeit"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Temperatuur en viscositeit</span> </div> </a> <ul id="toc-Temperatuur_en_viscositeit-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chemische_samenstelling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chemische_samenstelling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Chemische samenstelling</span> </div> </a> <ul id="toc-Chemische_samenstelling-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Verschijningsvormen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Verschijningsvormen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Verschijningsvormen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Verschijningsvormen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Verschijningsvormen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Verschijningsvormen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Vulkanen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vulkanen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Vulkanen</span> </div> </a> <ul id="toc-Vulkanen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vulkanische_kegels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vulkanische_kegels"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Vulkanische kegels</span> </div> </a> <ul id="toc-Vulkanische_kegels-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Spleeteruptie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Spleeteruptie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Spleeteruptie</span> </div> </a> <ul id="toc-Spleeteruptie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lavakoepels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lavakoepels"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Lavakoepels</span> </div> </a> <ul id="toc-Lavakoepels-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lavastroom" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lavastroom"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Lavastroom</span> </div> </a> <ul id="toc-Lavastroom-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lavatunnels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lavatunnels"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Lavatunnels</span> </div> </a> <ul id="toc-Lavatunnels-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Scherpe_lava" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Scherpe_lava"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Scherpe lava</span> </div> </a> <ul id="toc-Scherpe_lava-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gladde_lava" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gladde_lava"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Gladde lava</span> </div> </a> <ul id="toc-Gladde_lava-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kussenlava" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kussenlava"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Kussenlava</span> </div> </a> <ul id="toc-Kussenlava-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Laminaire_lavastromen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Laminaire_lavastromen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.10</span> <span>Laminaire lavastromen</span> </div> </a> <ul id="toc-Laminaire_lavastromen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lavameren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lavameren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11</span> <span>Lavameren</span> </div> </a> <ul id="toc-Lavameren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gevaren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gevaren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Gevaren</span> </div> </a> <ul id="toc-Gevaren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vulkanisch_gesteente" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Vulkanisch_gesteente"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Vulkanisch gesteente</span> </div> </a> <ul id="toc-Vulkanisch_gesteente-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Toepassingsgebieden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Toepassingsgebieden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Toepassingsgebieden</span> </div> </a> <ul id="toc-Toepassingsgebieden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Lava</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 101 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-101" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">101 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Lawa" title="Lawa – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Lawa" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%85" title="حمم – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حمم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%85" title="الحمم – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الحمم" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Lava" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Lava" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Lava" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D1%83%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F" title="Лава вулканічная – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Лава вулканічная" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%8F%D0%B2%D0%B0" title="Лява – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Лява" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Лава" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BE" title="लावा – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="लावा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE" title="লাভা – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="লাভা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Lava" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Lava" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A4%D8%A7" title="لاڤا – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="لاڤا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Corsicaans" lang="co" hreflang="co" data-title="Lava" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Corsicaans" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1va" title="Láva – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Láva" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Lafa" title="Lafa – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Lafa" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Lava" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Lava" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AC%CE%B2%CE%B1" title="Λάβα – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Λάβα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Lava" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Lafo" title="Lafo – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Lafo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Lava" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Laava" title="Laava – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Laava" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Laba" title="Laba – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Laba" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87" title="گدازه – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="گدازه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Laava" title="Laava – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Laava" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Lave" title="Lave – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Lave" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Lave" title="Lave – Friulisch" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Lave" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friulisch" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Lava" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Laibhe" title="Laibhe – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Laibhe" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lava" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Tata_hyku" title="Tata hyku – Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tata hyku" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%91%D7%94" title="לבה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="לבה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BE" title="लावा – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="लावा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Lava" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Lav" title="Lav – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Lav" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1va" title="Láva – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Láva" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1" title="Լավա – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Լավա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Lava" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Lava" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Lavao" title="Lavao – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Lavao" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Hraun" title="Hraun – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Hraun" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Lava" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%BA%B6%E5%B2%A9" title="溶岩 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="溶岩" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Lava" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90" title="ლავა – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ლავა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Лава" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%B5_%E0%B2%B0%E0%B2%B8" title="ಲಾವ ರಸ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಲಾವ ರಸ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9A%A9%EC%95%94" title="용암 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="용암" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Лава" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Lava" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Lava" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Lava" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Lava" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Lava" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Lava" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Лава" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%B5" title="ലാവ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ലാവ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%B8" title="शिलारस – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="शिलारस" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Lava" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Maltees" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Lava" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Maltees" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Lava" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Lava" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Lava" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Lava" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Lava" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%B5%E0%A8%BE" title="ਲਾਵਾ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਲਾਵਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Lave" title="Lave – Picardisch" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Lave" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Lawa" title="Lawa – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Lawa" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="لاوا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="لاوا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="لاوا – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لاوا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Lava" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Ratata" title="Ratata – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Ratata" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Lav%C4%83" title="Lavă – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Lavă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Лава" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Lava" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Lava" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Lava" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1va" title="Láva – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Láva" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Lava" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lava" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Лава" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Lava" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Lava_(volkeno)" title="Lava (volkeno) – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Lava (volkeno)" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%8E%E0%AE%B0%E0%AE%BF_%E0%AE%95%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B4%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81" title="எரி கற்குழம்பு – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="எரி கற்குழம்பு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%BE" title="లావా – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="లావా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B8%A7" title="หินหลอมเหลว – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="หินหลอมเหลว" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Lava" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Lav" title="Lav – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Lav" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Лава – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Лава" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="لاوا – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="لاوا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Lava" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Dung_nham" title="Dung nham – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Dung nham" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Lavat" title="Lavat – Volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Lavat" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Lava" title="Lava – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Lava" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%86%94%E5%B2%A9" title="熔岩 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="熔岩" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90" title="ლავა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ლავა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%86%94%E5%B2%A9" title="熔岩 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="熔岩" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/I%C3%BB%E2%81%BF-g%C3%A2m" title="Iûⁿ-gâm – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iûⁿ-gâm" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%86%94%E5%B2%A9" title="熔岩 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="熔岩" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q40157#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Lava" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Lava" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Lava"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Lava"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Lava" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Lava" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&oldid=67423292" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Lava&id=67423292&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLava"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLava"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Lava"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Lava&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lava&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Lava" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q40157" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><div id="sjabloon_zie" class="hatnote" style="padding:0.5em; margin-bottom:0.5em; border-bottom:1px solid #aaa; font-size:95%;" role="note"><span style="padding-right:0.5em;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/25px-Disambig-dark.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/38px-Disambig-dark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/50px-Disambig-dark.svg.png 2x" data-file-width="444" data-file-height="340" /></span></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Lava_(doorverwijspagina)" class="mw-disambig" title="Lava (doorverwijspagina)">Lava (doorverwijspagina)</a> voor andere betekenissen van Lava.</i> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Pahoeoe_fountain_original.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pahoeoe_fountain_original.jpg/260px-Pahoeoe_fountain_original.jpg" decoding="async" width="260" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pahoeoe_fountain_original.jpg/390px-Pahoeoe_fountain_original.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pahoeoe_fountain_original.jpg/520px-Pahoeoe_fountain_original.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a><figcaption>Een 10 meter hoge fontein van <a href="/wiki/Pahoehoe" title="Pahoehoe">pahoehoe</a>-lava op Hawaii</figcaption></figure> <p><b>Lava</b> is <a href="/wiki/Gesteente" title="Gesteente">gesteente</a> in vloeibare vorm. Nadat <a href="/wiki/Magma_(gesteente)" title="Magma (gesteente)">magma</a> het aardoppervlak of de zeebodem bereikt wordt het lava genoemd. Door verschillen in magmasamenstelling, snelheid van uitvloeiing, temperatuur en chemische, mineralogische samenstelling zijn er meerdere soorten lava, ieder met een eigen gedrag en met als kenmerk een poreuze structuur. </p><p>Lava kan een vernietigende werking hebben, maar heeft tegelijkertijd ook een creërende werking. Zo kan nieuw land worden gevormd door lava, hierdoor zijn bijvoorbeeld de <a href="/wiki/Hawa%C3%AF" title="Hawaï">Hawaïaanse</a> eilanden in de <a href="/wiki/Grote_Oceaan" title="Grote Oceaan">Grote Oceaan</a> ontstaan. Verder is afgekoelde lava – na enige eeuwen van verwering – zeer vruchtbaar en kan daarom goed gebruikt worden als <a href="/wiki/Landbouw" title="Landbouw">landbouwgrond</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oorsprong_van_de_term">Oorsprong van de term</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Oorsprong van de term" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Oorsprong van de term"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het woord 'lava' komt oorspronkelijk uit de <a href="/wiki/Italiaans_(taal)" class="mw-redirect" title="Italiaans (taal)">Italiaanse taal</a>, en is waarschijnlijk afgeleid van het <a href="/wiki/Latijn" title="Latijn">Latijnse</a> woord <i>labes</i> dat duidt op het glijden of schuiven van de lava. Het woord werd in zijn huidige betekenis voor het eerst gebruikt door <a href="/w/index.php?title=Francesco_Serao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Francesco Serao (de pagina bestaat niet)">Francesco Serao</a>, <a href="/wiki/Professor" title="Professor">professor</a> in de <a href="/wiki/Geneeskunde" title="Geneeskunde">geneeskunde</a> aan de Universiteit van <a href="/wiki/Napels_(stad)" title="Napels (stad)">Napels</a>, toen hij de eruptie van de <a href="/wiki/Vesuvius_(vulkaan)" title="Vesuvius (vulkaan)">Vesuvius</a> in de periode van 14 mei tot 4 juni 1737 beschreef. Serao geloofde dat lava een mengsel van zand en aarde was, dat was gesmolten door de hitte van het vulkanische vuur. Hij beschreef <i>"een stroom van vurige lava"</i> in vergelijking met het water en de modder die na hevige regen van de vulkaan afstromen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eigenschappen">Eigenschappen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Eigenschappen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Eigenschappen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Temperatuur_en_viscositeit">Temperatuur en viscositeit</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Temperatuur en viscositeit" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Temperatuur en viscositeit"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Reunion_2004_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Reunion_2004_1.jpg/260px-Reunion_2004_1.jpg" decoding="async" width="260" height="347" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Reunion_2004_1.jpg/390px-Reunion_2004_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Reunion_2004_1.jpg/520px-Reunion_2004_1.jpg 2x" data-file-width="960" data-file-height="1280" /></a><figcaption>Deze lavastroom op Réunion stroomt langzaam naar de zee.</figcaption></figure> <p>Op het moment dat lava aan de oppervlakte komt heeft het normaal gesproken een temperatuur tussen 700 <a href="/wiki/Celsius" title="Celsius">°C</a> en 1200 °C. De <a href="/wiki/Viscositeit" title="Viscositeit">viscositeit</a> van lava is 100.000 keer zo groot als die van <a href="/wiki/Water" title="Water">water</a>. De viscositeit bepaalt hoe de lava stroomt. </p><p>Lava met een <i>hoge viscositeit</i> is erg stroperig. Het zal slechts langzaam stromen, klonteren en zichzelf blokkeren. Gassen worden makkelijk opgesloten in het semi-vloeibare gesteente en vormen belletjes (<a href="/w/index.php?title=Vesicule&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vesicule (de pagina bestaat niet)">vesicules</a>). Stroperige lava erupteert vaak explosief of onder de <a href="/wiki/Grondwaterspiegel" class="mw-redirect" title="Grondwaterspiegel">grondwaterspiegel</a> en wordt geassocieerd met <a href="/wiki/Tufsteen" title="Tufsteen">tufsteen</a> en <a href="/wiki/Pyroclastische_stroom" title="Pyroclastische stroom">pyroclastische stromen</a>. Als dit lavatype weinig gas bevat en onder hoge temperatuur uitbarst kan het een <a href="/wiki/Lavastroom" class="mw-redirect" title="Lavastroom">lavastroom</a> vormen. Naast <a href="/w/index.php?title=Pyroclastische_eruptie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pyroclastische eruptie (de pagina bestaat niet)">pyroclastische erupties</a> kan het <a href="/wiki/Lavakoepel" title="Lavakoepel">lavakoepels</a> en <a href="/wiki/Laminaire_stroming" title="Laminaire stroming">laminaire</a> lavastromen (<a href="/wiki/Engels" title="Engels">Engels</a>: <i>sheeted flows</i>) vormen. </p><p>Lava met een <i>lage viscositeit</i> is relatief vloeibaar en stroomt daarom makkelijk. Het vormt poelen, kanalen en rivieren van gesmolten steen. Ingesloten gassen kunnen in dit lava makkelijk opstijgen en ontsnappen. Pyroclastische erupties met dit type lava komen zelden voor, meestal verloopt de uitbarsting rustig. Dit lava vormt geen steile <a href="/wiki/Stratovulkaan" title="Stratovulkaan">stratovulkaan</a> omdat het ver kan stromen voordat het stolt. Er zijn drie vormen van lavastromen met lage viscositeit; scherpe lava (<a href="/w/index.php?title=Aa_(lava)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aa (lava) (de pagina bestaat niet)">'a'ā</a>), gladde lava (<a href="/wiki/Pahoehoe" title="Pahoehoe">pahoehoe</a>) en <a href="/wiki/Kussenlava" title="Kussenlava">kussenlava</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chemische_samenstelling">Chemische samenstelling</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Chemische samenstelling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Chemische samenstelling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de meeste gevallen wordt het gedrag van lava meer beïnvloed door de chemische samenstelling dan door de temperatuur waarbij het naar buiten wordt gestuwd. De chemische samenstelling heeft grote invloed op andere eigenschappen van de lava, zoals <a href="/wiki/Smeltpunt" title="Smeltpunt">stollingstemperatuur</a>, viscositeit en manier waarop het aan de oppervlakte komt. <a href="/wiki/Stollingsgesteente" title="Stollingsgesteente">Stollingsgesteenten</a> kunnen worden verdeeld naar <a href="/wiki/PH" title="PH">zuurgraad</a>, van <a href="/wiki/Felsisch" title="Felsisch">felsisch</a> (<a href="/wiki/Zuur_(chemie)" class="mw-redirect" title="Zuur (chemie)">zuur</a>) tot <a href="/wiki/Mafisch" title="Mafisch">mafisch</a> (<a href="/wiki/Base_(scheikunde)" title="Base (scheikunde)">basisch</a>). Deze verschillen ontstaan door de verschillende chemische samenstellingen. De gesmolten lava wordt dezelfde naam gegeven als de <a href="/wiki/Gesteente" title="Gesteente">gesteenten</a> die ontstaan als ze stolt. Naast de hieronder genoemde karakteristieke <a href="/wiki/Mineraal_(geologie)" title="Mineraal (geologie)">mineralen</a> kan lava ook andere mineralen en brokken van gesteenten bevatten, waaronder vaste <a href="/wiki/Kristal_(natuurwetenschappen)" title="Kristal (natuurwetenschappen)">kristallen</a> en <a href="/wiki/Xenoliet" title="Xenoliet">xenolieten</a>. </p> <ul><li><i>Felsische lava's</i> zoals <a href="/wiki/Ryoliet" title="Ryoliet">ryoliet</a> en <a href="/wiki/Daciet" title="Daciet">daciet</a> zijn zuur en zeer stroperig. Dit wordt vooral veroorzaakt door het hoge gehalte aan <a href="/wiki/Siliciumdioxide" title="Siliciumdioxide">silica</a>, <a href="/wiki/Aluminium" title="Aluminium">aluminium</a>, <a href="/wiki/Kalium" title="Kalium">kalium</a> en <a href="/wiki/Natrium" title="Natrium">natrium</a>. Hierdoor ontstaat een <a href="/wiki/Polymerisatie" title="Polymerisatie">gepolymeriseerde</a> vloeistof, rijk aan <a href="/wiki/Veldspaat" title="Veldspaat">veldspaat</a> en <a href="/wiki/Kwarts" title="Kwarts">kwarts</a>, die een veel hogere viscositeit heeft dan andere lavatypen. Felsische lava's hebben een smeltpunt van 650 à 750°C, maar in de praktijk kan hun temperatuur bij eruptie ook hoger liggen. Dit lavatype wordt vaak geassocieerd met <a href="/wiki/Stromboli-type_eruptie" title="Stromboli-type eruptie">strombolische erupties</a>, waarbij een vulkaan regelmatig maar niet al te heftig uitbarst. Felsisch lava kan <a href="/wiki/Lavakoepel" title="Lavakoepel">lavakoepels</a>, laminaire lavastromen, tufsteen en de afzettingen van <a href="/wiki/Pyroclastische_golf" class="mw-redirect" title="Pyroclastische golf">pyroclastische golven</a> vormen. Een pyroclastische golf is vergelijkbaar met een pyroclastische stroom maar bevat een hoger percentage aan gassen.</li> <li><i>Intermediaire lava's</i> hebben een min of meer neutrale pH. Ze bevatten minder aluminium en silica dan felsische lava, en meestal meer <a href="/wiki/Magnesium" title="Magnesium">magnesium</a> en <a href="/wiki/Ijzer_(element)" class="mw-redirect" title="Ijzer (element)">ijzer</a>. Door het hogere ijzer- en magnesiumgehalte wordt het uiteindelijke gesteente donkerder. <a href="/wiki/Andesiet" title="Andesiet">Andesitische</a> lavakoepels, laminaire lavastromen en <a href="/wiki/Stratovulkaan" title="Stratovulkaan">stratovulkanen</a> kunnen worden gevormd door dit lavatype, dat ook vaak geassocieerd wordt met strombolische erupties. De smelttemperaturen van intermediaire lava liggen rond de 750 °C à 950 °C en het is minder stroperig dan felsische lava - de hoge temperatuur vernietigt de <a href="/w/index.php?title=Polymerisatieketen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polymerisatieketen (de pagina bestaat niet)">polymerisatieketens</a> waardoor de lava zich meer als een vloeistof gaat gedragen. Ook is er dan meer kans op de vorming van <a href="/wiki/Fenokrist" class="mw-redirect" title="Fenokrist">fenokristen</a> (grote opvallende <a href="/wiki/Kristal_(natuurwetenschappen)" title="Kristal (natuurwetenschappen)">kristallen</a> in <a href="/wiki/Porfier" title="Porfier">porfierachtige</a> gesteenten) zoals <a href="/wiki/Amfibool" title="Amfibool">ambifolen</a> en <a href="/wiki/Pyroxeen" title="Pyroxeen">pyroxenen</a>.</li> <li><i>Mafische lava's</i> zijn basisch en hebben typisch een chemische samenstelling dicht bij <a href="/wiki/Basalt_(gesteente)" title="Basalt (gesteente)">basalt</a>. Erupties van deze lavasoort vinden meestal plaats bij temperaturen boven de 950 °C. Net als intermediaire lava is basaltische lava rijk aan ijzer en magnesium maar arm aan aluminium en silica. De mate van viscositeit is dus relatief laag, maar nog steeds duizenden keren zo hoog als die van water. Doordat er weinig polymerisatie optreedt in mafische lava kunnen de chemische bestanddelen goed <a href="/wiki/Diffusie" title="Diffusie">diffunderen</a> en ontstaan er vaak grote fenokristen. Een ander gevolg van de grote vloeibaarheid is het wijd uitwaaieren van de dunne lavastromen, met als gevolg het ontstaan van <a href="/wiki/Schildvulkaan" title="Schildvulkaan">schildvulkanen</a>.</li> <li><i>Ultramafische lava's</i> zoals <a href="/wiki/Komatiiet" title="Komatiiet">komatiiet</a> en lava's met een hoog percentage magnesium zoals <a href="/wiki/Boniniet" title="Boniniet">boniniet</a> zijn extreem in alle opzichten. Het wordt aangenomen dat komatiieten bij 1600 °C zijn uitgebarsten. Bij deze hoge temperatuur is er geen polymerisatie tussen de minerale bestanddelen meer, resulterend in een zeer makkelijk uitvloeiende lava waarvan de viscositeit te vergelijken is met die van water. Er zijn weinig ultramafische lava's bekend die na het <a href="/wiki/Proterozo%C3%AFcum" title="Proterozoïcum">Proterozoïcum</a> zijn ontstaan, met uitzondering van enige lava's uit het <a href="/wiki/Phanerozo%C3%AFcum" class="mw-redirect" title="Phanerozoïcum">Phanerozoïcum</a>. Door de afkoeling van de <a href="/wiki/Aardmantel" title="Aardmantel">mantel</a> is deze niet langer in staat om ultramafische lava's te produceren.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verschijningsvormen">Verschijningsvormen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Verschijningsvormen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Verschijningsvormen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vulkanen">Vulkanen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Vulkanen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Vulkanen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een <a href="/wiki/Vulkaan" title="Vulkaan">vulkaan</a> is een geologische structuur, veelal in de vorm van een berg. Vulkanen bestaan voor een groot deel uit gestolde lava. De lage schildvulkanen met hun brede basis worden gevormd door mafische basaltlava met een lage viscositeit. De steile stratovulkanen worden ook wel samengestelde vulkanen genoemd. Ze worden gevormd uit stroperige lava (meestal andesiet en ryoliet) en as. Deze zure lava kan slechts een korte afstand afleggen vanaf de bron, want het stolt snel. Het resultaat van deze eigenschap is de kegelvormige ophoping en daarmee de karakteristieke vulkaanvorm. </p><p>Het bovenste deel van een vulkaan kan instorten, of eraf geblazen worden door een eruptie. Hierbij ontstaat een <a href="/wiki/Caldera_(geografie)" class="mw-redirect" title="Caldera (geografie)">caldera</a> waarin vaak vulkanische kegels en lavakoepels ontstaan. Een voorbeeld van een dergelijke caldera is <a href="/wiki/Mount_Aniakchak" title="Mount Aniakchak">Mount Aniakchak</a>. Soms ontstaat na enige tijd een complete nieuwe vulkaan in de caldera, zoals het geval was bij het ontstaan van de <a href="/wiki/Vesuvius_(vulkaan)" title="Vesuvius (vulkaan)">Vesuvius</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg/260px-Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg" decoding="async" width="260" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg/390px-Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg/520px-Vent_Mountain_at_Aniakchak.jpg 2x" data-file-width="550" data-file-height="378" /></a><figcaption>Vent Mountain, een vulkanische kegel in de caldera van <a href="/wiki/Mount_Aniakchak" title="Mount Aniakchak">Mount Aniakchak</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Novarupta.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Novarupta.jpg/260px-Novarupta.jpg" decoding="async" width="260" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Novarupta.jpg/390px-Novarupta.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Novarupta.jpg/520px-Novarupta.jpg 2x" data-file-width="544" data-file-height="354" /></a><figcaption>De Novarupta <a href="/wiki/Lavakoepel" title="Lavakoepel">lavakoepel</a> in het Katmai Nationaal Park in <a href="/wiki/Alaska" title="Alaska">Alaska</a>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vulkanische_kegels">Vulkanische kegels</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Vulkanische kegels" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Vulkanische kegels"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Vulkanische_kegel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vulkanische kegel (de pagina bestaat niet)">Vulkanische kegels</a> zijn eenvoudige kleinschalige verschijnselen die worden gevormd als vulkanisch materiaal (<i>ejecta</i>) zich ophoopt rondom een vulkanische schacht. Zo ontstaat een kegelvorm met een centrale krater. Er zijn verschillende soorten vulkanische kegels, waarvan er één - de <a href="/wiki/Spatkegel" class="mw-redirect" title="Spatkegel">spatkegel</a> - wordt gevormd door lava. In lavafonteinen koelt het vloeibare gesteente af, het gedeeltelijk gestolde materiaal valt terug en vormt een hoop rondom de schacht. Omdat een deel van de lava nog vloeibaar is, plakt het materiaal aan elkaar. Dit gebeurt niet bij andere typen vulkanische kegels zoals <a href="/w/index.php?title=Askegel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Askegel (de pagina bestaat niet)">askegels</a> en <a href="/wiki/Sintelkegel" title="Sintelkegel">sintelkegels</a>. Spatkegels ontstaan meestal uit zeer vloeibaar lava zoals dat op de Hawaïaanse eilanden voorkomt. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Spleeteruptie">Spleeteruptie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Spleeteruptie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Spleeteruptie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Als de lava dunvloeibaar is, kan deze aan het aardoppervlak uittreden in de vorm van <a href="/wiki/Spleetvulkaan" title="Spleetvulkaan">spleeterupties</a> langs lange spleten in de aardkorst, zoals op IJsland in augustus 2014, en op Hawaii in mei 2018. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lavakoepels">Lavakoepels</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Lavakoepels" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Lavakoepels"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Afkoelende stroperige lava hoopt zich vaak op in een vulkanische schacht. Door deze blokkage en de aanwezigheid van gassen in het lava wordt de druk in de schacht opgebouwd. Uiteindelijk vindt een uitbarsting plaats waarbij grote wolken van vulkanisch as en gas ontstaan, evenals pyroclastische stromen. De meest explosieve erupties worden gevolgd door een rustigere periode waarin lava wordt uitgestoten. Als de lava rijk aan silica is ontstaat een langzaam groeiende <a href="/wiki/Lavakoepel" title="Lavakoepel">lavakoepel</a>, een grote kussenachtige structuur vol barsten en spleten. De top en randen van een lavakoepel zijn meestal bedekt met steenfragmenten, <a href="/w/index.php?title=Breccia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Breccia (de pagina bestaat niet)">breccia</a> en as. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lavastroom">Lavastroom</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Lavastroom" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Lavastroom"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De nog vloeibare lava kan zich in de vorm van een stroom verplaatsen. In het begin kunnen lavastromen snelheden van wel 75 kilometer per uur bereiken, een snelheid die afneemt naarmate de lava meer afkoelt. Snelheden van nog maar enkele meters per uur zijn dan niet ongebruikelijk. Lavastromen zelf kunnen niet alleen vanwege de temperatuur van de lava gevaarlijk zijn, maar ook omdat ze gassen zoals <a href="/wiki/Koolstofdioxide" title="Koolstofdioxide">koolstofdioxide</a>, <a href="/wiki/Waterstofsulfide" title="Waterstofsulfide">waterstofsulfide</a>, <a href="/wiki/Zoutzuur" title="Zoutzuur">zoutzuurgas</a> en <a href="/wiki/Zwaveldioxide" title="Zwaveldioxide">zwaveldioxide</a> kunnen uitstoten. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lavatunnels">Lavatunnels</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Lavatunnels" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Lavatunnels"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Lavatunnel" title="Lavatunnel">Lavatunnels</a> worden gevormd als het oppervlak van een stroom relatief vloeibare lava afkoelt en een korst vormt. Deze korst is een goede <a href="/wiki/Isolator" title="Isolator">isolator</a> zodat de onderliggende lava door kan blijven stromen. Na enige tijd ontstaat een soort pijplijn waardoor gesmolten gesteente zich vele kilometers kan verplaatsen zonder noemenswaardig af te koelen. Nadat de toevoer van lava is gestopt blijven vaak lange tunnels in de geharde lavastroom achter. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Aa_large.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Aa_large.jpg/260px-Aa_large.jpg" decoding="async" width="260" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Aa_large.jpg/390px-Aa_large.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Aa_large.jpg/520px-Aa_large.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a><figcaption>Een 'a'ā-lavastroom bovenop oudere pāhoehoe-lava op de kustvlakte van Kilauea in Hawaii.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Pahoehoe_toe.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Pahoehoe_toe.jpg/260px-Pahoehoe_toe.jpg" decoding="async" width="260" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Pahoehoe_toe.jpg/390px-Pahoehoe_toe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Pahoehoe_toe.jpg/520px-Pahoehoe_toe.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a><figcaption>Pāhoehoe-lava afkomstig uit de vulkaan Kilauea in Hawaii.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg/260px-Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg" decoding="async" width="260" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg/390px-Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg/520px-Nur05018-Pillow_lavas_off_Hawaii.jpg 2x" data-file-width="1852" data-file-height="1118" /></a><figcaption>Gestold kussenlava voor de kust van Hawaii.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Lava_Lake_Kupaianaha.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Lava_Lake_Kupaianaha.jpg/260px-Lava_Lake_Kupaianaha.jpg" decoding="async" width="260" height="416" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Lava_Lake_Kupaianaha.jpg/390px-Lava_Lake_Kupaianaha.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4f/Lava_Lake_Kupaianaha.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="800" /></a><figcaption>Een lavameer boven op de Kupaianaha-schacht van de vulkaan Kilauea op Hawaii.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Scherpe_lava">Scherpe lava</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Scherpe lava" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Scherpe lava"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Scherpe lava, die in het Hawaïaans 'a'ā genoemd wordt, is een lavastroom gekenmerkt door een ruw oppervlak bezaaid met lavabrokken. Deze oneffenheden maken het moeilijk om over een geharde 'a'ā-stroom te lopen. Onder het onregelmatige oppervlak ligt een massieve kern, een overblijfsel van het meest actieve deel van de stroom. De lavabrokken worden in de actieve stroom meegetrokken door het deegachtige lava dat zich in de kern beweegt. Aan de voorkant worden de afgekoelde fragmenten begraven onder de oprukkende stroom. Zo ontstaat een laag van lavabrokken boven én onder de stroom. De viscositeit van 'a'ā is meestal hoger dan dat van pāhoehoe, maar de laatste variant kan veranderen in 'a'ā door warmteverlies en obstakels of steile hellingen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gladde_lava">Gladde lava</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Gladde lava" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Gladde lava"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Pahoehoe" title="Pahoehoe">pahoehoe</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Gladde lava wordt ook wel <a href="/wiki/Pahoehoe" title="Pahoehoe">pāhoehoe</a> genoemd. Het is basaltische lava met een glad golvend oppervlak. Deze eigenschappen worden veroorzaakt door het stromen van zeer vloeibaar lava onder een stollende korst. Uit de korst komen voortdurend kleine uitvloeisels waardoor de stroom vooruitgaat. Lavatunnels worden vaak gevormd door pāhoehoe-lava. De oppervlaktestructuur van geharde pāhoehoe-stromen varieert sterk en kan resulteren in vele bizarre vormen of 'lavasculpturen'. Na enige afstand te hebben afgelegd kan pāhoehoe veranderen in 'a'ā doordat het warmteverlies gepaard gaat met een toename van de viscositeit. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kussenlava">Kussenlava</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Kussenlava" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Kussenlava"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Kussenlava" title="Kussenlava">kussenlava</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p><a href="/wiki/Kussenlava" title="Kussenlava">Kussenlava</a> wordt gevormd als lava uit een vulkanische schacht onder water stroomt, of als een lavastroom de zee bereikt. De stroperige lava vormt bij het eerste contact met water een korst waarin vervolgens barsten ontstaan. Uit deze barsten sijpelt meer lava waaruit 'kussens' ontstaan. Kussenlava is zeer algemeen, omdat een groot deel van het aardoppervlak bedekt is met water. Bovendien liggen veel vulkanen bij of onder water. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Laminaire_lavastromen">Laminaire lavastromen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Laminaire lavastromen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Laminaire lavastromen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een <a href="/wiki/Laminaire_stroming" title="Laminaire stroming">laminaire stroming</a> kenmerkt zich door de gelaagde manier van voortbewegen van het medium, terwijl er niet of nauwelijks stroming loodrecht op de hoofdstroom plaatsvindt. Ook felsische tot intermediaire lava kan zich in ongewone gevallen op deze manier heel langzaam voortbewegen. De bovenkant en onderkant van de laminaire lavastroom (<i>sheeted flow</i>) vormen een harde brosse schaal waarin de taaie stroperige lava stroomt. Als de stroom voortschrijdt gaat de korst kapot, het overblijfsel noemt men autobreccia. Het binnenste deel van de geharde stroom laat zien dat de taaie lava als het ware is uitgerekt, vervormd en zelfs <a href="/wiki/Foliatie_(geologie)" title="Foliatie (geologie)">gefolieerd</a> is. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lavameren">Lavameren</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Lavameren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Lavameren"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In zeldzame gevallen vult een vulkanische kegel zich met lava zonder vervolgens uit te barsten. De opeenhoping van vloeibaar gesteente in een caldera wordt een <a href="/wiki/Lavameer" title="Lavameer">lavameer</a> genoemd. Meestal houden deze meren niet lang stand; ze worden weer afgevoerd naar de <a href="/wiki/Magmakamer" title="Magmakamer">magmakamer</a> nadat de druk is afgenomen (meestal doordat gassen zijn ontsnapt via de caldera) of worden naar buiten gestuwd bij een eruptie. Door vulkanische explosies zijn in de Eifel diepe trechters gevormd. Gevuld met water vormen ze de voor het gebied typische meren die <a href="/wiki/Maar_(geologie)" title="Maar (geologie)">maren</a> worden genoemd. De grootste is de <a href="/wiki/Laacher_See" title="Laacher See">Laacher See</a> nabij de abdij 'Maria Laach'. Gloeiende magma-lawinen stroomden vanuit de krater van de Laacher See door de dalen naar Mendig - Nickenich en Wassenach. Rond de Laacher See vindt men een groot aantal vulkaankegels en enkele uitgestrekte lavavelden. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gevaren">Gevaren</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Gevaren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Gevaren"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Lavastromen zijn zeer destructief en verwoesten alles dat op hun pad komt. In de meeste gevallen hebben mensen genoeg tijd om te vluchten, want lavastromen bewegen zich doorgaans vrij langzaam voort. Slachtoffers die omkomen als gevolg van een lavastroom zijn daarom ongewoon. Er zijn echter wel gevallen bekend waarin mensen werden ingesloten door het hete, vloeibare gesteente en daardoor het slachtoffer werden van een lavastroom. Sommige overleden slachtoffers worden toegeschreven aan lavastromen, maar kunnen in werkelijkheid een andere oorzaak hebben, bijvoorbeeld een pyroclastische stroom of explosies die veroorzaakt worden als een lavastroom in contact komt met water. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg/260px-Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg" decoding="async" width="260" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg/390px-Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg/520px-Kalapana_house_destroyed_by_lava.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a><figcaption>Een van de meer dan honderd huizen in <a href="/w/index.php?title=Kalapana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kalapana (de pagina bestaat niet)">Kalapana</a>, Hawaï die in 1990 werden vernietigd door een lavastroom</figcaption></figure> <p>In zeldzame gevallen beweegt een lavastroom zich wel met zeer hoge snelheid voort. In de nacht van 10 januari 1977, tijdens een eruptie van de vulkaan <a href="/wiki/Nyiragongo" title="Nyiragongo">Nyiragongo</a> in het toenmalige <a href="/wiki/Congo-Kinshasa" title="Congo-Kinshasa">Zaïre</a>, liep het hele lavameer in minder dan een uur weg door een bres in de kraterwand. De lava stroomde met grote snelheid van de steile hellingen af; sommige stromen bereikten zelfs een snelheid van 100 kilometer per uur. De lava overviel de slapende inwoners van meerdere dorpen in de nabije omgeving en ongeveer 70 mensen kwamen om het leven. </p><p>Voorbeelden van nederzettingen die geheel of gedeeltelijk werden verwoest door lavastromen zijn <a href="/wiki/San_Sebastiano_al_Vesuvio" title="San Sebastiano al Vesuvio">San Sebastiano al Vesuvio</a> (1944), <a href="/wiki/Catania_(stad)" title="Catania (stad)">Catania</a> (1669) en <a href="/wiki/Goma" title="Goma">Goma</a> (2002). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vulkanisch_gesteente">Vulkanisch gesteente</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Vulkanisch gesteente" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Vulkanisch gesteente"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het geharde gesteente dat ontstaat uit lava noemt men <a href="/wiki/Uitvloeiingsgesteente" class="mw-redirect" title="Uitvloeiingsgesteente">uitvloeiingsgesteente</a>. Het uiterlijk en de samenstelling van verschillende uitvloeiingsgesteenten varieert sterk. Als een lavastroom van ryoliet snel afkoelt, kan het <a href="/wiki/Obsidiaan" title="Obsidiaan">obsidiaan</a> worden. Als het gevuld is met gasbellen kan het echter ook <a href="/wiki/Puimsteen" title="Puimsteen">puimsteen</a> worden. Als dezelfde lava langzaam afkoelt, wordt het een lichtgekleurd massief gesteente dat men gewoon <a href="/wiki/Ryoliet" title="Ryoliet">ryoliet</a> noemt. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Toepassingsgebieden">Toepassingsgebieden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lava&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Toepassingsgebieden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lava&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Toepassingsgebieden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Lavagesteente, gebroken en gezeefd, wordt gebruikt als funderingsmateriaal onder wegen, paden, tennisbanen en kunstgrasvelden. Ook wordt het gebruikt als toeslagstof voor beton en in klei bij de baksteenindustrie (keramische industrie). </p> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lava#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Lava">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lava#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Lava">Lava</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lava&oldid=67423292">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lava&oldid=67423292</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Stollingsgesteente" title="Categorie:Stollingsgesteente">Stollingsgesteente</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Vulkanologie" title="Categorie:Vulkanologie">Vulkanologie</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 23 apr 2024 om 14:16.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Lava&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6d94db5ff4-9czqn","wgBackendResponseTime":170,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.104","walltime":"0.444","ppvisitednodes":{"value":409,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":2682,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":382,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 70.413 1 -total"," 87.01% 61.263 1 Sjabloon:Commonscat"," 79.73% 56.139 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 28.38% 19.985 2 Sjabloon:First_non_empty"," 8.24% 5.801 2 Sjabloon:Zie_hoofdartikel"," 4.56% 3.208 2 Sjabloon:Multiparameters"," 4.04% 2.844 1 Sjabloon:Zie_dp"," 3.41% 2.402 1 Sjabloon:InterProject"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.005","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":622381,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-s7hrh","timestamp":"20241122182607","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Lava","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Lava","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q40157","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q40157","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-08-04T20:30:40Z","dateModified":"2024-04-23T13:16:12Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/01\/Pahoeoe_fountain_original.jpg","headline":"gesteente in vloeibare vorm"}</script> </body> </html>